//' /
O/s /
■ / >r/'e4/
The Dibner Lihrary
oj the History of
Science and Technology
SMITHSONIAN INSTITUTION LIBR ARIES
Ijhiima libaro 0umme
Slbertf 4©agnf
©e i&uatuo: Cocqueuij
vm cum fecunda
duo queeft &e bomsnc
2»A
:fi$R
t
0
r
<71
Zabufct articulorum
CT3nctp(t tabula articulorum oe quatuo: coequeuis.
C Queflio prima oe creatione
1 mercatio fit.
a Quid fit creatio*
3 a Qiius fit actus proprius creare*
4 Citrum actus creandi fit communicabt
lio aliati creature*
5 Utrum creatio fit opuo nature uel uoluntatio.
6 Cltru fit actuo feparatuo ab ope nature «.ppofiti.
7 Citrum actuo creationis pluo fit oflenfiuus potentie
udfapientieuelbonitatie. t
S Utrum fit naturalis uel mtraculofuo* t
®rOuteftiojaoe quatuo: coequeuis fiiv
gu|is.£t pjimo oe materia*
* m materia fit* 3
» a Quid fit materia. 3
3 Citrum materia fit creata uel non* 4
4 Citrum materia fit fimplejcancompofita. 4
5 Citrum ouim creaturarum fit materia vna. 5
6 Citrum oium corporum fit materia vma* 5
7 Citrum omnium ingenerabilium * incorruptibili'
um fit materia vna. 5
8 Citrum omnium generabilium * corruptibilium fit
materia vna. S
CJQueflio 3a oe eternitate euo * tempore
qd efl fecundum coequeuum*
t in fit eternitao. 6
2 a Quid fit eremitas fim Diffinitionem *0iuer'
fis eius Diffinitionibus. 6
3 Utrum eternitao nibil aliud fit qj eentia oiuina. S
4 Que fint in eternitate * que finteterna. 8
5 De nunc * quando cternitatio. 9
6 ©e euo quid fit fim rem «efTefuum. 9
7 Quefint euiterna z que eft ratio <p ipfum incepit in
tempore z non ante tempus. 9
S Citrum euum fit in vmo principaliter ficut eternitao
-z tempus. xo
9 ©e nuc z qn eui in quo Differat nunc eui ab euo. 10
10 ©e tempore an fit a natura an in anima tm. 10
n Quid fit tempus. n
12 De fubftamia teporis que eft nunc . Citrum fit fub/
flantia temporie.* an fit vnum uel plura. n
13 Citrum tempus fit caufatum a motu uel non fit fine
motu* 12
14 Quare tempus Dicatur quantitas continua perfe *
non motus. 12
1? Qualiter tempus fit vnum De coequeuio. 13
*6 Qualitertempusoicaturmagiscaufa corruptionis
q5 generationis. 13
17 Qualiter tempus ejciuertttneffe. 13
18 Quid fit effe in tempore. 13
19 Citrum fit vnum tempus uel plura. 14
20 ©e quando temporis quid fit. i4
21 Citrum ipfum quando aliquid menfuret. 14
22 Citrum fit vnum uel plura. *4
23 Citrum quando babeat contrarium. *4
24 Utrum a ouobus temporibus pofltt caufari vnum
quando uel plura. 14
25 Citrum idem quando* idem nunc fit borum trium
fupradtctorum.f.etermtatisteui:* temporis. 14
26 quo pueniant* in quo Differant illa tria:* quare
funt tm tria:* penes qd accipiar numerunpfojr.i?
27 Qualiter uerba que conligm oifferetias tpales Dici'
tur oe bijs tribus:* fim quem modum vnu uerbit
magis proprie Dicar De aliquo illorum qj aliud, i;
28 Be fignificationibus quonidam nominum que illa
e:exptimuntalgsuocabulisut eflppetuum fempi'
feculum * buiufmodi. 15
^io4aDe tertio coequeuo qd eft
celum empireu* De alijs celis * etiam De ftellis.
1 £ natura corporis celeftis.Cltrum ipm cum
d elementis fit eiufdemnamrem i fit effentia
Diflinctaab effentijs quatuor elemento^, 15
2 Utrum ipfum celum fit giiabile* corruptibile. 16
3 Citrum celum fit fimpleje uel compofitum. 17
4 Quid fit celum £m Diffinitionem. 17
s Be partibus celt.t£t primo oe bijs que funt princi'
piaoimenfionisfueinoibus orbibus.fi£t primo
De oejetro * finiflro que ut Dicit pbilofopbus funt
principiamotuslocalis. 17
6 De ante * retro que fim pbm funt principia motus al
terationis quomodo fit boc. 18
7 De furfum * oeorfum que ut Dicit pbilofopbus funt
principialongitudinisincelo. *S
8 Be figura celi an fit circularis. ig
9 Be fingulis celis * primo oe celo celorum quod eft
celum trinitatis:an fit corpus. 19
10 Citrum celum trinitatis fit idem cp Deus. £g
n Que funt contentam celo trinitatis. 19
12 Secundum quem modum celum trinitatis eleuetur
fuper alios celos. ig
13 De celo enipireo an fit corpus uel non. *o
*4 Hn omnino fit vniforme uel non; 20
ls Sn fit mobile uel immobile. 20
16 Be celo criflallino fiue aqueo quid babeat pro mate
ria* quid pro forma. *o
17 Citrum fit mobile ud immobile 20
18 Qua necefiitate ponar celum aqueum. *£
19 Be firmamento «feptemfpberis inferioribus quid
f.fu firmametum * quare fic appellatur. *s
20 De celis quos enumerat TRabanus an fufficienter
enumerat. 21
21 De ftellis *|?moDe lumine «figura earum* 21
22 ©e motu earum. 21
23 De qualitatibus flellarum. 22
24 De motoribus.Cltrum primus motor fit Deus. 22
25 Citrum motor ille qui efl intra fit anima celi uel natu
raalia. 22
26 Be comparatione motoris primi ad motores infe'
riores. 24
27 De motibus fuperiorum.an fcilicet motus fuperio'
rum fit fimpleje. 24
28 Secundum quam rationem Dicatur motus primus
menfura aliorum. *4
29 Be effectibus motus celi * ftellaru in inferioribV4
30 ©e fine motus celi quis fit. 24
CTQueflio qntaoe quarto coequeuo qd
efl angelica natura.
1 SJrum angelus fit cognofcibihs.^ 25
2 u Citrum eodem intellectu cognofcatur vniuer
fale* particulare in angelo. :s
3 De Diffinitione angeli qua ponit Dama0. 25
4 De attributis angelice nature.£i fimo oe fimplietta'
te effentte an angelus fit fimpleje. :G
5 De modo fimplicitatis angelice nature quis fit. 17
6 De comparatione fimpliettatis angeli ad fimplidta'
tem Dei «anime rationalis. :?
7 Be r° attributo.£t f>°oe ratione ipfa qualiter fit ange
lis naturaliter infita. x?
8 De actu rationis in angelis. :?
9 Be memoria Citrum infit angelis. r?
10 Scdmqua(pp:ietate*actuminfiteismemona. r8
n Be intelligetia angelorftm qs potetias intelligut um
f.fit in eis poffibslis intellectus * agens. :8
ir Cimi per alicjs fpes intelligat * fi fic que funt ille* 28
13 Be Diflinctionevifionis matutine «uefpertine.gS&fi
mooe matutina que fit illa. 2g
14 De vifione ipfoi um que Dicitur uefpertma*. 30
&HI hb 3 H18
Be4O!cocqueui0
19 Be comparatione barum Vifionum ad inuicem que
Dicatur melioz. 30
16 Be uolutate angeli cuttifmodi babeat uolutatem.30
17 ©e actu uoltitatis qui eft Diligere.Utrum.f.angelue
cjc folie naturalibus poflit Diligere Deu5 pzopter fe
■zfuper omnia. 30
iS Be bio otWtmul in qbus efl im attributum.f.utrum
fintin bije tribue ad imaginem oei. 31
19 ©e tertio attributo qd elt poteftas liberi arbttrij t an
fit in angelie liberum arbitrium. 3 i
10 Scdm que modii liberti arbitrium litin angelie. 3«
21 Be quarto attributo qd elt oifcrettoperfonalie quid
Difcernat perfonae angelorum. 3«
21 Sc5m quem modii cifferut ab inuicem perfone an
gelorum.f.numero genere uel fpecte. 31
23 Be pzedictts attributie in communiat oe uerbo qd
Diciturinfententije. 3:
S4©ecoparatione angeli ad aiam ronalem.-r pzimo oe
conuenientia eiue ad animam rationalem. 3:
?9 Be Differentia angeli z anime rationalie. 3:
{pQueflio fejita oe flatibus angelorum.
1 Altatu ante cofirmationem an fuerint in gra
d tia creati uel non. 3:
2 Si fuerint in gra creati qe fuit ac^illfgf e. 35
5 Be m 0 pfirmatiome eo# quo pfirmabanf. 35
4 Be flatu in confirmatione, pzimo oetl?eop|?aniie
z illuminationibue quibus angeli oiflinguunf qd
fcilicetfittbeopbania, 55
5 Unde tbeopbania Defcendat in angelos, Utru a Deo
tmautabbominecbziflo. 54
6 Be actibue oium angelo» que funt purgare illumi»
nare z pfice.utrii illi act° puemat angelie iter fe.39
7 Scdm qd pueniat illuminare purgare -rc. 3?
5 Utrum conueniant eis fimoiflinctionem bierarcbia
rum uel ozdinum uel perfonarum. 36
9 £ui borum pueniant per £ue z cui per poflerius. 36
10 atrii angeli faciat in nobie intellectum Diuinum. 36
11 Sifaciantfim quem modum faciant. 36
it *£>er quem modum pnt noe perficere in affectu. 56
C iCluefiio feptima De bierarcbije z lingii
lie ozdimbus angelorum,
k Uid fit bierarcbta in comuni,£t pzimo De piP
q ma Diffinitione Dionvfij. 37
2 Befcda Diffinitione qua ponit DioiiYfiue. 37
3 Be alia oiffinittoe que pomf a quibufda, 37
4 i&eDiuifionebierarebie in comunt'. 38
s iDeoiuifioneeiueinfpeciali cuiue nature fitDiuifio
quebabeturabeatocionvfio. 39
6 Befufficientia illius oiuifionie. 39
7 Beozdinebierarcbiarti que eftroozdie iter eae, 39
8 BefinguIisbierarcbijs.£tpzimo oep:ima.£t pzimo
De pzimo ozdtne fcil5 ferapbin quid fint, 39
9 ©e^etatib^ferapbin afiignatisa bto oionvfio. 40
«o Be cberubin quid fint. 40
u Be .ppuetatib^cberubin enumeratis a oioiiYfio. 41
«2 Betbzono quid fint, 41
13 Be rpzietatibus tbtono» fim beatu Dionvfium, 42
«4 Bebuo tribue ozdimbus fimul penee quid accipia
ture qualiter ozdinemur. 42
19 Be bierarcbta boru trium quomodo ozdtnes in bac
bierarcbiafunt equifozmes ut Dicit oionvfi0* quo
modo mouenf circa Deum z oe motu circulari. 42
«6 Be media bierarcbia,£tp:imo De pztmo ozdme fcili
cet oe Dominationibus quid fint. 43
* 7 Be ,ppzietatib°Dnationu quae ponit Dtonvfiue. 43
18 Be virtutibus quid fint. 43
19 Be 4>p:ietatib°virtutu quae tf git Dionv*fiue. 44
20 Be ptatibue quid fint z qd eft officiu eo». 44
ii Be «ppzietatib^ptatum quae ponit oionvfius. 44
u Bebije tribue ozdinibus in comunt oe numero t ot
dineipforum. 4$
23 Be bierarcbta borum trium ozdinum quie fit eiue
actuebierargicue. 49
14 Be tertia bterarcbia,£t pzimo oe pzimo ozdineipli
ue.r.De pzincipatibue quid fint. 49
29 Be pzopzietatibue fcneipatuu quae ponit Dio0. 49
26 Be arcbangelte qd fit officium eo». 46
27 Be ppzietatibue arcbangelo» fim oionYfium. 46
28 Be angelie qd fit officium eo», 46
29 Be(ppzietatibusangdo»quas vtdef tangere Dion y
fiue miram cum .ppzietatibus arcbangelo», 46
30 Be bue tribue ozdinibus in comuni. 46
31 Be borum trium ozdimi bierarcbta quis fit actue pzo
pziuebuiuebierarcbie. 47
32 utrum ozdtnes buius remanebunt pofl oiemiudi»
cij uel 11011. 47
33 -Quare oee celefles eentte Dicanf angeli -rtftutes 47
34 Be cdnejcione* f^nagoga angelice oifponis. 48
C" ^ueftto octaua De fttute afliflrice z m»
niftrattua z cuftodye angelo».
1 Uidfitafliflere. 48
2 q Outdfit opueafltflentium, 48
3 Be virtute miniff ratiua quie fit pzimue z pzo»
pziue actue eiue. 48
4 Utrum oee miniftrent-rafitftant. 49
9 Be cuflodia agelo» que necefftras fit ut cuflodiat. 49
6 Be effectib°cuftodiaru tpo» agelo» g z quot fut. 49
7 Be modo cuff odiendi. 90
8 Citrum omniebomocuflodiaf uel non. 90
9 Utru5 femper cuflodiant angeli uel aliquando rece»
dantcuffodiendo. 90
10 Utrum gaudium uel trtfftcta accrefcat angelie ej: cu
ftodteudo. 91
n Utru accrefcat ete meritu z oemerttu p cuflodia. si
12 Be contradictione. £t pzimo oe contradictione que
videtur efle inter bonoe angeloe in cuflodiedo. 91
13 Be ptradictione que efl inter bonoe z malos. 91
14 Be numero z noibue eurtodientium. 91
CTOueflio nona oe motu z locuttonibue ange»
Io». £t fozmae z figurae cozpo»que afliimut*
t £rum angeli mouentur. 92
t u 0i mouenf per que rnodu mot° mouenf. 93
3 Utrum motue eo» fit tn tepore uel no. 95
4 Be locutione angelo» an loquanf. 95
5 iauo fermone loquanf. 94
6 Be ozgame loqueiiu z audicttnj angelo». 99
7 Utru oee angeli oibueloquanf uel gdaqbufda. 99
S Utrum oia loquanf uel quedatm. 95
9 Utrum eodem modo loquantur ad animae z ad fe
muicem z ad oeum. ss
10 Be fozmie z figuris cozpo» eo» , 0 pzimo Decaufa
apparitionis eorum in cozpore. ss
u Beipfiscozpib°affuptt6utruaffumetib0vmanf. s<j
12 Be anagogicis figmficationib°fozma»cozpaliu. S7
13 Bebuanisfozmib^pzietatib^quasponitDio0. s8
44 Quomodo pzopzietates membzo» bominie conue»
niant angelis fimoionYfium. s8
19 OLuomodo uenti nubes es electru? lapides z buiuf
modt conueniant eis fim DionYfium. sS
-16 Be furore z gaudio z buiufmodi que ponitoionYli
ue qualiter angelis conueniant. S9
CCU.ueftio oeeima oe flatu malo» angelos.f.De
cafu ozdinib°9 exercitio eo» circa boies.
1 £rii fupiores uel iteriores fuerilt caderes. 59
2 u Utrum vnus eo» aiysfuajuoluntatepfuafertt
aut quilibet fua ,ppzia uoluntate ceciderit, sg
3 Utrum cafum fuum pzefcire potuerunt. »9
4 Bmd lucifer appetiit, 60
Zabtila articulorff
s £luod fuit p:imum peccatum ofaboll. 6i
6 caue fuerit caufapjimi peccati. 6 i
7 21 quo ceciderit utrum a gratia. H
8 ]jber que beiectus fuerit.fiSt p:imo oe p:elio mtebae
lia z angelo?: eius cum Diacone, 6?
9 De rudentibus inferni quibus Dicit petrus Dem 0'
neseffeoetractos. 62
10 0,n ceciderit an in pmo inditi creatiois fue. 62
11 2fu Diabolus adbuc pfeueret in £mo peto fiio. 62
ii an omni motu fuo peccat malus angelus. 62
(3 Qtru eius culpa fecualiqd virtutis cdpatiaf. 62
14 sQuefit caufa obdinattouis z confirmationis eius in
malo. '63
i? 3n quid cecidit quo ad penam. 63
*6 fn quid cecidit quo ad locum. 61
«7 ©eoidinib^oemonuaquofitoidotn oemoib0. 64
15 j^uare Demones nominantur quibufdam otdim/
bussquibufdamnon. 64
CT<iue(lio vndecima oe tentationibus
cemonum circa bomines.
1 Uidfittentatio. 64
2 q Ouisfittentatoi. 64
3 Utrum Diabolus intret in eoipus bominis. 6s
4 Sup quas vires a te pofiit ejcercere tetationem, 6s
$ luibus gradibus tetatio ,pgredi f in aiam.-r p:imo
De gradibus quo? ponit aug°in ferpente viro z mu
liere.£t qd appellef ferpes.qd mulier.-r qd vir. 6s
6 De Delectatione morofa z no morofa quantum pot
,pcedere Delectatio in fenffialitateanteqj mulier of
fcraf.^t oe Delectatione fimep ed in inferiori par
te rationis. 66
7 De qultitate peccati in vnoquoqj gradu.jgtutgfdi
gradus in quolibet peccato inuenianf. , 68
8 Dui z quot funt modi tentandi. 68
Dueftio Duodecima De quatuot coequeuis in com
muni eoe opibus fep oiertt z oe quiete fabbati.
1 &ru3 fuit quatuo: coequeua an pauciora,': pe
u nes quid fumitur numerus eo?z. 70
2 De operibus feje Dierum ♦ £t p:imo De opere
oidinctionie, 70
3 De opere ornatus. 70
4 De l?ijs tribus operibus in comunt' utrum fintplu/
rauel pauciora. 71
s De ipfis creatis Didinctis z ornatis utru$ ofa creata
fi nt fimul in materia z fo:ma uel non. 7«
6 Si funt fimul creata fim que modu quertf qd uocet
ibi Dies £mus z fecudus z fic oe altjs fim augm. 73
7 De numero Dieru z mane z uefpere fim aug"1* qua/
re non fit mentio oe nocte. 73
5 De reductioe opinionis augudini ad fententilalio'
rum fanctorum. 74
De fingulis operibus que in ptincipio genefis enu
merantur. 74
9 De operibus feje Dierii figillatim piimo oe opere p.i
mo oie fcilicet oe creatis in pmo Die utputa De celo
■Z terra, 74
10 De luce utrii Iujc fit cojporea uel incoiporea. 74
11 De oubitabilibuscirca Ifam.£t piimo quid uocetur
pitncipium cum Dicitur in piincipio zc. 7«
u De opere fecunde Diei qualiter fcil5 uocauit oeus fir
mamentum celum.fct quare fecunda Dies non W
buit benedictionem ficutaly. 76
13 De opere tertie Diei qualiter aque congregate funt
in vnum locum z quedam alia litteralia. 76
f4 De opere quarte Diei quare luna Dicatur magnum
luminare. 76
i? De opere quinte Diei ppter quid fcil5 vno Die oman
tur aqua z aer. 76
C6 De opere fejete Di ei que fit Differentia inter iumenta
reptilia ^bedias, ->/7
{7 De bys operibus in comunt quare in tanto numero
funt* quedam alia. , 77
De quiete fabbati quid fits quafr tntelligaf. 77
finis. %
{
ICI
?tmc gtis fume t)C4OT cocqueuis SUo p
partte Summe 2llberti rflba
catorum o e 4or^oequeui0.
HCRitu r
oe creaturis. £t(>mo
oecreattone,J0oecre
aturis.ilrca creatio/
nemqrunf octo.*k:i
nto an fit crea
fit.;0 cuius fitx>p:ius
actus creare.4butru;
fitcoicabilisaly.qnto
utra; fit opus nae uel
uolutatte.60 utrum fit
fepatusabopenaes
®pofito.7°utru pius fit oftefiuus potetie uei fapiette uel
oonttatte.80 utrum iit naturalis uel miraculofue.
C7£:imus articuluo an creatio fit,
a ©p:imumficp?o«*wr
^6cuqj eft:eft (Matia ue! accides.g fi creatio
ederit ffirtatia uel accides:fed no efi fbftatia nec accits»
ergo no eft.pwbatio minoris.q: qcqd efi fubftana uel
accidi cadit in aliquo oece pdicametoptfed creatio no
cadit in aliquo oecem pdicametor » ergo cc»*f>:obatio
buius efi q: fi cadit in aliquo non efi nifi in acttone.fed
no caditin actione q: actio efi firn quam in id qd fuby/
cif agere oicimunfed creationi nibtl fubycit.q: creatio
efteje nihilo:* fi fubtjceref ei aliqd boc eet materia : fed
boc no efi ueruj.q: materia efi creata ut alia,<nc>:ete/
rea:,pp:iu actionis efi ut oicit pinis eje fe in eo qd fuby
citur pafiione inferre : qd iterii no puenit creationi.no
enim ofa creata patiunt cum paiTio fit pp:ia mae ut Di/
ctt pBs.^tem quodcuqjefi:eftcreatojuelcreatura:fed
creatio eft.ergo -zc.fed no efi creato: q: non puemtere
atort ratio creationis que efi factio alicuius eje nibilo»
Sifiter no efi creatura:q: creatura creationis efi termi
nus.ergo nibil eft.Jfreterea 010 creatura creata eft.er/
go creatione creata:* fic irefin tnfinttu.C' 3ti q^cuqs
ejritoe potetia ad actu non ejeit per modii creationis:f;
oe qt> efi in mudo ejeit oe potetia ad actutergo non ejeit
per modii creationte/pKobatio medie jppofitionte ov
ergo
ita ejeit ab illo ficut actus oe pote
jopt!
iia«C ISI fo:te oicaf cp ens non het caufalttate refpectu
alio?: boc erit ptra pBm in fmcipio oe caufis qui oicit, <$
ens eft£ma caufa que magis influit qjaliq fecudaru;*
"pneterea idem eode m o/e bns femp facit idetfed oeus
efi idem eode mo fe bns ab eternosergo ide; fuit opus
eius ab eternotfed ereatio no fuit opus eius ab eterno:
ergo nunqjfuit opus eius:* ita nibil eft.CTSi oicaf qj
creatio efi opus uolutatfs oei * uolutas efi ^ncipiu oila
toriu.£otra.cuiufcuq3 actio eentialiter no oiuidtf a uo
lutate illius actio pofi uolutate no efi oilatoriatfed actio
oei non efi oiuifa eentialiter ab eius uolutatetergo pofi
uolutate no efi oilatoria.l&obauo medie efi m.yj0 me
tbace ubi oicitunuoluntas efi aetto illius.CIl&eterea:
oeqb babet uolutate Dilatoria mutabile eft ab babitu i
actiufed oeus efi oino imutabilte:ergo no babet uolun
ronem caufe refpectu alto?: pncijpio? nae.fmcipia ante
nae funtfo:ma:materia:* efficies.ergo refpecm illoril
erit caufalitas 6mi:* no pot ee caufalitas per modii ge/
neratioms:q:pm pl3m:£>ndpio;z no eftgnatto.materia
enim non efi gnabilis : fiUter nec fo:ma ut oicif in me/
tbata fed potius copofitumefignabiletergooe nibilo
.pducunf in ee:opo:tet enim fi» aut oe potetia aut oe ni
bilotfed no oe potetia:q: fic mae eet materia : * potetie
potetia:ergo oe nibilo:* fic creatio erit»p>:eterea in^n.
cipio oe celo z mudo oicit p!3s adhibuimus magnifica
re oeti gftofum creatore oium eminete ^puetatib0 eos
que funt creata.ftSzeterea in.jcpj°oe aiaiib^oicit pf3s.q>
fenfibilte.f.aia z uegetabtlis educunt oe potetia.intel/
lectus aut egredif ab ejctrinfeco-r no eductf oe potetia
ceducif in efletergo oe nibilo ergo creatio erit.CT &&
pcedtmus oketes ad jimius gp fubftatia oicif oupfr oe/
terminabilts.f.m pdtcametoailla oiuidif per pmaj z
fedam f m cp babet rone fubiecti ad altq.aut enim fuby
cif accidetibus z fubrtaujs qbufda ut f>ma:aut acciden
ttbus folii ut fecudat-r oicit fubfiatia que oxuidif cotra
accides z hec no fic oeterminaf : q: queda fuba efi que
accidetib0 nuncp fubftat ficut imutabilie ficut oicit pBs
oe ^mo cp impofiibile cp fit per oifpofinonealiaXinde
*' c fubftana no efi nifi ens no in alio z bec no ictdit in
be-
bu
pdkameto fnbe z oicif accic
dif ptra fubfiatia fcoo mo oicta.^t.ficut no ois fubfian
tia fic oeterminata efi in pdicameto fubeuta etia non,p
p:ie oe acctdes fic oeterminatii efi in pdicameto aliquo
accidetis:': boc ideo qzquodda accides no efi ntfi ronis
z no nae.pdicameta aut ut oicit laSoettus funt f>ma oe/
ce5 reru pneipta figntia.^lboflet tit otei gp creatio efi:
fn pdicameto relationis:fed relatiuu oicif oupir.f.qd Ii
gnificat relatione ut pinitas filiatio z buiufmodi.Uei cp
referf ad aliud ut p: z filius z buuifmodt.£t filiiter fe bs
bet creatio z creaturaXq? licet fim nome non fignificet
relafione referf tn ad aliud:q: fupponit relatione crearf
ad creatore z boc altbt melius patebit» £t per boc patet
folutio ad bmu.ad fcdm oicedum cp creatura z creatio
efi accides relationis qtieadmodu Dictu eft.eft enim re
latio caufata a bncipys que funt au creaturi ut oe0 z ni
bil.CT^d boc aut qd obijcif q» creatura creata efi.oice
dum q> potcocedi eode mo quo pus oenoiant feipfa:-r
tuc u6 pot iferri ulteri0 cp illius creationis que creata eft
fit alia creatioa ideo no ibif in ifinitu.CT2td alid 0 ici*
du5 cp bma ^pofitio uera efi oe bys que ejeeut per naj:
fed oifferetie inferiores non funt in fnptorib°ptate per
naimfed per abfiractione z opattone ronis:'! ideo nui/
laefiillaobiectio:q:fupioranorunt^ncipia eendi fed
cognofcedi» £t eje boc errauttUblatom p:incipys:q: ea
dem pofuit^ncipia eendi-i cogfcedt.ir2fd aliud oice
dum:q> illa ^>pofitio uerifiima efi in oibus idi zcfed p
mu; vno mo fe babet ad vnu z ad multa ut multae adi
tpale ut tpale:? ad intempabile ut intempabile:*! ad co
politu ut copofitum:-! ad fimpley ut fimplejc.£t accipif
ex uerbo pBi in ltb:o oe caufis oicctis.cp caufa ^ma ejcl
fiit in rebus oibus £m oifpofitione vnat-rideo oeus eo
dem mo fe babet ad oes res.Sed q? bec res mo caufaf
z no femp boc efi eje fapietia ab eterno Determinate fic:
z boc appellat aucto: plenitudine tpis:qn mtfit oeus fi/
liu fuiim tems.f.ab eterna fapietia fit oeterminatu.£t
bn ?cedim°q? folutio oe Dilatoria uolutate no efi bona»
UT Secundus articulus iQuid fit creatio*
, © fecudom fic^cedif:cicitglo
fuper genefim fup illud Jn incipio creauit.i»
oe nibilo fectt.evgo creatio eftfactio alicuius oe nibilo.
z tuc querif quo factio ponaf in Diffinitione creationis
cu; facere fit agere :,-! agere no fit creare ut ^pbatu efift)
p:a eje Diffinitione actionis. CT*0:eterea cu oicif alict»
ius (Querif utrii illo oicatfubm creatiois aut termtntl*
z videf cp fubm.q: cu creatio fit accides z no radicef in
oeo:vid'ef cp radicef tn crezto.&Jii alicuius bebtt ro
nem fubiecti.|>pterea querif oe tllaj)pofittone oe.utril
b
Ifbamcgtta fume
notet habimdtne alicuius caufe uel o:dine uel utruqj.
dd non habitudine alicuius caufe videf exhoc:q:cu/
iufcuqj caufe notet habitudine illa fupponit pfonaiiter
? nihil nullius rei eft caufa.Similiter videt cp no o:di
nem q: non ens pure no habet otdine nec fpecies nec
otfferetias.*£>:eterea,ppter Dicta quoruda querif quid
fit creationi enij eft actio uic opoaet <p fit in agcte uel
acto.coliat aute gp non eft in agete per Diffinitione crea
fionisfft aut eft m actoXotra fubm tpe? caufa eft ante
acctdesmel caufa ad minus ficu t materia aute gnatione
fed creatio ut caufa pcedit creatu ut videt.ergo non eft
in ipfo tanqj in eo qd fir.lfb:eterea actio ptimi fubftatia
fua eft ut Dicit pBus in.X)°.metbace,>Quia actio eius in
tellectus eft ?vita eius:? ita creatio no pot ei inter crea
tem? creatu:? cum oie actio media eft inter agetein ?
actu fiue id qd fit creatio no pot ee^ppue actio fim rem*
Solutio. Dicimus ad f>mu cp facere fumif in coi modo
^utoicifin^ncipiofcdifentetiaru.gj tacere conuenit
Deo ? hof.£t (ilitcr actio no fumif fiin ita ftricta accepti
onesfim cp oiffuufapfx>?ai0ilbto po:retano.CT2fd
aliud oicedu cp alicuius fi m ronem notat terminu:qui
tn terminus eft fubiectsi eiufde relationis. £t hoc bene
ptingitin relationibus ronis ij no cotingat in relationi
bus que funtfim rem ut patebit ifra.lL^d aliud Dice/
dum cpoenotat habitudine o:dims.a;d argumetu qd
ptra eft oicedu q? ouplejc eft oido.vnus eft m ordinatis
« ille nn eft entis ad enstalter eft in rone ordinate ?il/
le eft equaliterrefpectu emis ? non emistficut patet in
copofitione que eft entis? no entismt m ueris ? fallis:
? in ordine vnius ptradictorij ad alterinquo? vnuj eft
ens ? altero no ens.Bd hoc qd querif gd fit creatio.Di
ceduqt relatio eft ftcutfupra Dictu eft:creare enim res
fimremnofufcipit aliquaactione:qrf>munoagit aliq
actione Diuerfa a feipfo utj>batu eft.Sigde querif quo
modo tuc otffimaf per facere. ©icedum cp illa ro eft oe
noie ? no De re.CETSi ulterius obyciaf cp roni uois De
bet rudere ratio rei fi ueru fit nome.Oicedum q> intel'
lectus onplr Diffinit noia illa enim m que pot fufficien
ter ex .pprijs /jncipijs reru .pprie Diffinit ut hotem ? a ii'
num ? huiufmodt. Sed illa in que non poteft mfi per
coparatione Diffinit in coparatione ad filia illis ? necef
fe eft oes illas Diffinitiones Deficere queadmodu; filia
Deficiut.Onde cum iuteliectus non pofiit in actione p'
mi mfi per fifitudine inuetam in actionibus alio:: oiffi'
mt actione ^mi per coparatione ad actiones a lias. Sed
tue obijcif ulterius cp ille intellectus talfus eft.{£Tfl*n/
’ deri pot c» no.Sicut enim Dicit pBue g> abftrahetium
no eft medaciiueo qj modu abftractioms no ponut in
re.fic pot Dici cp ifte modus intellectus no eft falfus ga
modti illo? fiftuj que adducit no ponit in re:fed in mul
tis femp accipit aliquid quo miifad inteUectum rei:ut
patet etia in giiatione Diuina.ibi enim no eft actus me
dius inter generate ? genitus:? tn intellectus ponit ibi
generatione generante ? genitu:? filiter eft hic crea ns
creatio ? crea tuitu fim re, creatio nihil aliud eft qj rela*
lio queda ronis que eft in creatura eje hoc quod incepit
effe poft nfl?il.£t hec De illo.
CT fertius articulus £uiue fit .ppnus actus creare*
© tertium fic proce
® dif.£ria funt agetta.f. intellectus natura?
oeue.fed opus nature? intelligetie practi/
ce femp fupponit materia circa qua uel in qui operef*.
.Creatio aut non eft circa materia uel in materia fed oe
nihilo ut habitu eftiergo no erit opus nature uel intelli
getie pracnce ? fic relingtur q> fit opus Dei ttn.<T3tem
©uo funt exit0 in ee.vnus oe potetia in actu.alter oe ni/
bilo.fed vn°illo? ,pporuonat potetie agetis creati.f.exl
t° dc potetia in actmergo «hercti maior fit,f.ejrit° oe nv
bilo in ee actu erit ppoutonatus potetie agetis icmtl *
Jtetn oeus no vniuocaf cum creatura in aliquoier
go eul opatio fua ,pp:ie no vniuocabif cum opattone
creatureifedopatiocreatureeftmonisuel mutatio:ge
neratio.f.fimplex ? fim gd.f.alteratio ? augmetauo ? fij
loeu motus.ergo opatio Diuina no erit vniuoca alicui
bo?:fed oes ifte mutattones oeterminanf per tria pnei
pia rei mobilisXpotetil ^uattone ractum.ergo opatio
Diuina no erit Determinabilis per illai?ita cti nulla mu
tatio fit ejriftetis in actu fim qd eft in actu opo:tet cp opa
lio Diuina fit exitus oe nihilo in acui? hoc eft creatio.er
go creatio eft opatio oiuina.£t firmitas huius ronis eft
f up hoc cp oe qd exit in ee:aut exit oe actu tn actumiaut
De potetia in actumiuel oe nihilo in ee potetia uel actu:
? p:imu mebzu no eft puenies:ergo Jmerit ? 3m.4went5
meb:u qd poffet ee oe no effe in no efte ettl no eft pue/
ntes.£otra*lb lato in thymeo inducit oeii Ioquete oijs
motoribus o:bium Dices.fic imitantes meam iuxta eff
fectumufm folertiam ita inftituiteatq, exercitate mor
talia ut gbus pfo:tium oiuinitatis ? appellationis pari'
litas copetit Diuina pdita firmitate fingatis.Senlus eft
ut fim cp effecti funt angeli folerua Diuina pncipltes ee
ppeiuum Diuinumiita m gene mottalium fingant aias
rdnales que pticipat ee Diurnum ppetuum parilitate ap
pellattonis ? pfoitio nae:? fic videf ap angeli creat ani/
mas.ergo multo magis alia cotpaita.^tjftem habetur
per quoddam uerbum infrand Venus qd pdtderatisfa
cta feccefitone aie ? co:pts recipiatis./it vult Dicere re/
ciptat aias poft mottem qs codtderut per creationem*
CJ 3tem haberi pot per ronem.Uirtutes enim angeli/
ce funt fup cotpalia ? ita opattone© iparum erant fup:a
opattones cotpum:? fup:a opationes virtutum coipal»
urn que funt humidunucalidunufrigidum:? ficciLergo
erit fup:a nam:? ita cum natura opef per exitum oe po
tetia in actum erit opatio angelorum oe nihilo in effe*
CT3tem in li0oecaufisXai!fa^ma ito eft intelligetia
neqj aia neqj naturatimmo eft fup inteiligctiam aiam
? nam que eftcrels oes resmerunni eft creans intelli/
getiatn abfqj medio:? creas aiam ? nam ? reliquas res
mediate mtelligeaa.hec funt uerba in corneto 7mc,ppo
fitiouts in h° oe caulis.CL iSolutio.Dicimusq? creare
p:op:tus actus cei eft ? nullius alterttis.2ld auctorita/
tes ISilatomsrndedum eihcpquedam opatio eft que,p
po:tionaf co:piad fufeiptedam aiam ronalem fim gp ip
fa eft actus co:pis humani.inter potetiam enim ? actuj
pzopomo eft ? refpectu ill»° eft opatio angelo? per mo
tum celi uel per motum o:bte:? oe hac loquiturJfSlato,
Un etia politio philofophica eft cp finis pzofpitatisaie
poft moztern eft gp cotimef pmo motori per coteplatio
uem.£t hoc eft qd Dicit illato tn id auctoritate,£t no
tntelltgit Ublato gp angeli aiab°oent ee:? filiter intelligi
tur ultima auctoritas.oeus enim in ope nature infima
mouet per fuptora.f.per motores ? motus o:bium.£t
fimiliteraiamouetetiamin generatione?aiatoru5 co:
ruptione.Unde creatio pomi in auctoritate pio caufalf
tate quactiqj:? no p:o eduettone tn ee oe nthilo.dTSd
ronem otcedum q> opatio itelligetie eft fup:a mam fed
non eodem modo quo opatio rtae:q: opatio nae eft fu
p:a mam fim gnationem ? co:ruptionem ? trlfmutatio
nem.opatio autem angelo? fup:a fmctpium totius na /
ture quod eft motus celuq: angeli Deferuiunt pnmo in
mouendooibes.
C* articulus 4°Utrum creatto fitcoicabilis aly a Deo*
a © quartum fic pio cedtf
Sicut Dicit Zlug°.q> maius eft De impio face/
re pium q'5 creare celum ? terram.fcd in iullificatione i
pij aligd opaf creatura ficut gf a:uel etiam homo fanet0
impettis altj tuftifieationem virtute oronum fuarum*
t
t&e4w cocqueuts
ergo vfdef # multo fornus comuntcabilis fit alicui cre
eture actus creationis.CJ*p:eterea plus eft oparibea
tificado q5 creadozqz beatus efle eft matus ? melius eft
qjefleiled comumcat ceue actum btificaduqz Dicit bea
lus ©iouYfius.i» gdam angeli purgat z illuminat z p>
fictut alios angdos.ergoetiameomunicabilie eft act°
treationis.CTju cotrarium eft gp opatio finita non po
teft fieri a virtute fimtazfed educere aligd oe nibilo in ef
fe eft infinitum: ergo non eft coparabileeductionioe
potetia in aligd que eft finita::? boc cotingit jppter ineo
parabilitatem potetieadmbil.Sed ficut Dicit pbus in
4° pfn0?.tp omne finitum omni finito compabile eft.?
Ibidem gp entis ad non ens non eft,ppoztio uel compa
ratiozficiit qtuo: comparanf ad tria z duo ad vnum:fed
ad nibil nibil comparaf :ergo eduoio alicuius De nibi'
Io in efie non eft opatio fimta:ergo non erit nifi virtu/
tis infinite ? nunqs finite.qz ficut fe babet opus finitus
ad vimuem fimtaimita opus infinitum ad virtutem in
finitam.CTSolutio.oicimus qjcreatio eft actus ineo'
municabilis z non conuenit nifi o eo ficut ,pbat ultima
ratto.Sd £mum qb cotra boc eft Dicimus gp non eft fi/
mile oe iuftificatione z creatione.iuftificatio enim ma/
io: Dicit creatione quitum ad circuftatia iuftificatione
que no funt eentialia iuftificattoni:ficut eft uolutas ma
Ia que cotrariaf Deo iufttficitt que non eft in creatione:
ubi nibil cotrariaf oeorfed creatio maio: eft iuftificatio
ne qultus ad eentialia.termini enim inter quos eft mu
tatio eentialia pztnctpia funt mutationis z illi in creatio
ne funt nibil z ens.fed in iuftificatione oe ente m pote/
tia fit bene ens actu fim gratiam.quod eft folutio ad fe/
quentemqueftionem.
IC^Srticulus s^Xltru creatio fit op^nae uel uolutatis.
9 © quintum ficpjo cedif.
jDicit iDamafcenus in lib:o £mo ca°.8°.£rea
tio eft in Dei uolutate opus ejtiftes non coeterna cii Deo
q: non aptum natum eft qb eje non ente ad efie Deduci
tur coeternum ee ei qb fine f>ncipio eftzergo creatio eft
opus uolutatis z no nature.3tem creatio z fi poftea fa/
<ta eft fed non eje Dei fubftaua:ex no ente #o ad ee uo/
lutate Deducta eft.CT3u cotrarui eft gp creatio eft opus
trinitatis:? quiegd tribus pfonis couemtcoiunctim co
uenit fim natura ? fubam.ergo creatio eft opus nature
z fubftatie.CTSolutio, creatio eft opus uolutatis ? eft
opus nature.fim enim g> uolutas efi £>nctm opans fup
efientiam ejctrinfecam fibi ficut eft in arte:fic creatio eft
opus uolutatiszqz creatio eft opus Dei non fim fuam ef
fenttatmfed fim eentiam ertriiUecam queeducif inee
oe nibilo:? fic uolutas Diuidif cotra naturam fim gp na/
tura eft pneipium intrinfecum in eadem eentia p:odu /
ces fibi fimile fim fo:mam ? fpeciem:? fic generatio eft
opus nature? non creatio.fim autem cp uolutas fim re
idem eft qb natura ? fubftatia in Dtuints fic creatio eft
opus nature ? fubftatte.jfit fic patet foiutio ad totum,
fjjj&rttculus 6°X1trum creatio fit actus feparatus ab
opere nature ? p:opofiti.
a i© fertum pzocedi tur fic.
THibil fit in actu aliquo nifi per id qb e in actu:
fed eje femine fit actu bo.ergo fi fit fim naturam opoitet
cp actus cofimilis fit in femine fim ipeciem.boc aute eft
falfunuergoactu bomo non fit ab aliquo £ncipio qb fit
in femine.£umigif in femine fim omnia bncipia g v
iterationis naturalis ejcpzincipijs naturalibus non fit
fo:ma? actus bois.(T £adem eftobiectio De femine
fabe ? oibus alijs feminibus ad ea que nafcunf er ipts
Ubama autem .ppofitioferipta eft in 30 oeaia.CT3^m
nibtl agit ultra fuam fpeciem:ergocalidu; nunqj ultra
calidum « frigidum mmqj ultra frigidum z actus mi?
©op’
tf nunqj ultra actum mijtti:fed fo:me fiibftantiales nec
funtcalidum:fhgtdum:bumidum:?ficcum:necarmo/
nia mijrtuergo videt cp no actione mijeti nec actione p'
marum qluatumefficianf:? ideo opoitet cp creatio fit
actus coiunctus opationi nature ita gp opatio nature Di
fponat materiam ? creatio inducat fotmam.CT St tbz/
te oicafg?fozmetnducanf a virtute celefti boc trnpzo/
baf per eafdem ,ppofitiones:q: nibil fit in actu nifi per
ejtiftes in actu:? etiam nibil agit ultra fuam fpecienuqa
aliter virtus actiua non ruderet eifentie fpeciei ? etiam
actioeetininfinitum:q: fi non terminaref adidem'itt
fpectecumagete non eet ratio gp terminaref in aliquo,
•pzeterea ages non tnteditoeftruere nifi cotrarium fibi
f£x appello ptrartuj Diifimile fim tbimam in eadem ma
teria ejtiftes cum agete.^T^d boc eft rnfio lklatonis:
qb q: fozme fimiles non funt generatis in materia ? fe
mine ejrgbus fititgenerata necelfe eft efie fo:mas fepa
ratas que oentfonnis generato? efle.£t ratio fua poni
tur in corneto fuo 70 metbacc.bec.f,q7 fozma fubftanrta/
Iis in quolibet ente eft ens additum fo:mis coplepo/
uali bus.f.calido frigido bumtdo ? ficco ? immijctioni/
bus boruin.^fte ergo fo:me addite qualitatibus aut ge
neranf eje fe ? tuc erunt a non generate qb eft inconue
niens.aut ab ejctrinfeco aliquo fibi ? illud ejttrinlecum
auteritindiuiduumaliqbeiufdemfpecieuaut fpeciest
aut genus induta in ipfa materia: aut touna feparata*
Sed q: non eft mdiuiduuj uel fpeciesue! genus incln
fa in materia:relingtur gp tales tb:me fint a founa fepa/
rata.CTl^orteriores pbirefpodetaliter ficut 2fuicena
z Sbeodofius ? fequaces illo?. £t fundat fuam refpo'
fionem fup tres ,ppofitiones:qrum fnna eft.q? illud qb
eft tn potetia non ejtit in actum nifi ab aliquo ejttraben
te qb eft fue fpeciei uel fui generis ? bec fupius in obie
ctionibu» inducta eft.ffT Sectida eft gp rbune fubftatia
les que fun t iu materia utfo:ma lapidis? bois ? afini:
necg funt actiue neqj pafliue eentialiter.£tueritas bu/
ius ^politionis pendet eje boc gp fubalis tb:nta non ba
bet cotrarium:? gp nibil fit actiiium ? pafiiuum eemiali
ter nifi cotraria.lfr^ertia^pofitio eft q?fo:me actiue
z pafliue funt qlitates pc.g£t eje iftis ^politionibus feg
tnr gp ages fo:mas fubftartales agat eas per fmcipia no
naturalia:? ideo Dicunf q> tales to:me funt ab intellige
tia agete ? uocat eam Datorem fo:marmn.C7Sed opk
nio 2(ri ftotelis eft aliaS.gp fo:me naturales funt gene/
rates fo:mas que funt in materia.femina aute funt que
Dant founas generatis per fo:mas quas accipiunt a ge
neratibus £mis.f.femen bois ab bomine a quo oefein
dif:? a virtute celefti accipit virtutem fo:matiuam ad p
ducedum fonnam cofimilem fup materiam.3n bys au
tem que non generanf eje femine ficut ifla que genera/
tur eje putrefactione uel comijctione elemetorum fola Ii
cut eft generatio mtneraliu5 eft virtus fozmatiua refpe
ceu fo:me fubftatialis a virtute celefti tm.get lerario au/
tem elemetorum eft a motu celi cum virtute celefti ga
eft refpectu fozme fubftatialis elemerf.j£t eft ro 2frifto
telis bec gp fozme ille fubales oes aut generantur non
perfezauf non ejcfe:q: bec generatio nibil efletzg: nibil
generaf eje feipfo.ergo opoztet gp generenf er alio.fed
generas eft illud qbmouet materia Donecrecipiatfoz/
manu? illud qb ejetrabit rem De potetia ad actumullud
autem qb fic mouet materiam neceflario eft cozpus ba
besqlitatemactiuamaut potetiamque mouet cozpus
babes virtutem uel qlttatemacttuanuut elemetum qb
babet qlitatem aettuam:? cozpus bns potetiani qb agit
per aliud cozpus babes qlitatem actiuam ut celum cui4
virtus piugif virtuti elemetari qz agft per qlitatem acti/
ua calidum frigidu ? buiufmodi.3fta ergo opatio que
pendet eje qlitatibus actiuis aut eft refpectn fozme? (B
ieaCaut refpectu fubfecti tm z non fozme . Si refpectn
}^«ntc partis fume
fonnesfubiecti tunc babeo ^pofitum.Si aut ert tm re
fpectu fubieett tuc fubm z fua fozma funtab agetibus fe
paratis* fic vnum inqultum vnum eet a ©uobus age/
tibuo fepatus qb ert mconuemes.C' & fi obyceref q
non elt vnti inquam vnu? fed vnu babet ronem foinie
alterum fubtecuXotra elbqfubiectum nullum bet ee
actu qd caufaf in gnatione nifi per fozmam:* fic fub w
cti % fozme ert vnum ee tm qb caufaf in gnatione a vir-*
tutibus generatibue * fic tenet incouemee pclufum ab
ariftotele.q vnum inqultum vnum caufaf ab agenti
bus ctueriiB.^t’ Iftietereaiactio agetis in gnatione 110
ei! fup fub"1 q>pter fubimfed x>pter fozmamXuius ra/
tio effcqz ee fubiecti no ei! nifi .ppter ee fo:me : % c% boc
feqtur op illud age» ei! refpectu ee fubi % refpectu ee tb:
me,£t iic funt lite rones que mouetpbum ad ponedti
cp toime fubales ^ducunt a virtutibus fozmatiuis cpn
tibusin materia.C^Secudum bacultiamopinionem
nidedumeft ad pm obm q bec .ppofiiio ens in poA no
fit in actu nifi per illud qb' eiltnaciu ueraeitfi ©ebito
modo intelltgaf.no enim fic intelltgif q fit in actu fimi
Ii in genere «fpecie fed fimiiis eftinn’atura.£tboc pa
tet:q: bec jppoiitio inducif in tractatu ©e intellectu age/
ie;« intellect0 ages no ei! fimiiis in fpecie uel grie cum
intellectu fpeculatiuo qui elt actus intellec^poifibtlis.
ages enim educit poifibilem in actum fpeculatiuu in/
tellectust* Ii intellectus ages eet idem fpecie uel gene/
re cum fpeculatiuo opoiteret cp eet in multis fpeaebus
«multis generibus ages intellectam op funt multa ge
nere * fpecie per que pficif fpeculatiuus intellect0.Un
de intelltgif q ei! fimile in actu pueniete fim naturam:
q ipfa coiucta qlttatibus coplejcionalib0 rei uariattbus
jupfictem terminati coipis facit oes colores . £tifte ei!
fenfus pbi in illo loco ut patet coiideratt circuftatias lit
tereXicut enim ell lujc ita ei! intellect0 ages:* ficut qltta
tespmecoplejrionales uariatesfupficiem:ita funtfan
lafmata mouetia intem poiftbilem.gEt ficut ei! fupficies
mota ab utroqjata ei! intellect0 poffibilis,* ficut e il fpe
cies coloris coitimta ita ei! intellect0 fpeculatiuusXt ii
militer ei! in natura ©e virtute celefii que ei! mouens *
ages fimqcoiungff cum virtute coplejrionali que ei!
»u materia a ipfa materia elt mota «fpectespftituta ell
id qd efficif in materia eje virtute celeiti * virtute cople
£ionali.£t no opoitet q filis fit illi in generem fpecie f?
tm in actu puemetefim natura.CT&d aliud ©icedtiq
bec .ppofmo uera eft:qz nibil agit ultra fuam fpem : fed
bec elt falfa q ois actio terminef in fimtli fpecie : * boc
ideo cotingtt qi materia mota non fenip ell mobilis fi?
fpeciem virtutis agetisfficut materia elemetarie no elt
mobilis in fpeciem virtutis celeftisffed mouebif in fpe
ciem illam que magis couenit ab agere faluata mobili/
tate materieXicut enim ©ictui ei! materia no femp mo/
bilis ei! in fpem virtutis mouetis.Clnde cum mouens
fit virtus celelhs cum qlitatib0 elemetaribus foima fub
ftatialis que generaf in materia in actu rndebit virtuti
ageti quitum pmittit materia:« boc appellauimus fup
actum puenietem cum agite fim naturam, Sicut enim
©icit Booetius.actio no folum termina? fim potellatem
agertsffed etiam fim poifibilitatem patietis -r materie.
£t ideo ©icit ilriftotelee.q oes foime fabales funt tn
materia ejrcepto intellectu qui etiam fim ipfum nullius
coiporieeftamis.
CT $ rticulus ACltrum actus creationis plus fit olle/
fiuus poterie uel fapientie uel bonitatis.
a feptimu fic p:c««
Uidef qp creatio indicet bonitate.q: ©icit 2lu/
gu9Quia bonus ef! fumus.SSionv fiue ©icit.aBonum
eft ©iffufittum ei:ce aut Diffundit per creationem, jte?
Kblato ©ictt.©icedu5 ergo coditoitabucatoiqj geniture
omne boc inllituedum putauerut optimus eratXlide!
gp ofledat fapietiam.lj^lura enim oidinata faptam ollo
dut.qi ©icit pbs in p° ueteris metbacc.qi fapietis ell os
dinare Itugula.fed creata a creatione .pcedunt plura in
oidine.ergo oilidit fapiam.Sed videfqt potetiamtqa
opatio egredif a poaK creatio ei! opatto quedam ut vi
def ergo zL Sed ptra.llbotctia ©et ei! ifinita % no agit
©eus fim Dimidium fue poc uel tertiain.ergo opus orte
dens poam oftedet eam totanuergo opoitet qp fit infini
tum.fed nullum creatum ert inftm:ergo nullum creatu?
dt oftefiuum ©iuiue poSCTSolutio.Dicimus qi crea®
pncipaltter oftedtt poam:fed cum boc ortedtt bonitate?
*i fapiam.H^otettam oftedtt per compatrone? ad termi/
nos creationis qui funt nibil 'i aliqdtqui ut fup ©ictum
dt nullam bncppoitionem.^ ideo quo ad boc ortendtf
poA infinttaq^er compationem aut vilius creati ad al/
rerum q© cum ipfo creafj-r per compationem vnferea
ti ad fuapneipia eentialia intelltgif fapia.llber compati
enem aut creati ad finem in quo ert eoplemetum crea/
ture intelltgif bonitas. £t fic patet folutio oium pterul
timum.^d q© ©icedum gp creatura fini qlitatem fue ef
fentie no oftedit oempotetiam fed fim modum fue cre
ationistqiX.fit aliqd eje nibilo queadmodu ©ictum ert.
CT 2lrticulus.80.Utrum actus creationis fit naturalis
uelmiraculofus.
a © octauum fic pio««.
zUbiraculum eftut©tcit2fug0aliqd arduum z
tnfolitum qb pter fpem <i facultatem admiratis appet*
Xreatio ert tale ergo ic.llbiobatto.tllud ert arduum qb
eleuaf fup oem potetiam creaturetcreatto ell tale utp/
batum ei! fup.Similiter tnfolitum ell qb no iterat fre/
quetersfed boc iterum puenit creationi.Siliter ert pter
fpentrqi fpes in Diffinitione illa fim Sugum accipit pio
Ipe nature ficut ©icif tn octauo ad rones ©e abiabam q»
cotra fpem tn fpem credidit.boc etiam ©icit glofa cotra
fpem nature in fpem greXpes aut nature no ei! nifi ©e
bijs que ejcpectanf eje caufis naturaltb0 : fed creatio no
expectaf eje caufis naturalibus:ergo ert pter fpem natu
re.£t fumitter ert pter facultatem admirantts . facultas
enim admiratis ert fim poam cogmtiuam uel opatiua?
fed cum caula creationis fit ©imita eje eo gp nulla crea/
tura pceffit non pot in illa cognofcedo ud opando <r fic
creatio erit miraculofa.C' Ibtererea trip^ert curfus fim
triplicem caufamX.naturalis cuius^ncipiumeft natu/
ra.T uolutarius cuius Ancipium ert uolutas.z ©iuinus
cuius Ancipium ert ©eusXed creatio non incidit tn cur
fum naturalem nec etiam uolutariu? ergo incidit tn ©i/
uinum i ille ert miraculofus ficut ©icit % ug9.ergo cre
atio ert miracuIofa.C[rirt*:eterea opus creationis codi/
uidtf opi recreatioms.Dtcif enim gp tria funt opa ©iut>
na.f,creationis:recreationt6:'i gltifcatiois.i ita ©no fui
opa miraculofaiergo z iftud, queeuq? enim uenmnt ad
eadem ©iuifionem ©ebeteeeiufdem rontrin noie ©iui
fi.St foite ©icar gp creatio no omnino elogafa faculta/
te nf e cognitioispoc erit ptra £fiegm qui ©icit qr mo^
fes no cognouit Ancipium mildi nili fpiritu ^pbetico.
Sed ptra opus creationis ad idem ert cum ope nature
f.ad boiem «ad afioum aquam * terram % buiufmodf.
ergo filia fum opa.i fi vnum no ert miraculofum neq?
reliquutmqi ©e litibus idem d! iudiciii ficut ©icit ‘JBoe
riusiii topicts.C"Solb.iQtuda ©iftinguiit inter mirtl
mirabile % miraeulofumtejr boc gp miraculofum ert qd
ofno ert pter fpem gre-znaturefficut multiplicatio pa/
num « illuminatio cecorum.dlbirabile aute? ert qb ert
fim fpemffe l? no fim fpem naeilicut refurrectio moz/
tuorrpamis virginis z buiufmodi ©e qb0 eft fpes gre.
jdbirum aut ert cuius caufa ert alta z Difficilis ad cogno
fcedum fim q» ©kit ^rtrtoteles tn f>n° «eteris metba^
j0e4<r coeqtieute
«fabula coponif er miris:* q> pl3i e% amimrarf pmo
pbilofopbari tnceperut,Sed M oiltmctio no elt uera
qi in Diffinitione miraculi Pmaug^nopomfnifi pio
fpe nature* £t ,ppter boc nurum mirabile * miraculus
idem funt apud icos oiia Pm ronem nomimo.iibtruj
igif otcif quo ad futtom mtracuii.mtrabtle aut oicu ap'
titudinem tllam.nuraculu >'o otcu magnitudinem cir'
ea aptitudinem illam.0iliptn pbos idem eit mirum *
mirabile.iilud emm qd pbue ui met|?aca mirum uocat
t>oc in fm° oeaia uocat mirabile.ubi cicit vnam fciam
f poni alteri q: elt certior aut qi melior aut mirabilior
clt.tln oictm0 q? creatio miraculofa eit.ad id qd e c d'
tra boc rndem0 cp gnatum z creatum idem bnt tudictil
qualus ad naturam z fimilia funt. fed generatio z crea'
Sio non funt idem nec babent idem iudicium.
{j~Be materia. iQueltio
d *£indequerift>e crea'
tis, 0 p° qrit oe 40r coequeuie.Seide
De bys que oe qtuoi coequeuisPm nu'
ttierum feje Dierum <pcelfenit.4trca coequeua £°qrif
De fingito,!0 coiter oe oib° fimul.^tem iter coequeua
fingula p° qrif oe ma.oicit enim glofa fup genefim 3n
£n°.qtuoi ee coequeua.f.mam:tps:ceIum empireum:
<z angelicam uain.-Circa mam octo inqrunf.f>°an fiu°
qd fit.30 utrum creata fit uel no,4° utrum fit fimpleje uF
copofita.s0 utrum oium creaturam fit ma vna,6° utruj
oium coipum fit ma vna,?° utnl oium tngnabilium fit
•na vna.8° utr 01115 gnabiliu*cotruptibiliu fit ma vna
C*Srticulus piimus 2tn materia fit.
, © primum pjocea«urii(.
foimaoatefie ergo qd caret oi foima caret oi
ee.fed materia pma Pm ronem pme mae accepta caret
citoima ergo caret oi ee.* qcgd caret omni ee nibil efi:
e matertapma nibil eitPm ronem mae pme accepta q:
caret oi foima ergo caret omni ee.fOtem oicit pbe in
lt° oecaufis:q? pma rerum creataru elt eezno elt ante
ipm creatum aliud.gqd elt an ee no elt oe numero cre
ato?.fed qcqd elt an toimam elt an ee:ergo qd elt a nte
tfoimam non elt oe numero creato?.ma aut pma elt an
tfoimam gnbeltoe numero creato'?.* qcqd non elt oe
numero creato? nibil elt 5 ma pd liibil eft.tfT && aut
feoc fit an ee qd elt an torniam patet e? boc q? ee non elt
nili indtutdui uel fpei uel giiio uel piincipy * oe tale elt
fl foima ergo oe tale elt a foima idtuidui uel fpei uel ge
neris uel pncipy.3tem .pbatio cp foima elt illa que co'
trabif per oiias * no maiqueadmodum piiciptum ptra
fctf grialifiimo? * q>genus ptrabif per Ditas fperum *
tfpes per Diias mdiuiduo? ficut Dicit *£> oipbirius.qj in'
diuiduum facit collectionem acentium que in alio efie
no pntinueniri.Jtem Dictf cp giiatio fube elt e? no fub
Itatiatfed a quocuqj remouef 1'upius * infenftergofi c
e? no fuba elt eje no ma:* nibil aliud e(t figtum mae in
materia nili id eje quo elt gnatio.ergo videf cp materia
nibil fit in na.Cn&eterea Dicif in.?0 Beuf.Bate ma
gnificetiam oeo nf 0 oei pfecta funt opa.fed ma non elt
jpfecta ergo no elt oe opib0 Dei:* qd no elt oe opib°oei
nibil elt:ergo ma nibil elt.£oira glo.fup genefim i pn
cipio oicit.q? per edum * terram intelligif ma infeno?
c fupio?creaturarmn.C"3tem Bug°m.j:ij0.cofefl*io'
num.£u one fecifti mildum oe ma infoimi quam feci
Iti oe nulla re pene nullam reimergo ma elt.jtem gria
. tto * co:ruptio no funt fine actione * paflione.actio aut
* paifio no funt fine ptrarietate ficut Dicit pbs p° pbt0?.
cp ptraria fepata non agut fed in ma : ergo materia elt.
ptrarto? femp elt vnum fubm* illud elt ma.
ergo materia elt.Jtem ibidem Dicit q? pneipia mutatio
ms tria funtXfubm qd elt ma:* duo ptraria:ergo ma/
ISio fecunda »
tertadtjqdpcedim^Dfcetes.CTadpmum fo:ma Dat
ecimaaut pet ee fubiecu * potcue:* boc baoet a feipfa *
boc no elt ee (impir fed fim qd.dJSd aliud oicedu3 cp
cum Dicif pma rerum creatarum eit ee poiuf ee pjo eu
te ficut oicu ibi iCdmenorin ejepone illius j>poms,£t
ibide Dicit btus Oionpfius m li° De omis noibus.c0 $#
De ente.* oi ibi pmum natura a quo no puerttf pfeque
tia ibfiltedi * (ic ens elt abfolute pmunuq: in ipo itat re
folutio pollerto? iu pus.£t ibide boc pm ponit pnmco'
gnitionisXum aut Di materia pma ponit pncipui Pm
ronem griationie * tpis.£t fic patet cp pmum bincinde
pontf equoce.qicumoi Deenteeltpncipium cognitio
nis refpectu eo? que ozdiabilia funt in pdicameto.£u5
aut Dictf oe ma eit.pnm griationie refpectu gnatorum .
CT Md altud otceduj qicum Dictf giiatio fube eit ejt no
fuba negatio negat fubaiu copofitam reliuquedo pote'
Ciam ad illam que elt ma.Si Dicit op remoto fupiori re
mouef interius.&icedum elt ep boc uerum elt qn ne'
gaf fupius figtione * fuppoite.ied cum otcif no fublta'
tia no Iit fuppo pio fuptori fed pio pticulari giiabilutt
eit ro qi giiatio no eit fupioris fed iteriorts pneuiarts.
na enim no iiuedit griare boiem fed btic.^ ‘Md ulu04
Dicedum qr oia opa oeip tecta funt.fed pfectio 01115 ope
rum no eit vnius roius imo vmiquodqj otcif ptectum
qn elt in Debito Itatu fui ec:*tdeoma ptecta eltqft bet
ronem fubtecti ad foimasgnabiiiu3 * coiruptibiltum.
d^iQuid fit materia Sruculus
„ SB fecudum pjo«*wrfic.
3n p° oe giiatione * coiruptione cap° i°.oiffi
nif fic ma.iBit aut bfle majeime qdem ^ite futim ge
nerationis* coiruptiois * fufcepubilemo auta°ellqd
alijs trafmutationibus.GTJtem iu 8° metbacc cap°p°.
Bico mam illud qd no eit boc iu actu fed elt boc in po
tetta.Jte xn,?)° metbacc cap° p°.ma elt boc Pm q; vide/
tur:qm illud qd elt Pm cotaccum * no eit Pm oidine elt
ma.t£3em in line pmt pBi0?.2oico mam pmum fub'
iectum vnicuim e? quo fit aliqd cum iniit per fe * non
Pm accne.CCXoir9 pmum obijcif fic : q> pmum fubm
no videf materia ee gnatioms * coirupttonis fed poti4
vtdef fubmalterationis.ois eni3 giiatio fitPm actione
* pafiionem qlitatum pmarunuergo ma pus elt lutee'
pnbitis pmarum qlitatum qjgiianoms * coirupttoms
led alteratio elt mutatio Pm qiuates manete fuiio eode
ut oicu pBus in p° oe giiatione cap° i°,ergo materia p
ue eit fufceptibilis pmarum qlitatum qj gnatiots * coi
ruptionis.<IT*f>^tere9 no fit giiatio nui pdefata uel ra
rificata ma.ergo raritatis * fptmtudints pus fufceptiua
elt maqjfoime fubaltspm quam elt giiatio.CTSi Di'
caf qj pmum no ponif tbt pio eo qd eit an qd elt nibil.
fed ponif pmum pio ^tmo adbuc videf falfu3:qi ma
no videf ee .pjeitnum mbm giiationis fed potius coip*
cumquItitasPmpBmabltrabatamotu * mutatione»
Uel boc elt tdeo.qi qualitas non bcfptrariuni zoe qd
mutaf mutaf oe ptrario in ptranu.*f>ieterea videf tal'
fum qd Dicit in 1* pte Diffinitionis : q»mo alio fit fubm
aliarum trafmutationu:qi ma no videf ee fubm altarii
trafmutationmfed potius copofitum queadmodum oi
cif in s°pbi0¥.etiamq? tales mutationes funt oe fnbo
ad fubm.fbieterea videf libi ptran4 iu fine pmi pbi0?.
Dicit enim qr ma elt ingnabilts * tcoiruptibilis.* bic di
eit qr fit fufceptibilis giiationis * co:ruptioms.3te qrif
cjre Dicif majrime * ^piie.videf enim cp ma Pm eande
rdne fubm fit ois trafniutatioius.Si enim paflio cois e
opoitet rone fubi ee edemifed trafmutari Pm ptraria uF
media eit pafiio cois in oi motu * mutatione. g ro fubi
erit cois:* ita Pm,vni rone erit fubm inoi mutatione.
jCotraia,n obycif fic.dl>a no elt m potetia refpectuilli
us tm:fed refpectu ois fomieXu} g bic Dicat foima oe'
termCnata male Ofcit ©kldd.Dfco mam qd non eft 15
ia actu fed eft boc tu potltia.fjj^d aut fit in potltia re
fpectu oie forme ,pbaf idirecte fic.Si eltirit poflibtlia
ad bacmic cii tila elt fub illa iam no eettn potctta ad ali
am fed ma que piucta et! forme eu ipoffibilitate ad alta
forma no et! fepabilte ab illa cui ptticta et!:ut p; in ma'
teria celu-z fic illa ma a tali forma no fepaf qd fallit; et!»
<£Xc5tra fm obijctf ficoictpBoe0 in lt° ©e otiab0 na-'
tui te z vna pfona cbriftt.qi ma pprto iteliectu ito et! iit
telligibilia.g videt cp no ht boc qd videf fenfue eni; fi;
ptactii.i.fim qrvifto 'ed:boc et! qd itelligif.lkreterea qd
ei! boc qd otat»dm tllud qd et! fim ptactti z no fim oj/
dinl ei! ma.oia enim tna oetermtnat fim ordine; ficut
©icif in fine pmt pbi0f.ma enim Dicit ordine potltie ad
actrn-z boc babef tn pcedett oiffinitione.llbreterea cora
ctne corpo?2 elt z ma pprie no eft coip^CTSi fotte ©i'
eaf q? ma qdl no ordinata ell fed trft cognofctf ut ©icit
©.fftmtio fim qr pungit formatqr foima dl pndpitico
gnofcldi z fe z mam, boc videf ptra p5m el qui ©icit p
ino pl3i0? an finl.qt fubiecta qde na fctbilie eft fim ano'
logta/icut enim a'd dama ee aut ad lectulu lignu aut ad
alto?; ahqd btmu foima ma % ifoime anteq; accipiat fo:
ma k bettftc ipa fe blt ad fubam z qd ed:*z ita videfma
cognofcibilie ee fim ordine z no fim ptactum.CT^dtra
ultima obijctf fic cum oiof pinu fubm aut oicif pmum
an qd ntbil ed.aut j?jcimu;,Si an quod uibil tuc male
adiiigif ai infinq: boc no femp id! fim eide rondficut
terra fim q» terra no mdl alij.St aut ©icit pmti $>ximu;
boc no ei! ma folii fed copofitti.ol enim mixtu z cople
jcionatu copofitu ed.CT,1^eterea cjre ©tat no fim acci'
dee.boc eni; qd ineft no fim acciie no blt ronl fubtl.-z
ita per boctpm qd ©icit fubm remouef accne.g fupflue
addifpoflea non fim acciie-llbieterea obijctf cotra ola
Idae Didinctionee fimul.qpenim oiafunp* ed nullo0 e
©ifftmbtlesq: oie Diffinitio ©icit ptee oiffuuti.ma aute;
fimpkd omoig nullo mo ed ©tffmibilia.Si foite ©tcaf
qj oefcrtptionee fiitXotra boc iteru edtqi ©eferiptio uf
ed ex pte fbaltu fic ex oifferetije aggregatie pter genus
«el ex iribali z accntalirfic fi ppiin puigtf cii giie u foria
uel exaccnttbflaggregatie ficut crtfpue muficue cleonis
filtue ed ©eferiptio fortia. j£t vnaqueq, idaru cefcript»
onii ed ©e copofito trii z no ©e limphas ©eferiptio no
pdt el mae cii llt limp^CTll^eterea cjrtf qliter Differat
tde nottficatioee mae.2fd uitm rndemue fimorq? fic ©i
cit :i6oetiue fuba z entitae maxime in fepftderata non
ed itelltgibtlte ,pp:io iteliectu fed itelligif fim puatione
f.q? 15 ed ma qd pter founae acciitalee z fulialee iueni/
tur in ente,? ideo fi Debet itelligi oportet q? boc dtp oi'
dine ad foimautel per piucttone ad founajt-zfic quoda
mo ©tlfinibilia ed-zblt quanda coponem ronta fim qj
ro accipit ea ordinata uel puicta.St tuc accipit ut couV
cta fic ©ififmif illa rone tmrj0 metbacc*Si ut ordiata tuc
aut ordinata ad mutationl5autadforma.fi ad mutatio'
ne nic fic ©iffmifin p° ©e griatione cap° ASi uroidfa
ta ad formatautfim ordine ptlngete forma -z fic ©iffinif i
finepmi pJ3i0?,z: boc notaf per boc q© ©tc ex quo fit alf
qd cii infit.ant fim ordine no ptingaui forma z fic ©iffi
nif in 8° metbacc cap0po.C"©foimtia gad^mq? ^>apo
titia mae cd ad forma fuball.fuba enl; copofita edeau
fa accntia.£t ideo I; calidu z frigidii fim cjlitatea qrum
getione z padtoue fit giiatio fim circulti uel fim rectum!
no futtn ma nifi pod forma fuDall elemetaponaf eni;
per iinpcdibile q? ma fit an forma elemetssml nec erit
calida nec frigida nec bumida nec ficcadfortma eni; for
ma fbalta qua recipit ma forma elemltt ed:q6,gbaf p
©tffinitione elemltt* £Iemltu enim ed ex quo coponit
rea fnuo-z edmre z norefolutf tu forma aliaad eni tn
quo dat refolutio ^ncipiii ed tn na,2Id aliud ©icimua
cp raritaa z ©enfitaa potiua ©nt politioni ptiii mae cfc q
litatea nalea mae fupadditasj? ideo be taltb'’ fim nant
no ed obiectfo fed potiua fim ronl.Gtcut ni qda gp ini
ed fufcepttbilie ^marti qlttatu z rarttatta z ©euiitatta z
tn ^mo ed fubm forme iubaliatq: no recipit qlttatee p?
mae rufi per tlli»CT3d altud otcldti q? pmu ©tetf (px*
miilst 6mu ©teit cita an q d ntbil dl.potetta enim mae
pc' ed ad fball forma z ad altae per accri6.f.<ppter illa; z
fic pmu ©icit au qd ntbil ed.Strr^xlmufubm ingria
tioite mania tde numero boc ed ma.no enim ed eade
corpettae numero que ed in genito z tn eo ex q fit trafi
mutatio ficut ed (n femine z tn boie.iQuod jpbat 2l ut/
cena tn fitffictlUa per oimefionee que alterrkoma fut
in femine ■z in eo qd fit per griatione ex tlfo.2M boc qd
obfictf gpqultitaeedaii mutanonezabdrabtta motu
z mutauone.Otcedti m tda ed quatttaa accepta fimin'
tdllgerta z no fim el qd blt in ma.Bd boc qd obyctf qt
quatttaa no bet ptrariuztdeo no mutaf.©icedu; qi ex
boc ito feqtur nui q» no mutef per fetfed per accita mifo
taf mutatione fubtt.CJ^d altud ©tcldu qi copofitu cd
fubm eximii tn al^a mutanomb°.fed «i pocipin copo
fini rone fudi beta matmateria aiited fubm remotu;:-z
blc ©iuerfitate notat pbua cu otctt mo aut alio.Sd altd
©icedu cp fufceptibtle giiauonta-zcorrupttoia ©uplr ei
ctf.f.ut qd gnaf zcomipinz fic fufceptibtle giiauonu z
corruptlonta ed copofitu.Dicif etil fufceptibtle giiatio'
nia z corruptfonia:fkut fubm tu crafinutatione que ed
giiatio zcozruptiotz fic maed fufcepttbilia giiationto
z corruptionia z fic no ed ptrarietaa tdtua ©ifftmttota*
^d aliud qd ©icif in p° pbt0? ut fine.ibi emm^pbaf q»
nd ed giiabilia z corruptibilia 'queadmodu copofitum.
Si em; griaref cii oia giiatio fit ex materiate! t materia
anteq; griaref qd ed inconenila.Silr fi corruperef cu;
oie corruptio fit ad materlateet materia poltqj corrupe'
reft-zitapcludif q»ed (corruptibilia z ingnabiliatmbi'
lomtnua tn ed fubm griationie z corrupuonta.ad altd
©icedu cp padio que ed trlfmutatto fim gnraria non ed
coia nui fim genuetz boc mo pm ptrarta reducuiif ad
puatione z bitu queadmodu ©ocet pftue in.x°pc pBie.
i5ed fim Determinata; rationi no ed coia padtotqr in
formis fubahb0 abfentia z pntia forme facit mutatione
ut ©icit pba tn p° pbi0^ cap° ult°,tn alya aiit mutationi'
bua no ed fictfed puatio faluaf tn tilia inna ptrarqvit
puatio albi mgni ed uel meduIXt ,ppter boc ena ro fb
tecti ©eterminata no ed vna fed coia. £t ,ppter boc oie
maxime qdl z ^pprie.-z ©icit maxime qr mapficif eluti
aliter a forma fubali.lforope aut ©icit tu compattonead
altae formae qa no ©eliderat msi^ppter i da.fjj ‘Md tlid
qdptra oiffintttonliam obijeif ©tceduin qt itelligif ©e
ma in ordine ad forma ^puiquailte ed ordo calidtdtmi
ad forma ignia:z ira no jcedit obieettosqr ma que ed I
potiua ad oem forma eft ma remota.U n ©icit £omlor
fupmetbacam.qivmlqdq5efi titpotltia in Illo ex quo
educif vno motore queadmodu idolu in potiua ed tn
cupro:q: vno motore boc ed arte educif ©e illo z cuprti
in potltia ed tn terratq: vno motore boc ed motu vno
fupio^z educif ©e illa.Sed idoltl no ed in potltia tn ter
ra:qr ad boc extgunf plurea motores ut educaf.f.na z
ara.ffild tdqdobficif ptra;‘1,n ©iffinitionloicldum
qi l; entttaa mae in fe pfiderata pfectu tteirm no beat cui
itellec^eiua ed qd ed tn ente per forma uel anologiani
fim q? ex ma artificiali cognofctf ma in nltfic ©icif i au'
ctoriiate pbmicut ad datua ea z ad lectulu lignu fe blt.
jEt ©icif tn ilia auctoritate qt fic fe bet iforine z materia
ad fubam z boc altqd z qd ed* £t itelligit per iforme ro
ne puatioia tn ma.per mam aut nam fubti.per fubam
aut itelligi t forma per boc ahqd ©eterminata z copofi'
ta fubam.boc altqd enim ed forma ptracta per materia
per boc qd ed tutelligit rone fubftdede qua bet copolfi
ta fuba a copofitione mae % forme,Cln qd ed idem qd
Be 40r coeqiteuis
nuc eft apud naiura.l&erfotma aut intelligif materia
fim cp accipit ee a tozma . fim pfSm enim in 70 metbacc.
ide ell ee fubiectt z fozme in copofitotq: fubiectu no \?a
bet ee nili a fozina.j£t,ppter boc oicit fim cp videt quia
ide eft fo lue modue itelligedi pfectue quo ftelltgif ma
ut oicit £6meoribidc.|n Md aliud oicendii q? beqppo
fitiofalfaefttq» ois materia oetermineffim ozdine.ma
terta aut fim cp ell in ente no oeterminaf futi otdinem.
fed ueru eft cp ois potetia materie oeterminaf futi o:di
ne:z ita itelligtf pcedee Diflfinitio.vn patet cpnoe ptra
rietas.CT^Jd aliud Dicedu q> ptactue oicif .ppzie z coi
ter.ppzie eft cozpog quop ultima funt fimul ut oie pBs
in 6° pBiv’.Sedcoiter oicunf ptingere fe oeterminasz
Determinatu ut potetia z act0.CET2td illud qb obijcif co
tra 4a,n oicedu ut fup.qj 0mii ponif utroq5 mo.z fi idej
eft qb an qb uilpil eftjtiic foluedu eft argm qb eft cbtra:
q: materia 0ma fola eft fubiectu. bec em'3 fola faluaf eaj1
de numero in utroqj termino trafmUtattonie.vnde no
opoztet qjfub eifde fozmis qbue fuit maneat in eo cui0
eft materia.St aut eft ide q> jpjAmnaSc oicedu5 q> pn'
ma funt illa inter que no eft mediu.tnter materia aut 0
ma z fozma fbale no eft rnediii z oifpofitiones fim efie
qb bnt in copofito pfequunf fozma fBaletfed fim ee qb
bnt in trafmutado materia pcedtrt fotma fbale . fed ille
que pcedut z que fequunf no funt eede itumero:fic no
eft eade qlita? i numero itefa z remifla.C72fd ultim Dt'
cedu q? boc qb Dicit no fim accito no Determinat fubm
uel etia boc qb inefttfed eft Determinatio eius qb pce'
dit e>* quo fit res.ficut albu fit ex logo vnde longi» non
eft pzoxintum fubiectum z pzopzia materia albi.
CTUtruin materia creata fit uel non Articulus f*
„ © tertium p2ocedi'»(ic
^ lOe cut° ee pcedit no ee radicaf in aliquotma/
f eria no radicaf tn aliquo g materie ee no pcedit no ee.
Ifrzobatio 0me. lOe cuius ee pcedit no ee bet oppofitio
«em entis ad no ens:? ois oppofitio radicaf in aliquo,
ois enim oppofitio circa vnu fit aliter enij »10 eet oppo
g 0ma uera.llbtobano ic per Deductione^ ad ipofitbile.
q: fi materia radicaf in aliquomic materie erit materia
z tbif in infinitu.llbtobata g utraq? pmiflaru5 videf oe
neceftttatefeqpclufio.qbtocedafg ulterius fic.jDe cm
itis ee no pcedit no ee eft increatu.materie ee no pcedit
no ee:g eft icreatu.qbzobatio 0C jpponis eft ex oiffinitk
one icreatitq: tcreatu eft cuius ee 116 pcedit 110 ee.2aau
le eftpclufio pcedetis fillogifmi.3te creatu catife 0C ne'
rius eft ens q5 creatu caufe 2c.fed creatu eft caufatti cau
fe0c:g uerius erit ens 45 caufatti caufe zz.%\\de ulteri0
dtectus fo:me uerius eft ens qj ma:fed effect°0c caufe
iitbitu eft uerius eft ens 93 elfect02c.g ma 110 erit efte'
ctus 0tne caufe.fed creatu eft effect0 pc caufe ut pbatuj
eft in pmofillb:g ma non eft creatu. £173^5 nfl?tl creat
utDicit2fug°in li°octuagtntatriu qonunififim ronem
Idee.oium enim creato^ idee funt in mete oiutna : fed
idea no eft nifi ideati:g no erit creatu nifi ideatu5.3nde
^cedtffic.nullii noideatubet ideatfed oe ifotme eft no
ideatti g nullu tnfo:me bet ideasfed ma ^ma eft itotme
ut oicit 3ug° z pBs in b°’pBi?.g materia £ma no babet
idea.3nde fic.quodcuqj no bet idea noti eft creatti.fed
materia bma no bet idea g no eft creatujXotra.^fug0
in.xij0 pfefttonu.g£t2fnfdmusinli0Deueritate oicut.
£u Dfie fecifti mitdu De materia Cfotmi quam feciftt oe
nulla re pene nulla re.3te 2lug0 in U° oe trinitate Dicit.
gp oe ens eft ab ente pmo qb eft oeus.materia ^ma eft
ens g eft ab ente bmo no nifi per creatione g eft crea
ia.0b pcedtmus Dicentes ad bmum cpbec^po eft fab
fa.CT (De cuius ee pcedit non ee radicaf in aliquo nec
ualet , pbatio.no enim oppo ptradictionis eft inter ee z
no ee in qbue no ee pcedit ee fed p otiue inter ea in qb°
J0d fecunda 4
ee pcedit no eeMd qb intelligedu notadum eft cp ueri
tasnovniuoce eft in affirmatiuis-z negatiuis fed per
bus z pofterius.uegationis enim itellect0 no eft nifi p
affirmatione.SiTr negationis ueritas no eft nifi per ue
rttate affirmationis.Dtcit enim pBs q» vmiquodq3 fic fe
bet ad ueru ficut fe bet ad ee.Un cu ee negationis no fit
nifi per ee affirmationismeritas negationis no erit nifi
per ueritate aftlrmationis.Clerbi gra. Ueritas copofiti
onis caufaf a copofiti? que fim re coponibilia funt ficut
ide cu feipfo z fupius cu inferiori <z(pp:ia paffio cii fubo
z effect0 cu caufa ^ptiat-z talia pdicata ex natura fui op/
pofitione bnt ad pdicata ejttranea illi fubiecto.Un cum
remouef a fubo illo caufaf ueritas illius uegationisa
materia pdica to?z illius fubi.Uu bec bb no eft afui0 ue
ritatem bet ab bac qj bb eft b o:z q: bo opponif afino qc
qd eft bb 110 eft afiiius.fEt fic patet qliter ueritas in ne'
gatiuis eft a ueritate in aflfirmatiuis.Un tn oppone co '
tradictionis ee pcedit nb ee-z non ecouerfo.Un anteqj
miidus eet bec ,ppb rnudus nb eft neq> uera neqjfalfa
eft -z boc ideo q: no eft ^ppb.cbpofitioenijjpponiscau
faf acbponererii.resautcopofitean mudii non funt-z
q: affirinatiua qfi nb eft etiam negatio fibi oppofita nb
eft fi miidu? nb eil.pJLi fifiter Dico oe bijs miidus no erit
z miidus nb fuit:z fic patet gp fopbtfttca eft ,pbatio qua
pbat ,ppo0ma.irSd aliud Dicedu tpbeqppoeftfak
fa.caufatu 0me caufe uerius eft ens q3caufatinc caufe.
j£tfiquis(pbetea5fic,ficutfebet caufa^ma ad'2am:ita
eaufatu 0C caufe ad caufatti zc caufe. Dicedu oppofitio
falfa eft.Si ergo qrif in quo attedif nobilitas caufe p:i
merefpectu 2c.Dtcedti epiu mo caufadi : q: caufa pma
caufat per feipfam z 110 caufa zA.fed 1* caufa non caufat
nifi fuppolita 0a.C^ Bd ulti"1 Dicedu cp ma pA in rone
materie accepta no por abftrabi a rone potenttetq: tpfa
fim feipam bet rone potette.fi m feipfam entm fubm eft
z ro potetie z ro fubi in ipfa funt ide z fic bet fotma qui
da rbntsjeo cp Quatio no eft abfolute res fed otdo ad re
que eft fotma.becautro otdiuis eft fomia fim qd:z boc
ell qb Dicit pfts q? pncipia fim natura funt Diio.rbne au
ie trta.ma enim lentp eft vna numero fed ptucra puatk
oni z potetie eft duo fim eet-z bec fotma ronts nb Dimk
nues (implicitate mae fim re fufficit idee.vii bet ideam
quodamo -z eft tdeata fim qd. £t boc eft quod oicit Mu
gu° iii.xn0 pfefttonu.Stcutfatemur maius bomi ee qb
creatu atqj totmatu eftiita Dicimus minus boiul qb cre
atu infomie fotmabile efttfed tii bomi. IDoc eft etia; qb
oicit iRabt movfes tn pma collatione libti qut Dicitur
Dux neutro^/Ju fets q» pncipia rerii giiabiliii fut tria.
materta:fo:ma:i0uatio Determinata que femp materi
am cocomitaf .q: nifi tiic adbeferit 110 eet ma receptabi
Iis fomte^ tdcirco Quatio eft vnu pneipiu z in acqfitio*’
ne fotrne oeftrutf Quatio eiiifde fozme z adberet et alia
0uatto z fic eft femp ficut explanatu eft in naturali fefa.
tfTQtrii materia fit fimplex uel cbpofita 2frticulus 4°
9 D quartum pzocedimr ne.
Dicit Bug°tn.xi)° pfefiiomi.tierii eft infotmi
tate ipfam que ppe nibil eft vices tepox no bere:qt ubi
nulla fotma eft vtces tepo^ ee nb pnt.g ma no eft copo
fita fotme fbali nec accntalt. £t fic inferf ulterius q> etia
110 bebttquatitatecgnobebitcbpofitioneptiii-ztta fim
plexeft,^r^teibide3ug0.‘ll)onnetiiDiieoocmftiine
cp ptius q5ifta tnfotmemamtotmares atq3 Dtftingue/
res 110 erat aliqdmo colottno frtgoramb cozpusmo fpi
ritusmo tn oino mbtl erat.erat enim queda infozmttas
fine ulla fpecte.3te qcqd eft cbpofituin refolubile eft in
0n° cbponetta.materta 0° no eft refolubilis in aliquid
aii ipfam ergo materia nb eft cbpofita.maiot patet per
fe z feribif in 0° pbi^mmo: ,pbaf ex boc q? fi materia p
ma refolubilis eft in aliud boc no eft nifi fn materia bce
Tjbzime partis mitte
dite z forml ? fic an fima materia elt alia qd eft incoue
nies:qzin nullo gne elt altQdf>us£mo.*£>zeterea Dicit
pbus q> in oi giie elt accipe vmi idiuifibile ? f>mti.g in
giie materie iueiiiefvnuidiutfibile?pzimu.fed qd elt
tndiuilibile no elt copofitii:g pzinm pziniu in giie mate
rieqd ett materia f>ma erit no copofiui.^tem p°pfn0?
©icit q? f>nm elt qb no elt ab alio fed alia funt ab ipfo.fj
ol copolttu elt ab alijs boc elt a fuis coponetib°.g mate
ria £ma no elt copofitaXotra.materia que elt pzinmeft
©elideris forma ficut femina virii mafculii:? turpe bo/
mi ficut ©icit pinis in fine primi pl3iv',fed iter ©elideris
? oefideriu copo eit:g materia elt eo polita, C"£ibautl
iter ©elideris ? ©elidenti copo elt ,pbaf eje eo gp oe ©e/
fideriu ponit pzinm oeliderij in ©efiderlte.pzincipium
aut ©efiderij cu oefiderate nunqj elt idl:q: vmi elt paf>
liotalterii ibm.? lic ,pbaf gp cuicuqj inelt ©elidenti $ il
lud elt copofmid£:eterea ©icit a6oetius in li° oe ebdo
madib^nibilappetitaliqd nili per boc qb elt fffe.mate
ria appetit forma ? g per boc qb elt lite.fed fititudo elt
puemetta otior in vna fozma.Un Snfelmus ©icit cp q
ctiqj fiit litia bntillitudine per altqb vmi qb elt in utro
qjXuj igif materia prima appetat forma bibit liritudi-'
necti illa ? ita materia p:ima bebit fozmI.*p>zeterea vt'
der q> materia pania non poliet abltrabi a qultitate.e jc
no quitis erum nunqj fit quitu .CT -Cu igif materia fit
pzuim cozpis? eyripfa fiat corpus: videf q? no Tepetur a
qualitate nili fim ro\\L£t boc elt qb ©icit £lriltoteles in
prio pl5i?.obijals otra ilfcelhlTuimqui ponebat q? pzin
cipiti eet init"1 vnuj.? obiecit Sriltoteles in ptrarui fic.
3nfintti ro quatuati ?gruit,i.puentt:fed no Ibe neqj qli
tati.fiqde g fba quitu Tupple elt illud £nctpiu qb ponit
melliflus ©uo ? no vnu elt qb eit ens politu a melliflb.
£i t^o fba eit folii no elt ifinitus neqj magnitudine bl'
bit ulla. g aliti (i materia p:ima elt Tba tm no bebit ulla;
magnitudinmta no erit Jteqrir utrti mapa
fuerit qfiqj fineoifozina.qz fi ipf.t nunqj elt fine oifoz'
nta nili fim itellectti fed potius fim re videf q? tpfa fim/
pliciter no oebet poni £nmnae.*]>zeterea qii ex femine
giiaf bo eade5 elt materia que elt fnb tbzma feminis z
fub forma bois.Cii g no ftt fub utroqj Itmul oportet qj
perfuccefiioiielit Ibm illius 'riltius.autg corrupif toz/
ma feminis in iltati uel in tpe.Si in tpe ttic forma fba'
lis fufctpet intefione z renumone qd falfuni elt.g relin/
quif q? in initaii cozrupaf:? eadl roue forma beie giiaf
ininftati.tnuerifgumiiii eodej iltati in quo corrupif
forma feminis giief forma bois aut otuerfo.Si iit eode
tue ptradictoria uerificabunf ©e eode in eode iuftlti.f.
cp ftt bo z no fit borz fit feme -z no fit fenie.qz cuicuqj in
elt forma bois illud eit bo. fed in iltati giiationis inelt
forma bois cu no fit fuccefiiuutg in militi giiationis elt
bo:? eje boc feqtur q? no fitfeml.Silr qcqd corrupif b?
bet forma que corrdpif in ipfo in inflati Ulo.qzXno be
ret ea no corni peref in iltati fed eet an corrupni.-z qcqd
bet forma feminis elt femetg in illo iltatielt feme z non
feme:? elt l?o z no bo.cii ergo boc fit incouenies relinq
fur q? giiatio z corruptio no funt in eode iltati ergo i ©i
uerits.Sed ©icit^riltoteles cp iter qitbet ©uo iitatia e
tps medtu.g in medio illo tpe ma fub nulla forma elt z
ita ma qfiqj elt nuda uo tn fim itellectti fed fim re.lfrre'
terea qrif iujeta boc utruj aliq forma accntalis eade nu
mero fit in corrupto z gnato cu ma.fi enim fic elt ttic no
folubyteeri iftm giiationis fed corruptionis bylecum
aliqbus formis, t^uod aiit fic fit videf ey^0 oe giiatioe
z corrupttone.ubirbaf q?bntiii fymbolum facilior elt
irafmutatio. £t afiignaf eaufa ibide:qr in bnttbus fy im
bolti no oeltruif nifi altera qlitas.f.cotraria z altera ma
net cu no iueniat ptrariti in a gete tii ipfa fed potius co'
«enies.CTSolutio ©icimus cp ma que elt Ibm giiatio
nis? corruptionis z^ticipiti boc mo quo ibmpot elfe
fimpr eft no bns copone penft^ficut ©icut auctori
tates auguftini z ,pbat rones iducte nifi tm ordinis ad
forma cu fba mae: z bic ordo Differt ab ipfa ficut potetia
ab eo qb eit potetia z elt impfectio ipfius z ©epedentia
ad formam z ideo no ©icit ens fimpr fed fim qd ita.f.cp
no bet copone in aliquo qb fit res fimpr.qz no eltabfo'
lute res a qua.f.ra elt icboatto rei que elt forma ?elt;fij
ueritatem ordo ad formamtqui ordo medium elt inter
ens z non ens.CT ^d id quod ptra obycif ©icimus q»
materia feipfa elt principium oefidery.oefideriu enim
illud mbil aliud elt nifi priuatio forme cum potetia bac
beitdi illi que potetia elt ipfa materia.ipa enim entitas
materie elt ibiectum fubycibile forme : que fubijabili'
tas elt potetia z oefideriu fiue appetitus z no Differt ab
ipfa nifi fim ronem ©ictam.CT fi querif utru illa rac
iio aliquid ponat. Dtcedu gp fim re que fimpliciter res
fit mbil ponit fup Ibm.? boc ptingit ideo qr no elt ratis
rei fed priuationis rei:? priuatio nibil relinqt nifi fubm
cu ordine ? aptitudine ad forma.On 3fnfelm° uel 2fu
guitinus orbitas nibil aliqd maius ponit in oculo qj in
lapidemifi gp in oculo rebnquit.put elt fubiectum babi
tus.CTad 'id quod obycif ©e bono ©icendu q> ©upley
eltfimilitudo.vna elt fim puenietiam copletam ? talis
no ponit appetitum : quia appetitus elt rei non babite
que tame potbaberi, alia elt fimilitudo fimpuementta
in ordine ad coplemetum?b« ponit appetitus rei no
babite:ad cuius tnbabitu per potentia ordinata elt res
appetes.^t bec fifttudo no ponit nifi ordine illu cuj ne
gatione ptrary fic cp no appetit ptrariu.£t gp ita intelli/
gedu fit patet ifpicietifine primi pbi^.ubi oftedit artito
teles qj appetit0 non eft refpectu ptraryrfed ejriite quo/
dl.f. forma ©iuino ? optimo appetit0 materie elt relpe/
ctu illius tanqj plectibilis ad pfectione.CCr 2fd alib ©i/
cedu cp materia prima tumqs tpe elt fine qualitate:? ac
ciptf qultitasfim ee ? no fim qi ^fiderit ea matbemati/
ci.-Bicmuis ergo gp ma nunqj elt tpe fine quatitate : tn
nulla eade qualitas elt Ibm in giiato ? corrupto . acens
enim eltpoit ibftantiamfim naturam.? forma acciden
talis polt forma Ibltantialem.? compofitio accidentalis
poltcompofitionem ibltantialem ey materia? forma*
Un cum materia no babeat efle ibltantiale ey copofnu
one quam babet ad bac formam fubffltialem uel illant
tue etiam no babeteffe accidetale eje com politione ad
qultitatem banc que pfequebaf forma illam fb Itantia'
lem uel copofitione mae cii bac torma fbali.Onde ficut
corrupif bec forma Ibalisita etia corrupif bec quatitas.
jEt boc patet qr quatitas feminis no elt inboie giiato*
CT^Hd boc aiit qd obycif q; fim boc ma non erit princf
piii coipos naliti.Bicedu q? boc no fequifilj enim non
maneat eade quatitas fim 'ee tii elt femp piticta quirita/
ti Uti uel illi ficut etil femp e puicta forme fbalt Uti uel ii
li.Un no elt file ©e politione melliffuqr mellUTiis ponit
vnii ens un qd nullo mo elt aliud nec per qultitate nec
per qlitate nec per aliqui forml pdictl.CT 2fd aliud oi
cedii gp ma nunqj tpe elt fine forma Ibalt ? tii fola eit Ib
iectii ide numero manes fub formis oiuerfis.CT 2ld IS
aut qd querif utrii giiatio ? corruptio fint in eode Utlti
uel no.oiuerfi oinerfimode refpodet.Q.uida ©icunt qt
110 femp ejetrema ptradictionis mefuranf eade mefura
jCu enim ©icif elt bo no elt bd.ee boiem mefuraf iltati
fed no ee boiem peipue fi fonet corruptioni me furatur
tpe:? filiter elt ©e ee feme ? no ee feme.? illi ©icut gp bo
generaf in inltati ? elt:fed feme corrupif in toto tpe qd
ptfiiuaf ad boc initis:? 116 elt incouenies cp tepus coii
nuef ad mffas.inter tepus enim ? initis nibil elt medi
um.CT S ed bec folutio no videf fatiftacc etia obiectio
nfiqr obiectio ,pbat q; ipofiibtle eit forml fubltltialein
corrupi in tpe.nulla enim mutatio mefuraf tepore : nifi
que babet mediii a quo ? in qd ? in formis inter qs elt
Be4or coequeuia
mutatio nulla eit talio nifi illa que babet ptrarimex tw
iue interceptione per intetione?remiflione fit mediu.
forma aut iMantialia nullum babet ptrariusffed vna'
queqjfomiaru fubltatialium immediata eit ad materia
quod non eit in formia babentibue cotrarium.materia
enim non mouef a cotrario in cotrarum nifi per medi
um.? ita videf qp no effe forme fubitatialia ita mefuret
initati ficut effeVjdeo oicut ahj cp in eodem initanti e it
generatio? corruptio Duarii formarujfeminia ?bomi
nie.zideo Dicit Sriitotelea.qr generatiovniueeitcor
ruptio alteriua:?ecouerforeflectcevnu fuper alteru;.
CET&dbocaut quod obijcif q; cotradictoria vident fi*'
mul ee uera in eode initati:? de eode Dicut gp boc nibil
eit incouenieetqr no funt fim ide ambe ptee ptradictio
nia.lj enim inltaa fndiuiltbile fit quatitatetm oiuifibile
eit per ronem.eft enim in ratione finia ? principii z fim
quod eit in ratione finia fic eit corruptio vniua.fim au'
te5 <p in ratione fmcipij fic eit generatio alterius. Sed
folutio iita improbat per boc quod Dicit ariitotelea in
4° pbi°Uq? quando quia puncto medio ut Duob° uti
tur vno tuc quiefeere accidit: vnde it in eode initati acci
pii finia z Ancipium erit quiea in medio ergo ? tepua*
? boc infra explanabit in queltioe De litati fiue De nuc*
55iqa uellet ibtili0 Dice Diceret cp tepua Diffinit eje mo/
tu.Un ficut mot° no Drvniuoce' oe mutatione que bet
mediu ? De illa que no bet mediu:ita tep° no Dicet vni'
uoce De mefura vniua z illi0. tepua eni qd mefurat mu'
latione que eit per mediu eit mefura oiuifibtlia per pte
ritu z futuril fim cp in motu tali femp accipit priua z po'
iteriua.Un ficut in tali motu nunifc eit accipe 0mu z ul
timu idiuifibile in quo faluef ee mot°: ita in mefura ei01
nunq5 eit accipe aliqd iltaa idifibile i quo faluef ee me
fure : fj mutatio que no bet mediu illa eit idifibilie z io
mefura ei° eit idiiibilia z ee mefure ei° faluaf in idifibi'
Ii ficipa mutatio.vn giiatio eit i nuc idifibili fic ipa coi'
ruptio.? ficipa gnatio?co:rup°nofutvna mutatio nue
ro:ita mefura eiua no eit eade cu mefura illiua numero
cita funt in Diuerfia nuc giiatio ? corruptio. £t fi obijcif
cp iter duo nuc eit tepua mediu.iBicedu cp boc itelligtf
©e nuc qd eit fubitatia tpie qd bet pteritti ? futuru ex p'
ori ? poileriori in motu copofituXuiua ro eltrqr nuc ii
iud eit piuctuj pori?poiteriori?ideofempiter ipfum
c aliud erit priua ?poiteriua que funt parteaipfiua w
porie.fed nuc qd eit mefura generationie? corruptio'
nia eit mefura mutationia fimplicia no babetie partem
poit parte:? ideo ipfum no erit cornetum priori ? poite'
riort:? ideo nibil ebibet q? in talibus vnum nuc imme
diatecofequafalterunuc queadmodii forma generati
immediate cofequif formam corrupti.£t fic patet qua'
liter materia nunq5 eit fine forma z m non eit fub eade
forma.GTCltruj aut aliqd tepua coponaf ex initatibua
uel aliqua generatio fit fine motu formaru babetiu; me
dium ita gp fit mutatio ? no motua no eit pfentia nego
cq Determinare.<T2Cd illud qd ultimo querif Dicedil
nulla forma eade numero eit in corrupto ? in gene'
rato.fpSd boc aut qd cotra obijcif ex oe generatione
ccorruptione Dicedil cp no Dicunt babere fymbolum:
ideo op forma illa in qua coueniut nen oeltruaf.fed qa
minor eit cotrarietaa cotrary ad meditl qj cotrary ad eje
tremum:? ideo facilior trafmutatio.Unde caliditae ae
ria eit ficut caliditae media:? caliditae ignia ficut calidi
tae ejctrema.CT2ld auctoritatee Zluguitini Dicedum gp
auguitinue Diitinguit opa fex Dieru fim q? intelligentia
angelica cognofcedo ea in uerbo ? in feipii a fulget fup
ipfa opa fim cognitione matutina ? uefptina ? fim buc
modu materia prima bene accipit fine omni tormarfed
f m boc non eit nifi in cognitione ? ita remanet adbuc
cp in re nunqj eit fine forma.
CTCltru cam creaturaru fit materia vna, Hrticulua f*
©d fecunda 5
• ^ qumtumproce-w ^
Omne creatum no ena in alio priua eit omni
creato ente in aliorfed omne creatu eit ena in alio pter
materil.materia aut no eit ena in alio.ergo materia pri
ua eit omni creato.iQb aut omne creatuj pter materia
fit ena in alio pbatur fic.ena creatu pter materia uel eit
fubitatia uel accidee.accidea autem eit ena in alio.fub'
ftatia ito pter materia uel eit forma uel copofitum . for'
ma ito eit ena in alio.Similiter copofitum : qr in fuia
coponetibue tuc^batum eit gp materia fit po: omni cre
ato cum fola fit ena non in alio.Sed qutcqd eft^ua ?
non eit bua tepore uel ordine folu fim gp ipfum eit ^ua
ad alia babet caufalitate ad illa ? non caufalitate effteie'
tia uel forme uel finia.ergo materie:? ita caufa materia
lia eit vna in oibua.lOtem potetia materialia eit que
fetpfa non reducit in actu boc eit in oibua fptialibue ?
corporalibua fubitatua.ergo materia erit in oibua.po/
retia enim materialia non eitfine materia.CTJtej poit
vnumindiuifibileineentia? fubitatia non eit nifi mul
titudo fubitatie ? eentie.fed vnitaa indiuifibilia eentie
?fubltantieeitin prima fubitatia que eit oeua.ergo ire
oib° fubitatija que funt poit f>mu eit multitudorfed p*
multitudo eit materie ? formerergo in oibua erit mate/
ria ?forma.C*3^oidtM0>oetiuaqr qutcqd eit citra
primtl eit boc ? boc.fed citra ^mum boc ? boc eit mate'
ria z forma:ergo in omni qd eit citra £muj eit materia
? forma.iQd aiit vna materia fit in oibua boc videt ex'
preffe Dicere Sugultimie in auctoritate fuprapofita iit
pcedenti articulo immediate ubi Dixtt non erat aliquid
non colormon figurarnon corpuamon fpirituarnon ta'
men omnino nibil.eratenim quedainformitaa fine ul
Ia fpecie.ubi ad eadem materiam videf aptare forma;
coloria z figure ? corporie ? fpiritua.Jtem iu omni or'
dine fecudum fupponit priua.ergo iu ordine copofitio
nia fecuda prefupponit^mamffed fecuda copofitio eil
fubitatie ? accidetie.prima autem materie ? torme.er'
go ubicuqj eit repire feciidam ? primam.fed tit corpo'
ralibua ? fpiritualibua creatia inuenif fecuda . ergo iu
omnibua erit repire etiam j?mam:? fic omnia babebut
materiam ? formam.CT&b autem in omnibus fit cont
politio fecuda perinductionem patet.corpora enim ba
bent ^prietatea z accidetia.Similiter fpiritua recipiiit
bonitatea z illuminationea fluetea a primoXotra quo
runcunqj non eit idem genua illorum non eit eadent
materia ficut Dicit Siriitotelea in primo metbacc.fed co;
ruptibilia ? incorruptibilia no eit idem genua ficut ibi
dem babef.ergo non eit eadem materia ergo fubitatie
fpiritualte z non fpiritualiarcorporei z non corporei no
erit genua vnum nec^ materia vna.lETSolutio.qdant
concediitqr omnium eit materia vna ? fpiritualium?
corporalium fubitatiarum.i^d autem inqbufdam eit
cu quatitate:? in qbufda cu cotrarietate:? in quibufda;
cu forma fubitatiali ? accntibua fpualibuarficut funt fci
entia ? illuminatio ? bmouboc accidit materie ex ptectt
one fui a forma.qnq5 enim pficif ita gp Determinaf tota
potetia materie ex creatione ? fic nullo mo poit pfectio
ne erit in potetia ad aliud.Un oportet gp tuc fit fine qua
titaterqr oe quatu eit in potetia ad motil.quqj aut ita p'
ficif gp remanetin potetia ad ubi ? no ad tbrmam ? tuc
eit cum quatitate fiue cotrarietate ut eit in fuperioribus
corporibue.quadoqj autem remanet in potetia ad ubi
? non ad formam:? tuc eft cum quatitate fiue contrarie
tate ut eit in fupioribua corporibua.quadoqj autem re
manet in potetia ad ubi z ad tbrmam:? tuc eit cum qua
litate ? cotrarietate.? tunc Dicut gp&mgp perfectio eiua
oefcedit a prima caufa ita Determinat potetia eiua plue
uel minua. armautern qd cotra eit rndet q?aug°
loqturoe materia ^ut^portionaf ad actum.vndecu5
Iferime partis fume
potetia talie Diffmiaf per actu Pm briam ipfor actuum
ponit Diuerlitate po4?ssmbilomin0tn fuba materie no
^pomonata actu vna ell . £>iqs aliter uellet oice Dicet
cp no caufa fubarii eft ma vna queadmodii oicit aucto/
ruas 2fnftotelie.? Pm l?oc fuba oupr cdpoiut.in qbuP
di emm fubftatys eft copo ejc ma ? fo:ma tlcut in grui'
bilib0 ?corrupti bilib0 quo? neuirii pdicaf oe fuba co*
pofita.copofittl enim necQ materia eft neqj forma, vn t
talib°ut’e qb pdicaf oe copolito no accipit a forma mae
fed a forma totius piiicti.in qbufda aut no eft talis com
pofitio fed ex quo ell ? qb eft queadmodii ut Dic 20oe
tius:?quo eft ellforma totms.qb eft aut Dicit ipm totti
cuius ell fo:ma : ? bec copo ell in corruptibilibus ? in
griabilibus in qb°rbrma totius no Differt a forma mae
q: no bct mam.g ipm totu qb fupponif per qb ell non
bet Dillinctione a ma ,ppter eide caufam . ? boc pcipue
ueru ell in fpualtbus lubftatijs in qb° no ell accipe co /
politione nififuppofiti z nae cuius ell fuppofitus illud*
Si aut querif qliter Debeat fignificari oieedum quead'
modii Dicit Hridoteles in oe celo z mtldo.q? cum Di
co boc celti Dico mam.fed cii oico celti Dico forma.Siti'
ter ai dico buc angelti uel bic aiam dico fuppolttii.? cii
Dico angelti uel aiam Dico nam cuius ell fuppofitil illb
z ideo in talibus ?qb ell? quo ell pdicanf oe fuppofi/
fo.$T amicimus g ademti cp rocinatio bona eftffed ens
no in alio no ell oefcrtptio nn ma e:f$ ell oefcriptio ma/
terte z qb ell z ideo non oportet gp in oibus Iit vna ma\
aliud oicedti q? male minue Dicit qj ma.iftote/
tia enim malistuel pdtetia bus aliqua ppiieme mae ut
recipe z no feipfa reduci in accii fed per alterth? bec ell
potetia in fpuali fuba fmcipiata ex qb eft:? ideo ex ma*
fE&d alib oicedu cp pm multitudo no ell mae z fore
mfi in qbufda ut pdictti ell. £t per boc patet fofutio ad
feques.$TT3d ulti,n oicedti cp pma compo fube ell ex
quo ell z qb ell uel ma z forma, vn bac uel illa femper
fupponit copo ia fed non banc Determinate.
U^Utru otum copofitorr Iit vna materia Articulus 6°*
9 Sdfextum procedi turlic*
Sup in Diffinitione mae que fumif ex Ub° oe
gnatione z corruptione oicit q? alio mo ell fubm in ali'
is trafmutationibus qis in gnatione z corruptione.g oe
qbtrafmutaf bet mam.fed oe corpus ell trafmutabile:
g oe corpus bct mam Pm bac rone.q? ma ell fubm traP
mutationis:? ita videf mam vnius ronis bere oecorp0
3te in fine fimi pbi0? ponunf pncipia rei mobilis giia/
liter z no buius uel illius z i bi ponit ma pro fubo.ergo
ma erit fubm in oi mobili inquaui ell mobile:? ita cuj
mobile fit corpus corruptibile z incorruptibile materia
erit fubm i utroqj.Cl^ quortteuq? pallio vita ell vni
us ronis illa pafiio fupponit vna rem fubi fui in ilUsmt
bere tres angulos eqles Duobus rectis fupponit vnam
rone triagulufed trafmutatio eft paffio cois oi corpi na
turali.g Ib m trafmutattonis Pm vna rone erit coe oib°
corpibus.fed boc fbm ell materia g vna eft materia in
oibus corptbus.CT IDoctdevidef beriex pdicametis
«bi Dtcif cp ^pprtu fim fui mutatione ee fufcepttbile ptra
rio? cu fit vna z eade numero.£otra oicit 2triftoteles
gp potetia no oieff vnam rone oe potetia que eft ad
«bi rm:? oe potetia que eft ad formaj.g materia no erit
vnius ronis in celo z in giiabilibus? corruptibilibus*
CTSolutio.Duprptingu loq oe materia corporr.f.logi/
ce:? fim ee rei.logtce P m q? accipit ufe abftractti ab boc
z ab illo.? fim bumo rone coem cofueuit dici q> vna eft
materia corpog.CSed 2fueroys in contento fup.x)0
metbacc culpat btic modii itelligedi materia fic Dicens,
forme coes in qbus iuentunf uRa funfentia in potetia.
z ideo fcire aliqd fim q> eft ut’e eft fcire in potetia tiii.coi
tas igif que eft in formis cotbus intellecta no bet ee ex
traaiam ntfi in potetta.ifta aute coitas que intelligif in
materia eft pura buatto cunqitelligaf nifi 0m ablatio/
ne formarti indiuidualiu ab ea materia.g no berefintel
lectu extra aiam Pm buc modii Pm que eft coi s:? cu it»
fit oportet cp beat Determinatione alil.f.$ fit ibm idiuf
dui fenlibuis qb videf no id qb ttelltgtf ex ea z T?ec eft
pfecta imaginatio materie.loquedo g realiter oe mate/
ria ? no logice adbuc ptingit loq DuprDe materia.Uno
mo jput fup i pfam opaf creator opus oiftmctionts ? or/
natus qb oetermtnaf in opibus fex Dieru5 ? fic tpfa eft
vna in iubllatia Differes Pm ee qb accipit per ornatu z
Difttnctione a creatore.? fic De ea loquunf fci fup bmu?
cap"1 genefis.^T^liter loquunf pbi oe materia.f.fim
cp eft pncipiii corpis mobilis inquatu buius incipiunt
bico ut fubiectu:?Pm boc Differt materia pereffePm cp
Differiit mobilia ingriePm qjquodda mobile ell P5 lo
cu tm ? quodda trafmutabile Pm forma:? Pm etia bunc
modus Differt potetia materie ut bitu ell in auctoritate
pfti.f6t ex bq@ patet folutio ad oia quefita:qr oes ille rd/
nes funt logice ? communes non cofiderantee ipfam
Pm effe quod babet in corpore naturali.
IC Utrum ommuingnabilium? incorruptibilium fit
vna materia Articulus ?°*
“ ®feptimumpro^.fiJc.
3llox ell materia vna quo? ide eft genus.fed tngnabv
Uti ? icorruptibiliu ide ell gen° g ipfox ell materia vna
quorilcuqj eft eade potetia ad motu? e ma vna:
fed quecuqj mouenf vno motu illorr ell potetia vna ad
motil.ergo queeuqj mouenf vno motu bnt potetiavua
fed oia corpa ingnabilia ? icorruptibilia mouenf motu
vno.f.cireulari.g ipfox ell materia vna.$ET3^ Quoru/
ciiqj efl ptrarietas vna illox ell materia vna:qr cotraris
nata funt fieri circa idetfed fupiox corporr efl ptrarietas
vna.f.Dextru z finillru an z retro.ergo iporr ell materia
vna.CXotra qnorucuqs ell ma vna illop eft tranfmn/
tatio ad inuice ficut Dicit ^[rifloteles in p° Ii° oe gnatio
ne ? corruptione cap0 penul0.fed fupior corpox no eft
trafmutatio ad imce:g ipfox no ell materia vm.&Jte
quoriicuqj eft materia vna pticipat illa actu uel potetia
fi igif fuptoru eft materia vna partieipabif ab tpfis Pm
aau uel potetia.£oftat aut cp no Pm actii.Pm actu aute
Differiit queadmodii ? ipa corpa.fi ergo potetia ell vna
materia que mo ell fub torma vnius pot ee fub forma
alterius.fed in fuptoribus ppetuis ide eft poffe z ee:ut
Di«t^riftotelesin30pl3i¥ cap°oe infinito. in fine ter/
ty capR per bec uerbaXotingere enim ab ee nibil Dit>
fert in ppetu is.ergo vna ma Pm effe eet oium ppetuo/
rum:? boc ell cotra intellectu.qr vnius pfectibilis non
funtpIurespfectionesfubllanttales.^Solutio.Dicit
Sriftotelesbmo cap0 fcbibecelo ? mudo . cp ceiu e ex
materia fua tota:? boc efl ueru oe quolibet corpe fnpio
ri.boc aut eft ee ex materia fua tota cuius nibil materie
fue eft extra ipfum potetia uel actu queadmodii in non
corruptibilibus quojr materia nunqal pot trlfmutari ex
tra formam fub qua ell:? per pns nunq5 ee pot fub alia
forma*? boc eft qb Dicit Srilloteles.q? in perpetuis eft
ide poffe ? ee:qr femp funt fimul.? ideo Dicimus cp nui
I032 ouorti uel pluriu? ppetuox materia efl vna.^^fd
id aut qb obycif in cotrariii refpodet qdam cum oillin/
ctione Dicentes'^ materia fuptox oeterminaf Duobus
modis.f.in coparatione ad forma cui fubflat ? tn copa/
ratione ad motu qui ell comunis paffio cofeques com
polita*? bmo modo no eft vna.feciido aut modo vna
ell cornum rone.fubiectil entm coparaf ad pafilonem
Pm rationem comunem vmuerfalis.? ex byo patet fo/
lutioad omnia*
ITQftum omnium generabilium zcomiptibilium fit
materia vna Articulus
Sk4or coequente
„ 53 cctauu m ftc p:o«*
£ov eft ma vna quotfefttrafmutatioadinui/
ce.fed cojrupttbiliu eft trafinutatio ad iuice g (lloruj eft
ma vna.CT cozrupttbilia fiit receptibilia eartide co/
trarietatu.f.calidi:fri0idi:humidi:1: ficcug ipfojr eft ma
vna.lfrzeterea (i ma eet oiuerfa opo:teret cp Pm otffere
te modii oecernunareiif pncipia gnattonis z cqzruptio
ius:q: ma que eet pncipiu giiationis in vno no eet £n/
ctpiii gnanonis in aliero.Cotra per fnpiore auctoritate
f.cp id eu m potetia qb vno motore educif oe tllo:f5 no
oia vno motore educunf ex eode ut idolii ex terra non
cducrf vno motorerg no oium cozruptibilui z giiabiliu
cfl potetia vna:g neq5 ma vna*C[T}fc>:eterea fi eoru^ eft
ma vna qre no eft eogtrafmutatioad iuice.3te Pm pfe/
cttones oifferut pfecta.fed ptectionee no funt eedes in
giiationib9 z co:ruptiomb°:g nec pfecta.fed ma eft ptie
cta g ma no eft vna. ^Solutio Dicimus cp oium giia/
biltii eft materia vna Pm potetia, C£T2fd p,n qb eft ptra
Dicimus cp 2friftoteles loquif ibi oe potetia .ppinq oi/
fpoftta z iio oe potetia abfoluta in fecofiderata.fC 2td
alib oicim0# oiu5 pot ee trafinutatio ad iuice no ime
diate ut mabofe i elemeta z ejc elemetis in arbore i™**
^T3ld ultim oicedu qj illa obtectto eft fophtfttca q: pfi
derat mam Pm ee qbi,iet tn actu fub fo:ma z no Pm ep e
futim trafmutatioms.7 hecoe materia Dicta lufficiaiit*
C" Be eternitate uliueftio ja.
a ?£tnde queritur t>e*°
coequeuo qb eft tepus.Sed q: qbufdl cre
atis adiacet tps.c qbufda euuj.i qbuldant
«ternita? ut oictit klz hoc per eade rone mefure in gne
ideo oifputaduj eft oe by» tribus. £t pmo oe lingulis*
poftea oe oib° coiter Pm puemetia z o:iam eor.{t 3^
iter lingula £mo qredu eft oe eternitate.1: qrif pmo an
fit.Scbo qd iit Pm oiffimtioiie/iTertio utni mbit aliud
Iit eter nitas qj eentia oina. j&uarto que fiit in eternita'
te z que eterna.Chiinto oe quado z nunc eternitatis.
CT ©e eteriutate.Sn etermtas fit. artids pnf
9 S3p:inmmpjqce dtturfic.
iDicit jj&oetius m lt° oe trinitate.q? qii no pdicat aliqd
qb mfitrei nec in oeo nec in creaturis ergocii o: oeus
eternus no pdicaf aliqd inee oeofed q? relinqtur aliqd
circa ipm ejc etermtate adtacete exfnfecus.*5i ergo erit
etermtas ejti nfeca erit extra oeii/r cu ponar elfe line pn
cipio erut ouo line pnapio z ouo icreata z ouo pncipia
fed bec funt tncoueiuetta ergo eternitas no eft.CT 3tc}
eternitatis eft meiurare q: ponif in grie mefure.fed qb
eft line ^ncipio z fine fine boc eft imefumrr id qb eft im
melum no eft niefura.ergo cu eternitas fit fine ^ncipto
z fine fine no ent mefura led ab oibus ponif in gne me
fure.ergo etermtas nibtl eft.{ET3^ e? oppofi/
tts ptradtaorte eternitatis eft elfe fine ^ncipto z line fi/
ne.i qcqd eft fine pncipto z fine fine boc eft infinitus:1:
qcqd eft ifinitu Ii eius ptes accipienftfemp eft aliqd ep/
tra accipe/: cuius ps fenip eft extra illud nunqs eft totu
limul z ptectii.ergo eternitas nunqj erit tota z ptecta fi/
mul.£u ergo ab oibus ponaf efte mefura intermtata li
ue infinita z tota pfecta limul ponif ipa coponi ex ptra/
dictorijs.f.ex ifiiuto z finito z ptecto z invpfecto z ita ni/
l?il erit.3tc ab oibus ponif eternitas mefura ee oei : fed
Deus eft ime fus ut oicit fides catholica imenfus pzzc.z
qb eft imefum tllius nulla eft mefura.ergo eternitas no
erit mefura oei,1: fi no eft mefura oei nibtl erit q: nibtl i
termiabile eft pter eu ergo eternitas no ertt. Cotra
Dtctt fides catholica jSternus p: . ergo ?c*3te foetius
otcit.qj nuc fias z no moues fefe femp eteruitates facit.
3te Sutcena in corneto fup lib?: oe caufis.qb eft eternii
©d tertia *
eterno boc eft euitermi emterno z tepus tpali ergo eter
ititas eft.CTSolutioXocedinuis q; eternitas eft ficui
,pba't ultime auctoritates, 2fd f>mti qb eft ptra otctmus
qjinqltbet oenouepdicamdtsaccntiu funt ouo.f.ua
tura acentis que eft in ipo:ficut oiuifum in oiuidente z
DiiaPmquaoiuidifptraaliudgenus acentis. Uti gtia
acentis que tiifumunf in otna pdicatioue quo ad natu/
ra accfms que eft in tpis mutat modii pdicadt oia.^b
pateuq: etia relatio qua otcitMboetius ejcfnfecus alfilte
tn oeomo oicit tnefle ut acens q: tn oeo uullii eft accfis.
fed quo ad Ditas no oia mutat modii pdicaduq: relatio
retinet futi modii:1: fimifr ubi qn quatii ad rone ut ot/
ctt ji3oetius.£t ita ex auctoritate Jiboety oebite intelle
cta habef cp eternitas eft eentia oina hne tn aliti modi»
pdicadt z 'ep boc no fequenf pdicta icouenietia.CCr 2ld
aliud oicedu q? boc qb oico fine pncipto z fine fine non
eftoiiapofitiua eternitatis fed negatio pfeques polit»
ua oiiam.£t io boc qb oico ee fine pncipto z fine fine i
quatu hmoi no eft mefura:fed mqsui pfectio excludes
potetia ad bjc £nm z t?ie fine.Uel oicaf aliter q? eterni
tas inqjtii eft fine pncipto z fine fine no mefurat cii boc
accidat ei ficut oictii eft ex negatione pfite:fed iiiqjtii eft
ouratio eode mo fe bns in nuc ftate.{£TSd aliud otcec
dii q^ ifinittifim illa oiftinctione que polita eft eft qjtuj
tmptectii z boc mo no o: etermtas lintea : fed o i ifiuita:
q: no finif extra finies tii alia ficut euii z tepus oe tale
pteetti eft -retia pfecufiimu:q: illius pfectiot nibtl addic
cjtra uel it ra.CTSd aliud otcedii cp oeus o: iinefus tn
coparatione ad loeu tepus ud iteliectii creatii ut Dicte
Bamafcenus U° ^°.c°.i4°.fed no oiimefus io q» non
adequaf fibiipi in otuerfis atf butis.q: tata eft fapienrta
cius qjta eft bonitas eius. £t fifr Latus eft tpe quata eft
etermtas ei° cii eternitas fit vmi oe atf butts.Si ni uel/
lem°fim pozpbirianos oic^.oicerem0 cp eternitas eius
z no eft oeus z tfi no fequif q? plura fint icreata uel plu
ra piiv:q: illa pdicameta que pdicat exfnfecus afliftes
Pm pozpbirianos no pdicat re fs rone.Ut ^bt gra.rela
i io •: qu z ubi z pp boc no fequif cp plura entia fint fine
pncipto fed plures rones.bas aut rbnes qda appellant
rouitas aftirtetes quarii imagies funt fozme create z tts
Dicut *p>o:phitlni ueritate ee ime pncipto: : eternttates z
ideas:-: multa alia que mhil aliud funt fim ipos tuli re/
fpectus qda ad ea que funt creata:1: Pm boc eternitas e
refpectus ourattots ee oini ad euum z tepus.
CJiQuid fit eternitas fim otffinttione.Si ticulus
jfindequeritur Outd
d fit eternitas.£t fumatur Diffinitio ^6oe
ty.qi eternitas eft iterminabilis vite pof
felTio tota fimul z pfecta. 3tem Yf aac in
li^oe Diffinitionibus otctt.qj eternitas eft fpatiu ptinuu
no iterfectu.3te Oionyiius in De Dinis noibus cap°.x°
Eternitas eft antiquu z tmutabile •: vuiuerfale in meti
cndo.^lia tiiflatto het antiquu z inuariabile-: toni Pm
totu metiri.G7£dtra pma obijcif lic.Tibuuatiuii z nega
ituti no Dicut oiias pftitutiuas uel pofittuas:ergo no oe
bet poni in Diffinitione alicuius z ita male ponif ibi in /
termmabilis.C*^cterea fruatiuti no puenit Deo:q: p
uatiitu eft impteetto ergo nec eternitati.3te qre potius
Dicit ftermtabihs £uas potetia qj itermiatti puas actu*
CT3tc obijcif oe boc qb Dicit vtte.q: «i tepus oiffmiaf
in coparatione ad motuj^mi mobilis:videfa fimiliq;
eternitas Debet Diffiniri in coparatione ad ee Durans z
ita male oiffuuf per vitante ee eft an vita.ergo Duratio
ee Pm rone eft an curatione vite.£u5 ergo etermtas fit
mefura j?ma Pm rone oebet Diffiniri in coparatione ad
ecz no m coparatioe ad vita. *0:eterea BioiiYlius Dic
op eternus oeus eft laudandus Pm cp ipfe eft factoz eui
z temporis : z rurfus ante fecula exlftens . inquantum
]bzimc partis fume
aute? ante eutim eft? regnum ipfius regnum olum fc'
culoruj.sSi ergo fic oicedus eft etern°:no ergo oicedus
eft etermis per vitam uel vite poflTeilionem.Gr 3tem
quedam ©tcunf eterna que no funt viua ficut Ji3oetius
©ictt.corpora.f.mortua Imobilia efle eterna. £ tpfalmi'
fta.eleuamim porte eternalee.ergo no giialiter otffintf
eternttao per vitam.lfrreterea qre no oiffintf per Itelle
etum ficut per vita cum in ©eo no Differat ifta ee viue?
fteliige.3tem objjcif oe boc qd Dicif poffeflio.poffeflto
enim eft rerum eitrtnfecaru z no ipfius vite utvtdef.?
«a improbe ponitur.Si forte otcaf cp ibi refertur ad in
trinfeca adbuc poffefito videf efie rerum ptinetium ad
ufum uel ad uti:fed vita eterna ptinetad trut? ita nibil
eft Dictu pofiefito vite.St fo:te oicaf q? poffefito fumif
btca poffeffore z a ,pp:ietaab0 ipfi°fim boc pofiefito no
tabitfuppofitione:? cum ntillafttfuppofitioincompat»
onead vitam fed in companonead ree ejftrinfecasite
ru fumer fim boc imp:o^e.<J]r3te5 Qrif quo in Diffiniri
one eternitatie pofiefito cadit in recto ? vita in obliquo
cum vita tterminabtlie eentialio: fit eternitati qjpoffef/
lio ut patet ejc pdictie obiectionibus.©einde obyctf oe
boc q> okit tota.totuj enim l?et ptes:qr totus relatiue ad
ptee oicit:? tta eternitas vtdef Ipabere ptes qd eft ptra
boettum qui oicit cp nuc ftas z no mouee fefe lemp fa/
cit eternitate.lC>:etcrea eft ptra Snfelmum qui Dicit qj
©e° eternitae eft z ille eft ftmpr.Si forte oicaf 5» eterni
taseftfimp*? Dicif tota qrpfecta tiic 4rif qliterfitfim/
plep.fi enij eft limplep ficut mictaut ficut nuc terminas
eft fimplejcsaut ficut nucptinuas.?pftatq> neutro mo:
q: mic termina? eft ad qD terminaf ptinuu aliqd qb eft
in rone mefure.ntlc aut prinuas eft termin0 quo copu'
lanf ptes ee Durationie ipfi0 cotinue:? lic feqref q> aut
eternitae eet ptinuo?:aut eet termin°copuIas ee ptiuui
quo? utrfiqa talium eft:q: fi eet ptinuo? beret ptee.fi au
tem eet termin0 pttnuituc no eet termin0 nifi tpie z fic
eternitae eet Tuba tpie eno eet aiitpetq: fubatpis non
eft an tps.*j>reterea pfectuntotcif multis modis.oicif
enim pfcctum cui nulla ptium fuarum oeeft.? Dicif pfe
ctumqb eft poft fieri in factum ee.£t qrif fim que mo/
dum eternitae Dicar pfectum.Si pino mo tue bet ptee.
fi fc6o tuo tuc eternitae erit tacta quo? utruqj eft tncon
ueniesrq: Otctt0:egoo?ponifiii£° filiarum oirtmcti/
one.ij:a.quo factum no eft nec pfectum,pp:te Dici pot.
Deinde qrif De boc qb Dicit fimul.tdem enim videtur
totum z fimul z ita nugatio eft.Jtem fimul notat fimul/
tat em duo? in eodem loco uel tpe z ita videt cp in e ter/
nitate otuerfafum piuncta in vno loco uel tpe.Cllttmo
obuctf q? Diffinitio no videf puertibiUe : q: Dicit Bug0
in i° pfefiionu.Dijctffi nubi uoce forti in aurem interto
rem cp nec illa creatura tibi coeterna efttcui0 uolutae tu
folue eetteq; pfeuerattfitma callitate bauries tmutabili
tatem fuam nufqs z nunqs ejcierit ? te fibi femp pute to
to affectu fe tenet no bne futurum qb ejcpecteunec in p
teritum trafiee qb meminit nulla, vice uariaf nec in tpe
ullo Diffudit 0 bta fi qua ifta eft inberedo btitudini tue
bta fempiterna in bitatore te ac illuftratore fuo.£jc boc
accipif q? angeli eterni funt per inbitatorem z tn no co/
uemt eiointerminabilie vitatergo Diffinitio 110 eft con
uerttbiUa.Demde qrif De Diffinitione q: videf ineo
ueiiiee q? oicit fpatium cum nullum fpatium fit fimp^-r
eternitaafitfimplejc.^temfpatiumvidetur eflefim Di/
mefionem loci uel eo? que funt fim locum.Si torte Di/
caf cp fpatium Dicif ibi mora ficut videf Dic2£nlbertus
in corneto fup boetium.£otra eft cp nulla mora eft idt/
uifibilteiita ut ^uo.ll^reterea fpatium Dicit Diftinctio/
nem quadam cum eternitae oicaf ee nuc ftae z no mo/
uee fefe.*|>:eterea querif qliteribifumaf ptinuum.oi/
cif enim tn $° pbiop cp in byo eft pttnuum ejc qb° vnuj
altqd aptum natum eft fieri:? boc aut in caftratura : aut
tactu ut colla:aut infertu.fed cu fimple? fit eternitae nui
lo ifto? modo? Dicif ptinuu5.C'3tcm obijcif oe eo qb
Dicif no iterfectum:qr linea eft fpatium ptmuuin no in
ter fectum z no eft eternitae.lfreterea tpe no erit inter/
Tectum cumfitptinuum.Demde obycif oe tertia oifft/
nitione z querif oe eo qb eft antiquum.boc enim oicit
oriam tpie? ita eternitae per tpie oriam Dtffunf qb eft
incoueniee.CT Si torte oicaf q? antiquum trafumtfe
tpe ad eternum:tuc querar ro qre pottue oria tpie tran
fumif ad oriam eternitatie qj ecouerfo. lfcreterea que/
rif qre oicit imutabile.boc enim no videf tm couemre
eternitati fed etiam euo:qr ee angeli qb mefurat euunt
eft immutabile:? ita tnmtabile non videf ee ^pria oria
eternitatie.Si forte oicaf q? non eftineduemee q? oria
polita in oiffmitionefit coie:qr Dicit pbue in Ii° pofte0?
cp tota Diffinitio eft in eque z pteetn plue.lDoc eft ptra
Bugm qui Dicit q? uera eternitae eft uera tncomutabili
tae que nulli puemt nifi oeo z ponif in Sa oiftmcuone
^mi fniarum. Ulnmo qrif penee qd accipiunt tree oit/
fimtionee ifte.CTSolutio.rnotada eft Diftinctio vite:
z Diftinctio ee:q: per ilia videf Diffiniri eternitae.Dicif
enim vita ouplr.CIno mo fim cp refpicit ee fini natura:
z fic qnq? Dicif r>prie.qnq3 impro^e.impro^e fim cp oj/
cif act° forme pnetetie mam fim quem actum pfecte at/
tingit opationem iliiue rei quam pficit forma:? fim boc
Dicif aq viua qn eft in pfectione refrigeradi z purificati
di.? fic Dicif lapie viuue:ficut magnee qn aurabit ferrii
.pprie Dicif fim q? eft act9 aie:? fic Dtuidit a pbo in i° ce
aia cap° p°.Ubi oicit multipTr aut viue Dicto. £ t fi vml
bo? aligd infit fohim viue ipm oicmme ut intellectus z
fenfue mot° z ftatue fim locum.Bdbuc aut motue fim
alimetum z oecremetum z augmetum eft.vn? uegeti
bilia ofa videnf viuere.bye modie Dicif vita fim gp ait/
quo mo refpicit ee z fic oupfr Diutdif fim oiuerfae cofi/
derationee.Oicif etiam vita qiiqj lar^e fupto uocabu/
Io no refpectu ee nn:fed refpectu bn ee.? fic Herus Dicif
multipTr.aut boc enim eft fim bn ee fpue . autfim bn ee
piiicti.corpue enim per fe no bet vitaimfi eftfim bn effe
?iucti:aut boc eft refpectu natium inter fe Debito mo p
portionato?;? fic viue oicit fanuimegruj aut uel lagui/
dum no viue.aut refpectu Delectationum ejetra que fut
Delectabilia piucti:? fic oicif vita uoluptas corpaho.qui
aut eft in trtftitia no viuitfim buc moduj.Si aut eftfim
bn ee fpua:aut boc erit fim modum vie:aut fim moduj
prte.fi fim modum vie:aut refpectu eo? ad que fufficit
fibi naiura.ut refpectu virtutis politice z felicitatis con/
Tenuetis illam:? fic vtuit qui bet virtutem pfuetudinale
no bno aut no viuit boc mo fed potius bruraiiter viuit fi
viuit.aut eft refpectu virtutum in qs no fufficit fibi na/
tura fola fed intunduuf cum gra uel per gram z fic vi/
uit qui eft in gra:qui aut eft in peto mortuus eft.Si au
teni eft fim modum prie:aut eft intus uel ejrtra.ficut en i
caro Duprrviuit.f.caufaliter peratam.? formaliter per
vitam influjcam ei ab aia.fic aia bta viuit Duptr.f.btitu/
dine intus cui opponif mors pfcictie quam patiunf Da
nati.? btitudineiucreata adejitra cui opponif in Dana/
tis pena affliges ejctra.CTlDysbabitis Dicedumeft q>
eternitas^ut compaf ad vitam Dupliciter Dicif.autent
Dicif ipfa vitaturas ut accipiaf quodam modo fim co/
crettonem.aut oicif ouratio ipfius vite ut qfi formaliter
cofideref.Sffcmo accipiaf adbuc fumif oupltciter.cm
enim eternitae fim boc fit increata vita Duras fine finci
pio z fine fine illa pot Dupliciter pfiderart.f.in fe z ut eft
pticipata ab oibus beatis:? utroqjmo Dicif vita eterna
z eternitas ficut patet e? bac auctoritate.Dicit enim ilba
jcimus in corneto ecctiaftice bierarcbie oionyfi j fup ca°
3° oe fancta fintayeos ideft colone fic.dbors fanctoru5
quaomo moriunfmudoutfoli oeovtuat eft preciofa
purgatifljinarum alarum intimam ueri tatis pteplano/
j£?e4or coeqitcms
nem que uere eft btftudo z eternitae trafit°:fed boc mo
Dicit eternitae minue ,pprie.Si enim pfideraf intra eft
per modum qlitatieeuifdempficietie beatu fpumfim
cp coiuctue eftfim ultimo nec mefuraf boc mo vita nili
fim intefum z remifluimqUtas enim aliam mefura non
rectpit.Si aut fumaf extra adbuc no Dicit mefuram ud
ronem mefure ourationie .pprieifed menfurat per mo
dum ejceplarid fim qp aligd minuo nobiliter uel magte
viuee approptnqt i plue ud minue.Oi boc mo (umif
eternitae minue .pprie? qfi materialiter qb magie ci/
cit eternum dj etermtae:colligit ni bec mebra nobilio/
raoium ciumonum pcedettum.S ^maenis accipit vi
tam inteliectualem.a increatam.a f pfectionem ul/
tiniam fim modum patrie.Ctn fic Dicta eternitae eft vi'
ta intellectualieincreata bta in fe uel pticipata?caren@
utroq? termino:q: aliter no eetincreata enim no par/
ticipet ab eteruo ipm tn pticipatum cil ab eterno z fim
boc no babet compationem ad altae mefurae que me/
furat creaturae uel tpalee uel euiternaetfed mefurat ut
Dicimus z aliter non.Si aut accipiar pro ipfa curatione
vite fic accipit magie .pprie z qfi formatr id q b eft ipfa
etermtae:fedfim bocoupraccipitinfe uT pticipata.-zfi
in fe accipit tue accipit ,pp:ijfiime z erit mefura carene
utroqjtermtno.f.an? poftiindiuifibilie? imutabilte
viteincreate pfecte p tectione ulti^.-r fim boc bet copa/
rationem ad aliae mefurae tanqj mefura excellee.f.ac!
euum % ad tepuetejccellit euu fim £ncipium:tepue aute
fim ^ncipium % finem:? cp ita ee videat patet per %\v
felinum in li° De pcordia pfciette ? liberi arbitri; ubi oi
cit fic.&uauie in eter nitate nib>l fit nifi pite no eil tn il
lud pne tpale ficut nr m fed eternum in quo tpa pttnen
tur cucta.figdem queadmodum pne tepue ptinet oem
locum :z que in quolibet loco funt ita eterno puti fimul
claudit oe tepue:? que funt in quolibet tpe:? fim bunc
modum pfiderata eternitate locus bnt queftionee que
querunt amagfie.CTUtrum idem fit nuceternitatia
z tpie que infra oererminabunf.alio mo no bnt locutu
ut patet expdtctte.fim eundem modum oidf eterntras
qii compar ad ee.£uj enim okaf ee multfpr bic fumif
ee increatum qb eft actue eentie oiuine z oura° illi0 ca
ree utroqj termino immutabilia oino z fine pori z pcv
fteriorufed z fimpT? indiuifibilie cicit eternitae z ma/
gie qj qn cbparaf ad vitam ut patebit infra. £t fic item
accipit Dupr.f.materialiterp:oipfo curate eeftorinali/
ter pro ipfa curatione ee,£t£mo mo fumpta no babet
compationem ad aliae mefurae que funt qfi eiufde ge'
nerie cii ipfa.Secundo modo bet compationem ad ip
faeutpdtctumeft.f.tauqj mefura excelleecompariue
ad mefurae exceflae. IDije tcaq; ; bnotaram refpodeduj
eft ad obiecta per ojdinem.CT^d pmum ergo cicen/
dum qp puatiuum no puenit ceo nec male ut fupra ce/
terminatum fuit.fed buiufmodi termini qui fmatiui vi
dent negatiue ejcponedi funtXln qb cicit interminabi
Ite exponi cebet.i.no terminabilia.? bec negatio ince'
ptionie fim curationem eft incboatio quedam etermta
tie uel .pprietae:? ideo ponitur in notificatione (pftue.
CTSiautquerifqrenopofuit pditionem pofitiuam:
©icedum g^bec eft reuera negatio pii e ciiam eternita
tie pofitiuam que eftpfectio curationie repugnae piv
tipio z fini quo ad noe.tn aptior eft negatio pne qj ipa
Dria pofitiua ejc qua fequif.fC^td zm cicedum ap i eui
ternieeft Quatio act° ad bndum finem no tn po^w boc
ptingitideoqrbueruteepoftnoeeroiaenim talia qua
tum ex fe tediit in no ee nifi manue oipotetie cei pane
at ipfa ut cicit 0regori°.O.c igtf no incepit z emue ee
no eft poft nibil oino no eft i n poaceficiedi aliq uel ter
minadi.iEtutbocnotef adortam euiternos ponit ne/
gationempoc poti°q'5 negationem act°.Sd aliud cicur
gdam op tpe eft mefura vitam bnttum z no bntiu;:euu
t&o tertia 7
aut eft mefura vitam bntiumtmjeternitaetfo eft mefu
ra ip(i° vite. Sed bec folutio no vtdet foluere obiecta ♦
CTU^eterea poft ctem iudicij quedam no viua mefu/
rabunt euo ut videt ut corpa celeftia.Uii videt falfuni
ee q6 fupponit folutio tfta.fgtideo cicut aliqui op Ji3oe
itus cicit vite ut per boc ciftmguat etermtatem a b euo
<npe que funt mefure vitam biitium-r no bnau qo no
eft eternitas.Sedadbuc no vtdet eefolutiij quare tuc
ito ctflfmtet per efie cum etiam per boc ctftingneretur .
3deo cicendum Pmap Determinatum eft qt jipoettuo
agit ce eternitate ^pu i eft mefura vite btetque pfiderat
oupr.f.tnfe:uelfimqKftpticipataabti0:>r qr ptictpaf
fm actum vtte z ronem z no f>m actum qui eil efie z ro
nem ipfi°:ideo otfTtmt per vitam z no ee.£t per bcc pa
tet folutio tere ad oia fequetta que ce bqc obiecta fuut*
CT ^dtdqdobijcif cp tpe cmtnif in compattone,a£l
mobile pmum «.©tcedum op uerum eft.s: liliter eter /
nitao qn ,pp;yfiime fUmtt cicit mefura ee interminati «
bic aiit a boeuo accipit ut oictum elt: r ee qfi maliter ,p
ipa vita curate ut patebit ideo ftatimtqr aliter eet qb ci
cit qieft vite poiTefti o.$ET2fd aliud olcedum cp vita in
creaturie tundat fup eean creatore aut no faluaf ordo il
le nifi fim ronem.£t fi m bac ronem pot cici q? no accv
pif bic etermtae^pryflime fed fim op cictum idf
qb obycif ex auctoritate Cuonviij iaj patet foib.CET
aliud otcedum qp fim bac ronem etermtatio nulla Dicti
tur eem eternitate nifi vita (terminabilem bfitiauel fis
fe ficut qc eft ipfa vitamel fim pticipationeinaQualr au
tem pene eterne Dicant z qdam alia interi0 Dtfputabif .
CT 3d aliud oicedum qp itellig^ no notat pteettone ul
mnam <rnobtliflima:f3 vita boc nto pfiderata quo fup
in 3aDiuifione in ult°mebro collocata eft:-z I5 bec vita fit
itellectualie notficoplejnetumfimrouemeftexpte in
tellect°:ficutneccoplemetu5 btitudinisfedpoti°ex pte
uoltitatis uel amorta plicieus ipfam uoiutate fim actus
frueduque fruitio iciptt ab itellectu z boc eft oe rone vl
te bte.£,iel Dicat melt°:cp ftelltge noiat actum poc ttelle
ctiue in compatioiie ad ttelitgibile aliqb.vita etia cicit
actum copletiflimu ipft°fpo ad quem 116 exigit aliud p
ter ipm fpum:^ ideo magia puenit eternitati itellige
qr fim ronem refpictt ipm iteiligibile qb eft pter ipm i
teilectum uel qfi pteripimficutydee fum in itellectu ci
uino I5 no fini ciuerfe fim remifunt tn in rbne medij in
telligedi-z fic aliq mo proi itellectus.C' %did qbobij
cit ce pofieftione ctceduj q? fim etbiinologiain 11010 ut
cicut iurtfpiti qui frequetiii0 boc uocabulo utunf. llbof
feflio cicit qfi pedu3 politio uel pedto feilio z figt firmi/
tatem bft° rei.bic aut trafumit utcicaf poflefTto que b«
bet ad uolutatem uel obedit ad libitum.talia enij pp:v
iffime bntur.-z per boc patet fofo ad pin.boc enim mo ,p
prijfiime cicit pofTefiio vita eterna bta. ClT boc qb
obycif qp fim buc modum eft ptinetium ad ufum. 23icc
dum q? uti fumif multipr z filr unie ut babet ab Hug°
»nli°betrinitate.Utienimeftidqbin facultatem uolil
tatio uenitad aliud reterre quo ftadumeft tanqjin fine
z utile eft ipm qb refert:? boc mo uti ciuidif ptra frui .
z utile ptra truibile z boc mo pofTefiio que cadit m otffi
nitione etenmatio no eftrefpectu tmlie. >Qnqj fumitur
utifimctffinitione3augufiiniin ii° ce trinitate fim qp
frui efi uti cum gaudio ficut babet in x° oe trtmc c°,xf*
z fim boc vita ptinet ad ufus:? ce° utit ktz creatura bta
pticipao vitam eteniaj uttf oeoXliipofiefiio cicta boc
mo no eft ad extrinfeca.ir^d aliud oicedum cp" aliter
eft pofTefiio ofuj:? aliter eternitaus.oinj enim eftrefpe
ctu extrinfecor que fubiecta funt ut(pbat obtectio.eter/
nitatie aut eft per trafuptione ad ea que ptinet ad ufum
fi5 qj iifuo cadit i rone ei° qb eft frui ut cicm eft. IXT^fd
aliud otcedii qp fic patet ex ^dictio oiffi0 ifta no e cata p
eenuaciffimti:f3poti0 refpic maliter fis cp curatio
|b:ime gtis fume
interminabilis pMcnf in ipfo ourate:? p:out coparaf
ad vitam. vnde idem eil eternitas fim hunc modum q>
vita pofleffa interminabilis ? tota fimulrita ut hoc qd oi
cif poffefito refoluaf in adiectitium eius qd eilvita.fi/'
cut uerbt gra in alio epeplo oiffimf.celum eil cotinetia
vifibilium?inutfibiluimcreaturaru,? eil fenfus.celus
eftidqd?tinetvifibiUa?inuffibrlia.£tficpatetfolutiq
ad ultimum obieaum.£T r&d td qd obijaf De tota oice
dum q? copofito nofucceifiuo q d babet pmanetiam in
partibus ouo opponunf.f.copofitum fuccefliuusqd eil
impfecrum.pfictf enim ptinue in aduetu fimiri.£t hoc
opponif ei non rone partium fed ronepmanetie tn par
tibue/Jtem opponif ei fimplex oino qd caret partib0:?
boc rone partium habet oppofuionem ad ipm:? tale to
tum eil eremitas:? I5 boc totum gra fimplicttatis expo'
naf per negattonemmuelligif tame politio in ipfo fim'
plici. £t per boc patet folutio ad obiectumtq: nec babet
partes pmanetesmecfuccelTiuas.crrHd aliud oicedu
g? non oicif limplexTicutptictustqr I; fimplicitas pticti
uonbabeatpartee in feteiltn no fine partibus utgbat
obiectio.fed eternitae nec in fe babet partes nec ordine
adpmum ? ultimum que cicut partes alicuius cotinuf*
CT 5Jd aliud oicedus cp toni accipif p:o pfecto fim q» p'
fectu oicif cuius nibtl eil extra ipfiis-HTSd hocqdobij
cif oe fimultate oicedum m totum Dicit pfectionem po^
tette ourltis.fimul aut excludit fucceilionem z fic quo
ad oiuerfa oicif totum z fimuI.Unde &ug° in.xf.con
fefitonum.pcedis omnia tpa pterita cellitudine : femp
putis eternitatis fupas omnia futura.q: etiam illa futu'
ra funt z cum uenertnt pterita erut.tu autem Dite idem
ipfe es z anni tui non Deficiet nec erunt nec ueniut.iili
enim nfi z eriit ? ueniut ut oes uemat.anni tui omnes
fimui fiat qm fiat neceutes a uenietibus epcludunf ga
lio trafeut:illi autem nfi omnes erut cum oes non enit
anni tui cies vnus z Dies tuus.uon ptinue fed bodier/
nue:qr hodiernus tuus no cedit crailiito.nec enim fu c'
cedit bellerno hodiernus cuius eternitas ideocoeter'
num genuiiluctti oipiili.ego hodie genui te.oia tpa m
feciili z ante oia tpa tu estnec aliquo tpe non erit tepus
nullo ergo tpe feceras altqdtq: ipfum tempus 116 fece'
ras z nulla tpa tibi coeterna funt q: tu pmanes:? illa It
p maneret 116 eent tpa.HT 2Id,15 qd obyctf cp fimultas
exigit pluralitatem oicedum qr cuj ,ppue oicif fimui oi
ctt plura couemetiainvnam naturam uel loci uel tpis
uel alicuius adiacctis ad modum iiloiz.qnqs autem fu'
mif fim qrell ratio oppofitabori?pofieriori? fic poni
porpro negatione utriufq5? fic fumif hic ficutetiaj me
diuin oicif uel illud qdcouenitejctremismel tpfa ratio
medijfim q> medius eil qd excludit renem utriufq? ex'
tremore ifcbocipfum fimui no ejcigtt oiuerfitatem uel
pluralitatem ut otetum eil.fTT^t nota cp cum oup* in'
ueniaf totuni.f.fimplex z co pofitum.totum fimpleje no
babet ronem totius nifi in rone potetie fumptus fim q?
oicif totum potettale:? ita oicedum eil bic q? totus eter'
nitatis nibtl aliud eil q; potetia ouras cum caretia utri'
ufq? terminuuel potetia ptines fe in ee immutabili cum
caretia finis z pncipij.CT 'Md id qd obtjctf oe 15 qd Dicit
fimui videf multis Difficile rtidere.? bec Difficultas ac'
cidit q: non pfiderat eternitatem nifi per modum cuiuf
dam ourationiscotinue fine dirapio? fine fine:? boc p
intellectum accipietem ex fantafmate qui no accipitilll
curationem nifi ut babetem partes gtefas que no funt
fimui in pterito ? futuro.by enim imaginanf eternita'
tem ficu ttepus quoddam cares fucceifione in parttbiK
? ideo no eil mirum fi oecipiunf . in talibus enim que
oino funt ejetra materiam ? fimplicia funt imuedum eil
ronem potius imaginationem que fallif pones ima
grues cozpalium ubi non funt.Gnde oicedum q> ficut
tepus babetcoparatioHemadmotu5?exboc ouo funt
tn tpe rndetta ouob^quefunt in moto coipe fim qr mo
uef .eil enim tn tpe nuc flues ptinue qd rndet ei qdfer
tur in motocoipe ? in motu.£ll iterum in tpe f>us ? po
(teri0 qd rndet ipfi motui:? ficut id qd ferf in motu fem
per ptim eil in termino a quosptim in termino ad que
que funt dm ? ultim in fpatio:ita nuc qd eil m tpe femp
eil cu; priori ? poileriori.gBt fic patet q> quicquid eil in
tpecaufaf ex moto corpore? motu ipfo.CEJSie Dicedil
eil q> eternitas ipfacofiderada eilfinr qradiacet eterno
Unde eternitas nibil babet nifi fim cogrueriam eterni:
ficut nec tepus babet aliqd nifi fim cogruentiam corpis
moti ? mot° ipfius: Clude ficut ipm ee oiuinum fimpli'
ciflimum ? piectiflimum ? oino inuariabile ellata nuc
eternitatis adiaces illi fimp* ? iuariabile oino fed flans
indeficieter:? fua cdttnuatio fim quam includit ? euutn
? tepus nibtl aliud eil qj indeficiena eentte uel potetie
actiue pure ideficieter continetis fe ? inuariabilh? boc
modo fatis planum eft vide qliter eil tota fimui oino fi
ne priori ? pofleriori.tet per boc patetfolutio ad id qd
obijetf oe bac Dictione fimul.CT £t qrita oicendu fit pa
tet per ronem ? auctoritatem.ifto bcc eilsqr tepus eil ac
cides? fifiter euum.l3n qcqd oetermiaf De ipfis Debet
Determinari in conrpatione ad fubmtfi autej eternitas
no fit accides fed ipfa eentia oiuinartir fim ronem eil Di
ces adiaces extra per modus mefure que compaf ad ee
Diutnum ficut tepus ad tpale ficut Dictus eil.? ideo finv
plicitas eius caufaf ex fimplicitate eius cui adiacet ipm
ut mtfura.CT&uaoritas aut l?ec qa Dictt 0tlbert° po:'
retanusfup librum boetij oe trinttate.ficut eil vna fin'
gularis indiuidua ? fimpleje ? folitaria eentia qua eter'
nus ipfe oeus fuit eil ? erit.ita eil vna ? lingularis ? in'
diuidua ? fimplex z folitaria mora nuc ilis que uocaf
eternitas. £t 2tnfelmus in monologium.inone femp
qd videf oefignaretotum tepus multo ueriusfi oeilla
f.otuina natura oicif tntelligif figre eternitatem que fi'
bi nunqj eil DiflUis qj temporz uarietatem que libi fem
per eil in aliquo Diimis.CETSd ultim Dicendum^ illa
Diffinitio boc modo intellecta quo expolita eil couerti'
bilis eil tum rone tnterminabtlitatis que oictt negatio
nem potetie termini finalis que non couenit alicui cre'
atottum etiam rone vite que principaliter oicif vita in'
creata in fe cofiderata.Qnde patet cp non gcedit obie'
ctio ilia, qr autem Diffmitio materialis ?refoluendo m
bac eternitas eil vita poffelfa interminabilis tota fimui
patet ex uerbts 3fnfelmi in monologium ubi Dicit fic*
£um fatis liqueat cp oiuiita fubilantia non fit aliud c§
vita fua ? eternttas fua nec fit aliquo modo intermina'
bilis n ec nifi fimui ? perfecta totajgd aliud eil uera eter
nuas que illi foli couenit interminabilisvtta fimui
?, plecte tota exifles.£jc byo uerbis patet ep ipfe loqtur
oe eternitate tanqs oe eterno.? Ioqutf ibibe eadem oif
finitione boetijrvnde videf ita effeutDictmus.CT ^
id qd obijcif contra Diffinitionem fecudam notandum
eil q» yfaac Diffinit eternitatem gut fim ronem eil in eo
dem genere cum euo? tempore.Hxc enim tria fim ra'
tionem coueniiltin genere qd eil ouratiorquam oura'
tionemyfaacappellat fpatius.£t per boc patet folutio
adprimum.Spatius enim oicif oupr.f.fpatium loci:?
fpatium temporis uel ourationie: ficut Dicimus cp lu'
llrum eil fpatium qnque an110ru5.nr 2fd 2W oicedum
qr 0ilbertus improprie loquedo nunc eternitatis oicit
moramrficut enim obtectum eil omnis mora fi pioprte
fumif babet partes ? eil tempus uel pars temporismec
ad boc infpicies Dicit ipfe moram nunc eternitatis:fedl
q: eil nuc indeficies (lans ? ita nunqj oeeil ideo appel
lat ipfum morarcum tame no fit indiuifibile quatum:?
ad boc etiam cadit in ronem fpatij fi m vfaac.H* £t per
boc etiam patet folutio ad id quod fequiturtquia bu'
iufmodi fpatium no babet Dillefionem in partibus feci
Be4or coequeuis
potius indeficienam nuc indiuifibilie z fimplicie femp
flatfs.CT&d id qd querif qliter ibi fumaf pnnuti.iDi/
ccdil gp no fumif ibi m aliq illarum fignificaiioimj que
©eterminanf in pl?yitcie:fed fim q? pfueuit oki gp illud
«II ptinue qd no babet ee iiuerfectuata otcif bic pfiiiuil
qd no incepit nec Definentu termino enim ell finis pti
iiufcz fic ibi quodamo ceflat ptinuitas:vnde cotinuum
#m yfaac oicit ide cp caretia uirnifqj termini.qd 'j£>oc'
tius uocauit interminabilitate magis exfrmestcum etia
ufus loquedi babet fignificatione illa fim cp Dicimus q>
tpalia no futcotinue.CT^t P*r boc patet folutio ad oia
que obijciunf oe ptinuo.2fd id qd obijcif oe interfecti
one oicedu eil cp boc oicit ad oifferetia tpis qd oillm/
guif fim iterfectione per motu celi ficut ipfe oicit ibide,
CTHd boc qd obijcif cp t$s ell ptinue ourae no iterfe/
etu.oicedum gp ipfum pfideraf oupfr.f.quatum admo
tum que mefurat totu fim fe z fic no babet interfectione
q fic cofideraf fim cp coparaf ad qualitate ipftus mobi/
(te per motu z fic oifiinguif in boras:z otestz mefestz
annostqd no ell in eternitate z euo,£t fic patet q? fpart
tim illud per bac oifferetia ptinuu nonfeparaf ab euo
i tpe.lfder banc aut cp ell interfectu feparaf a tpe trinn/
quatti ell mefura motus celuCET 2ld id qd ob jjaf cotra
tertia Diffinitione oicedu gp antiqtas fumif ibi p:o care-'
tia £ncipij,Hntiquu enim Dupliciter oicif.tlno modo
qd muitu babet oe pterito z fij bocopponif ad iuuene
q antiqtas ad iuuetute.SIto mo oicit antiqtas fim ufuj
gramaticojr idem qd remotu z fic opponif nouo fim q>
nouu otcif qd quatu ad fuum inittu ell j>pfnquu:z fiin
boc trafumpni ad ,pp:ietate eternitatis oicit caretia piv
«ipij.Cu 2>i aut querif qre no ponit alid qd notet care
tiam termini finalia. Dtcedu cp in caretia £ncipij intelli
gif caretia finteiqz qcqd caret pneipio caret etia fine fed
nonpuertifjcuiuoro affignabtf infra cumquereftcjre
tm fimt tres mefure. CT2fd aliud oicedii gp nos no ut
telhgimus eternitate a emi nili per modii cuiiifda tpis:
«ideo etia no funtinueta uerba qbus loqmur oe eter/
nistm:fed utimur uerbistpalib°jn oibus illis , Unde
I5 fim rem eternitas magis pueniatcuettoqjcuj tpey>
pter ui inopia fermonietz q: magis nota ell nobis orne
retia uel pditio tpis traffert ad ejcpameduj rpuetatem
«ternita tis.GTSd id qd qrif qd oicat imutabtle.2>iceti
dum gp potentia indeficiete fini ourattone eje feipfa qd
no ell in aliquo creatotq: oe creatu uertibile ell ut Dicit
sDamafcen^Vr ideo etta ell mutabiletq: uertibilitas nb
bil aliud eil qj mutabilitas queda.-i fi flat potetia creatu
re boc no ell virtute fua fed potetia creatoris ptinet ea
ut oicit 0:egorius in moralib°,q» oia in ntbilti recide
ret nili ea manus oipotetis oei pttneret.CT Sld ahd ok
cedum gp utiliter mefuras ponit ad oifferetia tpis : % 15
patet cj: illa rrallatione tottl fim toni mettri.tepus enim
nunqj ell fimul toni fed futi ee ell fuu3 fieri q e couerfo:
q: femp ell in pneipio % fine % nibil mefurat fim totum,
Stliter id qd mefurat pmo babet ee in fiernf.motus cu
tus ee in fuccefiione elt.tlnde nec motus fim toni rne^
furaf fed f m parte.eternitatis aut eil fim toni metiri in
quatu ell tota fimuhz iterti toni metiri q: pmo i per fe
coparaf ad ee oiuimi qd ell pfectiflimuz flas irnmobi/
le nibil ejrpectans ftituni uel relinques pterini.CT^
ultimti oicedu cp eternitas oupr pfideraf ,f.in fezfmcp
pticipan pot a creatura per modii poflibile illi,Si ultk
mo modo fic no coparaf pp:ie nifi ad vita z necefie ell
fpfam otffiniri ma!iter:q: illud qd ell etermi pticipabi/
le ell:z per piis etia eternitas aliquo mo:z boc mo oiflfi
nif a^oetio,Si autem confideraf abfolute non fim gp
etia pot participari a creatura ttic magis ,pp:ia fua cotn
paratio ell ad ee z fie otffinif ab )?faac z oionvltoiquo
rum Diffinitiones oiffenit in boc ^Diffinitio ^faac vv
def colligere genus z Differeaas.Sinit enim fupza
©d tertia *
tult fpatiu genus eil ad tres menfuras.continuii ante z
nointerfectufuntoifferetieincoparatione ad euumz
tempus.©iffimtto aut Dionvfij ell colliges (pp:ia:qd
patet ex uerbis fuisiqz ipfe oicit gp pzopjietas eterni ell
antiquiizimutabileiuariabile zvniuerfalem menedo
z noua trallatio bet fic.llbzopetas eui ell amiquti z tua
riabileztotiifj toni menrheuiiauttibiq;, pomt.peter'
nitate.ubi etia alia traflatio bet etermi ud aeruitatem,
HT^Hrticrs i* tlirii nibil alid fit eternitas qj eenaoiuia
, ^r tio querif, aiKKm«a6 «m
alid fit qj ecn" oina.videf en i boc per auctori
tates z rones.iBidt enim anfelm0 in monologiiiXlel
boc folo uera eternitate foli inefie fubllatie que fola no
facta fed factrip ee inueta ell:z apte peipif qm uera eter
nitas pncipij finifqj meta carere intelligifjz uel gp nub
li reni creatarii eotpfo gp nibilo facte fum inefie pot.ejc
boc accipif no tm cp eternitas Iit oeus z nibil aliudam
mo ell^batio buitifmodi neceffaria ut otcit.^te ad ide,
Eternitas ell earii rerii que nib»l aliud fuut qj ipfa:er/
go ell oeus z nibil aliudiq: nibil alio^ ell fua menfura.
2td boc fuut ena auctoritates adducte ab 2fugufhno ex
«ode libzo pcedeti quellioe^CT ID oc ide videf per que
flionenupllat enim ^eternitas line fmcipto ell,Si er
go eet aliudm oeus opozteret ouo ee fmcipia qd ell in
couenies,$]J3tem ofiuna natura fumme limplep ell z
no pot ee fubiecni accid erili ut(pbat ji3oetius m libzo
oe trimtate,q: fo:ma fimplep.fozma aute fimplev fubie
ctu ee no potXum igif menfura que ell tepus no Iit nf
fi ppzietas z accides cozpale tpale . fifiter enti ,pp:ietas
queda euitemi z no lint nili in illis:q: accidetis ee ell in
ee:videt gp etia eternitas non litmfi .ppuetae ee oiuini
fim ourationaz non fit nifi in illo,aut igif eil ide illi aut
oiuerfunnSi ide babeo.ppofitii.Sioiuerfum ergo no
erit fiime limplej: illud qd etermi ell z erit fubiecni ac/
cidetium:quo£ utriiq? bcreticii efl.^L -Contra boc fuut
multe auctoritates zrones.Dictt enim jBoetius inii/
b:o oe trinitate.^ qn z ubi oe oeo z boie pzedicatur z
neutni pdicat qfi aliqd ee id oe quo pdicaf.ficut cuj oi'
ctf oeus uel boiullus uel fapies.tbl enim aliqd ee pdi'
catifedin qnzubiutotctt no poiuf aliqd ec: fed qd ex
tpe afferit uel qliter fe babeat ad locii:z ita videf no p:e
dicarefubftaUamotuinamecutfubllatianec per mo/
dum attributi. Omne aut qd pdicat eam pdicat aliquo
illo? modos : ergo videtur qj non pzedicet fubllatiam
oiutnam z ita ell aliud q3 oeus.^tem jOoetius in lib:o
oe trinitate oicit qjfubllatta quantas z qualitas pdicat
aliqd effe z in oeo z in creatura z oe oibus alijs pdtea/
mens ita fubdir.reliqua -^o neq; oe oeo nem oe creatu
rispdtcanf.OdautDtcitqmo pdtcanf imelltgit qj no
pdicat aliqd qd lintipfa de qbus pdtcanf :ut cum oicif '
iullusuel faptestita enim exponit jOoetius.ergo vide
tur gp nec qn pdicet eennant oiuinatz ita videf gp eter/
nitas ex qua relinquit qn oiuinu non fit eentia diuina.
3tem ©ionyfius in oe oiuinis nominibus cap°.x°,^«
pus z Diem zquana parte anni z eternu uel eternitate
uel euii:qi p:o eode ponit oia illa ut oecet oeii ipfum oi
cereecuenittanqjentetfedoem motu intrafniutabile;
z tmmobilaz in boc cp femp mouef manente femp m
feipfoz ficut tpis z eui uel eterni fini altam iraflattoiiej
z oierii caufanuvidef ergo q> eternus oicif per caufam
z ita eternitas ell caufataab ipfoznoe!lipfe.3temvi/
def etiam per rone.2fnte mudti enim non fuit nififpa
titilli eternitatis qd ell totum fimuhq: nibil aliud ell qj
mic fimplex tndeficics ut oicit foetius . ffepus enim
z euti fimul inceperiitcu3 creatura euiterna ztpali.^t
oicit Xrifollomus fup ioannem omelia qrta.Si eo ell
aliqd fenius qualiter uttq? qd ell ante euum per euum
factum ell.Xollataute gp loqtur ?tra bcreticosarianos
Ijbrime partis immite
qui ponebat filsu cepifie au mudtl * ita Dicebat oia per
ipfurn ee tacta cu tn spfe fitfact°:qb ip:obat £rifoftom°
okes:q/ no oiaperipfumertittacta:q: illud qb pceflit
cuu lioeetfactu per ipnuergo videt gp illud qb pcedit
fit tactu:-: fi eft factu ito eft ipfe facto::-: ita no erit eentia
Diuina.l&eterea ft eternitas ide efiet cp oeus : videf q?
pollemus oicc boc eft in eteniitate:efgo elfitt oeo:qb
no elt ueru:q: angeli bii funt in eternitate:* boies futu
ri funt in eternitate ficut Dicit 0:egori°m or one pafeipa
I i.iSeus qui per vnigenitu bodierna oie eternitatis no
bie aditum oeuicta mo:te referaftt.g videt gp eternitas
no fit oe°.]fb:eterea Dicit pbe in lt° oe caulis. i0e fupi°
aut elt fupius eternitatetaut cu eternitate:attt poft * fup
t epus.fed pilat gp aii eternitate ft m elt aligd an no elt ni
fi oeus:g videt cp ipe oe° no Iit eternuas.CT^nfioXo
cedo pmas atteforatatee * ronee cp oeus eft ipfa eternt/
tas.Siaut querif utru nibil aliud fit q; oe*\6ico <pfi;
re eternitas nibil aliud elt qj oeus licut oicit 2lnfelmus.
fim rone; tn coio: elt eternitas qj oeus q: cadit in rone
mefure eiufde cuius gra coparatione bet etia ad alia q§
ad oeii.CT Sd id ergo qb obyctf oe a£>oetio:oicedu q>
ipfe 1 ogtur oe qft oiuio fi; gp coparatione bet ad qn eter
Bitatis * tpis fim rone nois /icut oijrim°.£t quo ad bac
rone ue? elt q? videt pdicare aligd ejctrinfecus adiaces
* no re tpfani: : boc elt .ppter nf m intellectu qui no ac/
cipit eternu nift per modti rei t palis. CETSi aute querif
utrii illa rofundef fup re q: aliter uana eet.iDicedu; qj
fic.Skut eni5 in tpaltb0uerillime tepus elt adiaces itio
tui * mutabilib0 * euiternitas euiternisltatib^ita eter/
nitas uerifltme elt indeficietia ee oiuini fme incipio .*
fine fine:fed eje limplicitate elt q? illa indeficietia fit me/
fura fua que oicit eternitas:qu'e ideptitas fim re no tol/
lit ueritate vniufcui ufq? attributo?.# eni; vnu uel mul
ta fint boc no facit nec tollit vnitate; eentte eo? q: aliter
no uere eent in oeo qb abfurdu elt.fed vnitas uel mul/
titudo pfequif ejr natura ei° in quofunt.£t p boc patet
folutio ad auctoritates boety,fET;&d illud qb obycttur
oe otonyfio oicedu q? noua trafiatio quo ad boc melio:
dt qj ueftq: loquif ibi oe euo.in noua aut eternu poni
tur p:o euo ficut * i multis alijs locis.CET Si aut obtjcif
£p ficut ee creature oltedit qj fit ab ee creatorisata oura/
tto eius oltedit q/ fit a ouratione creatoris:* ita videt oi
ci per caufam.&icedu gp nibil^bibet oeu oici eternum
per caufa;:fed illi pdicarioni no rndet effeci0 qui .ppue
fit eteriiitas:q: eternitas claudit in rone fua ptradictio/
ne creati.qb enim creatu eft p ncipiti babuit:* qb babu
ft ^ncipiu fi; ouratione uel inceptione ee no efi eternu:
q: eternu elt qb caret * pneipio * fine fim ornationem.
Tendet aut ei effeci0 alfimtlas fe eternitati quani pot:-:
boc elt ouratio creata:que in gbufda elt cares fine:in g
bufda no fim q; magis -: min° pot alumtlare td qb crea
tu efi:-: ita efi m oib° ^dicationibus oiuinis oictis per
caufam.tlerbt gra cu Dicif.De°ens:q: ab ipfo elt ens.
tr fapies q: ab ipfo dt fapietia:in nullo eni; ifio? efi vni
uocatio effecti caufe:q: 'ens creatu % creas no funt vni
«oca -: filiter nec alia.Si aut querit qre bic no elt falte;
puenietia nois ut in alijs ut effectus oiceref eternitas fi
cut effecms entis oicif ens.Oicedu q? accidit,ppter r 5'
nem nois que eternitati repugnat ut oietti efi. Sed tn
fciedu q; ficut in altjs 110 elt tota pdteatio eo? que pdi/
canf fiiit caufam imopdicanf -:altterfimqi puenimo/
bilitati nae ciuine fim q? plideraf in oiuerfis attributis
ita nec tora pdteatio eternttatfi elt per caufam fed notat
etta indeficietia ourationis ee oiutni.$T2fd id qb obtj
etf oe crifoltomo oicedu q> obiectio illa .peedit eje ypo/
tbefi fr.ppofitoem^cpfiluis fitcreatusfpatiuqbdafitn
rone efi an ipfum qb fequit ho ee tactu per tpfuj fed ip
fe tactus:-: boc fim qjfpattu illud intelligif queda e^ten
fio in gtie puentes ejctefioi tpis z eui.CT Si aut obycif
q> illud fpatiu boc mo no efi nili in rone in re enim efi
in.pie z ide cu ipfo.Dicedu q? ueru; eft:fed oia que fim
rone oeterminat factura pfupponut libi gnatione; fitfi
per que fiat:-: boc mo loquif £rifoftom°:q: aliter nibil
oiceret.:Hd aliud oicedu q? bii pot oici aligd qb no elt
oeus ee in eternitate:q: eternitas elt menfura per e?ce|
Ictia mefuras euiterna z tpaliamo tn fequif cp fit in oeo
z boc ptingit.ppteroiuerfitate modi intelligedi in boc
termino oeus:-: in boc termino eternitasXln in argu'
meto accidit fallacia accidetis.C^d ulttmu qb obycif
oe pbo oicedu gp ficut ibide exponit ipfe: vult qj cauta p
ma z ee eius fit an ete rnitatexe aut ttelligetie uel ange^
li fiteu eternitate.ee aut aie fit polt eternitate inferi0* fu
p:a tps.Ufi Dicit ibide; q? aia elt in ori;onte eternitatis
z tpis creatauta gp inferio: fit eternitate* rupto: tpe:* p
illa ejrepla patet cp ipfe eternitate ponit p:o euo.Unde
ueru elt cp oeus elt an euu:aut fim rone caufe:* etia fim
ouratione.inteIligetia aut efi cuipfo * in ipfo:q: emi elt
mefuraipfiuseeouratis*antpsnofim ouratione fed
fim rone caufe:q: ppinqo: elt eternitati intelligentia c&
aia ut oicit cometato: ibide fim buc modu porttatts oi/
cif etia aia an tepus gp per fe efi mutabiliu:aia aute nec
penitus elt mutabilis nec penit0 imutabilis : * ideo an
tps * citra emi elt qb a pbi lofopbo ibi oicitur eternitas.
IET iQue funt in eternitate * que eterna Articulus 4°.
q ^larto quertf que fintineter/
nitate utru folus oe°mel e xtendaf etia ad alia.
£t utru ad illa oia que fcripmra oicit eterna.Clidef aiit
eternitas foli oeo puenire.oictt enim p5s in li° oe cuu/
fis:boc efi eternu eterno qb efi euiternu euiterno * tps
tpali.ergo videf q? ficut tepus no ejitedif nifi ad tpalia:
nee eternitas nili' ad eterna:* ita videf refptee folii oeu
* nibil amplf.C Jii no babet coparatione mfi ad me
furatu ab ipfa fim eqiitate quatitatistuel fim remuiel fi;
rone:uel elt qualitas potettaiis qua indurat eternitas:
ergo videf gp eternitas no refptdat nifi oeti * ee oiuinu
* ita videf gp no fit in eternitate nifi oeus.C3k a quo
ctiq; remouenf ,pp:ietates alicui0 ab eode reinouef fb
tectu ^puetatti tllarii.fed antigtas* muariabtlitas*to
tu fim totti metiri funt ,pp:ietates eternitatis ut oetermi
natu eft.fi ergo illa no pueniiit alicui creato videtur gp
nec eternitas fit mefura alicuius creati:* ita videf gp ni
btl fit in eternitate nifi folus oeus.$ET Xotra.fDiouyfi0
in li°oe oimnts noibus c°.]t£>.otcit.¥lo6 bic fim tps oe/
terminates euo pticipaturos.tbeologia oicit qft ieo:ru
ptibile * femp eode mo fe bus euti pfegmunno erit au
tem.boc nifi fim ptteipatione; gtie eterne.ergo videf gp
nos erimus eternuotcunf aiit* angeli eterni.£t 3ug0
otctt.in os in eternttate futuros.Silr oicunf pene eter
ne:* vita eterna:* tpa eterna ad romanos uU0.2ptbus
eterni taciti.ergo videf gp oia illa funt eterna que uel ba
bet uel pfequunf ronem indeficietie fiue fimul fiue no.
£bftat atit gp no funt pene fiint fed in fuccefitone : nuit
q; ergo oia boc funt in eternitate.C^tem videf gp oia
fint in eter nitatetq: oicit Snfelm0 q; ficut pns tps clau/
dit oem loeu * oia que in quolibet loco funt : ita eterno
pntt daudif omne tepus* ea que in quolibet tpe flmt ut
patet e? auctoritate fup:a iductae?lib:o oepco:dtap/
fcietie * liberi arbitry.ergo videf gp oe tepus * oe tpale
fint in eternitate.ergo videf gp tepus * tpale fint eterna
qbfalfomeft.Jtegcqdcftinparteeftintoto etia; ficut
patet gp qcqd efi in oie efi in feprtmana * in anno:* qc
gd efi in bora efi in oie.Sed oicit Cuilius gp tepus eft
pars eteriutatisjergo videf gp gcgd efi in tpe eft in eter
nitate.3te; gcgd efi in terra efi in aere:* gcgd efi in ae/
re efi in celoXum igif fic fit e? parte loco? videf q? Ii'
militer fit eje parte mefurarti que funt fim ronem oitra/
tionis:*quecuq;fumin ouratione babete fmripium*
©e4"cocqtiettfe
finem finr etia; in curatione que babet^nctpiii * earet
fine * in Durati one que caret frncipio *fine,* ita videf
raoia fint in eternitate* ita oia erat eterna ut videtur.
tPrfUifio cp fi eternitas ,pp:ijdime accipiaf fim omnes
pditiones uel ,pp:ietates ipfius nibil eft in eternitate ni
fi folus oeus * mbtleli eternu nifi ipfe:q: ite ntiptl aliud
eft qj nue ftmp lex * inuariabile * indeficies cares utro/
qj rermtno * totum finuil * fim boc quo ad oes bae cort
ditiones fi fimul accipiant no mefurabit nifi ee oiuinii.
Si aut accipiaf eternttas large aliqd aliud eft in eremi'
iateq5De°:*bocpoteft fiert tripliciter. Intimo per par/
tfeipatione ipfius eterni Pm vitam btam:* fim l?oc citra
£mum modum magis ,pp:ieoicif aliqd ee ui eternita'
te q: participado etermi accipit ftabilitatem potette oe/
flueus que eft in tpfo eje boc ep creatum eft . * Pm bunc
modum angeli beati * aie beate funt in eternitate z eti
am cozpa beator poti refurrectionem erat in eternitate
squatum ad buc modii puertunf illa ouo.fieffe in eter
nitate * ede eternum. 2-llto modofumif minus pptie
no per participatione; eterni fed Pm cp Dicitur aliquid
eternum per puenieciatn remotam alicuius ,pp:ietati9
cum eterno.gEt fim boc euiterna Dicuitf eterna z etiam
tpalia indefictetia vfi pene ficut patebit infra z quatum
ad buc modum cum otctf boc eft eternum no fequif er
fio boc eft in eternitate, £termtas enim oicit eentta eter
ititatis fozmaliter cum fit abftractum.eternu aute eft oe
itoiatiuum zad oenoiationem fuffteit puenietia oeno/
minatiuiad id a quo oenoiaf I5 non participet tota eeti
fiam Denotati ficut Dicuitf otj oeuoiatiue Pancti per con
ttenientiam remotam ad Dcttate,£t patet ratio qre Pm
buc modum nopuertif cum oicif boc eft eternu; ergo
eft in eternitate. Cp£t fi obijcif qb an pcefiti eft.qt que
dam euiterna funt in eternitate ut angeli beati.iDicedt)
cp angeli fim eefuu; nalefuntineuospni boc no funf
in eternitate fed Pm q? pteplattdo participat vitam eter
nam fiefuntin eternitate:* fim boc pceffum eft p:ius.
Bicif aut tertio modo eternttas mefura excelles euum
stepus z Pm boc uerum eft cp oia claudunf in eterni/
fate nec tn feqtur q? funtin eternitate uel etenta.Gnde
babef talis Dtutlio cp queda funt eterna *in eternitate
* ipfa eternitas.queda atit funt eterna* i» eternitate z
non ipfa eternitae.queda aut funt eterna cp nec funt tn
eternitate necipfaeternitas.quedafto nec eterna nec
in eternitate nec ipfa eternitae fed claudunf eternitate:
cuius Diuiltonis ro patet ex pdictu.CWideogad ob
tecta q? fi eternitae .ppajdime fumif tuc nibtl elt inipa
nifi qb eft ipfa eternitae * etermi ut oe°* fi; boc currat
pme obtectioee. 4]~ 2ld id atit qb ptra obijcif per btm
£>ionvm oicedu cp eternuj Di ibi t° mo.f.per pticipatio
ne; eterni * ideo no ptradictt pmte (pbationib°.C' #d
aliud qb obijcif oe penie * tpibue eternie otcedti q? pe
ne Dicuitf tertio mo eterne. Clii no fequif cp fint in eter
nitate. tpa atit De gbus loquif epl’a ad romanoe ult° ftit
fpa que mefurat tpalia:q: tepus multipr Dictf ficut Dice
tur infra in qone De tepore.Sed otcedum q? Pm inten/
fionein apii oicunf tpa eterna ipfa curatio 'eterna . U n
oicedum qmrtute aduicti ertrabif ifteterminue tpus
a rone fua.i.a rone fpeciei ad ronem giiis ut tpa eterna
Otcanf Duratio eterna in qua pdefttnabaf cbaftus qui
eft pafto: ouiu m De quo loqtur ibi apfus.iQb aiitoivt/
ta eterna boc aliud eli q: ipfa vita eft inereata vita uel in
fe uel Pmqipttcipaf a beatis utpatet ex pdictie.* fiue
boc mo fi ue illo mo pfideref ipa eft vita eterna * in eter
nitate z eternitae ipfa 1; non ab eterno pticipef.CJT Md
tdqb obyctf per2lnfelmtiiam patet folutio qjtbilog
tur De eternitate tn qrta fignificattone z uerii eft:q> boc
modo claudit omne tepus * locii * tpale * locatu; * b:e
uiter ota claudit boc mo Dicta eternitae fed non feqtur
qjtlla oia fint eterna uelin eternitatetqtclaudere no di
f©o tertia 5
eft nifi excellctiam illius fup mefuras que funt euum *
tepus.eternum atit oicit aliquo mo pticipattonem eter
mtatis uel ^pomonem menfure ad mefuratu; * filtter
ee in eternitate. vfi non feqtur pdufio illa ex tali pmifia
CL Bd id qb obijcif per auctoritate Z ulijj oicedu; cp te
pus no eft pars etcrnttatis q: eternitas non babet ptes
ut fup:a oftefum eft,* fi baberet ptee adbuc tepus non
eet pars fua:q: ptes eternitatu e lient fine fuccefiione ef
fentia aut tpis ut fucceftione.oicif tu tempus pars eter'
ititatis ,ppter boc qbindudif ab ipfa Pm umiqj termi'
num*puenitcum eainboccomuniqbeft ouratio ut
^us oictii eft.(U2fd ult"1 oicedu; qp no eft fife oe locis
fiue oe mefuris localibus * mefuris ourattouis.Eocus
enim ut oicit ©arnafeenus eft extremi fupficies cotpts
ambietis * eentialtter no eft in ipfo locato fed extra tp;
* ideo plura loca quo# vnus eft includes alter indufus
pnt efie refpectu vnius locati vnus $0 erit eius locuf,p
p:ius* alia loca eriitcoia* non mefuratia locatum fed
tnt ambietia ipm fic atit non eft in mefuris ourationis.
bec eutm oes eentialiter funt .pptietates ipfo# ouratiu;
* ideo plures non oidmanfad vnuni q: non bnt copa
rationem talem nifi ad ea quo# funt mcfure.contingit
tante plures ozdiuari ad idem ita qj vna fit mefurans*
altera includes per excellunt * que funt inclufa ab eter
nitate no feqtur cp fint in eternitate uel eterna ficut olle
fum eft.CTSunttfi qdam magri qui otcutqt eternttas
eft mefura euiterno# * tpalium:fed non puerttf ,t£t
bos Dicedunt eft cp adbuc iton feqtur qt fi tpalia menfu
ranf eternitate cpfmt eterna uel in eternitate q: etermi
* tn eternitate ede no otcif nifi in byo que uel pticipant
ipm eternum(pp:ie uel babent puenietiam cum ipoint
aliqua pzopzietate ut Dictum eft. Sed nobis magis pia
cet qb oictunt eft fup:a,f.q> mefura que numerat ipfum
* certificat qualitatem ipfius uel mefura que adiacet to
itquatttatirm eque ut totum tepus adiacet toti motui
celt * pilat q> neutro mo eft mefura euiterno# * tpaliu.
CT^rticulue s°.©e quando * nunc eternitatis.
q 'Hinto queritur S^enuncz
quado eternitatis. £t videf <p non babeat nuc
Differes a fe.eternitas enim indiuifibtlis eft non pfw p
us * pofterius neqj ptes.ergo nuc eternitatis in ee non
Differt ab eternitate. $]~Cotra oicit jj&oe°m lt° ce trini
tate cp nuc lias * no moues fefe fentp eternitatis facit:
fed oe tiactes fim ee Differt a facto.cum g nuc faciat eter
nitatem fim ee oiffertab eternitate.^uxta boc queritur
utru eternitas beat qii.£t videf qj no q:qn eft natura
tertia que relinqutf ex Duabus alijs naturis.f.na oura/
ttonisextrinfecusadiacetis *naDuratis.fed eternitas
* eternu; non funt nae otuerfe g ex bye tanq; oiuerfis
no relinqtur qn tertium.4IT3n ptrariu eft locutio ufita
ta, ficut d eue eft ab eterno in^ndpio erat uerbii ubi ab
eterno * i pn° oictit qn uel no fine qn.GTSolb Dictm^
<cp eternitas bet nuc * ficut nuc tpis eft fuba tpis * flux*
ipfius nuc eft ee tpisata nuc eternitatis eft iba etermta/
iis * ouratio ipfius nuc eft ee etemuatis.CpBkaf g ad
f>m gp fi; eemia que e fuba no Differre ab eternitatetfed
fim eentia que oat ee pot ouplr accipi fint ee rei * fic no
eft oiia ficut no eft otia inter nuc * nuc femp ouras.Si
atit accipiaf fim ee ronis tuc eft Dita talis qhs eft iter Dtt
ras * Duratione cura'tis.Si aut aliqs obijeiat q; ouratio
no eft ouras ficut(pp:ietas no eft ibm.Bicedum q;boc
eft ueru in rebus creatietfed in rebus mereatis non te/
net nifi fint rone ut Dictu eft.CTBd aliud oicedum qj ta
ciens ut efficies nunqj eft idem facto:fed faciens ut f>n
cipium quod non eft tm^ndpiu; fed etiam fubftantia
boc fubftatialiter eftide; tacto ficut eft in uuc temporis
* in nunc eui * in nuc eteruitatis.4T^d id qb queritur
De quado Dicimus cp ex eternitate relinqtur qn.CTBJ
c
Ijbiime partte fiimme
argumetum qb cotra eft Dicimus gp Ij eternitas fit idem
eterno tame fm modum oicedi pdtcantejctrinfecus ad
iaces ut Dicit isBoetius.-z: penes bile modum cjc tpfo re/
linatur quado re gdem non Differes ab eterno z eterni
tate fed modo pzedtc andi.
$DDe i£uo.
i£tde queritur oca».
0 0.uta autem Diffinitiones eui non inue
niunf ab auctoritatibus oate.querimus
quid fit fm rem z efie futi ut eje bijs con
dudaf fua Diffinitio.*0 que lint eutterna -e que fit ratio
cp ipfum incepit cum tpe -r non ante ipfum.30 utru ipm
Jmctpahter fit in vno ficut tempus z eternitas . tempus
enim eft in pnrno mobili.eternitas autem efi in ceo,4°
oe nunc -e quando eui.
CT Articulus 6°,Be Diffinitione eui.
c 3 rea pumumjpcedicite
fnt nam mefuratiattedif ^paetas menfure fi/
cut patet in eternitate z tepore. jEternitas autej elt oino
fimpleje eo gp efi mefura fimpltcis. tepus autem efi a f>o
rt z pofteriori ,ppter ipfum mobile qb partim efi in ter/
mmo a quo z partim in termino ad quem. ergo cu euu
fit menfura eoru que babet Ancipium z incozruptibilia
funt z tame que oino fuiitfinefuccefiione videf qjeuu
fittotum fimulficutefieternitas.Cf lIMcterea in talib0
efi actus cum potetia nec vnqj potetia pcedit actum in
ipfiszfed coflat cu tempus efi menfura ejnftetium in po
tetia aliquo modo, ergo videf cp talia fiut fimul in actu
eum fintoino extracta a coditionibus teporis.ergo vi/
def q> menfura eor 110 pofiit efie cum £ori z pofteriori
z ita erut tota fimui.f ozte oiceret cp euum non efi men
fura tin incozruptibilium babenttu curationem fed eti'
am alios que non babet fuccefitonem ficut tpfius ee en
tium qb non efifuccefi*iuum.C”Sed cotra quicqd W
bet potetiam ante actum no acqrit actum nifi per tranP
mutationem ab vno conarios quod efi puatio in aliud
qbeftfoznm babitus.omneautemtale cadit fub ge/
iteratione 'rcojrupttonenecefiariotiqb tale efi babet
in fe corrarietatem que efi jancipium pugne.pugna au/
tem ficut Dicit iDamafcenus efi £ncipium Diftatte z coi
ruptionis ergo efie fiium inquatum fimdaf in talicon
trarietate non oino efi inuariabtle.ergo videf c» tabuj
etiam quo ad efie no fit mefura ipfum euu5. tS^bijs er
go pot cocludi cp euum efi mefura curationis babenti
am fmcipium z no fine tota fimul.CT Sed cotra boc fic
obijctf.ubicuqj efi inuenire etfrema aliqua ibi efi in/
uenire medium uel per abnegationem utriufqj ejetre/
miuel per coueiiietiamutriufq>:q: aliter efiet comple/
tus ozdo.Si ergo eternitas efi iota fimul z tepus efteii
^ori-r polteriori ttic videf q? euum qb medium efi no
fit totum fimul ficut eternitas nec cum pziori z pofterio/
ri ut lepus qz medio modo fe babet cum omnis creatu
ra quatum efi ce fe efi tendes in nibilu ergo z uariabt/
jis:-! ita videf gp non oino fit fine vicifiiiudiue.Si fozte
oicaf cp I3 in fe uari abilte fit tame inquatum comparat
ad potetiam cuiina cbttnentem ipfam no uariafXon/
tra in pcedentibue oftefum eftqjfm gp coparaf ad ceu
qui eternus.t.fm gp participat eternu' efi eternum-t in
eternitatetergo non quantum ad boc oicet efie in euo.
Cu Ilbzeterea quertf utrum euum pofiit Diffiniri per vi/
tam ficut etermtas.Clidef q? fic:q: oicif gp viuere viue/
ttbus efi efie.cum igif angeli viuat viuere efi efie eoru:
z ita videf cp ficut oiflfinuitur per efie ita poffunt Diffini
ri per vtta?n.®ri|b:eterea querif utrum euum fit mefu
ra cozpuin aliquo^.Utdef cp no q: non eadem menfu/
ira efi rei Diuifibtlis z indtuiftbilts.]li>:obatio:qj CU5 me
fura fequat pditiones melurati opozteret cp eadem me/
fura efiet Diuifibtlis z indiuifibilfe qb falfuj eft.ergo vi
def q? non efi vna mefura cozporu oiutftbilium z fpirp
tuumindiuifibilm ergo videf q> euum non fit menfu-'
ra cotpo^.CT-C 07I1IE iRS iboetius in li° ce trinita/
te cicit quado qb ce oeo cicif femp efi vnum.Qnde q
de5 figt gp in omni pterito fitie in omni q: quoquo mo/
do fit puti in omniq? fnturo erit jp ce celo z ce ceteris
immottaltbus cojportbus cki pdt fim pbtlofopbos.er/
go videtur cp talia cotpora fiiu in euo uel in eternitate.
CT3^m fancti oictlt q; boc efi tn tpe qb cum tpe uaria
turtrbuiccocozdatpbtlofopbicicetesq? fola continge
tia uel poffibtlta funt in tepore : eptra tepus autem funt
neceflaria z impofitbiliat-r iterum q? tempus efi magts
caufa cotruptionis qj generationis : z ita videf q? talia
cozpora non fint in tpe ergo videf qjfintm euo confiat
autem cp non funt in eternitateXotra boc videtur efie
pfalmifia.opa manuum tuaru funt celi ipfi peribunt tu
autem pmanes z ficut amictum mutabis eos z rnutabu
tur tu autein ide ipfe es z anni tui no ceficiet.GT Solm
tio fine piudicio cocedo .pbationes ciffininonis fupza
poftte z Diffinitione ipfam.CT 3d boc qb ?tra obycif:
qt non oino fit finepziort z pofteriori qz efi medium in
ter eternitatem z tepus.aoicedum cp ad efie tpis ejrigif
motus fim locum fim pbtlofopbosmel ad minus uaria
tio fm fanctos.Unde cum multipliciter lint aliqua ua/
nabtlta q: bnt.f.in feiplts caufam uarietatis ebee funt
que babet cotrarium in fe uel ejetra fe.in fe ut elemetata
eptra fe ut eleineta.-r queda que non ^pzia virtute ctui
na ut angeli -r cozpaimmoztalia ut oicttuBoetius.iDico
ergo gp illa funt in tpe que bino modo funt uariabilia:
no illa que feciido modo.ftT &x fi obijetf gp media fint
Dicedum cpe]c boc no feqtur qt no fint tota fimul fed qj
totum efie fimul no fit oino eiufde ronis cum totum ee
fimul eternitatis in eternitate enim efi a potetia cotine/
te feipfam z fuum ee eje pfecttone oimoda quam babet
inquatum no efi creata.in alqs autem no efi totum efie
fimul a potetia imrinfecazfed ee idem que no efi ce efie
creature talis cui potetie non inuenif repugnas in ipfo
qb cotinef . ficut efi in illis que bnt cotrariumXt fic pa/
tet folutio ad totuj dmu.CT^d aliud oicedum gp ep fe
tedere in nibilum cicif multtpltciter.quedam enim te/
dut per ^ncipiu pugne intra uel ejetra ut Dictu efi z bec
fuiu in tpe.qnedam aut ex boc q> bnt otuifibilitate coti'
nui cuius ciuifionis caufa no ei! in ipfis fed pofiet efie
fi in ipfa ageret potetia fupio: ipfisti boc efi in celo z in
cozpibus que aBoettus cicit immoztalia.queda autem
£X fe oicunf tedere ^pter boc trn gp coferuatio eou non
efi er fe fed a fuptori ut angeli z eadem cozpa ce quib°
Dictu eft^iftud no repugnat euo.fiT^fd boc qb obyci
tur qjfmqj companf ad potetiam 0 ei cotinete m oicun
tur eterna per parneipationefim Diuifionem fupza poli
tam in penultima quefitone ce eternitate.Oicedum cp
boc falfu5 efi.illa enim pticipatio non efi eterni nifi fm
vitam beatamon fm id qb ipm eternum coti net ofazq;
fm boc omnia eenteterna.potena enim oei pttnet oia
utcicit^zegorius.CT^fdbocqb querif utrum pofiit
otffiniri per vitam Dicedum q? non . vita enim que ea/
dit in Diffinitione eterni efi vita beata tn fe c f m gp pot
pamcipari a creatura intellectuali uel que bet relatione
z vuionem ad illam ficut cozpus bumamijttalis autem
non efi angeli vita z ideo euum no ponit coparationej
pztmo nili ad effe.llbzeterea euum no efi tm mefura vi'
tietium fed z non viuetium ut patebit iam in folutionk
bus fequettbus.CTSd boc qb obijcif qi viuere viueti
bus efi efle.iDtcedum gp uerum efi perfe loquendozqa
vite actus efi viuere. vita autem actus efi fpirmts.viue
re autem efi actus vite tanqj caufe fecude ut oicit pbilo
fopbus.0ui fibi pzepontt ee qb efi actus entis f m cau/
fampzimamqueefiefientia.tlnde cum Dicitur viue/
Be^coequeute
re viuetibus ed efle.tntelligedum ed oe effe fpeeificato
per caufam fecudam.i.per fozmant ptrab&em fpecifica
tam que vita ed z no elie qb eft actus caufe £me : % fim
«p ed £ma.i.fozme gcneralifftme que eil eeutia.£t boc
patet ejc ^napio corneti fup libzti oe caufis.ubt e;cpzeffe
quafi per eade uerba idud ejcpomf.0uida tu Dicunt q>
ttn fptis funt in euo z facifit oziam inter nuc tpts z euu*
ittic enim oicitipfum qb ed oe tpe accipe l>m Tubam Iu
am:* oiciit q> boc ell mefura ee cozpum que Dicunt im
inoztaliaandae autem Dicit ipfum indiuiltbiie quod ell
eum ^ort<r podertoruz in l?oc ell ede cozpojz mutabili
um.Sed boc nobis no videf quocunqj enim modo ac
cipiafzaut ell das in ouratione fuataut no.St ell dane
eadit in rone eui.fi no tuc cadit in eentiam tpis.fET
alib Dicedus gp cozpa multipliciter fe bnt ad mutatione*
queda enim gtiabilia z cotrupttbilia fim totti ut elerne'’
lata.queda fini parte ut elemeta:? bec no funt citra tpe
ficut accipif a beato £>ion° in li° De ominis notb° cap°
jc®.ubi Dicit fic.tepus uocat qb metit in giiatione z coz'
ruptione z aliqn aliter fe babet.Queda enij funt eptra
generatione z couuptione z fim toni z fim partettamen
ede ipfo? ed in motu pfectifft mo qui ed motus fim locii
eircularietz bn opino: gp ee taliu fit in euo.iuotus aut ut
tpe fim cp Dijcertit pbi qui fubtilt0 tda rimati fiit.Cu Md
boc qb obtjcif gp no ed eade mefura oiuifibilis z indiui
fibilis.iDicendu gp oie Diuifio ed gra qualitatis z mate
rietefie aut qb ed actue eentie oatie ee ut Dicit foetius
fimplejc edfim cp in fe cofideraf nec recipit Diuifionem
nec locii nec aliqd talium nifi inquatuj ed materia illa
«elilla.Undecum euiirefpiciateefimfenonin copa'
ratione ad quatitate que ozdinaf ad motu planus ed vi
dere gp euu; adiacet ee indiuifibilt z idi uilibdhC' au
ctoritae tn Ui3oettj que ,ppter boc inducif fane intellige
da ed:q:videf Dicere cp talia co:pa fint in eternitate z
eterna.fed boc no intedufed tm cp in bocpueniiit cum
eternotq: eade oino fim ede fuum funt in pterito pntt z
futuro qb couenit oibue eterme. vnde quatii ad tale cS
iienietiant qfiqj Dicunf eterna I3 no fint in eternitate fi/
cut fupza expeditu ed.i^tru aut idem fit qii eterni z eui
terni itraDetermiabif.Ctr^ oiceduq? mutatio
cuius caufa non ed in ipfo mutato non trabn ad tepus
uel pditioes teporalestfed talis ed mutatio celi que no
fit nifi virtute tncreata agete in ipfum.CpSed ptra bac
folutione videf ede qb Dicit 3tug° fup genefim ad litte
ram.ubi Dicit gp oeus creatura cozpalem ntouet perii'
pus-r locti.creatura fpualem per tempus tin.Sld boc oi
cut qdam q> creatura fpualis Dupliciter cofideraf. f.fim
ede z fini boc ed in euo z fim motu z fim boc ed in tem
poret-r ide reltnqutit Dicedu oe cozpibus immoztalibus
fed boc nibil ed q: impodibile ed intelligere qliter tem
pus qb ed cum pori-rpoderiorijit mefura alicuius qb*
no Diutdtf ita q? partim fit in termino a quo z partim in
termino ad queXlnde Dicedu gp augudinus aliter ac/
cipitibi tepus.codat enim cp oe cozpus motiuuj fim gp
mouef ed in tpe*fed motus angeli nalis no ed motiis
fim locii fed uariatio intellectiue potetie per intelligibi'
lia Diuerfaiquam uariationej appellat 2lug° tepus ficut
patet tbide.Cepus enim multipliciter Dici? fim gp infra
Determinabit. t£tfic patet folutioad oia quefitaui duo
bus articulis fupza pofitis nifi ad boc ttn que fit ratio gp
emi incepit cum tpe z no m-£t buius folutio patere po
ted ejc pdtctts.fi enim mundus qui ed opus creationis
Diaf vniuerfitascreaturanicumoiaeuiterna creature
fint ficut z tpalia.mefura aut no fit nifi in mefurato opoz
tuit incipe euu cum tpe ficut tpale incepitcu) euiterno ♦
CTSi aut obycif qb £>amafcen° Dicit , qt angeli ftitan
mudum.sDicedu qt boc *° li° fniarum Ibcofuo Deternii
nari oebet.tn quatii fu dicit ad qonem piitezboc ed qt I5
nitidus oidiiictione babet in ptibus fim cp vna ed ante
m tertia
aliadn fim qt referf ad opationem .puidetie uel potetie
creatis no erit vini an aliud fim Duratione otuerfam iit
fpecie ut euti z tepus.s. ita patet cp cum tpe incipe Debu
itz-r fic expeditu ed qb ed in Duobus articulis. ,
Ct Articulus 8°.Cltrum euum fit pzincipaliter tnvno
ficuttempussteternitas.
, fcrtio queritur Citrum euus
fit in vno ficut eternitas z tepus. £t videf gp fie
eternttas ed in vno z tepus ficut oicut pbi.cum ergo p
etidem modti adiaceat euti euiterno ficut tepus tepora
li z eternitas eternozvidef etiam cp euii fit in vno/jtem
ficut fe babet fubm ad fubiectti in ourado fic mefura du
rationis fubiecti fe babet ad mefuraj Dtirationis.fed in
euiteriiis ed vuum fintpltcius z nobilius altozg z men
fura vilius fimplicioz erit mefura alterius : fed tn omni
genere mefure in quo edtnuemrefimplicius* mmus '
fimplejtjminus fimplep reducif ad fimplicms tanqjad
mefura fui ut ,pbat in.jt0 metba^.z patet per tuduato/
liemzq: poderata ad minimii podus z melurata modio
ad minimii in genere illo ut ad fejctaritwiel qrtarium»
fic De altjs.ergoettaeuitermi fim mefuram eui ad fim'
plicidimu generis fui babet reduci.Si tozte Dtcaf gp no
ed talis ozia tn euiteriiis boc ed ?tra augm qui oicic gp
angeli Differtit fubttlitate eeiute.^ pomt m 2U U°fniarti
otdmctioe 4a.$L ]p>:eterea maiiifedti edqjfptiaies efi
femie fubttlitate nae Differtit z nobilitate a'co:pib°:que
tn euiterna funt fim futi ee:ut,pbar ejc auctoritate ji3oe
ti) fupza iducta in qua oiat gp illa cozpa imoztalia funt.
CTSi tozte Dtcaf iterii q? ipfi ee no adiacet euu fed pote
ne Durati z illa no Diuerfificaf ficzboc ed ptra ronem qz
eentia ^ncipiii ed illius potetie pcipue cum.potetia ilis
fit eentialis-potetia enim ouras nibil aliud ed q5 poteu
tia ptines fe tn ede tota limulzz fic patet cp illa potentia
Diuerfificaf fim q; Diuerfificaf ipfa eemia'.CT£ontra gp
eternitas ed tn vno boc ed q> plura no pnt ee fine utro /
qitermino.f.pncipio^fine.Sifiter gp tepus ed in vno
boc ed ideo q: caufa 01U5 monui edimus motus.f.mo
tus ^mi mobilis qui fimpliciflimus ed:^ boc patet per
pftm in li° oucis teucrojz qui Dicit fic.Ois motus quii
uetus ed in materia giiabili z cozruptibilt reducitur ad
motii celi qui fecit inoueri bac mam giiabilem z cocru'
ptibile ut recipiat fozma.fed in euiternis nec ed vini qb
fit caufa oium eutter nojz nec iterii qb fit fine utroqj ter/
mino ergo no ptingtt euti reducere advnum.CT So/
lutio qdam pcediit ultima rone z foluiit ad pcedetes p
boc q? no fit fimile oe tpe z eternitate z euoMine pzetud*
cio tn pot oia gp euti edin vno.^Tad ultima rouejed
Diccdti gp in reductione mefuratojzad mefura no atten
dtf ratio caufe nec etia carentia termumfed limpltcio: z
notitioz quatttas.-r boc euideter patet tn reducttoe gra/
nozz ad modiii-r reductione made ad tactionem uel ma
cbina-rin alijs firitertuqbus no attedif in ^momefu/
t atenififimplicto: z notitioz quatitas que ut altquota
fe babet ad totti mefuratuj.tlnde cum talta fint inueni/
re in euiternis no enim vmi euiter mi infim ejtcedit a li'
tid ifinitate patet cp reducunf ad aliqb vmi pmnieluras
CT2frticulu890.De nunccquandoeui.
, "Sarto querir Oemic-rquan
do eui. £t querif ^mo in quo Differat nuc eui
ab eterno.£t videf cp in nullo cum euti no babeat par/
tes.^TSi aliqs Dicat gp nuc etermtatts ed tndiutfibile
z eternitas etia quare adiacet titdiuifibtlufed nuc euiz
euu fim queda modti adiacent Diuifibili fim cp Diaf uel
oiuidif potetia creata opans iu ope.boc ed pira 2lugia
in <S° fup genefim ad luteranuqm Dic;t q>fim boc qi vi
ciffitudo edin angelisoperantibus monentur per tem
pus<r non per locum . ergo fim boc ipforum menfura
Ubftme partis Cumme
non erit cuum fed tepus:* ita penes boc non pot oiftin
gut euum a nuc eui.<LSmuliter querif oe quado.vi'
def #e]ceuononrelinqturquado.£um enim euulit
totu nnml norelinqt^uadopreieritumec etiam qn fu/
turu . * cum l?oc qd no eft filium nunqj erit prefens ecl
ampfens norelinqt*itaiiullu quado relinqt.CT2>o/
luiio oicedu; cp mic eui Differt ab euo no in fubftatia f;
in ee:efte enim eui eft in tota ornatione (imul manente
fed mic compaf ad ipm ouras f m cp eft idiuifibtle vnu
nd(pceflu; in ouratioe.CET^d argni qd cotra eft oicedu
cp aliud eft potetia vicifutudinata in ope:* aliud potetia
coteta in ee.oe potetia enim opis ueru oicit 2lug9 cp ua
naf per tps fed ad 2mcompaf euu.CET2ld id qd qrif oe
qn oicedu cp qn relmqtur eje euo fed no otftingutbile p
pteritii * futuru:* illa obiectio que facta eft tenet oe qn
tpismifi forte oicat oiftinguibile peraccns.f.per copa/
ranone ad rf>s:ficut etia Dictu eft oiftingui eternitatem:
ut cum Dicimus quado angelus fuit eft uelerit.
CT©e tempore*
» Killdc querit ©ctfroi*
JCvimoan lita na:anin aia triU° qd fit.
f oe fuba ipfius que eft nuc.40 utrii tp;
fit caufatu a motu uel 110 fit fine motu.s0
qrcipfum Dicar perfe quatitas ptinua * no motus.6°q
liter vnu fit oe coequeuis.70 qre ipfu; oicaf magis cau
fa corruptionis qj giiationis.S0 qluer ipm ejeiuit in ee«
9° qd fit ee in tpe.jc0 utruj fit vnum tps uel plura.jcj° oe
quando temporis.
fjpHniculus tps fit a natura an in anima tm.
o iBiirde queritur Ge tepore.
anfitana*c<i£t(pcediffic.©ictt 15 1 v
porfs facsii eft* no eft.illud $0 futuru* nodum eft:fed
ep t?ijs coponif tps * copofmi eje bys que no fuutnon
eft.g tps no eft nifi forte in rone.Sdbuc ois partibilis
fi fit necefte eft:aut oes aut qfda ptes efie:fed tps eft 01/
uifibile:g fi eft necefte aliqua ptiu; eft efie:fed l?ec pars
que eft futuru no eft.fititer pars que eft pterita non eft.
ergo fi aliq eft boc erit pns nuc.aut g l?oc eft oiuifibile:
autiudiuifibile.Si eft oiuifi bile redit eade queftto:qa
tiic no erit oiuifibile nifi in pteritii * futurutqr alia oiui
fione no admittitfucceftiuu.^i aut eft indiutlibile tunc
Ipm no eft pare ptinui tpis * ita tps no eft:qr nibil indi
uifibile eft pars ptinui.C"3te oeducedo ad impoflibi/
le fpbat Suicena tps no ee acturqr fi eft in actu aut ma/
net aut oeftruef.Si manet * no manet fine ptib° q: na
tura totius no eft ejetra nam ptiuj.ergo erit ptes accipe
fcpteritu*fimmiee actu:* boc eft redargutio eoru qut
poniit ptes tpis:qr ipfi oiciit cp nibil eft oe tpe accipe ni
d nuc.Siaiit oeftruif aut oeftruif in feipfo:autin tepo/
re pfequetiraut in inftati pnti.no in feipfo qr eft in feipo
Siliter nec in tpe fequetftq: nibil oeftruif m i Ilo in quo
no eft:fed tps no eft in tpe pnti ut pbat per pcedete; ro
nem.qr nibil eft oe tpe accipe nifi nuc * boc no eft tps.
ergo no oeftruef in tpepntt.Si #o oeftruif in mic co/
fequeti eft oupleje incdueuies.Unu 9 mic no erit cofe
ques tps uel nibil quoputruqj ineduemes utpbaf in
li° pbrp.{p pntia funt inter que no eft mediu eiufde ge
neris:* inter quelibet ouo mic funt iiinita mic . SiUter
inter t pe qd oeftruif * nuc qd feqtur non eft eade natu
ra* ita no ertit pntia. CT3tem aliud mcouenieseftgjfi
oeftruif in nuc puti oportebit qrtxat efte in toto tpe pce
deri illud mic* boc iam oeftructu eft qr tps no babet ee
In toto tpe qr fuccefttuti eft.3tem fi tps ponif efte eft oe
numero pttnuojztergo terminabif ad duos terminos.f.
ad tnftaeqd eft pteritti:* ad tnftasqdeft refpectu illi0
eft futuru. led tnftas ptertttTnd eft qre nibil terminant,
ergoinftas pteritii no terminattps.* fialiqs terminus
n5 terminat ntbil termfnaf ad ipimergo cu inftls pte/
ritu no terminet tps non terminaf ad ipfum.3te fi forte
Dicaf op ouo termint/.mftas in pteriro * tnftas in tutu
ro*fimfimul.{l~Cotr9 queaiqj fe bnt fic^m* pofteri
us repugnat fimultati.fedinftas in pterito *mftaiisin
futuro fe bnt ficut pus * pofterius:ergo no erunt fimu I.
Tfbreterea fi eent limul cum no fint fimul in loco oporte'
ret cp eflent fimul tn mrtati vno qd eft incoueniens.SI
forte otcaf qj piis qo eft eft ficut ptinuas ad q6 copula/
tur.i.cotinuauf ptes tpisXotra no emis 110 eftptmua/
tio ad altqd uel ui aUquoruelaliqd ptmuaf ad ipimfed
pteritii * futuru funt no ens ergo nd cotinuaf ad aliqd
uel aliqd ad ipfuimergo tps non eft.3[te fupponatur cp
tps ponat motu efte * ita oicut pBi etia tepus .ppriii mo
tuj ponit * no loqmur oe tpe in coi qo oium eft:fed oe
tpejpprio.Jte fupponaf qrad politionem vnius motus
nd feqtur politio altenus:qr no feqtur fi a mouef cp pro
pier boc moueaf.3nde fic mot°.a.* motus.b.fut fimul:
* boc fupponaf qr poftibile eft:ergo tpe eo^funt fimul
aut ergo fimul natura oignitate loco caufa ordine fub'
iecio aut tpe:* pftat q> nullo boru5 nifi tpe aut fubiecto.
Ifratetatitg? no fubd:qrmobilia no funt vmmta mo/
tus eo$ nd eft vnus in fubiecto * ita nec tpa:qr tepus ,p
priii nd feqtur nifi motu ppriii ergo ad politione ouo^
teporufeqturterttu tps cum ndpofiitee fimul nifi (pe
fed ad politione tpis feqtur motus ergo erit tertius mo
tus q£> negatu eft lupra. 3tem ifti tres motus aut erum
fimul aut no.* coftat m fimul * no nifi in tpe : ergo erit
qrtum tepus ergo * qrtus motus * fic m infinuujtergo
ad politione ouorz motuti fimul pomf politio infiiiitoni
tempor * per piis motuti infinito? mobtliu.C'11 ra
tionibus cdfentit 2tug° oices.q? tepus no mii in aia eft
* tepus eft f m eu oillefio animi per imaginatione inter
oeiignatione ouo? mometo?.moineta aut ouo niipil ali
ud uocat qj ouas renouationes litas in mobili qd mo/
uef fic ouas deuatione$ iu fole:qr folfiin curfu; coes oi
ftmguit boras * motneta&ln collectio b^? momento?
per imaginanone; tepus eft.lDoc aiit acciptf ep uerbis
2fuguftmi in.pj0 cdfefiionu ubi Dicit.mibt videf nibil
aliud efte tepus qj oifteiione.fed cuius ret nefeio:* mi/
rum fi nd ipfius animi qd eftmetionobfecro oeus me/
us * oico aut tndilfimte Idgius eft boc tps q3 il!ud:aut
etia Diffinite ouplu eft boc ad illud tepus metior fcio ($
ud metior futuru q: nd ide eft:fed 110 metior pns:qr nui
Io fpatto tedif :fed no metior pteritii qr iam ud eft.quis
igif negat lutura nodii ee fs tn ia eft in aio eppectatio fu
turo?:* qs negat ia; pterita nd ee cu tu adbuc eft in aio
memoria pterito?.* qs negatpns tempus carere fpatio
qr in piicto pteriufed tn pduratattefio per que peragat
ad efte qd abeft.ind igif longii tepus futuru qr nodum
eft:fedldgu futuru logaejrpectatiofuturi eft.nec logu;
pteritii tepus qd nd elhfed logum pteritti Idga memo/
rta pteritt eft.3t^m Sug° m eode.idi qd intelligif tpis
qd in nullas iam uel muuuiftimas mometo? ptes oiui
di poftit illud folii eft qd pns oictr :qd tn ita raptu a fimi
ro in pteritii trafuolat ut nulla morula eptedatur.mam
fi eptedif oiuidif in pteritii* futurii.pns autem nuliu;
babet fpatluqdaute nuc liquet* claret nec futura funt
nec pteritamec ,pp:ie oicif tpa funt tria piis preteritum
* tuturum.fed fortafte jpprie oiceref tepora funt tria pre
fensoe pieritis:pns oe pnttbusrpfensoe futuris.Siit
enim b^cin aia tria queda*altbi ea nd video prefens
oe pteritis memoria:p:efens oe pntibus oe intuitustp
fens oe futuris eppectatio.Si boc pmittunf oicere tria
tepora video fateorqj tria funt.&icif eua tepora tria fiit
plens preteritu; * futuru ficut abutif cofuetudo.Dicaf
ecce non curo nec reftfto nec reprebedo oum tn intelli/
gif qd oiciftfed neqj id qd futuru eft ee iam neqj id qd
preteriui eft.pauca enim que «pprie loqmur plura uoh
«
©e 4or coequeuis
J05 tertia
3>prteIoqmur.lbuic opinioni cofentiutqdlanrtqflimi
pbi qui oicut tepue ee ex fo:mte coparationie que copa
ratio uti elt in afa.z appellat fozmae compationie ,ptefi
one animi inter mometu z mometti.CE* £Oin£lft2f
mobile qb mouef e it ptim in termino a q z ptim in ter
mino ad que.Jn termino aut ad que in potetia z ejcibit
f n actii.aut g ille eyitus mcfurabif aliquo aut nullo.£o
ftatqjaliquoiqjotepotettaejcieemaetu; mefuraf aliq
Si aut mefuraf aliquo mefura eius elt.fed mefura po'
terte ejceutie in actu ponit ab oibue ee piie tpe qui p p'
nut tpe ee.cum g .pbatti fit meiura illa ee:,pbatu eft tpe
eiiz ita ptradictoria e(t falfa.f.tpue non elt.CTSu fozte
Dicat cp mefura illa in aia elt cuiue fignu; elt q; ooletee
•retia infirmatee,plogattpe ppterattetione multanto;
tuo ifirmitatie z oolorie.uoluptuofi aiit z oni bieutat te
pue^pter puam attetione mot° oelectationie.oozinieii
tee aut oino no pcipttit fed ptinuat nuc pcedee fomnu
ad nuc ad qb terminat fornnue no peipietee tpe medi'
uimficut legit oe l?ije qut cozmuit apud bcroae in tari'
na.r ficut legit oe fcie fepte oozmiertbue.St inqj oicat
fic.4otra pc namus cp no fit aia nec itelligertataut mefu
rabit potetia ejeiene in actumiaut no.St no mefurabif
boc eltincoueniee.quarttae enim eiue Determinata elt
z opoitet ea menfurari.lfbzeterea adbuc erit motue ue'
iocio: motu que no pnt ee nili in compatione ad mefu'
rae.Si ergo mefuraf motue no epnte aia ee tpie no o e
pedebit ab aia.*p>:eterea in li° oe giiatione z cozruptio
ne in fine bmt,pbat:H^.q?mijctio no elt copofitio ex
minimie faluatieiq: ide butc qb mixtu ee videbit id fo
Iu:fed no videt qdemacute.lineeaut.i.acute videti no
miptu ee videbit Sed a fili fi tpe non eet nili in aia fini
viui eettpe.f.attedente motu.fini altu no efiet.f.no atte
dete monl : g efie tpie no oepedet ab aia f3 tpie pceprtq
CT Solutio cocedimue ultimas ronee. ad folutione
ronti pmilfarti fupponimue tria que iteriue ,pbabunf*
CTlI^rtmu elt q? niic -z tpe no oifferut tn Ibaifedinefie
trii eo q? mic elt Iba tpie ut oicit pBue.CETi'11 elt cp qua;
litae no bne politione in fuie pttbue bet ee oebile.qua
litae aut bne pofirtone in pttbue bet ee fo:te.©tco aute;
Debilefim ibam manere uel poni r no poni fim ee.r oi
co torte pofirtone fim ibam z ee z terminu.ltnea aut f m
ibam fua z fuax ptitkz ptiii fim fuu efie babet pofitione
Siliter z f m fiium termini! qui eltpunctueiq: ficut oi'
cit pBs in polteriorib°,punctue bet pofitione in ptinuo.
4irCertiueltq?pteritur futurufunt in Defectu fim ee
z fim Ibam manet.vn pteritu in rone pteriti no eft.z fu
turtl in rone futuri nodii elt fed tm fubltatia utriufq; elt
CTIbiis fuppofitie riidemue ad obtectu bmum (p ptej
tpie no tedtit oino in no eaz idcirco illa obiectio no co
eludit nili q? oe ee tpie nibil elt accipe manee z boc elt
«erii.CJ^ ode mo rndedii elt ad *m <p piie qb accipit
fi ponaf in actu manee idiuilibile elt z no erit tpe fi; ee
fed fim ibam:? flujcue eiue faciat ee tpie ee oico tale q'
le pot bere fuccefiiuu:illa eni; ut oicit 2luicena:bumtlt'
ora fut in ee q; pmanetta.CT 3d aliud oicedu <p ilta o i
uifio nibil uaietSi tpe oefinet ee aut oefinet ee ife aut
in tpe pnti aut in mic.tpe enim no elt in fe nec tpue bet
ee in tepore nec in iltatur ideo obiectio illa no .pcedit*
CT^dboc aiit qb obijcif qi aut manet aut oeltruif i’11
ee oicimue qj oeltruif:fed nec in fe nec in piiti tpe nec
in iltatiifed ex na fucceflionie^dT i£t fi qrif caufa buius
©icedii q» caufa bufelt ptinuatio in mobilirenouatioie
qb elt in motu qb accipif l?ic z ibi:r cu bic elt no elt ibi*
dT&d aliud oicimue q> na tpie pfideraf abfoluterre
fpectiuead motii.Si plideraf abfolute tuc no e lignare
duo inltatia ad que terminef tpe.fi aiit pfideraf in com
paratione ad motii ttic elt lignare ouo iltatia fim termi'
noe motue.fTS tmitqnf utriiadillaptinuef tpe fim
ee.Dicedii cp fic:q: ptinuatio eiue elt fim modii ee ipfi°
z ee ipfTelt in Defectu z fic et erit otinuatio.CCT^td boc
aiit qb obycitqi nibil?tinuaf ad dte.Dicedii cp b ue?:
elt oe no ente fimpr termini tpie fim Ibam funtrls 110 fi;
eeiz talee termini fufficiilt ptimio fuccefliuo.CT^d ul
timii otcedii ap tpe fim Iba; r ee no oepedet nili ab vno
motu.f.ab eo' motu qui elt iftnit0 fim nam.fi eni; ab aio
oepederettllo finito tamno eet tpe z oporteret afiidue
creari multa tpa.Uu tpe pp:q mot° elt pe tpie coie fim
q> etia oicit pbe ep boc ee in tpe elt qda pte tpie inenfit'
rartSi ergo ponanf ouo mot°ee fimul er ilto no feqfi
politio terry moi° uel terty tpie.tpalia enim piit fit’ eife
in tpe vnojfed tpa no pnt fimul ee tn tpe vno.dT 3i au
tem qrif qd nocet ipm limul.Bicim0 op fimultate; que
ejeponeda elt negartue fic limul.i.non pnter.dT 5i
qrif vn ueniatro iltiue erponie.Dkedii q> oia erpofitt
ua no pnt ejeponi nili negatiue.ea aut que funt fimul re
ferunf ad id in quo fimul futilicut ad pucipiii fimultatis
capter boc fi fimultae reliectaf fup bncipiii fimultarie
no pot ejeponi afftrmatiue eo qi bmo no fit £ue:fed er'
ponef negatine perercluliotieoppofirt ut pdtetu eit:l5
tamen fine pzeiudicio oicimuetq: '3ug° z alij magiltri
videntur oppofitum oicere.
dTtCiuidfittempueSfrticulue n°,
* © fecundu; p:oce« «c.
©icit p!5ue in pbificie.^epue elt numerue mot^fim
ue z poltertue.C17 £oira bac Diffinitione fic obijcif. ©e
quociiq; pdicaf fubiectu oe eode pdicanf pafiionee illi
ue ibi.g cii oe tpe pdicef numerus pueniet ei pafliones
ci°.g eft par uelipar z abudae uel pfectu uel Diminutu
z fic oe alije.f; bec no pueuiiit tptrg nec fbm:z fic no elt
numer‘V||b:eterea fpee oiuidetee aliqb geri0 no Diffini
untfeinuice;fed numerue z tpe fut fpee oiuidetee qui
titate ut patet ex f>dictie:g numerue non oebet poni in
Diffinitione tpis.dTJ^ nibil elt in giie qb no fit in aliq
fpeni.g fi tpe elt numer0 erit aliq fpee numeruz ita erit
binari0 uel ternarfz fic oe alije.qb falfii eft:g no elt nu
mer0.dr3k nalia oifferut a matbematicietq: matbec4,
fmitellectiifuntan motu;r abltractaa motu.nalia^o
oia funt in motu c per mutationeXii igif numerue fit
ftinpliciflimii circa qb elt fpecularto matbecc ipnt nullo
mooebetpommoiffinittoneret italte.lfreterea ubi'
ciiip; elt numerue ibi elt aggregatio aliquox.tn tpe no
elt aggregatio aliquo^jg tpe no elt nitmerue.dTlI^o'
batiomedie.quecuqjaggreganfaggreganffim ee aut
£m Ibamtaut fim utniqjun tpe nullo elt ilto^ modoru
aggregartoig zc.CT Ifbzobatio minorie elt per iduerto'
ne.in tpe enim nibil manet fim ee:g no aggregatioifim
ibam etta no aggregari q: in tpe no elt ntfi vnii mic p:o
Iba aiit in vno no elt aggregatiotz ita p; q? nec fim utri*
q; z ita tpe no elt numeriie.CT^k obqcif oe boc qb o:
mefura mot°:no entie enim no elt mefura fed mot° no
elt:qb,pbabo:g no elt aliq mefura motlV£>:obarto mi'
norie.qcqd no elt iba z ei illud fimplr no elt mot9 fim
Ibam z ei no eltrg motue no elt.Qb aiit motue non fit
fim Ibam z ei patet ex boc q> nullii fuccefiiuii fim ee fu'
umeltin actuSi aiit eflet fim Ibam z no fim efieitunc
no Differret a tpe:qb elt ptra H^.qui repbedit eoe qui
Dicebant motii effe tpe.c^b aiit fic no cifferata tpe pa'
tet e]c na tpie:q: tpe eft fuccefliuu; manee fim Ibam no
manee fim ee:z illud ide elt mot9. t>:eterea tpe menfu
raf motu.oiltinguimue enim ee pinam fejetain nonam
ad trafitum fohe uelceliz ita vtdef motue efie menfu'
ra tpie ficut ecouerfo.Cpfcjeterea ilia oiffmitio videf
efie circularie.Siqme cmm Diffiniat p:iue z polteriue
per tepue Diffiniet z tempue etiam Diffinitur per illa : z
ita idem elt prtue z polteriue refpectu eiufdeiqb elt iu'
couentee.ilSzeterea querif quare nb pontf mefura qe'
tte ficut motue.CET3te; oicit Dionvfiue.jcj°oe oiutnie
|b:ime partis lime
nomfnibusqtepuseltqbin gnattonez coiruptione
metifXlidef qboc fu talfu5:qb pbaf qx griatio * cotru
ptio non funtin tpe.gnatto enim * coiruptio fimplices
iunffim foimas ibales.foimeaut fbales no bnt mediu:
ergo nibil eft mediti inter piiuatione vnius * acceptio
nes alterius.* ficut eft i mutatione fic ei! tn mefura mu
tationis:ergo in mefura gnationis no e(l mediu5tergo
nec piius nec polterius que femp Dfir refpectu alicui0
niedij:* ita tpus no eft qb in giiatione rtoiruptibe me
ttf.iDicimtts q tepus multipliciter nccipif.vno modo
fim tbeologos.alio modo fim pbificos . fim theologos
otctf mefura cuiufcuq? mutationis fiue citufibilie fiue
gndiuifibilistfiue coipalis fiue fpualis : z fim boc tepus
adiacet creationi rei create: z etias viciflirudini .que eft
in affectione uel intelligetia angelica :z boc tepus non
babet piius z pofterius.nec ei! incoueniee in boc tepo
re q nunc fit pfeques ad nuncrqueadmodum indtuifi/
bilis^mutatio pfeques eftad indiuifibile mutationem .
fi m enim boc tepus nibil aliud eft q'5 aggregajio monte
top:z no eft numerus q: tales mutationes no numera/
tur cum p:ius z polterius no beant : z oe boc tpe oatur
Diffinitio OionYfij.££t uocat generatione *coiruptio/
nem quacuq3 mutatione fiue otuifibile fiue indiuifibi/
lem.fpScbm alui modu otctf tepus mefura mot°uel
mutaiionis pt inue:z fic pfideraf a pbts tepus z oe boc
tpe oaf Diffinitio Sriftotelts fupia Dicta:* manifeltius
intelligif ejc coparatione tpts ad motu Iocale:cuius p:i/
ino * perfe palfio eft tep°.(]72Jcciptaf g ratio pfxi.mo/
tus enim talis eft fim magnitudine que babet partem
ante * parte pol!.* ille partes onr refpectu alicuius me
die partis.mobile aut qb mouef fup ipfam el! indiuifi/
bile* eft in potetia ad renouationej vbi * loci * litus:*
eum ipfa fit Diuifibilis * oie Diuifibilitas fit menfura ali
qua illius potetie in exitu ad actu eft mefura aliqua.ipj
autqb fertur uel mouef in motu fuoel! vntl * mejens
no tn fim coparatione ad partes magnitudinis iter ter/
mino a quo* in termino ad quecotinue.cuj ergo mo/
tus fit mediii inter magnitudine * mefura ipfius mot°
mefura potetie exeuntis in actus cotinue in motu bebit
tria caufata ab ipfa potentia cotinue in actupcedente.f.
p:ius* polterius caufata a pjiori * pofteriort in motu:*
mediu cotinuas illa qb refpodet ei qb ferf * mouef pti
nue in termto a quo * in que.CT £t fic patet q; mot°elt
continuus.f.continuitate fpatu fup qb el! * in motu el!
piius * polterius * mediu : fed illud mediu no eft ma/
nens ficut etiam in magnitudine uel iu vbi : * fitu non
elt mediu idem femp inter quactlq? parte accepta ante
* accepta pol! in tota magnitudine fim fbammec babet
idem effe fim q? elt bic * ibi.i.ante * polt.ita ide elt nuc
fi m Ibam qb adiacet ei qb ferf : * ui no babet ide ee fim
cp fluit oe ptior i in polterius que fluxu babet ex' ptinuo
pioceflu mobilis ex parte piiori in parte ulteriorem ma
gnitudinisicum tn maneat ide in fba motus continue*
IDtjs babitis rndendu elt ad obiecta * oilti nguedii elt.
CT 2ld £mu Dicedu elt fij pbm q Duplex elt numer°.f.
numer°numeratus * numer0 numeras.numer°nume
ras elt numer°q mtta pilt numerari ut Denari°uel octo
narius q mieranf oece canes Dece boies oece vituli *c.
numer0 aut numerat0 elt res numerate ut vituli boies
canes *c.CET!Buroeru8 aut numeratus iterti Dupliciter
oicif.f.fim potentia * fim actum.fim potentia .ppiie Di/
cif numerabilenumerus numeratus, fimactu aut res
numerate in actu.C3tem numeratus numerus duo/
bus modis noiaf .^Clno modo ut caufa que facit nu/
meruj efle:* fic tepus numeraf a mottnqi piius * polte
rius tn tpe caufanf a piiori * polteriori in motu.2Iliter
numeraf numeratus numerus a fuis partibus* a fua
fba fi babet eam:* fim boc tepus numeratur Dupliciter
a piiori* polteriori in tpe ut a partibus * a nunc itera
to fim ee eode tn manete fim Ibam numeraf ut a fublta
modo cofideraf numerus quiefltepus.f.
ut elt mefura reddens quantitate motus:* fic tepus elt
numerus numeras motu.certificaf enim piimo quatt/
tas teporis ex numero fuaru partiti * fue ibe * bec certi
ficata certificat quantitate motus:* boc elt qb Dicit %x i
itote les qx tepus elt numeratus numer°.numerus aut
numerat0 elt Duo.numerus 0 ico minimus numeri nu
merati.numerus enim minimus numeri numerantis
eft binarius. Cln tepus numerat motu uel mefuratboc
modo quo Duomultotiens accepta explicat partes ali/
cuius Dtmfi per parte numeri.Unde tepus no multipli
cat numerii ultra Duo.f.piius* polterius.fed illa multo
tiens accipiunf fim partes ipfius motus in tota quanti/
tate motus:l5 enim tempus fit numerus numeratus m
ujterius motu numerare pot : q: numerata in ipfo bnt
ronem mefure*no numerato^ tm.Dicimus enim duo/
bus modis numeraf aceruus ‘tritici* Duabus lagenis
ooliii vini.ixx boc patet etia qx mot° no pot efle nume/
rus tpis:qi no elt caufa intranea fed elt caufa efficiens,
llbieterea in motu no elt idem nunc iteratu manens in
iba no manens in efle eode:qi id qb elt accipe oe motu
no elt pmanes ide:fed nuc qb elt accipe oe tpe elt per/
manes idem iu fuba:* eft loco vilitatis iterate in nume
ro.sDicedum ergo elt qx pafliones par * impar fequunf
numerii numerante p*erfe * numerii numeratu per ac/
cidens.* fic Dicimus qx tepus elt numerus par. q: Dicit
2friltoteles qx tepus elt minimus numerus.numerus
autej minimus elt par. 0 fi obijciaf qb Hrifloteles Di/
cit qx par * impar no fuiu paffiones tpts : nem uelox*
tardu5.23icimus qx boc uerum eltiqiipfa paflriofequtf
fubm uliter * De neceflitate * perfe:* fm qx ipfum ficut
piobaf in pofteriortbus uliter.qi ubiciiq5 * femp oe ne
ceflitate : qi fubafr perfe in fcbo modo Dicedi perfe : q:
fubm cadit tn Diffinitione pafltonts fimqxtpm qinon
gra fupioris uel inferioris uel accidetts:fed gr a fuiipfi/
us:* fm boc oicim°nos qx par accidit numero tepus in
quantti elt ouo.CTfld aliud otcedii qx numerus nume
rans elt fpes quatitatis.ex pdictis aut babitu elt qx tps
elt numerat°numerus.C: Bd aliud Dicedu q tepus no
e It in giie numeri ntfi per acens ut Dictu elt.* ita p acci/
dens elt etia in fpecie:qi elt duo. CT2fdaliud oiceduj
q matbematica fm efle no oifferiit a naturalib0: ut ba/
bef in 2°pbt°^*ita fm efle pofliint poni in Difliuittoe.
4T 23d aliud Dicimus q tn tpe elt aggregatio que Dicit
tteratio.iteraf atitfim efle manens idem in fuba.jg t ad
boc qb obycif q no entis no elt tteratio.©ieendum q
boc ueru elt oe pure no ente.fed illud elt fuccefliuti no
b ns pofitione cui fufficit iteratio alicuius manentis tn
fuba:* iteru atq3 i teruj accepti fm efle.dT^ fd aliud oi/
cimus q mot°eft fed elt oe numero no pmanetium in
efle cotinuox m * no efr accipe altqb nuc in quo fit efle
motus * efle fuuj elt fieri:* factu efle fuu elt no elfe mo
tum:* ideo no pceditobiectio q: non elt grialr uerum
q nibil fit qb no pmanet fim fbaj * ee uel fm lba5 * no
fm ee.* elt iftatiain motu cui° efle elt tn fieri tn q° nibil
pmanet fini Iba5 * ee.^7 ad aliud Dicimus q tpus me
furat motu fimptr q: elt ipfius nuerus: 15 q ad nos mo/
tus mefurat tpus.®T^d aliud Dicedu q oiffoilla non
elt circularis ♦ Si eni puez polterius exponaf oe pori
z polterioriin motu:tuc pus* polleri0 no otciitcajfim
qua tpus elt nuerus:* fim buc modu nott0 ponif in oif
finitioe minus noti ficut caufa * efTect°.£>i autjxus*po
lteri°Dicanf ptes tpts:tunc piitaccipi Duob°modts.Si
eni accipianf ut ptes ptinui tm tuc Diffiniunt p futi totil
q: no bnt effe nifi in fuo toto * Diffinitio explicat ee.Si
aut atfctpiunf ut^natoti° tuc bnt Diffinire futi totti ut oi
cit :2f|fc. in £n°pbi°F.q tuc arbitramur cognofce copo/
fi tu eu, cognofcimus ex qbus * qjtis.elt tn alto modo
JB£4orcoequeuis
pztus z pofterius ui tpe oieut ronem illius Differentie
fm qua tepus participat maim? fic iteru ponif in Diffi'
nitione tpis fim qz efl numerus.? boc vtdef notare nio
dus loquedi fim pztus ? pofteriusXu enim oicif tepus
eft numerus fim pzius ? pofterius contrabif per ultima
Differetia numerus ad duo qui eft minimus numerus:
tit babitu eft ante.CU^M aliud otcedu qz tepus eft men
fura motue perfe z mefura quietis per accns.f.in copa-»
ratione ad motutqz no onr quiefcere nifi mobilia rppe
fm pbiam loquedo.? to poti°Diffmif p motii qj p qete.
CTSrticulus i°,De fuba ipitue tpis:que eft nunc*
, £rrto queritur De lubftan"
tia ipius teporis que eft niicXt querif primo
utnj tpm fit luba tpis.?puter utrum vnu3 fit uel plura.
CPQb no fit fuba ,pbaf/irumc fe bet ad tepus ficut pu'
ttu ad linea:fed punctu no eft fuba linee.: ergo nec nuc
eft fuba tpis.fl^eterea oe quatu eft oiuifibile fg fua fbj
ftariamtic aut eft idiuiftbile fini fua fubam ergo nuc no
eft fuba quati ergo nec tps.CU^te nullus terminus eft
fuba terminati oe mic eft termin0 tpis g no eft fba tpis.
l&zeterea qd uocaf ibi fuba aut fozma aut mataut copo
fitu:qz fuba oiuidif in b ec tria in fjn°fcbi libzi oe afa.0«
©z cp materiatfed materia eft ex quo fitree.g ex nuc fiet
tepus qb eft incouenies.q: ©icit pbus qz fi infinita ind»
Hifibilia accipias nibil maius efticiestfed tpus eft qui'
tum ergo non efficif eje nunc.Si fo:ma Di fuba fed fo;/
ma eft que oat effe rei: g ab indiuifibili eflet effe oiuift'
bilis.? ulteri°a no oiuiiibtli biet effe oiuifibile. £jc quo
fequif cp vnu contradictorios eflet efte alterius: qbeft
fpoflibile.Si aut fba oz copofitu boc eft incouenies:q:
fic nuc eflet tota natura tpis ficut totu copofitu er co:pe
? aia eft tota natura bois.C3uXta boc querif utrum fit
vnum nunc uel plura. &t videf cp plura : quia nullius
©iuifibilis quati eft vnus terminus. tepus aut eft Diutii
bile quatuimergo ipfius no eft vnus terminus fed nuc
eft terminus ergo nunc no eft vnu.CDQb aut nunc fit
terminus .pbaf ex boc cp eft indiuifibile ens in natura
tpis.ficut indiuifibile ens m natura linee eft terminus
linee ? indiuifibile ens in natura quati : cuiufq; eft ter-'
minus illius.*jb:eterea in linea eft puetus terminans t
? eft punctus cotinuans:? querif utrii fimiliterfit in te
pore.qz fittbi nunc terminans in principio z fine patet
per boc qz motus aliquis termmaf ad nuc ? incipit iu
nunc:fed cp fit ibi nunc cotinuas videf qz aliter partes
teporis no effent cotinue:? ita in tpe funt tria nuc. vnu
cotinuans z duo terminatia.{[73tem in quolibet coti/
nuo indiuifibilia infinita funt cotinuatia:qb no eft efte
fimprinfinita:qzcotinuansinquantoeftm potetiaffed
tpuseft cotinum ergo indiuifibilia cotinua iit ipfo funt
infinita:? ita no eft tm viium nunc fed multa.]|Szeterea
aliter no eflet oicrii qb Di in 6° pbi°v’ z in multis alijs lo
eis.qz inter quelibet duo nunc eift tepus medium:ficut
inter quelibet puncta eft linea nifi eftent plura nunc.
CCS i boc oicaf fupponaf cp nunc eft indiuifibile ens
in fuccefliuo quato qb no pmanet in partibusXt que'
raf utrum nunc qb eft aut manet aut cozrumpif . fi ma/
net tunc non pot manere nifi gratpisin quo manet?
tunc iam eflet incoucnies 2friftoteIie qz fimul effent ea
que funt in millefimu annum z que funt nunc, Ifrzete'
rea motus no manet z tepus eft pallio motus . ergo w
pus no manet ergo nec illb cuius fuba no eft nifi in te'
pore:? boe eft nunc. CJ Si aut cozrumpif aut cozrupif
in fe aut in pfequeti qb eft poft ipj.Si in fe fed nibil coj
rumpif in fe nifi qb eft in fe:ergo fimul eft in fe z cozru'
pif in fe:? ita fimul eft in fe z no eft in fe:qb eft incoiie/
m'es.^b aut fequif gp fimul fit ? no fit patet per Diffini'
tione De fimul qb Diffinif uel in coparatione ad vnum
locum uel ad vnu; nunc uel inflans uel tepus.ergo no
m quarta H
cozrumpif in fe ex quo eft boc tucouenies.C' Si autc;
cozniptf ineo qb eft poft a ut in primo qbeft poft aut
in uo(pjcimo,Siin,primo ergo eft inpjcimo.alV enim
no cozrumperef in eo . ergo in fuccefliuo ouo mic funt
fimubfed boc eft impoflibile:qz in fuccefliuo nunqj eft
bis idemmt Dicit 3fuicena.Si aut cozrum pif in no.pjci
mo qb eft poft nuncopoztet cp cum omnibus interme
diis fit:? fic iterum fequitunneonueniens pzedictum.
dCSoIutio Dicimus cum pbo cp nunc eft fuba tpis:qz
tempus nibil aliud eft q? nunc fluens fluiu fuo fiifcipi'
ens effe cotinui.? qualiter boc fit pot videri per motu?
motus enim qui Dicif loci mutatio nibil aliud eft q; ubi'
flueustcuiusfuba eft vnujuibifim efleDiuerfificauirita
tii cp illud vnu; ubi no fit vnum numero:qz in boc oif'
fert a tpe.Sed boc Dico ubi qb eft accipe oe loci mutari
one qbeft in mobilufiue in eo qb ferf z illi rudet nunc
qb eft fba tpis.fHiM illud ergo qb obgaf pzimo Dici
mus cp punctu; ad lineam? nunc ad tepus in quibuP
dam fur fe bntrin quibufda Dtffimiliter iu terminando
enim z ptinuado quodamodo fimilr fe bfif.fed in cen'
riandoiitita oiea fiue fubftatificado nobntfefimtltter :
qz punctu no facit Itneamec fluens neq; no fluens fed
nunc fluxu fuo facit tepus.? ideo ptinctii no eft fuba li'
nce nili fozte f m cp oifferetia idirectepzedicata oefpe'
cie oe fuba fim q? Dicit pbus in pofterioribus.cp puetu
fuba pofitiua eft . qz cu; Diffinif linea Dicif longitudo fi
ne latitudine terminata ad duo pueta . ©ico aut q? mic
? punctu in terminldo ? cotinuado quodamodo fimi'
liter febnttq’ in linea eft accipe duo puncta terminatia
actu. Sed auiccna pzobat cp mmc terminas in tpe no
eft actu eo cp no eft iterruptio tpis fim fua namffed fim
intellecm; tmuelfimcoparationemad motti aliquem
terminatii.Similiter punctu continuas eft principium
? finis:? idcirco qui utif puncto cotinuante bis uttf e<v
dem.? ideo quiefcere accidit ei boc eft fi motus fit per
linea ita qz mobile utaf puncto cotinuateutef eo in ra'
tione finis ad pzecedeme magnitudine:? ita utef ipo in
motum effe:qz moueri fiue motus no eft in fine alicui0
magnitudinismt pbaf in 6° pbifico^.Si aut utif ipo in
rone pzmctpg tunc utef ipfo ut poft qb eft motus in fe'
queti maguitudine.Sed quicuq; utif puncto utif ipfo
in nuno.fed bis utif puncto ergo utif eo iu ouob° nuc:
? inter quelibet duo mmc eft tepus mediu; : ergo inter
nunc in quo utif puncto eodem ut pzincipto erit tepus
mediu ? in illo eft quies.£t boc eft quod Dicit pbiiofo
pbus in 4°pbiftco£.cp qfi mobile vno puncto utitur in
ouobus quiefcere accidit. iSft ergo Diffimilitudo qzpil
ctus qui eft in linea continuans bene accipif ut finis ?
principiu ita cp nibil eft mediiiffed mic nunq; pot acci'
piutfinis ?pzincipiunificadattempus mediu cui qe'
icere accidit-C"^ aliud Dicimus cp Duplr oz fba.f.qz
quid erat effe ? fic nunc no eft fba tpis ? indiuifibile no
eft fba Diuifibtlis:? eft fba que eft id qb eft res:? fic bu
pot effe ahqb indiuifibile fuba Diuifibilistfed meftDi'
uifibilis ab alio:? fic nunc eft fuba tpis:eitis effe tu eft
ab alio:qb eft fluxus ipfius nuc oe pterito in futuruin.
CU 2Jd aliud Dicimus cp terminus in rone termini no
eft fba terminati.Sed nuc Duob°modis accipif ut Dicit
2ftiicena.? illa acceptio ppendirad fimilitudine pijcti.
ponamus ent per lpoflibile qz fit puefflues p linea.pu
ct° ille fluxu fuo ptinuo faciet linea fuccefliua que pma
netianobcatinpartib°nifi fbam pucri.f; effe bet alteri*
f m qz puct° eft bic ? ibi in longitudine ante ? poft ? cu
illo pueto fUitudine bet nue qb eft fba tpis:? boc modo
no accipif uttermtnus.Sic iten! tn matbematica logi'
tudie eft terminus puet0? cu; illo filttudine bet nue fim
qz eft terminus tpisff; no eft termm°actu ut pdicttl eft:
fed in coparatione ad intellectu uel ad alique motu ter
minatu, £ t fiqs ueilet Difttnguere fim anfeena Dicerer
c 4
]|b:ime parris fume
fp inleqb eri fuba tpfeDicif imp:o£e inftis.nucautqb
eri terminus tpis minet nonie ipfius nuc.? boc eriqb
Cicifqrinftis oicif qfi no riis.lir&d aliud bicedujqi
fuba bicri ibi id q b eri res Tilia oiuifio que eri in mani
T fo:ma t copofmi tenet in bijs que fim nam ad pdica'
meiufubeojdinanf.CT^d idqbiujrta l?oe querif oi/
ftinguedil eri q> tps pot pfiderari fim fua natura uel fim
cbparatione ad nos t ad motus terminatos in ipfo.Si
ultimo mo pfideraritiic in ipfo fignificabtlia funt plura
nile poeeriq? fim ee plura funt nuc.Sf aut f>mo mo eo
fideraf tue tota fuba tpis eri vnu nunc manes femp fim
fubam vnu t idetfed fini ee bet pluralitate- £ t fi queraf
qliter fim ee fint plura t utrii maneat uel co:rupanf.&i
cimus cp cotrupuiri fim ee ipfa nuc.{£2ld boc qb qrif
utrri ime uel in alio.Dieimus cp in fe.CT 2fd boc aute
qb pcludit cp ita ide cotrupif t eri fiue manet in fe fimul
Dicimus cp boc nibil eri incouenieeiq: no fim ide eo:/
rupri t manet fed manet fim fubam Tcomipiffim efie.
CTSldboeaiitqd obtjcif q? fim boc fimul funt que b o;
die t que in millefimu arinu ejrpectanf.Oicimusg? no
fequriq: tpalianonfuntin nuc fed in ee temporis ti!
lud efie non eri idem.
Corticulus if.Utrum tempus fiteaufatum amotu
uel non fit fine motu.
q ^arto queritur Utruj tem'
pus fit caufatum a motu uel non fit fine motu.
fStvidef cp fic : quia Dicit pbus Sicut motus fequitur
magnitudine ita tps fequif motu.fed petite magnttudi
ne oino pimri motus localta.ergo peute motu oino pi
mif tepus.? ita tepus non eri fine motu.*£>:eterea Dkit
2tuicena g> motus numerat tps:q: facit ee numerii qui
eri tps.St ergo motus facit ee numerii qui eri tps mo
tus facit ee tpstergo Deftructo motu no eri tps.£>:ete/
rea tps eri parito mot^fed oeriructo fubo oeriruef paf>
(io:g oeriructo motu oeriruef tps.*|>:eterea in 6° pbi°v
babef frequeter q> fi motus eri necefTe eri tps ee.? fi tps
eri necelfe eri motu ee.ergo videf q? tria pofira fe ponat
?pemptafepimit:?ita vnu noeftiinealrero.CDXou'
tra Dicit pbus iu 40 pbi0? cp tps eri aliqd plus oi eo qb
eri in tporied morus eri in rpe ergo tepus eri aliqd plus
oi motu t manet motu no epi te.ergo tps manet motu
11 o exrite.CTJte fi aliq duo funt fimul h cp vnu bet p:P
us t pofterius no manetia fim ee manetia' autfim ibam
? aliud betfuiST porienus no manetia neqj fim ee neqj
£m fubamniecefle eri cp Deftructo illo qb no manet ne
qjfim ee neqjfimfubain maneat illud qb manet fim fb
ftirii t 110 f>3 ee.lfr:obatto.Guba manes no oepedet a
fuba no manetetq: aliter ptradictoriiioepederetaptra
dictorio. fed qricuqj aliqd no oepedet ab alio pot mane
re illo no epitetfed manes £ m fubam no oepedet a no
mattetetergo t illo no exnte pot manere.mo refumat p
mti.motus t tepus fiefe bnt q? tepus manet fini fubam
t no fim ee.motus aut non manet neqj fim fubam neqj
£m eetergo tps pot ee fine motiwSb aut tps fic fe beat
bocfuppomfapboTapud Determinatis. O.b#o mo/
ius fic fe beat ut pdictii eri,pbaf .fic oef q> motus mane
atfim fubam tuc 110, manebit nifi in mobilitergo quem
admodri fuba tpis adbuceriata fuba motus p tenti ad'
buc eet.fed mobile pteritu qb mouebaf in pterito poiTi
bile eri no ee. Si enim aliqd qb motu m eri in pterito %
mo eri corruptu mobileiergo.tllud 110 eri:fj fi fuba mo/
tus eius eri in mobili eri:T fi in mobili eri mobile eftter
go mobile qb no eri eri boc ante eri tmporiibtleig fuba
motus no eri mane6.(T3^ in tpe ut Dicit pbus m
det fube ipfiue mobilis t tps motui.fed fuba ipfius mo
bilis manet pori motu.ergo fuba ipfius nuc manet poft
motutfed nuc no bet ee nifi in tpe ergo tps eri pori mo/
tu.C*Solurio ficut bus babttu eri tps oicif Dupr.O.b/
dam tepus eri mefura cuiufcuqt mutationfs fiue fimpU
ciu fiue copofitiTilliusmicmbil ebibet cofeq ad nuc.
«boc bn pot ee fine motu.fed tepus pfideratu a pbis qb
eri mefura ^mi mobilis no pot ee fine motu.T De boc Io
quedo pcedimus ^mas roues.CT £t rudemus ad ob
iecta in ptrariu q? cu Dicit pbus <p tepus eri aliqd maf’
oi eo qb eri in tpe.Xoqtur oe elfe in tpefim cp ide eri in
tpe qb eft in numero, qcqd aute eri iu numero fic fe bet
ad numeru illu:q?etid alia pfumefurari t numerari p
numeru illir.T fic ea que funtiu tpe fic fe bnt ad tps qb
tps eria pot efie mefura altor t fic ueru eri q? tp s eft ad
plus ot eo qb eriin tpe.CT ad aliud Dicedum pp tepus
manet f m fubam t no fim ee.T motus neqj fini fubam
neq3|m ee.T m oepedet tepus a motu.fed bn fequif eje
illa rone cp fuba tpis no oepedet a fuba motusifed oe/
pedet a fuba mobilis fim q> eft in motutT ideo illo non
ejrnte m motu no eft fba tpis.iQualiter aut boc fit pate/
btt iu foluttoue fequetis obiectioms.CL ad qua rude/
dum eri q? fubriatia mobilis manet pori motu t fic 110
caufat ipfum nuc tpis.q: nuc tpis fim cp a pbis pfidera
tur eft nuc piuctu ^ori t porieriori Tideo no caufaf fba
mobilis quoqj mo pfiderataifed pfiderata in motu fim
q> but° : t boc eri qb Dicit pbs in 40 pbi0^’. Tepus Dici
mus feq motu t filiter puetu td qb ferf quo motum co
gnofeimus t £us in ipfo t porierius.boc aute ide in re
rone aut aliud ficut fopbirie accipitlt alterii corufcus in
tbeatro efie t corufcu in foro ^ boqiam in eo qb a libi t
alibi e alternd aut qb ferf feqtur ipm nuc fic tps motu.
GT&rticulus i4°.Duare tempus Dicaf per fe quanti/
tas continua t non motus.
„ ^intoquerifnr tQuare tem/
pus Dicatur quantitas continua perfe t tton
motus. j£t videtur cp no fit ptinua quatitastquta e% iiu
diuifibihiibfitDiuifibiletfed nueeriindiuifibile fimfb
riatiamtergo ex ipfo no fit tepus ptinuuj fim ibam. Jte
ptictus fuppofitus motui .ppteriiidtuifibilitate fui non
pot mefurare motil.T boc eft ideo q: puetus no pot fie/
ri Diuifibilis t ita no pot fieri ptinuit t mefuraiergo cuj
mkficfupponif motui fiRter .ppter fndiuifibtlitate fui
no pot numerare t mefurare motum neqj fieri mefura
ptinuatT ita no pot fieri quiritas ptintia fim fubam.Jte
nibil mefurat maius fe nifi ^us menfuret minus fe uel
ecjle fibi fj tep° eft numerus ipfiu? nucergo numero sp
fius nuc mefurabit motutergo no mic mefurabit inatu?
fe nifi pus mefiiret minus fe uel eqle fibiifed minus fe
110 eft q: ipm eft indiuifibilemo ergo mefurat minu? fe
ergo eqle fibi:fedboceriimpolTibile:q:mdiuifibile no
mefuraf.ergo etia ipfum nuc no eft mefura . ergo neqj
numerus ipfius nuc eritjnefura:q: numerus iudiutfi/
bilitl nibil mefurat.T fi no eri mefura no eri quitttastq:
ois quantas aliqd mefurat.^ITJujcta boc querif qre te
pus Dicaf quatitas perfe tuo motus. tlidef enim op/
poficutq: pbus Dicit cp motus eftptmuus ,ppter fpatitl:
t tepus , ppter motu in 40 pbi0?.ergo videf cp cum tps
pti nuitate beat a motu cp motus magis fit pftnuu perfe
t tepu s per accii s.CETJtc boc v tdef per alia auctoritate
que eft tu s° metba^.qtieda oicunf qualitates ficut mo
tus t tepus.tria enim Diauif quititates Tpmiuetq: illa
quos iria funtparitones oiuidunf.T Dico no motum.i.
mobile fiue id qbferf fed in quo moi?ef.i.fpatiuimqm
ide qb eri quiritas motus eft etia quatitas t tepus pro'
ptermotuiergo tepus babet quitttate, ppter motum t
ita per accns.SoIutto.Dicimus q? tepus eri quititas co
tinua ficut ^bat pbus inpdtcamerts Dicceiq? piis copu
laf ad pteritti t ftuuruj.C” 3d ^mum ergo Dicimus cp
Duplejc eri tndiuifibile.f.iiidiutfibileqb eft uri termin*»
Diuifibilis t nullo mo fubriatia ipfius Ditiifibtlrinec ba
bes aliqui potetiam ad boc q: ipfum efFiciaf Diuifibile
HSc4or coeqticuis
f m ftium ee z ex illo indiuifibili nuncj j effiat Diuifibi'
le z fie puetum eff Diuifibile in linea.CT3tem eft aliud
fndiuifibile qb eft fubffatia rei Diuiftbilte non tm termi
nue bnd etia potetia ad Diuifibilitate fim fuum effe * lic
nuc eff indiuifibileic ej: illo potbn fieri Diuifibile li acci
piaf fim fuii ee-r no fim boc qbeftidiutfibile.C[r2fd ali
ud Dicedii qj no eft fimileoe puetoz micut iam patuit
eje pdictie.$r;3d aliud Dicedii q? nuefim q? eff idifibi'
le 110 inefuraufed fim q? accipif fim fuu; ee in £ori z po
fteriori.Jlla aut obiectio .pceffit tanqj mic fim f iibftatia
mefuraret.C^d id qb iujtta boc querif oicendu q? w
pus Duobus modis cofideraf Xin fezflc eff perfe 'fpes
quatitatieiqi ptes eius copulanf ad coem termiuu.Si
aut pfideiafin coparatioead caufam tuc betptinuitate
permotu ficoiciiiHuicena.-rficeftptinuu peraltb-rfic
loquunf auctoritates in 40 pBi0? z f metbacc.CC 2fd
boc atitqb querif qremoius non Dicat quatitate perfe
patet folutio ep Dictisrq: motus in partibus filis no ma
net neq? £m Tubam neq? fim ee:z ita no poffunt copula
riperfeffed fi copulant boc eff gra fpaty fup qb e mot°
Articulus 1?. 0ualr tps fit vnii oe 40rcoequeuts.
f £xto queritar iQualitertem
pusfitvnumoeqtuoicoequeuis. £t videtur
<p no fit:q: te pus eff mefura motus fimi mobilis ut oi'
ctii eff .-r motus illius factus eff qrto Die.au aiit quartu;
Die facta fuit £ma materiaicrgo tepus no eff eoequeuii
materie fed poft.Si fo:te cicaf gp tepus non accipif ibi
pio mefura adtacetemotut fimt mobtlte fed pio mefU'
ra adiacete cuicui mutatioui.4otra.qcqd eff aff omne
Die naturale z artificiale boc eff an oe tepus.ceiu z terra
i.celuempiresHfuna materia caufata funtan oem oie
naturaleiergociicta funtan oetempus.lfriobatio mato
ris.STepus no eff nili in oie z nocte.ergo qb eff an Die?
z noctej eff ante oe tepus.Siautoicerefqjtepuseffet
an oem Die tuc eet toni ejrtra fuas partesiqb eetincoue
mes.Si fo:te Dicaf tp tepus no eft ejttra naturale Diem
fed tn eftejetra Die znocuboc eritptra Diffinitione Diei
«aturalisrq: Dies nalis eff qui coftitmfev Die? nocte,
mino: accipif in Ira 2fuguffini fn.jrij0 pfefltonii.
terea videf q^fitan reliq tria.fic nulliu? rei fieri coeque
uu eft eide rei facteiergo nec mefura ipliiK fieri coeque
m eftffed tepus eft mefura ipftus fieri ut babef per oiffi
liitione ipfius fieri fup:a polita ©lonyfij.ergo tepus 110
eft coequeuu alijs rebus facttsXmae:? angelis:? celo.
IDoc ide videf per 2fugm z ponif tricelima oiftinctioe
pmi fniarum.0uifq? ejtiterit qui etermi folii oeum Di
cat tpa fto no ee eterna ,ppter uariabilitate z mutabilita
temffed tii tpa no cepiffe ee in tpe qi no erat tepus ante
qj tpa incipent ee:? ideo no in tpe accidit oeo ut oeus ef
fettqi ipfo?2 tepor dus erat que utiq? no in tpe effe cepe
rut.Qind rndebit oe boie qui in tpe factus eff . £jcboc
accipifqjbocnomeons tpaliterconuenitoeo-r no ab
eternoi-r q i> eft ons tpis no eft ep tpe tfed aliarii rerum
Dns eft ep tpe.fiSt ro Suguffini eft ut patet in ipa aucto
ritateiq: ep notat oidine z tepus no eft an fe fed eft ante
alias creaturas:ergo no eft coequeuti.GJ lffweterea oi'
cit Mus9 tn.pij0 pfefiiomi.lCco riilione uerum eft info:
initate ^ma vices tepor^nobereiqj nulla pot ee viciffr
tndo ubi nulla eftfoima.fed infomutas ^ma eft mate'
ria pma zmU £ma eft eptra tepusi-r ita no eft coequeua
3te quectlq^ funt coequeua in aliquo fut coequeua qb
eft ut mefuratergo fi ifta qtuo: funt coequeua eriit coe;
queua in qnroj-r illud qntii aut eft coequeuuiaut no co
ftat q? ficjcp aliter no eent coequeua in ipfotergo erunt
coequeua iteruin 6° <1 fic in infinitii.Sed Dicit pISus <»
no ptingit intelliget^ ifinita tnliretergo falfum eft q> te'
pus fit coequeuu alicui.^Solutio.oidm^qj tf*e mul'
tipliciter acapif.qnqj em accipif tepus gtiafiter p:o me
0d qrta
fiira cuiufciiqj mutationis uel fieri liue fimplicia Hnt ii
Ia liue copoiita,? fim boc Dicimus ep angeli mouenf in
tp ez tntelltgut m tpefm DifcurfumangeliceuiteHige'
tie fup res tntelligibiles in cognitione uefptina.q: fm
matutina cognitione attinguteternitate ut fup buiieft.
IDoc mo etia Dicimus qp fieri creationis qb nibil aliud
eft q5 creatura nuc effe i ante nibil tuiffe eft in tpe -r fie
intelligtf boc qd oicit 3ug0.qi eft ons aap ep tpe z non
ipius tpis.q: inceptio rei que ibi 0 i fieri per intellectuj
eft an pfcctione eiufde rei. £t per boc etia patet folutio
obieettonis pceddis illa auctoritate que idem cocludit
cii auctoritate.ilicet aut tepus lic Dictu Iit ante pfcctione
rei f m intellectu tii fim fui fubffatia eft cii re ipa : z boc
ideo q: fieri illud f m fMatia nibil aliud eft qj aeatura
£mo tnceptffecaii no fufffe ut babef in qone oe creati
one.lfcerboc patet qualiter tepus fim fui ftibftatiam eft
vnii oe coequeuis cii tn f m rone beat oidine ^oritatis.
ad alia aliter accipif tepus pio mefura mutationis que
eft fup materia fiue fit fbtecto fiue no fbiectoc f m boc
Dicit 2tug°,g> mfoimitas pma no eftiu tpe:qi ininfoi^
mitate ^ma 110 eft aliqua mutatio z tn eft i tpe q i> fimo
mo Dictu eihepus.fr £p boc etia patet folutio ad boc
qb oicit 2tug°.qi celti z terra funtan oem oie:qi accipif
ibi Dies ,put pfiitutf epboris mefuratibus mutationej
quacuqjiqi nec celii empireu mutationi lluectii eft nee
etia f>ma materia fim ep fic accipif. CT €t qb obijeit oe
Die nali Dicimus q? Dies naturalis ouobue modis oiffi
nii in coparatione ad fuas ptes que funt tm ptes ut ma
teria.fic Dies naturalis eft qui pftitutf ejc.pri»]or boris
Diffmif etia in eoparationead ptes ut ad caufam efficte
te lic.Dies naturalis eft qui pftttuitur ejeote artificiali *
nocte -rfim fima Diffinitione 'rfeciido mo pfideratu.te'
pns nibtl eft an oem oie.Sed fim fecuda Diffinitionem
z pmo mo pftderatii tepus aliqd eft an oem oie. 3liter
aut oi tepus mefura motus fimi mobilis z per ofeques
alior motuuquicaufanfabiliozftc multa fuiit creata
an tepus .£t fic patet folutio fime obiecttois.CT 2fd ali
ud Dicedii qj coequeuu ejcponedueft ttegattue ficutoia
fimaXiii C113 Dicp40r fimtcoequeuaffenfus eft qiifta
4or fm fuu eec fubffatia no fe pcedutmuice.£t ita pa
tet qi no itur in infinitum.
«F* rticulus i6°.0uare tepus magis Dicaf caufa cov
ruptionis qj generationis.
6 4ptinio queritur Clua'
re tempus magis oicaturcaufa coiruptionis
qj gnationis.Uidef enim q> no:qi ois motus eft i tpe.
ergo ficut eft caufa coiruptionis eft z caufa alterationis
■z giiationis -ic.Kbieterea videf tp nullius bo» fit caufa.
griatto enim z coiruptio z alij iiiomscaufaufa fmcipi'
is eptrmfecis uel eptmffecis agetibus z pattetibus z fuf
ficteter ab illts.ergo tepus no eft vna caufaru coiruptio
nis.lkieterea fi eet caufa Deberet oeternuart inter alias
caufas coiruptionis z giiationis in libio ce giiatione z
coirupttone.3te paffto no eft caufa fubiecti fed potius
ecbuerfo.ergo tepus cii fit pafiio motus uel mutationis
no eft caufa alicuius mutationis pfe z gnationis per ac
cides.Si enim pfe caufa eft coiruptionis tuc majrie ce'
beret ea caufare in fubiecto fibi ^piio ziia celti eet coi'
rnptibtle.*f>ieterea querif qre repbendunf illi qui Di'
aitipmfapietiffumi.cii3ob Dicat q» in antigs eft fapie
tia z multo tpe ptudctia.i ariftoteles oicit tii j°tl?opico
rti.qi vmiquodq; in quo tpe magis ualetip5 magiseft
eltge'du ut teperatia in tuuetute.piudeua in fenectutei-z:
nemo eligit tuuenes oucesieo cp no pftat eos ec fapie'
tesi^tta videf tepus eefapietiffumi.Sifoite fiat vis in
eo q 1 tepus no eft ptieeps oifctpline per boc etia no erit
infipietiffimii.lli.:eterea oicit 3ofue pbus.qi oeus ideo
antiquus vita longa iucItilUqiftudueriit in rebus lau'
|b:ime partto fumme
dabtlibus in afiris.f.quos expimetu certii no acciptf ut
Ii in tpe logo:* ita videf cp tps fit caufa experimeti certi
qb eft fwcipui fcietie «t Dicit Zlnfloteles in li° poftcrto/
rum*3de videf oice Ibypocras in pu° afforifmos.Cli'
ta breuis ars Ibga expimetum fallax iudicium Difficile,
lESolutio.Dicimus cu apio ad bebreos . qb antiquat:
* fenefcit ,ppe interitus eft.tlnde tepus eff caufa corru/
ptionis magis qj giiationts in corruptibili qb aptu na--
tu eft accipe corruptione in tpe.* boc eft qb Dicit p!3s q?
»pm eft caufa corruptionis magis q'5 gnationis propter
mutatione qua mefurat que facit Diftare a j3n°.Si aute
aligd giiaf in tpejiue fimplr fiue fim qd * fimplr ut fba
fi m gd fi3 qr De no fciete fit fcies:* l?oc fit mouete aliquo
ejctrinfeco z no tiit intrinfeco.* ideo in vno eft tps cau/
fa corruptionis z gfiationis.Siliter fi ex corrupuoe vni
us giiaf alteruj boc eft iteru per acens refpectu tpis.£t
ideo noiadtiqr illud tepus qb eft caufa corruptionis 1>
eft ee in tp e.* ideo pbus boc etia Dicit ibi. Obi oetermt
nat gd fit ee in tperqr in illis que funt in tpe fim nam fu/
am eft ptrarietas.* ideo per actione caloris cofuptio fit
tiiilis bumiditeuius pfumptio inducit Diffolutioiiem z
caufat Diftatia ab babitudine pneipiop ptinetiu ipfuj in
ee pmitus.£t ideo Dicit Seneca qr bomo incipit mori
eje quo nafcif .©icit enim gtuicaia qr no fit rellauratio
ibalis bumidi per bumtdil nutnmetalerfed ipedtf calor
ne fubito cofumatipm.* oat exeplii oe Duplici bumido
'qb eft in lapade.vnu qd eft imbibitii ligino.alteru3 qd
eft circiifufum.Obi calo: ignis oe neceffitate aligd pfu
mit oe bumido imbibitotfed m ne fubito pfumatimpe
dif a circiifiifo:* ideo etia mors nalis Dicif illa que idu-*
cif ey tpe logo. jBodc modo Dicimus qr tepus eft caufa
obliuionis z infipietietqr ,ppter pfumptiene bumidi tti
cerebro z ,ppter tepore calidi qd necefle eft tepefee con
fumpta fua materia in qua eft efficiunf fenes imemora
btlesCpSx bys patet quo tepus oicaf caufa corruptio
nisperferqr.f.to ipfoinquoeft inducit corruptionem
boc mo.quo ee in tpe tducit corruptione giiationts au-*
tem per acens q: no in ipfo in quo eftrfed per aliud mo
ues ut expimetum uel aliqd tale inducif giiatto.CpSx
bys patet folutio ad otapter id qdobijcir De celo.* ad
boc Dicedu qr celil fim fua nam no eft in tpe fed fini mo
tu fini:* iteru fim motii futi no eft in tpe ita cp menfuref
a qda pte tpisrfed qr corneti? fe toti tptrfed tepus no eft
cauf3 corruptionis nifi in bus que metif fim ptes fui in
bys enim funt oiftaria a pticipio z in altjs non.
CTSrticulus ^.(Quomodo tempus exiueritin efte.
0 Ctauo queritur 0uomodo
tepus exiuerit in ee.aut enim tepus incepit m
tpe.aut in inftati tpis.aut in eternitate.aut in nunc eter
nttatis.Si in tpe fegtur oup¥ incduenies.Hnu eft q? te
pus fit in tpe z fic mefure eft mefura z tepus tpis:* boc
oeducif in mfinitii.Hliud inconuenies eft cp incipe eft
initio fui ee qd eft ptra nani pttiiuuq: nullii ptiniiu ba/
bet ee in termino fuo fiue pnctpio uel fine utpbaf in s°
pftff.Si aut incepit in inftati tpis fequunf tria trtcoue/
nietia.quos vmi eft qr tepus fit in inilatitpis qd eft ini
tiu fut.aliud eft cp iiiftas indtuiftbtle fit in inftati indi'
nifibili:* ex tfto ulterius fequunf duo fcoueniftia.quo
rii vnu eft q> indiuifibile mcfuret-nndiuifibile nielure
tunqitojz utruqj eft impoffibile. 2(!iud eft q> boc etiam
Deducif in infinitum. 3ni incouentens cp tepus fic icipit
qn no eft tepus.^Et tuc quertf ulterius De inceptione te
poris ficut pusz redibut pdteta incdueuietia.CTSt au
tem incepit in eternitate ergo fuit in eternitatetqd ites
eft uicouentes.tn oi enim re mefurata mefura .pportio-'
naf mcfurato.2.agena e 1115 mefurat vinu:? ntodiu gra/
naiculna parnirt marca auruteternitasautnojpportio/
naf rpuq: ipfa eft tota fimul z fine ter minis, tepu$ aute
fuccefttuu z cuj terminis eade objectio eft fi oicaf cp in
nuc eternitatis mcepit.St forte oicaf cp incepit tn euo:
jppterboc cid oicit jidoetius.iQui tepus abeuorire tu/
bes.nr^traeftqdfupponifibi-z fupra^pbatu eft.-qj
euu incepit cu tepore.Si forte alsqs uelit Dicere qi tem
pus inceptem initio fuiw tiie no fiiit tepmrqr fucceffiuii
110 eft in fui initiotqueraf oe ipfo initio in quo ceperit
1 redibut eade icduemetia.Cl Solutio Dicimus q? tps
incepit in fui initio z tuc no fuit fini ee fed fim fubamtlj
enim fucceffiuii fim ee 110 fic in fui initiortn boc fuccefli/
uum qd eft tepus fim fubam eft iu fui initio ut patet ex
fupra Determinatis ubi quefitiifuit oe nunc teporis.Jn
telligedii tn eft q? cum Dicif tepus icepit in fui initio pre
pofttio oebet notare Dupltce bimdme.f.termini ad ter/
minatur-r fic eft uera.uel bitudine mefurati ad mefuras
uel punctis ad ptetu z fic falfa eft.^JTSd *d aut qd obij
cif cp tria fequunf incouemctia.Dicimus cp no eft ues:
qr rio eft incoiieiiies cp tepus fit in fui initio fim fubam
noquatii ad ee. Similiter per Dtftinctione ^politionis
patet cp 110 fegtur q? idiuifibile mefuret Diuiitbilerqr no
accipit ppofmoin bitudine bac.^Tad id qd obycitur
oe boetio Dicedu eft euii pouif ibi pro eternitate z ipzo
prte:? ppofitio ab pot notare triplicem babitudine zin
quolibet fenfu locutio eft uera.f.babttudinem caufe ad
caufatii:exeplaris ad exemplummel babitudinem ordi
Ilis vmus ad alterum.
i^Srticulus i8°.£>uid fit efte in tempore.
„ i0iio queritur Ouid fiteefti
tpe,£t Dicit pbus q? efte in tpe eft aut tpe : aut
pte tpis numerari. Sed tuc querif oe bys que non bnc
numerum fim dus z pofterius ut geta omo.f.eentia cu
iufltbet rei nalis ut bo aditus 'ic.qliter illa fint in tpe.oi
cimus enim bo eft:* bo fuit:* bo eriufignificates cp ta/
lia finttn tpe.C*^» forte Dicaf q; eentia reru eft in ade
uattone bumos:bumores aiit in calidis frigidi? bumi
is * ficcts:* ibi ,ppter pttnua actione* paffione eft pr«
us * pofterius in Depditione * reftauratione fim qr eft/
am Dicit pljs.qr no eft eade famtas in mane * in uefpe:
ita no poftemu? Dicere qr eet idc bo in mane * tn uefpe
©ico aut actu qr eet babitu eade fanitas uifi interueni/
retiimrmitas.SiforteDicerefqrficutalbedo uel fani/
tas no cepit in toto fed tn 110 eft tota fimul:* tdeo ibi eft
ee in ptento*infuturo.Similiiereft in bomiepp boc
qr no eft totti fil in pterito * i futuro, jCOM^ 'iR^
forme fubales funtforme ouio fimpjices.forme autem
fimplices aut oino funt finutbaui : no funt.ua cum bo fit
fimpx forma ideo no pot aligd bcre bumaiutatcmel ba
bebtt ea tota fimul:*ita rone illius forme no erit ueruj
Dicere bo fuit * bo erit.* ita videf qr talia no fint in tpe.
IfSreterea quertf De celo quo Dica? celu eft celu fuit celti
erit.* fit De oibus giia liter vnu argumetuj fimp* fim cp
fimplex no bet mefura fim pus * pofterius.fed talia co:
pora que funt imortalia fim boetiu funt fimplicia.ergo
fim buc modii no bebut mcfura.fed tepus eft mefura fi?
btic modiitergo talia no futtn tpe.lbreterea quertf oe
Dicto quonida qui Diciit oe gefcettbus gete nali ut ofa
mobilia que actu non mouenf fim qr pofitbilia funt ad
motii qr ges eos no eft tota fimul. videf enim boc ee fal
fum:qr gcgd bet pus* pofterius boc ^mo* perfe eft in
tpeffed nulla ges^nto *perfeeft in tpe fjperpofteri0
ui Dicit pr?s, ergo nulla ges bet ^us * pofteri^CT So/
luho.Dicimus qr qtuor modis aligd jrprie eft tn tpe.pri
mo aligd eft in tpe ut iu fubo:* fic pafliones tpis fut in
tpe ficut longum * b:eue:multu * paucum0 aligd eft in
tpe ficut id qb eft f uba tpis:* ficmiceftintpeqb eft (13/
ftaria ipfius. 30 mo aligd eft in tepore ficut terminus iit
terminato:* fic nuc lignatu eft in tepore.40 mo aliquid
eft in tpe fimpltciter ficut tn numero:* boc eft tpe toto:
©24orcocqueui3
nel pte tpis mefurari:? boc cotingit Duobus modis.f.
abrolute uel f 5 coparatioe5,:3bfolute adbuc ouob° mo
die.f.per pus ? pofterius.^er £us eft in tpe motus ?
mobile fim cpeftin motu.per pofterius ges z gefces
fm q? refert ad motii.jSt perluo ee in tpe Dictf adbuc
©uobus modie.f.toto tpe mefurari:? pte tpis menfura
ri toto tpe:ficut motusceli.? pte tpis ficut alij morMfcer
compatione effe in tpe oicif tribuo modis.aut enim id
qBcompaf eftimobilefim ee?pofle?agere:fed copa/
raf ad rem mutabile z mobile fimouratione excellente
in an z poli z comutatione.? fic oicif oeuo eft oeus fuit
©eus erit.fenfue enim eft ut Dicit IDieronvmuo.oe0 fu
st.i.nunqj oetuitoeuo erir.i.nunqj ©eerit.oeus eft.i.fe/
per eft.2lut id qb compaf fimeeeft imobtle I5 fim pof/
fe qB eft piuctti motui eft mobtle:q: mobile eftfim vi/
ctffitudine:? fic angelus oicif ee in tpe fim oes o:ias te/
poris,q: potetia angeli viciflitudinaf per actus ttellige
do oiuerfa z uoledo,? fim boc Dicit 3xjg°.g> oeus crea
tura fpualem mouet per tepus.creatura $0 cotpale per
tepus z locu.aut q> ee gd rei eft tottl fimul fe bet potetia
ad motu cottnuu z boc cotingit ouobus modis fim ou
plice modti potetie.eft.enim potetia ad vbi tmw poten/
tia ad vbi z fo:mam.? funo mo celti eft in tpe»!0 modo
giiabilia z co:ruptibilia.£ t per boc patet folutio ad oia
pter boc qd obijcif oe gete.bn enim cocedimus cp een
tie rerum no funt in tpe abfolute:fed per coparationem
ad potetia relata ad motu.^ir ad boc aut qb obijcif oe
gete oicedu eft g> oicif cp ges no fit tota fimul intelligif
eft,ppingo: z remotio: a motu z boc limpfr no ponit
us z pofterius fed per coparationem ad motu.? ideo
©icit pftus cp per pofterius quies eft in tempore*
CTarticulus i9°.t1trum fit vnum tepus uel plura,
„ £ctmo queritur Utrum fit
vnum tepus uel plura. i£t videf q> plura :quia
multiplicato fubiecto fim numerti multiplicat paflto.fj
fuBm tpis multiplicaf fim fpem z numerum:ergo tpus
multiplicabif fim fpem z numeru.*£>:obatio medie eft
q: plures motus funt fim fpem z numeru.Jte multipli'
cata caufa multiplicaf effectus.fed motus eft caufa te'
porisergo multiplicato motu multiplicabif z tempus:
fed multiplicaf motus ergo ?c.<ETHS:eterea Dicit p!3us
in s' 0 pftff.q? ad motu vnu exigit moues vnu:? mobile
vnu:? tepus vnu.? per boc innuit cp no ois motus eft i
vno tpe? ita funt plura tpa.Jtem tepus eft acetis ergo
eft in aliquo ficut in fuBo non nifi in eo q i> .oenoiaf ab
ipfo.fs tpale oenoiaf ab ipfo g eft in tpali .f5 mftiplicato
fubiecto multiplicabif ? accns:ergo cu multa fint tpalia
multa etia erut tpa.CCT-CiOinSlR^ Dicit ^nfelm°cp
pns tepus claudit oem locti:? gcgd in loco eft eft i vno
pntit? per eade rone no nifi vntl futuru ? vnu pteritu5*
l&eterea Dicit Hugu° ? Briftoteles expffe.CJSolutto
Dicimus g: plura funt tpa.eft enim queda mutatio que
no pot reduci ad motu celi tanqj ad caufam ficut e mu'
tatio potetie intellectiue ? uoliitatis? illa bet futi tepus:
ficut fup:a Dictu eft.alia aut oia que fiit fub motu celi ba
bet tepus vnu.ois enim motus mefuraf per motU5 celi
tanqj per fimpliciifimum fui gtiis. £t filiter mefuratur
per numeru motus celi tancg per extrinfecus adiacens
q$ no eft in eodegiie.qzee in tpe ?ee in numero ficut
Dicit pBs:? in eode numero numerate pnt ee multa nu
merata.plures enim res pnt referri ad vnum numeru.
(TsDicim0 ergo ad pmti cp tepus no eft paflto nifi mo
tus celi perfe? alio? per relatione admotu? celi tanqj;
ad fimpliciflimu q6 eft caufa alioa motuu.lCser boc pa^
tet folutio ad fequesrq: tepus caufaf afimplictflimo mo
tu que^mo mefurat ? alios mefurat per relationem ad
motu illti.CTHd aliud Dicimus q? pftue intelligit illud
De tpe fignato^nterDuoiiuc? no De tpe fimpr.C’'f>er
m tertia ‘4
pdicta patet folutio ad ultimtl q? tepus eft acciis motus
celi ? ita m altjs 110 eft ficut accidens in fubiecto fed fi/
cut numerus in numerato,
4PSe quando temporis.
iRdedo querif iDequ
V tpis.iEt queritur p0quid fit qu temporis
!° utru5 ipm aliquid menfuret.3°utrun»
fit vnu3 uel plura.4° utrum qn beat con
trarius, s° utrum a Duobus tptbus pofiit
caufari quando vnum uel plura,
CtT^rticulus !00,OLuid fit quando temporis.
a © pzimum pzocea«ur m.
JnfexbncipijSDicif qneftqdex adiacetia te/
poris relinqtur.fed tepus non adiacet ut paflio nifi mo
tuiceli:ergoqnnoeftnifiincelo.l|b:eterea cum b:qn
eftrqbcuadbucremanet infinita na que oiffinif male
Dtffmif boc mo.ftTl&cterea tps adiacet motui? mobi
Ii ? no Determinat in illa DtfFmmoneXItru relinquit i
motu uel in mobili:? ita Diffinitio no otffuut.*]b:eterea
gnalifiimu no bet Diffinitione ? ita videt cp cu qn fit ge
neralifftmu q? no oebeat Diffuiiri.qj aut gnalifiimu no
bet Diffinitione3 patet ex boc q? nibit Diffmif nifi per ea
que funt in eodegne:ficutfinipIiciora qj iptn.fed gna/
liffimo nibil eft fimplicius in eode gtie ergo no Diffmi/
tur qn.CT dicimus cu pbo in fex £nci ptjs.q: qn Diffet t
ab vbi in boc q? vbi ? locus no funt in eode:q: I ocus in
circuplectete vbi #0 in circufcripto.qn aut eft in eodej
in quo eft tps no uttnfubo fed ficut m numerato. Qm
de cu tepus fitin multis ficut m numeratis qn eft i mul
tis ? no t n celo folo:? per boc patet folutio ad ^mitj.qn
eni tpis in oib° eft in gbus eft otftare per motii.CT^ld
aliud oicedu q; per boc qb Dicit per Ii qo no Diffmif f3
per ipm oetefmiatu ad fe.pntia potDtffmiri.nr^d ali
ud oicedu cp ex pafiione intelligit fubm.Un cu temp0
fit paflio motus id qf» relingtur ex tpe intelligif non re
ling nifi etrea motu? per piis circa alia.CC^ld aliud di
cedu cp eft Diffinitio Dices gdeft.? eft Diffinitio Dices p
ptergdut babef m i° pofierio|t.? gnalifiimu no babet
Diffinitione Dicetegd per genus ? o:tam:fed bet Diffini
tionem oicetem .pptergd per caufam.ifta aut Diffinitio
Dicit p:opterquid per caufam.iQuado eft quod ex ad/
iacente temporis relinquitur.
CET^trticulus 2i°.CJtrum quando aligd menfuret.
, ® fecundum p:o cedif fic.
©icit aucto: fex ^ncipio^.qiqn tepus non eft
q: tepus mefuratffed qn nibil mefurat.^te fi Dicam0 ce /
fare fuiffe ? anticbJiftu fore ex boc non oeterminaf nu/
merus circa vita cefaris uel vita anticbuftitfed tepus no
mefurat nifi inquatu numerus eftXii g qn no fit nume
rus:qn nibil mdurabit.CT£l0in£lS*2lDicimocefare
fuiffe per plures annos uel tres ? anticbnftuj fore:? ita
videf q? Determinemus queda numeru circa vita cefa/
ris:? ita videf qn aligd mefurare.l&eterea tps no me/
furat aligd nifi per id qt> relingt circa mefuratu aliqo.fj
id qo relmgt eft qfuergo mefurat per qu:? itaqn mul/
to amplius mefurat,^ Solutio Dicimus q? qu tpis n»
bil mefurat.Duo enim funt in tpe.f.ee tpis:'? fuba ipfius
z qn tpis magis refpicitfubam in fe qj ee.Bico aut fub
ftatia no in fe fed in fignificatta ad aliqua D:iam tpis.f.
pns pteritu? futurummt magis patebit infra. tln cum
fba tpis no mefuret q:ipfa eft indiuifibilis etiam qn ni
biliuefurabit.£tper boc patet folutio ad funuqbptra
boc eft.CT ad aliud Dicedu cp tepus mefurat per com/
paratione ad fuas ptes que funt bus ? pofterius ut ba/
bitu eft fup in qone oe Diffinitione tpis ? no per id qd
relingf circa tpale ?pp boc illa obiectiofupponit falfu.
*p:ime partis mmme
(UTUtrum fit vini quando uel plura Srticulus u*.
a & tertium pzoceawr «<.
t£jc vnica caufa relingturvnicus effectus . fed
vnu eft tfpus qd eri caufa qri ergo vnti eri qri.jfhzeterea
Duo fuiu tu tpe:ptes ? fba tpis ut Dictu eft iu pcedetib0:
cp magis recipit nue qd eri Tuba teporis qj partes tpis:
eo epipm nibil mefurat, £t mme tpis eft m oi tpe vnu.
g qri eft in oi tpe vnu.dT^fOUlSruVZl oi in lepjmci'
pijs gp qri aliud eft ep eo qd abyt.? aliud qd in p:efenti
eft ?'qd in fatur eppectaf:ergo funt plura qri ? no vnu
«Qd pcedimus bicetes gp qri caufaf a tpe fim orias ipfi/
us:? ideo qri aliud eft pzeteritu aliud futuru aliud pris.
«r qri p:eteritii fequif fuuj tepus.? qri futuru pcedit fuu
tepus.? qri pfens cum fuo tpe eft.CT^t ep boc ipfo pa
tet gp qri magis caufaf a iba tpis £m q> accipifin ipfius
tpis partibus qj ab ipfo tpe:tepus enim pzeteritu in ep
tremitate fua qua corinuaf ad pfens nunc no pzeteriju
ut oz in fep pzincipys.£t qz qri pteritu fequif tepus.pa'
tet q? caufaf ab ifta eptremitate.? fimffr futuru in eptre'
initate fue futuritionis no eft futuru ? ep illa parte eam
faf qri faturu;? ideo pzecedit futi tepus.qri aut pzefens
eft 015 fuo tpe:q: nibi I oe pfentt eft accipere nifl nunc.
fpDicafgad primu gp nunc in tpe eft ouplep.f.figna/
tum? no fignatu.tepus aut ut corideraf in coparatione
ad primu nunc babet oiuifione? interruptione:? fic ab
ipfo in coparatioe vnius nunc ad aliud mic no eft vini
»n fbaqri.fed tepus ut confideraf in coparatioe ad
nunc no babet oiuifione? interruptionem:? fic ab ipfo
eft vnu nunc in Iba qd caufat vnum qri: fed fim Differe
tias tpis.fiSt per boc patet folutio ad aliud.
CT ^rriculus i}°.U tru quando babeat coirarium.
, 50 quartum.pccclitur «< .
Ikzeteritio ? futuritio fint q> bmoi brit oppone
§ ea que f at oppone brit gra ipop.fed qri pteritu ? tutu
ru funt illa circa que funt.g bebutoppoue.Ubzeterea co
traria funt que nata funt fieri circa idem z mutuo fe ep
pellunt ab ipfo.fed pteritio z futuritio funt circa eande
ibairnq: circa nunc teporis uel qri:? no funt fimul circa
illa actu ergo funt contraria.(]JXotra in fep principiis
feribit fic qri nibil eft cotraritl.qfi enim qd eft ep pfentt
no eft idem qd ep pzeterito z futuro.tmpofftbile eft aut
Duas oe vno z eodem fndiuiduo pdicari cotrarietatesc
amplius aut cotraria nunqj fimul in eode erunt.quan
do aut qd pfens z pteritu z futuru eft tnfiinul in eode5
erunt idem naq$ qdfuiffe uerri eft? pmanfurujfupple
uerueft.cotrariojz^oroniseft nunqj in eodem fimul
epifteremeq; oe indiuiduo eode Dici in eode tpe:qua >
re ptrarietas in eo q? qri eft antbilaf:? fic patet per Duas
renes auctoris fep principior cp qri no babet ptrariuj.
CTiQb cocedimus Dicentes ad primu q? pzeteritio ? fu
turitio oicuntronemcirca effe tpis fim 'coparatione ad
fieri qd eft in motu cuius eft mefura tepus:? no Dicunt
coriarias fozmas que otuerfificet Ibam ipfius:? ita nou
oiuerfificabunt ipm qri in Iba fed uri effe.<£"2fd aliud
Dtcedij q? pzeteritio ? futuritio no ponunf circa fubftan
liam fed circa effe ut oictu eft.qz fi ponerenf circa ibam
tunc no effet eadem iba temporis:? ideo nulla efteon'
trarietas circa fubftantiam temporis uel quando.
C”9riiculusi4°.Cltrum a Duobus temporibus pollit
caufari vnum quando uel plura.
, 50 quintu ^ceditur <*.
3n quibtifda locutioibus fignanfouo tepora
circa teporale. Ut cum Dicif bomo eft futurus ? bomo
eft pzeteritus fignaf enim vnu tepus per boc uerbii eft.
? aliud per pzeteritu ? futuru ? eft vnuj qri . ergo videf
qj vnum quando relinquitur ep Duobus temporibus*
dz in fep pzfucipOs z ii babitU5.q> qn
aliud eft ep pzeterito.i.? aliud ep priti.? aliud eft ep futu
ro.ergoep pluribus tpibus norelinquif vnu5quado.
GTBolutio Dicimus q? vnu qri relinquif ep Duobus te
poribus.Duo enim tpa no eodefignanf circa coponem
vna:fed vnuj ficu t mefura ? alterum ficut terminus ad
quem terminaf illa menfura.Unde cum Dkifcefar eft
pzeteritus eft Dicit id refpectu cuius Dicitur menfura co
pofitionis ? p terit0 Dicit co ponis mefura uel rei tpalis.
C*©e eternttate euo ? tpe in comuni.
j0ftquacvpcditri<it
P De bis tribus.f.De eternttate euo ? tpe:
figillatim per ozdine agendu eft oe ipfis
fimul fumptis . £tpmo querendum eft
utru idem fit qri:? idej nunc bo?z triii.Secundo in quo
coueniunt ? in quo Differunt:? qre fint tm tria,? penes
quid accipif eoru numerus.ff ertio qualiter uerba que
cofignat Dzias tpales Dicanf oe bts tribus : ? fim quem
modu vnu uerbii magisppzie Dicaf De aliquo iftorum
qjaliud.0uartODefignincationibus quorundam no/
minu que ifta eppzimut alijs uocabuliszut eft perpetui)
fempiternu m feculum ? buiufmodi.
Cr3frticulusij°.Utrumidem qri ?idem nunc fitbo/
rum trium.f.eternitatis eui? temporis.
„ © primum pzocedtf «c
Hd Diuerfitate caufe fequif Diuerfitaseffectus*
fed eternttas euu5 ? tepus funt oiuerfa a qb° caufaf qri»
ergo qri caufatu ab ipfis erit oiuerfum. CC3te5 qri tpis
fim p5m Diuidif ut qri ep eo qd inftat:? ep eo c\d pzete/
ritu eft:? ep eo qd futuru eft.fed bec Diuifio no couenit
qri etermtatis? eui cum illa fint tota fimul. ergo qri bori
trium no eft ide.CTJte in Diffinitione qri eft qd ep ad'
iacietia tpis relinquif .ergo qn eternitatis eft qd relinq
tur ep adiacetia eternitatu:? qri eui fupple eft qd ep ad'
iacetia eui relinquif.cum ergo Diffinitiones ifte fint oP
uerfe ifta qri erunt oiuerfa. Similr obycif oe nunc
gp no fit ide nunc iftop triti.fucceffiuti enim no eft idej
ei qd eft totii fimul ? ftam ergo ft?a fucceffiui no eft ft>a
mancris:fed mic tpis eft iba fucceffiui.? nunc eternita
tis eft iba manetis.ergo nue tpis no eft nuc eternitatis
? eui/Jtem Dicit DBoetius in li°oe trinitate, cp mic ftas
?jio moues fefe femp eternitatis facit.nunc aut fluens
cotinue femp tpis:ergo funt oiuerfa ficut fluens ? non
fluens.lTJk nullus zm effe uariabile epris in pterituj
? futuru eft idem ei qd eft inuariabile oinozfed nuc te'
porie fim furi effe uariaf in pteritu? futurumuncautej
ete rnitatis omnino eft inuariabile.ergo no funt idem»
C* £ 0mS[Tk‘M qri eft oeus eft angelus ? mor0:? in
ifta locutione no figtur nifi Vnii qri relictu circa re eter'
tiaj ? euiterna ? teporale:ergo vmi eft qri. CT3te oeus
eft nunc ? angelus eft nunc? id qd mouef nunc : ? ita
videf effe nunc , (IT Solutio fine piudicio Dicimus qp
ti§ eft idem qri nec idem nunc iftopiut ,pbant pcedetes
obiectiones.C* £t ad boc qd cotra eft Dicimus:^ ficut
fupza babitu eft quoniciiqj mefura eft tepus eoriidem
erit mefura euum ? eternitas fed no couertif : fed eter/
nitas eft mefura epcelles teporaliii ? euiternop:? epcel
Iit teporalia fim utraqj parte.£uiterna $o Pm alteraj.?
ideo iu tali locutione cum dz quideft qri eternitatis qd
relinquif circa eterna ? euiterna ? tpalia accidit fallacia
qz circa eterna relinquif ficut ep mefura adequata:circa
euiterna aut? tpalia ficut ep mefura epcelIete,(jJSunt
tri qui Dicutqz idem eft qri? idem eft nunc iftoptriuj,
Dicut enim cp tepus ibam no babet a motuffed ep fit nu
merus.? ideo uolunt cp idem nunc eft ftans in copara
tione ad eternu ? euiternu ? numeratu in coparatione
ad teporalia:? fifr ide qri,(USed boc no videf : qz cus
B24"cocqueufe
tempus euiternitas «eternitas quedlfunt(ppiietates
ludum; rectu oeipfis erit fim principia fuosfubteao?:
* ita cum tepus fit iu primo mobili ca que funt iit tpe tu
dtvaounf fim ca que funt in motu pmt mobilis : m tllo
aut c(l accipe idem qb fer? ante z poft tn litu quibus tra
buo tn tpe refpondebut nunc prius z poftertus z limul
tudicui eltoe eternitate in coparatione ad eternmrc oe
euiteriutate in comparatione ad euiternum.
CT Smculus 26^3» quo coueniant 1 in quo Differant
eternitas euum % tempus.7 quare fmt tm tm,z penes
quid accipitur eorum numerus»
, © fecundus p:oce«<.
iuqutredo in quo coueniut % in quo Differunt
Iffa tria.Uider aut $ fu puenietia generis inter tfta.me
tura enim pdica? oe eis ftne puerlione z in gdiergo co
oenititin genere.CT3« alia puenientia vide? in lirnili
tudieiqz Dicit pbus qb eft eteriul eterno:|?oc efteuiter/
num euiterno % tepus tpali:? vide? vnum effe ejceplar
z alterum exeplatu;:fim 9? etiam pfueuit oiefq» tpe eft
imago euu-z euum eft imago etmiitatts.f teiii cy loeu'
lione afioety in U°oe trinitate bnr tria incouentecia . qt
qn qb relinqui? er oibue bis non pdicat altqd qb fit 111
reifed potius 91 aliquo modo fe res bet ad aliud ut ad
tepus uel euum uel eternitate«([j&uarta couententta
eft in boc 97 fba vmufcuiufq; illoru; eft iudtuifibilts.f.
nunc.Sea eotra prima pueuiemia obyci?.£ouemeiia
generis ponit puenienua ronis que eft fim nomen ge
neris.Tflatio enim aialts puenit fpebus atalts ergo ifta
tria vniuocan? in boc qb e mefura.ergo aligd noie z ro
ne comune eft creato z increatoiqb eft inconueniens.
3tem Dicit pBusqKOirupUbilia? incozruptibilia non
lunt in eode genere, cu; ergo tepus fu coiruptibtle eutl
z eternu incorruptibile no ertit in eode genere . llbiete/
rea vide? 97 vnu no (it ftmile alteri uel ejcemplar . liber
enim 110 Dtceref e,replatus ab alio fi ttn beret pueitieu
tiam in folys z non in fcriptura.fed fttr eft De tpe z euo
z eternitate.eternitas enim z euu funt tota ftmui * boc
no pnenit tepori ergo vnu non eft ejceplatii ab altero z
ftc puenietia fectida no ftat.C£Stl'r eotra tertia obya?
ntbil eft in Deo nifi Deusiut lupza jpbatuj eft.£ternuas
eft Diuina effentia ergo qb relinqui? ex eternitate eoa;
eft otumaeflenria.f.qn z ita eum Dicit oeus efttfemper
bicet Diuina effentia fed no fili* Dicet effentia; euuerni
uel tpahs.cum oz angelus eft femp uel motus eft femp
ergo no ftat eria illa puenieria.C^ quenf in quo di?
ferant ifta tria:« vide? 97 eternitas Differat ab aly s duo
bus:qz eft idem illi qb mefurat. alia aut no funt eadem
illis que mefurat.3tem in boc 97 caret utroq> termmo.
3tem in boc gp eft mefura tncreata no tendes in mbtlu
oe natura fua.alta 'aut indigent gp corinean? manu oi'
potetis ne in nibitu Decedat : ficui oie creature ut Dicit
tf&egorttjs.gjternttas atiK euu; limul oifferuta tepo/
re in boc gp utruqj ifto? eft mefura excellens tpaliu.te'
pus aut no eft mefura euiternoru z eterno?.£ternitas
aut ab euo Differt in caretia principy . ituu; aut a tpe in
caretia finis. CCDfujeta boc iterii queri? penes quid ac/
<(pi? numer0 bo? trtu.cu; enim habeam0 mefura cum
utroq; termino.f.tepusa mefura fine utroqj termino.f.
eternitate vide? 97 Debeat eeouemenfuremedie.vna
que bet panciptu z alia que bet fine z no principium : z
illam no babemus.Si Dica? gp no pot effequera? qua/
re.Solutio orias affignatas cocedimus.ft 2td pamii
qb obyci? De puenietia in giie Dicimus 97 menfura per
pziuez pofterius pdteatu eft De illts.-z Dicimus gp men
fura^pjie loquedo oici? ce tpe per poftenus.per p:ius
^0 ce eternuate.finquatu.r.Duratioipfo^acctpi? cum
piotefione indeficietie que tn eft tota limul f m gp ftmui
opponiturfuccefiioni,(trad aliud Dicimus 97 couupti
H2lb tertis ,f
bfl<a«ineo:ruptibiIia no funt in eodem genere qbeft
fubm z potetiatfed bn pofiunt puenire fini ^pomone;
in 311900 comuni.CT 2ld aliud Dicimus 97 queciiqj co
uenuit puenietia fufficitad otcendu (imifemt Dicit §ri>
ftoteles m topicis. quatulaq; puenietia affignauimus
afiiguates erimus qin fumle.-i ideo eft cii modo pdtea
dt quitu ad rouem vmiqbqj iftor Dicat ut cjctrtnlecus
adiacens bebit puenienua m boc qb otcic aboeaus.l;
eternuas fit effentia Diuina fim rem.fi, ^ld aliud di ce/
dum 97 tepus quitti pot imita? euitermtate z euuerni/
tas etermtate.fed neceffe eft in aliquo Deficere ; z ideo
no tenet ejceplu in oibus fed iu quod-iC" 2td id quod
iujeta boc queri? cicedti 97 ideo no pot ee mefura quar
ta qua careret principio z beret ftne.q: nibil carens bn/
cipto pot bcre fine eo 97 ipm no eft poft no effe : q: boc
eft oibus creatis caufa adpoffe Deficere ntficonnean?
per virtute Diumi.fTlflmnerus atubo? trium potfic
acctpt.altqd eft ens cuius poteria acriua 110 bet piuncta
poteria paffiua eoq7iiupfo indtffereseftqb eft z quo
eft;? illius mefura eft eternuas fub illo eft ens bns p 0/
tetii acriua z pofftbtleifed pofiibiliseius poteria femp
eft piucta actui buo m Diffimtate ab lba (ppter oria; qb
eft z q eft z ilU°mefura eft euti z fub illo eft ens bns po
cena acriua z paffiuarita gp paffiua recipu actu p motu z
no libi femp eft ptuctaiz p^pter mam z fo:ma ejt qb°
coponi? z illius mefura ^paa eft tepus : fub illo aut no
eft ens qrtu:i 10 non eft qrta mefura.
Cramculus 27°.iQualUer^ba que pfignatoifferetfas
tpales Dican? ce bys trtb° ♦ z fim que rnodu vnu uerbti
inagts^prie Dica? ce aliquo ifto? qj altud.
, £rtio queritur OLualiteruer
ba quecoftgnat orias tpales Dican? ce tepore
?euo?eternuare:zfimque rnodu vnu uerbum magis
i7p:ie Dica? oe aliq iftorii qj aliud. vide? gp Dite tpa /
les no Dican? oe eternis.g: otcic 2fug°fup toaue 97 boc
uerbti eft cu; d: oe Deo no sicut cetera uerba tpales mo
tus figt fed Ibam folli'; ita vide? 97 nulla oria tpalis oi/
ca? oe eterms.fI7 l&ieterea queri? que oria tpis magis
conuenit eternis. i£t videtur 97 ptisiq: iu eternitate iu /
bileft nili pns.i filr oe tpe mbil eft accipe mfi pns.eco
tra vide? 97 pteritu q: boc folum eft in necefiitante ftan
te femp ficui eternitas eft tota ftmui * (fanantem %\v
felinus Dicit in li°oe cocoidia piefcietie z liberi arburi|
97 tpa pieterita funt ad fimilitudine eterni tpis oino im
tnutabilis.ergo tepus pieteritu; majjis .ppae Di oe eis
qj piis.3tem potentia ens magis couenit cum femper
ente qj id qb nullo modo eft ensifed futurii poteria eft
ens pietermi nullo mo ens ergo vide? 97 magis coue/
niat eternis qj ptermi.fU Solutio illa que Dicta fut fu/
pia fuppoiianr bis.f.quafr otie tpales pueniat eterno
z euiterno z tpali.bicaute addi pot 97 otie tpales Dicte
oe euiterno 7 eterno notat indeficientia ourariomsmt
cum oi oeus fuit no eft fenfus cp aliqd pieteryt iu ipfo.
Sed cu ouo fut iu rone pteritt.l.pteririo z ejentta in pte
terito id qb nobilitatis eft Debet attribui oeoiz illud qb
ignobilitatis oebet remouerifimtfbu ©amafeeniqui
Dicit 97 optima queq; o eo reponeda funt/Unde cu; oi
Deus ruit n ota? ejentia indefictes fim pieteritu fin e pie/
teritione.m boc idem Dico oe puti qb babet ouo.f.fba;
ipfam nuue.7 fluxu fim que; eft mutabilitas in pieteri/
to.7 cum oi oe oeo notat nifi primti . Stlr cum 0: oeus
erit notan? duo in fiituro.f.^tefio effe ultra piis nunc.
z boc eft nobilttans.U ndefim boc oi oe 0 co:z expecta
tto entis in potetia qb no eft acturr boc eft infirmitatis:
z fim boc no oi oe oeo z ille vide? effe fenfus 2tugufti/
ni eum Dicit 97 no notat tpales motus fed ibam folam.
j£tfil'r IDieron^mus vide? boc fentire qui fic exponit:
fuit.i.nunqjoefuit.7 eft,t.nunqj oeeft.erit.i.nunqjoe
Ipzimepartfsrome
erit:? oe euiternfe idem poc oici fola inceptione eoruj
fuppolita.C^W aliud oicedii qipnsfim ronemqua5
po mt obiectio p or oict oe eterno z filr p:ereritu5:fed fii
turum mmorebabetpuenientiatqzboc eflomoin po/
tetia z no in actu.potetta enim omnino remouef a oeo:
nec tu pzeteritii rone pzeteritionis oz oe eternis: fed ro
ne neceliitatio ejentie : z pm l?oc efl qb Dicit anfelmus
in li°oe cocozdia pdeltinationis-r liberi arbitrij.Et bec
liquide magis fimilia funt eterno puti tpaliter pzeterita
qj pfentia qm que ibi fumnungj polfunt no e ite pfitia
licut tpis pterita no ualet ntiqj pterita no elle.pntia # o
tpe oia que tranfeuntfiunt no piitia.
De lignificattonibus quoriida nominti que ilia eje
pzimunt alijs uocabulis ut di perpetuum fempiteruu3
feculum z buiufmodi, articulus z8°.
q “Sarto queritur De fignifi
cationibus uocabnlor % oe Ipije recurredu5 ell
ad antiquos qui oeterminauerunt oe ipfis.Dicit enim
aBoetius in li°oe trinitate trii inter iirani rerum plens
qb ell nuc interell z oiuinaruzep noflruj nunc currens
tepus fempiternii facit.oiuimi #o nunc pmanes z non
moues fele atq, cofiflcns eternitate5 facit cui nomini fi
adijeias femp facies eius qb ell nuc iugem indefeflm.
ac per boc ppetuii facies curfu? quod ell feinpiternitas.
Eje bijs acciptr gp etermtas o: nuncppzie pmanee.ppe
tuitas aut o: collectione multor nunc ep parte tpis uel
indeficietia vnius eje parte eternitatis:! ideo i j?m ppe/
tuil ell nome ambiguu:* qiiqj pomf p:o toto tpezqnqj
p:o euotqiiq*, pzo eternitate, Sempiternitas autem fim
cp addit fup eternitate oicit totu eternitatis fine £ncipio
'n fine:qb pficif eje nunc Durate liante imobili . fim aute
<p refpicit tepus oicit tota ornatione nunc fluetis z coi'
latione iplius nuncin fummam : gfa cuius collationis
adycifei bcc otetto femp cum oiciffempiternitae. Et
boc eflqb oicit j^ilbertus in corneto fup 'j&oettuj boc
noie qb ell ppetuitas intelligif fine collatione collectio
boc qb ell fempiternitas cu> collectione coilatto.eternt
tatis aut noie neutrii.i.neq5 collectio neq, collatio : per
banc aut vtdef dici fim q; refer f ad tepus curas p mul'
tos annosam aut cp ad' eternitate oicit ouratione eter
nitatia oiflinguibiie ad ea que funt in multis annis : 1>
eni eternitasin fe no oillinguaf.oilligutf tn in cbpara
tione ad tepus ut fup babmi ell in qone oe oifFtnttione
eternitatis.Dnde pfalmtlla . £11 aut ide; ipfe es z anui
tui no oeficiet.CT Seculi aut otllinctio accipienda ell a
Damafceno qui oicit in i° U0cap0p0.iDpoztet fcire qm
boc nome fecuiii plura figt.Seculii oz vniufcutufqj eo/
rum que funt vua.Dkif rurfus feculuj vmuerfa pfens
vita:? fecuiii futura vita que poli refurrectione infinita
efl.Oictf rurfus fecuiii no tepus neqj tpis aliqua pars
a folis motu z curfu mefurattl.f.per oies z noctes conii
Itens fim q> fimul ptendif cum eternis uelut qttida te'
poralis motus sfpattum.C" Er boc colligunt oiuerli
modi quibus accipit fecuiii z oes piant funtpzeter ultp
mu5 z ibi accipif feculti pzo eternitate za\o fini q?,pteu
dic cum tpe:! boc ell qb ipfe oicit fubdens in littera qb
enij ell bps que fub tpe funt tepus boc ell eternis fecu/
Ium. l^oftea aut in eode aliam acceptione feculi oeter/
minat oicens.oicunf quide fepte fecula miidi buius.f.
a celi z ferre creatione ufm ad coem boiuj ^fumatione:
z idem uocat fecuiii ibi qb nos Dicimus etates mundi.
2fnfelmtts oeterminas quare oz fecuiii fecip
§023 z feculti feculi oicit fic.Dictf atit fecula feculoni fini
boc q? putis miidi fept e fecula.i.etates mtidi multa te'
cula. i. vitas cotinet boium z fim q? vmi oium feculoru;
ell eternitas:-! feculum feculi oz qb piis z qb futurum.
j£t bec ce tempore fecundo coequeuo oicta fuflficiant.
UTDe 3°coeqiso.f.oe celo empireo z alys celis z ilellis
i £indequeiif oe tertio co
equeuo qb fitn glofam ell celii empireii
0zatia cuius querit oe natura cozpis ce
Iellts.gtqueraf ^°oe natura eius in fe.i°oe partibus
eius.3°oe motore ipfius.4°oe motib°,s° oe effectu mo
tus eius iu inferioribus. CTDrca pmqueruuf 40r.ll^zt
mo enim querif utrii i pm cum elemetis fit eiufde natu
re.£t utrii celu; fit elfeutia quinta oillincta ab elfentys
40rdemeto^i°utru fitgiiabtle uel co:rnptibile.3° utrii
fit fimplep uel copofitmn.40 quid fit fim oiflfinttionem.
natura cozpts celellis . Utrii celii cii elemetis fit
eiufde nae uel fit eentia oillicta ab eentijs 4°releintojz.
„ D pzunum pwjceatorsc
oicit 36afiltus in epameron.q? celii ell nature
ignee:^ ita vtdef cp fit eiufde nature cuj quatuo: eleme
tis.3(tem oicit Illato z ilbacrobius.3tem dfearcianus
mundus eje quatuo: elementis collat bijs oeniqj totis»
3tem per rationem boc idem videtunquia videmus iu
ipfo jjpzietates ignis.f.cahdii z lucidu.ubi enim^pue'
tas ibi enim ell Ibm.g videf q? celii ell oe natura ignis
IDoc videf etiam fenlilfe empedocles qn oijcit cp fol ell
res alba caltda.fi fojte Dicatur ep ignis babet motum re/
ctiitcelum autem ell circulare : z ita celu> non ell ignis»
CT £ lOiBSTRa J^baf iu oe celo z miido in 2°lib:o.c»
vmiqdqj elemetii fpbericii ell ergo ignis fpbericus eft
in loco ppzto.JDoc idem oicit qblato.q? ignis monetur
circulariter in loco ,pp:io. llbzeterea oicif in z°oe celo-r
mundo.qiquedalleUe mouenf in aerefupius piungi
aut fupius aeri ^ppziu^ ell ignis ergo videf q? Helle fint
ignee z celii ell eiufde nature cum Ilellis : ergo celti ell
igne ti.3tem 2frillotdes iu 2°oe celo z miido.ftelle que
acuunfs igniunt ep motu iguif aer qui ell in circuitu
«ani necelfario z no igniunt Helle ipfe ntft qii ipfe tiice
dunt aere z aer qfiqj mouef .q? ejt motu Hellazz fit ignis
C" £x illa auctoritate babefq? Helle tgntunf ‘z q? loca/
te funt fup aerem imediate: eje quojz utroqj fequitur q»
Helle fint oe natura ignis:! per piis totu celii eH igneii.
1Q0 aut iHud fequaf oe toto celo patet per boc qb oicit
pfjas.q? antiqui ofteriit q? Helle funtigueemb oijteriit
gp Helle fint ignee nili qm tpfi pofueriit cozpus fu peritis
efleigne.-r oijcerur cp necdiarui eH qi vmiqbq3 fupio?:
cozpor eH ejt natura cozports in quo' eH uel ficut fuuj fi/
jcum.3tetn oicit pl3us eje eis que contraueniut nobts z
que funt neceflaria.q? id qb Diximus que pzeterita funt
eH boc enim ponamus omnem Hella ejcllellis efle oe
illo cozpore in quo incedit, quo patet q; fi Helle fint
ignee q> totu cozpus edefie eH igneu.^r'Sed cotra oi
cit pfjus.qi omne cozpus motu ppztii babet.motus aut
funt tres ut oicit in p°oe celo z miido.f.ad mediii a me
dio z circa mediu$.ad medui aut z a medio funt motus
elemdojz circa rnediuj motus celi. cum igtffim oziam
motus fii Differes natura mobilis celti no erit oe natu/
ra quatuoz elemerog.ikzeterea oicit pbus fepe gp cduj
nec eH graue nec leue.cum igtf fim iHe ^pzte potentie
elemctojz z ito inueiuanf in celo eelu3 no erit oe natu/
ra elemetorum.3tem ejccopleptone qualitatu dem en'
to? 2 4>banf elemeta efle quatuoz in i°oe giiatione z coz/
ruptione.£alidii enim C115 frigido in eode fimplici efle
no poufilf nec bumidti cum ftcco.q: cotraria 110 infunt
etdem^ctu ergo erit frigidti.cu5 bumtdo z Irtgtdu cum
ficcocoHuiiesouomferiorademeta.Sirrcaltdu3cum
bumido z calidii C115 ficco pflitues ouo fupiora.! cii no
fint pUires qualitates 110 erum plura elementa:! ita ce
luj no erit oe natura elemeti.Si fozte Diceretur qj funt
alie qualitates elemetares quibus pflituif celii in natu
ra elementuqueadmodii oicit Empedocles, cp infinite
funt qualitates elemetor:puta calidii ftccum:album nv
Be 4“ coequeuts
grum frigidii bumidii molle curu ? vmiqudocfc alto?.
CET^Totra coipo? em' pino? qlitates fur £me.f>me aut q
liratesactiue? pafiiue no ejaeduifr ultra qtuo: urebat
In j°oe griattoe z coirupttoe.Jte indirecte,pbaf tde.Si
enim celti ellelemetu ab vnoqqjelemeto? otfliuguef
per vna qlttate uel per ouas.ficut videmus q» ignio ab
aere ciflinguif ftcco z a terra calido:? ab aqua calido z
ficco.? filr efl in vnoqqj alio? queadmoduj oicit Hi3oe
nus.£u numeris elemeta ligas ut frigora flantis arida
puentatltqdis ne purio: ignis ettoletaut rnerfas cedu
cat podera terras.Si igif celti efl elenfrui oportet q? ai
altjs tale beat?uenietia?o:ia5 . aut ergo ptiemt iniflis
qtuoi qlitatib°aut in alijs. St i i Itio aut efl frigidii z ftc
cti z fic efl terra-aut frigidii z bumtdii z iic efl aq.aut ca
lidti z biiidti z ftc eft aer. aut calidti z ficcu z ftc eft ignio
£x qbcunqj cef erit vmi elemetu bie tn naturarboc aiit
eft uanti z fupfluuj? boc eit cotra nam.q: Dicit in *° oe
ata.q; natura no abtidat in fupfluisnecoeficitm neceP
farijs . Si aiit in alijs qualitatibus babetpueiucntiaj z
Ditas opottebit ad minuo ponere octo elemeta.puenie/
ria enim z otia no ertit nili in qualitatibus actiuts z paf
fiuie biittbue cotraruitquarum oue.f.vna actiua z vna
paffiua funt in vno elemento.? fi tales cue funt in celo
erunt Due alieptrarie illis.Sut ergo ille que funt in ce'
lo.a.?.b.ergo eriitaliq ptraria ad.a.? fit.c.?aliqab.b.
z fit.d.nic ertit fejc copronee.f.a.cu.b.? a.cti.c.? a.cti.d.
Sirr.b.c,d.ai.c.?.d.cti.b.?.d.cualia oue.autfutipoiTi'
biles:q:cotraria no funt in eode? ille funt.a.cu.c.? b.
eu5.d.ergo enit quatuo:.f.a.cu.b.a.cu.d.c,cii,d.c,cu.b.
z tfra quatuo: ertit elemeta que cu> illis quatuo:faciut
octo.? fifr opottet q? fit aliqua puemetta z otia per alias
qualitates inter tfra octo.? ita ille qualitates iterii tacuit
ltoua elemeta ? ita erutinfinita elemetajqbeilincoue'
nies ergo celti no efl elemetii.Jtem patet per Diffinitio
nem elemltiqua ponit pbus in f ce celo z mtido.sBle
metu efl qbeli in copone piiimi ?qbnonrefoliuffim
fozma in toima alia per utraqj parte Diffinitionis patet
cp celti no efl elemettimo entm efl in copone pzimu q:
ipm non efl mifdbiie cti alyetut otcutpbt.fi enim effet
mifcibile efret alterabile a fua fpecte qb no contingit ut
pzobabit infra.Similr ipm non refoluif in rbinia alti.
Si enim refoluafjrefoluif in partes.queda enim pars
efl flellatqueda ozbis:queda oejrtra:quedam ftniflra?
queda erratica:? queda fijca.^tem queoiqj funt eiufde
nature aut pueniut in tomi a aut in materia.fi pueniunt
in toima fic funt eiufdem rome:qb no puenit celo ? ali
cui elemeto?.Si aut funt eiufdem mae nic trafmutant
adfetnuice ut Dicit pbus? ita ejr celo fieret elementa?
e? elemetis celti qb iterii no cotingit.ergo celti non efl
oe natura eIemeto?.£>uod cocedimus oicetes:q> cum
celti nec beat moni nec potetias nec qualitates elemeu
to? ipm no pot ee oe na elemeto?.C72td auctoritates
‘JBafilij ? £Kbacrobi) ? dbardam Dicedii qt ignis duo/
bus modie Dz.f.abiiiflamatione actiua uel pafltuauel
t1traq5.fi ab actiua tm nic celti efl ignis boe modo q: in'
flamat.Si a paffiua tm ftc carbo efl tgnts.Si ab utraq5
fic Di ignis ,pp:ie? fic large fumtit ignem auctoritates
Dieetes q> celii efl tgneti:? boc patet per quada glofam
fup genefim 3n piincipio.que Dicit cp einpireii celti o z
igneti no ab ardore fed ab illuminatione.CPBd id qb
pzimo obtjcif per rone oicendii q? per^pnetates ignis
? cela no funt vniuoce puenietes utriqj.lumen enim qb
efl in celo ? calidti funt viuificatiua per motti cozpons
celellisjftcutoiin fm°oetauipbt0,:.q> motus celieflut
vita queda na ejtfmb0 oibus.calidti aut qb efl cti radio
Ignis fm pbm tn 3°oe celo ? mundo.? z0oe griatione z
eozruptione.perfe pgregattn efl omogeneo? fup:a boc
efl fubtiliii afcedentiti furfus:? per pns pfumptiuu fiue
bifgregatiuufiue feparatiuti oinogeneo? fibi^pinquo
iQo quam '6
rum boc tff grofro? Defcedentiii oeozfus.iTum igif p:o
pzietates ub vmuoce pueniat eis fubta no ertit emfde;
nature.CET 2Id boc aut qb oicit£mpedo.Dicedii q> in/
teliigit per albediue claritate luminis calcati in cozpore
folis.calorein aut iutelligit effecnue.fol entm epcitat ca
lorem ep reuerberatione ? motu radio? ad cozpus foli
dti.? boc patet per boc qb Dicit pbus ut i° oe celo ? mu
do.£alidttasque<puemtejcilellis? lumen fuut^pter
pcuff :one ? fricatione aeris facta e? motu eani.oe aptt/
tudine enim niotus efl ut calefaciat ? igneat ligna ? fer
rum ?lapides.(T2fd aliud oicendii q; ignis non mo
uef circulariter nift peraccns.f.mom cozporis ptinetis
ipm ? ideo per moni tllnm ito oeterminaf natura fua.
HiT^fd aliud Dicendii cp pbus loquif ibi oe qbufda flet
Itsquefimaliqb acaisfuus funt in aere ficut comete?
afub.uapo: enim Directe oppofitus flelle facilius iflam
maf ,ppter foztitudine luminis? multiplicatione calo/
ris? pcipue fi fuerit in via folis:flella ergo f> m 15 accits
fui ignif ? calefit fed no perfe.CT^uida aute aliter fol/
uunt auctoritate pbioicetestq? natura quinti coipis d:
Ibi aer ,ppter oyaphaneitate ? cp ignif ? calefit no pafri/
ue fed actiue.Sed boc no eflfim fentetiam artflotelis.
^t boc patet per boc qb oicit ibidem flelle que funt m
ozbe fupiore uadtit in o:be fuo .ppter illud g no igniti/
tur flelle afub mfi qnefl aer fuo o:be piopmqoreergo
cu 5 incedit in iflo o:be calefit aer ? ignitur ? pcip ue aer
qui efl ,ppe vta folis.CT^fd boc aut qb obijcif cp flelle
fu ut eiufde nature cum oibtbus bene coce dimu$:quts
bec efl politio omnium antiquorum.
C7 2frnculus zVCltru celti iit griabile ? coiruptibtle.
, © fecundus puxe«fc.
Dicif in genefi Jn puncipto creauit oe9 celii z
terra.£t in ffinbolo.-Credo tn oeii piem ?c.ergo celu;
incepit fm fui fbam.quicqd mcepit aiit fim fui fbamtn
gredtf in effe fbale.cuj ergo gfiatto fim i^oetiu tn topi
cis mbil fit qs mgrefrus in effe flbale celfr erit gnatum,
l&eterea pmti opus nature iu eode fbto efl gnatio.fi g
celti efl opus nature efl per gnationefred celii efl opus
nature qb pbabif .Dicit eui? piis tn oe celo ? nuido.res
fempiterna fi,ra efl in tepore ifinito ? 110 efl a b fq5 facie'
te ea oino.St g illud efl f>m boc efl na facies res fempi
ternas necefrarto ? tpa tac res vna ut fit ejeiis:? ut fit no
e?iis in bora ? bora:? ut fine queda res fp ejmtes? qda
res femp no enites in tpe ifinito e? boc accipif cp celti
qb oicif bic res femp e?us efl opus nature ? efl giiatu.
ip»:eterea qutcqd efl fufeeptibile alterationis illius ma
teria aliter fe pot \}ie ad frumas otuerfas.cuiufciiqj ma/
teria efl in potetia ad frumas Diuerfas illud efl trafmu'
tabtle fim griatione ? coiruptione.llbiobatio.ois frurna
coteta in materia per Difpones aliquas mutans Difpoft
tionibus illts no manebit toima fbllatialis.lDeqppofi/
tto ,pbaf per inductione oium giiato? ? comipto? fiue
ftnt fimplicia fiue copofita fint.pflataiit q? oifpomi mu'
tatio nofitnifiperalteratione.ergo omneqb alteratur
mutaf per gfiatione ? co:ruptione:celti alteraf ergo efl
griabile ? cojruptibile.q? celti alteref patetin luna qnqj
eni efl monoydos qiigj Dicotomos.qiiqjampbitrtcos.
? qnqs plena.qriq; etia tota tenebzofa fini pumetionem
? .ppinquitate ? Diflantta eius a fole. Silr patet in ecdi
pfi lune qn obfcuraf eje interpone terre inter eam ? fo/
lem.Si frute Dicaf qj non efl fimile oe luna ? oe natura
o:bts : fola enim luiia fic alteraf. C£iD <£0X21 boc
efl qb Dicit pbusqj eadem efl natura glebe? toti0 ter/
re.ergo a fimtli eade efl natura lune ? totius o:bis.*|bze
terea fic no foluif tneduenies nibilominus adbucfequi
tur gp luna fit gnabilis ? co:ruptibilis.3de Dicit0:ego
rius cp oia fimul creata funt in materia piufa:? ita vidcf
oia effe eiufde materie.ergo z eiufde tranfmutatiome:
Ibzime partisfumme
cum ergo queda funt generabilia celum erit gnabile.
3tem ponit ifblato Dicens celu efle gnatu ex byle *
per uoliitate opificis manere indiffolubile z no ejt* pzo/
pria natura.fjJSed pira qb elt gnatu elt trafmutabile
per actione z paffione ptrariozzri; celu; no dt tale ergo
no elt gnatii$]“3te nibil elt gnabile z cozrupttbile qd
no babet cam griationis z cojrupiionisjcaufa aut gna'
ttonss z cozruptionie ptrarietas elt mutans z alterans
fbm:? boc elt in illis tm que biumam coem 015 giiabi'
8ib°c cozruptibilibus.cu; tgif no habeat mam tale ipm
no elt gnabile z co:ruptibile.3tem Dicit pl3ue in ltb°oe
oe (ba o:bis fic.Si aliqua coipora fimplicia funt quo--
rum fozma caret ptrarysipringit qrilte tbimefmtneqj
giiabiles neq5Co:ruptibtles:neq5 b»tes Ibam coe; cu;
gnabiltbus z cozruptibilibusXu tgif fit talis fozma ce
It no erit gnabile uel co:ruptibile.3tem x0metba<eDicif
cp celu elt in poteria ad ubi tm z no ad Ibalem uel aeci
dentale fozma ergo non elt gnabile neqjcozrtiptibile.
C3ftem fumant rones p!3i in fine primi oe celo ?mu
do.f.ctrius motus no elt ptrariu ipm etia in Ibto no b§
bet cotrartu fed motui celi no elt cotrariu ergo celo no
dt cotrariu;:? ita neqj cozrumpif neq; griaf.fETJk cu
tue motus elt ppetuus ipm elt ppetuu : fed motus cell
eft ppetuusutt ,pbar in 3°pbi0?.ergo celu elt ppetuu;.
$1 3tem oe qt> per trafmutarione giiatur trafmutaf a b
aliquo cozpore qb elt prius ipfozfed nullum cozpus elt
prius celo ergo no elt giiatu;.C73tdn omne qb giiaf
£m fozma Ibalem erit oe potentia in actU5 per aliquod
ejens octo finiile in fpecie.boc patet in griattone fimpli'
citi z copofitor.ergo fi celu elt gnatu opojtet cp fit aliud
celu ante ipm z fic in ifinitii . C"3te; omne generabile
co:rupnbile elt ergo fi celu elt gnabile elt cozruptibile.
omne aut corruptibile cozrumpif terminato teporeig It
ce!: i elt comiptibifecomlpif-rgenerafaliudcelusper
fuccdftone sicut aialia z boies z elemeta : z ille funt ro'
nes p?3i.CT £.om boc obijeit ioanes pfts qda lic.qcqd
dt ppetuii ba bet potentia infinita ad elle.potetta aut ili •
rata no elt nifi cozporie ifinitiuit ,pbat p!3us:fed celum
110 elt tnfinitu ut ,pbaf in De celo z mtido . ergo potetia
eius no elt mfimta z ita no elt ppetuu.CJSolutio oice
dun cp gnatu ouobus modis oicif.dtemm giiatio iuce
ptio efie polt no efie qnoquo mo:? fic creatio elt gene'
ratio z fic celu elt griatu.oicif etia giiatio tranfmutatio
materie ad fomia Ibalem per actione z pafTioiiecontra
riarii qualitatu alternanti mam z boc mo celu 110 elt ge
iieratii . Siircozrupttoouobus modis Drif.cefiatio ab
e, Te quoquo nic.? fic oia creata funt corruptibilia uolii
tate Diui!ia:tii queda eo^ no cozrtipunf ficut celu z an/
geli z queda alia De qbus bebif infra in qone De mun
dimonationeXicifetiacozruptio traTmutatio ab efie
per actione z paffione cotrariaru qualitatu alternatium
fbm remanete ma eade numero fub ee z no efie ipfius
fo:mc:?bac rone 110 elteelu cozrupttbile:? fim btic mo
dum loquunf p!3i Dketes ceiu efie perpetua uel eternu
nibil aliud imelltgetes perpetuitate illa uel eternitatej
nifi itrafmwabilttatefim tbzsuas fbalest accntales cau
fatam ejcpriuattone eotrariarti qualitati» agemiuipa'
tientiii ut tpfo.CTSunt tu qui oicut qt triplex elt caufa
ccmjprionte.f.iiolutas Dei quantas z cotrarietas z illa
que fu nt fine qualitate z cotrarietate : ut fpus creati bnt
vna cam cotrupttonts tin.fiuolutate oeirilia aut que ba
bent mam Ddermtnata per quatitate folii b»t Duas eo
q? quatii Diuislbile elt-r qb Diuidif cozrupif afigura,p'
pria peipue circulare z pvranitdale.q: ficut Dicit pbs in
fine tertri De celo z mudo . circulus no Diuidif in circu'
losneqi pyramis in prramides.eQueaut b«t materia
otiti n «a quatitate z cotrarietate bnt oes tres cas cozru
ptionis utgnabilia? cozruptibilia : -r ilta Diltinctio fiat
in primo z ultimo mebto fed no in medtoiq: quantitas
no elt caufa co:ruptionis:ut patet in matbematfcarma/
tb.ematici enim abltrabut a trafmutatione z teporei-z tu
coftderat quatitate Diuifibi!e.C[riD>:eterea fi Diuifioelt
tn quatitate celi illa 110 elt fimfeifiione partili cozporis;
fed fim figuratione toti°Diutfionis per numeru graduii:
boc mo quo figtur quantas totius pani per numeru ul
narti.Un Jiioetius in li°oe trinitate celeftia oicit ee co:
pora imoualia.CT©kcndu er^o ad primum 31 fi acci'
piaf ingrefius in efiefim prima fignificanone griatiois
ume elt giialis Diffinitio jBoety oibus creatis.Si aute
fim fecuda tunc no pueitit celoifed gnabiltbus z cozru'
ptibilibusXocedimus tu gp ouplep babet opus.f.iflu/
rionis z gnatioius qd patet q: polt griarione adbuc in'
finit efldGnde intelligif cp opus influxionis Dtuerfu?
eltab opere gnatiomsjtrmbscneceflaria funt opera
nature^Si querif.que fit illa natura.^ico gt boc elt
foznia celi influis celo efie z permanere z moueri per
potentia viuificadi-r monedi cetera z ce bac natura in'
telligif qb Dicitpbusin 8°pbi0,!.<p natura elt caufa vite
in oibus^CUUtru aut bec natura fit aia celt z motoz et°
intra Determinabif :q: fozte eade dt natura ages z cau'
fans ee celi z motu eiusificut videt pBs 3tueroys uel'
le in hbzo De iba ozbis ubi Dicit.ftcut cozpus celelte no
indiget virtute manete in loco femp tm fed etia virtute
iargicte in fe z in fua (ba pmanentia eternam qtn * fi fit
ftmplex z ideo no babet potentia ad cozruptionetm elt
finite actionis necefiario qz elt finitaru oimefiouii z oe
terminatu a fupficie ptinete ipm z omne tale cum tntel
lectus pofuerttipmexns perfeabfqjeo g>aliqdlargta
lur ipfi pmanentiaz eternitate neceffe elt ut fit ita otffi'
nite pmanecie ficut elt Diffinite actionis : z ideo necefle
elt in itellectu potentia efie largiente ipipmanetiaeter
nam queadmoduipfilargifmotu eternu c no boc tm:
fed neceffe elt bic ee virtute que largif ei motu pzopriii
ftie actionis que elt eternitas iter ceteros mot°Xmotil
locale in circuitu z figura .ppzia ipfi motuiXfpbericam
«mefura j?pzia vntcuiq} iltozz cozpo^.i.cozpo? inferto
rum 'ipuemeiitia inter ea adinuicem ozdineiquati'
taterita ut ex oibuspficiaf vnus actus.f. totus mudus*
CT£x tltis uerbis babef cp fozma celi queeunqj fit illa
in fluit celo effe z pmanere z figura z moueri z alijs per
ipm celu z bac rone oictf celuj opus nature z no rone
giiattonis.C" Sut tft qui oicut ^ elt natura naturas z
natura naturata.natura naturas elt oeustr illius opus
elt celu5:-z elt natura naturata 'riliiusopus funtgiiabi
lia 'rcozruptibtlta.crSd aliud oicedu cpouplexelt al'
teratto.queda enim elt alteratio que exigit pparattone
ipfius fbti per qualitates fenfibilesfim tacui -z beepee'
dit giiatione.queda eftfine pparatioe fbti ficut elhmu
satio Dyapbantalucidourtenebzofopntec: becnopze'
cedit giiatione; oe neceffitate z bec elt alteratio ozbis?
tune.luna enim^pptertferioritate fui ozbis ignobiltoz
dt ceteris ItelliJ ?ideotale recipitimutationenij?ilomi
nus tn ozbis iu qualibet parte no Itellata fim buiufmo'
di alteratione alteraf.Cl Sd aliud Dicedti cp no fequif
j?oc fi oia bnt mam creationis coemtcp beant ma> coem
abfolute:? oe boc Dictu elt in qone oe ma prima fupza*
IT^d auctoritate Ifclatoms oicendu cp J^lato loquif
per quada ronem fimilitudinis ad opifice mecbanicu;
qui ^ponit fibi mam z inducedo fozma artificiale; fup
Dtuerfas partes mae pftituit opus vnutvnde in aliqua
parte fundametu? in aliqua parte pariete;<Similtter
Deus in altqua parte mae facit celu z in aliqua terra zc*
tn illa pars mae que efttn celo noelteadefpecie ufgc'
nere cum materia que elt in gnabilibus z cozruptiblli'
busXltru; aut materia fit ante uel no infra Determina/
bif in qone tltru; oia fimul facta funr.tt Sd obtectu
ioannis Dicendum qt virtus infinita fimptr elt eius q$
elt infinitum fimptr ficut increamfed virtus infinita ab
Be 40! coequettis
«Uo.f.aoeo continente* ©npot efie co:poris infiniti' z
treati.CTaiirer polfet cici % melius q? virt° ouob° mo/
die Dicif.infinita.f.in fe z in comparatione ad tempus,
fila que eft infinita in fe non poteft efie nili in fubiecto
Infinitos cum non fit co:pus infinitum virtue nonpo/
tefi efie infinita fic: virtus autem ifinita in refpectu tem/
poris.i.que continet in efie in infinito tempore no eji v
git fubiectum infmitum.flDSed bec folutio videtur ef
fe contra 2frifiotelem in fine octaui pl3i°nubi ptobat q>
virtue cotporie finita non efi iu tempore infintto.vnde
frnipfumefi oifiinguedum cp ouplejc efi virtus, que/
dam in co:pore.f.que Determinat cotpuefim fui quaiv
litatem ita cp mato: efi in toto q$ in fui parte z inaio: in
magna qj in parua ficut virtue grauis z lenie z calidi *
frigidi z buiufmodi.s oe tali virtute tenet ratio ioauie.
etiam virtue que nec efi co:pue nec in cotpore
f m bunc modum ficut illa que non efi maio: in toto qs
in parte eo cp ipfa non Determinat co:pue fim fui quan
ittatemfedertcompletiuafubftatie materie fim cp bu/
iufmodi:? q: fubfiatia materie fini fe non babet Diutfio
nem ut Dicit pbilofopbm in p:imo pBi^ideo illa efi in
diuifibihe ficut fo:me fubfiatiales funts anima rationa
Ite z talis efi virtue celi z ideo ,pbat De ipfa Briftotelee
cp efi indiuifibilie impartibilie nullam babes magnitu
dinem z bec folutio fini Sriftotelem in fine ptimi pbi°9
«in7°metbacc»2.euiuepofietDiciqt adboc cp non fit
trafmutatiouel motus aliqe in aliquo non ejcigit vir/
tue aliqua neqj finita oeq$ infmita.CpBi enim quera/
tur quare celum non moueaf motu .pcefiiuo fufftat Di
cerety'no babet virtutem affijcam oiganie ordinatis ad
tnotum^cefliuum ficut funt ale z pedes i buiufmodi.
Similiter cum celum non tranfmutetur fim generatio
nem s corruptionem no ejcigif virtue Determinata fed!
potius virtutis ptiuatto o:dinate ad generatione} z coi
ruptionem, CTSrticuluej^
, Srtio queritur Citrum celuj
fitcopofitumuel fimplejc.£tvidef qtfit fim/
plepquia Dicit pbilofopbue in frucipio De celo z miido
cp celujfermone abfoluto efi fo:ma qm abfolute efi for
ma fola.cum igif fo:ma fit fola z fo:ma fola non babeat
copofitionem videt cp celum fitfimplejc/jftem in quo/
eiiqj non efi copofitio p:ima in illo non efi compoiitio
cofequens.fed in celo non efi copofitio f>ma ergo nec
cofequene.lCcobatiopmne.lIbuma compofitio efi eje
materia z fo:ma.Secuda uel cdfeques eje fubiecto zac
tidete.fed prima potetia materie efi ad formam fubfta/
tialem,fecuda autem ad receptionem accidetis C115 tam
eftin copofito.^lnde ficut fubfiatia fubiecto z caufa efi
ante accides fic p:ima compofitio efi ante cofequetem.
l&eterea fi Detur qj materia recipit p:iue accidesmmc
precipue recipit accidens ^muj qd efi quantitas quod
patet eje boc cp omnes qualitates fenfibiles calidujtfru
gidutmalbum nigrum sc.funt in corpore fim fui quan
titatem ita cp maio: efi qlitas iu magna parte q? in par/
tia.Unde patet q? non adueuiiit fubftatie materie tm:
fed materie p:out efi fub quatitate.Si ergo fic aduenit
fo:ma fubftatialis materie quate etiam fo:ma fubfian/
tialis Diuifibtlis efiet fim quantitatem : quod patet efie
falfum.ergo copofitio materie cum fo:ma fubfiantiali
pe necefiitate p:e cedit compofitionem fubiecti cum ac
cidetalibus formis 1 fic patet ueritas £me.U eritae mi
norie babetur in h° De fubfiatia o:bie ubi Dicit pbilofo/
pbue cp celum non efi eje materia sfo:ma.*p>:eterea fe
pe babef a pbilofopbo in De celo -z inudo cp celum efi
co:pue fimple^C/C-OBfflftS, Tftaby inorfes i lt°
De vno Deo Dicit q? ,ppofitio perfe nota efi cp omne co:
pue efi copofiium.jfem in lt°oe fubfiatia o:bis Dicitur
3» omne qd mouef :tt corpus scopofitum/^tem in
m quarta 17
Ii°celi z mundi cum Dico celum Dico fo:mam cum Dico
boc celum oico materiamXum ergo in celo fit celum:
z boc celum celum efi compofuujejc materia z fo:ma.
3tem ibidem Dicit pbilofopbu? q; celum efteje materia
fua tota ergo babet materiam z cofiat cp etiam formant
cum fitpfectum ergo efi compofitum.it 0:atia buius
querif utrum per oiuifionem fue materie fit multiplica
bile z fumatur rationes pbilofopbiin parnooecelo z
mimdo.quarum p:ima efi bec. Omne quod babet ma
teriams formam aut efi multa aut potefi efie multa:ce/
Iuj babet materiam z fo:mam z boc fupponaf ergo efi
multa uel pot efie multa z non nili per oiuifionem ina/
terte ergo celum efi multiplicabile per oiuifionem ma/
teriefue.ad idem efi ratio IJblatonts quam ibidem in
ducit q: celum efi ad ideam z ad eadem ideam plures
pofiimt fieri celi.iTSolutio Dicedum cp celum efi co/
politum ey materia z fo:ma:fed materta fua non ceter/
minar nec cognofctf ittfi per potentiam ad ubi tm «fient
enim Dicit pbilofopbus fn fine p:imi pl3i0iZ.fubiecta na
tura fcibi lis efi fim analogiam t in boc Differt a materia
generabilium z co:ruptibilium que Determinat -reo/
gnofeitur per potatam ad efie r ad otfpofirtones acci/
dentales z ad qualitatem z ad ubi. potentia autem ad
efie non efi in materia celi z ppter boc non efi fepara/
bilisafo:mafua nececouerfofo:ma feparafab ipfa z
boc innuit pbilofopbus quado oicitXum Dico celum
bteo fo:mam z cum oico boc celum Dico materiaimma
terta enim in celo indiuiduat-r particularijat fo:mam
z feparaf ab ipfa eo qj non efi in potetia ad fo:mam a! i
amz ,ppter boc ipfa fuppomf note fuppofiti nature ce/
leftis ficut bocceiuni.Similiter fo:ma non Dicit celei/
tas fiue rotuditas ad mouedum q?fb:ma illa non efi fe
parabilis fed femp efi actus materie illius z ideo figni/
ficatur per nomen p:edicabile oe compolito ficiit celiij
z boc efi qd Dicit iBoetius in Sib:o oe hebdomadibus,
cp in omni eo qd efi citra purnum efi boc-rboc.HT^fd
^mum Diceduni pp obiectio illa .puentt cy p:aua tntelll
gentia littere:q: ferino abfolutus oicitur ibi fermo non
Determinatus per oemoftratiuuin z nutum ad fuppofi
tum particularis celi : fed Dicit celu> fermo abfolutus z
boc celum fermo Determinatus.CT^d aliud Dicedum
cp compoiitio ^>ma per modum p:ius Dictum efi in ce/
lo:boc autem qd Dtcif inii0 oe fubfiatia o:bistp celum
non efi cy materia z fotma.tntelligif oe materia que p
p:ie materia efi.f.que efi in potentia ad efie z oe fb:ma
que acqritur per tranfmutationem fubiecti z boc enim
modo celum non efi eje materia z fonna.C* 2fd aliud
Dicedum qt co:pus multipliciter oicit fimpler.efi enim
limplejc qo Diuiditur oiuilione cortnui un z lic co:por a
matbematica funt fimplicia . Jteni Dicit limplejc quod
non babet qualitates agentes z patietee fic celum Dicif
fimplejc.^Tertio modo Dicif fimplejtin quo fiat refolti'
tioeotporum-r nonrefoluif in to:inam aliam z fic ele/
meta funt limplicia.i^tiarto modo Dicif limplejc cuius
partes funt eiufdem ronis cum toto z fic caro z os funt
fimplicia z manus z pes funt compoiita.£]c S?ij> modis
Dtcif limplejc in co:pore,iQuinto srsodo oiciturfimple^:
qd non babet partes tamen babet politionem m conti'
nuo z boc modo piictus Dicif fimplejr.Sejtto inodori
citur limplejc indiuilibtlebabesotdinem in Difcreto z
boc modo Dicitur funplejc vnitas.Septimo modo oici
tur limplejc indiuiftbile perfe Diuifibile tamen alterius
Diuifione z componibile cum alteroit boc modo fo:ma
accidetalis Dicif limplejc queadmoduj Dicitur in feje pn
riP96*q?fo:ma efi copofitioni contingens limplici z in
uariabili efientia colifiens . lOctauo modo Dicitur lim/
pleje indiuifibile perfe z indiuiftbile Diuifione fubiecti:
tamen coponibile cum altero cuius ipfurn eeefi actue
«pfectio-z boc modo fo:ma fubftantiahs efifimplejc-r
d
IfMimc partte fume
etiam anima tkgetabtlis * fenfibilis , iriono modo oi'
«f fimplejc indiuifibile pfe i indiuifibile oiuilione fub
tecti copombtle tamen ali) cuius no efi actus:* boc mo
do oicif fimplex intellectus * anima rationalis, Oeci'
mo modo oicif fimplejc indiuifibile oino in fe * oiuifto
ne alterius non coponibilecuj aliquobabestameboc
% boc: * boc modo intelligetia angelica okttur fimplejc*
Clndecimo modo oicit jimplejc indiuifibile oino oiuifi
one fui * alterius non coponibtle cum alio non babee
boc * l?oc * boc modo oeus okif fimplejc * bijs omnib0
modis oicif fimplejc ejc parte rei fim relationem autem
ad aiam okif fimplejc tribus modie.lkzimo modo qo
non babetcopofitionem cum materia neqj cum oifpo/
fitionibus materie que funt figura * bic z nuc z fic vni'
uerfaleokifftinplejc.Secunduseftfimqznon Diffini'
bile oicif fimplejc z oiffinitum compofitum:* fimboc
genus z Differentia oicunt fimpltcia fpecies autem co'
pofita.Sertius efifim qz fimplejc oicif quod non eft’re/
foluere ulterius fim rationem z adipfum refoluuntur
omnia alia z fic ens oicif fimplejc.CET 2Jd id quod que'
ritur iujeta boc utrum celum fit multiplicabile per oiui>'
fionem fue materie.oicedum qz non qz talis multiplica
tio non fit nili per oiutfionem materie factam per gene
rationem «celum autem efi ingenerabile z incozruptibi
!e ficut .pbatum eft.C* Md id quod obqcitur in contra
rium oicedum qz ficut oicit pbtlofopbus celti eft ejc ma
terta fua tota totalitate potetie z actus z boc efi ga mate
ria eius eft in nulla fui parte nec potefi effe fub alio actu
boc autem qd oicit pftusqz omne qd babet materias z
Jfozmam efl uel pot effe multa intelligif oe materia oiui
ftbili per generatione z non oe tali materia celi.CJj&d
aliud oicedum qz oepotetia creationis eft facere mul'
tos celos ad ideam vnamifed no efi oe puentetia crea /
ture qz fi eent multi celi eent multi mudi.qf» I5 poflet fa'
cere creatoz quatum efi oe pote'tia fua tame boc non po
tefiefiefim couenietiam z potetiam creaturarum ut in /
fra ,pbabtf cum oifputabttur Citrum plures poffunt ee
qs vnus mundus.boc enim non babet bic oifputari re
feruetur ergo in futurum.
C7 Quid fit celum fim oiffintttonem«2lrnculus 40,
q ‘Qarto queritur jgluid (it
celum.tEt fumaf Diffinitio Oamafcem' in i°li°
cap° 6°.ubi oicit qz celti efi cotinentia vifibilium z inui'
libilium^eafuraru.CIidef autem qzbec Diffinitio non
omni celo coueniat qz iuifibilis creature Oku nf «bic in'
telligetie z anime ffancte z ille non coti neni in celis itv
ferioribus planetaru.lkzeterea np videf bcc Diffinitio
oari oe natura celi qz per illam no cognofcif utrii fit co'
gnitum uel alterius nature cum tu boc per Diffinitione
realem oeberet intelltgi.Jtcm ptinentia refpectu vifibi
lium «rinuifibiliu non videf eifeetufderonis qz vifibk
lia cotinenf circufcriptiue.inuifibilia oiffinitiue tm.Si
fozteokaf qzcotinctiafumif bkpzo virtute faluattua z
ptinentia fii effe patet qz falfum efi qz talem virtute non
babet celum refpectu inuifibilium.lkzeterea boc videf
effe cotra Damafcenu qz ejreplat Diffinitionem oicit in
ter ipfuj enim intellectuales angelo# virtutes z omnia
fenfibilia codudunf z circum termiuanf.folus aute oe
us incircufcriptibilis efi oia implens z ofa continens z
oia circum terminas ut fup omnia ens z oia condens.
IfSzeterea qz non poffit oari ratio vna conueniens om'
nf nature celefft quorum enim efi vna ratio fim natu-'
ram illorum efi ,ppagatio ab vuo fim naturam ficut pa/
tet in bominibus z atalibusffed ftellarum z celorum ,p
pagatto non efi ab vuo fim naturam ergo non„ eft ipfo/
rum ratio vna.St fozte otcaf qz ipforum efi pzopagatio
vna ab alio per oiuifionem.fubfiatia enim oiuidifper
cozpoream z iiicozpoream,* cozporea ulterius per ge'
nerabilem z ingenerabilem z motus ctrculariter z fm
rectum z ita celum effet fubfiatia incozporea ingenera'
bilis mota circulariter«CT£ontra oicitpbilofopbus in
metbacc qz cozruptibilia z tcozruptibilia no funt eiuf
dem generis.Similiter in libzo oe fubfiatia ozbis oicit
pbtlofopbus qz cozporeitas non oicif vniuoce in celo *
in elemetis ergo nulla efi oiuifio quado oicif cozporus
aliud generabile aliud igenerabile.lkzeterea oicit pbi'
lofopbusiu 6°topi0?.qz vita non fim vnamfpeciem vl
def oki oe animalibus z plantisffed altera quidem anf
malibus altera plantis inefkergo fimiliter cozporeitas
non fim vnam fpeciem ineft cozruptibilibus z incozru'
ptibilibus«C'Solutto oicedum qz pztrna oiffiiiitio oa t
turper actum celi * non per naturam pzopziam tpfius
quemadmodus obtectum effrr nomina fozmalia oicta
per abftractionem babent refolui in materialia cocreti'
ue okta.fic celum efi cotinentia vifibilium-z inuifibtlk
um creaturarum.boc efi celum efi cotinens vtfibiles z
inuifibiles creaturas.'! oicit creaturas ad Differentiam
creatoris qui a nullo cotineturfed omnia cotinet utpa
tet ut auctoritate pzius oicta z fic patet folutio ad ^mus*
CJ 2ld aliud oicedum qz cotinentia non efi equoce oi'
ctaadcircumfcrtptionem z oiffmitionem.p.oiffmitio
enis pzius efi natura qj circumfcriptio quod patet qz ab
ipfa non conuertif cofequentia quecuqj enim loco cir'
cufcribuntur etiam loco otffiniunf fed non conuertif z
ita illa obtectio fupponitfalfum,CT2ld id quod querif
utrum omnium fuptorus fit ratio vna eftouplejc refpo
fio.gdam enim oicut qz oia fupiora penitus funt vnius
nature nec ciffertlt per fozmas fubftatiales fed per pzo
pzietates que funt babere plus oe lumine uel minus irt
oiuerfis partibus ficut Differt pars fiellata a no fiellata:
z ficut Differt fol a ceteris fiellts.Clel Differunt perba'
bere ftellam vnam uel plures ficut oifferut ozbes infe/
riorcs planetarii ab octaua fpberatuel per babere lume
a fe uel ab alije ficut oiffert luna ab alijs ftellis.i ifii fol
tiuntronem obtectam per boc qz ouobus modis plura
reducunf ad vnustn natura fcilicetfim ronem originis
z .ppagadotuel fim virtutem influetem tiz poffe z mo
ueriM bcc videtur effe fentetia 2tueroYs.dlbelius m 0»
ctoebet«f.qz non bnt ronem vnam in fpeckcti nec oia
babeat vnus motorem ec fint oia eiufdem effectus nec
oia eiufde motus z ideo vmiquodqs ab alio oiffert fpe
de z circulus a circulo z ftella a ftella.C^d boc quod
obyctf oe Diffinitione per oiuilione collecta cocededu?
efi qz cozporeitas non efi vnius ronis fim vnam natu/
ram in cozruptibilibus z in icozrupttbilibus.Si tamen
abftrabaf ab utroqs z loquar aligs logice tuc efi vnius
intetionisnibilominustiioiffmitiopot rtare I5 oiuifio
non fiet fm nam;qz in Diffinitione non pontf cozporel
tas trii fed tncozruptibilitas.
partibus celi.
£inde queritur 23e|?
0 tibus ce\i£t querunf qtuoz.queda enis
funt partes coiter oeterminates omnes
ozbes^ oe illis querif pzimo.fifiter que
dam efi pars ut terminus z figura:* oe illisquerif*0.
tQuedam etiam efi pars que Dicitur ozbis fupioz uel in
ferioz ficut celum empireum * aqueum * cetere fpbc'
re * oe illis queritur 3°.4a queftio erit oe partibus que
funtftelle.
CT^frttculus s°.£ze oejrtro * finifiro celi.
p mimo ergo queri» oe e
tibus ozbis que funt pzincipia oimefionis fue
in omnibus ozbibus.f.longitudinis ozbis * latitudinis
«r^pfuditatis que fut furfum * oeozfus * oejetru * finifirt»
* au * retro, t£TO.ueraf ergo oe ifiis.^0 eo qz l^vtba/
Be 46’ cocqtieuis
goras illas ptes ee oixit in cdo,©ic(t aut pBs gp oextni
eft vnde motus localis incipit « finiftrum dl per quam
refoluitur in oextruj.Uidetur autem gp ifta non finMn
celo.gcgd enim pncipium z fine z meditl motus fui no
tabet in fe fed’ ejctra boc non babet in fe vii icipiat mo/
tus z per quem refoluat circulus in fe no babet fmcipi/
um z medium z finem motus fui ut otcif in 8° pbi^er/
go non babet oejctru z fmiftrum.cum ergo celti fit circu
lare non babebttoejctru z finiftrti.CEr3tem celti non di
ifltnguif in ouos femicirculos oiuifos per oyametrum
ab oriete in occtdetem per cetruj terre.Cumergo celti
moueaf ab oriete in occtdetem z oe ptlcto Diametri ad
ptictum non fiftit motus fi regirat ab occtdete in oneiv
tem ergo qua rone oicif incipegra fupioris femicircu'
Ii in oriete eadem rone Dicet incipe in occidete gr a tnfe
rioris femicirculi ergo qua rone oicif ories oextru5 ea/
dem rone Dicef occides oextru.C^Km mota vna par
te celi mouenf oes ergo qua rone incipit motus in vna
parte eadem rone in oib° ergo ubiq5 ert oejctrti z ubiqj
finiftni.lfrzetereafumaf ratio Cometatoris quam po'
«it in corneto oe celo z mtido aliquatulti poli £mapiu5
fecudi libzi que eli bec cp oeytrum z finiliru5 caufanf a
Virtutibus actiuis z paifiuieff.ab abiidatia caloris natu
ralis .pcedentis a cozde z fpirituu plus in oejctruj qj in
finiftrum ■z cum tales virtutes no fint tn celo celum no
Videf babere oestrum z finiftru*CT Sed cotra nibil eft
uanum in natura ergo nec boc erit uanum cp in quadi
parte oriunfftelle «in qdloccidut ficut Dicit ipfe J2fri'
iloteles in littera z ita opoztet gp in loco orientis fit aliq
ratiopttncipij ottus.crSujrtaboc querif utrum idem
Jit Dextrum oium ozbium*i£t videt qmoiuno ent3 ide
ubi eft vnde incipit motus.quida etiim ozbes mouenf
ab oriete motu Diurno z gdam ab occidete motu pzo/
pzio ficut ozbes planetarurmCPSed pira boc eft td qd
fere ab oibus imponif J&riftoteltXq) Dixerit cp omnes
ozbes mouenf ab oriete in ocddeteimSd idem eft ra/
lio Sneualpetre in aftro logia fua qui Dicit gp cozp° vni
us nature fim naturalem motum mouef ab eodem lo'
co in eudem.Cum ergo omnes fpbere fint vntus natu
re omnes mouenf ab oriete per occtdetem in orientem
vnifo:mimotu£mnaturam«3tem alia eft ratio quldo
Duo circuli vnus extra «vnus intra mouenf contra fe
inuicemvnusfiftit alterum uelfcindet eum fi non fue'
rint eque foztes ergo fi celuj mouef ab oriete tn occide/
tem «interiores ecouerfo uel fiftentfeinutcem uel vff*
fcindet alterum quorum utruqj talfum eft ergo omnes
mouenf ab eodem loco z in eundeimCT Solutio Dici/
mus cp qdam oiftinguut cp oextru5 z finiftrum oiuerfi
mode funtirioiuerfisOri gbufdam enim Differut figu/
ra z virtute ut Dicut ficut in boibus z aialibus z plantis
in qbufdam autem fola virtute Differut ficut in celo :«
ifti Dupliciter falfum oicut.^TlI^umo qz Dicit 3fiftote'
ies in li° celi z mudi cp oextrum z finiftrum no Differut
figura fed ante «retro «furfum z oeozfum« boc vide/
mus ejcpzeffe qz Dexter pes figuraf ficut finifter z man0
fintftra ficut Dejctrazfedmebzafupiora nonfiguranf fi/
c ut fferiora nec anteriora ficut pofteriora * ifrzeterea ifti
Dicut gp fiqs fciret oifcernere fubttliter qd videret aliter
figuras i folia arboris in finiftra z aliter i oejctra.£t boc
eft c6u a ariftotelem qui Dicit in celi z mudi qzoey/
trum z finifti um non eft in aliquo planetaru.*jbz'eterea
ratio oictat boc cp fi Dexnum z finiftrum funt pzmcipia
motus localis z planete non babet motum localem pp>
ceffiuum fupflueret in eis oeytrum z finiftrum z fic ali/
quid effet uanum in natura.*jbzopter boc Dicunt alij gp
ante «retro caufanf a qualitatibus cotrarijs z fimiliter
furfum z Deozfum z ideo illa non piit effe in eodem co:
pore ficut furfum eft in loco ignis z Deozfum eft in loco
terre fed Dextrum z finift. um no caufanf a ptrarys fed
quarta 18
ab abudltia maiori z minori eiufdem.Similiter in ce '
lo Dejctrum eft ubi eft abudatia luminis Difponetts ad
motum.fimftru autem ubi minus oe lumine.CSed
cotra boc eft cp quldoq? fim boc Dejctrum eet in occide'
te qz illa pars ubi abudat lumen reuoluit circulartter l!
cut z alta*boc autem eft cotra Briftotele Dicetem in litte
ra celi z mudi cp oejetrum ert ubi videmus oriri ftellas:
z finiftrum ubi videmus eas occiderejtem Dicit Co'
metato: ap ariftoteles loqtur ibt per quadam fimtlitu/
dinem « bois imaginem ponit cuius pedes funt in pe '
lo arctico z caput in antarctico « factes eft uerfa ad nr m
bemifperiu.illtus enim oejetrum eft in oriete « fintftru
in occtdete z ante eius eftet in meridie « retro in aquilo
i e,£t boc videt Sriftotelestagere in littera ubi Dicit.
£jc eis gdem opoztet nos ejciftimare eft bomo babens
Dejctramzfiniftramcofimilesinfigura oeinde cotmet
fup feozbem.tgt qdam hbzi babet eje eis cp opoztet nos
ejciftimare ert bomo babes oejcteram«fmiftram no Di
uerfas in figura oeinde «c.^tgf a buius littere quida.
Dicunt cp fup ozbem eft alius ozbis fed littera eft talfa z
non ejcpoiuf ab aliquocometatore « CT -CO IBOVS
opinione autem Cometatoris videf effe littera qz ime'
diate feqtur z eft tllt ozbi iterum virtus Diuerfa ,pculdu
bio,f.oejctru3 « finiilru quoma funt ei loca inceptionis
« ftatus eje ope factionis fue.« fimiliter opoztet ut ejeifii
memus utriiqj in pneipio motus ozbts . nam fi motus
eius no eft in tpe infinito fed motus eius eft fitutus ne'
ceffario opoztet cp motui eius fit locus ubt incipit^ jc 15
accipif cp Dejctrum z finiilru funt fim vim motos z fim
Difpofitionem mobilisXlna enim reuolutio celi no eft
infinita cum celum fit finite qualitatis vnde opoztet gp
incipiat in a liqua parte « in quacuqj parte incipit in illa
babet ronem inceptionis que otcif oejctrum*Unde Dt'
cimus gp ifte opiniones oes falfe funt otcetee celum ba
bereoextrum «finiilru in uerttateDifferetia in viitute
puenientia tn figura fupponetes gp celum mouef a piil
ctofibi «non a Deo tm.3tc|” fupponimusgpcelu5 ouo
bus modis cofideraf ffmt eft locus infimoru z fim natu
ram ,ppztam fiin quam Diftinguif ab alijs cozporibus «
ideo babet quafda virtutes fim gp eft locus « quafdam
fim q> eft celum.Enco ergo gp oextru celi eft in oriente
quitum ad virtutem loci fiue fitus. j£t boc patet ex boc
cp motoz celi mouedo celum mouet oia naturalia « cus
motus fit femp ab immobili a liquo pmo ficut .pbatum
eft in pbifica opoztet gp motoz ille fit immobilis « loer s
tmobtlis vnde mouef f>mo,2>ico aut locum ficut o :
minatu in pte orietis eo qr ibi abudet vis motoris pm i
«inde per motU5 celi affluit virtus eius in totam nam*
CTHd pm aut Dicimus cp I3 circulus tnquantu circulus
pneipiu « medium « fine babeat in cetro z no in circufe
retia tn circulus tn materia nali z bns politionem fim fi
tum mudi no eft eiufdenr rontsin oibus partibus fu s
« ideo eft ro quare in qdam parte incipiat motus eirs
« per quidam regtref ,C[T £ld aliud Dicedu gp Difiractio
circuli per Dyametrum no fiftit motii z ideo non De ne/
ceffitate eft ories i utroq5 pueto oyameti i ntfi foztequo
ad nos « non fimnam.ir^fd aliud Dicedum qr mota
vna parte circuli mouenf omnes fed non eft in oibu s
ratioinceptionis motus.JQJ 'Md obiectum Commtcy
ris oiceduni cp oextrum z liiuflrum «copofitu ex coit'
irarys fic caufanf ut Dicit fed in fupioribus ex natura fi/
tus «ozdtnis eorum ad aliaX inferiora que mouentur
motibus eo^CL. 2fd boc quod querif utrum omnes
ozbes babelteudemorietemfoiuif Diuerfimodea di/
uerfis.fim ariftotelein enim non eft idem oriens : fed
ories planetarum eft in occidente ozbis ftellarumfixa/
rum*« ideo Dicens qz omnes ozbes mouentur ab ori/
ente in occidentem increpat Ifrytbagoranr qui oiyitil/
los qui babitant fub fpbera occulta: qui occultantur
|b:ime partis furnme
viftbue nfis efl*e in medietate oibis inferioris in parte
finiftra boc eft illos antipodes qui funt uerfus polii au
tarcticu; uerfus orietem.noeaute oijcit babitarein mc'
dietate o:bis fupioris in parte oejctra ? boc fim motum
fpbere ftellate.gEt patet <p falfum oijrit qi fi oejetru fit in
oriete ut oijcit *p vtbagoras pones bominem fim cp fu'
pia pofuimus eum tue antipodes Ipabitat in pte fupiori
oibisin parte limftra q: fub motu habitat regirattonis
nos aut qui fumus uerfus polu arcticum habitamusin
celi oejctra in inferiori parte oibis:qt habitamus fub ac
ceifu inceptionis motus celitfed fim oibes planetarum
ueru otjut Hbptbagoras q: oejctra planetarum eft in fini
lira oibis ftcllarti fijtarum ? ideo fim oibes illos nos fu
mus in pte fupiori in finiftra q: motus regirationis pia
netarum eft fuper nos.£t illi qui babitant in alto bem*
fperio funt in parte inferiori m oejctra ? hoc fim motu;
„ppttu planetarii ? non fim oiurmi q: fim illii motus ac/
ceftus planetarii eje inceptionibus eo?z eft fup eos:? 15
ptingit ideo q: uarianf poli a polis oibis ftellaru fijcaru
? orietes ? occidetes ipforin ab oriete ? occidete illius*
CT^t eje l?oc patet cp oes talfuin oiciit qui impomit ari
ftotelt cp oipctt planetas moueri ab oriete piimi oibis in
occidetem ipfius.CETScbm ergo boc foluende funtro
nes quas UiducitSneualpetras? oicedu cp coipa fupe
riora no bnt in fe ptrarietate z ideo non mouenf ad lo/
ca ?traria:qi ficut vnus locus eft qui oicif medium ad
que; mouef terra:? vnus locus eft a medio furfum ad
que mouef ignis ita vnus locus eft qui oicif circa me'
diu; ad que nullum coipus mouef qi omne coipus qb
mouef ad alique loeu fim nam qefcttquado eft in illo:
fed fupiora mouenf in ipfo circulartter z partes illi0 io/
ci fiue litus no funt ptrarie ad inuice ficut ptraria furfu;
? oeoifum fed tm bnt oiuerfitate ineade natura fitus?
loci:? ideo oiuerfi oibes in oiuerlis parttb0 futs pnt in/
cipe motus rone oiuerfaru Difpofitionu que funt in mo
toribus z mobilibus. aliud oicedu cp cum circu
Ius mouef contra circul ii oicere opoitet cp moueanf in
eifde polis z in eode ajcesqb non factui oibes planetae
cum pmo oibe.tlel oicaf melius q> motores interiores
no funt ptrarij motori fupiori immo intedut? appetut
libi fimulari z ideo etiam mouet motu fuo.f.motu oiur
no z infup bnt .ppiiu ut oicef infra qui no eft cotrarius
motui bmo fed babet oidine fub ipfo ad pfiftetiam nae
q: ,ppter oiuerfitate inferios necefie eft ee oiuerfos mo
tus in fuptortbue ut ,pbaf in oe generatione.? t° oe
celo ? mudo.gn Sneualpetras pcedit rones illas ? po
nit cp oes oibes mouenf a motore vno £>mo cuius viri
tus foitioi eft in oibe imediato qj z°uel 30.? ideo in p°
facit motu oiurnu reuolues ipfum ce piicto ad puetum*
“^n i° aiit ? in inferioribus in tpe motus Diurni nonfa
ctt pfectareuolutionefed pars manet? iteru in alio oie
pars ? fim buiufmodi remanetias oicif cp planete vide
tur moueri ab occidete in orictem cu; tn no moueanf.
e&b aut otuerfimode moueanf boc oicitcotingerepio/
pter oiuerfitate polos ? circulos.CTlflotadu; autem cp
oejetru ? finiftru oicif multis modts.f.abfolute ? in co/
paratio e ad noe.2fbfolute oicif ouobus modis.f.fim tt
militudme ? fim virtute, fim fititudiiie in ftatu.fi m virtu
tem in illis in qbus funt motus oiuerfi ficut in aialibus
£ndpiu motus eft in oejetru ? altera pane.f.finiftru tra
but poft fe:? ,ppter boc aialia quado incipiut ambulare
oejetru pede ponut fius ? oeinde finiftru qi facilior eft
fic ambulatio:? in celo ubi ^nctpitl motus eft ab oriete
? regiratio ab occidete.oico aute motus oiuerfi piopter
grauia ? leuia que no bnt nili motu vnum a medio uel
ad mediu? ideo no bnt motu oejetru uel finiftrii.Quo
ad nos etia ofcunf ouobus modis.f.per fola relatione;
ficut illa que funtuerfus oejetru uel finiftru in coparati/
onc ad nos.uel per relatione ad fatu ficut obferuant au
gures auem fedetem a oejrtris ?9 finfftrts.fboc tn ideo
non oicimus peredamus fatum baberevim fed quia
bee otftinctio eft antiquorum.
CpBe ante ? retro celi Articulus 6°.
s ficundo querif Beante? re
tro celi que fim p5m funt bncipia motus altera
tioms.^ET£t querif qi alteratio no eft in celo ut fupia,p
batu eft. Jtem ante eft ubi funt fenfus ut oicit pbilofo0.
£um igif iu celo no eft fenfus iu celo no eft ante.^tem
ante ? retro oifferutin figura? virtute:fed in celo no iit
uentf oilTeretia fim figura qi ubiqj celum eft rotudii er
go ante ? retro no funt in celo.^U C lOlriS iRB.Bicit
pbus q? ifta feje ante ? retro furfum ? oeoifum oejetrum
z finiftru funt ois coiporis copleti:cum ergo celsi fit co/
pletum coplettftime ante ? retro funt tn celo . Jtem an'
te ? retro funt £ndptu ^funditatis ?eum ^funditas fit
inommcoiporevidef q?an?retrofintin omni coipe.
3tem repbenditur lf^Ytbagoras qu» loquebaf oe oeje/
tro ?fintrtro ? no oe ante? retro ? furfum ? oeoifu; cil
tiii illa iu pluribus coipibus inuenianf q; oejet» u ? fint'
ftrum ergo fi oeptrii ? finiftru funt in celo multo magis
ante ? retro.CTSolutio oteimus q; ante ? retro funt tn
celo fim oifpofitione circuli fignos fub quo mouef fol fi
oedinat ab aqlone uerfus meridie ? motores planetas
bnt oedinationefim ptem illam ? peipue fol.^TSd id
q b bmo obijctf oteimus ap pbus loqtur ibi oe aii in aia
libus qi in aialibus ante eft ubi funt fenfus.ifta eni ma
jc ime oererminanf in coipe fpirate q t> eft afatu aia fenli
bili ut ipfe Dicit.CTB.d id aut qd querif qliter fit £mcipi
um alterationistn celo.Bicedu cp eft^ncipiu alteratio
nis iu ipfo effectiue.i.qi efficit akeratioue.ejc motu eni;
folis ad ante uerfus aqloue ? Declinatione eius retro $
fus meridie ptinua fit alteratio in inferioribus? pnter
pttnua fit griatio ? coiruptio ? boc eft qb oicit pbs in
oe gnatione cotinuitatis griattonis ? coiruptionis toti4
f.celiallatiocaufa.pfentie^o?abfentieconnngitemni
quadoqj fieri loge qnq^pe.ineqlt jvo oiftatia ente in'
equalis erit motus.quocirca fiin aduentedo?1ppe ee
generat ? in recededo ? loge fieri ad ipfum coirumpit.
Similiter etiam in aialibus non fit alteratio nifi fim qll
tates fenfibiles ,ppe ut,pbaf in 70 pbi?.cu igif an fit ubi
funt fenfus.qualiter an ? retro bucipiil funt alteratioms
in aialibus.^TBdaliud oicedu qi etia illud non tenet
ntfi in aialibus ? non in ceIo.{P3d id qb videf oicere
pbus q? in omni coipore copleto funt ifte feje oifferctie
Bicendu cp appellat coipus copletum pfectufim piinci
pia motus que babet in feipfo.f.^ncipiu motus localis
babetis Diuerfitate ficut eft motus aialis:? bncipiu mo/
tus alteratioms per f enfus:? fmcipium augmeti per fur
fum ? oeoifum.CT&d id qb obijcif ap ante ? retro funt
^iicipia ptunditatis que eft in omnicoipore.oicendu;
cp intelligif oe ^funditate aiatorum cuius termini funt
ante ? reiro ? quo ad boc otcuntur efi*e piincipia.
CTSrttcuIus 7°.De furfum ? oeoifum celi*
, itrtio queritur Be furfum «
oeoifum que funt Ancipia longitudinis in ce/
Io ut oicit pbilofo°,Si enim furfum ? fim majrimam of
ftatiam a medio videf cp circuterentia celi ubiqj eft fur
fum ? nunqj oeoifum. Jtem oicit pbilofo0 q? furfum %
oeoifum funt piincipia motus augmetufed 'augmetum
non eft in celo ergo nec furfum nec oeoifum.lkieterea
furfum ? oeoifum funt ad que mouentur graue ? leue.
CT&d boc Otcut quidam q? furfum eft ubiq, tujeta ce/
lum ? in celo : oeoifu; aurem in centro terre ? q> vnum
tftorum eftin celo? non reliquum. <ET Sed j?ec folu/
tionon babet rationem . l&eterea eft contra pbilofo/
pbum qui Dicit cp longitudo oibiseftfpatium tn quo
®*40,coequeufe
funt ozbeo zcpe) c ozbtbuo funtqdam qui funt furfum t
ey eie funt qui funt oeozfum 3:»fte locuo.f.fpattu ozbiuj
ey omnibus medietatibus ozbtii eft oiuerfusXui noo
cofentieteo Dicimus gp furfum z oeozfum funt in celoi
eft logttudo ozbio oepolo in polum na q? poino antar/
cucus fu furfum z polus arcttcuo oeozfum iit fim oiuifto
nem funi ozbte.fim oiuifioneo autalioy ozbiurn in qui
buo (unt planetezpoluo qui eft in nro bemtfpio di fur/
fumrz polus qui eft m inferiori bemtfperto eft oeozluj.
j£t boc eft quod intedit oicere pbus cp ey ozbibuo funt
qui funt furfum z gdam qui funt oeozfuj cp vua medte
tao ozbis eft oeozfum z altera eft furlu5 fim 9? oiftiugmi
tur ozbeo occulti z ozbeo fubiecti vilibus ime.CT Q£
aut Dicit pl jus gp ifte locus eft ey oibuo medietatibus oi
uerfie inteliigtt cp ozbeo qui funt citra 6mum ozbem Di
uerfificanf in polio z orietibuo z occidettbus z per con
fequeo oiuerfificanf in furfum z oeozfum z in oeytro z
liniftro.GTHd id ergo qb £mo obycif oe furfum z oe/
ozfum Dicedii cp ouobuo modis oicunf.f.fim gp funt f>n
ctpia motus localis recti z fim boc funt contraria zptn
boc mouenf ad ipa graue z leue.oicunf etia fi m cp funt
^ncipia ut termini rnotuo augmeti ut ^ncipia ut termi'
ni loginidmio z fic non funtcontraria.Qnde Dicit pbk
Jofopbuo in lt° oe afalibuo cp in puerio mebza fuptom
maiora funt ,ppter abudatiam calorio impelletis alime
tum furfum poftea aut fit ecouerlbdfrer boc patet folii
tio ad pmti zimz 4m*G7Bd oicedu3 cp furfum z oe
czfum no funt in celo ,put funt ^ncipia augmeti fed in
eialibue fed ,put funt in celo funt Ancipia longttudmie
tm4T nota cp ifte fey oifferetie ,put funt in celo z in
aiakbuo ouobuo modio acapiunf ,f.,puc funtpzincipia
timenfionum z pzout funt ^ncipia motuu.pmo modo
eft fme furfum z oeozfum z pfequeter oeytru z fmiftru
z ultimo Ite z retro ficut £mo eft logttudo z poftea lati
tudo z ultimo ,pfunditao z buc ozduie attedtt initote
leoquado repbedit *p>ytbagora qui £>uo loquebaf oe
i?er tro z finiftro qj oe furfum z oeozfum.tfT Si autem
cofiderenffim cp funt fmcipia motuu fic f>uo eft oey trti
z finiftrii z cofequeter ati -z retro z ultimofurfum z oe/
ozfus . qz £oz in mudo eft rnotuo localio z cofequenter
alteratio ad generatione z cozruptione in inrenoribu»
z ultio augmetu poft generatione:* l?ilc ozdinem conii
derauu llSytbagoraeque-znoocepinVUn oifputatione
UT Srticuluo 8°.Utrum figura celi fit circularis.
„ jBnderedeundum eft ad
zm fupioriooiuifioiuo^t querendu eftoe fi/
gura celi utrumfitcircularie,fi£tvidetur$> non . Cucit
enim ©amafcenuo gp celti qda beimfpertuu.femicirct»
lumefte imaginati funt qz ommoyamumciatoz Sautd
Oicit.iQui eytedtt celti ficut pelle, quo oftedit tabernacu
Ium. i£tbeatuo)>Taia0,&uiftatuit celti ficut cameram
(.arcum ergo videt gp figuratum fit ut femicirculuo.Si
cotra oicaf gp in bac parte magio crededii eft pbio vide
lur gp no cum otcat 2fug° no eft crededii oe celo bijb
qui oe patre celefti alieni funt,C*^Oin^iR2f.i5i ce
Ium eft femicirculuo aut mouenf aftra in ipfo qefcente
celo aut mouetur celum z motu iptuo aftra mouentur*
Si ^mo modo tiic fupiuo aftra mouenf in femictrculo
z fubtuo in oyametroXum igif ptictti ulttimi fit actu fi
nio femicircult z actu ^ncipius oyametri aftra que mo/
uenf in ipfo ut ouobuo utenf vno ergo qefce accidit ut
,pbani eft in ^pb^^ergo eft aliqb tepuo in quo quie/
fcjit aftra z fimiliter rnotuo eos no erit cotinuuo qb eft
cotra pofittone.CT Si aut oicaf gp celu5 ipfum mouefz
tiic aut eft eytra ipfum locuo aut no.Si non cum igif ar
cuo opametri min°oiftct a femicirculi centro $ anguli
oyametri opoztet op anguli eiue moueantur in nibtlo*
IIT Similiter arc° femicirculi pluo oiftat a cetro qj oya
£35 quarta ,B
meter t ita femicirculuo fubtuo erit in nibilo.dT Simi
liter opoztet gp altqu videremue fozrna celi fup noe re/
ctam fim linea oyametri z aliqu acuti f»m Dtfpofitionej
anguli que oia funt pterrone.CSt aut otcaf gp eytra
fit locuo tiic ille locuo aut eft ut plemizaut ut uacuu^Si
ut plenti tiic eytra erit locu© a dc illi0 figura fimilio eft
queftto<z fic in infinitii.Si autem ut uacuti tiic uacuuin
erit in natura z gp aUqd moueaf in uacuo qb toni eft p/
ter ratione.ibzopter boc oicimuo gp ceki eft rotundum
tribuo oe caufie/|p«imo ,ppter motu fuum que opoztet
ee ptintniz inqetii z boc no pot ee uifi iu circulo.Scbo
,ppter natura ipfiuo celi qz aliter Ipaberet otrariii z eftet
cozrupttbile.ffertio qz figura illa fola ftmpley eft z capa
ciftimaotumtb^oibuo.Ettdeocopetit cozpori fim/
pliciftimopmocoauettoia cozpa.^^fdbocautej qb
obycif oe oauid okedu gp tpfe loqtur vulgariter oe
inifpio qb eft fup noo uerfuo polii arcticii z filr ^fatao.
CTpecelotrinitatio.
c 31 JCCjll^lT^r tranfeundu5 ad
queftione oe partibuo celi que funt ozbee.
fed q: celi multi enumeranf a fcriptura z a fanctio celii
trimtatiezempireuzcriftallinuzfirmatnemum. £t3oan
neo iDamafcenuo tagit fepte celoo planetarujXt ifta/
banuo fup ©euceronomiu tagit fepte celoo.f.emptretl
crtftallinmfinnametii:tgiieii:olYmptii:etbereu;aereu5.
3deo quereduj eft pmo oe fingulie boy celoyzz poftea
incomunioeeifde.i£hierafergo£mo oecelo trinita/
t iiz querunf qtuo:.*|b:imo an fit cozpuo.z0 fi no eftco:
puo utrum littde q? oeuo.^que contineri babeltin ce/
Io trtnuati0.4° z ultimo fim que modii eyaltatioiuefit
cleuatum fu per a lioo celoo.
GT^lrticuluo^.Otrum celum trinftatio fit cozpuo.
„ © pzimum pzocctofc,
idueciiq? funt eiufde oiuifionio funt eiufde na
ture celti trinitatio cum altjo celio eft eiufde oiuifionio:
ergo eft eiufde nae.Hbzobatiofmie eft q: oiuifum ma/
net in otuidetibue ut vna na gnto.minoz aut .pbaf ey 1>
cp no uenititad etide numeru nili reo otfcrete puenie/
teo in aliquo cornum patet ey boc cp latrabile z marimi
no oicunf ouo caneo fed oue figniricattoneo cauio.Si
militer bo moztuuoi bo viuuo non funt ouo boiee fed
oue fignificationeo boio.CT^ oicaf celti trinita/
tio z empireu -z firmamtii funt treo celi eft in ete cornu/
nio natura celiXt ifta ro eft ^Luguftmt in li° oe trinita
te.ubi per eide rone pbat q? pzi z filio z fpiii fancto coe
eft qb pfona eft.3te oe qb eft fupza z infra oetermtnabi
le eft fim locti uel fini ad minuozcelti trinitatio eft fupza
empireu ergo oetermmabile eft fim fmi.maioz patet ey
boc q? fupza z infra funt otfferctte lituo z loci.minoz ac/
cipif in.iy°.yfaie.Ubi lucifer eyifteuo tn celo empireo
oiyit in celii cofcedam.qb non oiyiflet nifi celum trini/
tatio eftet fup emptreii.CT^fd oppofiui arguif fic oeu«
eft in celo u inttatio ficut oicutfanctt-zfides catholica po
nitbocqb oicitBamafcenuo.q? oeuo incirciifcripnbi/
lio eft loco z tpe z intellectu creato ergo non eft in celo
trinitatio ficut in loco z ita celii trinitatio no pot efie co:
puo-tTSktn lucifer per boc q? uoluit afcedere in celus
trinitatio uoluit efie fimilio alhflimo z efie fup angelos
fed per nullius cozporio afcefum poftet boc cofequi er/
go celum trinitatio non pot efie cozpuo. & uod cocedi/
muo rudentes ad ^mum qj celii quldo ouiidif per w
lum trinitatio saltos celoo Diuidif ficut contune per,p
poztioneTiion ficut comune utgenuo.eft aut comuni/
tas pzopoztionis ut Dicit a3oetiuo!in fimihmdme ba/
bendi fe ad aliquid z by celi fimtltter fe babetad vnum
actum qut eft continere -z faluare contenta z perbunc
moduj numeratur eum alyo celio ficut Dicitur cp rectoz
‘Ijbtfme partis fummc
duitatis z recto: naufe funt ouo digtbilfa no foite fed ar
te % £m buc modu celu trinitatis z celu empireu % firma
metu funt tres celi quam ad puentetiam ptinedi z falna
di iferiora ptcta.CT 3d altu d oicedu q? fupia % ifra ©icti
utr mulnpr licui % pus z pofteriut.iDtflf enim fup oidf
ne z loco z Dignitate z Pm ultimti modii fumif in Yfaia*
fPSCrticulus xo^ncelu; trinitatis fit idem gtoeus.
9 lEcudo queritur Ut£ fit ide
m oeus.gSf videt’ g>n6:qi Dicit pf?s 4° pbf?«
q> nibil elr in feipfo perfeXu g oeus iit in edo trinitatis
i no iit in aliquo per accii e:qi nec aliqd acens ei puenit
celsi trinitatis no erit idem oeo.Jte o: in >-iiua,ce(ii mf
bi fedes eft z terra fcabellu pedii meo^Xoftataute gp
oeueeft in celo illo qbdl fedes eius, cu; ergo oiuidaf
ptra terra z terra fit creata necefie eft celu dfe creatum*
jtem Dicit pfts tn De celo z mudo*ep oes pmi puentunt
sn boc g? oeus eil in edo m pilat qrioquifoe edo crea-*
to z illud efl celti trinitatis in quo eil Deus g cdii trinita
lis efl creatii z mbil creatu efl oeus g celii trinitatis no
eft oeus«CX fDinms Deus eft in edo trinitatis *
celti trinitatis no eil coipus ut bitii eil g oeus dl in ipo
tanq5 in iba ud acciite fpuali.Si taitqj t iba oiuerfa ab
eo fegtur q? fit fuba oiuerfa a oeo ptiues oeu qb dt W
rettcii.St tanqj in acente ttic aliq foima accntalis ptine
bit cii qb dl magis berettcii.CTSolo ©icedii g: cdii iri
nitatis eil ide oeo fim re Differes fint rone.efl enim celii
trinitatis mbil aliud q; ejtcellena virtutis eius que coti
net z ambit oia creata.CPSdj>m g oicedu gp ee in feip
fo ouob0 modis oicif.f.per affirmatione z negationes*
JJber affirmatione nibil dl in feipfo q: opoiteret gp idcj
cet ptines z ptetii qb no pot ee.per negatione #o aliqd
eft in feipfo.i.no in alto ficut oiapma que no pttnenf f;
pnnent aliam fic oeus etl in feipfo* Od pot dici mdius
cp nxlpli eil in fdpfo idefini remfim rone.fed aliqd dl in
feipfo ide fim re z Differes fim rone z fic oeus dl in edo
trinitatis.Sicut enim iapia z virtus od ide fimtfim re
fed oifferut rone fic oeus z celii trinitatis ide funt fim re
fed oifferutfim rone.Que aut fit illa ro Determinari ba
foet in qone oe attributts.CT 3fd aliud oicedu gp edum
p: ibt celti empireii z vi ee fedes oei rone ptetop q: qe'
icit in edts.f.in btis.terra aute; bieunf ibi terreni quos
Deus pculcabit pedibus futs tanq; fe indignos ne fede
ant «i pncipib^mglie te foliu teneat.CP&d aliud oice
dii cp antiq attediit quada pgruetia*in minimo eni; co?
pofe fimpliciffimu celii fim fnbam efl eode mo fe bnsirn
ideo oederiitipm loai oeo qui ide ipfe ell^anni fui no
Deficiiit no q: fit ppiius locus eius fed qi in genere co:
porum magis habitationi fue conuenit.
CET^rttculus n°.fdue fint cbtenta in edo trinitatis*
, £rtio queritur Que funt pte
ta in celo trinitatis* C* £ t videf q? angdt corf/
nenf in ipfo.otcit enim a6eda cp iter oeu currile qcuqj
mutanf*pftat aut q? boc nomen oeus fim q» buiufmodi
no ipoitat rone ptmetie:ipo:tat aiit celii trinitatifgvide
tur qi angeli funt in oeo fim q» ipfe dl cdurn trinitatis.
3te locus dl faluatiuus z ptenduus locati faluatione au
tizpUmm angeli no bnt ab aliquo coipe neqj a fpirb
su creato z no f>m cp eil fpiis fereat0 q: fic no ipoitat ro^
ne ptinetie geriittn ipfo fim m ipfe dl cdiLSed cotra:
lucifer per boc cp uoluit pfcedere in cdii trinitatis uolu
it ee eqlis oeo g ee in celo trinitatis dl ee eqle oeo % nui
Ius angelus pot eceqjfo oeo ergo nullus angelus pot
te in celo trinttatie.lOojna boc querif utni bte virgf'
nis fit ee in edo trinitatis.U idef cp fic:q: di m ejcaltata
fit fup cboros angelo? ad cekllta regna z mpileil fup
cboros angelo^ nifi celu; trinitatis ergo ipfa eil in celo
irinitatis.Jn^ta boc ite querif utni cbail” frn gp bo fit i
celo trinitatis.Uidef^rficfta b: inffmboloafcedit ad
edos fedd ad pejetera piis.Dejctera aut oei piis eil i ce
Io trmitatis.Jtem in actibus ftj0cap°oicit ilepban0. £c
ce video celos aptos z filiii bois flate a oejcirto virtutis
Dei.Jte in pfalmo.afiimo edo egreffio eius,£t occur/
fus ei° ufq; ad fumii eius.occurfus aut ille fuit filtj bois
3te fup illud ioanis ,]fci clarifica filiii tuu.Dicit glo.lDf/
larij*nSe£ii q? caro fiat apud patre queadmodu filius W
it apud patre fed filius fuit ab eterno in celo trinitatis z
in oibus exauditus eil pio fua reueretia ut Dtcit apUis*
ergo caro ejcaltata eil in celo trinitatis*3te; pa ad corni/
tbtos*!?0 c°* fie arguit apfs.Oia fubieciili iub pedibus
etus.in eo gp fubiecit et oia mbil Dimifit no fubiectu; ei*
£t rudet poilea q? ipfe filius fubiect^ eil et qui fubiecit
ei oia.filius autfim Diurna nam no efl fubiectus pii fed
eqlu ergo ille cui fubiecit oia eil bo inquatu bo ergo ce
Iii empireu cu oibus ptetis fuis erit fub ipfo z no pot ee
fub ipfo nifi ipfe fit altio: ergo ipfe efl in celo trinitatis*
HT-COin 1TiR3 ee in edo trinitatis eil ee in equalita-'
te oei ut otcut fcti.cbiiilus bo inquam bo no eil in eqlk
tate m piis cu Dicat pi maio: me efl.ergo cbiiilus bo trt
quini bo no efl in celo trinitatis.CT -iSofo Dicimus gp
nibil efl in edo trinitatis nifi pi z filius z fpus fancftqs
ei in celo trinitatis eil ee in eqlitate virtutis oei ptinetis
^ faluatis oia fub ipfa virtute pteta.CT 2td ergo qd
obycif gp angeli intra oeu currut.Qicedu gp boc eil ite!
Itgcdil quitii ad pntia pteplattonis .ppomonabilis s qa
fupiores plus interiores minus pteplauf z no fequif fi
funt tn oeo z oeus eil celii trinitatis qt fint in celo trtni^
tatis % efl ibi fallacia accidetis .ppter oiuerfam rone oei
z cdt trinitatis.^ 3d aliud oicedu cp oeusptinet % fal
uat ut fmcipiii efficies no relinques td qb efficit per pfi
tia eentie * pote tie fim que modii oeus efl in oib° crea^
tw.z fi boe mo otcaf oeus locus angelo^ ficut videt' di>
cere 26eda no tn erit locus ,ppiius comefuratus locato
per eqlitate qb ipoitat celu trinitatis.CTBd id qb obu“
df dc btl virgine oicedu qi ipfa no eft tn celo trinitatis
z qb di exaltata eil fup cboros angelo^ boe eil Dignitas
te ficut patet in qone oe afcefione.CT M id qb obqcif
ve cbiiilo fim q» bo oicedu q? ipfe fim q; bo no eil in ce/
lo trinitatis tn ipfe bo dl in edo trinitatls*Qb aut Di tn
f^mbolo oictf oe pfona in ouab° naturis z illa bfi elltn
celo mnitatts.Sifiterintdligedu eil illnd oeactib0 ril
lud oe pfalmo,(CT2[d id qb obficif oe bY^rio oicedu;
cp caro oictf ibi cbiiilus bo 'z cbiiilus bqm pfona eil in
eqlitate piis.CT^d boc qb obfictf oe rone apii oicedil
cp ipfe loquif oe cbiiilo !?oie inquatu bb cui fub^ciunf
oia Dignitatem no loco Diffinttiue enim coipus cbtillim
cbiiilus bo inquantu b 5 ptinef tn edo empireo facfall
ter aut ptinef tn altari Dignitate no ptinef ab aliquo Io/
co fed eil fup oem locum z fuper omnia que Diffmitiue
mcircufcripiiue continentur m loco. CT^Irticulus
„ marto queritur fimquent
modu ejcakef fup alios edos celum trinitatis.
£t videf qj fola Dignitate * q: tn non coipe no efl ro vU
ftatie coipalissfed celii trinitatis eil no coipus ergo no
tnueiuf in eo otStetia coipalis qua eleuef fup alios ce t
los.Jtem Dicit pBus gp extra celu no eil tepm nec locus
z confiat gp loqtur De edo coiporeo ergo cdii trinitatis
non eil fint cirtiittam coipale; fupia edum empireum.
celii in quo eft Deus fi no fit fupia em
pireu fed fim eentia indufam ita ® no fit extra fic finire
tur aliq uo crearo eentia eius qb eft bereticii ergo eft ex
traefntwliter celum trinitatis eil m quo efl Deus ergo
celu; trinitatis efl extra cdu empireu. {TSolutio Dici
«tus tp edum trinitatis eft extra celum empireu effeiv
tia z Dignitate non ficut loco coipore ud rone oiflantie
fim fitu; coiporeum fed rone infinitatis fubftatte viav
©e 401 cocqueuts
n e:» per boc patet folutto ad quefita omnia.
CTC>e celo empireo.
J0nlequeter quo«
t Be celo emptreo.£t querunf tria.^ii'
mu eft utrii fit coipliel nd.zm ut» fit vni
foime oino uel ud.3meft utrii fit mobile.
CT&rtiailus i3°.2ln celu empireum fit coipus.
„ Bod ipfum ito fit «w
videf :q: ficut oiciit feti » Damafcenus peipue
ipfum ptinet in te fabs angelos z btos. Oe aut ptmee
ftmphcius efi pteto g celti ebemee fimpltaue eft ange/
lis.-Cumigtfangeliiintfpus celti empireii no pot efie
coipus qi fic no eet fimplidus.3te locus efi faluanuus
cptenuus locati.cii ergo celti empireii fit locus angelo
ni celu empireii efi faluatiuti angelo» fed fpiis non oe/
pedet ad coipus quatii ad ronem faluadi in eetergo ce'
Ium empireii no eft co:pus.<ET 3ujtta boc querif utrii?
angeli pofiinteecelo empireooeftructo per pofitione
tpofiibtlie.Utdef q? no.£t videf qt oeftructo celo ent'
pireo oeftruenf aitgeli q: oicit glo.ftip genefun q? celti
empireii fiatim ut factu efi fetis angelis efi repletii.eft
aiit repletio ut locus locato fed oeftructo loco oeftruir
locatii cii fit faluattuus loeatuergo oeftructo celo empi'
reo no remanebiit angeli.C^ angeli oiffmiunf er'
go cefiante oiffiniete ceifabit otffinitumtg ceflante loco
celi empireiceffabutangdi.CTSolo Dicimus cp celu
empireii efi coipus nobilifiinni inter oia coipa (impii'
cia.£t,ppter boc oiciit feti qp fitigneii no .ppter ardore:
fed ,ppter lume coipale qd bet.fjj #d pnk qd cotra boc
obtjcif oicedti cp ptines oiffmitiue no oe necefiitate efi
(implicitis pteto, fed ptinescirctifcriptiue folii ut patuit
fu p in qbne qd fit celti fim oiffinitione.Cp&d aliud Di'
cendti cp angeli no implent celti empireii ficut locaturo
locu.fed unpletipm fim oifiinctioue bierarefiarti i cbo
ro»» malioiui que in oomo piis multe fuut ficut oicif
in euagelio ioams.» ideo celti no efi locus eo» nec fal'
nas eos in ee fed potius q: magis pgruit in giie coipo»
actui btitudmis z pteplanonis eo» ut oicef itra.C^d
id qd querif ut» angeli maneret in ee no ejente celo ero
pireo ia folutii efi qi oicimus qp maneret cti a loco coi'
poreo no faluenf in ee.finirenf enim adbuc inter limi'
tes fue eentte z ptinetie a oeo ipfo ejtnte in eis per piiti'
am eentiam -z potetiant ficut efi in omnibus creaturis.
CT^frticuIus 149.
* fircudo queritur utra m
no vnifoime. cEt videf qp nomqi ficut fupia ba
bitu eft in celo eft oejctni z finiftrii z m quociiqj coipo'
re eft oejetro z finiftru illud no efi oino vnifoime ergo
celti empireii no efi oino vnifoime. CT3^ idem eode
mo fe bns natuj eft tacere ide ut Dicif oe giiatione z
coiruptione.fi ergo celu empireii eft oino vnifoime in
inferiori celo no faciet oiffoimitate nec illud in fuo infe
riori z fic oes celi eent vnifoimes qd eft ptra 0iegom.
ergo f>mti celu qd influit eis oiffoimitate z motum no
erit vnifoime fed piimii eft empireii ergo empireii non
efi vnifoime.C^OinCTRS aii multitoime efi vni'
foime ficut vmi an multaifed in giiatione coipo» circu'
lanii oeuenire eft ad £mii ergo j>mti no pot efie vnifoi'
me z multifoime.CT 3" oe multitoime oiuerfitate* ali'
qua bet in ptibus» qcqd babet oiuerfitate in toimis boc
babet quadi cbpbnem.gcqd aut babet vntfomutate in
ptibus babet ideptitate z (implicitate quadam ide z fim
ple» eft aii otuerfu* z copofini ergo celu £mil qd eft an
oes oebet ee £mu5.3te boc babef a fetis qui oiciit illud
celu igneii no ,ppter ardore fed ,ppter fplendorem,3te
©amafeenus in totius mtidi giiatione celi factura fufei
105 quarta
pfmus qt qui foris funt fapietee fine fiellts fperifoime:
aut ea que funt moyfi fua facietes oogmata.C' Solutio
cois magro» fuia efi qt oino fit vnifoime plenti lumine
no bns oiuerfitate oejetre uel fiuifire.£t qd oicit piius,
cp celu bet oejetru z finiftru itelligit oe ifertoribus celts.
pBi enim ut oiciit feti no potueriit celti empireii cogno
fcere nifi foite illi fim ©amafcenuj qui oogmata mopfi
legetes fibi ea attribuenit.£tro qre no potueriit cogno
fcere infra oicef, £t per boc patet foto ad pmuj.CT '2& d
aliud oicedti m celti empireii influit iterioribus.fj ficut
oicit pbs in Iroe fuba oibis z etia J0oe°.^ctio agetis
no efl fim ptate agetis tiii:fed etia fim ptate recipietis:»
^pter boc cii inferiores celi no fint eque nobiles cii ce'
10 empireo no ita vmfoimiter recipiiit lume licutvmfoi
initer influit tpm celu empireii. £t boc efi qd oicit pBs
in lt°oe caulis.qi £mii adeft eqliter oibus fecundis fed
fecunda non equaliter fibi aflunt.
CT articulus is°.Utrum celum empireuj fit mobile.
t firtio queritur Utrii tpm fit
mobile uel imobile. £t videf gp mobfleiqi oi'
cit pBs q? oe coipus nale bet motu. £t ueritas buius pa
tet inducedo cii g celu empireu; fit coipus nalem bebit
motii.3te videf qp ipm fit mutabile non tui mobile firo
locti:qi fup illii Ibcu pfalmi ipfi pibuttu aut pinanes.oi
cit glo.qi celti in quo creatifunt angeli mutabif:fed boc
efi empireii g empireii mutabif z fi mutabif.fim qlitate
inulto foitius fim fitii.Jte babef in ia canonica petri i°.
iu glo.fup tllud.ubi 01 qp elemeta foluenf.ibi enim oie
glo.q? fol z luna"pmiu bebtit eo m nobis mo feruitiKer'
go eade rone celti empireii pmiabif g mutabif fim qli'
late g multo foitius fim fitu.GT COMYlKCH. nullum
vnitbime oino circulare bet rone iceptioms fui mot° in
vna pte poti9 qj in alia.cti g ubtqj no pofiit icipe nufqj
icipiet z fic erit imobile. b, celu empireti eft oino vnitoy
meg efiimobile.CT3^ nobilius eft qd ptteipat bonita
te fine motu c& qd cti motu.cii g pmti coipus fit nobiltf'
fimti ipm pttcipabit bonitate quam pot bere fine motu.
3te locatis ppomonaf locus fim pgruetia fed locata ce'
11 empirei funt in eqtate pteplationis z btitudmis g ce'
Iii empireii efi in eqtate.CTSotb magro» eft cp celnro
empireii fit imobile. oicedii ad pmiiqi piius loqtur ibi
oe coipibus oidinatis ad giiatione z coiruptione p mo'
su fuii.celii aiit empireii efi oidmani fup buiufmodi o:>
dine z oidinaf ad fiatu pteplatiuii z ppter boc ipm non
bet motii.CJSd id qd obycif oe inouartone eius bene
pcedi pot qt inouabtnfed motus localis non fequifad
mutatione' illa f; ad mutatione que efi e» alterande bac
qi ibi necefle efi ages localiter accede ad patiens» talis
alteratio no accidit celo empireo.Se boc tn meliln qo
ne oe inouatide mtidi tetabu .<£“ £t nota cp fuia ifta qp
celti empireii oino fit vnitbime » imobile fub opinione
efi » no oe bijs que ponit fides.m pfti no pontit ipm qi
ipfi locuti fiitoe fupiorib^fim fenfuj uel fim pntia ronis
» fim fenfus appeut nobts tm occo fpberemona ivo,pb3
lur fim pntia ronis ut ifra bebif .©ecima que pontf im'
mobilis nec fenfu nec foiti ratione mamfefiatur z ideo
ipfi non pofuerunteam.
CTsecelocrifiallmo fiueaqueo.
B dilide querif© e celo crl
ftallino fiue aqueo z oe ipo qrunf tria.f.
qd beat pio ma z toima .» utrii fit mobile
uel imobtle,3° qua necefiitate ponaf ee.
CET^IrticuIus i6°.i0uid celum criftailinum babeat pio
materia z quid pio fointa.
, m piimurn pio^f nc.sw
g° fup genefim ad littera oicft.boee»tgit aqnl
d 4
|b:lme partis lome
pondus cpfup terra fluat ue! in aere uaporabiliter fera
uir? no iit ftnt fupia firmameting ; cti5 celti aqueu ponaf
De ma aque no efl fup firmainetii.CCTSi terne aliqs Di/
eat q? aque funt ibi miraculofe ex qbus eft celti aqueuj
obuiat ei 2fug° Dices in eod£3 loco.Bec qfqj Dicat boc
oipoteiuia oei fieri qltter enim ceus nas fecerit querit
nunq5 oe eis per nuraculu potetie fue opet g no eft re/
duceudu ad nuraculu ied fi in nam creaturam caufa eft
aflignada.CT^UXabanus ubiDiftmguitcelos aque
? terre no ponucelu fed aeri ? igni g videf gp nullu ce/
Ium fit oe ma aque.Si fate Dicar gp aque fluyibiles oe
fcedut ad ima fed pgelate ad modu criltalli funt fup fir/
mamctii.iu >Cotra crirtallus efl ut oicit pf3us pgelatio
aque remota penitus caliditate.penitus aut remouef ca
lidu qfi interius no pot Diflbiue nec exterius ingredi, p
pter pftrictione porojz.Si g talis ell na celi aque opoy
tet q? cti alio coipe in frigiditate ipm cogelatii fit.Si fo:
te iterum Dicat gp funt ibi uaporabiliter ut videf Dicere
liBeda ? puertunf in pluuias z rores boc erit ptra oem
ueritatetq: pluuie z rores generant in medio iterftitio
aeris ficut patet ad vifum z pbatu eftin li° metba“ z no
generant m celo.CTSi fate iteru Dicaf ficut Dicit nBa/
filius gp aqs oeus oifpofuit fupia firmametu,ppter fo/
lis z etberts calidiflimii feruore ut.f.fiat pteperatio cali/
di z frigidi z bumidi z ficci ad pferuatione z pfiftetia in
fenoiz.C^Cotra li aque funt ibi fim naj refrigeradi tue
funt ibi in na grauis z fic oefcederent fim 2fugm.CT£>i
tteru oicaf q> qu Dicit dfooyfes qi Diuifit Deus aqs que
funt fup firmamentu ab bus que funt fub firmamento,
CT^tqnDicitfB.iniBantele.jBndicite aque oes que
fup celos funt ono.aqua no fumif ibi pio elemeto frigi/
do z bumido fed fumif ibi ficut bic fpus Dni ferebat iu/
per aqs.ubt aq Dictf fluitas z pfufa ma eqliter bns cali
dum ? frigidu bumidum z ficcu tenebiofum z lumino
fum.CET~stra fim boc eade rone poflet Dicere moyfes
Diuifit igne ab «gne z aere ab aere ficut oijcit Diuifit aqs
ab aqs.Si fate Dkaf gp aqua babet multos effect°quo
yum vnus efl q; ipfa efl pglutinatiua z piucuua ficut Dj
cit p!3us z fim buc effectu efl fupius.^T-^otra aq no co
glutinat z pttigit n ili mfrta:ft ergo pglutinat z piugit ce
Ium opojtet gp celti fit rnijetu qo fupia impiobatum efl*
Culfaeterea aqua no pglutinat nifi per actu bumidi aq
aut in actu bumidi fupeffluit ad ficcu folidtnqi fim actu
allu no efl terminabilis termino ,ppiio fed termino ficj
ci z ita Defcederet fim boc ad terra-CT Si a>pter iflas ro
nes aliqs Dicat cp aque no funt fupia celti boc erit cotra
feriptura facfacuius ut Dicit Hug° maio: efl auctoritas
qj ois bumaniingeny pfptcacitas/Jtein minori mudo
qui efl l?o frigidu z bumidii efl politu in fumo fup fon/
tem caloris q: cerebiu efl pofitii fup co::g filiter in ma
lori nitido efl q> aq que efl frigida z bumida fit fup fa
lem quielt fons caloris,®^ olutio Dicimus <paq no
fumif p:o elemeto z p:o macofufa que babet m fe cali/
dum z frigidu z ficcu z bumidii z tenebiofum z lumino
fum z pfpicuii z opacu.? Dicit aq.q: ficut aq intermina
bilis efl 111 fe z termmaf ad ficcu, oeufumata ma illa ide
terminata efl in fe z terminaf ad Diftincta fama z Diflf/
ctii iocii fij cp patet in £>° cap° genefis.ubt ma Diflingui
tur in pttbus tum per fama tfl per locii.per fama ficut
qn Dicit gp fecit celu z terram z boiem z aialta-z piatas,
liber loeu ficut qu Diuifit luce a tenebas? aqs que funt
fupfirmametuab bysque funt fub firmameto z buiuf/
modi ut patebit infra in qone oe opibus feje oieni.-z eje
boc patet foluttoad id qd querit qre potius oijcit moy/
fes Diuifit aqs ab aqs qj igne ab ignemel aere ab aere.
j£tfim buc modu baberet itelligi oes glofe q? accipit
equa in illo loco ubi Dicif.Spus oni ferebat fup aqs.
/Tuigif illa aq in fe beat ptrariasDzias fub coftifione z
irujitura.f.calidu frigidu ficcu z bumidii fubtile grofluj
tenebzofum z luminofum pfpicuu z opacu in Diflinctio
ne fui fini loeu per fupiore z inferiore fim oiias nobilto
reseleuabif furfu3 z fim ignobiliores oefcedet oeozfu.
nobiliflime aut oiie funt que copetut qnto coipi no traf
mutabiliter z ille funt tres.f.fubtile luminofum pfpicu
uni g fim bas oiias celu aqueu erit in fublimi bns fub/
ttle ptomajpfpicuufiue oyapbanupiooifpone mali:?
luminofum pio fama coplete.^ j£t ueritas buius fen
tentie patet eje eo gp nufq'5 legif oe oiflinctione ignis z
aerisiqi ignis? aer fupponunf in pte aque que fatita
eftfpbera.f.inferiore.f.actiuo^?pafliuop.C[r£t<ppter
boc cu poftea oiftinguif aq a terra cum Dictf pgregenf
aque in loeu vnu ? appeat arida.iBicut facti cp itelltgif
Dtflinctus ignis ? aer cu bec ouo elemeta libera ab aqs
Defcedetibus in locu(ppiiu3 appuerint.CjJict bac rone
qda fen pfiderates celi buiufmodi idiflolubilitate ? per
fpicuitate? luminofitate uocaueriit ipm criflallinti ficut
iRabanus ? qda aly.GTiQd aut qda feti otcut aqs ibi ef
fe ad tempandu feruore folis ? etberis ut 36afilius ? g
da aly.itelligedu efl gp boc itclligif effectiue ? no malk
ter boc efl gp oeus fecit qfda ptes celifrigidas ? bunii/
das ne alte ptes que tacte funt calide ? ficce nimis ince
deretiferiora:?bocpleniusbcbif infra in qone oeftel
lis.Cu Sifr qp qda feti oicut cp inde oefcedunt pluuie z
rores:? buiumiodi intelligedu efl filiter effectiue,f£t oe
bac fnia efl 36eda ? qda aly.$T2ld aliud oicedu gp no
efl file oe minori mudo? maiore mudo.bo enim copo
litus efl eje ptrarys ? q? cerebni eius fit frigidu; in quo
poflint ee fpus lucidi in qbus opanf virtutes aiales ne
cefle eftcozautjjpter fpum vitale necefle eflbere calo/
rem. talis aut oiflinctio fpirituu no efl in fupioribus : z
ideo patet cp no efl file, itt per 13 patet foto ad oia qfita.
CTSrticuliis i7°.Cltrum celuni crtftallinu fit mobile.
s £cudo queritur a™ ®
mobile uel imobile.Qidef gp imobile:q: Dicit
aneualpetras gp iflud nouu celu efl vntfame plemi Iu
mine cuius lume tate (implicitatis efl gp no fubycif vili
bus.nullu aut coipus oino vnifame efl mobile qi non
bet Dejctru ? finiftrii.g 13 celu efl imobile,tET3te oes pbi
poiuit gp pm mobile fit fpbera flellata.cii g celu aqueuj
Iit fup fpbera ftellata celu aqueu efl imobile.CEXOTF*
2fneualpetras in aftrologia oicit q? celu vnifa
me mouef ? celu vnifame efl celu aqueu g celu aqueu
mouef .C3^ pumus moto: fimp*? vnus mouet vno
motu fimplici.fi g aliqd mouef plurib°motibus boc no
mouef a ^mo motore fimplici imediate:fed fpbera ftel
lata mouef pluribus motib0 g no mouef immediate a
motore fimplici:? ita opoitet gp celum aqueu qb efl an
fpbera5 ftellata moueaf pmo motu fimplici a £mo mo t
tore.iQd aut fpbera ftellata babeatplures motus Dicif
a ljbtolomeo in almagefti? ab JHlnograpba iniudici/
bus aftroru ? ab ^riftotele in li° oe caufis .ppiietatum
elemeto?i.babet enim motu Diurmi fup polos equino/
ctiales ? fup circulos eque Diftates quo2i majeimus efl
eqnoctialis:? bic motus efl ab oriete in occidetem ? co
plef.jcjciiy.borts.? babet alium motu fup polos 5odta/
ci ab occidete in orietem quem fequunf queda flelle z
mouenf in cetu annis vno gradu fim motu illum ita gp
copletrotattone viiain.jctjcvj.milibus annis fim alba
tegni.tii citius trafit circulu.CT Scom ffbcbitb aut efl
fini motu capitis anetis ? libie fup circulti cui0 oyame/
ter efl octo graduu accededo ? recededofi5 q? etia copo
lite fut tabule accefliis ? receflus octaue fpber e,{j~$te
vno motu finipltct?f>°? vno motore fimplici? piimo
no oidinaf ^mobile multifame f5 octaua fpbera e mobi
le multifame g no imediate oidinaf ad bmii motore.
?ifle funt rones arabum ponentiii octo fpberas mobi/
les.CTMuibns pfentictes Dicimus celu aqueu moueri
Be4“coequeui0
tendentes ad pitmu ep ipm no e(l fic vnifoime gn ba'
beat oejctru z finiftrmfed eft vnifoime fic cp non babet
vna parte ftellata z alia pte no ftellata ficut fpbera octa'
ua.CJ^Hd aliud Dicendti q? fpbera ftellata eftpiimaiu'
fer eae que fubijcumf vtfui-z quarti motu ppedere pof
fumus per vifuyfed fim ronem no eft piimum utoicit
2fneua!petrae:qui Dicit antiquoe no pcepifie boc celti
eo quod magis fequebantur fenfus q5 rationem in Dt'
fpofitione fuperiorum. CETBrctculus i8°.
, £rtio queritur iQuanecefit'
tate ponaf celti aqueu.£t videfq» nulla mot°
enim octo fpberani caufant fufficieter giiatione z coiru
ptione in interioribus z ptinuitate illo#.C[r2ld boc Di'
cendu qd quadruplici necefittate ponif celti uouum.fi
aqueti quarti vna tam Dicta eft in pcedetibue : z e II illa
quaaflignat&neualpetrasinaftrologiafuatqiabvno
motore fimpUci no pot ee nifi motus vnus in mobili z
fimplici:^ bec ert necefiitas ejepte motoris.CP&lia eft
q?cum fit vna fpbera que babet bonitate ,ppoitionata5
cozpori mobili circulari fine motu ficut celti empireuj :
z fint queda fpbere que recipitit bonitate illa per moni
vnu que efi ignobilior fupiore z nobtlio: inferioribus
z bec necefiitas fumtf ejt parte motus.£t innuit a pbo
in i°De celo z mtido.<ir£ertia efi qt cu fit queda fpbe
ra recta z queda Decliuis in fpbera ftellata.Dtco autem
fpberarecta circulti egnoctialecti fuis polis.fpbera #o
Decliuis efi illa que Declinat ab equinoctiali ficut ;odia
cus.opoitct cp fim utnicp fit motus aptius z mobile $>'
pntlXumjigif in fpbera ftellata inueniunf ambo mo/
tus no ambo potuerunt efieppttj ergo opo:tet q? fit no/
uum mobile cui motus ille fi aptius que efi fup polos
z circulti egnoctialerr ifte oes rones funt 2fneualpetre
ponetis nouu celii.CC^Q.uarta necefiitas efi er parte fi
nisjq: in inferioribus no eft tm Diuerfitas in giiatione
«zcoirupuone particulariutfed etiaj vnifoimitas in efie
fpecifico z in oidine nature z ideo opo:tet efie in fupio'
rtbus coipus vnifoime qb efieteaufa buiufmodioidt'
nis z buiuftnodi permanentie .£t per boc etiam patet
folutio ad. obtectum.
CTiBe firmamento quid fit. 2frticul us i <f*
a lEtllde querifsefirnfnetoz
oefeptem fpberis iterioribus De quibus q: pa
ruj locuti funt faneti citius qj De alga nos abfoluemus.
CTOuierifautquid fit firmametii -z quare fit fic appeP
latum. £toicitglofa fup 0enefim.q? firmamentu Dictf
qt firmiter fiat inter aquas fuptores z inferiores : tunc
uertf ratio buius firmitatis.llb:eterea fi Dicif firmiter
are q: fit tmobile patet efie falfuimq: ad ocuIu3 vidcf
circtiuolui.lpKeterea videf gp no tm octa fpbera fj etia,
interiores otcanf firmamentu q: ita loquif in pmo ge*-
nefis fiant luminaria in firmameto celi.-z tfra : tecitoe0
duo luminaria magnadumtnare maius ut pellet Diei:
z luminare minus ut pefiet nocti z ftellas:? pofuit eas
in firmameto celi ut lucerent fuper terra.-Coftat aute pp
fim oes fol ? luna funt’ in inferioribus circulis planeta'
rum ergo no tm fpbera octaua Dicit firmamentum fed
etiam inferiores.CT3u]cta boc querif quare Deus fecit
in octaua fpbera multas ftellas z in qualibet inferioru
reptes no fecit nifi vna . Jtem quare nona fpbera babet
motuvnutmzquelibet inferio# babet motus pliires.
fTJtemiujctabocquerif utrum altqd coipus fit inter
fpberasuelfpatiii illud fit uacuii uel fpbere fe pttngat.
CTSolutio Dicimus q? firmametii Dicit a firmitate na'
ture q: ipm no griatur' neqj cotrumpinut fupia ^batu;
efi z no ab imobilitatefim Iocii.M& aiit Dicit glo.gpfir'
miter fiat inter aquas interiores i fuperiores.iDicedu
g» boc no efi ^ppterponderofitate aquarii fuperioru ut
quarta
patet eje piedietis.fed ,ppter firnui concetus calidi-rfic'
ei* frigidi : z ficci calidis buidi z frigidi z bumtdi.lbic
enim cocentusimpcditnociuitate vntufcuiufqjperfe:
z oicif ,ppter boc fir mti qt efi indiuifibi lis cocentus ille
cum fit ejctractus ejetra actionem z palUone? contrario'
rum.C^cl aliud Dicendii g? firmametii Dtctf Duobus
modts.vno modo Dictf octaua fpbera tm firmametus»
alto modo Dictf tota natura quinti coiporis firmamen'
tum:s fic accipit in genefi cap°f>° ubi Dictf op Deus fecit
duo luminaria magna z pofuit ea in firntameto.Cu 2lcS
aliud qb quertf quare in octaua fpbera fint multe ftelle
z quare m interioribus tm vna.lkonit piius tres folu'
tiones iu 2°dc celo z mudo.^itma efi cp fpbera octaua
caufa efi vite inferior pie ceteris fpberts.s boc non po
tuu efie nifi pDiuerfum lumeinftellts otuerlis.CSe
ctida efi qt natura teperauit ut Daret tiiferiortbus fpbe'
ris que plures bnt motus cuilibet vna ftella tm.s fupto
ri que pauci ores babet mot° Daret multas ftellas : z io
qt fupiot mouet inferiores.Unde eum inferiores plu'
res babeat motus opoitutt gp fuperiot plures biet ftel'
las eje quibus plures motus caufarenf m tnfei ionbut.
CT Solutio ifia fuppouit ouo.f.g» fuperiot fpbera mc'
uet tnferiores.s cp mouet eas fim potentia .ppomona'
ta5 tantis mobilibus quante funt inferiores fpbere eje
quibus Duobus fequif q? fi interiores baberet plures
ftellas qj fuperiot non polTet eas mouere.CT ad aliud
Dfcenduj fim pbm cp fpbere quanto funt alttores tanto
funt nobiliores:-!: ideo ptima (ppter nobilitate fui perci
pitbonitate motor vno motu inferiores aiit pluribus.
UT 2Ld id c\i> querif quid fit inter fpberas.otcenduj gp
fim 3fneualpetra cotingunt fe:fed ipfe ponit gp no lint
eccentrici necp .epycicli neqj eleuatio nes neqj oeptef'
fiones planetaru z boc Dicit ipfe bac rone qt fim naturi
coipus quitu no eft oiutfibile:fi ergo efiet eleuatio z. oe
ptefito planetaru tunc aut opoiteret gp cotpusillud Dtui
deref z lucccderet aliquid ftelle eleuate z oeptefie in lo
cum fuu.aut gp locus vnde recedit ftella remaneret na'
cuus.quor,utruq5 impoflibtle eft fim naturam.^lly Di'
cunt.f.ifueroYS z fequaces fui gp totum eft viuim coti'
nuum a luna fuperius z babet vnu centrum terre z ut'
bil eleuaf z oeptimitur in ipo.CT 0t boc Dicit bac rone
qt totu eft coipus vntus nature z ideo babet vnu motu
z vnum centrti.LInde etia ipe negat eccentricos z ept
eidos z Depteflioes:^ ifti ambo oiuerfttate motuu pia'
netaru caufant eje oiuerfitate polor-z circulor fup quos
uolumif.iikuda aut oiemit q> fpbere no cotmgunt fe s
coipus eiurdem nature efi inter eas oiutfibile quidem
a fpberis fed no iranfmutabile in fpern alia z in tllo ele
uanf z Deptimunf eccentrici z planere. t^uida m antig
Dijcerut qj eccentrici -z ftelle tranfeunt per coipus qd eft
inter fpberast-ztn no Diuidunt ipim-zboc cotmgitpto'
pter fotmalitate UIo# coipo# ficut z lume trafit per aere
Sed fim boc tranfitus planetarum effet potius imuta'
tio alteratioms qj tranfitus localis alicuius coiporis.
dbatbematiciegyptij-z caldepzquida arabesoicutq?
fupertora funt ignea:-z ideo no eftmcouenies fi ipa mo
ueanf motu eccetrico#? planetaru. ^LSrtids^o0.
A iBindc querif iDecelts'qsemj
merat teabanus qui funt £mpireus:aqueus
firmamentu igneustol^ mptus:etbereus:-z aereus.0t
vtdef q; fua enumeratio fit Diminuta cuj taceat omnes
celos planetaru . Ifcieterea fi efiaereti celti tuc fimiltter
aqua z terra z inferiora babet celuj z illos non tangit.
H 2fd boc Dicendii gp ouo ejcigunf ad efie celi finriRa
banum.f.q? contineat aligd circulariter per totti-z cp fit
perfpicuu5 lumtnofum .-z ideo inferiora duo elementa
que funt grofia z obfcura cotenta ab alijs-znon cotine'
tia alia no oicunt celuimcelos aut planetaru copiebem
Ifazlme partte mmme
dit fub firmameto.cpSf ailt querif oe roite numeri ce
Jo£ f> m TRabanu.Sicendu cp natura comunio oib° ce'
lie fi m eu, elt ouplex.f.natura ptinedi circulariter ? na/
tura pfptcui . Unde quot modio contingit multiplicari
perlptcuu comico circulariter tot erunt cdi.perfpicuu5
aut taie aut erit receptiuu luminie aut oatiuu.fi Datum*
aut elt oatiuum vmrbzine aut non vnifozme^Jtem aut
motu aut no motu. Si eft oattuit vnitbzme no motu tue
elt celti empireu.Si aut oatiuu vmfonne motuj tiic elt
eriltallinum liue aqueum.Si #o oatiuii non vnitbzme
motu tunc eritfirmametu.flpQuarta $o cobinatio no
pot effe.f.no vnitbzme no inotutq: fupza ,pbatum elt cp
omne non vnitbzme mouef: ? ita in quinta effentta fi m
iRabami no fut nili treo celi.Si aut elt receptiuu lumt'
me aut fepabifr autifepabilr.Si ifepabilr autfim circu
lu fupiono ? fupficiei aut iferiorie.Si pmu tuc eft igne
U5.qz tgiuo elt elemetu receptiuu lurnmie ifepabitr.Si
autfim fupficieiferiorc tuc elt olirmpiu.Si #o elt rece'
ptuium luminie repabilV.ficut aer qui illuminat ejr p:e
ientia luminoli ? obtenebzaf abfentia eiufdem aut fim
fupiuo uel tferiuo.Si fim fupiue tiic elt etl?ereu:q: ‘iRa
banuo Tuptorej regione aerio uocat ethere . Siaiit fim
inferuiouiceltaereu.CCr St iojte queraf oe tribuo ce'
lio oeqbue facit mentione aplueqz oicit fe raptum ad
lertiti celti 2aco:inti?ior ]cj°ca° ©icendii q> treo celi onr
ibi treo modi vifionio fim 2tuguftinu,f.fenfibilie ima'
ginarie ? mteilectualio.? onr celi q: celant aliqd z oe ii
lie erit alibi queltio.tlel onr ibi tres celi tres hierarchie
angelozz oe qbuo etia alibi oicef. CTSi aut ibi onr celi
cozpora tunc accipiunffim oiltmcnone narum in qbus
i nuenif.ppzietas celt.f.pfpicuu lumiuofus z tunc panni
elt aereti i"ltgneum z tertiuj oe natura quinte effentie*
Xttex l?oc patet foiutio ad omnia que tlpeologice poffut
queri oecdioincoi. {EfoefteW io.
f£iiidequerit iDe Itellis
d £t querun t tria.f, oe lumie z figura Itel'
lartis fecudo oe motu earus.? tertio oe
qualitattbuoearum.
UrSrticnlus u -\Be lumine t figura Itellarum*
„ 23 pzimum pzqcea iturfic*
£o:porio Itmplicie no biitie coponem ex eoa
pore alieno elt elfe vnitbzme in pambuezcozpue quin'
tu m elt tale : ergo ipfiuo elt eite vnitbzme in partibuo*
'Oerttae pzime accipitur ex hoc q» oiuerforu3 in fozma
caufa oiuerfa elt z vna z fimplex natura no habet oiuer
fitate.minoz atit feribit in oe celo z nnido ffequeteniii'
de ulteriuo quicqd elt vnitbzme in partib°no elt iuvna
parte Iumtnofu5?m alia no.celu elt vnilozme in parti'
buo ut ,pbatu elt.ergo no elt luimuofum in vna parte
z in altera no z fic no habet Itellao qb elt cbtra fenfum.
Cr*jbzetereacumcozpuoquintu nobiliuofit qj ignio:
z ignio fit ubiqj lucere videt q» multo toztius oeberet 1?
couenire cozpori quinto . CTjnx19 l?oc Ruerit oe Itella
que elt luna que fit caufa illuminationio eiuo.fi em? ot
cif q? illultraf a fole tunc videt q» cum alie parteo ozbie
Xofimiliter illultrent oeberet fic recipe lume.ltbzeterea
querif utru recipiat lumen uel ut fpeculit uel aliter.Si
ut fpeculu tunc no heret radico nili fup illud qb elt per'
pendiculariter oppofitu ei.hoc aut no videniuo qz luna
illuminat circuquaq3 ficut z fol.C^m iujeta boc que
rit cum cozpuo quintu fit perfpicuii qualr accidit eccty
pfio qn fubijdf ei luna„4]72fd pzimu oicendum q; coz/
pueqntu fimplex elt nec habet oiuerfitate in partibus
nec permixtione alteriuo nature fecumtfed tn in aliqua
parte pluo pferiao z coftantee habet parteo z in aliqua
parte minuo z ideo oicit in li° oe fba ozbie q» eeluj no
habet aliqua cbem qualitate cum demetis nifi rarum %
oefumzfed tn raru z oefuj no caufanf ab eifde in celo z
in eletntie.tn elemetie etiij caufant a frigido uel calido
bifibluete uel coltringete parteo materie.ui celo autem
caufanf a natura celi que influit celo elfe z figura z mev
tum z oiuerfitate Itellaru ut habet in libzo oe fba ozbie*
Om materia elemett non elt polTibilis fim nam ad
inaiore extefione qj elt extenfio ignie.i ideo no pot lie'
riceluj ex ipfa.CJSi aut querif quare celu habet raru
z oenfumpotiuo qj aliae qualitateo elementaree . 23 i'
ceudu cw rarum z oenfum nihil adyciunt fup ibam ma'
terie nili tm fitum partiu ipfiuo qb patet per Diffinitio/
neo eo£*,qz oenfum elt cuiue parteo (unt ^piucgiezi ra
rum cuiue parteo funt fparfe z remote : z ideo rarum z
oenfum pzioritate nature autecedut qualitateo illas qui
buo oiltinguunf elemta.f.calidu frigidu huidu z ficeti*
iDicendum ergo qi lumen non elt nifi in partibuo ma'
gtiie pdenfatie z pitatibus ficut elt in Itellio z ex hoc no
elt copo in ozbetfed tm oiuerfitao tn fittt in partib0 ma/
terie ozbie fim qb fitus elt ozdinatio ptiu in toto.CT^fd
aliud oicendii cp ficut oicit 2fnfel.pl3tio : ignio tii,ppzia
fphera non habet luce z fi lucet hoc erit in fupenori ubi
raagio odenfaf ex multio partibuo pfcedetibuo furfu;*
z ideo videt lume eiue ibi in gala xia.£t ideo oicit 2lle
Xander q» accidit igni lucere ficut aque pgelari egredie
ti extra bpziu loci» ubi admifcef cum natura oenfi ifptf'
fantt z io lucet in materia terrea ut in carbonea in ma'
teria uaporto ut in flamma:? in materia aerie ut in ere*
IDuuse fignuj elt quod per uapoz eleuatuo ad ignem z
fuccefue ibi videt ficut afub z comete:? tn ignio non v*
detur.Unde patet q> ad hoc ut aliqiud luceat actu opo:
tetqitpm fit pdeniataru partiu.CTzid id qb querif oe
luna cicenduq» caufa tlluminatioie eiuo elt fol? q» no
habet lumen a fe*cuiuo figiiu elt q? accefio eiue non elt
nifi uerfuo iblem.Tfiec repugnat hoe qb oicit in 0ene^
fio p°q» feot oeuo otio luminaria magna.Iummare ma
tuo ui pedet Dici:? luminare minuo ut pellet nocti « q:
ficut otcitBamafceituo.aliud elt luminare aliud lume
z aliud lux.iuminare enim eft receptaculi» luminie traf
fimdeno ipm fup alia cozpora.lux aut elt ipfa natura in
fe.lumeu ^o elt ipfiuo oiffufio in aliquo qb recipit Iu'
men.Unde luna bene luminare elt Ij no habeat lume
a fe . nec elt fimile oe alye partibuo ozbie que no fut fic
codenfate.CT 2ld aliud oicendu q» no illuminat ut fpe
culum.f.iu fupficienn.led illuminat in fupfieie?iu pzo
tundo fui ficut aer:? ideo etiam ,pycit lume ubiqj ficut
fol.qb aut lumen habet ut globuj hoe elt expdefatione
partiuin luna.CTad aliud oicendii q> luna ,ppter hoc
q» ipfa elt infima in ozbe elt niagio ignobilis qj alie par
tee ozbie.? ideo p&ue in li°oe aialibuo oicit q> elt orno
genea terre intri» q» etiam qn elt panfilenoe*i.plena no
pot oino tegi obfcuritae eiuo:fed adhuc apparet q» ipfa
z maxime m medio eiue ubi parteo obfcure magio co
denfate funt*? ideo etia no elt illuminabilio nifi tn vna
fupficie.f.in inferiori qua uertitad noe . iu fupioriaute
ex oenfitate circuli in quo elt ? ex oenfitate fut obfcurat
fole qn interponit inter noe ? ipm. CET^rticuluoii0*
„ igcunclo querif 23emotuea
rum.£t ilta qonem oifputat pBue in *° oe ce'
Io ? mundo facieo tale oiuifione.f.q» aut Itelle monetur
fimilr? ozbeotautmouenf ozbibuo flatibuo:aut moue
tur motu ozbium ? non motu^pzio.Si mouenf ambo
fcils Itella ? ozbie aut hoc elt a natura aut a cafu.^te; aut
mouenf circulariter aut motu tropico fiue puerfitto aut
motu inuolutionio fiue titubationio aut motu .peefliuo
fi mouenf ambo circulariter? a na. 417 Contra ueloct'
taomotuofimpliciocozporio cltfim quantitate ipfiuo
ita q? maiuo cozpuo mouef uelociuo ? min° uelociter*
tleritao buiuo .pponio patettn elemeitrto ? celis : ma/
JBe 4o: coeqtteute
gnue eni ignte ueloctus afcedit qj paru0:: magna terra
itelociua oefcedit parua:: fuperio: cuculus uelocius
reuolutf q? infertor.ergo cum mato: fu circulus qj Ilei'
la que eft tn tplo ueloct0 reuoluttur q'5 ftelia.£t cy poc
fequunf duo uicouemctia:quo» vnu eft gp qii circulus
reuolutus eft oe puncto ad punctu ftella adpuc no eft re
uoluta qb eft mcoueniens.q: fient oicit aifraganue.ee/
Ium no cognofcintus iuli per Itellasmec reuolutio cir/
culorum ftgtur nifi per reuolurtone ftellarum.Shud tn
couenies eii cp fim poc ftella fetndet ctrculu cu? ueloct0
trafeat circulus qj rtella.CCrSi fo:te oicaf gp ambo ino
uenf circulante) :fed circulus mouef natura : ftella ca/
Iu aut qt ambo ealu:aut arculue cafu : ftella naturasaut
cp ambo cafu aut circulus calu z ftella natura. it -Cous
caufalta in paucis funt z no in mulus:-: cum iunt paru?
ouraufed motus ifte pomf tn oibus ftelhs z arculis z
perpetuo ergo no potefle cafu aliquo Dicto» modoru*
H^eterea Diaf in ppt^.qt in fuptortbus niptl Iit cafu
z touuna.it £5i,ppter poc otcaf cp ftelle mouenf ftaiui
bue ctrcultstlicut otjcerut qutda matpematict.fequttur
Idemincouemes ut lupra.i.q) faudunf circuli z corpus
mutue mouef uelodter : qkorpus matus etufde natu
re qutefctt qb elt cotra roiiem.crgo reltnqutf terttii me
brti.f.q? Ii mouenf ctrculariter gp moueref motu orbiti
z no motu ,pp:to z natura licut pars in toto.<L & aute
otcaf cp mouenf motu tropico liue conuerituo aut poc
crtttta cppuerfto illa elt ab equiiiocttalifim obliquitate
circuli iiguo».aut ita erit cp mouenf tn oeddetem z re/
uertanf tn oriente? motu equali . Si pumo modo tunc
Helie no funt femp eque oiftatee quod elt cotra vifum.
Si Dicitur q> mouenf motu inuolutionts.i.cp tn eodej
loco mandes uertat z reuertat fetlicnt ot^erut quidam
poc efle cam fcintillationis:: fic videf mouert lol tepo'
re eccIvpfationis.CT £otra fi ita mouerenf itelle motu
,pp:io tunc aliqn videremus alia fupficte eani q5 illam
que eft uerfus nos z opozteret op aliqn videremus alta
fupficte folis q b no coungitXlude caufa fcintillattonts
ito eftinuolutto ftue titubatio ftellaru:fed potius radius
oculi noftri curretis eje longinquitate oiftatte ad ftellas
fijras: in ejetefione luminis ad folem.-Cmus lignu? eft
cp planete no videnf familiare nifi tiu fol .ppter iinenlt
tate luminis qb eft in ipfo.Unde cictt piis in 2°oe cam
fis .ppaetani elemeto».qt orbis eft elemetu fppericum
qn ctfcerntmus inter tpm z ignem i aerem z aquam z
terra.CT St aut conftderamus tpm 111 fe funt in eo tna
elemeta.f.tres ft>e:q: iba ftellarum z lune eft alia a Iba
folis z orbis.: fBa orbts eft alia a fba folis : ftellaru? z
lune.folentm tlluftrat: no illuftraf.ftelle aut illuitranf
•rtlluftrat.orbisaut tlluftraf quiddfed no recipit lunte
calcatu i ptib° pdefatis ut ftelle : lune. Stforte oicaf cp
Helle mouenf motu ,pcefiiuo .p^o.^jj^otra oi eni qo
bet motu procefitutl ordiautt na organa ad motu illu ut
pedes alas : pmoitftellis no ordmautt taliu aliqd ergo
no mouenf motu ^pcdTtuo.Tftelinquitur ergo cp nullo
mo mof moueanf motu |>prio:fed motu fuo?r orbfu ut
partes in toto.i£tpoc cocededum eft £ m nam:l5 quidl
antiq matpematico? aliud fenfermt.flTSed tuc queri
tur oe ftella que antecedebat magos m nattuirate oomi
ni noftn iefu cpriftt.tlla enim uenies ab onete flabat fu
pra ubi erat puer.£t oicendu eft ad poc cp ut oictlc fa w
ctt ftella illa no fuit in celo fedinfuperiort parte aeris:
t fuit mtraculofum ad oftenltonem.f.tlitus miraculi cp
Cpuftus De celis Defcendit ad ima. dJ2frticulus 2 jy.
, i£rtio queritur Deqlitatib0
ftellarti.Dicunf enij queda ftelle calide z fic/
« ficut fol.: queda frigide : ficce ficut faturnus.queda
frigide z pumide ficut luna.queda; calide z putde ficut
fupfter.Cf^t videf poc multipTincduemcs.p°qr tales
m quarta
coplejtfones qualitatum aettuaru : pafliuaru non funt
nili tu materia giiabtli : corruptibili ftelle aut putufmo
dt no funt utjpbani eft fupius.20 quia fi tales coplepo/
ites funt ut ftellts tunc videf gp fumetat quatuor ftdie II
cut fufttauut quatuor elemetita cum m videamus initu
tnerabtles ftellas m orbe.St torte otcaf q? illas quahta
tes pfu fini effectu ut inferioribus : no atfictunf eis ut
fetpfiv.CpXotra nulli! agens agtt ultra fua fpem : ergo
agetis q» 110 eft caltdu no agit actione calidi ntfi per ac
cidens. Unde eu ftelle peant tftas actiones perfe ut o c'
terminat pbttvidef cp affictauf ets.^Tllbreterea videf
gp oes itelle fini caltdetoe j»paetate enij luminis eft ey
motu radto^-z reuerberattone ejccitare calore, ^d poc
funt tres rnliones fcnptetnlibrooe fba o:bis.{Pii>:C
nta eft q? ille qualitates equoce funt tn ftellts : eiemen
tisficutetia OYappantl: ulle que funt in elementis fe/
quunf actione : paifione.Sed tfta foltttio no videf fta
re:qr fi equocus eetcalo: fupior fintilr frigus -rc.tuc al/
ierius ronis calore ceberet dfreere tu tfertorib^qj ifttl:
z fic oe ceterts.CT^f ita foluao eft gp ftelle pfu iftas qli/
tates z tn no affiaunf eis.£t no feqf fi faciat eas tn ite/
rtoribus 3? pfu eas tn feiplis:q; no fequtf q? alternans
fim aliqua qualitate otfponaf fim eande.td ent5 3$ mo/
uet localiter calefacit : t n no oe necelfitate eft calidum
Simtltter caltdu qftqj nigrificat: tu uon oe ueceffuate
eft nigru.altter enun tref tn infinitii fi omne moues fim
aliqua fbrina dfet mobile fim eande.fC' 2Terua folutto
eft cp ficut in motu locali uemf ad vuu moues imobile:
ita ut motu alterattoms fim qualitates primas uecefie
eft uentre ad vnum alterans ttoalterabile fimeafdeui
qualitates.: tn qualitates f»ne funt .pprietates que pa
betelemeta a ftellts moueubus no alterabi(ib°fim qua
Ittates il!as:ficut : motus primus eft .pprietas qua5 pet
priinu mobile a motore prunofiin motu illu; imobili .
£t per poc patet folutto ad omnia preterqj ad ulttmuj.
CT Bd qb oicelidu q? ftelle mouet per radios : per jp'
portione? fitus eo» que caufanf ey motu:: poc cum oe
rone lummts fit inducere caloreun qr lumen illud non
elt vnf nature in oib°ftellis:nec(pportio liCeft vita tn oi
tepore motus:ideo no fentp tacuit in inferioribus tde.
poc aut qb pot queri quare funt plures Iteile q3
quatuor cum ni acctptanf qualitates ftellartifimcople
ytone qualitati"» eleineto».2jtcendu gp ftdie funt moue
tes demeiua ad gnationes : corruptiones reni:: lictu
eft mulup^gnatio ita necefte eft elfe mulnphce motuj :
ideo multa funt mouentia que funt ftelle : mu!nprtno
uent fim piunctionea : pueaoues : alios refpect0 ftel/
larum iu fe : in imaginibus : fpanjs celimt otctt Slbra
najar tn libro tudiciorum.
4T Oe motoribus orbium.
d Cindequertf Oemotorib0
£t querif utru motor prtmtts fit oeus. £t fi
no eft beus utru fit aia celi uel natura aha . Sectido ce
coparattone ipfius ad motores inferiores orbium.
C^tru motor primus fit Deus. Articulus 24°.
, O primum proce dtturfic.
Oicit piius in 2°oe celo : mtmdo.cpcaufa p:i/
ma mouet caufatti p:tmu.fed caufa pina eft oeus : cau/
fatu prtmu eft celti priinu . ergo oeus eft primus moto:
ceh.^tem ,pbatur.80 ppt°>’. q> primus motor eft pentt0
imobilts : intutabthsmtpil aute eft penitus tmobtle :
imutabtle nifi oeus.ergo prunus moto: eft Deus.3tem
jcj°ntetpaceoiat plius.lfsrtmu prtnapiu enml non mo
uef neqj accfitalr neqj efilmttalr.: mouet: facit primtl
motu etermi.£um igtf motu5 fit necefte eft ut moueaf
per aliqd.primus aut moto: no perfe mouef : : motus
e ternus fit per motore eternum : vnus per vnum. £t
Ifejtme partte fume
ex boc accipif q> primus moto: neq; perfe mouef neq;
per acciis z eft cternus z nilpil tale eft nifi folus oeus g
pjimus moto: eft oeuo.CJ3t*!n Ibide oeus eft vitarq:
actio ? intellectus eius eft vita z illud eft itellectus per
fe? babet vita i mobile z femp eterna:Deusigif eternus
eft m fine nobilitatis ergo eft vita z cotinuu eternum ?
coftat q> ibi loqmf oe primo motore ergo pamus mo/
to: eft oeus.3tem -Conternato: fup xj° metbacc Dicit q>
finis .pfperuatts aie ronalis eft ut cotinuef primo mo/
tori z iit cum ipfoffed l?oc no eftet nili oeus eftet £mus
moto: ergo primus moto: eft oeus . 3tem boc videtur
uelle a&oetius in oe prolatione pbie ctces, 0 qui ppe
iua mundii rone gubernasaerraru celtq; fato: qui tpus
abeuoireiubes.rtabilifqj manes oao cuncta moneri.
£lue no externe pepulerutfmgere caufe.dbaterieflui
tantis opus uerii infita.Sumi tbaua boni liuore cares
tu cuncta fupno Ducis ab ejceplo pulebru pulcherrimus
ipfe ilbundti mente gerens fimiltq3 imagine to:mans
'fterfectafqj tubesptectumabloluere partes 4 filiis
uerfibus babef q> oeus no pullus eje creatis caulis ppe
tua rone mouet 'miidu.Cumigif pamus moto: iit qui
no alia caufa motus imobtlis perfe z per accnstut babi
tum eft mouet celti z mundu; pamus moto: eft oeus*
CT-CiDuiS/iftiH omne moues in natura ,ppo:tiona/
tutu eft mob ili ergo 11 oeus eft moues in natura vis mo
nens erit^pp oaionata potette alicui0 mobilis ergo oe°
no eft moto: celi pami fim nam.ita.f.q> iit moto: itrin/
fecus.lftceterea fttmanf rones raby moyfes i libro ou/
cis neutror cap°oe vno oeo.quaru; pama eft q> moto:
celi aut eft intrinfecus autepTinreais.fi itrinfecus aut
eft tbana Ditnribilis fim co:pus auteftindiuifibtlis.fi oi
ttifibilis ftcut eft calidti z leue fim quatitate ignis cii po
tenua tlia fit finita no mouebit motti continuu Durante
Duni tpre eft:q: ,pbaf in 8°pbi°9.q7 potetia finita no mo
uct motti infinitum tempore infinico.Siaute eftindi/
uifibilis lictu eft ai a z intellectus talis moto: mouef ali
qii per acciis:q: moto mobili mouetur qb eft in mobili
fipm ficut mouetibus nobis monentur ea que in nobis
funt ergo fi talis eft moto: celi mouebit ipfe per acens:
q: motu illo quo celti mouef perfe : Deus aut nullo mo
mouef nec per acciis nec etiam perfe.CT Si oicaf q? il V
le moto: eft ejctrinfecus tunc aut erit co:pus aut no co:
pus.St co:pus iterum non erttoeust-r.ppterea no erit
moto: p:imus:q: moto: pamus no potefte co:puscu;
omne co:pus fit mobile.fi Dicar cp ille moto: fit fepat0?
no co:pus tunc videf no efte moues in natura : oe eni;
moues naliter eft ptunetti mobtli.*jb:eterea oicitplkis
in 80pbt0^cp fi tnuenif aliqd qb eft moues z moui z ali
quid qb eft motti nullo mo nec perfe nec per acciis : oe
aut moues intra mouef per acciis motu eius qb mouet
fed oeus no mouef per acciismt predtet u elfcergo non
crtt moues iittra.<]7Sifo:te oicaf q> no eft neceffariis
cp moues naliter lit intra:q: ignis mouet aerem z aer ai
teraf naliter cum tn ignis alterans fit extra ipnt.appa/
ret q? no eft inftatiarq: no loquimur oe motu locali qui
fi eft nalts femp babet motore intra : ficut patet in oiffi/
nitione nature polita in 2°pbi0?s.q: natura eft pancipiu
z caufa mouedi z quiefcedi eius in quo eft perfe pm oz
non fim accnstergo patet q> moto: nalis in motu locali
eft tntra.Si fo:te steru Dicaf qj celti fim totum non mu/
tat locti fed fini partes renouat,fitum tm:? ita moto: ipfi
iis e^iis in ipfo no mutaf per acciis cum ipfe no fitaet0
alicuius partis. C^otra oe intellectu Dicit pBs qi nui/
lius co:poris eft act0^ tii mutaf per acciis moto'co:po/
re:ergofimirrerit oe motore p:tmo* ita oeus non pot
efte moto: p:imus.*|b:eterea fim boe q: fi oeus no mo/
ueref per acciis boc btret a mobili.f.q: illud no mutat
locum ergo in fe poftet inoueri per acciisiboc autej eft
falfuj cum ipfe perfe babcat'q? nec naliter nec p acciis
poflit mouerijfem id qb oino eft fimpr non babet ali/
qua cam fue eflentie Dico aut fimprfim pnuatione poti
tte coponis z actusXqj nec fit copofini nec coponibile
cum aliquo.ors aiit moto: ejnis i mobili mobile babet
cam ut fubiectii z materia ergo ille moto: no eft ftmp*
in fine fimpliettatisi Sta no potefte Deus.Sifo:te aliqs
Diceret cp moto:p:imus no coponif CU3 mobili boc eft
cotra pbm in li°oe Iba o:bis.qui Dicit q> celum eft com
politu ex motore z mobili.^ Solutio oicendu qifiue
limus loqui fim pbos ponemus celo triplice motorem
f.oeii qui eft moto: ettra no ^ppouionat0 mobili : z boc
attedit ilbtolomeus qui Dicit qi ntbil mouet celum nili
folus Deus.-nftaby movfes qui^bat multis ronibus
cp moto: celt eft eptrifecus extra ipmmeqj co:pus neqj
virtus in co:pore exfis neq; oiuifibilis neqj indiuifibi/
lis fim co:pus.-z ille moto: videf etiam innui in xj° me
tbace.oe quo Dicif ibi q? actio eius z vita eius z edentia
eius funt idenudnde etia tRaby moyfes jpbat cp tales
(iibe no poftimt efte plures^lbe enim limplices no con
tuncte co:pori no numeranf ficut ipfe Dicit nili per cam
z eaufatuiz ideo p:ime no polfunt efle multe fed vna fo
la z ifti foli motori />uenit q: no moueaf perfe necg per
acciisti oe boc etiam intelltgif oictii nBoetij in oe cofo
latione pbie.CTSecudus moto: eft tb:ma piuncta celo
non oiuifibilis oiuifione celi z ifti motori couenit pp fit
mobilis per acciistqueadmodii ,pbat fRabv movfes^
conuenit ei cp virtus fua .ppontonaf mobili.i boc Dicit
cometato: fup libati oe celo z mudo . z couemTei iteruj
cp virtus fua fouto: eft in mobi li imediato qj in mobili
mediato. iBi boc tagit ‘Hueualpetras in aftrologta fua*
SQ7CJ trurn aut moto: ifte fit aia uel no inferius erit qo«
CfSertius moto: eft fo:ma malis oiuifibilis fim oiui/
fione; celi.Sicut enim eft graue in terra z leue in igne
que funt potetie ad motu furfum z ad motu oeo:fu3tita
eft queda tonna in celo que eft potetia ad motu circula
remti tlia potetia fpp ottionaf illi loco qui eft circa me>f
diu ficut potetia grauis ^ppouionat loco oeo:fum:i po
tentia leuis loco furfus.jtt qi buiufmodi moto: fit in ce
lo patet oemonftratioutbus pbi politis in celi z mun
di.in quibus fiipponit q? magnus o:bis citius circuuol
uifqjparuus ficut magnus ignis uelociusafcendit q?
paruus.qd no eftet uerii fi no eftet moto: in celo Diuifi/
bilisfimquanntatem mobilis. IDoc etiam patet ex oi'
eto ^uerovs tn lt° oe fba o:bis qui oicit.q? celu no laf/
faf in motu eo q> moto: mouet ipm fim puememta fo:/
me mobilis ipftus:qualr no mouet ata co:pusaiatum
elemetatum:i ideo aialia in motu co:poris lalTanf. j£x
ifta Diffinitione patetmfio ad oiaobiecta p:eter boc qd
eft pnmu.CT^td qb oicendu q: caufa p:ima Dicif duo/
busmodis.f.in genere nature z extra genus in gene/
re nature moto: celi intra oictf p:ima caufa z pamu mo
bile Dicif caufatu p:imti bns o:dme ad gnatione z co v
ruptione:-: boc Dico ,ppter celum emptreu qb eft fup:a
ipm z no babet o:dine ad gnatione? corruptione; fed
ad ftatti cotemplationts ut babitu eft . Sed p:ima cau/
fa extra genus nature eft oeus cui°caufata funt oia cre«
ra.St atit obijcif cp motus vnus fimp^no babet nili mo
torem vmi:? ita cum p:imu mobile beat motu; vnum
fimplice no videf bere nifi vnu; motorem.Bicendum
eft ad boc q? boc eft uerii fi illi tres motores o:dinaren£
ex equo ad motu tlluata q> vnus no eftet in alio fed oe°
qui eft moto:abfolute pamus mouet in motore qui eft
primus in natura ficut caufa prima mouet in caufa feba
moto: aut ille qui eft pamus in natura mouet fecundi
potentia mobilis circulans ficut forma ignis fbalis mo
uet igne furfum fim potetiam leuis nec exigunf oiuerfi
mot°pp forma Ibale ignis z potetia leuis.^antc9 zs°
s £cundo queritur tltrum
Be^cocqtKttfe
moto? Ille qui dl intra * non cft Diuifibilis $m quanti-'
satem mobilis fit anima edi ud no«£t videf cp ficiguia
fcoc e^pjefle baberi potjput videf in i°oe celo z mudo:
ubi ©icit pbus cp fi celus babet aiam z dl in ipfo princt/
pium monte tuncDCuldubio funt ei furfum z Deoifum
Dejttnl z finiftril . £% quo patet q? pius ponit pio caufa
©ejetrt z finiftri cdu bere aiam^tem in f>° edi z mundi
£Jita ell in celo fijca * fempiterna In fecula fdb? que no
finit neq§ Deficit z ell mdtoi vita.Uita aut dl actue ate
ergo aia edi dl moto: cdi/£:eterea oie fulta fpiialis k
pabille a mi piuncta coipori ell aia % oee ille olie pio/
banf oe motoribus fpberarum in jcj° metbace.f,q? funt
fube fepate coiunctejnobilibus ergo funt aie.*p>:'eterea
feoc ejcpidfe oicit £ometatoi fup i°oe celo? mundo in
principio ubi Dicit gp celu babet itellectu; qui dl foima
indiuifibilis fim quaritate edi % i Ile dl atVItem in lib°
De fulta cibis Dicit pljus:manifeftu dl cp foima mones
edus natura eiue * natura ate -z plura talia ptinenf ibi*
deificat dl illud corpus celelle mouef e? (ezm ergo
babet aiam tm z no babet aliud principius fui moni9*£
q: mouef circulariter fcimus gp principiu butusatXfim
<p ell aia dl moueri rirculariter.Jtem in eode 5 loco 0:
cp coipus celelle no ell neceffarium in fuo effe ficut dl
©tfpo in coiportbus aialiu que funt bic.aialia entj que
ffunt bic apparet cp aie eo? funt necdlrie in efie coipo/
rum fuo? .j£tq?no faluarenf nifi per fenfibilej aiam z
iimginartul.coipns aut celelle q: dt firop* z intrlfmu
labile ab aliquo ejetrinfeco no idiget in fuo efie anima
fenfibili necimaginariuajfed ttn indiget aia fpm moue
te In edo z virtute que no fit coipus neq? fit m coipore
#m Diuifione ipfius ad largiedu ipfi pmanentia eterna
* motu eternu qui no babet principiu neq$ fine. C
quo accipif q? celu babet aiam z cp bec aia no dl fenfi/
bilis fed mortua fm loeu que largit d pnianeria-z mo/
tum que no babet principiu z fine per giiatione in tpe:
I5 per creatione babeat principiu$:ut fupta babimm dl*
Jtem in feje principijs babef oe aia rrnidfif bec ponitur
efie moto: piirnt mobilis ergo primi! mobile betaiam*
Si foite Dteaf gp boc berericum dl % no pfentiedum in
boc pfe quid rfidebif SCuguftmo fup genefim ad Ifaj
qui relinquit p:o Dubio * Utru; Helle fint aialia uel no*
lllai fi eflet berefis videf gp ipfe Determinare Deberet.
3tem lDiero°fuper ecclefiaften fup illud Xuftrans vnv
uerfa in circuitu pergit fpus.oidt fic ipm fole fpm noia
«it eo qj aial fit z fpiret z vigeat « oes oibes curfu fuo ejc
pleat.y^miRabp moYfes^elt funt aialia ronalia.f.ap
pzebenfores crearoris.boc ailtell ueritas pbata etiam
eje parte legis % no fim coipora motina ficut ignis z ter/
ra ficut putant infipiete$:fed ficut oiperilt pfjfiaialia obe
dfenita creator* * laudat ifm % cantat d caticu z laude,
fublime z bec auctoritas iacetin iacollatione neutro^.
3tem auicena in 6°oe naltbus z in fuo U°oe celo z mu
do ejcptelTe Dicit gp celu babet aiam z fantafiam cui obe
dit vniuerfa materia mundi : ficut coipus aialts obedit
eie aialis:*z ficut co:pus aialis imutaf fim imagines De/
lectabihs ud trifiis appbenfas ab aia aialisrita materia
demeto? mutaf ad imaginationem moto? edi : z ideo
fiunt qnqj terremotusi fciflure terre in inferioribus ,
UTSed cotra (pbaf in lib:o oe aia gp nullu coipus fim-*
pleje pot efie aiatum.s ratio elbq: cum aia Diuerfas ba/
beat potetias oporiet Dtuerfitate efie aliqua in oiganis
quepficitfim oiftinctionefuaru potentiaru babiiujdl
aut fupza gp celtim ell coipus fimp^ergo no pot ee atattl
3tem in li°De aia.pbaf q? ubicuqj dl ttdtecr9 ibi dl fen
ius z uegetatio fed no puertif.it ubicunq; dl fenfus ibi
dl uegctatioifed no puertif -S* g in celo dl aia que dl
intellectus ut fupponitur a quibufdam tunc erit ibi fen/
fibile z uegetabile z ita ibi ad minus erit tactus iter fen
fua % nutritius inter potentias uegetabilestomne aute
05 quarta 13
q5 mitrif cq:ruptibiledl ergo edum dl corruptibile*
Similiter no videmus ibi oigana fenfuu5.ergo noba/
betauimamfenfibilem.Sifone Dicaf^babetauima;
iittdlectualepieterfenfibile^uegetabile^illa 110 indi/
get organis neq? in fe neqj in fuis opatioib0. $I7*Cotra
intellectus 110 efficit inactu nifi per abffractioiieafan'
iafmatibus.fi igitur babet intellectu aut ille intellectus
nunqj erit in actu z fic erit ficut ooimies.aut opoitet cp
babeatfantafii z fenfibile aiam:*z boc abfurdum dl po
nere in celo.Si foite Dicatur qj intelligit vniuerfalia fi/
cut Dicit pfaac in Ubio oe DiffimtionibtisXomra fcien/
tia rei in vmuerfalt no dl nifi fria rei in potetiaiq: infe/
riora in fuis fuperioribus no funt nifi in poteria ♦ £utm
ergo no babeat potetias per quas Defcedtf ad particula
ria nuuq^ videt frire rem in jppria natura.ll^ieterea cii
intellectus edi fit oireettuus operis fui videf gp femper
erret in particulari cu intellectus piedetermiriam opus
nulla rone poffit oefcedere ab utib° ad particulare boc
ud illud nifi cum bic z nunc z alijs Difponibus particu
laribusifim boc ergo Deficeret intellectus illius coipo/
ris nobilis ab intellectu bumano in Duobus . ep parte
enim fpeculatiui intellectus Deficeret; q; fria eius efiet
*n poteria C115 efiet in «Fi tm ud eflet imptecta q: nunc®
cognofceret (ppterqutd.ejc parte aut piactsci intellectivi
qui pdetermmat opus etiam Deficeret per errore opis:
q? opus no dl circa uria fed circa particularia . Si pio/
pter illas rones aliquis Dicat op quatuo: funt Dite aie.f*
uegetatiuu z fefitiuu itellectiuu z motiuu fim loeu ficut
Dicit Srilloteles in 2°oe aia gp multipripo viuere Dicto
fi vmi eo? altqd infit folii viuere ipm Dicimusmtiiitel/
lectus z fenfus motus z flatus fim looi.Sdbuc aut m 0
tusfimalimem? augmemii z oetrinientu vita ell z fi/
cut ibidem Dicit aiatu; ab inanimato Determinat in vi/
uendo.St iuqs fic Dicatur in celo ell tin monitum
fim loeu z no alie Dite aie z ,ppter boc ipm Dictfaiams
z bere atam.C*^ontra aut igif principiu ell motiuurn
motu locali autfim nam . Si boc ultimo mo Dicat tunc
omne qb mouef fimnain furfum uel oeoifumbaberet
aiam cum beret piincipiu motus fim I0CU3 in ipfo perfe
z nofim accidenj.Si aut primo mo Dicaf fequmif mul
taincouenieriatquo? primueflcpboc dl cotrapISum:
q: ipfe in i° De celo z mudo loques De ftellis z o:be pio
bat tpfa no bere motu pioceflluii fic Dices ut natura po/
fuerit Hellas mobiles motupcefliuo ejetra ronem eftz
no pparauerit eisinftrumeiitti motus z natura quidej
no pofuit aliud aliqd uacuum abf$ caufa.quafi Diceret
cum in rebus inferioribus no inueniaf nanum aliqd
multo minus in rebus fupioribus.^t quia aliqs poffet
Dicere gp natura ingeniauit iuflrumeta motus alijs aia/
libus fed no celo.obuiat pfoue Dices : impoffibile eftut
natura ingemet aialibus z intendat in eis z recedat ab
illis coiporibus fublimibus mobilibus bnttbuspprie/
tates in naturas ultitnas,£t ut eppoliet rebus quibus
poffibile eft ut incedat perlcz: elonget ea a reb° que ba
bent inftrumetu motionis fue.-z boc quidej Dicit pBus
De ftellis.fed eade ratio De fpberis eft in qbus mouenf
ftelle q: neutru illo? videmus bere alas uel pedes uel
aliqd buiufmodi . 2lliud incouenies dl quia ficut Dicit
pBus in Ubio De aia.mot^cefiiuus eft ad oem parte.f*
ante retro oeoifum finiftroifum furfum z Deoifum.fm/
cipitl aut motus celi no mouet nifi in vno circa mediu.
£ertiu icouenies ell q: ficut di in 8° pbi0?,illa mouenf
9 feipts motu,pcefliuo que qefcutqn uolunbz mouenf
qn uoltmricdu aut femp vnifoimtter mouef.Quarutj
incouenies eft qmibildl oictutcelu bere tm principiuj
motus jpceff luiino intellectu z fenfibile aiam.qi^baf
in libio De aia q? nibil mouet motu pioceffuio nifi intel
lectus z fantafiaXuius fignu dl cp plantas que no biu
itellectu ud fantafia videm0 «nobiles per loeu ♦ Ouiir
IMime partte fumme
tum mcouemes eH gp motus pwcefliuus eH piopter DI
ilatia Delectabilis puenietis:i celo atit no eil oiflatta ta/
lis Delectabilis puenientis.CTSi fo:te oicaf gp aie celi
no ell eade ratio «i aiabus ataliii que funt actus phili'
ci % oiganict coiporis poA vita bntis.CT2fdbuc obycif
tu cotranualiteran omni enim motuafato motus coi'
poris coiranaf motui aie.iDuiuspiobatio ell per indu
ctione z fvilogifmu qi inductio qutde ell in oibusaiali/
bus nataubus z uolaabuss repettbus.bo? enim oiuin
coipora grauta funt z cedunt oeoifum eje natura coipo/
rts:cum tu ab aia ferant furfum i reicoifuj z oqctroifus
z finiilro;fum.*p)er fvilogifmu lic.nullu coipus lailatuj
z coirupni multitudine motus alicuius mouef motu il
Io fim nam fua:fed ejetra nam omne coipus motu mul
titudine motus ^celTiui ell laflatiH coiruptti.ergo nui
Ium coipus motu motiyxelTiuo eft motii motu illo fim
nam fua.2fd boc rndet quida pbus in libio oe fuba ov
bis gp motus circularis in celo ell aie fm op ell aia z qp
in celo no ell iuli motus aie z no coiporis:? ideo no in
ducit ibi laflitudo eje cotrarietate moto?,f.aialis z natu
ralis.Sed cotra quicqd ell aie fimqKlt aia ell ois aie*
fi ergo motus circularis ell aie fimtpellaiaefl ois aie
qb ad oculti patet efle falfum.Si Dicaf qp ell aie tntelle
ctualis adbuc patet efle falfum : qi l?om'o no mouef cir
cuiaruer.St Dicaf qp aia celi z aia bois intellectualis no
funt vnius ronisst ideo aliqdpuenit aie celiqbnoco/
uenitaie boistfed fic motoi celi no erit aia nifi fim que'
nienttam in noie ttn . libieterea boc erit cotra pl3os qui
iitraq, aiam.f.celi z bois Dtffiniut Duobus.f.per liueilt/
gere z monere £m locu.Stfoite Dicaf qnlle motus oz
aie fi m q? ell aia qi ell aie pieter coiuncttone ad coipus
illud.boc erit cotra &rillotele iit oe celo * mundo.quia
ipe vult cp omne coipus boat nalem motu uel a medio
uel ad medui uel circa meduuSi ,ppter boc Dicatur qp
motus aie celi no ell oiuerfusamotu coiporiseius.fi*
cpceliioe natura fui fertur circulariter -r aia celi monet
motu eiufdei r ideo Dicit pBus no ell ibi alius mot°mfi
mot° aie tm*CJ£o:ra qutcuqj motores in vno z eode
mobili efficiut vnu motu numero ipli funt vnius natu
reXleritas buius Aponis babef ejc.jLj°metbaccaibi na
merus moto?,pbaf per numeri» motuum ? ppetuttas
motor eje perpetuitate motua * *£>iima ratio eil ad boc
q> potetie actiue z motiue oiffiniunf per actus z opera
tioues fuas.Si igif aia celi z natura coipis celi mouef
motu eode numero ipfa erit eiufde nature ? eiufde eea
tienumero.CPbancqonemtotaDetermtuat iDama/
fcenus in 2° libio cap°6°.per iterptatione vnius partis
Ite oicensmullusaiitaiatos celos uel luminaria ejciili
met:inaiati euis funt z tfenlibilesiqi z li Dicat Diuia feri
ptura letenf celi z ejcultet terraieos qui in celse funt au
gelos z qui in terra boies ad letitiaj uocat * nouit enim
feriptura >r^fopeiaxpfonaru fictione uti z ut oe anima
tis oe inaiatis loquulicut illud quid ell tibi mare qpxw
gilli z tu ioidanis zc.z ita videtur q> celu no beat aia5*
CJSoUitio nos C115 fanetis pfitemur celos no b ie aias
nec efle aialia fi aia fini pppiu ronem fumaf «Sed fi uel/
lemuspbos ad idem reducere cu? fanetis Dicemus q>
quedd iiitdligetie funt in oibibus Deferuietes piimo iit
motu oibui.-z fntelligetie ille Diir aie oibiii z no vniuo/
ce cum mtelligetijs botum eo cp no egrediunf in actu?
per abfiractione a fantafmatibus fed ipfe reuertunf fnp
eflentia fumi per e flentia fup aliud redtttoe copleta.fi/
cut enim Dicit in lib°oe caulis in ,u/\ppone.Ois enim
tntelltgetiatnfeiligitefiemiafua.£tueruin(pponei4A
Oie fciens qui f«t eflentia fua ell rediens ad eflentiaj
fua reditione eopleta -rideo ille intelligetie no babent
ouas potetias.ffiiUel lectis ^appetittimouentefim loeu
nec bnt coparatione ad oibes fmi illa ronem aie que Di
cp aia ell endelecbia coiporis oigauici pbtfici potetia vi
tam bntis,qi illa ratio p piius z pofterius puenit intel'
lectui z fenltbilt z uegetabili « intellectus emm nullius
coiporis ell actus qi no utitur oigano coiporismecin fe
nec in fuis opattonibus.Sliogn non bcret aliqua opa/
ttonem ejetra coipus z opoiteret ipm Deltrui Dellructo
coiporeilicut oellruitur uegetabile z fenfibile in biuUs*
operaf atit ad coipu$ ut nauta ad naue boc eil fim rone
inouedi ipm z regedi ticut oicef in li° De m.z in fectm
da ppone oe caufis*43is intelltgetta Diuina fett re? per
boc cp ell intelltgetta z regit eas per boc $ ell otuina z
oicif otuina mtelltgetia ibi participas oes bonitates oi
iiinas a piimo motore qui ell oeus«0.b atit bec (it fen
tenua pbojz patet eje uerbis eorti5.lic enim Dicit '(Raby
mopfes 2acollatioe oucis neutro? «mullus fic Dicit cito
qp celii beat aiam.boc aut copiebedit labore itellectus*
auditoi aute putat qp illud longe fit a feta qn afcendit tn
coi etusicum Dicimus cp ipec afam cp illa a»a ell ficut bo/
minis uel afmitfed nodi illa raUooicti ♦ ell aut ro eius
cp motus tpfius localis oudit qi iu ipfo ell piinciptib a
quo mouef fine oubto z illa virtus piima Dictf ata*£aa
dem fniam oictit ^fuerops z Sutcenna-r fere oes pl3t.
C7 23d ^mu ergo qd obycsf De libio aie patet foluuoiqi
no per bunc modii Determinat aia in libio dc aia p que
Dictf intelltgetia moues oibein aiaiqi no ell De fpecula
tione nalis cum Iit fu i3a feparata a materia corntyta co/
icarijs fed potius Detetiiuuaf mjc)° metbac:.pei bo£
etiam patet folutto ad fc6 m«C"2Id tertiii Dicedii cp in/
telligeua moues oibem intellectu no babet abflrabeme
a fantafmatibus. £t fi obijcif qd Huicena oscit cp babet
fantalil z imaginattone.iiXndendu efi cp ipfe uocat fim
tafia z imaginatione applicatione intellectus ad partiet»
lana nature.C^dbocaiitqdquerif utni fuafcientia
fit ufts.Dicedu ell qi nec ell ulis nec pticularis nec viu/
uoca nre fete ulis no ell pp rone iducta.pticulans non
efljqa illo? no ell oifciplia ut Dicit Illato, Umuoca me
fete no ell qi non oritur ab ente per abflracitone ut nfa
fda.naualr atit fit intelligendu accipif eje boc cp omnis
caufa cognofcee k inquatti caufa ellcognofcitcaufatus
fuumiomnecaufaui cognofcesinquamu caufasum eil
cognofcit cim fua.vnde oicimus cp motores fpberartl
per motu caufarii caufant oem Dtuifibilitate? que eil m
interioribus fim naim-r ideo cognofcetes fe tnquamuj
caufe funt cognofcuiu nalia oia.fifr inferiores motores
fpberaru cognofctit fupiores per boc qp funt moti ab eis
ut oefideratu mouet oefideriu. j£t ita patet q> \pec feten/
tia no ell in uft nec in particulariiperboc eni q» cogno/
fcunt fe cognofcum ufia z pamcualaria caufata a moto
rtb°fuis.« boc ell qb Dicit pf3us in 7‘\pp one Ubii oe cati
fis. Ois itelligetia fete qb ell fupia fe z qb ell fub fe ♦ £t
fcit qb ell fub fe qm ell ei caufa.i fcit qb ell fupia fe qm
acquirit ab eo boiiitates.lker boc etiam patet qi intelle
ctus moto? completio! ell intellectu bumano: z babent
fciam.ppterquid z intellectus eoru ell motus fim pie/
determinatione Determinati operis -i: non erroneus fi/
cut videf ,pbare obiectio z femp ell rectificatus iuope
eo cp nunqj accipit rem nili per illud quod dluere cati
fa fim nam.CT^d boc atit qb obijcif oe^laac . oicim0
gp ipfe appellat ul’e fpem z ronem per qua intelligunt
motores. bec enim ell ratio ful3e moto? fim cp ell caufa
etiam ipfi funt caufe ules iri tota natura que caufe oeter
mtnan f ad boc « illud fim qi poitionescaufatas ejeoi/
uerfo litu llellaru z Diuerfo motu oibuim.CTSd td qb
obycif gp in celo tm Iit piincipi ii motus fim locum otei/
mus gp boc no ell ueruiimmo ell tn celofim pf3os intel
lectus -rmotiuii fim locu.^THd boc atit qbquertf utru
moueat fim nam uel motu .pceflitio Dicimus fim p!3m
in libio De fulia oibis gp fim nam z no ell fimile oe leui
z gui in elemetisiqi ftiba leuis z grauis no oiuerfifica/
tur in eode coipore fim ante z retro z Dejctruj z fimflril
B£4o:cocqueufe
z fuperius ? inferius:? ideo motus i ite no elt motus in
telligenttefed talis oiuerfitas non elt in co:porecelt z
ideo motus eius elt motus intelltgetie.oia aut que ofte
dunt gp no elt motus ,pceffiuus cocedimus oe planos
ideo q: ,pcefliuus motus elt ad falute fubieeti que falus
©iffufa elt in locis oiuerfis ad que mouef aial z tali falu
te no indiget co:pora celeltia ut oicif in lib:o oe iba ov
bis.£ocedimus aut cp intelligentia que oicif aia z mo
toz o:bis non fim eande ronern oicif aia cum intellectu
boimffed per pztus z polterius I; enim utraq; oetermi
nenf per itdligere z mouere no funt vitius ronts bine
inde ut patet ex pdictis.CTSd boc aut qb obijeitur oe
cotrarietate motus co:ports ad motu aie . iDicedum gp
boc elt ueru in bys que mouenf ,pcefliue:fed in bys in
quib° aia mouetfim nam coiporis no accidit laitttudo
uel labo: ep motu aie.CETs&d boc qb oicit pfrs gp elt ibi
motus aie tm.iDtcendu £p boc intelligif q? aia non mo
uet alto motu q; fim nani i Ilius cotpie.^ir&d id quod
obijcif in cotrariuoicendu gp boc no couenit omni aie
mouere enim no elt vnius ronts in motore fuperiori
z in motore aialiuj.Ctr^d aliud oicedu gp moto: q elf
intelligentia z moto: qui elt ep parte nature co:pis funt
oiuerluq: I5 coparenf ad vnum motu no tn eadem ro'
ne:in celo enim motu elt cofiderare oupr.f.fim circuli!
fimplice z fle o:dinaf motus ad motore; qui elf natura
z fo:ma fabalis co:poris celeftis z ©tfpones males ad
ipfum funt lumen z figurantem inuenif in motu ratio
oeptre vnde icipit motus:? ratio finiltre per qua elt w
giratio motus:? ratio ante z retro fimqua elt obligatio
motus:? ratio fup:a z rano infra fim quarti imobilitate
mobile no egredif oe loco fuo:? fim bas rones copara
tur motus ad intelligentia que oicif aia z moto: celi.ad
motore aut p:imu; abfolute qui elt oeus babet copara/
tione ut ad mouens no^poztionatum motui z mobili*
CE3ta oia oipim°fim pf3os qui no cotradioit qbufda
fetis negatib°celu aiam b:e nili in noie folo qui abbo:/
ret nome aie:? tii bn pcediit gp itelltgetie queda It ue an
geli mouet celu iulTu oefcficut ponimus fim catholica fi
de quofda angelos miraculofa faci:? legib0 nature co
currere:ita no elt ptrariii fidei quofda angelos iuuare
nam in mouedo:? gubernado fpberas celo? quos an/
gelos mouetes fiue intelligetias pbi oicut aias.Sancti
#0 timetes ne fo:te oicere coganf celos effe aialia (i co/
cedunt ipfosbereaias negat motores celo? effe aias*
£t ita patet gp no eflptradictio inter eos.antiqui enim
oeos ? angelos oicebant aias mudi*j£t boc elt qb oicit
2fuguftinus tn fine quarti oeciuitate ©ei.IDufoli vide
tur aduertilfe qd elfet oeus:qui crediderut eu elfe aiam
motu ac rone mudil gubei natem.£t per boc patet etil
fi nondu tenebat qb ueritas babet.oeus ent; uerus no
aia fed aie quoqj effecto:? codito: fitn ptra p:eiudiciu
cofuetudinis fue liberi effent vnu oeu colendi! fateren
tur atqj fuaderent motu ac rone mundi! gubernantem
ut ea cum illis oe bac re quo remaneret ut oeu; oiceret
aiam no potius ? aie creatore.SItbi in qonibus oe aia
redibimus ad banc qonem* CT articulus 26°,
, grrtto queritur oe coparatio
ne motoris p:imi ad motores inferiores.? vi'
def gp coparanf p eque: q: oes mouef motu ourlte per
lotum tepus:cum igif motus illi fint equales motores
equales effe videnf.CTJtcm videf cp pnteffe cotrary:
quia tn nobis funt ouo motores, f.intellectus ? fantafia
? fantafia qnqscotrariaf intellectui ergo videf q> fimffr
in fupioribus inferio: poffit cotrariari fupiori.GTJte vi
def q> iteriores pnt errare in motu ? no fupio::q: tanta
fia pot effe recta ? no recta itellect0 femp rectus:ut oicit
pBus.igitur fimifr in fupioribus iferiores pnt errare fu
periore 110 errate, C” Solutio oicedu ficut (jus obiectu
£lo quarta 14
elt gp motores coparanf fmt eque quam; ad ouratione
motusffed in alijs quatuo: coparanf no fim eque quo?
p:imu elt gp p:imus moto: mouet non motus ? mouet
inferiores ut oefideratu mouet ©elidenti interioresaut
mouent moti.lDuiusfignu elt gp omnes inferiores fe/
qmmfmotujfupioris ? ideo oicif in hb:o oe caufisqj
p:imu elt oiues in fe ? otues in alijs . CTSeciidum elt
fimplicitas in mouedo:p:imus enim mouet vno motu
fimpliciJinferiores atit mouet pluribus.motib°,C7ffer
tium elt in vigore mouedi:p:imus enim moto: circuli!
multo maiore ? co:pus multo maius circiiuoluit in eo/
dem tepore in quo moto: inferio: ctrculu inferiore cir/
ciiuoluit.CTOuartij elt in fine motus:p:tmus eni; mo
to: fim alatione cotinua mouet ? vnifozme que elt cau/
fa vnifo:mitatis ? cotinuitatis in naturaunferiores aut
mouet fim alatione ptinua ? non vnifo:me q: obliquaf
a meridie uerfus aquilonem ? funt caufa oiffo:mitatis
que elt in griattone ? co:rupttoe.lker boc patet folutio
ad piimii , CJSd aliud oicif gp no elt fimile oe fantafia
ad motores inferiores q: fantafia mouet cum appzebe/
fione bic ? nunc ? particulariu; in quibus accidit erro:
z cotrarietas ad intellectu eo gp frequeter fequif bonu;
fimpfr.CTUtru aut numer^iiloru moto? fit fim nume
rum mobilui uel ftellarii uel motuu.lDic querere relin
quimus ? boc ideo q: vna fpbera plures babet motus ?
oubiu; elt Utrum illi motus fint a motore vno uel a oi
uerfis.Utdetur enim Hriltoteles uelle gp fint a oiuerfis
in pj°metbace.q: ibi ipfe,pbat numerii nioto^ ee nume
rum motuti? tangit plures effe motus in fole ?Iuna?
alijs.Sed aly quidam pfSi oicunt vnum motorem effe
oe vna fpbera ?epltelle natura que eit in fpbera oiciit
illum motore; influere oiuerfos motusipfi fpbere uel
vnu.Tertfa aut fecta vult gp fit numerus moto?fim nu
meni ftellarii in celo.fiduarta atit vult gp fit vnus moto:
oiumfpberarii?eptra oes eas? bic elt oeus ?boccre/
dimus effe uerius.Jn qonib0 tamen oe antma queda;
iterum oe bac materia oicentur*
I0nfcqu£ntcr luentur
c oe motib0 fuperio?1. £t querunf ouo.fi
Be fimplicitate motus fuperiorum.? oe
rone mefure fi; qua 0: mefurare iferiora
CT 2ln motus celo» fit fimjflep. 2frttculus 27°*
a © pZtmtl ^pcedif (ic.'itlullu ptinu
um elt fimpx:mot°celi elt cotinuus g mot^celi
no elt fimplep. 3fte nibil b»s ptes oifferetes inter fe elt
fimplep.mot0 celi bet ptes iter fe oifferetes: q: p:i°? po/
fleri0 ergo ?c.Si pp 15 oicaf q? fimplep elt tn coparatio
ne ad motu rectum fiue fit violent°liue nalis.CT^tra
motus celi elt in maiori fpatto q; altqd alio? ? in maio
ri fubiecto:? ita videf q> copofitio: fit.©einde queritur
ad quid indiget oeus inotu celi:ptectioris enim agen/
tis pfectio: oebet effe opatto.Unde cum oeus fit perfe/
ctilfimil agens perfectius fuiffet fi uoluiffet ? per feipm
iferiora q; per celu.CTSolutio oicim0 q? mot° celi fim
plep oicif tribus modis . Uno mo q: ipfe elt caufa oiu;
motuil nalium.tlnde cu;fim viarefolutiois caufatiin
eam motus celi fit ulttmil tn genere motuu; opo:tet q>
tpe fit fimplicillim9,Scbo mo 0: fimpliciffiin^refpectu
teporis q: nullus motus in tato fpatio pot effe in ta b:e
ui tpe.^ertio mo o: fimpliciffim0 q;tu; ad regularitate
q: in oibus partib^efl eque uelop qb no ptingitin mo/
tu naturali recto nec violeto . Utoletus enim uelop elt
in pnneipio ? tardus in fine vincete motore nali moto
rem violentu.nalis aut rectus tardio: elt in pnneipio z
uelocto: elt in fine.motus autcelivnifbnntseltinpnn
eipio medio ? tn fine, £t per boc patet folutio ad pumo
obiecta quta motus celi no fic oteitur fimp^ut ^cedunt
‘jjbame partte fumrne
obiectionee ille.dT 2M aliud oicendu q> Deus no indi
get motu celi nifi ,ppter impactionem materie interior
rum <(ppter enim illius tranfmutationem opouutt efle
cozpus quod motu fuo tranfmutaret eam z illud elt w
!um« CT^rttculuezS0.
, ficuitdo queritur
ronem Dicar motus pmua mefura alio?z.£t vi
def q> ipfe no fit mefura * Dicitur enim in pzima pfeia q>
vntiqdq; ntefuraf fui generis minimo.multt autefutu
minores motus 45 motus celi.Sed qz multa oe l?oc oi
cta funt in qone De teporeudeo buic oifputatioi l?ic im'
ponimus fine Dicendo q> motus celi minimus elt in na
tura z tn partibus fuis -zfimfe z fim partes fuas menfu
rat alios oee motus : z fi pungat motu fupioy mefurari
ad moui iferiog boc erit quo ad nos z no simpliciter*
lincte queritur »ee*
f d fectu motus celi z fteilarum tn interiori
bus , querunf Duo.f.quis fit effe^
crus.? quis fit finis motus celt.
CT^rticuIus 3.ar\0.me fit effecms motus celi,
„ © pzimum ptoceaiiurfie.
i&icitingeneftqjfecttoeus folemslunam z
itellas ut fint in signa z tepora z Dies z meiifes z annos
ergo uariatio tepo? per bieme z eltate p uer z auttinu;
ficut Dicit g>amafcenus eft effectus motus celi z Itella'
runuoicit enim nos Dicimus qm ligna qnejc ipfisfiiit
Ipymbzis z ficcitatis z frigtduatis z caliditatis suento#
z 1 ?o£ talium. Stlr qnq; Dfir figna efie moztis aliquoru
ficut oicit jDamafceiuis. qualitas aeris facta a fole? Iu-*
itas allite : altis alij oiuerfas coplbnessbabituqsDi'
fpones pflituta.i ntelligit atit per copfones 0111115 biuer
fu; qd ett humoribus fim qialij onr cholerici z alij fan'
guinei z huiufmodi.per oifpones aut intelligit infirmi
tates z famtates.per habitus aut intelligit inclinatioes
ad opera, vndeij?e Dicit in Ifa.habitus funt eorum que
funun nobis !?oc elt in potefiatenoltra/jftem ipfe Dicit
cp comete pltituunf ad fignti moztis regii.Jte; in eode
cap07°li0i°oicit q? foztafie aliquis Dtjrertt qm bec pzelio
rum funt figna aiira.g# bite colligi? qz altra bnt virui'
temtn trafmutationeelemetojzs in mutattoecoplbmi
z in moznbus hoium z tnfup etia in habitibus inclina''
tibus ad opa z etiam in euetibus pliojz.iTum ergo opa
z plta fint oe hys que fubfum libero arbitrio videnf ba
bere ptatent fup liberu arbitriu.^tem Dicit ?uig°in qm
to oe ctuitate oei q? fydera onr uatere ad trafmutatione
oium cozpo^.Jtein fim pftos pnolticatee in altns ficui
Ubtolomeus Docet in tetrafcu;.s :20biimafars:Hcabir
z £i&efcella z ariltoteles z 0ozgis z multi' alij in bora
pmncttonie refpicif afcedensts Domus afcedentie z co
ferf cum alio planeta qui refpicitafcedes perfe uel altu
scum luna que magnu h&oniuin fere in qualibet co'
junctione nifi fit ejcns in cobultione folis.Si aut no e it
alius refpiciens afcedens coferf cum fola luna Domus
afcedenrie cu; oomo Domus rei quefite z fim q? illi con
iungenf uel no piungeitf uel refpiciet fe uel non refpi
cientzfit iudiciu oe re quefita fienda uel no fienda.ergo
videf q? altra in ofbus vigore babeant z virmte;.3tem
ffaacm libzooe Diffinitionibus Dicit qzoeus fecit re'
gnare ozbem fup inferiora z oifponit fim impertii eius
regna z bella z cetera que regunf ab oibus, Sed cotra
boc elt q6 Dicit fiDamafcenus.noltror actuil fpdera ne
quaqj funt caufamos enim liberi arbitry a coditore fa'
«i Domiuinottro?: actuum eviltimus.^t ad cofirmam
dum bociducitquatuozrones busuerbis.Sier aitro
rum oia agimus ifiujmfimneceilitate agimus que agi
inus.qbautfm necefittate fit neq; virtus elt net^ mali
tia.Si aut neqj virttite neq; malitia babemus neqjlau
dibus neqj coronis neq5 vitupationibus nec etiam tot'
metis ebitimus Digmunueutef aut oeus intuitus bijs
qutde bona uel tribulationes oans : fed neqj guberna'
tione neq5 fuaru creaturaril oeus faciet .puidemia : fed
etiam ronale fupfluu; in nobis erit nullius ejcntes act°
Diu fupflue cofiliamuriroiiale aut oino cu; fims gra no
bis oatii elt.Unde omne ronale z arbitrio Uberum, elt.
CTSolutio Dicimus ad pdtcta qj altra bnt vim z rone;
figni fup ea que funt in materia irafmutabili z etia; fup
illa que funt obligata ei Dico ea ee in materia que fut
giiabilia z cozruptibilia z mutabilia. £t dico illa obliga
ta materie que oe necelfitate fequunf trafmutationem
materie ficut elt aia uegetabilis z fenfibilw.quedlfunt
que oepedentta b>u ad mam z obligatione fim qd z no
fimpTicut elt animus bois .Unde Dicimus fangutne;
accenfum circa coz inclinare ad iram animu; boisz-r tn
110 De necefittate trafcit z fim qz animus inclinaf ad ma
teria z copfone (ic etiam in eum bet vim coltellatio fim
quid z no fimpr : aliter enim periret cafus fim liberum
arbttriu; z cofilium fi nibil efiet cotingens ad utrillibet
Dici oe futuro.ficut optime Difputat pbus in fine pztmt
perbyarmentas z ficut ondit in z° pbi0,:.Sed adbuc ot'
ttinguedu elt q> ert caufa imediata z .ppterquid. £t p zv
ma caufa elt nfis z moues r inclinis caufas imediatas
z qn Dictf Helle bnt vim in inferioribus intelligif q> ba
bet vim ficut caufe pzime ufes mouetes caufas tmedia
tas z ,ppterqd z ideo 110 femp feqiyf oe necefiuate effe
«tus ad coltellationez-r boc ondit ©amafcenus Dtcenj.
THos oicimus qmfydera no funt caufa alicuius eoru;
que funt neq; cozruptiob eoy que cozrupunfzfigna aut
funt magna bfmbzium z aeris tjafmutalionis toztafiis
utiq. quts Deerit qui z pitoy nb fuut caufa fed figna.f;
z qualitas aeris facta a fole z luna z aitris-r alys oiuer/
fas coplbnes z babitus z oifpones coltiiutriintedit ent;
«jamafcemis qj fignu minus Dicit q; caufa.caula enim
ut Dicit DJ&oe°iu topicis elt qui oe neceiutatc fequif ef>
fectus.fignum atit eft caufa remota z no oe necefittate
caufans fine piunctione altarii caufarum.^t boc idem
pbus Dicit in 2°oe giiattone z cozrupuone.qz l; tps ge'
nerationis oium fint afccfu m circuli fit equale : ni qda;
gtianf citt°t qda tardi°pp mae pfuftone maiore uel mi
nore.iQb atit boc catboltcii fit oice patet ejc ^bisHugu
ttini i s°oe ciuttate oei ubi Dic fic no ufqueqqj abfurde
Dici pot ad folas cozpor ozias afflatus quofdi ualere
dereos ficut ibi in folaribus accefiibus z recelfibus vi
demus etiam tpi anni tepora uariari z luminaribus iu
cremetis z Decremetis augeri atq; minui queda gene'
ra rerum.fatum atit qd imponat necelfitate liberi arbi>
try etia contra pBiam eft ponere nifi per bunc modum
quo Dicimus atam bois inclinari z mutari , Un 5fug°
in qnto oe ciuitate oei ptra bulliti negante pfeientiam
oei z fatu; fic Dicit.lllos aduerfus eos facrilegos aufus
atq5,impios z oeii Dicimus ofa fcire atueq; fiant z uolij
tate nos facere quicqd a nobis nifi nolentibus fieri fen
timuscnoutmus.oia "fco fato fieri no oicim0: imo nui
Ia fato fieri Dicimus qm fattnomefo!u;a loquemtbus
poni in pfiitutioe fvderii folet qua qfq; pceptus aut na'
tus eit.^pbys patet folb ad oia qfita^ Hrttc0 30°.
u Xtimo querif oefinemofceli
£l videf q? giiatio z cozruptio iferio^ fit mot°
celitqz boc ejcpzefie oudif in oe gnatione z cozruptione
qd ejc alatione fupio^z cotimiaf gnatio z cozrnptio.^te;
in glo.fup apfm ad iRomanos 8°ca° Dicif qj fuperiora
motu fuo nobis feruuit.-z multi fanctorti Dicunt q? mo >
uenf ad implendii finafr mam elemento^ .Sed bicelt
obiectio^uerofs.qz ntbll mouef,ppter indignius fe.
gnatio aiit % cozruptio inferio? iudignioz elt celo ergo
©C4O!co?qucM’0
non mouef finaUter ,ppter illa.l&eterea in *® oe celo z
inudo oicif qtcelum fupmu vno motu pfeqtur bomta'
tem £mi* o:bes inferiores pluribus motibustfs id qd
pfeqtur moto: per motu ell finis motus ergo aliq boni
las pini finis eius elt.CT3l,ria fo* quenf utruj motus
celi ide babeat p:o fine qd Ipabet p:o pino mouete ut fiat
ab eodem in idem e* pte monetis ficut ab eode in idej
ej: pte (ugnr*C3Kni iuprta boc querif utrus pfequtf fi/
nem futi per motu qui ell in toto tpe uel per circulatio'
nem vnam q: pfectio: moto: pauciore motu cofequitur
finem z bonitate ut Dicif *°oe celo-zmtido.cu ergo mo/
to: celi pfectiilimus fit in natura videf q> vna circulatio
ne oeberet cofequt fine fuum.Si aut boc oaf tuc oes fe/
quetes circulationes fupflue erut.CTSolimo Dicimus
ad pnui gp griatio z co:ruptio infertos non fimplr ell fi'
nis motus celi fed cofequunf finetfiriis aut intet°a mo'
tore ell ut aliqd bonitate z nobilitate aflimilef pmo mo
toriXoeo.illa aut bonitas z nobilitas ell q: cum oe°ab'
folute fit caufa oium intedit moto: nalis celi imitari eu?
ejc boc qt fit caufa pma in natura rerum nalium gnabili
um z cb:rupttbtlui.i£t ejc boc patet folutioad panium*
CT^d td qd iujcta boc querif oiceduj q? idem numero
ell pmum moues mouetem z finis qui 'acqrif per motu
eius.bonitas enim z nobilitas De qua Dictum ell ut Dell
deratum mouet motore celi z eidem bonitas ell quam
feqtur per motum.dTHd id qd poflea querif okedu5
cp oup* ell firiis.f.finis ut terminus:* finis utfims.fiius
ut terminus ell quem pfeqtur moto: in opatione vna p
tecta z ideo Dicit termtnus q: terminat op°pfectu vnm*
finis ut finis ell quem pfeqtur moto: in oibus opationi
bus fuis * ille Dicif finis ut finis q: qetat fimpr mouete*
CC iDicedum ergo q? moto: celi per rotatione fua vnaj
cofeqtur finem ut termintufed per motum qui ell in to/
io tpe pfeqtur finem ut finem:* ell fimile De motore iit
gnatione qui intedit pmanetiam in fimtli * confequif fi
nem illum ut terminu in giiatione vna fed pmanetiam
ut finem fimplr no cofeqtur nifi per giiationem tndefef
famuel inqetam ejcplfius.fimile efltn motore augmeti
qui intedit pfectam quatitate * bac pfeqtur ut terminu 5
in augmetatione vna fed ut finem fimplr cofequitur in
sugmetationibus oibus * tuc qefcit:q: ficut Dicit pBs
De anima omnium natura coltantium terminus ell * ra
ito magnitudinis * augmenti*
fcBe quarto £oequeuo. «Qo quinta.
I^nfequenter iQue/
« rif De qrto coequeuo qd ell angelica
natura oe qua querunf tria . lframo
De natura eius in fe**° De natura eius
in compatione ad aiam ronale.30 oe
ftatibus.CL-irca nam angeli queri!
turtria.p0 querif utrii angelus fit cognofcibilis,i°qd fit
smgelus.j0 oe attributis angelice nae.CT Circa pinum
querunf ouo.f.Utru cognofcibilts fit angelus.* utrum
eode itellectu cognofcif ut’e * pticulare in angelo*
C Articulus pmus.U trum angelus fit cognofcibilis.
„ © pzimum pCCMoream
2fug° gp Duobus modis cognofcif res per itel
lectum.f.aut perfilitudinem fuamejcilledo inaia ficut
res fenfibiles.aut per eentiam fuam ejrilledo in ea ficut
cognofcif fides * cbaritas * cetera fpiialia in aia : ange/
Ius nec per fititudinem ell in aia cu no fit fenlibilis nec
per eentia ell ibi:q: per eentiam ell in loco exteriori oif
finitione ergo no cognofcif per intellectu.C* 3^iu qc/
qd cognofcif aut cognofcif intelligetia indiuifibiliu; in
qua no ell falfum ut Dicit pfcus.aut cognofcif inteiligen
tia oiuifibiliu*i,cople^o?2.angelus no cognofcif itellige
tia Diuifibiliu cum no fu in rone coplevi?ergo fi cogno/
m quinta 15
fcif intelligetia cognofcif indiuifibilnnfed qeqd cogno
fcif intelligetia indiuifibiliu cognofcif per tbmia abllra
ctam ab ipfo* £uj igif ab angelo no pofltt ee abllractio
cumipfe no fitres fenfibilis angelus no cognofcif Intel
ligetia indiuifibiliu nec alio mo ergo nullo mo cogno/
fcif*CT3tcm nibil intelligif nifi per afiimilationem in'
tellectusnrufed angelus non pot alTimilart intellectui
nr 0 ergo no inielligif.l&obatio minoris ad boc q? itel
lectus aflimilef intelligibilt duo evigunf.f.fantafia mo/
ues:* intellectus ages.fed quadocuqj itelligif angelus
non ellfantafma moues ergo angelus no intelligitur*
C3eni oicit pftus pereute vno fenfu perit oemollra/
tio illius fenfus:* ejc boc accipif cp ois itellectus nr orif
ejc fenfu ergo cuius nullo modo ell fenfus illius no ell
intellectus fed angeli nullius ell fenfus ergo nullus iu
tellectus.(CXiOin£Tft2t qd no cotingit intelligi na
ptingitfignificartergoaoeflructtone piitis qd ptingit
fignificari ptingittntelligt:fed angelos ptingit figmfica
rt multoties in fcriptura 5 cotingit eos intelligi.C’ tSd
pcedimus Dicetes cp multis modis aliqd intelligif a no
bis.aliqn enim aliqd accipif a nobis per (pp:ia fpeci em
abllractl ab ipfo ficut lapis * alium * bo * cetera que fe
fibus fubijciunf.aliqd etiam no intelligif per fpeae;;p/
p:il fed per fpecie opis fui uel actus ficut cognofcif vir
tus magnetis per attractione, ferri.CT f modo cogno/
fcif aliqd per o:dmem fiue patiam ronis * otdinem na
ture ficut cognofcif immobilitas bmt motoris.£u em;
aliqd fit motum 116 moues * aliqd moues motum erit
aliqd moues immobile fim o:dinem nature * pfequen
tiamroiits*C740modoacctptfaltqdab intellectu per
lumen fidei * nd per fpeciem ,pp:iam fient nos inteiltgi
mus Deum efle trimi z vnnrn iu fpeculo *in enigmate
* nodum videmus eum per fpecie aptam.C* 5° modo
intelligif aliqd per reuelationem * boc accipif per intel
lectum er lumine tnfufo qdbabet fimilitudtnem lumi/
nis incirctifcri pti ficut videf Dicere beatus gregorim in
Dialogo ubi loquif oe reuelatioe que facta ell beato bn/
dicto.O0 modo cognofcif aliqd fim 3tugm cp fim fui
pntiam ell in aia ficut intellectus intelligit fe * cetera fpi
ritualia que funt in ipfo.CTOItimo modo aliqd cogno
fcitur fymbolice quado fcilicet fpualiser^p:ietatibua
qbufdam co:poralibus intelligif fom? ad pugnandum
ptra Diabolum * mottem** cicif lapis * intelligif firmi*
tundametum fpualis edificij cp*f.edificaffupipfum*a«
geli igif acciptunf oibus bijs modis pter ^mn z ultimu
jit per boc patet folo ad^nt.q: tbi 3ug° non loquif nili
De illis Duob0 modis.C;2fd aliud Dicedu qt angeli ac/
cipiunf per intelligetia idiuifibtliu * tn no opo:tet q?co
gnofcanf perfo:maabflractaabipfiscu5 fint multi ali|
modi cognofcedi ut Dictu eft*4ir2fd aliud fiir oiceduj
gp fit ibi aflinulatio fjnd opo:tet qt fpes p qua fit aflimi/
latio abflrabaf a ,pp:io fantafmate angelt*£t per 15 etia
patetfolo ad ultim q: no opo:tet op illb oe quo ell oema
(Iratio fit pfe fenltbileifed iuflficit qt opus eius fit fenftbi
ie uel illud fnpja qd operatur. * C7 Articulus 20*
„ tEcundo queritur Ot?ea/
de potetta acciptf ufe * pticulare in ange!o*£t
videf q> fic.nulla enim potetis acceptiua ell imalis nifi i
tellect^.pticulareautin angeloellimalegno acapif ni
fi per intellectu.lfrobatio ^me ell q: fenfus non accipit
aliqd fine pntia mae.fantafia autqjuis accipiat fine pfi/
tia materie aliqd tame non accipit fine biie que babent
eein materia ficut ell figura colo: «zbmufmoduergo re
Ituquif gp id qd ell oino immale non acapif nifi per ire
tellectum.ifrwbatiofecudeell per Diffinitionem ange'
Ii politam a S5amafceno:q: ell fulin intellectualis femt>
inobilis arbitrio libera incotporea Deo mimftras.Stl*
ter iOioiiYfius Dicit qt angeli ftmt intellectualia lumina.
Ijbffmc partio femine
C73tem fio fit abrtractfo ulls nlit per intellectu g fimp*
eftz tmmalie z opoitet qt itelligibile fibt ppojtionetur
z ideo abftrabif a materia za mae,pp:ietatibus,Si er/
go nec oeterminef tu materia uecin mire j>pa'etatibus
no opoitet q? abftrabafifj pticulare angeli no eft in nw
terta nec in .ppuetatibus ergo fine abftractione pot acci
piab ttdlecm.CT >Cotra nibtl ttdltgtf nifi ap fim alique
modu eft in itellectmfed pticulare angeli ut pticulare p
nullii modii ei! in intellectu ut pbat feques obieetto er/
go per intellectu no ttelltgif .^73te fimrotte obiectoru
©ifferut actus z fim rbne actuii oiifferut potetie.fed ute z
pticulare oiuerfam bnt rone objecti ergo no ei! mt vni
tis ronis fup illa nec potetia»|Otf querif gd Determt/
net intellectu ut accipiat Determinate l?uc angelli uel iV
lum.CTSolb Dicedii q? vna potetia ei! ad ufe z pticula
re in angelo qui el! iteilect0 ut pbat pme roiieo«t£T ad
id aut qb tn ptrariu obijcif oicedii ap bee eft falfa ap pii/
culare ut pticulare milio mb fit initellectmeftenim tbi
per noticii actuii z officio? que oia lignum funt ut Dicit
pliusffed uerti eft q? no eft fim fubam ibi^^d aliud
©tamno gp in fenftbilibus fut fo:me ptrarie reducte ad
©tuerfa giia fim qs Diftinguunf fenfusz potetie maieet
fed tn intelligibftib°aliud eft qi eade eft ro oinm intelli
gibiltii fim gp iteliigtbilia funt I5 no fit eade ro fenltbiltu
pm cp fenfibtlia funt z ideo eode intellectu accipit ufe z
pticulare I5 no eode mo fe bnte*C"2!d ultimii oicedus
ap ttdlecms fimplr accipit uleffed icellectus cii ©tftincti
©ne opis % officij Determinat ad pticulare oilimeta ent
opa z officia funt loca collationis mdiuiduannum que
impoftibtle eft in alto tnuentre*
CT^lrticulue j°^uid fit angelus*
0 i£iitde queritur De ©iffmttj
one angeli qua ©amascentis m 20 li° ponit Di
de cp angelus eft fuba ttelleetualis femp mobilis arbP
trio libera incorporea ©eo mmiftrans»Sed videt q?au
gelus no fitfulia q: fuba Dtctf mulriprrX.materiaffbima
z copofitusoiffimtio z genus z otia z id quo Deftructo
©eftruif reeXu ergo nullo bo? modo? oicaf oe ange-'
10 angelus no videf ee fuba:z be oibus modis patet cp
angelus no ©iriffutia nifi oeebpofito.CT Sedabo 'ap
no eft fuba copofita q: fuba copofita no eft fine copone
tibusjeoponena aut funt materia z fomiascu ergo in an
gelo no fit materia z forma angelus no erit fuba cbpofi/
rtrSi aut Dicar ap eft fomta foia z fepata ficut oicut qdaj
cotra foima no bet ee nifi in materia I3 beat eetuia perfe:
ergo nibil eft Dicere gr angeli funt fozme fepatedibiete/
rea oie fo:ma quatu eft in fe eft ulisqb,pbafper boc ap
fomta pfe no eft Diuifibilis nifi oiuifione oiiarti qb pa/
tet oifcurreti per oia pdicamctatz babef etia per boc qb
Dicit pilus in ;0oeceloz mudocap°p°*qut Dicit q? foy
ma que eftidiuifibtiis no eft tcouemes q; oiuidaf ouo/
bus modie.f. per editiae oiiarmz per Diutfione fubt.er
go ceffame illa Diutfione que eft per futim no remanet
nifi ilia que eft per oiiae z illa no pfrrt ei q? fit pticulare
eo q? no Deducit nifi ad ultimam fpein que eft ults*s£p
bijs ergo babef q? ois fomta pfe fine fubo ufts eft ergo
fi angeli funt tbmie z fube perfe fepate a fubiectisiange
It qde funt utes z no ptieulares Ypoftafes.Od aut non
fintin materia noidigetDtfputattone.ll^teterea querif
©e boc q b Dtctf ttelleetualis cu enim Diia fit ©e fmripijs
ee videt qt no Debeat fumi a pntibus* potetia aut tntelli
gedi pus eft effe fpiis ttelleetualis ergo oiia Diffinitiua
no oebet fumi ab ipla.Ct jff qre Dicit intellectualis po
mis qj ronalis.lboftea quertf ©e boc qb Dicit femp mo
bilis, cii enim in rebus ppetuis tde fit poffe z ee tunc vi
defqt fi femp mobilis eft angelus cp fempmouefzfic
11 unqj gefcat.]|i*:eterea aut Dtctf fetitp mobilis motu na
li pfetaou motu uoliltario pfe:aut motu per accn&Si p/
mo mo aut § mouef per gffatfone uel eotruptlorte^ uel
per motu altmeti uel fim locuj zc. £t patet q? nb mouef
motu fubeXmotu giiatiomszcotruptiontemec etiam
motu quatttatte.Caugmert z Dimmutionis ergo fi mo/
uef boc eft fm alteratione uel fim Socu.Mb no alte/
ratione.<pbatio q: Dic plls ap no eft alteratio nifi in vna
fpedeqlisattsqneeftpaftibiiisqlitasud pafftoz tales
qlitates bnt cotrariu z mam fenfibtle que no pot effe iti
angdia.St atit oicaf ap alterant fcietiaszignorati'
as boc ertt pira beati! bibernardii qut Dicit qt accipiunt
fcias lucceiliue ficut nos*l|b:eterea Dicit aiigW.cofef
fiomi.Duo repio que fecifti caretia tptbus cum tibi neu
rmcoeternu fit vm» qitta to:matum eft ut fme ullo oefe
ctu coteplattonis fme ullo imeruallo mutat ionis qjuis
mutabilis no tn mutat tua ecernttate atq? imutabilttate
pfruaf alte? qb ita Intbzmc erat ut e? qua fo:ma in qui
tomia mutationis uel ftationis mutaret quo tpe fubde
ref non beret*e6]c quo patet gp angeli funt fupta tepus z
no mutanf fim alteratione oe fomta in fo:ma5*St oicaf
ap mobiles funtfim lociIXotra oe mobile fim locus eff
quitu z pilat eje quatitatib0 : angelus no eft buiufmodi
ergo no eft mobilis fmlocii.St.ppter boc Dtcafqt ba/
bet motu uolutamjXbrra tnoiue i!fe eft .pceifiuue fn*
locfi bns otgana Determinata ad ^pcededum ut pedes z
alas z buiufmodi z talia no bnt angeli.St oicaf q? mo/
uenf motu per acens boc no pot ee nifi Duobus modis
f.ut moueanfacaufa ejetritifeca uel a caufa tfinita gp fim
pllm eft tde et qb eft per accns.St prno mo tiic inork f/
fet violetus z per potetia ad tllu no oebet Diffiniri ange
Ius*Si febo mo tuc motus ertt ei tfinitus.bic enim mo^
lus in oibus eft z ideo oe eo no ef! oifctplina qt infinita
eide acctdut ut Dicit pBs z fic nb eft ^ucipiu cognofcedi
nec otia pofitiua in Dtffmitione.]p>:eterea qre Dicit fem
per mobilis a! ois oiia pueniat femptfim boc enim vi'
def abudare in appofitione fupftui * Deinde obpctf oe
boc qb otctf arbitrio libera.libertas enim arbitrii cogito
fcif in electione boni zmalizeu angelis no pueniat di
gere bomi z malu q: pfirmati funt tn bono ud in malo
no vident baberehbtatearbitry.^LlC»0^^3 gucrif oe
boc qb Dicit incoipea. Dicit enim infra cp angelus nbdt
tncotpeafubamfiquoad nos.compatione enijdetco?
pus eftdftaeterea b b Dtctf res cotpea q? babet cotp9 er/
go filiter cu angelus beat coipus oebet Dici fuba coipo/
rea.Db aut angelus beat coipus videf qi pictt 'Mpuk'
tus pbus in li° oeoeo focraris.qtDemones funtaialiai
tellectualia coipe aerea z tpe eterua.z ifta Diffinitio mX'
tu tractat a bto au g in multis Ubiis z no contradicit ei,
lftvieterea uOernardus ad eugeniii cp opinabile eft aiv
gelos babere co:pa*CT f te 0iego° ©icit cp ffella creatu
ra.f.trrbualis ofteditgettbus cbnftu.f.tribm magisffed
i udas rbnale atal pdicauinfiangelus.ergo angeli funt
ronalia aialia z per piis fuba coiporea ut patet in otuifi/
one 'poipbiry.CT^k llblato qui ponit calodemones:
z camo Du ponit eos bere coipaftlSoftea querif oe 15 qb
©icit oeo miniftras*miniftrare enim oeo eft actus gr e z
ita videf qt natura angeli 110 fit Determinabilis per tllu§
actu.^ieterea oifferetta illa no videf puenire ofbtisait
gelis fed m b onis*C°3tem clS gdaamftatzgdl mini/
ftret ficut oictfin Dantele.mtlia militi mmiftrabat ei z
decies citem milia aftiftebat efiqre poti0 Determiaf m'
gelus per miniftrare qj per afftfte.|TUSieqrif oe 15 qb
Dicit fim gram z nb fim nam imoitalitatem fufcipies.vt
def enim boc no ee uerum cum in natura nb beat ptra/
rtu m z nibtl coiruptibtle fit nifi qb coportif eje ptrartjs*
lC«eterea Dicit pbus ap oie fuba coiruptibilis aut eft co'
pofita aut fup cbpofitam odata«Si ergo angelus nam/
ra coiruptibilis eft aut eft fuba co pofita aut odata fuper
fuliam cbpofitam ficut eft fenfibilis z uegetabilis in ft?/
ftatystz patet cp nb ultimo mo qi Igdus no eft aia oe/
\ Bc 4“ coeqtieuts
lata fup coipus aliqb.videf aut gp nec fimo moiqi Dicit
pbs in foe celo z mudo.qj copofitum coirtipif ideo q:
toponetia in ipfo funt leuta i grauia que incipult Dilla'
re a mixto z per piis foluif cepotfed er talibus ito copo
nif angelus g ipfe no natura coirupnbilis eft.*£>ieterea
Demonibusndpuenitbcregfam-r tii ipftfunt iineita'
ies.CTSolutio Dicedum q; illa oifTinitio oaf pergen0
er orias : fuba enij ponif ibi tanqj genus z cetera ut oiie
JQJ2fd pm ergo Dicendum cp angelus ell fuba copofita
i tfi no ell er materia z fo:ma:fed ell fuba copofita li cut
fuba que bet in fe plura.f.efle q b eftioe quo meli0 Dicef
infra.CTSld illud qb querif oe boc qb Dicif iiuellectua
iis oicedumq? intellectuale bicfumif a natura % non a
potetia que pfeqtur ee ficut etia Dicif aia ronaits z uege
tabilissfenfibilisiqnautintellectualeell na lis potetia
que ell fpecies qualitatis tiic fumtf ab eo qb leqtur efle.
IT2Waluid Dicedum qnit Dicit Vfaac in li°oe oiffini
tionibus.tfto ell virtuscollectiua caufe z caufati z ideo
ell copolitiuaatellectus aut oe fui rone no bet collectio/
nem fed ell fine inqfitione z copone z ideo copetit nae
magis ItmpHci p:o oria ut eil angelus.lftb aut efl oiffe/
retia nae minus fimplicis ut eil aia bois.Cu 2td boc qb
querif qliter Dicar femp mobilis.oicedu} cp mobile ibi
no oicit poteriam ad motum nalem uel ^cefliuii fed Di
citpotetiam ad uertibilitatem triplice.f.nae-i intelligen
tiecuolutatis.oe enim creatum uertibile ell in nibilu?
nili manu oipotetis oei ptineaf.SiUter omne creatum
t»ns intellectum intelligit vnum fcus z poli aliud ut Dic
gfug0,* ita b« vicilfitudinem in actu intelligeditgf a cu
jus oicif oeus mouere creaturam intellectualem fpuale
per tepus.creaturam aut coipalem per tepus z locu.®i
militer in uolutate mobilis eil q: no ftmul vult boc z il¬
lud fed vnum poli alterum.fT Sd illud qb querif qre
Dicat femp.ofcedum cp boc addif,ppter oiuerfos ilatus
angeli.f.anpfirmationem-r poli pftrmationeialioqum
enim alias crederet q> poli pfirmationem talem mobu
litatem no beretXlel oicedum melius cp mobilitas nae
femp eil in potetia z nuiiqj in actu.mobilttas aut mtellt
getie z uolutatis fic eil in actu vno q? femp eil in potem
tia ad alterum.ikonif ergo ibi femp mobi lis ut uelliga
lur qj poteria illa no ell Determinabilis per actu* ultimu
poli quem no fit aliqd oe potetta.git er boc patet etiam
folutio eius qb queri poifit qre potius per potentia qg P
actum oiflfiniaf.tFSd id qb obijcif cotra boc gp ell ar/
bitrio libera,©icedum q; libertas arbitrij non eil in oe
fluru ad bonum zt ad malum fed in Ubera eleetioe eius
qb uoluf.-r oe boc melius ifra Determinabif.CT 23d id
qb obijcif ptra boc cp oicif incoipea oicedm cp angelus
f m fui nam ell icoipeus.i£t qb Dicit ©amafcenus gp i
conipatione ad oeum fit coipus tntelligedu ell lic q? no
fciat nam coipis fed cp babeat coipis ppnetatem.f.loco
ptineri.cum enim coipus circtlfcriptiue z Diftioitiue fit
in loco etiam angelus Diffi niuue efl in loc o:z ita o i efie
coipus refpectu eius qb ell ubtqj.CTSld boc qb obyctf
De apuleio sug z i6ern° -r *£>latone oicedum q> fi ue/
rum oicut loquunf oe coipibus alliim pus. Si aute non
uerum Dicut tiic feti recitat opiniones antiquo ? qui an
geloss: oemones appellabat oeos opinates q? eeut co/
pofiti er aia z coipe aereo uelcelefti.CETSd id qb obij'
cifoe 0ieg Dicedum q?ro aialis oupr fumtf ,f.a foima
lotius z a foima ptis.fi fumaf a foima totius tunc ell coi
pus aiatum fenfibile ut oicit *{boipbirius. Si autem fu
inaf a foima nae ptis tuc ell bne vun z actum aiati z lic
angelus oicif aial renale q: bet vini z opationem rona
Iis aialis.iDico autfoimam tctiusfoimam illam que eft
pdicabilis oe toto copofitotficut bo eil foima foms z di
cofoimarn ptis foimammae que ell aia.CT ^[did qb
obijcif cotra boc m Dicit oeo mtnillras^icedu m cp itu
niflerium ponif ibi pio obfeqo quocuqj z fic oemones
t&o quinta 26
minillratiangeli allidentes mtntflrat ficut Dicit y(m
i8°cap°Xle terre fyiubolo alarum qui mittit m mari le
gatos z in uafis papireis fup aqs.ite angeli ueloces ad
etempuulfaj.^rad aliud qbobycif ptra bocq; oicit
m gfam ^cDicednm q» gra oicif ibi gratuitum Domi
ipfius ee z fic tederet in iubil z fic moreref infi per gr aj
boc ell gratuitum Donum ptineref z illam gfam babet
omne qb viiiit tn Differeter oicif aliqd coiruptibile z in
coirupubile ficut fupia in quedione oecelisbabitu ell*
(T*De attributis angelice nature*
, £rtio queritur oc
tributis,£t querunf cuo.f.oe attributis
in fe.-z oe attributis in coiJDe attributis
Jnfeqrunf4°' .]|^:imo enim querif oe
(iinplicitateeenrie.z0 oe pfpicuitate iutdligette.30 oe li
bertate arbitrij.40oe Difcretiotie pfonaru. '^pm
querunf tria.llbiimo enim querif an eentia angelica fit
fimpler.*0 qs fit modus fimplicitatis etus.j0 que fit cb'
paratio fimplicitatis eius ad firnp liettatem oei z fimplk
citatem rationalis a nirne*
Cu 3n angelus fit fimpler.Slrttculus 4*.
a 23 pitmuni .pccdimr «c.
Llidef qi angeli fint fimplices eentie.Sic eni|
Dicit Sug^qi vnum attributum ell eentia fimp^CCTJte
Dicif in li° oe aia z fpu qi aia ed fimpler g niuito toitius
angelus.^ieterea perrbnem videf idem.Oe enij qb
copofitum ell refolubile eft m fua coponetia uel actu uV
itelleetuiangelus 110 ell refolubilis m coponetia aliq er
go no ell copolitusdli>:obauo minorls.qcqd refoluif in
aliq coponetia ilia funt ^ustpe fim giiarionem:angelo
aut 110 funt aliq porafiin giiationem erqbus cbponaf:
S angelos no elt copofitus z ita remanet gp fit fimpler*
3te5ee angeli no pcedutmfiDuo.fmtbikoeusui g ba
beat coponem opoitet qfab altero illop fluat coponetia
ipmifed pilat qinoa nibilo qi boc nullius caufa ell g a
oeo. CJS5 ptra. ab vn 0 ut vnu ell no fliuit er equo
ta fed uel vnuj tmiaut vnu in oidine ad alteruificut uer
bi gfa in creatione cbpofitou eje materia z foima p° fin'
it materia utfubm-r pfequif foima ut actus mae g cum
creaf angelus aut fluit vnum tm a p°z fic babef ,ppofi/
tum.f.q? angelus ell tm vnu z fintp^aut fi fluut plura ii
la erut oidtnata -r ita opoitet cp id qb ell fubm in angelis
fit (>us z foima pofterHts,r fim boc eet angelus griabilis
z coirupttbtlis qb falfuj ell g ell fimp?.C7 Jtipvm buA
fbe copofite funt materia z toinia qb patet qi p!3i no pfi
derat aliq fnr' pora ipfis.fed Di in li° De Iba oibis qi ofs
materia oeterminaf per potetia aliqua ad motuXuigi
tnr in angelo no fint f>nia ^nafube eo q? materia ipfius
no oeterminaf ad alique motu per potetia no videf an
gelus ee copofitus fed fimp^CTJte Di iuli0 De caulis*
op itelligetia ell fuba que no otuldif .fed oe copofitu Di/
uifibile ell uel actu uel itellectu g angelus no ell Iba co '
pofita.llbieterea qraf in quo Dinofcif copofitto eius.® i
oicaf op in boc gp pot recipe. £otra.2lngelus non ell in
potetia recipiedi ab aliquo iferio?: fed in potetia recipie
di a ^ma caufa tin per boc aut q? recipit plures bonita/
tesabipfa magis accedit ad vnu fimprqj recedat uto:
in corneto libit oe caulis g per tale receptione 110 ofledif
copo fed potius Ampliatas. CT3[^ videmus qi fupiora
gnarecipiut coponem oiiein fpebus-rtii.ppter 13 non
oicunf efle copofita fimpT ficut ell copo in pac re nali g
videf gp potetia receptibilis in angelis no Determiat ab
foluta in ipfis copone.*£>ieterea oi in li° oucis neutro?
cap°oe vno Deo.qi oc copofitu efl coipus g fi fuba ange
li efl copofita videf qi fit coipusiqb talfuin efl g redit gp
fitfimp^CT-Cbtra dic 360 e°i Ii°oe,bebdomadtb°qj oe
qb ell citra p,n eft boc * boc:fed angelus ell citra bm ct/
Iprimc partio fume
go Sii efle fiso eft boc * boc ergo eft copofitus.CT3tfm
Hiboerius ibidem q> Rabere altQd potqbeft pterid qb
eft:eireivombilbabetadmiptum:fed angelus babere
aliqd pot preter id qb eft angelus ficut babet graj * tllu
minationem ergo angelus babet qbeft z efle z fic eft ip
fe duo z ccpoiitue in fuba fua,|]73tem otctf tn lib:o oe
vno oeo.q? omne qb eft fimplep fuum efle babet a fe z
non ab alio.cum ergo angelus efle fuum babeata fe an
gelus non ell fimplejc.CT3tcm J&oetius in bebdoma
dib^iOmne qbeft participat eo qb eft eeut fic eft vno
ut participet alio quohbet.ep boc babef cum angelus Iit
aliqdqo ab alio babeteiTe<r ab aliquo cpfit aliqd z ita
babetouoque funt oe fuba ipfius angeli ejc quo relinq
tur q> fuba eius copolita efl^^tem Dicit aBoetius q>
in Diuinis no eft vniuerfale* particulare qr bec no fuii t
ntft in copofitotoeus autem eft Itmplejc fubaXum igtt
in angelo fitaccipe vniuerfale pollinn enim Dicere aiv
gelus z bic angelus oemoftrarione facta ad intellectum
z boc Dicit pbusXum Dico celum Dico formam. 015 au
tem Dico boc celuj dico mam liue formam in bac mate/
riaXum iuqj fic lit in angelo ertt angelus fuba copofi/
ta-CT3tem rtcut in 30 oe aia babef in omni materia ali/
ud eft quo eft oia fieri.* aliud quo eft oia facere. £uj er
0 in intelligetia angelica aliud eft quo eft oia intelligi'
ilia fieri fimactujlj non fimelfe.* aliud eft quo eftip
fa facere nibil enim ut Dicit pbus facit feipfuni.viui; au
tem borum eft actuuj aliud poftibile ergo in angelo eft
Dupiejcpncipium.f.actiuum^poftibile.omne aute qb
babet iftud ouplejcfmcipium eft copofitum eppofiibili
z fo:mali:ergo angelus in fuba fui talem babet copoftti
onem.£t bec ratio cogit quofdam cp oicut angelum co
poftui efte ep materia z fozma.Cu 3t*m Diuerfa fim ma/
teriam z forma no pticipanf ab vno.fed in angelo funt
potetie Diuerfe que funt (pp:ietates fluetes a pncipus fb
ftltte angcli.ots enim .pprietasfluit a piiciptjs fube fim
2Boe,n.ii!e aut .pprietates funt intellectus uoliitas libe
rum arbitrium z buiufmodi potetie nales ergo no par/
ticipanf ab vno qb fit tn eentia fed a Diuerfis : fed qcqd
Diuerfa babet in fuba z eentia boc eft copofituj ergo an
gelus eft fuba copofita,$T'3tem idem no pot efte pnci'
pium cotrarioruin z ptradictorio# q: ptradictorioru? z
cotrario^funtcaufecotrarieutoicit pbusXum tgif fit
tn angelo qbcouenit multis z eft coicabile z fit in ipfo
qb no ptienit multis fed vni folt z eft iucofcabile illa no
erunt caufata ab vno qb fit tn fuba angeli fed a Duobus
quo^ vnum eft ut forma puenies multis.* alterum eft
bns ,pprietatem materie fimcp bec materia no eft illius
materia fim qb Dicit pbs q? Diuerfitas (n numero eft Di
uerfitas in materia * idetii in numero eft idem in mate
ria.fOtem in quocuqi eft compofitto pfeques que oe
neceffitate relmqt pceddem in illo etiam erit copofitio
pcedesXopofiuo enim pfeques eft fube * accidetis:co
pofitio aut pcedes eft copofitio potetie * actus quorum
utriiqj eft fuba.potetia aut no pot efte fubiectuaccidetis
nili fcus iit m actu per forma m. qb patet per Dictum pbi
qui Dicit qi b\*le jamo eft fubm giiationis * corrupriois:
*perpnsa!ioru5.cr3femDtcit^j0>oetiusqifola mate/
ria 110 pot efte fubm accfitium fed copofitu'5.* etiam eft
jabatum fup:a per ronem,pp:tam in qone oe celis.* in
qone oe materia ^maXum ergo in angelo fit copofitio
za.f,fubi * acentis oe neceflitate relinqtur q? i ipfo fit co
pofitio bma que eft ejc bncipys fube.Si forte Dicat aliqs
tp illa acciitia funt accidetia ronis ficut funt ppiie paftio
nes que funt acentia fpecieru -rideo no feqtur,ppter 15
q> angelus babeat copofitionej nili fo:te logicam ep ge
nere -roifferetta ficut in fpeciebus.CT-Cotra gra enim
eft accides z particularis buius.$T3tan angelus eft
fimplep opoitet q? fit fo:ma quedam : fed ois foima eft
ulis qb ,pbaf ep boc qp fo;ma no recipit nili Differetias
*mam:ep Differetijs aut no babet cp fit pticularis q; fic
fpecies oes eflent pttcularestfed ep materia babet q? bu
ius materia no eft illius materia * angeli ponuuf non
baberemaim nili aliqd loco mae ergo feqturcp angeli
oes fiiit uiia * nullus fit bic angelus uel illeqb talfu, eft
ergo angelus no eft fuba fimplep fed copofita.C^Solu
tio Dici mus qj angelus eft fuba copolita z Dicimus qti»
0: efte bnctpia fube copofite.f.mam z fo:mam-r qbeft*
efte.qd aut fit materia -rfo:ma ep al^s patetad aute qb
eftintelligoee idq6fubftatfo:me*pcipue illud ronc
cuius fubfiftit.boc aut eft in quo tb:ma copoftti babet ef
fe fim nam * boc tn qbufdaj.qnq? fepaf a founa que eft
in ipfo per gnationem*co:ruptionem fed in uognab»
libus femp eft in efte vno z vnius nae.-r .ppter boc in ii
lis no oeterminaf nili per eeper fo:mam * per actu fub
ftadi illi z ideo pdtcaf etiamc ut oicut qdam * bn)oe eo
in quo eft ftm cp Dicimus q? fortes eft boc qb eft:* rapba
el eft boc qb eft.materia enim no pdjcaf oe eo cuius eft
materia. Siliter efte uoco formam copoftti qb pdicatur
dc ipfo copofito ficut b 0 eft efte focratis * angelus eft ee
rapbaclis * tn boc Differt a fo:ma mae que no pdicatur
De toto copofito nec eft fomia totius fed partis.f.mate/
rie.tn bue eni5 que no funt gnabiliacut Dicut gda pbO
non eft forma partis fed totius tm.uel fi eft in cis forma
partis non tame babet nome oiuerfum uel a noie forme
totius uel a forma totius.incc intelligo cp forma totius
fit idem qb vniuerfale cum babeat ee in copofito.fed ip
fa eft illa qua aliqd eft efte ut Dicit pbus.* ab illa per in'
tetionem abftrabif vniuerfale. Dicimus ergo cp fimpli
citas quam Dicit ^ug° attributu efte angeli eft illa que
puenit nature fpuali * bec eft non babere quiritate nec
babere pofitionem in quito ficut puctus.gSt per boc etf
ampatetfolutioadfeqnes.CTBdaliud Dicedum $in
angelo bn ftm intellectum accipiunf coponetia.f.qDeft
* eiTerfed non oportet qi fint^ora fim generationem qa
fimgiiarionemmppecuts polle eft cum efle.fU^f <1 ali
ud Dicedum m ^ma caufa in creatione eft vnum ut mul
ta : vim? in fuba * ut multa in ideis qb per 2fugm patet
in U° octuaginta queftionuj.ubi Dicit cp alia rone creat
bofem * alia rone creat afinum * non 'ad eidem ideam
£t alibi Dicit qi qui negat ideas efte negat filium oei ee
loques pluraliter oe ideis. i£t ita patet in fapieriafut
idee non Differetes fim naturam ab ipfa fapieria uel fub
ftltia omina * fic ab eo ftuut pluramibilominus tamen
pcedimus qiinterillaquefuntmcopofirione fubftlrie
angelice eli ordo fim ronem * no fim tepus . vnu enim
ad alterum babet fe ut fubiectu * alterum ut forma qua
quid erat efte.<T^d aliud Dicedu5 cp pbi large fumilt
materiam * formam uodtes materiam efte fubm tpfius
efle ftm actumXt boc patet in 30 oe aia ubi oicit pbs fic*
O-tu aut ficut in oi natura aliud gde eft materia in vno
quoq5 giie.boc aut eft poteria oia illa.alteru; aut eft cau
fa * efficies qb eft * oia facit ut ars ad mam fuftmuitme
cefie eft* in aia bas ee orias. vn patet gjpotetiam pofti/
bilem * potetiam actiul pbi etiam pomit in fpilalib* ctl
tn no j?p:ie in tpiis fit materia * forma fed qbeft * ee ut
Dictu eftXbcedut tn qdam intelligetil angelicam copo
fitam ep materia * forma ee oicetes cp forma illa fic pficit
mam cp no eft fufceptibilis qultitatis uel ptrarietatis *
dc boc amplius Dictum eft in qone oe ma ^ma.C*
aliud oiceduj qnntelligetia Dicif no oiuidi per receptio
nem bonitatu eo cp per illas appropinqt ad vnumtfed
gfiabilia * corruptibilia japter boc q> funt mutabilia oi'
uidunf eo cp per receptione oifponuj in qbus eft rnof*
no appropinqult advniieefi pori°oiftat ab ee in q funt
mot^enim * mutatio faciut otftare ab ee ipfum mobile.
C7 2ld aliud Dicendii op id qb eft cognofcif in angelo p
duo pcipue.quojz vnum eft cp ipfum fubftldo oetermi
nat * pricularisat ee nature angeltce.alterum eft qj ipm
Be^coequeute
eft in actu fubftadi accntibus.CT^ t obijcif qp no fit
angelus in potetia iuli ad finiam caufam.©icedu5 qp I5
angelus no babeat efie nui a f)tna caufa tn illud qb ba'
bet no eft ipfe qui babet 1 ,ppter boc opojtet qp angelus
bns fit fubiectum ad famas qs babetfimq? Dicif in li°
De caulis q? itelligena eft plena famis.nec eil firnile oe
genere qd recipit oifferetiasrq: I3 talis copofitio fit pote
nec actus tn illud totum copoiitu; eft fama eius qd eft
resnature.fed in angelo copofitio afftgnaf fim tparare
nae.fiT Sd ultimum oicedum qp ipfe uocat copofitum
ibi qd eft actus fiue effectus generationis., pbaf enij ib»
materia no eft generabilis tteq? fama fed totum co'
politum trit. £% bije patet folutio eop que cotra obyciu/
tur.JHuctoritates aut que p:o ifta femetta inducunf fic i
telltgunf.CTlfafaa que cicitq? omne qd eft citra p:i'
mum eft boc z boc pot ouobus modis i ntelligi.fi enim
£mum fupponat oeum tuc id qd eft citra f>mu5 funt Ib
ftitie particulares create ? tuc intelligif g> boc z boc eft
qd eft z efie q:oes funteopofite pter pniam.Si aute f>'
mutn fuppomt caufam f>mam fiin nam hic pm eft ens:
q: in ente ftat refoiutio oiumc tuc citra £muj eft omne
id qd eft in actu *c caufe 1 boc:? boc ponit actum £me z
xc caufe ficut imum ponit boc z boc eo qp eft in eo actus
enttsc actus ^pjiuscfim^mum intellectu inducif ad
^pofitu5.Cr^ auctoritas bec. f.qd eft babere aligd pot
»ter id qd eft cc.etiam babet duos intellectus quorum
Wiseftscpqdeft ponat fuppofitum-zid pot efie fubm
acentis qdeft pter ipfum z alie nature ab ipfafed ee qd
Dicit actum etus qdeft non admifcef acenti q: no babet
ronem fubftadi fed potius ipfuj Determinat per iiiefle
I3 alto modo qj accns.accides enim non efteffe eius in
quo eftsimpoffibile eft efie fine tpoffed ecouerfo poffi
bile eft efte illud line acente fed efte ineft qdeft fuppofi'
to:fed fuppoiitum 110 pot efie fim actu fine iplo.CT 2fli
us eft (enfus.qp qdeft Dicif ee (d qdeft per actum *c cau
fe % iftud pot aligd babere q: cifferetiam fequetis caufe
Sicut viuum babet fenfibtle z fenfibile ronale z ab alia z
alia virtute z ppter boc Dicif aliud ab eo qd eft ee:ut eft
actus fcme caufe z illud eft indifttnctum a quolibet fecu
d022.fi enim Diftinguif opo:tetq> oiftingues no eerens
<z boc eftimpolfibile z ,ppter boc nibil alid a fe babet ad
mixtum libi z in f>mo fenfu inducif CT auctoritas
tftatp omne copofitum effe fuum babet ab alijs uel ab
alio fic intelligif cp copofitum babet ee fuum a fuis com
ponetibus que funt alia ab ipfa? ppter boc illa auctori
tas no multum tactt ad ,ppofitum.qd enim fimplejc eft
efie fuum no babet ab alys que funt inter ipfum fed po
teft babere ab alio efficiete.f.qd eft extra ipm.fCT 4a<f*
bec.tOmne qd eft participat co qd eft efte ?c.fic itelligi
tur op illud qd eft appellaf copofitum z efte uocaf actus
iplius fim fubam.aliud autem aligd actu illo uocaf fub
lectum illius actus.per actum enim fim fubam babet ut
fit per fubm $0 oetermtnaf ad boe aligd z CU5 fic eft co
politum tuc pot participare accidete alio quolibet ab,ip'
foz ita oe boc intellectu intelligif fiue inducif ad ,ppoli
tum.fim altum tame intellectum ut fup:a Dictum eft tuc
participat actu f>me caufe ut fit:actu #0 zc caufe ut fit ali
quid Determinatum in fpeciebusretiam cetera funt per
Rmaotfefta. CT Articulus s°.
0 fecundo queritur ©emo
do fimplicitatis angelice nature z eentieXum
enim in pcedetibus babitum fit qp angeli copofiti ftnt in
fubftatia videf q; nullus modus fit fimplicitatis eoru5.
CT^ieterea ciirn multis modis oicaf fimpleput fupia
babitum efhvidef q? eemiaaiigeli oicaf oecimo modo
fimplejc.f.fim qp fimplejc cictf idmiftbtle in fe ctno z df
uifione alterius non coponibtle cum altero tame babes
boc z boc.fed videf cp boc falfaftt.CCTSoltHio otcim®
m> quinta *
gp angelus eft fimplejc boc mo quo Dictum eiitz adden
dum eft qp q: eentia angeli 110 otftedif penitum ideo ef
fentiafuatotaeftinqualibetpartequeDicif virtus an'
geli vnde tota eft in i ntelligetia z tota tn memoria -z tota
in uoluntate.£tppter boc aug° etiam Dicit qjlimpliav
tas efte nature eft arbitrium angelo. £t eje boc etiam pa
tet folutio ad obiectum. €C articulus 69.
, fSrtio queritur «m
paratio fimplicitatis angeli ad fimplicitatej oei
* afe ronalis. €t videf qp nulla:q: fimplicitas cei eft ti'
ta ficut Dicit 2fug° q? ipi'e eft qutcgd babet.babet enim
tufticiam z eft tpfa iufticiatz babet vitam z eft ipfa vita:
z fic oe alys.angelus autem nibil eorum eft que babet.
babet enim vitam nec eft ipa vita neq5 tntelligetia necg
fapietia-r cetera buiufmodt.ergo videf qp nulla fiteom'
paratio.lfaeterea oicit Damafcenus gp angeli in cony
paratione ad oeum cojpora funt z co:poris non eft tot
paratio adfimplicitatem oei ergo videf cp nec angeli.
nulla creatura coparabiliseft creatori in ali'
quo ergo nec in fimplicitate.lfaeterea,pbaf 9 nec ad
Deum nec ad aiam coparabtlis eft.q: Dicit plwis qj non
coparanf nili vniuoca . f3 fimplicitas in angelo z 0 eo z
aia non eft vniuoca ergo no eft coparabilts.C3^5 ^
cit 2fug° qj non pot fieri coparatio nili in aliquo ejnfte/
te in pluribus fed nibil vnum fiiti ronem fpectei uel ge
neris ejciftit in oeo ^ angelo ^ boie ergo inter eos no eft
coparatio.CT Solutio ouobus niodts fit coparatio.f.fij
maius z minus z eqle alicuius ^paetatis erutis in plu
rtbus fim vnum nome z ronem fuBe eadem z bec com
paratio non eft utfi vntuocos.JHlio modo fit coparatio
fim maius z minus z eqle qb non eft oino vilius ronis
in pluribusffed eft tn eisfim analogiam ad vnum ?boc
cotingitDuobusmodisXotingitenim epiu pluribus
eft natura per £>us z pofterius tn participata ,ppter otffe
retias ficut fiiba z acens coparationem bnt in ente. £t 1>
patet q: fequeftratis cifferetys que funt efte perfe z efte
per aliud ens fube z accidetis remanet indiftuKtu.ali'
ter enim ens no effet vnum pncipiU3 entium.quadoqj
etiam otingit qp fit coparatio in aliquo q6 eft in oiuerfis
non ita qf fit vniue nature in fe Dictum per f>ue z pofte
riue nec etiam in Differetysffed eft in vno perfe z fuba'
liter z ut caufatin altero autem eft non perfe fed ab alio
z no fubftatialiter fed pticipatiue z imitatiue z no caufa
fed caufatum reputas caufam quatum pot:<r talis copa'
ratio eft inter creatorem z creatura3 in bijs que vno no
mine in creatore z creatura inueniunftltcut eft effe z vi
ta intellectus z fimplicitas z buiufmodi.vnde no eft ibt
penitus eguocatio fed analogia quedam ‘r.ppouio com
parationis illius non eft fim exceifum terminatum z fi'
nitumXt ex boc patet folutio ad ultima tna.fiT 2ld im
autem patet folutio in queftione gd eft angelus fim oif'
finitionem Damafceni.Bd pmum Dkedum eft q? in l>
non attedif coparatio fed in vno qf> babet Deus z ange'
Sus quod eft fimplicitas.
it ©e i° attributo angelice nature.
fEinde queritur iDefe
O ciidoattributoqbokit aug° effe per ro'
nem naturaliter infitam memoriam in'
telligetiam z uolutatem.sSt querunf cir'
caboc Duo.f.Defingulis iftop.-z oe oibus in comuni.©e
fingulis querunf 4°rdfaimo enim querif De rone na'
tura infita.20 De memoria.?0 Demtelligetia.40 oe uolu'
tate.CTXrca roneniqueruntur ouo.f.oe ipfa ratione.
«De actu eius. CJSrttculus 70.
9 iB ipfa ratione quemm
Oualtter fit infita angdts.babmtj eft enim f»'
« 3
|b:tme partte fummc
p:g ab Sfugnftmo cp ratio efl naturalis Differentia bo'
mints.iutellsgeiMa autem Differetia angeli ergo videf
q? ratio siosi fit naturaliter infita angelo fed bot.$T3te5
vntiquodqj oeterminaf ab ultima Differentia fuufed ra
ito sion eft ultima Differetia angeli ergo angelus no oe
betab ipfa Determinan.<GJ3££ro oicit^faac q> ratio efl
vts quedam aie factes currere caufam in cnufatuj ergo
ratio eit cusn copofitione vnius ad alferujicompare au
tem viiuni ad alterum e(f ut vtdeaf iteritas er collatio:
boc autem non cftui angelis ergo videf q? no babeant
r5nem4j 3frem otcit OionYfius in lt° oe ominis noi'
bus cap° 5°.ejaff eribus qdem eminetia viuetibus aute5
ienfibtlianflis autem rouabt lia z rottalibus mentes ejc^
celltiti circa oettm funtc magis ipfiapp:opinquat.£x
bfis uerbis patet q? angeli funt metes litte intelligentte
erilfetes ultra roiiemti ita per roitem naturaliter infita
non bnt oeterminari.3tem Dicit^faacin lt° ce Diffmtti
onibus q? ratio creaf tn vmb:a intelligentte ergo videf
cp non c5uentat angelicis intelligetys in qbus eit Intel'
ligetia in lumie pleno. {pSolo otcimuscproDicif na
turaltter infita angelis no tanqj Differetia ultima fjtaiv
q5 Differetia que elf tn potetta ad ultima ipcedens ea?
fi m naturam.fupiora enim bnt tnterio? virtutes excelle
terti boc patet per iDtoiiYfiuj qui Dicit in lt° oe ominis
noibus.Oiuiue metes funt fup reliqua euntia i viuunt
fup reliqua viuctia i intelliguti cognofcut fup fenfuj z
ronemi plus q? oia extlletiapulcbmmi bonum oefi'
derat z eo participat z ideo ratio non efl ultima oiffere
tia angelos fed attribuif eis naturaliter tastqj Differetia
que elf m potetta ad ultimum ut oictum efti boc videf
innuere Sug° in ipo modo loquedi quldo otcit per ra
tionemnaltterinfitam.ppofitioenim videf notare cau
famqueeflut oifpofitiodberbocpatetfoluttoad pmti
im «r 2ld f1 Dicimus cp in collatione duo attedfi
lur.f.pofie pferre ancedentfa ad piitta z finis buius coi
lationis que eit ex biis melius videre uerttatem codu'
fionts.ibmum qbeil poteifatis bnt an gelu"1 aut non
q: boc efl indigetie.CJ^d ttltimu otceduj g> ratio crea
turmvmbzamtelligetiefimq? ipfa efl cum indigentia
collationis i ingfitionts i fimqnpfa babet fpeciesratto
rinatiomsfrllogifmam inductionem entbimema z ejce
plu.fic aut no eit in angelis ut fup Dictu eit. (T&r0 8°*
, ficundo queritur « «m
ronistnangelis.Ctlcit cntm ©amafcenus in
:° It0,::0 cap°,qt ronale fim actuj oiuidif in interius Di
fpofuum fermonem i, piatum. £ft autem interius Di''
fpofitus fcrmo motus ate in excogitatius fiens fine ali'
qua,platione,1k>:olatu8 autem fermo in uoce eit z ideo
^lauuus oicif nuciusi angelus intelligetie.CPQueri
tur ergofim quem modii futitin angcltstffi ouoactus.
3tem cum fint qua tuo: fpecies rbcinatioms ut pdtctuj
efltqueritur fim quem modum fintinipft6.3temcum
ratiocmatiofiarfuppofitisaligbusfcilicet pmtffis z fi'
militer faetia per Diffinitionem fuppofitts £nctpys oif
finms,$L Ouierif utrum fic fit fcietia rottts in angelis,
©icit enim pbus q? ois Doctrina z oe? oifctplina fit ex p
exifleti cognitione. £ t fi cocedif cp fic efl in angelis tuc
querif cum pljus Dicat cp Dupliciter pungit pjefcire.oe
qbufdajpfcif quidelf tinticicif quideflqdper fermo
nem oicif ut elf oe jjncipfjs.Dtcit enim pf jus q? ^itcipta
cognofcimus inquatum terminos cognofcimus.iDe q
bufdam autem ptefeif qttidertqb oicif per fermonem
z ignorat q: efl ut oe paffione:efie enim pafltoms efl in
efle fubiecto z boc oponet per oemoflrationem accipe;
z ita non p:efctf.oe gbufdam autem ptefeif utniqj z gd
efl qd oicif i gaefl ut oe fubiecto.tuc inq5 queraf utruj
illa comtentat angelis. £t videf q; non q: Dicit ©ion?'
fius in p° cap° celellis bierarcbie q? arbitramur Difcur'
fas facras Difciplinas Imagines fim intellectum cotcm>
piatione plenitudinis lintedit Dicere qrifte oifcipliitc
Difcurfe i facre que funt in boc mundo funt figna z ma
nuductio q? in patria habebimus plenitudinem cotem
platiuam fim intellectum finiplicem.vnde Dicit ena ibi
dem q? talia celefltbus gdem eentijs fupmudane nobis
auteih tymbolice tradita funt.£t Cometato: oiett ibide
cp Difcurfe Difcipline fum ^bationes quado per res la-'
tiores efficiunf queciiqjperbemteri repente angelo^
intellectibus tnmtuitf.tf Solutio Dicimus qj actus illi
roms omnes fini aliquem modum infuit angelis no ,p
pter i ndigetiam fim qb Dictum efl fed ad oemonflratio
nem poteflatis rocinatiue inonfim cotemplationem
quam babet in uerbo:fed fim cognitionem ttefpertinaj
oe qua infra oifputabif. illos enim duos actus quos oe
terminat ©amafeenus fic babenq? fentetias fcitas qui'
doqj pertractat apud fe i boc efl quo ad eos interius oi
fpofitus fermo.quldoq, autem comunicat altjs angelis
fim fermonem ftueuoceni flatam ut Dicit Oamafcen0
oe quo modo loquedi inferius erit Difputatio.Species
autem rocinationis infunt fim Duplicem viam collatio
nis.cum enim apud angelos fint cognitiones fenfibtlfi'
umi vniuerfaitumpferedo pfttuenire ex foribus quo
ad nos uel quo ad tpfos pora fim naturam uel ecouerfo
ifim vitam viam utuiif inductione i ereplotfim aliam
ffllogifino i eiit!?tniemate fed ad oemollrationem rati
onalis poteflatis ut Dictum efl.CT 2fd boc autem quod
querif utrum ipfts fit quedam pfcueiquedam Difcere»
iDiccdtim ell cp fpecies rocinationis no funt nifi De bys
que fcuit angeli cognitione uefpttna.ad alia autem que
cognofccdafuntutunf reuelationei vifione in uerbo:
z oe bys erit poflerius Difptitatio.quo ad coguofctbilta
autem De gbus funt fpecies rocinationis Dicimus eg ou
pltciter efl pfefrei Dupliciter e(l addtfcere.f.fimpltciter
z fim nam icit per pdufione inquatum coclufio efl.fim'
pltciter autem oia talia angeli pzefciuti nibil addtfcunt
fed quoad nam codufioms quedam fum que opottet
' fcire q: funt ficut pneipia q: no pnt pdudi eo q? no ba'
eat f>ora fe ex gbus codudanf:fed in talibus iio DifcuC
angeli gutdefl fed boc non cotingit^pter cemoilratto
nem fed.ppter nam ipfo?z angelorum qui fcuit oia talia
fine Doctore.Simtliter dc paffione cognofcutgaell pfe
fed no inquatum Demoflratto efl oe pafTione.fim enim
buc moduj paflionis no cognofcif qaell nifi per Demo
flrationem.eodem mo Dicedum efl oe cognitione oifTi
niti Duplicem enim bnt oe Diffinito cognitione.f.perfe
iDifferetiam.CT^tdult^autqdobycifm ptrariuj Di
ceduj cp Difcurfe Difcipline fim ip funt medicate in fpm
bolis i pccubusi fignts fenfibilium nopueniutange/
lis ficut otcit beatus itBernardus in s° oe pfideratioe in
pncipto.irion efl opus fcalts teneti iam folium fed DiP
curfe Difciplinea pmtffis tn pclufione poteflatiue coue
niut angelis fim cp virtutes inferioEtut Dicit Dionyfi0:
fupionbusoueiiiuf poteter i emmder.CTHrrtculus 9*
£ I0iifequenter querimr
oe memoria. £t querunf ouo.f.Utrum ifit an
gelis memoria.i fim quam.ppnetatem z actum inefl f;
iiicfl.Oidef autej q? no iniit angelistquia Dicit Banw
fcenus memoratiuum efl ntemorie z rememorationis
,pmptuariuicaufa.i uocat memoria memorie.vneria
fitbiugtt.memoria ell fanrafia Derelicta ab aliquo fenfu
fubiecto fim actus appentetuel coacernatio fenfus z im
ielligette fed nullo iflor modotz pot effe in angelis me
moria ergo videf q? noii fit in angelis memoria.^te di
dt pbs cp memoria no efl nifi facti.Dictt enim fic in tpfo
nuc no efl memoria fed putis gde fenfus efl futuri autc
fpes:facrt aut memoria.fj in agelis no eil pteritto urpn'
it alitas uel futurttio fim iteliigibilia ergo videf cp in eis
^:4o:cocqucuio
no (it memorialem %uicem recordatio ell refolutio
ad aliqd quod babuii effe in aia in preterito.conflat au/
temq? talia non fuiu in mtelligetys angelo# ergo non
eritiii eis memoria.CTlbreterea memoria z oblimo vi
denf ee ptraria qtie bnt ee circa ide.*r obliuio no accidit
angelie g nec memoria.(T3tem 2fug°m.ii0 oe trintta
te in pn^ oie cp qn memoramur z reminifcimur q? l?oc
ptinet ad boiem exteriore q: adl?uc id m nobie agif qd
coebabemus cum brutis, iri erbocpatet cp memoria
non ell in angeks.CJ Solutio Dicimus cp oup* eff me
moria.vna que efl pare aie fenfibiiis z illa efl tbefaurus
fiue tbeca fbrmaru fenfibiltum fim 2fuicam.-r De bac ut
frequeter loquunf pbi z uerii efl q; illa femp efl facti z p
leriti z efl motue a lenfu ftn actu? factue ut Dicit ©ama
fcenue.Slia efl memoria que efl aie intellectualis pars
z bec efl coaceruatio intelligibiliu fpecieruji l?ec oupr
cfl.vna efl fub rone pteriti, -Z altera no.fed tndiffereter
efl fub rone pteriti piius z futuri:-: £m boc memoria ni
btl alib efl qj potetia noticiam rei tenes apud fe fine pfi
deratione tpis.tila $o que efl cum rone pteriti efl oup*
quedam enim efl acqfita per inuettonem z fludiu •: do'
ctrtnam.-r quedam efl ce illis quo# fciam babemus cu
natura ficur babituum nalium.©icaf ergo cp memoria
fini Duplicem ronej inefl angelte.f.illa que efl refpectu
pteriti z pntie z futuri eqliter.-: illa que efl cum rone p
leriti fine inuetione fludio-rooctruia acgfita 15 enim m
lelligetijo angelo# no fit piis bteritum z futurum ture/
<o:daiioneni p:ora'to oicuufbabeafctisq: accipultali
qd fub rone £>us babtti z fciti z boc fim vnani rone? me
morie.fim #0 aliam ronem noticiam rei teneo femper
apud fe? boc efl memorari fimaugm.i£tejc bijo patet
foiutio ad oia obiecta:tn boc qb Dictum efl memoriam
quadam ee ronalis aie que fit cum rone pteriti tpis ou
biuin efl eo gp tepue fit De appenditijs m ae z fic p tineat
tm ad aiam fenfibilem:fed infra tractatu De aia quellio'
ne oe memoria rbnalts aie Determinabit* &ruc° 1 o\
9 eundo quertf q^m &
puetatem z actum tnfit . Sutemmppuetatee
memorie ut Dicut pbi quedam eje fubiectorquedam e#
memorabtlibus.ejt: fbto fim gp Dicimus ficcoe melioris
ee memorie z peioris recordationis:-: bumidos ecotra
rio peioris memorie z melioris reco:datioms.£ui°cau
fa efl q: in ficco fo:me impfle Deletio Difficilis efl z ideo
memorie bone funt tales.Siliter ficca materia otfficul
ter obedit aie ageti z moueti eam z ideo tales funt male
recordationis.m bumidis aut ,ppter ptrarias caufas fit
ecotrario.Siliter Dicimus bii Difcetes male memoran
tes z ecouerfo.-: Dicimus eos ee bone memorie qui oc
«upanr circa pauca:-: male memorie qui occupanf cir'
ca multa, fim cp Dicimus feues qjnis fine (icciores peio
ris ee memorie q; pueros qjuis fintbumidiores:qr eo
rum cogitatus eit occupatus in paucis z illo# tu multis
£luerif ergo utrum fim buiufmodi ppjietates memo/
ria fit in angelis ita.f.qjvnus fit melioris memorie cfc
«Iter.CTJtem funt ppjietates memorie in actufim q>
©icut pbi cp memoria oe vno in aliud pcedit e j quibuf
dam fignis uel per modum quorudam figno#,Dtfcipli/
na aut er neceffarys ficut Dicit 2Cmcena $ vtdetes lib#
recordanf magr i qui fecit aut Docuit illu; z videtes D70
nem recozdant oyary qui filis uel Difftmili s fuit oyoni
ztii no efl neceffarium nos reco:dari.(jJ Oueritur oe
actu.Ss enim reco:datio efl ut okit Buicena ingenium
per qb reuocenf oblita tue non videf recozdatio pueni
re angelis.Stiiter fi reminifeetia efl fup ptem obliti tuc
iterum no puenit angelis * quem ergo actu; bet memo
ria* Hietem Dicit pbs cp recordatio eft ad biidum aliqd
Iu futuro creo qb babf um efl in pterito.fim boc autem
iterum no videf puenire ar. gelis q: finullum modum
^0 quinta tS
pcedttex bys que funt per modum ligno# -r no necefli
tatis.CTSolutio Dicimus cp memoria -: recordatio no
Differiit tn angelis per facile z Difficile fed per nobile z
per minus nobile z boc caufaf ep maiori uel minori 110
biluatenature.CT Si autem querif in quo cognofcif
illa nobilitas.Dtcedum cp ficut in boibus ppter oiuer
fas coplejciones caufaf Difficultas z facilitas memoradi
ita in angelis eje oiuerfitate nature caufaf oiuerfitas me
morie z mtelligetie ex nobilitate nature maiore uel mi
nore -: boc cognofcir in formis que funt in memoria z
intelligetia que in gbufda funt magis fimplices -: in g--
bufda mtnus ficut Dicit pbus in li° oe caufis.Sed in 15
efl oiffimilitudo cp in boibus qui melioris funt memo
rie peior efl recordatio-: minus pfpicacitatis inteiligen
tie.in angelis autem bonitas vnius fcqtur bonitate; al
terius.(£T 21d id qb querif oe actu memorie otcedu; cp
illa memoria que ecjiiter efl refpectu piutum z pterito/
rum z futuro# no babet actu; mfi noticiam rei apudfe
lenere.illa $0 que efl bus intellecti accipit boc qbjms
vidit cum rone bus vifi-rutrac^ illarum bfipotefie in
angelis.Sed recordatio -rreinifcetia que funt ad reno/
uadum oblitum no funt in angelis fim q? pbi loquunf
oe eis:l; enim non pueniat nifi boibus •: uo brutis que
bnt memoriam tfi pomit feiifibilia per modum ligno#
ut obiectum efl bus^ z talis operatio non conuenit me/
morys angelorum.
intelligentys angelorum.
fEmde queritur »<f»
9 telhgetijs angelo# z querunf tria.iSuo/
rum pmum efl fnn quas potetias intelli
gut angeli.zm efl utru; per fpecies aliqs
intelligat:-: fi per fpecies imelligat cuiufmodi funt ille»
eil oe oiflinctione vifiouis matutine z uefpertiue.
CJSrticulusn0.
, feritur ergo primo.a*
in angelis fit poffibilis intellectus z agens.£t
videf q? fic:q: oicu pbus tn f oe aia.tQm aute tn omni
natura aliud qde; efl materia in vno quoq; genere boc
aut efl potetia oia tlla.!Hlteruin aut efl caufa z efficiens
coia fac ut ars ad mam fu frinuit neceffe efl tn anima
basee orias-: buiufmodi qdem Differetieeil intellect*1
quo oia fiut illa ^0 quo efl oia facere ergo filiter -: in an
gelo neceffe efl bas effe oifferetias.3tem oinne cogno/
fcee cognofcibilia fit vnuquodqj illo# fim actum.cu; er
go angelus cognofcit oia cognofcibilia per nam ange/
lusfim aliquam potetiam intellectiua; fiet vnuquodq;
iutelligibiliumfimactuml;no fim eiieuitiptl autem fit
vnuquodq; intelligtbilium fim actum z non fim ee nifi
intellectus poffibilis ergo in angelis ell intellectus pof
fibilis.pofiibilis autem no ell fine agete q: nibil faceret
spfum ergo etiam ell in etsagesOftem ficut fe babet ma
terta itt natura fic intellectus poffibilis in fpualibus.iila
.ppofitio patet in ce aia.fed materia vna numero ell
fub forma z fub buattone g intellectus poffibilis vnus
efl numero in potetia -: fub fpecie quam fpeculaf . £t eje
boc babef q? intellectus fpeculatiuus z poffibilis vnus
efl numero z fubiecto fed non efl vnus fim effe z ratio/
nem.angeli autem babet intellectum fpeculatiuum ali/
ter enim Diflincte nibil fpecularenf .£um igif ille in
ilaiia fit idem cum poflibili babebut pofiibilem fim fub
(latiam-: poffibilis non ellfineageteergo babet -:age/
tem.Si forte Dicatur q> non babet pofiibilem qr intelle'
ctus eorum nunq; fuit ut potetia -: non cyit De potentia
in acui queadmodum iutejlectus bumanus. CT £otra
agens fim cp agens non poi effe fubiectuin.ratio enim
fubiectf eilratio materie: materialis potetie:ergo tor/
me quibus intcUigentie plene fum:utpbilofop^|i^ict
e 4
■jjbrtmc partis fumme
nofunt in agere ut fiBto ergo oportet qr fit pofiibtlte fi tn
fbam qui fit fubiectus eis.*0reterea Ij ma tn celo ntiqj
fuerit in potetia ad forma : tn i celo eft futra mae in qua
funt tbrme fubales z accntales ergo a ftlt in angelis qy
uis 110 fit exitus oe potetia in actu fim intellectu polTtbi
lenuoportettii qr intellectus poftibtlis fit inets quifub
ftet formis intelligibiltbus.C"Sed cotra oicit pftus in
s° metbacc.qr potetia paiftua eft ^ncipiu trafmutationis
in aliud fim qr eft aliud.fi ergo angeli i?nt intellectu pof
fibile oportet qr in illo intellectu fit pneipiu trafmutatio
nis talis.cuj igif ipfi fim intellectu fint uurafmutabiles
no bnt intellectu pofllbtle.CJ ad i?oc oicut qdam qr an
geli l?nt intellectu agetem ibrmas.z okunt qr multiplex
eft opatio intellectus agetis.queda entm eft abftrabere
fpecies a tannimatibus z piugere intellectui pofftbili z
bac babetfim puerfione ad infertora fenfibilia.alia$ ba'
bet in babedo fpedes utes reni m qbus oicut qr fumaj
retinet fedfingulapdit zxn boc Differt intellectus ages
in angelis ab intellectu agete in boie qr in angelis reti/
netfingulacufumma.$T£>5 ptra boc eft qr oportet qr
fit fubiectu illaru formari! z illud fubiectu nullo mo pot
efle ages : qr ages z ftfiectu nullo mo funt ide fim pbm.
U^ropter boc oicut alq qr in angelis no eft nifi itellectus
ages fed Differt ab intellectu bumanorqr in botbus Iu/
men intellectus agetis eft indiftinctu z ppter boc oicif
qr in boibus eft intellectus ages ficut luxrqr ficut lux ba
bet lume idtftinctu-z oiftingutf ad colores quos abftra
bit ita intellectus ages in boie babet lume indiftinctum
z oirtinguif fim fpecies qs abftralpit a tantafmatibusrin
angelis aiit eft oiitmctus fine fpeciebus.Sed boc nibii
eft qr ide eodem mo fe bns no facit nifi ide.St igif fteb
lectus in angelis eft eode mo fe bns cum nibii adueni'
at ei no facit mtelUgere nifi vuu.f.feipfum.lSreterea ni
bil intelligtf nifi per affi mi latione intelligetis z intelle/
ctirbic aiit nulla fieret aftimilatio z no itelligeretur res.
Ifrreterea fim boc eet talfum qo oicit pirus qr irnelli
ges z itellectus funt idem fini aetti z no fim ec.ikroprer
boc oicimus nos qr in angelis eft itellecfpofltbilts fim
fubam z fubiectu utpbat £me obiectionesrfed mtelle/
ctuspoirtbtlistneisnunqjeftfubpuatione.cr £t ad
boc qd obijcif oe s° metbace oe potetia pafliua.©icedu
eft qr pirus loqtur ibi oe potetia palfiua que eft in mate
ria generabili z corruptibili.intellectus $0 ages eft illu
ftras fnp fpes illas z illnftras ftempoftibile. iZ 8r° n°
a Ercundo queritur Utrum
per fpecies itelltgat aliqs . z fi itelligat per eas
que funt tlle. j£t videf qr per nullas fpecies intelligat.fi
enim bnt fpecies aut ille funt acgfite per abftracttonem
aut funt oate eis per creatione z cocreate ip/israut funt
oe nalib^angelojz ficut intelligeua eft nalis.Si funt ac'
quifite per abftracttoue tuc oportet qr berent potetias p
portionatas abftractioui illi ficut fenfus z imaginatione
z buiufmodi que abfurdu eft Dicere oe angelis.Si aut
oicanf eepcreteXotra ois forma que eductf oe potetia
ad actu videf no efle pereta fubtotfed ois forma que eft
in ibo per actione mouetts eft educta oe potetia ad actu
ergo nulla taliti formarii erit cocreta. Si aut or qr eft ex
nalibus tuc oebuit aflignari inter attributa ficut fimplk
Citas eentie z alia atfbuta que aftignat 2lug0. CTSld 15
oicut qdaqrin oco eft ro cognofcedi ota-r opandi? bac
ouphee ptatem cotcauit creaturis ods creature fpiritua/
li ptatem cognofcedi z nature prate opandi z ideo ange
Its a pneipio oeditronesfiuefiruudine fiue ideas ulis
otdinis in qua creatus eft miidus z ideo fub illa fifttudi
ne ordinis cognofciit ea que fiiit curfu ordinato in mu/
do. Sed prra boc eft qr fpecies illa fiue idea fine ro qua
cognofcit oem eft vna z fim ee z fubam ad ota cognofci
btlw.St ergo angelus per illa filitudmem cognofcit uf
fimilem illi tile cognofcit per fititudfnem yrnlCT ^Con
trabocatiteftqrvna filitudo creata z finita fim ee z po/
ictiam no pot efle infinito^ fim numeru z nam z ita an/
geli no cognofoitofa nalia.Si forte oicaf qr idea fiue
filitudo eft fim ptate? pme caufe in cogfcedo. C" -Cotra
cum ^ma caufa fit oium iialni z uolumariorz angeli per
eam cognofcet nalia z uoltitaria qb eft otra oes.ab om
tubus enim oiafqrangeliuocognofciit uoliitaria fim
qr libero arbitrio fu biacet.Ct *p>reterea Oku Sugu° in
li° oe octuagintatribus qontbus qr in oeo funt rones oi
um z videf tagere rones plur«.ergo videf qr idea que
tn oeo eft lj vna fit fim fuDam tii fim relatione z rone ad
opa eftipfa pluresXuius exeplu oicit ©ionvfius in oe
oiuinis noibus ouplex. jlbrimu eft oe vmtate oe qua fic
oicit in vmtate ois numerus vnitbrmiter pexiftit z ba'
bet oem numeru vnicas in feipfa fingulartter z oie nu/
merus vnir qdem in vnitate inquatu aut ab vnitate (p/
cedit tatu oifcernif z in multitudine agif.Sliud exeplu
eft oe cetro oe quo fic oicit.tn cetro oeo circuli linee fim
vna mutatione extiteruc z oie babet fignu in feipfo line
alis vniformiter vnitas z ad fe inuke z ad vnu fmctpiu
a quo ,pcefierut.£t in tpfo qdem cetro pfecte vniuutur
parti aiitabipfootftates parti roifcernunf magis aut
Diftatesmagis.-Cumigifmangelis iftud exeplar fiue
idea no fittii vmtate ^ma videf qr ipfurn no remaneat
vnu fed multa z tiic multiplicabar fim numeru oium en
tiii.£t ex boc fequif qr eieplaria ilia fim infinita qd eft i
couemes q; infinito^ no eft fcietta neqj per infinita aut
tnultiplicabunf fim vmuerfalia tm z ex l?oc fequif qr p/
ticularia no fcienf nifi in potetiatq: pticularia m futs uti
bus 116 funt nifi tn potetia.Si oicaf qr a oeo bnt cogni/
tioue naiiu z no ptate opandi qr angeli no funt creato/
res.f£t eft fimile ficut fi aliqs a fciete z opante retineret
fcietia z no opatiotte z baberet bac cognitione per fiiiiu
dinem fiue formas rerti nae libt tn oatas a pneipio tunc
queraf utrii illefilitudines fint caufarti uel effectuu.tiic
enim cii effectus nae pttnue renouenf oporteret reno/
nationes ptmue fieri in filttudinibus illis.llbreterea cii
effectus nae fint infiniti fim potetiam oporteret filitudi/
nes illas eft e infinitas fim acui aut ptingeret tpfos altq
nalia cognofctbilia no cognofcere.*p>reterea fcietia per
effectu eft fcia qri eft idigmor qj fcia per caufam ,pp:ia
que eft fcia .ppterqd.angeli aiit Ipiit optima fciam ergo
no fcttjt boc ino.CTSi ^pter boc oicaf qr filitudinesil
le funteaufarii finulitudines naturalium tuc querif cii
caufe nates no lemp agat qd reducit fftitudtnes illas ad
actu cognofcedi buc effectu uel iliii que natura mo cau/
fate non ame.ifcreterea videf fcietia eoxfim boc incer/
ta:q: oicit pirus qr futurus incedere quis non incedit.
Sffr etia ordinans camis gnationis ad gffatione alicu/
ius cotingit impediri generanone,ppter corruptionem
alicuius frncipiox naturalui z ita vtdetur qr oe naturali
bus non babeat mfi opinione coiecturale z no fcietiam
^•preterea nos cognofcimus ea que funt a libero ar/
bitrio per elocutionem mutuaXum igif fcietia eorum
non fit oefictetiornfafcientia ipfi cognofciit ilia aliquo
modoaQueraf ergo quis fit ille modus cum taliti non
babeat fimilitudines apud feut oicif.*p>reterea cii que
damfiatfemp utneceffaria.queda utfrequeter ut natu
ralta.queda raro ut cafualia z fortuitatquenf per quem
modii oiffereter bnt cognitione bor.CT Solbifti^qo/
nis a ouabus auctoritatib0fumeda eft qrii vna eft beati
©ionf fij in libro oe oiuinis noibus cap° qnto.2fnge/
losfcire oicut eloquia ea que funt in terra non fim fen/
fue ea cognofcetestfenfibilia quide exntia fed fim^pna
oeiformis metis virtute z nam qd fic mtelligif/Clirtus
propria eft viruis uahs imdltgedi. £ t bec virtus Dicitur
oeifbrmis,ppter ouorquor vnu eft in fpecie per qua in
telligif angelus alteruj in actu.tn fpecie quide qr fpe/
©2 40! coequeute
cies illa eft ereplar caufaru nalitim fim oidine futis fint
cp caufe funi. £r ut boc intelltgaf fciendti eft gpf> m3u^
guftinuin4°z S°fup genefim ad Innocue a pziiicipto
indidit caufas femtnales ut caufas renales ex quibus
pzoducerefopus omne nature *zex quibus .pduceref
etiam boc qd fieri pot ejc ma per miraculii.ille aut cau'
fe quatu ad nam z nalia funt ouplices.queda eni funt
perfe.queda per aecus .ficut enij ens per acens reduci
lur ad ens perfe ut ad eam z ad fubiectu.s ideo calus g
cftcatifa per acens reducrf' ad aliqua cam perfe in qua
cii z ex qua pzincipiaf.ficut$bi gra ponamus q? equus
fugies faluef qui no fugies periclitaref tunc cafu faluaf
perfe aut fugit z tu falus equi z in fuga z ejefuga eft.Si
militer oico gp foztuitti reducif ad itetione uel ^pofituj
perfeXaufa tn perfe in natura eft ouplejc.f.vtrt0 cozpo
ris z vinus fpualts mouens mam.£t vinus quide coz
porisque oicif natura a pfris illa eft oup*.eft eni qdas
mouens z agens mam ad motu z trafmutatlonem fim
fubam z fim accns.-r illa eft que eft in qualitatibus ele'
meto?? elemetarioiz cotrargs agetib0 z patiettb°*alia
eft moues tin z illa eft que eft in ftellis z coiporibus fu
perioribus que £m oiuerfamrenouatione litus e% mo
m fuo mouet z trafmutat interiora ♦ Uirtus aut fpualis
oupreft.queda enim eft in motoribus qui inouetfpbe
ras ad opatione nature.? queda eft virtus ataltu -zuege
tabiltu z bec eft trip^Xlegetabilis enim mouet z tranf'
mutat mam fim nutrimeutu augmeutti z giiatiuu.fen'
fibilisautmouetfim mutatione fenfuuj z m mutatione
ozgani z fantafie z mouet etia fim motu .pceffiuuin lo'
co.inotus enimpceftiuus no eft nifi,ppter Delectabilia
fenfuu z ,ppter ea que ozdinanf ad mam . £t boc patet
ex boc op m locis oiuerfie ad que eft motus .pcefiiuue
no funt nifi particularia . rones enim ules oe qutb° eft
intellectus no funt cum bic z nuncjfed ubiqj z femper.
ronaKs aut aia in qbus actibus no utif ozgauo cozports
z in illis nullo modo babet fe ad mam ut tranfmutans
eam.in qutbufda etiam utif no in fe fed in potetije inte
rioribus quibus impat z boc maxime fim actum illum
qui eft interpzetari z fim illu qui eft mouere concupifd
bilem uel irafabile ad oefideriu uel ira z in illis actib1’
opoztet efl*e queda tranfmutatia mam ficut ejnenfio fpi
rituum cozporaliu ad oefideratus uel id cui irafcitur ad
quopeytenfionefequif Directio caloris ad illud idem.
z per piis multiplicatio z ebulitio fanguinis ad ide; ; z
boc eft qd Dicit pBus in f>°li°oe aia.Otdef aut pluribus
nibil fine cozpore pati neqj facere neq3 irafct neqj confi
dere .teqj oeiiderare neqj oino fentire , z ibidem Dicit
idem pftus in alio loco.ilidenf aut? afe paftiones oes
efle edes in cozpore ut oefideriu mafuetudo rtmoz cofi/
dentia adbuc gaudiu z amare z odire fimul enim com
patif illi quoqj coipus indicat aut boc aliqu a ouris qui
dem z mauifeftie paftionibus cofidenbus nibil ,puoca
ri aut timere.aliqn aut a paruis z infimus niouen fi ira
fcif coipus z fic fe babeat boc eft fi fit talis complbnis.
adbuc aut magis manifeftii e boc nullo eni timore imi
nece in paffionib°fiut timetes.lBico igu gp oes caufe ifte
quoqs modo fint tranfmutates z mouetes materiam'
dite funt materie z nature in ipfa creatione fe? Dierum:
?bas uocat 2tug°Jemtnales. caufe aute alie funt ad opa
miraculo? que no funt in natura z materia fim 't\ ugm*
ut e? ipfis aliquid pofttt fieri ficut oecofta ade facta eft
tua ut oicit &ug°. £t qz bec funt in Difputationibus oe
angelo? miraculis Dicef oe bys latius qn oe ipts oifpu
labif . i£?eplar igtf caufaru tra nrmutanttu z mouenttu;
mam fim cp caufe funt oatu; eft angelis in pzima crea'
lione eo? z per illud cognofcutoiaquefiut in materia
tranfmutata.iBtcif ergo intellectus eo? oeifozmis pzo'
pter duo quo? vnum eft qz eft per fozmas que funt ad
res faefedas ficut eft fpes idee pzime:fed in ouobus eft
m quinta i9
Differetia quo? vuum eft g? fpes idee pzime ell fmi na'
tura z ^pztetate caufe pme. £?ep lar illo? que fiut.f.qb
eft idem cum caufa pzima in fuba z qd ipfa vna e?tftes
in numero z efientia eft caufa z e?eplar oium cognofci
bilium fed in angelis eft £m,ppztetate Tronej caufaru
nalium mouenuu z tranfmuiantiu mam.^imd^pter
qo intellectus angeli oeifozmis eft in actu tmelligentie
tpiius eft.ftatim enim fine Deceptione z tnquifmoiie co
fpicu quiditates z ueritates reru z boc eft ideo qz non
obltam intellectui fuo fantafie apparetes in c?teriorib£*
que funt caufe oecepuoms in intell e«u bumano : pzo'
pier que etia itellecius bumauus idiget mquifitione z
collatione z oifcuftioe fallaciam e? apparetys ut per ii'
la oeueniat ad acceptione caufarum uerarii: z boc uocar
Dionyfius vmute oeifozmis metis. aute addit
iDionyitus z natura vult tangere roitem virtutis mtel
lectiuequeuoeftfufceptibilis fozmarii abftractaniab
eme creato quaaddit intellectus bumanus . z ideo an'
gelo? intellectus pomf pfectus a p&is z no ut tabula ra
fa.CXutus,pbatioert per alia auctoritate quaaddu'
cere intedimus z eft nona ,ppo in Itbzo oe caufis ubi fic
Dicit. Ois mtelligetia plena eft fozmis ueru e? itelligc'
tye funt que ptmet fozmas minus ules z ex eis fiit que
cotinct fozmas pius ules qd fic iteiligif. Jmdligerta au
gelica oicif plena tozmts^pter duo quo? vnum eft qd
non bnt fozmas cognofcibtliu naiui naturalV m parte It
cut intellectus bumanus qui no babet fozmas coguo'
fcibtlul nifi per ftudui fed no babet tozrnas eo? que et'
fugiunt ftudiu fuu.ficm otaf in Itbzo oe motu cozdis fi'
jcum m etermi caufas qua cuncta coberemtfe quoqj le'
ge oeus bac nos omnitaria mobiles m omnifaria imo
bili omnifaria nefeimus effluente materiem abilitate
no pcipimus oeriuata pauci admodii z laboriofe no tn
integre afiequimf oelata opinione parit-z multis fcien
nam e?tra nos fieiue pzo magna parte piecturaaflequi
mur pzo ma?ima fentimus pzo tota nefeimus. idiud eft
qzfbzme angeli plenii-zpfectu efficiunt cognofcerecti
fit per e?eplaria caufam no bolbus aut oe qutbufda no
eft nifi opmio uel famafia.iOd aut oiaf cp m qutbufda
funt magis ules z in qutbufda minus uks.lic uitelligi
tur q) fozme ille funt fimplices magis z mmus fim ma
iorem uel minore fimpliciiate effentie m angelis fupe'
rtorib°'Z inferioribus.quato eni fozma eft limpliciozia
to ulioz.-z boc eft qd oictt comentu in expone etufdem
^ponts <p res no recipiunt fozmas nifi fim modii poffi
bilem z no oicif magis ufis uel minus eo gp fit oe pau'
ctoribus uel pluribus.Jbis vilis .pcedendii eft ad folu'
none obiecto?. C7 %d id ergo qd querif utrum fozme
ille fint acquilite uel oate uel fint oe naturaltbus.Dici'
mus q> ito lint acquisite per abftractioue (icut(pbat obie
ctio.necfuiuoe nalibusqzficoebereteffe oeattrtbims
Sed no fequif boc qd obyciunt quidam cp fi effent oe
nalibus gp tunc Deberet oes equatr bere easmec enim
angeli funt eiufde fpeciei nec etiam boc uerii eft qr res
etufde fpeciei nalia beant equalr fed beant ea nobtlio'
ra z minus nobilia ficut patet in tngenys boium z me'
monjsjtamen Dicimus cp funt Date fozme cum natura.
boc atit qd contra obycif oicedii q? qua 11 tu? ad
giiatione fozmarii firn ronern ui tntellectii pofiibtli qui
educit dc potentia ad actu? fozme educunf ex iplb per
opatione agettstfed in illo intellectu cuius poffe no pze
cedit effe fim actum opoztet ut per creatione fit utriiq? z
ita fozme fut in angelis.CT !ot aut querif qd operar in
eis intellectus agens ex quo non abftrabit z educit foz
mas Dicedti eft q? illuminat ad conteplandii res in foz
mis.ficut enim lii? fohs no un abftrabit fpem coloris f>
etiam illuminat vifum ad videndii rem in fpecie ita eft
etiam De intellectu agete qui fim p5m in f oe aia eft fi/
«uIux.CT 3d id qd querif oe fimilitudie ozdinis Dice
'Ijbtime partis fume
dumqinobabet fimflrtudineozdims nili exemplaria
caufaru milium fim cp cau fe funt mouetes ? mutantes
materia Dicanf fiimlitudo o:diiue.#t bene cocedtmus
cp illa exeplaria no cbfiftunt in vnttate fed m multitudi
ne nec inlunt f> m ptatem piime caufeffed f> m ronej pa/
radigmatie fiue capiaris caufaru ualiuj.jkt ad Ipoc qb
quent utru ftnt linita uel infiuita.iDiceiidu cp ficut cau
fe nales finite funt numeroiptate aut infinite ftc ejcepla
ria caufaru finita funt in angelis numero prare aute co/
gnofeitiua funt infinita.CjJ 2ld id aut qb querif utrum
line particularia uel utium . ©icendii cp funt caufarum
opantiti que in natura qutde opautes funt z imobili le
ge ut Dicit jJLpoe°coJ?eres ftbt.in intelligemtjs aut funt
rdnes z paradigmata caufaru tlla?z.£t ftqms ,ppue uel/
ietoicerejtnceretqniec funt ules nec paiticulares.Jn'
telligendu enim elt cp oup^eft fo:ma ronis quaru vna
eft abftracta a re Dirigens ttcrii ? in tpfani z l?ec Diuidtf
per uie z particulare fim cp elt in fenfu uel in intellectu
4E&lia aut ratio elt z caufa ipfius ficut elt fo:ma artis
ad fomia epiite in materia artificiaci z I ?oc elt per applfr
canone ad materia caufa rei ficut elt tbinia ardpe m itel
lectu arcbary.? ficut elt fomia fanitatis in aia medici,?
j?oc eft qb Dicit pbus in 7°metbaceacctdit modo quoda
au fanitas fiat eje famtate.oom°ex Domo que fine mate/
ria materia* Ipabet.ars enij medicine? ars edificatoria
funt fojma fanitatis ? tb:ma Domus. Dico igitur cp illa
|b:ma magis elt ad rem ? nec ulis nec particularis qa
no elt caufata a re ad quam elt,? ficut artifex arcbc vna
utitur fomia ad oes arebas quas facit ? vna fomia idoli
ad oia idoiaiita ena fomia in angelo fufTicit ad oia que
funt etufde fo:meeognofceda,j£t(ppter boc ipfa fetetis
angeli elt fiinilitudo caufe entis ? non caufata ab ente.
£i ideo ficut oteit .Conternato: fup xj° metbaff ipfa nec
eft ufis nec particularis nec vniuoca noltre fcie que ab
ente catur ficut nec laa oei.St aut obyctf qb fupponif
In auctoritate pfrt fup:a ex ltb:o oe caulis . <p ille fomie
funt ules.Dicendu cp funt ules ppter fimpiicitatenu?
q: ad oia na lia coguofceda fufficiunt : fed no funt ules
ficut fcia Dicit ulis que eft abftracta a fenfibili particula
ri.$]J2fd boc qb querif utrum fit fcia angelog per cau
fani uel effectu tam patet folutio q: elt per cam.C^&d
boc aut qb obycifcp refpectu quortida elt piecturalis.
Dicenda cp boc no fequff.oemoftrafio erum no tm elt
eopqiieDeneceffttate fiunt femp fed etiam eoruj que
fiunt caufa exnte.nec ,ppter boc fequtf Deceptio fi cau/
fa mutaftq: etiam res que nunqj giiaiif fim actuj tfi oe
necefiitate giiantur fuppofita neceffuate fue caufeificut
cita ii nunqjfiatecclipfie Ume tfi De necefiitate ecdipfa
iur luna terra DYametraliterinterpofitafoli?lune,Si/
milrertam angelus cognofcit impedimetu giiationis
eius qb no gfiaf cognofcedo coiruptionepiincipy giis
iionts fue.? ideo no Decipit fed babet fciam nale De re/
bus.CT 'Md id aut qb querif qd reducat in actii fcietiaj
angeli ut cognofcat banc rem uel illam que oe nouo ge
neraf in natura,©icendu q? nilpil nifi uoluntas cogno'
fcedt boc uel tllud.fieut enim fup:a Diximus fonne reru
queda funt eje tracte a rebus fenfibilibus:? ideo quado
alie Dirigunt iteni ad res indiget circupolitione fenfibi
liu qua Determinent ab boc cognofcibtle ueltlludXu
Ius ligmi elt qb Dtcif in pofterioribus q? Ddtructo vno
fenfu per natura oeftruif oemoltratio fenfibiliu; illius
fenfus.rones enim taliufomiarii obligate funt fenfibiU
bus a quibus abfiracte fu m: fed rones toimani que no
funt a rebus fed ad resificut funt fomie exemplares pa
radigmata no indiget nifi puerlione fup rem ex uolun
tate fpeculatis:? ficut fomie opati in artifice obedit ma/
teria in qua Debet induci ita fomie eide obedit opus fa
c tum ad fpeculandti in ipfo tbmia inducta abfqj boc
aliqd recipiat ab ope per qb fpeculefipm opus:? qua/
tum ad bunc modu funt fomie angelice ad opa nature
? ,ppter bunc modu* pofuit iklato ideas fepatas quas
dixu formas incorruptibiles facietes romias griabiliu;
? cojruptibihu ? extites pneipiu coy, cognitionis.? utru
boc uei u fit uel no alterius elt negocy. CT2fd id quod
querif quomo cognofcut ea que funt liberi arbttry.Di
cendii fim pdieta q? liberu arbitriii in quibufda noutif
cozpore ficut nec intellectus z caufe illo^ operu no funt
in materta ? natura vniuerfiiqi ficut Dicit piis in i8° oe
aialibus intellectus fiue aia ronalis no educit dc mate/
ria fed caufaf ab extrinfeco.fi oeo . ? ideo 2fnaxagoras
oia ponit efie mixta p:eter intellectu,? ideo talia no co/
gnofeut angeli per naturaj.fed fi cognofcut boc erit per
reuelattone oe quo mo cognitionis fermo erit in feque
tibusun quibufda aut opib° utif liberu arbitriu coipo/
re ficut z intellectus ? illa talia opa bnt Duplicej cim.fi
p:ima quemouet?no niouef:?bec eftimellect°uelli/
beru arbitriu.bnt etiam cant^xima no piimam que elt
moues mota ? illa eft virtutis affixe mebiis que p:o in
ftrumeus bnt fpus z calore nale? fangutne? buiufmo/
di ? ille funt caufe in materia ? natura vniuerfi ut piiua
Dictti eft.? per exeplaria illaruj cognofcunt angeli talia
opa ? boc eft qb Diciit fancct gp nemo nouit co: bois nili
oeus qui creauit if>ni nifi ita fit gp affirmatio coidis flu/
ctuarfi carnis acctptat.^itd id qb ultimo querif qua
liter cognofcunt que fiant femp ? que frequenter ? que
ratto.patet folutio ex oletis qacafualia ? foituitaredu'
eunt ad ea que fiunt perfe ? frequenter ut cim ? fubm
ficut Dictu eft pus ? io p exeplaria illo^z cognofcunt.
, tertio querif De Diftinctione
vifionismatutine?uefpertine De qualoqf
^ug°fup genefini ad Ir aj in plurib0 locis ?
querunf tria.quo^ pm eft oe vifione matutinae moe vi
fione uefptina.3m De coparatione vnius ad alterum*
$£T©e vifione matutma.Srttculusij0*
„ D pzimumpccdtofcjwca
enim fic matutina vifio in (mia luce fiue in uer
bo.fETSed tuc querif utru queltbet vifio in uerbo uel
in pmua luce Dicat vifio matutiua.fi enim fic tuc^ppbe'
te etiam videret vifione matutina ? rapti ? beati in piia
fim boc etiaj ciifim 2liigmin piima Die creationis vide/
runt in uerbo angeli piima Dies beret vifione matutina
? piima Dies beret mane qb efteotra geoefim ? 2fugm. .
CTllbieterea cu d: in genefi fiat fim Hugmipo:taf vifio
matutina ergo videt gp vifio matutina non Dicat queli
bet vifio uerbi uel ceufed illa que ponit aliqd futurum
qb ftatini erit in ope q: boc imponat per boc uerbu fiat
? fic videt quotiefcuqj aliqs angelus cognofceret aliqd
futurum Deo videret vifione matutina ? boc eft falfuj
ciij oicaf in iob De piiniis creatis ubi eras cu me lauda
retfiniul aftra matutina ? mbilarem oes fily Dei.videf
q? aftra matutina laudauertiteum oe vifione matutina
edam qn mbil futuru tu eo acciptebant.Cnfreterea Df
cit ^ug°in *°fup genefim ad Iram no ficut nos ad par/
ticipanda faptam,pficiebat angeli ut inuifibilia Dei per
ea que facta funt intellecta ^fpicereut qui ex quo creart
funt ipfa uerbi eternitate fancta ? pia coteplattone per/
fruunf atq? inde ifta Defpiciens fim id qb intus videre
uel roue facta appiobant uel peccata impiobannex boc
videt gp videre vifione matutina eft pfrui coteplatione
? in interioribus Difcerne bona a malis ? fic rapti? pio
pbete vident videre vifione matutina ficut fupiaobie/
ctuj eft.CT |"tcm 2lug°in 3°eiufde3 in ceteris creaturis
pieter angelos Dicit ? fic factu eft ubi figtur in illa luce,
boc eft intellectuali creatura piius facti uerbi cognitio,
ac oeinde cum oicif ferit oeus:ipfi0creature genus De/
mbftraf qb uerbo Dei Di«a erat ut fieret.#* boc videt
Bc4a!coequeut0
non fit vifio matutina videre aliquid in ftbo.CT^te
Augustinus in 4°etufdem.mane eft cum cognitione
creature in laude creatoris affiurgif ettoc videf q? w
fio matutina eft visio rei facte z ex illa laudare creatore.
CTSolutio fim Augm.vifi o matutina imponat ouo.fi
couerfione in creatore eje creatura facta per contempla
tonem iaudii z iubilationu z pceptonein ipfo creatu/
re faciede.C*^ quo ad pumu oictr 2fug° cp vifioe ma
rutina tnfemaf creatura intellectualis ex !?«c cp ad for
inante oeu couertif.?ideo etiam prima Dies no legitur
bie manetq: in prima Die factu eft celti qd beat’ Augu
(tinus angelica natura imerptaf que etiam no cogno'’
uit fe prius fienda ut poltea ex fe facta ad laudem creato
mmmtexd-kd an cognouitfe facta ?ejc fe tacta con
uerfa in Deu cognitione accepit alterius creature tacien
de:? boc eft mane fequentis Diet.fkut enim in luce co:
porca mane eft prima tlluflratro eo» que fu ntapd nae:
Ita in origine mundi prima manifestatio creature in lu
ce intellectuali Dicit mane .prima aut manifestatio crea
ture eft manifestato eius in rone pma anteq? iit t ? i?ec
rato in uerbo eft in quo fim Augm fimtrcmesommu*
Ad id ergo qd prio obytif oicedii ap no quelibet vi
fio in uerbo Dicif matutina viSio fed if la que babet duo
que pdicta funt. £x boc etiam patet folutio ad ‘"quare
prima Dies no babet mane.CT Adtertitl oicedii qrilla
eft vito matutina que ponit aliqd futurti ad institutio^
nem nature per opus creationis z Difponis z ornatus?
Illa enim opa foltus Dei fiint z tm ad primi pfectionem
fmldi ptinitia.C” Ad quam! Dicendu cp Augustinus
Inteditibt|)barecpangdiap?incipi0 creationis vide/
rut Deu 'i vifio eos incipit a Deo? oefcedit in creaturas
«cotrarto visioni noftre que incipit a creaturis z afeen/
difin dcu?. £t ejt boc vult inferre cp necefTefttangelos
blre viftone matutina dc primis creatis i fed no intedit
per boc oiJtfguere visione matuttnla uefptina. C* Bd
aliud Dicendu cp uerbil conteplaf Duobus modie.f.fim
fufiam ?fim qfiin fe continet rones operu creationis.?
boc ultimo accipitur in auctoritate Auguftmi.etiam fle
©toiif ftus in libro De Diurnis ttoibus ca° 70 Dicit ro
uel uerbo Deus laudat a fanetis eloquijsmon tm qm ?
ronis % metis z fapietie eft largftosfed et qm oium cam
fas in feipo vniformtter paccepit.C* Sd uitimpatet fofo
per ea que in ^n°fotbme Dicta fuitc. CJartic0 14°«
, £cundo queritur De vifio
ne uefpertina.£t Di«tAug°in 4°fup genefim
ad Iram In fpualib0 ubi melior eft z certior lujc q? in cor
poralibue ibi uerior z certior eft Dies z uerior uefpera z
uerius mane.OTam (i in iftie Dfeb° babet quanda Dedi
nationem fualujc In occafurmqul uefper nofenucupa
mus z ad orni? iteru reditu qui mane Dicimus . cur no
z illic uefpera Dicamus cu a cotcplatione creatorie crea
tura ©efptdf z mane cum a cognitione creature in lan
dem creatoris aflurgit . £x boc babef cp uefpertina vP
fio eft cognofcere creatura in fe a cognitione creatoris.
Sed a quoaicg aliquid cognofcif per luce illius cogno
fcif.SI ergo creatura cognofcif a cognitione creatoris
cognofcef per luce creatoris.fed quicqd cognofcif a lu
ce creatoris boc cognouit a luce z non in u^fpera.ergo
vifio uefpertina no erit uefpertina eo® no babet vim
bra uefpertina admi>ta.|T Jiem Bug°in eodem Dicit
tfta? terrena pdtfione lucis corporee tcporale localeqi
circuitu illi p:ie fpuali coequare no © ebeniut ubi femp
eft Dies in cotcplatione (mutabilis iteritatis femper ue
fpera in cognitione creature in feipfa femp mane er af
furrectide eje bac cognttioeiu laude creatoris « «£?:boc
vfdef cp cognitio creature in feipa eft vifio uefpertina.
Sed boc no videf efte ueri! q: cognitio rei in feipa eft
cognitio caule ,pp:ie que eft .ppmtonata res.£t lucidi0
m quinta *
cognofcif res percam, pportionatam ^ per no propoy
uonata.fiSttta videf cp no cognofcif in uefpera qu co »
gnofcif in feipfa fed potius in luce meridiei. CT jujeta
boc querifUtru viiione uefpertina pot vide plura. £t
videf cp fic qr Dicit glofa fup pm cap,n apoc.liuefimul z
vno intuitu viftone viderit loanes angelus ei utrum co
ferre potuinergo multo magis angelus in fe pot iifa fa
cerc.ficp vno intuitu multa videat.jtem aug°4°ii°fup
genefim ad Iram mouet banc qonem Utri! limul fit co
gnitio matutina z uefpertina :z utra cognitione uefper
tina oia fimuJ videat? ita Determinat in 4°ii° fup gene
fim in bto que fimul facta funt nemo videt qd fnio po/
fteriufue fieri Debuerit nili in dia fapietia per quam fa/
cta funt oia que funt per o:dine fimul Dies ergo die que
Deus fimttus fecit roitalis fpiialifq; creatura eft.i.ange
lo» fupceleftiuatqsvirtutu? pntatus eft oibusopibus
Det.Htoc o:dine pfeietie quootdtiie fcie que z in uerbo
Dei facieda pnofceret z tn creatura facta cognofceret no
per internatio» opaliu morastfed prius r polleri0 bfis
in conexione creaturarti tn efficacia ^0 creatoris oia fi
mul. £x boc patet cp creaturas que conneriouem otdi
nis bnt fim ,ppiia natura angeli cognofait fimul z non
fim pus z pofterius intuenf eas.CTSed contra vnius
actus vnus est finis z terminus, ergo vnius imitus in/
telligentie eft vnu obiectii.obiectu enim eft finis z ter /
minus actus ipfius iurelhgctte.lfbreterea Dicif in topi''
cis cp (cire plura poftumus itelligere fyo minime.ergo
angeli no itelligut nifi vmi. ^TSolutio accipieda eft a
beato Sug fup genefim ad Ifaj U° 40 ubi fic Dicit. *p>er
oes feje Dies cu ea que per Singula placuit coderef ange
lica natura poft boc accipiebat in uerbo oei ut in ei° no
ea primitus fierent cum oicebaf cp fic factus ei! que co/
gnitio mane Dicif. Deinde cum facti effient in fua ppifa
natura qua funt oeoqj placuiifient q: bona funt tunc ut
idem eft cognofcebat alia quadaj inferiori cognitione
que noie uefpere Dcfignata eft:ac Deinde facta uefpera
fiebat mane cum oe fuo opere oeus laudaret z alterius
creature que Deinceps facienda erat ex oei uerbo pus
<33 fieret noticia acciperef.£xboc patet ®vifio uefper/
tina eft vifio rei m feipfa in ronibus in qiub° creata eft
? in quibus babet ialuart que funt modus fpecies fiue
o:do z numerus podus z mefura. qr ficur Dicif jcffapie
tie. Oia in munero z podere z mefura oifpofuift i.tW
fio aut matutina eft conerfio in creatore er creatura fa/
cta z acceptio cognitionis creature faciende-tdnde etia
no quelibet cognito creature tu fe Dicif cognitio uefp/
tina fed cognitio creature per ueftigiu que oemonftrat
creatore.creato: enim in ronib0 eternis que funtin uer
bo monftraf in plena luce.in ronibus aut uefttgij z fpe
culi creaturaru monftraf ut fub vmbta uefpere.dfiHd
pmtl ergo pp ppo.a.cu oicif a cognitione creatoris no/
tat ordine no cani per qua fit cognitio. C ad aliud Di/
cendii cpcogntto rei in feipfa eft ouob0'modis.f,eognl
Ilo rei in fe abfolute per eam pp:ii rei que eft medium
oem6ftrationis?bcc no Dicif cognitio uefpertina? eft
cognitio rei in fe que iterato mittit in cognitione? crea/
toris per ronem eius per qd cognofcif res : ? bec Dici f
cognitio uefpertina. Aliter enim uefpera no beret o:di
nem ad mane qd eft contra Hugm.SdV no mitteret co
gnitio uefpertina in couerfione ad creatoremut ejeilla
laudarefXreatura eni? no oucit in creatore nifi per ro/
nem ueftigy z imaginis.£t eje boc patet cp errant qda?
qui Dicunt cognitione uefpertina quacuq? cognitione?
rei tn feipfa.CTAd id qd querif utril vno ituitu ange/
Ii plura videant.©icendu cp in viftone duo funt.f.acce
pto fotmaru reri! cognofctbiliu ? quo ad boc multoru
vifio pot ee ftmul.eft etia afpect0 illaru fojmaru z fic in
viftone pftmo modo intelligutur auctoritates glofe fu/
per apocalipfim z genefim . Secundo modo Intel Hgf '
Ibtime partte fumme
tur Dictum pfSie* CT^rticulue is°*
, Ertto queritur oecoparatio/
ne vniue vifionia ad alia;.£t queritur que (it
melio:/! videt cp matutina.qz illa tb:manf angeli ut Di
cit aug^fup geiiefim ad liam alia aut nofozmanf.lftze
terea vilione matutina cognofcuntur rea in pzima luce
que dario: eit omni luce aita cu ergo melio: fit fozmae
no tounante tque dtiu lumine ea que eit cum vmbza
iiefpere melio: erit matutina qjuefperttna.ijj £ontra
eit gp q: ubi ree ueriue eit ibi neriua cognofcifffed ue/
nue eit in fe q: in fe eit iu actu z natura .ppzia.in pzima
aut caufa eit fimqd.f.fim potentia caufe efficientia tm*
ergo uerius cognofdt in fe 05 in caufa £tna.ergo uefp/
tina meiio: eit qj matutina.pzeterea querifquare non
babeamue vifione nocturna z Diurna ficut babem0 vi'
fione matutina z uefpertina, UT Sofo Di«m° gp oup*
eit vifio angelo?:. Una qua cognofcunt creaturae fim
naturaa ,pp:ias no ^gredientea ulteriua cg ipfie crea/
turia z oe bac Dictu; e(t in pcedetibue.^fha eit qua co/
guofcunt creaturae referctee eaa ulterius ad laude crea
torie.'r bec oicif uefpertina ,ppter ronea fapietie creaiv
tia ficut vmbzofu; eit ueltigui z imago : 110 tn Dicamua
boc q? angeli indigeat ueltigio z imagineffed I3 no idi/
geaiii tn cognofcunt ut Dicit 'Rutf.z ad laude reterunt
creatorte.0uida etiam oiftinguut tertia vifione otcen
tea q? vident creaturae.ncc in uerbo nec in effentije re
ru; ied in fpebue quae bnt apud fe no referendo illaa
ad rea.fed boc no videf quia fpee eit ad rem:? ideo no
videf nifi ad rem coparata ficut nec idolum in oculo v»
def nifi inquatu per tpm videf vifibile . vifio aut Diutfa
contra uefpertina eit vifio matutina, CpDtcimue ergo
ad f>mu gp vifio matutina melio: eit z nobtlio: qj uefp/
tina ut jpbat p:ime duc ronea.CT ad id qd cotra obijei
tur Dicedti q no quelibet vifio rei in fe Dictf vifio uefp/
tma:fed illa que cofiderat ueltigiu; z imagine que funt
rone fapietie creantia vmb:ofe ut Dictu eft.Uel Dicatur
<p lujc caufe per qua cognofcif rea ouob° modia cofide
raf.f.ut eit mediti in Demoltratione ,ppo:ttonatu zi me
diata caufa:*! fic meliua cognofcif qj in p:ima caufa.Si
autcofideraf aditio lucie illiuo abfolute,put eit mediii
tunc multo obfcurioz eit caufa creata q? icreata-tET 2Jd'
buc tn meliua pot Dici gp l; quo ad 1160 ueriua z meli0
cogfcaf ree in na,ppa:tu qjtu ad itellectii oeifozmequi
,pp:i0angeloi2 eit uen°r meli°cogfcif in f>aca.ree enim
ftmplici0 cogfcibtlie eit in £aca q j in ca nali z butufmo
di cain tangit pfre in x°metbacc ubt oictt.Sicut noctua/
rum lumina ad lume qd eit fup Diem fic aie noltri intel
lectueadmaniteltiffima nature.C^dultimu oicedtl
q? nulla eit nocturna vifio quia polt cognitione; rei iu
fe-r ante cognitione rei in uerbo no eit ignorantia que
nop Dici poffit.Uifio aut oiuia eit plene lucte in qua vi
def Deua ficut eit que nulla uefpera claudit fed in ipfa
quiefeif tanqj in fabbato in quo fecit eam qefcere Deus
i n feipfo. £t boc accipit eje tierbie 2fugultmi fup gene
lim ad Iram 4°lt°vbi Dicit fic femp eit Diea in contepla
tione t mutabilia u eritatte rfemp uefpera in cognitione
creature in feipfaffemp mane e% couerfione in laudem
creatoria : q: no eit ibi acceffue lucte fupiorie fed infe'
riorie cognitionia oiltinctione fit uefpa nec mane taqj
nocti ignoratie fcientia matutina fuccedat fim gp uefpe
ra cognitione etiam in gfiam pditorie attollat oeniqj?
Dicedu nocte no noiata uefpere inqt z mane z meridie
inorabo t annuciabo z ejraudiet uoce mei foztaffe per
»pm vicee quitu puto quid fine temporii vicibua age/
retur in patria figurae cui euie peregrinatio fufpirabat
jEinde querif oeuoliita/
d te*£t quenltur Duq.f,&e uoluntate aip
geli.£t oe actua eiua. <T Articulus 160.
, © pzimum pzocetorBc.
2>icit©amafcenua in x°li0ca0jcxn0oiuidit uo/
Iu mate in etbefim z bulifim.iStcena gp tbefia eit appe/
titua ronalia z vitalia ep folia oepedena nalibue.KBu/
lifia aut eit appetitua cuiufda rei ronaliaXum tgit oie
uoluntaa in rone fit ut Dicit iDamafcenua % pbue . VXv
def qi angelua babeat utraqj iltaru uolutani . $£<5ed
contra ©amafeenua vult gp cofiliti pcedat uoluntate.'!
fimitr oicit pbue gp uoluntaa eltfinte-rcofiliu eoiz que
funt ad finetfed in quocuq? no eit jpcedena in eode no
cit pfequea ficut iu quo no eit fenuie no eit ratio . ergo
cum cofiliti no fit in angelo etiam in ipfo no eit uolun/
lae.i&d aut no fit in eia cofiliti ,pbat ficXonfiliti eit De
Dubtje ut Dicit ©amafeenua z pliue z angeli no babet
Dubui ut patet eje pzedictte quia cognofcunt fine inqui/
fitione.ergo angeli no videnf bere uoltmtate.Si fo:te
Dicar gp bnt tbefim boc eit nalem uoluntate. Contra Di
cit Damafcenue gp illa uoltitaa Ulog eit qut aiTunt-rco
feruant-! coltituurit naturlffed angeli natura non indi
genttalibue cum fint inco:poralea.ergovidetqi non
beantuoluntatetalem.CTSolb oicimua cp angeli bnt
utrlq; uoluntate . tbdilia em'5 nalie uoluntaa eit ad ea
que funt nature:-! talia vult angelua quia vult effe viue
re z intelligere . tlnde z Dicit Bamafcenue gp eje nam/
ralibua Dependet que naiia funt obiecta z finea uolun/
tatia.eBt fitr etiam vult ea que oeterminanf eje rone qrn
funt bona z no tm e;: natura z iHop eit uoluntaa que Di
cit bulifie.C* ad pumii Dicendii q? I; cofilium no fit in
angelie inquatu eit oe oubya eit minete inquatu; eit
Difpo uel ozdiatio eo?z que fiitad fine. C* Sd aliud Qv
cendii gp I; angelua no indigeat aliquo pferuante natu
ram ^pter corruptione nature : tn babet uoluntate que
Dicif tbelifie ad ea que affunt nature que funt effe viue
re z itelligere z buiufmodi ficut oictu eit ^ue : z De bite
uoIutattb°amplio: erit Difputatio i tractatu oe aia b ofa.
fE&c Dilectione angeli.Brttculue 17°.
, £cundo queritur De actu
uoluntaiie z cum actua eiua fit Diligere.0ue/
rifutru; angelua eje folia nalibue poflit Diligere Deum
p:opterfe z fup oia. £t videf gp no quia Diligere oeum
p:opterfe z fup oia eit actua cbaritatia «ubieltacfibi
cit babitua.ergoejc folia nalibuaeet cbaritaa qdfalfu;
clt.CT3tem ad fummu gfe non pungit natura Ted gra
no pot altiua q; Diligere oeu ppierk z fup oia.ergo ad
boc no ptingitnatura.dTJtem actua oilectiota eltpte
ctio: q; actua fidei.quialicut fe Ipabet babitue ad babitil
ita actua ad actu;:-! babitue eit maio: ficut Dicit apofto/
lua feba cormtbio? i4°*maio: boru eit cbaritae.ergo z
actua .0nde .pcedaf ulteri0 angelua eje folia nalib0 no
pot credere in Deum ,ppter fe z fup oia:ergo nec Dilige
re.CPContra potetio: eit uoluntaa in uolendo qj ratio
in cognofcedo.Uoluntaa enim impolfibiliu elt:ro aut
non.fed ro naiia cognofcit Deu effe fup oia z ppterfe Di
ligendti ergo uoluntaa poi eum fic Diligere. j[tem virt°
politico fouitudinia gra boni cotenit periculu vite ut Di
eunt pfti . £um igif angelua in nalibue fuia meliua fit
Difpofitua q j bomo epfia tn virmte pfuetudinali potelt
aliquid ipfe in.uolutate pponere fibi z ergo pot ipe oeii
Diligere plufqj fe*!,ppterfe . Ifreterea Dicit ffulliua in
De amicitia gp trip^elt amicitia.queda enim fundaf fup
Delectabile/! queda fup utile.'! queda fup boneltu.31/
la aut amicitia que fundaf fup boneltu; Diligit ,ppterfe
amicu z fup oia que funt utilia z celectabilia.ergo mul
to magia videf cp angelua fic potuerit Diligere Deum*
3tem pbtia in Itbzo ce amicitia pfecta eit que bonorum
amicitia zf> m virtute fimiliuffed no eit perfecta nifi Dili
gat ,ppter fe?fup ofa.ergo multo magi? fic potuit ange
lue Diligere oeu. CT 3tem in eode mali qde amici erilt
^pter Delectationis quellum fi m boc limile ejcns boni
amici perfe.fim enim cp boni by quide (impliciter ami
ci.lpij aiit fim accue ? ejc boc fequif tde.Jtem m toptcis.
cimici oiiigedi funt? fi nibil nobie fieri oebeat.CETSo
lutio Dtcendii fim pdtcta g? uoluntae ell oup^.f.oepen'
dene et folie natibus qua tbeiilim greci uocat ? puiiiP
modi quida oicuiu effe Delectatione cocupifcetie tilia
quicqd Diligit ppter feipfam Diligit z p:e oib0.? ell alia
uoluntae que fequif ronem z cum ratto rocinef De bo'
neftie z bonis perfe:? rocinef etiam De utilibus z Dele
ctabilibus pot uoluntae feques ipm elle oe oibusbys
Cnllignemus tn mulnpfr nale.ell enim nale £mo mo
Dictu quatu ad pne ptinet qd Dependet ej folie natura/'
libus boc eft nature adberetibue z pflituetibus ea.£fl
iterus naturale ad qd pot natura opere fuo ptingere ut
ratio roctnando? uoluntae oiUgedo.ell iterus nale qd
peraffuetudine inducif Integra gratum faciete?fic oi/
cif virtus politica nalie.Sicendu ergo cp piimo modo
fumptonali angelus no potuit Diligere oeil^pterfe?
fuper ofa:? talis adbuc locutio ell Dup^f.cp.ppterpot
notare cam efficiente z finale, fimul;? fic adbuc no pot
Diligere oeu ,ppter fe z fup oia : qi tunc ratio efficit illa5
Dilectione z nd oeus.Uel opter notare potcaufajfina
lem tm ? fic pot Diligere fed non erit Dilectio cbaritatis.
*£t fi obficiaf cp fim pamii modu Diligit fe ppter fe z fu
per oia z fic fruif fe z fic peccat quia puerfitas ell ut oi'
cit 3ug°.ffui no fruedis cu; no fit fruendu nili incomu
tabili bono.Btcendus cp boc non fequitur in rationali
creatura.illa eui; no oicit frui re fruitione que peccatu
ell £pter cocuptfcentia nature nili fit tata gp oeducat ra
lione ab incomutabili bono z boc non tacit in angelis.
CT^fd ptimii aut Dicendii q> no tota ratio actus cbarP
tatis ell Diligere Deum .ppterfe z fup oia ejc byoque ad
meritum ab ipfo accepit.creatura enim nibil pot tacere
gratus oeo nili ejc boc cp meritu accipit ab ipfo,<ET&d
aliud Dicendii cp fummii gr e no ell Diligere oeti ,ppter
fe z fuper oia fed fim q» Dictu ell Diligere er biis que ad
meritu ab ipfo aceipiunt.<ET2ld aliud Dicedii cp in bo/
minibus actus cbaritatis fequif actii fidei quatu ad na
turas gnationisactusejc actu.Similr in angelis actus
cbaritatis fequif er actu cognitiois in uerbo.fed in neu
tro er actu cognitiois nalis fequif actus cbaritatis t fed
fequif actus oilectiois nalis uel j° modo fumpto na
turali.Q nde no ell fimile oe credere Deo fup oia z oili
gere oeu fuper oia.Sed bene cocedif cpficut actus fi'
dei ell fuper .naturas z actus cbaritatis itaffed ille actus
no ell intelligere oeu, piopter fe z fuper omnia nili fim
Dillinctionem babitam. Corticulus i8°.
d £tnde queritur oebys trib°
in comuni. £t quia oe bye principalius perti/
net ad tractatum De aia ,ppter boc btc querif tm . tltruj
in biis tribus fint ad imagine oei. £t videf cp fic per. w
tioe s augullini politas in libro oe trinitate aita tna funt
vna fuba z vna mens z vna vita z Differtit a fe inutcem
relatione z ^prietateatelltgena fim actum ell er memo
ria.? uoluntas fint actus er intelligetia.? memoria licut
er pre ell filius ?.fpue fetis er pie z filtojte totamemo
ria ell in tota intelligetia z ecouerfotquta oia memoria
fua mtelligiit angeli z memoranf oia intelligibilia . iBt
Itmilr bec duo tota funt in tota uolutate.-r ecouerfo . qr
quicqd memoranf z intelligut nolunt z ecouerfo ergo
videuf effe ad imagine oei tn ipfisXtribus videls itelU
gentia memoria z uoluntate.CSed cotra no legif tn
genefi gp creatura aliqua fit facta ad imaginem oei nili
bomo.^tem 1$ fpus per oia fimilis fit patri : tn ipfe non
Dicif imago pris licut filiusugif I5 angelica natura fit fi'
quinta 51
milis trmitati in aliquo pari rone no oebet Dici imago
ipfius.CSolutio ad boe Dicedii qp iu imagine finmi
cardum oe fancto victore duo attendeda fuur.f.puenie
tia interior z erteriortr ideo I5 fpus fetis puemetia ba'
bet cum piein fubalibus no atit fim puenientia in pro'
prietate principii qua ab ipfo fit aliqua pfoita non oictf
imago pris fed filius qui couuenitcuin patre in utroq;.
CSimiliter Dicimus oe angelo qui ell ad imaginem
Deifim interiora imagimstim r bqc ell effe ad imagine
fim quid.fed in erterioribus no couemt.erteriora enis
funt ouo.f.q^bomo ell principiu eorque funt fecus in
eadem natura:licut oeus ell principii» omnui z bo con'
flituif prelatus z iiatatiltb0^ uolatilibus z grefiibiltbus
que funt fecum in eadem habitatione quoru neutrum
conuenitangelis.jgtfit oe bijsfermoin qoneoeimagi
ne.^tfimuenif qa quidam fanctioicut angeli funt ad
imagine oeitboc intelligif fimqd.oicut tn quida gp ali'
gelus babet erprefliore fimilitudine qj imago fit -r pro/
pter boc 110 oictf imago fed fignaculti ficut in esecbiele
oicif.lEu fignaculu fimilitudinisin oehnjsparadifi oei
ffiilli.£t bec ell fentetia bti 0:egorij in quada omelia.
(j^Be tertio attributo angelice nature.
j0ftea queritur
p tio attributo z ell potellas Uberi arbttrij.
£ t querutur ouo an infit angelis Uberti
arbitrium.? fim quem actum.
(Erarticulus 19VH11 angelis infit Itberu arbitrium.
9 © pnmumpaidairfcskiE
in i° fuiarum Dtlltnctioue4a.qt liberum arbi'
trium tneil angelis Ubera inclinatione uolumatisfiue
adbonumfiuead malti facultas. JtemSnfelmus
in oe Ubero arbitrio oiett cp liberti arbitrius tneil oeo z
angelo z bomint.Jtes tHemigius qt ois creatura rona
Iis ell arbitrio Ubera.iSamafcenusidem z aug°.ergo
liberuarbitriuinellangelis. (IT 3ter^ nulltl opus lau'
dabile uel vitupabile ell nili fibi liberi arbitnj . fs ange/
Ii opus ell laudabile z vitupabile.ergo babet liberti ar'
bitriu.(ET/Contra Uberti arbitriu cognofcif ejc infiectio
ne ad bouu z malli . infiectio ad bonil z ad malii no ell
in angelis quia un uolunt bonu uel tm malii.ergo non
ell in eis liberti arbitrius. CT Si to:te oicaf cp infieaio
illa fnefl eis per naturatls per gfam ?malicri linteofir
matt.CT£ontra Dicit pftus cp itellectus femp ell rect°.
£ii igtf in angelis no fit nili intellectus erit igitur femp
rectus.C" Solutio oicendu gp Uberu arbicrul ell m au
gelis licut pnmeauctoritatee.pbam? fim naturi potell
inflecti ad oppofitiufim oifponem aut adueniente piir/
maf z oeterminaf ad alterti fed ad neutrus cogif . £1 p
boc patet folutio ad pnmu.CT^fd aliud Dicendii gp in/
tellectus femp ell rectus quatus ad ronem ejc qua mo/
ueuquia mouet ejc uftbus? bys que funt fimpliciter?
ubiqj z no ejc particularibus que funt bic z nuc in qui'
bus ell oeceptio fed no ell neceffe cp electio fequaf in/
tellectiuqjcotingitboc eligere qd no oeterminauitin'
tellecfTi eligetia dficiat ab imutabtlt bono, CT 2fr° 20°
e jBrtmdo cjucrit que' a«u5
infit angelis Uberu arbitrium . £t videt gp no
fim illu qui ell poffe eligere bonu z poffe eligere malu
quia fim boc ? bonus angelus poffet facere male z ma
lus bene qd effet cotra fidem z cotra fanctostcum etiaj
quida actus fit Uberi arbitry potellas taciedi qd vuluvi
def cp nec fim illu inlit qui etiam no pot facere nili vuu
no videtur poffe facere qd vulufed angelus non pot fa
cere nifi vnum ergo ?c.CTSi enim oicaf oppofitus 9P
poffitfacere plura tunc fequif id qd piius : q: illa plura
no erut nifi bonu z malui? bonu ? melius : ? malum z
|b:imc partis funinte
peum.lftieterea videf in angelis effe libem arbitrium
coflcmmugnis enim no oicif bere Ubertate in actu p:o
pter bccqractio eius Determinata eft ad vnum femper
ergo videt 97 fimiiiter in angelis fit.^ET ioolutto Diceu
dum eft cp ii attcdamus natura angeloru tuncefr in eis
libem arbitriu fim Ipunc aeni qui eft oedinare ad bonu
uel ad ma!u,Si $o attcdamus otfpones fequetes.f.co
lirmatione in bono» cofirmatton c in malo tunc no eft
m eis fim aetti sUusfed fim illti qui eit poiTe facere quod
vulndT2Idid qoobtjcif in ptrariu pamooicendu eit
cp aliud eit polle ep natura z alib eit poffe ep babitu co'
firmato.poffeenimep natura eit ad oppofitatpoffeeoi
ep babitu coiirmato eit ad vnuj« illano funt contraria
fed poffunt effe fimul in eode.C” Hd aliud oicedii fini
2fnfelmu in otbus in qbus eit poteftas fadedi aliquid
z uolutas ptas oepedet ep uolunratetqb patet 015 oicif
poiUim ambulare poffum loqui poifuj comederetin o i
bus enim talibus inteliigif ii uolo.Sic Dicimus in pto
poiito cu> Dicimus liberti arbitriu eit ptas faciendi qd
vult:l5 enij no nili vnu uelic illud tii libere vult line ne/
ceHitate coactionis alicuius, Si aut obijdar cp fim pbm
010 poteftas ronalis Iit ad oppolira hberii arbitrium ut
angelis eft potetia ronalis igif eit ad oppofita,iDicen'
dum cp potetia ronalieeftad oppolita no^pterouofj
^pptef oppofitu.Unde fim q? potetia ronalis eit tnquifi
ttua finis fui liue ille finis fu ueni liue Iit bonu ponit po
tetia ronalis cofideratione in oppofitts per qua ^tingit
uenire ad ime.fed qn eit in line tue iam no pfiderat op
polita q: oppolita non funt fmie.Sumtr eit in ,pgrcffu
ad line 01115 ftniumXad fummu % £mu ueni z ad funv
mu z ad pumii bonu, £t ideo pungit q? liberii arbitriu
q5diu eit m^pgrelfu ad illud eit ad utriiqj oppofito?.qn
aut eit in fine tunc pftat in illo 110 pftderans bonu z me
lius q: ultra fine no eit melius.Simffr 110 cofideratbo
jm; c malmq: bonu z malti no funt fines fed bonu tm*
sQo aut no oefiectif a fine boc no eft coactionis fed bo/
intatts a fine,pcedentis z liberti arbitriu in tpm confir
matis, IT Bd ultimu oicedii q> ignis eit ad vnu ep ob/
ligatione materieXotma enim' ignis efttbuna materie
z actio eius eft fim pdittones materie,s5ed liberii arbi
trium no eit potetia epiis in materiant qd eit ad vnus
in cofirmarts boc no eft ep obligatioe materie z aettoe
eius fim pchttones mae.fed ep boc qd attingit finem z
perfecte oefiepti eft ab ipfoXltruj aut liberti arbitrium
fit vnius rationis in oeo angelo z bomiue z in quo fit li
beriusinferffiit qone oe libero arbitrio oeterminabif,
lBnd|: queritur »eqr
d to attributo qd eit Difcretio pfonalie, £t
quertmf ouoXquid oifcernat perfonas
angeloru5,£t utrum pfone Differant ab
inutce numero uel gfie uel fpecie, Corticulus
t © primum pzoceauur «c.
Dicit iRicardus De faucto victore in lib° dc tri
nitate 9? pfone Diftinguunf tribus modis.f. origine tm
zfipumte ttruz utroqj,Origie tm ficutm oeo,,pprieta
te tm ficut in angelie.utroqj licut in boie,Sed videf cp
boc fit falfu5,queciiq3 tm fola ,pp:ietate Differut ilia funt
indifferetia fim fbam.ergo fi angeli oillinguunturfola
,pp:ietate ipfo? fuba erit vna qd falfum eit qd pjobatur
per boc qi pptietas eit De gfie acentium ut Dicit iiBoe0»
‘Jbietcrea videf q> Diltinguunf originesq: Dicifin libto
oucis neutro? £p in fepatis a materia non eit numerus
nifi per eam z caufani ml.fed angeli funt fepatiamate'
ria ergo fi Differunt numero boc erit fim ronem caufe %
caufati.fj ratio caufe z caufatt eft ratio originis ergo Dt>
itinguunf origine, C7*P>'Cterea oicttuBoettus in lib:o
©e Duabus naturis iu vna pfona cbfiltf,^ pfona eft
nalfs nature fndiuidua MuM&Miuu aut e(t( ficut W
cif *j!Pojpbfrtu0)collectfone accnttu que non pntin alto
imimmiz beefum patria paretdla locus z bufufmodt
que 110 coueniut angelis, ergo videf m no funt tndtutc
due fuBet-i perpns no eruntpfone, C' £otra perfona
dtYpoltafis ronalis nature perfe vna,quilibet angelo
ruj eft Ypoftafis ronalis nature perfe vna ergo eftpfiy
na ergo puenit eis Difcretio pfonalis, C^Sofo Dicim4*
q? accidit angelis Difcretio pfonalis z eit vnu attributo
rum z bene pcedimus q? Dtfcernunf.ppdetatibus pio'
ne angelice , ifitadboc inteliigedu notadu gfquoddS
facit gfaimz aliquid oftedit eam elfe oifaeta,boc autl
facit pfona qd facit perfe vna eammibil aut facit ea per
fe vna nifi particulatio fo:me fup banc materiam«£unt
igif in angelis fit elfe z qd efttelfe Diffictu fup qd eft fw
ctt angelli perfe vnum elfe in angelica natura» fic facit
ea elfe perfe vnlandiuiduatia aut otidum pfona Diftin
ctam elfe z in milibus quide militer funt indiulduan
tia in intellectualibus fpualtter . C i>:t 11 queratur que
funt illa in angelis.Oicaf cp a tribus fumunf,f,a Diftiit
ctione opationu officio? z ptemio?,bec enim in ange/
gelis funt oiftincta z qd inuenif in vno no inueuitur in
alio^bec uocat(ppnetates.C©tccndu igif ad pumii
g? qn Diciftpfolajppnetate Diltinguunf pfone in ange
Sis intelltgir oe Difcretione qua cognofcifpfoim non
De illa qua eoftnuif ,iios enim ibas angelicas cogno'
fcimus dfe Dtftinctas per Difcretione operui officiorum
p:emto?,CT Hd aliud otcendu qj in libto oucis neutro
ru> cap° oe vno oeo fepata oicimf ofno fimpiicia z 110.
fimpltcta no Diftinguunf .ppuetatibus abfolutisiquia
^puetas que abfoluta eft in vno eft z in altero , S5 fim
buc mumeru % Difcretione no canfaf nifi a relatioe cau'
k z caufatim puncipij z punapiati taliter fimpiicia non
funt angeli ut patet eje pdictis in bmo attrtbuto.HJ Md
terciu Dicendu cp uidustdtiatia no funt militer in ange'1
lis fed fpiiafr ficut oijttm0 fupius, CETSrticulus
s £cundo queritur fimque
modii Differut ab inuice pfone angelice, £t vi
def tp numero folo Differ lit^uecuqj enim plura recr
piuiit pdteatione alicuius eiufde rbms no Diftinctifim
oifferetias ibales illa fub illo folo numero DifferuLftd
pfone angelice fic funt ergo folo numero Differut,l>:o
batio medie eft 91 intellectualis natura no innenitur di
ftingui per oifferettas nifi per ereatil z tncreatii z cotpo
re u m m incmporeiim angelica natura eft creata iempo'
rea pdicata oe oibus angelis igitur videf g? multitudo
angelo? fub ipfa no Differt nifi numerodDocidem ba-'
bef per boc q? fancti Dicunt q? rrn eft triplcjc natura ueb
lectualis.H; Si aut Differut angeli fpecie inter fe tunc
effet quatrup1 natura imelfectualis z quatruplep z fub/
alio numero^^OB^lRS Dic pbs ty ea que oiffe/
rum folo numero pifferiit fola inateriaffed angeli non
bnt mam.ergo 110 Differut numero tm fed fpecie mge/
nere, C^tcm quecuqf Differutfolo numero Differunt
per Diutfione materie z epeut ab vno ficut boiee ab bo
mine equi abequomficDe alys,fed in angelis non eft
fic-ergo no Differut numero foloftjBtobatio ptime Dicit
pbus in s°pbiopq? Diferetu caufaf a Difione otinuuerga
videf ll mtlitudo Dtfcreta eft in natura angelica uf vnt^
nature q? illa fit per Difione ab aliq vnoinIilla,|]J3^
multiplicatio idiuiduo? in na vna eft per actuj vnu illi
nature ^ueniete ficut eft multitudo boiujper grtationl
bumaua.^t fifr multiplicatio equo?,£t fili multiplica
tto ignis, ergo videf fi angelo? eft multiplicatio in vna
natura eft per actum vnu z per alique actum illi nature
couementeffed ille no eft creatio q? no actus eft angdi
fed oet.^tererea fi jppter creatione effent eiufde natu/
re tunc oino effent vnius nature qb falfum eft.£u igif
Be 4" coequeuis
per vnum actum non mulripltcenturejcvno no edent
vuf nature in fpecie.CTJuxta 15 querif gd caufet mul
litudinejaiigdogmoeiumcaufafaoiuifione alicuius
cotinuificutertin alysmec etfamcaufatura nibtlo.Si
Ditaf gp a oeo create.boc no vtdef quia vnum inquaii'
tuj vnu no eft caufa multor. l(b:eterea fi pcedaf cp vnu
fiteaufa multor cum non caufat multa uane ergo opo:
let q> aliqd fit eje parte nature qd ejcigit multitudine5 tl
lanufed duo funi tin in natura ,ppter que eft multitudo
cor que funt in natura eade.f.cojruptio ? potetia mate •
rie.cojruptto q: tozma nalte non poterit faluaritn vno
femp z .ppter boc multiplicat fe in fimtli m quo per fuc
cefiione faluef .Ikotentta aut materie q: ficu t oieit pbus
materia oefiderat fo:ma:ficut femina mafculuj z turpe
bonu:? non tm oefiderat fo:ma vita q: aliter babita illa
quiefeereta trafmutattone z potetia non e(l pfectibilis
fim oes partes fuas ab vna fo:ma numeror ideo oefi'
derat multas .ppter oiuerfas fui partes.Hleutra aut l?o
rum eft in angelica natura ergo videt gp ibi no fit mul'
npltcatto folo numero. <£* Solo fine piudicio oidm0
cum ultimis ronibus cp angeli no oifferut folo mime/
ro fed etiam quilibet ab alio Differt to:ma?fpecie:funt
tn fub eade natura generis.Oicimus ergo ad panni cp
no idem £dicaf oe angelis nifi pdieatti generis.fpectii
ce aute oiie quibus cootrabif genus illud funt occulte
nobis.GT^ld aliud otcendu cp qn oiuidif natura intel
lectualis per tria no eft oiutfid generis in fpecies:quia
natura oiuina no eft in eode genere cuj angelica z l?u'
manata: angelica no eft in eode genere cu bumana.fed
eft oiuifio eius qd per p:ius? pofteriusaurtbuif illis
tribus.natura enim oiuina intellectualis eft pzimo z p
fetpam:? angelica natura z bumana oicunf intellectua
les per anologta fiue ,ppoaione5 ad ipfam.CT &d boc
aut qd querif quid fiteaufa multitudinis ais multipli'
citatis.oicimus gp oeus creans. £t fi obyctaf gj vnum
ut vnum no eft caufa multttudims.aakendu cp boc ue
rum efttfed oeus creas 1$ vnu ut vnu fit in fuba z in fe:
tame quodamodo eft ut multa tn ideis z ronibus crea
to^qt fictu oieit 2fug° in lib:o.ljcx]ciijmq5nu.aIia rone
creat boiem? afimi z fic oe alys. Sic ergo oeus poteft
efte caufa multor per creatione.Siquis tame uellet fu
ftinS cp Differret folo numero oiceret cp caufa multipli
cationis uel multitudinis numeri eor eft multitudo of
ficiop z operationti fi m que aut modu Differat aie rona
les inferius oifputabif in qone oe aia bois.dTSi aute
queraf quot numero fint agdi.foluedtl eft per auctori/
tate Z&ionyfij in celefti bierarcbia cap°.):iiy0 ubi fic oie.
j£loqo? oe angelis traditio milliee millia ee ait z oece
nullia oecies millies fim nos fbtiliffimos numeror in
feipfamreuolues? multiplicas^perbos aptefignifi/
eas tnnmerabiles celeftiu eentiani ozdinattones.mul'
te enim funt beate militie fup mudaliti intellecturi infir
mam z coartatam fuperantes materialium fim nos co'
menfurationem. Graniculus^0.
d j&nde queritur oebije attri
butis in comuiii.£t querif oe quodl #bo qd
cicif in fentetys.ubi otcif cp puma pfideratio oebet ee
oe fuba.fecrida oe fozma.tertia oe ptate.£um enim ibi
dem otcat cp pfona ptinet ad fubam z ad fubam ptinet
etiam nature fubtilitas vtdef gp \?ec ouo funt vnu attri/
butum.CTlb:eterea illud intellectu qb appellauitper
roneminfita naliter memoria intelligentia z uolunta/
temtbocpoftea appellat magtfter faptentiarbnalenvz
intellectu oeindefozma? querif ratio bor nominum.
HT3 tem querif oe boc quomo memoria intdligentia
uoluntas fit fapietia rattonalts.lpceterea cum pfpicact>
tas intelligentie fit poteftas queda quomo folu iiberuj
arbitririoicif ptle.jtem querif penes quidfumtmtur
©6 quinta
iftaaattrtbuta.<TSoro Dicendi» ad pumu q? aliter z ali
ter ad fubam reducti natura fimpr z perfona ljberfona
enim eft fuba p:ima que eft fuppofituj nature angelice
natura aut fimpleje fiue dlentia couentt ei fim eiTe tpfi'1
nature fiue efientte.CD^d aliud oicendii cp memoria
intdligetia z uoluntas oicunf fapietia ronaiisrq: fapte/
tia ronalts pficif in tllufim cp oictf a fape z fapore.ad fa
pere enim ejcigif memoria z intdligetia.ad fapore atit
uoluntas:bec eadejoicuuffozma q: majcimefim fapie'
tiam iit uerbo fozmant angeliad fapientia fozmante ut
oieit Sug^^Sd aliud oicendii cp ptas majetine fau/
cta z plecta eft ptas libera.? ideo antbonomaftice ptas
attrtbuif libero arbitrio.CT^td ulttmu oicendti cp na/
tura angelica ouptr pot coftderari.f.in pzincipys efie z
pzojcimis pfequcttbus illa . Si pmo tno coftderat tunc
aut cofiderabtf er parte qo eft aut er parte elfe fiue quo
eft.fitfi^momo tunc attributu ^ncipiatu eje illo eft oi'
feretio pfoualts.St febo mo tunc ab tllo pancipiaf attri
butum qb oicif dfentta fimpler fiue fimplicitas eentie.
£t q: illa ouo attributa caufanf a puncipys efie ideo oi
cit magf in feutetijs gp utruqj iftor ptineatad fubftatia
Si aut fiat cofideratib ex parte ,pximor pfeguenu efie:
tue in illis ozdtiiaf natura angeli aut ad uertl aut ad bo'
num.Si aut ad uerum eft pfptcaeitas iiitelligentie.S»
aut ad bonum tunc eft liberi arbitrij poteftas.
CU©e angelo in comparatione ad animam.
J0ufcqucnter trafeudu
c eft ad qones que futoe angelo in copa/
rattoe ad aiaj.eBt f?° querif oe oueitietia
angeli ad aiamrbnalem. ^tcolequeter
oe Differentia eius ab eadem.
CTiDe conuenientia angeli z anime.2frticulus 14°.
c 'gvcft plimum pZOcedtmr
fic.Cncit beatus ©ionyfius in oe oiuintsnoi/
bus cap° z°.oiuine mete? fut fup reliqua erutta z viutlt
fupreliqua viuetia z intelligut z cognofcut fup fenfum
z ronem z plufqj ofa erutta pulcbnl z boiiu oefiderat.
fE% boc accipitur cp in angelo eft efte z viuere z fenfibi
liu babere cognitione itelligibiliu:? ita videf cp in l?ijs
couenilt ad aiain ronalem-CCTSi tozte aliquis oiceret
cp aia babet cognitione fenfibiliu per fenfus z angelus
no babet fenfus.lDoc 110 videf facere impedimetuj q:
aia poft mo:te adbuc bebit cognitione feniibiltu.Unde
boc videf efie per acciis cp in cozporeaccipit cognitio'
nem fenfibiliu per fenfub-Si oicaf cpvita aie eft actus
uegetabilis?oiftribuif per nutritiiia augmetatiuam?
griatiua fic aut 110 eft in angelis.lDoc iterii no videf ini
pedire eo gp bec oia videuf accidere aie inquatu eft in
eo:pore.£’t ideo repbendit oominus faduceos quere/
tes oe muliere fepte viror cuius in refurrectionefutura
efict uro:.£t oijctt eis gp errarent nefeientes feripturas
neq3 virtute oei:q: in refurrectione neq? nubet neq3 nu
benf fed erum ficut angelifil^zeterea ons poft refurre'
ctionem ut .pbaret ueritate vite comedit cum Difctpults
ondens in boc fim 3Iugmcp babuit ptatem contefttua:
no tubus indigentia coineftionis.ergo videf q» babe
re vita fim ptatem z bere eam fim aliquos actus indige
tie no factat o:fam nifi per acens:? ita relinquif conue
ntentia angeli ? aie in illis ♦ lfi>:eterea oieit foetius q;
quicqd pot potetia inferio: pot ? fupio::? ita videtur gp
ois ptas que eft tn aia fit etiam in angdo.Jte Dionyfi11
in lib:o oe oiuinis noibus cap°s0.tacit obiectione.q: fi
110 berent angeli nifi intellectu tunc alta que bnt efie vi
uere fenttre ? rocinari viderenf ee .ppittquiora oeo qj
angelftq: plures bonitates pulebu ? boni in fe collige'
rent.£t oieit qt ifte fermo bene fe baberet fi fupiora no
berent bonitates inferio^Sed quia fupiora babet ea
Ilbrime partte fume
que furit inferios potenter z emfneter ideo fupiora ma
gis appropinquat oeo.lfbreterea oicit pBusqjuegetati
uum eft in feufitiuo ftcut trigonu; in tetragoho.ergo fi/
militer fenfibileeritinronali-rronalein intellectuali*
CTS* forte oicaf q? non eft oria in ronali fenfibili z ue'
getabili fed in virtutibus motiuis : in angelo aut no eft
fmderefieeocp finderefiseft oatabominiejcnti invia
ad beatitudinem ut remurmuret malo -z moueat ad bo
nu;:angelus aut no eft in via z ideo no indiget illo.Si
inq; fic oicaf boc no videt in angelis enim quodda eft
naleindicatoriuboni-z mali z appetitus boni-roifpli'
cetia mali.aliter enimiit oemonibus non effetuermts
cdfcientie:s ita videf cp in illa virtute que eft finderetis
no oifferat.Si oicaf cp Differat in rone practica que &i'
uidif per viru z muliere.ut in u°oe trinitate fm Sugm
qr.f.in angelo no fit ratio que fit vir z mulier.CCXon/
tra oicit 2Iug°fup f>acorimB.cap°jc° fup illud vir no oe
bet uelare caput fmi.vir eft par ronis emines que fe in
id qd eteriui eft ejetedit pteplando ueritate.mulier aute
eft pars inferio: que fe ejetedit ad actione teporaliu.£tl
igit in angelo fit vitio matutia z uefpertinacut fupra ba
bim; eft).£t timilr fit in eis virtus afliftrijc* virtus mi
niftratrijc videf gp beant couerfione ad teporalia z eter
na illa ptcplando z ifta agendo z oifponedo. <ET Sofo
oicendti q; aia z angelus no beant jmententia propim
qua tanq’5 ea que funt etufde; generis fed re mota: vita
enim in angelis z in aiabus no eft etufde ronis.Simi/
liter etiam cetere ptates iboc patet quia cii potetie oif/
ferat per actus in alijs actibus funt ptates in angelis1!
in aiabus qd patet in lingulis ptatib°.in uegetado eni;
aie femp eft z erit ptas ad nutrire z augere z generare:
z bec ptas p:opo:tlonata eft organo corporali:! I5 qnqj
no fit in corpore ficut poft mortemmibilominustn ma
neret ,ppo:tio illaru poteftatu ad corpus.tn vita aut a w
geli mbil eft talituq: no eft in eo uegetatiuii fed viuere
tm.CTStnurrtn ptate fenfitiua aia i?abet,ppo:tione ad
o:gana fim partes fenfitiuas.Unde fim vna parte; acci
pit fenfibile qd no accipitfm alia.fed in angelo vna po
teftas accipit oia fenfibilia:! bec etia ptas no eft pzopo:
tionata alicui organo.Oualr aut accipiat fefibiltafupza
Determinatu; eft . Simili* aia ronalis accipit ronabilia
©ifcernedo z pferedo vmi cu; alto z ptas ronis fue
virtute ,ppo:ttonata eft ad talem actum.angelue aut ta/
lia accipit fimpr z eje bys que babet apud fe.sSt fic patet
tno eft oimoda puenietia in ptatib0 illis angeli z aie.
fBd boc aiit qd querif oe virtutibus appetitum oice
dum q> finderefis bene eft in angelis fed no eft eiufde
oino ronis cum illa que eft in aia : finderetis eni aie eft
oe ulibus viribus Determinabilibus per ftudiu z inqfi
none? ejepimeta cafuu ad boc opus! illud.3n angelis
aut finderefis eft z ute z particulare fimul-i fim fimtlitu
dine vna.utriufq; enim.f.utis z particularis noticiam
babet eje bijs formis quas babet apud fe:ut fup:a oeter
minatu eft.GTSd boc aut qd querif oe viro z muliere
©icendii cp no eft in angelismo enim quecuqj couerfio
in eterna Dicif vir ab 2Iuguffino:fed illa tm que fitpro/
pter regimen mulieris ne oecipiaf a ferpente . Similr
no quecuq3 couerfio in inferiora ageda ueloifponeda
oicit mulienfed illa tm que pfuafibilis eft a motu fenft
bili uel fenfuali qui oicit ferpens.lfSatet autqtfim iftas
rationes conuerfio in eterna temporalia non eft in an/
gelis. Criniculus*?0.
e £cundo querif oe ©1^«*
aie ronalis z angeli. tlidef ante gp nulla fit pe/
nes effe utrtufq? . Si eni; eft oria illa erit penes aliqua
caufarutaut ergo penes efficietetaut toimmaut materia:
aut fine.Si penes efficientetaut penes ipnnaut penes
actum eius.£t videf cp neutro mo q: efficiens utriufq;
eft oeus z per actum creationis.Siaut penes formam
boc no videf effe enim utriufqj eftintellectuale.dTSI
aut oicaf q> aia eft actus co:poris z vnibilie co:pori:an
gelus aut no.boc no videf .nos eni; bic loqmur oe aia
intellectuali z pbus Dicit oe intellectu qd nullius co:po
ris eft actus.CTjJtem 2tnajcagoras ponit intellectu fo'
lum non pmijwu fed fepatii z puru.fOtcm ois forma
que eft in materia per opatione nature eje ipfa educitur
Sed oe intellectu z aia intellectuali apte ^nunciat pfts
in i6°oe aialibus.qj eft ingredies ab ejctnnfeco no edu
ctus eje materia per opatione nature.ergo in boc no otf
fert aia ronalis ab angelo.CTSi oicaf cp in materia oif
ferut boc nibil eft cum -i aia z angelus creenf eje uibilo.
SiotcafqiDifferut in fine boc no pot efie niti ouobus
modts.f.q? aia fit ad fine vnu z angelus ad fine aliumel
gp angelus fim modu vnum cofequaf fine; alique z aia
pfequaf eunde fim alium.Utruq; aute talfum eft q: aia
z angelus funt ad vnum fine.f.aa fruitionem bonitatis
eterne.Simirrfim eunde modii pfequunf finem illu;
q; aie afiumunf fim ordines angelo^.queda enim funt
in iferioribus ordinib0. queda in fupioribus.quedam
aut in rnedijs cu; angelis bonts.CT bfis arguif fic.
iQueciiq; penes nulla' caufarii bnt oriam ipa funt eade
fpecie ufnumero aia ronalis z angelus fic fe bnt.igitur
funt eade fpecie uel numero.CT Solutio oicedtl q? pe/
nes oescaufasoifferut ronalis aia z angelus fba enim
efficietis eft vna ficut z ad oia creata : fed m angelum z.
aiam no creauit eade rone idealiXlnde ficut Differunt
arcba?fcamnuincoparatioe ad arte mechanica eo q;
ipfemecbantcus alia ronefacttarcbasalia fcamnufic
otfferut aia z angelus in coparatione ad rones ideales
que funt iu mete creantts.Srtr l; aia ronalis no fit edu
cta oe materia opatione nature tu natura in materia ali
quid opaf ad ipfam.£t pterea fbalis oria aie eft gp ipfa
eft vnibilis corpori no ut forma tm bns efie in materia:
fed ut forma z ftja moues z regens corpus ut nauta na
ae.lllec ideo or intellect°purus z imijit0 q: no beat vni
one cu corpeffed potius ideo qr i actu jpprio qui eft itel/
ligere non eft obligatus alicui organo corporali . £t cp
ita fit.f.qiaiaDependetia vntbilitatisbabeat ad corpus
patet eje boc cp etiam creator no creat eam nifi in corpo/
re.£t ideo condenata eft berefis eo?z qui Dicebat gp aie
create funt ejetra corpora z poftea imiffe corporibus qr
Deus mftmdedo creat z creado infundit eas.CTIkenes
potentia etia malem oria eft qr alterius ronis eft poffi/
bilis intellectus in ata z in angelo ut patet eje predietts.
CT3» fine enam eft oria no in fine ultimo qr penes fi/
nem ultimu non oiftinguunf res fed in modo promere
di finem per fcietias z virtutes.
£ET©e ftatibus angelo?. Oo fejeta.
Oulequenter «***
c eft oe ftatibus angeloru.O queruntur
ouo.f.oe ftatu ante pfirmartone.« oe fta/
tu in pfirmatione. Circa ^mquerunf tria
‘fmmo.f.CItrum in gratia creatus fit uel no.Secundo
fi in gratia creatus eft quis fuerit actus illius gratie in
ipo.Si eruo oe modo phrmattois eo?. C72lrric0 f>m°
9 ^ primum proce-»* m.
Dicit Hug°p:imo libro fup genefim ad littera;
fup illud.3n ^ncipio fecit oeus celum z terr!.ejco:diu;
creature infmuaf adbuc in infirmitate impfectionis:fit
aut filij comemoratio qd eft uerbu eo gp feriptum eft oi
jcit oeus ut per id gp bncipiii eft infinuef ejeordiu; crea/
ture ejtntisabillo adbucimpfecto.*p>er illud aut quod
uerbu eft infinuat pfectione creature reuocate ad eu ut
formaref iuberedo creatori. £jc boc accipitur gp angeli
imperfecti f>mo creati funt! fine gra.CT 3tcm ibidem
Be4*coequeute
£reatura qjq; fpualis z intellectualia z ronafie fit que
videt ilii uerbo efie ,ppingo: poteft l?3bere iufbime; vi
tamrq: non ficut boc eft ei efie qb viueretita nec |?oc eft
ei viuere gp fapiewer? beate vuiere.lfSer boc etiam iw
nuif gp pus angeli babebat vitam ipoftea fapieter ac be
ate vicerunt:* fic £>mo creati funt line gfa z pofiea eam
babuerut.CTJtem ibidem a quo ejriftit creatura fpirfi
tualis ubicuq; ut vtuat ad illum couertit ut fapienter ac
beate viuat.C"3tem oftendif per ronem liberi arbitry
q: pcedit ad beatmidine pus fim flatum vie qjfim fta/
tumpatriefiedfimftatumvieeft indeterminatum igif
In angelis non pfirinantisquado erat ad!?uc invia ad
corirmatiouem pmo tuit indeterminatum ergo fuit eq/
liter flejcibile in utraqj partenufed no eflet equaliter fle
jribile q: gfa oeterminat ad alteram partemrergo ange/
Ii creantuerut line gra.3tem eodem otdine quofe ba/
bet gra ad giiam babet fe natura ad gram : fed gratia z
glona non funt fimul tgif natura z gratia no funt fimul
«: ita creati ftmt line gra.CET *p>:eterea illa que oanfcu;
natura oanf equaliter cum non Iit ratio quare magis oe
tur vni qj alren.fed gratia in angelis no efl e qualis igi/
lur no eli eis coiicreata.3tem ad acceptionem, gf e exi'
giturad minus confenfus in illamtergo opouetgp con
Sbntiens Iit ante gfam.C*3Jcw in naturis informitas
eftantefoimamigif videt qm filialibus fimiliter fit*
H^retereaprius eit res in fe' qj e couerlio eius ad finem
fed line gra efie angelum efl efie in fe cum gfa aute; eft
efie ad finem ergo prius tutt line gratia q; cum gratia*
CTXmtraSufelmus in libiooecafu Diaboli Dicit fic.
illi angeli qui maluenit illud plus quod nondum oeus
illis oare uolebat 95 flare in iuflicia in qua facti erat ea/
dem iuflicia indicate z illud ,ppter quod illam contepfe
runt nequaqj obtmueruu? qb tenebam bonum amtfe/
runt.£jc boc accipitur q? factt funt in iufticia.3tem in W
bjocuroeusbomoiujmctpiofecudi.Sd boc itaqj W
ctam efie ronalem creaturam certu; eft ut fuper omnis
Jurnmii bonum eligeret £ amaret non ppter aliud fed
,ppter feipfum.fi enim.ppter aliud non ipfum fed aliud
amaret ad boc nili iufla facere nequit.uttgif fruflra na
fit ronalts fimul ad boc iufla zronalis facta eft,CT3de|
ibidem qjdiueligedo z amando fummum bonum iu/
fla faciet-ad boc gp facta eft mi fera erit qr indigens erit
contra uolutatem non babendo qb Defiderat qb nimis
abfurdum ell.Q.uap:opter rationalis natura iufla facta
eft ut fummo bono fruendo beata eflet.t.oeo.C3tem
^ug° in u° coufefitonum.uBeata creatura que no no/
tifcaliud ci j no eflet tpfa aliquid nili De doiio tuo qb fu/
perferf fuper omne mutabile que mojc ut facta eft attol
letur fine interuallo temporis in ea uocatione qua Di/
jcifti fiat \nxz fieret luje.in nobis enim Diflinguitur tem
pus qrtenebre fuimus z lur efficimur in illa noncut oi
ctum efl ) quid eflet nifi illuminarefa ita Dictu; efl qua
fi £us fuerit flujractenebiofaC ut apparet)caufa qua W
ctum eft ut aliter effiet, i.ad lumen indeficiens conuerfa
lujc eflet qui poteft intelligat qui nb potefl a te petat. £jc
boc accipiuntur duo fcilicet cp fine interuallo temporis
angeli ab initio babuerunt gratiam zgp Dicuntur piius
celusn z poftea lujr.unfoimes z fozmati non pptcr ci/
flatiam temporis fed ut cognofcatur cpfoimationis eo
rum caufa eft oeus*3tem in n° conteluonum Docto: fa
muli mi cum te comemorat in ptincipio feciffie celum z
terram tacet oe temporibus fimiliter oe oiebus.Tflimf
rum enim celum celi qb in pnncipto fecifli aliqua crea
tura eft intellectualis que q;q5 nequaq;tibi trinitati co
cterna particeps tamen eternitatts tue ualde mu tabtlita
tem fuampie Dulcedine feliciffimecotemplationis me
cobtbetc fine ullo lapfu ejc quo facta eft tnberendo tibi
cpcedit omnem uolubilem viciflttudinem temporum*
£f boc babetur cp angeli e* quo fecti funt tuberet oeo
g^oferta **
per ?teplationem,(Otem 2fug°fnp genefim ad Iram
ito lupioris lucis abfcefius fed iferioris creature cognl
tio facit uefpa; ergo videf cp fimul fu cognitio creature
infez cognitio eius in uerboXti igif vna fit infomutas
1 altera fozma fimul funtifozmitas s foima.qb eua,pbat
2Jug° multis ronibus tn 40 fup genefim.i poft multa;
Difputat ione Dicit bec uerba.femp eft Dies in pteplatioe
icomutabilis ueritattsifemp uefpa a cognitione creatu
re tn fe$a:femp mane ex aiiurrecrtone ex bac cognitio
ite in laude creatoris.tET3te Slug° in li° oe ciuftate Dei.
Deus creautt angelos cu uolutate bona z callo amore fi
mul in eis pdes nam z largies gfam.*f)er rone oftedrf
»de nibil enim medtti eft iter bonti z malu; circa creatu
ra ronale indifferes enim qb poflet ee mediu p:o uano
pdenafadnoociofumenimuanu.Ociofumaiit eft ut
Dfcit 0:ego°.qb caret rone iufte neceffitatis aut pie u t»
Jitatistg oponet gp creatura ronalis creata fit in bono uf
in malotfed no in malo g in bono.^3^5 ftue eet ro gp
no apponeref eis gfa in aliquo tpe qn obftaculu no eet
oicit btus ©io0 gp oiuina bonitas ejrpadit fe per
oes ftellectuales vult0 fi; vuiufcuiufq; ahalogia.igif cu
angeli a fin° creationis fue poffibiles fufflent ad gram
a ^ncipio ffudit eis oeus gfam.CT^^ oib° fictis fup
ponif bocqtbo creat°fit iu gfa z no e magis ro De b oie
qj oe angelo.g z angeli creati fut in gfa.^TSotb in qo
ne ifta fnie moderno^ oiuerfificanf a fe inuicc.iQiitda;
ent; Dicut ep in folis naltb°creatt fut angeli.Sfltj ^0 oi'
ciltqnn gfa gratis Data creati (nntz no in gfa grani fa/
ciete.aiij aut cp in gfa grani fadete creati fiit.£t illis vi/
denf pfentire oia originalia fctorii fiqs bn ea infpejcerit
CJn auctoritates iduae ad oppom fic pnt folui.qt cu 3u
g° Dicit pmo infoime z poft foimatam efie nam angeli/
cam no Dicit boc jopter otftinctionem tpts fed .ppter oi/
ftincttone nature «ronis ut fcilicet itelligaf gp aliud eft
viuere illius nature tn fe:z aliud beate z bene viuere in
contemplatione creatoris z fic feipfum videf glofare in
4° fuper genefim.ubi Dicit cp olftinctio oierum enume
rata per moyfen non eft fim oiftinaione; temporis fed
fim Diftinctione reru z ronu. £t ex boc patet foto ad oes
auctoritates Suguflini iductaj.CT 3d pm qb obyctf p
rone oicedu q> oiuine bonitatis eft no Derelinque libe/
ni a rbitriu in fe fed ftattm apponere gfa; ut oidinef ad
fine eo qripm pncipatr Iit ad fin£ bonu;:pot tn Deflecti
ab illo ejc Defectu ^piie uolutatts.C”2M aliud oicedu;
gp no eft necefle q? ficut ancedit gfa gfiam pfirmata ita
ancedat natura gra; q: gRa no oaf nili mereti f; gfaoaf
oi ei ubi no iuenif obltaculil:? boc eft ideo q: gfa nullo
merito pcedete oaf. aliter em gfa no eet gfa ut oicapft.
HT2ld aliud oicedu op bec eftfalfargfa femp epgttpfe/
fum actuale pcedete q: aliter puults no oaref gfa f; fuffi
cit ei no tuenire obiectio per oiflenfu;.CT ad aliud di/
cedu cp in naturis materia eft an fo:ma q: idiget trafmu
ratioiie per alterationes que iducut fo:ma:fedin creatu
ra fpuali no fit buiufmodi alteratio per merita pcedetia
utinducaf gfa.no enim oaf gfa nifi ex mera bonitate z
a liberalitate oei.Cpad ultim oicedu gp ejcboc no,pbaf
gp natura no pcedit gf am tpe fed rone:-r boc bn pcedif
ut P aret ejc pdictis ^bis 2fii^uftini.C2tr°
9 gcudoquerif qs fuerit aa°tlli
us gre.autenim fuitact0 merituaut actus pmy.no aa°
pmy q: meritu pcedit pmitlg act°ille fuit aaus meriti.
Sed tuc videf q? viderut oetl in to:ma oeitatis.q: Dicit
2fug°fup ioanem.tollef impius ut non videat claritate
Dei que oeu s eft qua folum mudi cowle videbut qb erit
eis vita eterna.Sifiter ons in ioanne Dicit cp cognofce/
re folii oeum z iefu; cbnftu eft vita eterna. tx Slug0 liip
pfalm Dicit m vifio eft tota merces:ergo videf cp angeli
f £°ftatu no viderat Deu. CLXbtratmtp creaturas vide/
Ihrtme partis fumme
Iit Deum aut fnfe autneutrom5.fi per creaturas cotra
Dicit aug0 in x° fup genefim ad Iram . no ficut nos per
pctpiedamfapietiampficiebat angeli ut inuifibilta oei
per ea que facta Intellecta cofpicerent.qui ejc quo creati
funt ipfa uerbl eternitate fancta z pia coteplattone pfru'
vnt.£t ex tfta auctoritate fequmif ouo.Unuj.f.cp facti
funt tn gra q: aliter ejc quo facti funt non pfruerenf uer
bt eternitate fancta z pia comeplatione.Slterum $ no
j>fecerut tn cognitione Dei eje creaturis.Si autem olce
ref q? neutro modo oeti viderut eent ceterioris condi'
tioiits q'5 boies.£t pterea nulla eet vifio matutina sue'
fperrina quas in eis Diftinjrit 2fug° fini binum (latum:
ergo reltnqtur gp Deum in fe viderut z fic redit ^muj q?
actus illtus greniit actus glorie-s no act° meriti. d~T2id
boc Diciit qutda cp angelus in primo (latu no vidit oeu;
ut oeuin : fed ceu vidit ut fpem reruj.vude potius vidit
per oeu3 qj vidit oeu.£t eant fimilitudine oe fpecie rei
vifibtlis in celo que no vtdef fed per illam videtur alia
res cui 0ipfa eil fpecies.C Sed bec folurio eft pira ori'
giualia oiumfanctoru.boceuim noned pfrui fancta %
pia conteplatione uerbi ficut Dicit aug^flbreterea Dicit
2fug0g> femp Dies fuit in angelis in coteplatione ineo/
mutabilis ueritatistfemp uefpera in cognitione creatu
re in feipasfemp mane er afllirrectione ep bac cognitio
ne in laude creatorietqr no fupioris lucis abfcefiiis fed
inferioris cognitionis Didiitctio facit uefpam.*£>:eterea
fm boc falfum eet qo Dicit Bug0 gp vifione matutina fo:
marenf angeli. CT Solutio Dicimus gp actus gre illtus
fuit actus merititfed meritu in eis ed aliter q$ in nobis:
angeli autem no babet fidem ut per fpeeulu? enigma
uenia't tn oeu fed cognitio eorum mcipitin uerbo z ex
illa cognitione oefcedut in cognitionem creature.iDicit
enim aug0 in x° fup genefim ad lfam.no miru3 ed qb
fanetis angelis fuis in prima lucis coditione formatis p
us Deus ortedit qo erat Deinceps creature.nec$ eni; tn
tellectu oei nofceret ntfi quitum Deus modrafTet.tQuis
enim cognouitfenfumoni autqscofiliarius eius fuit,
^jcipfoigif Difcebat angelicus in eis fieret creature oe
inceps faciede ac Deinde in genere ^ppuo.Un Dicimus
gp meritu eorum ed inboc folo gp uerbo adbefertit cum
pollent ab ipfo o eflecti.<]7£t fi queraf utrum bocipiu;
fuit eius actus glorie.Bicedumq? gloria vite eterne z
beatitude Dicunf per cofirmauone cum pfr uitione uer'
bi z illam cofirmauone nodum babuerutangeli.Unde
fi aliqua do iouenif beatitude evita eterna Dicta De an'
gelis in £mo datu intelltgif oebeatitudine fm qutd.fi
que non babet cofirmationem cotuctam fibt.£tboc vi'
der fentire 2lug0s B nfelmus qui Dicut gp angelus in p
mo datu babuit vnde ,pficeret cofirniatione z beati-
tudinem.^jcbyeigif patet folutio ad toni.
, fiErtfo queritur ©e modo co
firmationts eorum.But enim illa confirmatio
ed percoactionesautperuolutatem.Si per coactiones
tuc no erit pars beaUtudmis fed poUus mtferie.coactto
enim ed quado altqd violeter tenef in boe qb ed cotra
rtum nature z uolutati.St autem edejcuoliitate tuc no
erit fub necedttatetq: Dicit 2tug0 tn li°oe ciuitate Dei co
tra Cullium.gj gcqd ed ex uolutate no ed eje neceflita'
te.fi aure; no ed eje neceffitate tuc pot ede aliter z ita an'
geli adbuepodent peccare qd talius eft.Si forte Dtcaf q?
ptefcieUa Dei facit uoltitatem eo? immobilem :fim boc
etiam vtdef cp Demones Debuertit eUam babere uolun
tatem immobilem qz?ipfipntiaIiteroeumvidebatan'
tcqj cadcrft.CTSolutto Dicimus gp cofirmatio angelo
rum ed ex ouobus.fiejc Dono perfeueratte oato eis fim
actum a oeo:z immobilitate bonedatisfim uolutate eo
rum.bec autimmobilitae eaufaf eje boe gp uolutas eoru
ed cometa fini ultimo % ^pprer boc in bys que fum ad fr
nem mobilibus z mutabilibus no patlef amplius mir'
tabiltta temXInde bec neceffitas non ed coactionis fed
immobilis bonedatte ex cofecutione finis ultimi eu ad
ditione oonipfeueratiein tllo.Jllud autem ^ugudini
cp uolutarium no eft neccffartuin tntcliigif oe uolutate
ptogrediente ad finem per mutabilia ad finem illum o:
dinata. £x bys patet folutio.
flpDedatu angelorum.
&nfeqamter Queritur
C De datu angelo^ tn cofirniatione z que'
runf ouo.fioe datu bono?zangelorum.s
De datu malo?:. CCXirca pjimii querunC
qnque. -Cluos^mum edDetbeopbank
Is z illuminationibus quibus otdinguunf angeli.xmoe
actibus comumbus angelos fimtbeopbanias illas.?"1
oe bierarcbys angelos.4m oe cudodye z virtute mini'
ftratiua'ra(fidrice.sm De corporalibus ffmbolis ange'
lorum.C'^iroa £»mum querunf ouo.fiqd fit tbeopba-'
nti.z vnde oefcendit in angelos.
GTiDe tbeopbama quid fit.2irtieulus40.
p mimo ergo quenturquiddt
tbeopbam'a,£tacctptaf Diffinitio ©ionvftj tn
4° eap°celedts bterarcbie ubi Dicit fic.Saptettfftma tbe
ologta vifionem illa; que in ipfa ed oeferipta reuelautt
Diurnam quafi in forma informttl fimilitudine ex viden
tium in Diuimi reductione pulcbte iiocart tbcopbania.
fenlus ed fetetia tbeologie que faptetifftma edqa eft
De o eo pulebre reuelauittbeopbantam uocariillam vili
enem que oeferipta eft in ipfa quafi omina ftmilitudt'
nem in forma infbrmimboc eft informa f^mbolos que
informia funt ad fpiialia.Stmilitudine oico factam uel
creatam ex reductione videtium in otuininboc eft in Di
«inas res.CInde etiam cofequeter otcif quafi per ipfa;
videtibus oiuina facta illuminatione quam ipfa Diurna
fanctos pficiut.CTjC P boc fic obycif quia fi;
boe no erit tbeopbanta nifi fit in fymbolis inforiniu;.z
cu; angeli non accipiiit illuminationes in fymbolis no
babere videitf tbeopbanias.CJ'|temboc videf effe co
tra Xometatorem qui Dicit but naqj-npfi fpus figna fua
Demodrattonesperquasoeinuifibilibus o ei -zualde
occultis z fecretts abfcoditts intus metaliter inuifibili'
ter ‘Zfimplicitererudtunf.queqdem figna quitum ad
nos z ea que apud nos fumvtfibiUa inuifibilta omni'
no edimanf .41ultum ^o ad illam multu inuifibile; %
inacce dibtlem z incoprebefibilem Deitatis lucem qfi tb
risfunt^.peedutabtntusad oemofiratione.ppter qd
c ipfa figna que fupueniut metibus fiue animis Diurni'
tus illuminatis tbcopbanie.i.oiuine apparitiones Dicu
turtqr in eis ad manifedatione uenietib0 id qd oino oc'
cultum oei ed oemodraf.£jc bys accipif gp ibeopbania
ed tiluminatio ppcedee ab intus ad manifedatione ali'
cuius occulti oe oeo.CjJ Sed tuc querif utrum in illa il
luminattone funt ouo ficut funt duo in illuminatioe fet'
entie.in fetetia enim ed lume ipfius fcietie eouincemin
tellectum oe ueritate:^ boe ed ad habitudinem copofiti
onis z Dtuifionts terminos z eft ibi figtum terminoru;
Didingues intellectu z facies intelltgere boe z illud.Si
militer etta; in oculo ed lume a quo emittif radius fup
vifibile fim pfpecuuos.£t lume ftliter ejeterius inanife'
das vifibile z iuule radium emiffum ab oculo z ed fpe
cies ibi vifibilts Didingues vifum ad boc uel illud viit'
bile . Sifiter etia in fide ed (umeeleuls intellectu nrm
ad ea que non videnf per ronem z ed ibi creditum fiue
articulus Didinguens fidem per boc credibile uel illud.
CpQua-atur igitur utrum fimiliter fit tn tbeopbanys:
fcilicet lumen eleuls intellectu z fpes aliq Didinguens.
videf gp fictqr Dicit beatus ©ion^tn pnma eptdols
Be^coequeufe
ad0aium monad?u gp oene ell fup mete? fup fubftatf
am :? fuppofite ipfiue teneb:e cooperiunf omni lumini
z abfcodif omni co$nitioni.£i (i aliqs vides oeum in'
lellexerit gp vidit no ipfu; vidit fed altqd eoru que funt
cius que exillut? cognofcunnergo intellect0angelicus
accipit altqd a oeo quo oiilinguif qmon elt ipfe oeus.
Cttemjolne* crifoltomusinxf1 omelia fup ioane.
3pfum qd elt oeus no folu.ppbete fed neqj angeli vide
rutmeq; arc(?ageli.^ftem ibide.fi interrogaueris ange/
los audies oe fuBa qde nibil mdetes.glia #0 in excellis
oeo folu oecatates.£t li a cberubin ? ferapbin cocupie/
rts aliqd oifcere myftica fanctimonij melodia audies ?
qm plenum elt celti % terra gfta eius, Si aut fuperioree
inueftigaueris virtutes nibil adinuenies qj qm vnum
opus ell eis laudare oeu.Xaudate enim eu(ait)oes vir
lutes eius:ergo videt eu filius z fpiis fanctus.^tem ioa
nes qdam erpofito: pej feipfam nulli creature fiue ro/
nali fiue intellectuali cop:ebefibilis ell ueritas fed fuper
fenfum exaltata z intellectu neq; angeli cognofctit per
fe qd fit oeus uel qd fit ueritas.boc enim ab oi creatura
remotu ell fed folumo cognofcut feeffe? uerttate fupef
fentialiter ee z ab ipfa oia .pcedere.lDoc etia videf oici
In euagelio ioanis pmo.Deu nemo vidit vnq? vnige'
nitus qui elt in finu patris ipfe enarrauit. £x otbus bqs
tridef accipi gp illud cognofcibile qd otilinguit intelle/
cttim angeli in tfceopbamjs no fit oeus ipfe fed aliquid
creatu per qd ulterius oeus videaf,CT Sed cotra boc
cilqd oicit ioanesin canonica.£u; appuerit fimiles ei
erimus z videbimus eu5 ficuti ell.j£t in euang mattbei
Bngeli eo£ femp videt faciem piis mei qui in celis elt.
dCju^ta boc querit iteril que funt agalmata z fpeculat
clarilTima z munda que fim ©iom pficiunf in fubditis.
UJSolutio oicimus qjtbeopbania ell oltefio alicuius
cognitionis oe oeo per illuminatione a oeo uenietem z
!?ec pot efie ou plr.f.in fymbolis:? facie ad facie fiue per
fpem.£tfi elt in fymbolis tuc ppomonaf boi qui natus
efl perficere in cognitione oei eje fymbolis z filitudini/
bus creaturarunuSv boc patet folutioad auctoritates
fcmo inductas,CCT2l<3 aliud aut qd querifutru in tbeo/
pbania illa ouo fint.f, illuminas intellectu? oiflingues
Hcut ouo funt in fcia z vifu z fide.©icedum gp fic fed elt
©ifferetiatq: in illis utruq5,f.tlluminfs z oiflingues elt
creatii/jfn tbeopbanijs aut illuminatio qde; recepta ab
angelo creata ell z ell gr a coferes intellectui polle in at
liore ptepla tione Diuinitatis. ©iftingues aut intellectu;
no ell creatu z boc ideo q: videt ©eu facie ad faciem fine
medio, Qualiter aut boc fit uel polTtt ee queref in que/
Ilione oe ootibus ubi oifputabif oe vifione oei ibi ena;
Snuenif folutio ronum inductaru in ptrariu , £irca boc
in qdam oberrauerut oicetes oeu no videri in patria nt
fi ut lumefolis videf in aere.lHlij plus qj opottet fimpli
ces oes auctoritates in qbus oicif no videbimus oeu;
uel oei fubam z qd ell oeus vident condenare.£t folu
ftooiumbogpfecta inuenifin qonepdicta.CTHd id
qd querif oe agalmatibus z fpeculis.Dicedu gp intelle
cttis angelicus inquatu per illuminatione receptam oe
purat z terminaf efficif fpeculu,t£t ad boc intelligedu;
notadti ell gp ouplejc ell natura pfectiua fpeculi.f.perfpi
cuumpuru? radiolum qd nullo colore coloratu; ell?
natura ejctinctiui ? terminatis in altera parte ? ideo fpe
culu efficif oe vitro radiofo?puro?plubo ejetinguete
in parte altera, Sfftter ell oe intellectu creato qui fic efl
Interminatus cp no fentiunf in ipfo fpecies impffiontl
oiuinaru nifi terminef per gratuita illuminationem oe
fcedetem in ipfu; ? fic illuminatio accepta facit angelos
fpecula clarifltma,2lgalma aute; idem ell q> imago uel
filitudot? ideo fpecies oiuina oillingues intellectu^an/
geli fimeaqueeognofeit in ipfa facit angelos ?galma/
(a oiuina in eo gp intelligetem affimilat intellecto.
105 ferta 84
Corticulus s°. Qtrumtbeopbania oefccndatinaw
gelos tm,
, Ecundo queritur w &
opbania oefcedat in angelos. f.tltru; a oeo tm
uel a oeo ? boie cbnflo,£t fi ab boie utru etiam a beata
^tgine,? utru angelus vnus ab alio recipiat illuminati /
ones ? ab eccfta militate.C ^ t ad j?mu .pcedif fic.D i'
cit beatus Dio° in U° oe oiui nis noibus cap° 4 °,q> fan
ctifilme ? puectiffime virtutes ejentes fic in uellibulis
fupfubalis trinitatis collocate ab ipfa ? in ipfa ? ee ? oei
fotmiter effe bnt in trinitate ? a trinitate fim modii fum
mum uel medii» uel ejetremu:? oeifouniter ee efl p tbe/
opbanias ee ergo illuminatione babet a trinitate ? non
ab alsjs,]{b:eterea per tbeopbanias elt beate ee in ange
lisXaufa aut beatitudi nis non efl nifi folus oeus ergo
tbeopbanie no funt nifi a oeo folo.C^ed ?tra boc ell
qd oicit beatus ©ionyfius cp ab boie cbiiflo recipiat <1/
luminationes in S°cele(lis bterarcbie fic oices.duafda
quelliones apud ipfu; iefum queretes ? per eas nobis
fue oiuine actionis fciam oifcetes ? eas ipfum iefu; im
mediate oicetem ? ptelargietein eis manifellation e fu'
am in bumana benignitate boc efl benignitatem buma
tutatis fue,£go enim inqt otfputo iuilicia ? iudici u.fa/
lutaris inqt fenfus efl q? fupiemi angeli illuminationes
afpiciut a iefu in qbus oifcut fciam ? ro nem ipfius oiui'
ne actionis quam fecit p:o nobis in redeptione. £t ipfe
lefus immediate per feipfum oicit ? ptelargtf eis rone;
manifellate bumana benignitatem boc efl benignitate
humanitatis fue,Cu Sed tuc ell quellio oe modo que/
reudi.otcut eni; quis ell ille qui uenit oe edom.? 110 oi
eunt quis es tu qui uenifli oe edom tanq; imediate que
retesacbnllo.dndeoicitglofain^faia fup illud uer/
bum,i0uida angeli nonplene cognofcetes mylleriuj
incarnationispaffionis? refurrectionisvidetesad ce'
lum afcedere onm cum multitudine angelo^ ? fanctog
boium ,ppua virtute non auxilio angelo^ admiranf in
car nationis paffionis refurrectionis z afcefionis myfle
rium ? quo mo z fibi ? alys apiat regnum celog.Clnde
? angelis onm cocomitatibu? oicut qs ell ille qui uenit
oe edom.? in pfalmotquis ell ille rex glie.Jtem Ibtero
nymus ibidem.quidam angeli oonec pficeretur myfle
riu; incarnationis ad plenum non cognouerunt . IDoc
etiam videf per roiiem q: fupta angelos cbnflus fim b«
manitate exaltatus efl.a fupiori autem oefcedut iliumi/
nationes tuc ab ipfo cbullo oebetoefcedere illuminati
ones in angelos.Jtem in apocalipfi capoi0°.£iuit3s
Ipfa no eget fole ? luna ut luceat in eamam claritas oei
Illuminabit eam:? lucerna eius agnus.ibi glo.i.buma^
nitasadalio^illuminatione:ergo abbumanitate cbu/
Ili funt illuminatione; in patria . Jtem in pma canonica
petri cap° ^mo.fup illud.in quem oefiderat angeli p:o
fpicere.oictt glo.Cata eius qui paffus ell p:o nobis bo/
minibus gltapdario: ell m etiam angelice in celo vir'
1 utes cum fint eterna felicitate pfecte non folii immozta
lis oiuinitatis magnificetiam fed ? affumpte bumanita
tis eius claritatem femp afpicere gaudeat.C*Sed coii
tra boc videf ee qd oicit ^ug° fup genefim ad Iram li®
4°,q» angeli in uerbo oei oia facieda ptenouertlt ? crea
ta tacta cognouerut non per interuallo^ tpalium vices:
fed £us z polleruis babetes in conexione creaturarum
in efficactafto creatoris oia fimuLJtem in s° li°.necan
gelos latuit snylleriu regni celo? qd opouuno tpe reue
latum ell p:o falute nfa. 0 ex bac pegrinatione liberati
eo?zcoeut cotugamur.necentmboc ignorauenit quo'
niam quide ipfu; femeqd opouuno tpe aduenit perip
fos oifpofitu ell in manu mediatorts.$7^tem ibidem
fetis angelis mylleriu icarnattots a felis inotuit.fiSx idis
.pcedif fic a felis no fuit humanitas ebulli i celo ?ageli
l&rtmepartfe fummc
« feculis Rabebat illuminationes De mvderio incarnati
onisrigir non britidas illuminationes ab humanitate
£h:ifti.C3tf0mgKh:irtue mino: ed angelis fim hoc
non videtur eis oare illuminationes fed fim humanira
tem pnflibilem mino: ed atigelis ( ut Dicif in pfalmo.«
ad hebteos capto p:imo in gfofa z in textu)igif £m hoc
non oat illuminationes.CT Ulterius quertf oe beata
virgine cum enim ipfa legai eplcata fuper choros an'
gelo?: videt cp ab ipfa illuminationes Debeat Defcende
re in angelos.CTSte; videf ex qombus que legunf in
caticis flcut illa.£lue edida que oefcedit oe oelerto oe
litijs afflues enixa lup otlectd.IlDec enim ell qo fodaliii
fpofi ut Dicut glo.fodales aut fpofi funt angelici ergo
„ppter qones qsfacirit oe cbrido oicanf illuminationes
recipe a chudo.tuc etia ,ppter files qones quas faciunt
re bta virgine Debet Dici recipe illuminationes ab ipa.
CTSed cotra illuminatio que fulget a bta virgine crea
ta ell ficut ipa.creatu aut no pot ee caufa illuminationis
eterne glie.C^uerif tterti ulterius utriivnus ab alio
recipiat illuminationes, £t videt g> fic.q: Dicit Dio° in
cap° 4° celeilishicrarchie.no ideo folii in fuppolitis z
fubiectis animis fed in eqpotetibus ida lex oiffiiiif ab
omni fupeentialis oidinatiois fcncipatufim vnaquaqj
hierarchia pmas % medias « ultimas ee , z ojdinatioes
«virtutes z minor ee Diurniores Doctores? manudu'
ctores in Diurna abductiones illuminatione coicatione
« cofonem.£x hoc accipif q»non tm illi oe pma hicrar
chia illuminat illos qui furit oe inferiori hicrarchiaifed
etia qui funt in vna z eade hierarchia qui Dicunf eqpo'
tetes.vnus reducit alteru « iliuminat.ee q: oehoc funt
multe auctoritates a ©io° obijeiat in ptrarium.fi m hoc
enimqdaangeloitnovidetDeuimediate qd premnaf
p:o herefi.CT3te querif ultimo utru illuminatione w
cipiat ab ecctia militate, £t videf cp fic q: fup illd ephefi
3° cap°,que fit Difpefatio abfeoditi oicit glo.altqd acere'
«it angelis per pdicatione apfor qui multa fecreta Didi
cerut pdicatioe per ge'tes otlatata,$j~Sed ptra Dic bea
tus iDio0 in 4° cap° celeftis hicrarcbie. video z Diuinu
humanitatis chafti mipderiri angeli primo funt edocti z
oocuere.Deinde per ipfos in nos fancto? gfa oefcedit
« inducit gabuele iniflum ad beata virgine z angelli in
flruetem iofeph ut implerenf Diuinitus pmifla menv
tori oauid.s alius inllruit padores.SJifiter z ipfe iefus
puer obedies fubdif p:i z Dei per angelos Difpofitioib9
«per medios ipfos anmkiaf iofeph a pie.Difpofita filq
ad egyptri receflio « iterii ad iudea ex egypto inductio,
«in paflioneappuitangeluspfojtas eii:« hoctotii fecit
ut oicit ide Dio0 no ,ppter indigetia fed ut odederet fe
ueru hoiem cui° ell Difponi « oidinart per angelos.Si
militer in s° cap° Dicit q> feti pies vifiones qs viderunt
fiue ppheticas fiue alias glioli pies nr i pfecerut « p me
dias celeltes virtutes:« fubinfert Delegit oices.Sk aut
no « facra legis latione ei oqo? « aditio uel ut pfe qdem
Dicit ex Deo oonata moyfi ut « nos uere ooceat Diuinos
elfe z facros caracteres.Bocet aut « hoc fapieter theolo
gia per angelos ea ad nos puenire tancj? Diuino legati
o:dine illud legaliter ponete ho? ell piodma za in diu»
na reductVJte 2fug° 3° oe trinitate.illa oia que a piibus
vifa funt cu Deus illis fim qua oifpone tpibus pritaref
per creatura facta ee manitedri ell.« fi nos latet quomo
ea minidris angelis fecerit.hoc idej videf per oiflfiniti'
one aie oata in li° oe motu co:dis.ubi oicif cp ata ell iB
ilatia incoipea itellecttua illuminationi» que funt a pii'
mo ultima relatione pceptiua.elt enim relatio f>ma pii'
mo? qui imediate accipiut.** ed ultimor qui accipiut
per alios.C35oIuiiopcedimu6 bieuiter q> qlibet iteri
oi a quolibet fupiori fiue angelo fiue hote' fiue oeo pot
accipe illnminattone.Un Dicimus cp tres ^me eentie.f,
feraphm z cherubin z thtoni a tribus accipiut illumina
ttone.f.a Deo:« hoie chttllo:« a bta virgine.CT %3 hoc
aut qd obijcif in cotrariii oe mo queredi Dicedufim be'
atu ©iom q> angeli qones no faciut chuUo fed inter fe
queilione ]pponut:« no ,ppter l?oc q? a fe inuicem expe
ctat illuminationes.fed ut repouatreueretia chriflo tan
qj reueretes Difcipuli qui altitudini fete « benignitatis
magri fui no pfumiit facere quefaonefed cora tpfo ea5
jpponutinterfeex;pectatesutai>p:ia benignitate eos
illuminet ad folutione.i£t hoc ell qd Dicit ©io° in oe ce
leflis hierarchie cap° 7°.^pud kipfos Deliberat ari in'
terrogare olledetes qde q: Difcunt z oiuina fciam appe
tutmo aut pfilietes per Diuina jacelfione in Diurna illu'
minatione:« Dicit cp hoc faciut qfi reuereter.CT Sedm
alios aut fanctos hma quellio ell mino^ angelo? « que
rut ab altioribus z hoc no ell incouenies.2a aut quellio
illa eil fupio? q: illa imediaie a ch:illo.f.he.gre igif ru'
b:u ell indumetu tuti. £t rone illius qonis tagit glo.fup
)^fa,lxiij0«Dices tanqj Dicat angeli Didicimus <$ loque'
ris tullicia « falus oium in tuo ell arbitrio fetre uolum0
qre uellimeta tua fut uelut mullo tincta « tunica que De
fup ptexta ell fcindi no pot:« ab utero virginali tatu ci'
dore habuit quatii no pot tacere fullo fup terra qre fan'
gutne cruetet magis enim tibipuenitclemetia q'5 crude
Ittas.fim aut beatu Biom utraq; qo ell fupio? imediate
alTilletii! chrilto z oeo.fed pma iter fe faciut ,pp ter reue'
retia.2ani aut faciut chrillo benignitati fue ex folutione
£me qonis facti .pniores.CTSd id qd in ptrarium ell
per auctoritates 2lugullmi Dicedu.cp ^ma auctoritas i'
telhgif De opib° creationis tm que hus cognouit in uer
bo Dei facieda « pollea facta in natura ppaa.i4 aute au'
ctoritas itelligif oe myllerio incarnationis que quo ad
hoc inotuit angelis a feculis qui viderut vna creatura;
inienda z aflbeiada in vna pfona fily Diuinttati.Cl n be'
atus aidernardus Dicit,xvij°,fermone,£reatopotuitco
tingere fi tri incredibile 110 putef plenu fapia « pfectum
Decore hotes pfeire potuilfe « .pfecturos no in pare gR'
aj.Sed fi fciuit in oei uerbo abfq; Dubio vidit « in liuo'
re fuo inuidit qd molitus ell here fubiectos foetos Dedi
gnaf no tri opojtutt cp cognoueriit mflleriu incarnatio
nis quoad oes fpuales rones « reuelatioes que prit ee
De illo.CTHd hoc qd obycif oe minoratione challi.Di
cedri cp illa minoratio no ell nili fim qd.f.inquatum ed
palfibilis « moitalis q? no funt angeli.hoc aut no ed int
pedimetri Dignitatis que ed ex ipfa vnione humane na
ture ad Diuinitate.vft adhuc relinqtur q; prit illuminari
ab ipfo.^ad id qd querit oe bta virgine Dicedri qj il'
Iu minatione accipiut ab ipfa,£t ad id qdptra obtjcitur
Dicedri cp illuminatio que fulget ab ea no ed creata fed
ed oeus in tpa:« quomo fit hoc oicit magr lllugo oe fl
cto victoreperexeplu ficoices,Sicutouofuntlumen«
qd fufeipit lume co:pus:« ex hys ouobus vnu efficif iu
ces:« ipj luces iinago quodamo ed « fiRtudo luminis;
ita oeus nr lume ed« ueru lume « ipm lumen ronales
animi infidi « puri peipirit z ex hoc lucetes fiut z no fut
ipfi imago luminis in eo op funt fed in eo q? lucet ex Iu'
mine ficut ipfum lume lucet « funt ipfa lucetta theopha'
nie luminis in qbus lumen videf .£t illud expdius ha
bef in quedione oe vifione oei . q: ficut in ferro ignito
nihil aliud videf nili lumen ignis : fle in fanetis gtifica'
tis videf oeus.tlnde oicit beatus 26ernardus in libio
De amore oei. 0 beata vilio videre oeu in fetvidere oe
«m z in fanctis.^irad id qd quertf utrum vnus recipi
at illuminatione ab alio.iDicedumgjfic.C7 ^ id aut
quod contra obijcitnr oicedum etiam per qua'dam glo
fam fuper epidolam ad ephef.3°.cap°,que Dicit epin
mundo abfeondite funt caufe rationales omnium reni
que naturaliter fiunt . in oeo #0 caufe eorum que per
gratiam fiut fiue eoru* que ad hoc lignanda mirabiliter
no naturaliter dut que minidrltibus angelis facta funt
Be^coequettfs
vnSe miffteritl boc a feculis fo oeo oldf effe abfcon#
tus fictu ut innotefcat Ancipibus z ptatibue z celeftib0.
C^icldu igif ep oc‘- tn rone Duplicis obtecti putat fe
angelis aut bnV, f.ut obm fruitionis?? ut inipfofunt ro
nes abfeodite otum m^derio?: pimetiu ad gubernatio/
nem eccfie» ^mo mo oee videt oeu imediate»°autem
luoaccipiutilluminauonesfedfupiores aedpiuteas i
mediate a oeoanferioree aut a fupioribus per otdinej
z boc plenius babebif id qb qrif utril
accipiat illuminationes ab eccfia militate,©fcedum cp
©up* eft acceptio illuminationuXa caufa z ab effectu»
a caufa gde gfaru|> p:ie acciptunf illuminattonestab ef
fectu aut per modii ejrpimeti z fic qfdaj illuminationes
accipitftangdi ab eccfia qnXvidet myfteria graru a fe/
culis» ideo abfeodita per effectu in fancta eccfia cople/
ri,j|$er boc patet folutio ad omnia quefita*
| pBe actibus communibus angelorum*
£iucJe queritur Deae'
© tibus coibus angeloril qui funt purgare
Illuminare ?pficere. £tquerunf ouo.f*
qliter bijs actibus utunf inter fe*£t qua'
liter utunf eis ad aias bofum,CpCir£a £mquerunf qui
o:,quo?j pmii eft CJt?z gmentat angelis illuminare pfice
re z purgare.*"1 fim gd pueniat eis»?"1 utrti pueniat eis
^motilinctionebierarcbiaruudoidtnu uel pfonaru3*
4m cui ?uenlat per £us * cui per polleri0. C’3r°6<’*
. 10 fttimu ptoce*ffe * ©icit
beat0 ©io° in ©e celeflri bierarcbta cap° f.Ov
do bierarcbie eft quofdl gde purgaretquofdamfto pur
gari '% quofdl gde illuminare» quofdl illuminari» qf
da gde pficeretquofdl gde pfici vnicuiq? ad oeifo:me3
ndunattone qlicuqj mo igif ifta puenitlt angelis.lfrete
rea boc videt eje auctoritatibus btblie*0tc enim Dicif i
&mtde 90, factu eft ut cu videre ego ©aniel vificmem *
querere imdltgetla eae ftetit iu pfpectu meoqfi fpectes
viri z audiui uoce viri tuter ulay % damauit z ait.gabtiel
fac intellige iftl vifione.sSje boc enim manifefte accipif
ep atigdusxmittit aliti angelu ad botem illuminldm.
110 sut mitteret nift piius illuminaffet ut dicit Dio0.jte
©antdis jc° cap®, £cce micbael vnu 0 oe {inopibus p/
mis uenit in adiutortu meu z ego remali iujtta regi pfa
rum.CJeni aut oocere te ait que uetura funt/Jft«d adiu
loriuCficut Dicit ©to^no eft nili per illumtatione z pur
gatione, Jtem Sacbarie p° rudit vir qui ftabat iter mir/
tbetl-z Ditft.ifti fut quos mifitons ut pambularet terra
z ruderat angeli Dnigui ftabat inter mirtbeta % oijcerut
pambulauimue terra» ecce oie terra babitafsquiefcit
£jc boc ejcpffe accipif gp angdu? qui ftabat inter mirtbe
tl illuminabaf ab bys qui pambulauerut terra» ille ul
tertus illuminatus illuminauit 3acbariam*3temWde
6°mgp damauit alter ad altermSactus fanctus fanet0
dns oeu© epercttuuiplena eft 010 terra gfia eim.qb bea
tus ©io^ponit ^damare altera ad alteru iiibil aliud
eftqp; oare ftbi illumtnationem.Jte iu ejecbiele^gfia
dni Dei aftumpta eft De cberub qui eratfup eu ad limen
©ornus z uocauit vini qui indut0 erat lineis z attramen
tariu fcriploris bebat i lubte fuis z Dijcit oris ad eu.-SErl
fi per medii duitate in medio bierft z li gna tbau fuper
frotes virop gemetiii % Dolettu fup euetts abbomiuatio
ttibus que fiut tn medio eius z illis otyitXfeje viri? quo
ni vnufqfqj bebat uas interit0 tn manu fua oitft audien
te meitrifite per ciuttate fequetes cum« peuttte no pcat
oculus uefter neq? mifereamini fenesadolefcentulmvir
gine» puulu» mulieres iterficite ufqjad tnterueetum*
Oem aiit fup que videritis tbau ne occidatis z a fictua
rio meo incipite, £t boc Dicit ©io0 qi fequentes erudie
banf a ^mo Dtuinutudiciu.^te ejecbidis jc°*£t vidi»
i Bo feris *
ecce (n Rrmameto qd erat fup caput cberubtn qii lapis
japbirus z qli fpes fifitudints foly appuit fup eaj. £t oi/
jcit ad viru qui indutus erat lineis z att.Jngrede in me
dio rotaru que funt fubtus cberubiu z imple manu tui
pmnis Igneis que funt iter cberubiu z effunde fup ciui
tate.lDoe etiam Dijcit Dio° cp ille vir erudiebaf a cberu/
bintqd notaf in boc gp mittif ut accipiat ptunas fb rotae
cberubin.Jte omnes auctoritates inducunf z ejcpoml/
tur per intellectu Dictum a bto ©io° tn oe celefti bierar
cbia cap° S° circa finem.JJtem tu apocalipii cap° ?°,UP
di alteru augelii afcedetem ab omt folis bnte fignu; oei
vini z damauit uoce ma^na qtuo: angelis gbus Datum
eft noce terre z mari oicesmolite noce terre z mari neqj
arbortb0 quoadufqj llgnemus feruos Dei uri in fronti
bus futs*£t ej: boc accipif ® gda illuminanf ab tpfo fo
le ut tfte qui afcedit ab ouu iolts.gdl aut ab bys augete
ut illi qtuo: gbus damauit.CTl^eterea videfep tdige
aut purgationetita babef in Job 40. Bae qui ferutuut
ei no funt ftabiles z in angelis fuis repit p:auitate , igtf
cu angeli babeant pjauitate indigent purgatione.Jtem
30b,jcjcvo,Xuna no fpledet z ftelle no funt mude in co/
fpectu eius» eje boc fegtur ide qb ^us.q^ er luna enim
itelligunf angeli ab tpfo fole.f.oeo illuminati z per ilei
las minores z tnterSores.Jtem 3ob,jdntocap°,£u (bis
tus fuerit, f.letuatba tremabut angeli z territi purgabu'
tur.Jtem okit ©io°^° cap® celeftis bierarcbie.g? opov
tet purgados gde puros effici oinoz omni liberari oiP
fifitudinis pfuftone*Si igif beat pfufione Difti fitudiuis
tue videf egeat purgatione.fC' 5ed ptra fi purgatur
aut purganf a petotaut ab ignoratiasaut a famafijsmou
a peto q? no bnt pctin.Sb ignoratia etia uo:q: ignorati
tia ud petm eft uel ?tunctu bet petrn ut Dicit 3ug°tu ii®
De libero„arbitrio,3tem no a fantafijstq: Dicit J2fug°fup
epfam ad £onntb.n® fup illud 0cio botem buiuf
modi-zc.gt angeli funt tn regione itelligtbiliu ut videat
pfpicua ueritate nullis optnionu ftellaru nebulis fufea/
ta.CTlfreterea Dtctt 3ug° cp itelligetia eft oe incotpeis
fubftatys pura certaq* cognttio.cu igif angeli beant iiu
tdligetia videf q> oe oibus talibus pura z certa babeat
cognitione z ita purgatione no idiget,0ifo:teoicaf qp
tgnoratta relingt Debitu ad oifcedti z ^?pter illud eft pec
catutfed nefeientia nibil ponit z eft negatio fciez ab ilis
purganf angeli.fC' rotra qb nibil ponit ofno nibil eft
z qb ofno nibil eft no purganftigif videf g> talis nefete
tia no poffit purgarnljSteterea Dicit 0:eg° gd eft qb no
videat qui videte ota videnergo nibil ignorat igitur ab
fgratia purgari no pnt.Bi fo:re ,ppter boc oieaf gp pur/
ganf a malitate qda que eft obtufio pfpicacitatis sntelif
getie.C' £ 0in£lR2f queraf oe caufa illius obtufio/
nis z no pot affignari uifi mino: fimplicitas eentie.atm
Igif caufa no poffit amoueri effectu? etia flabit z no pur
gabif,C"*P>ktereaftm boc in purgatione angeli fo:ms
aliqua acru ensremoueref-raliq adueniret-rfic eetibt
tuo^alterattonis qb falfu? eft.lOte obtufio illa nalis
babit0 eft: z ita erit ep ^ncipys nalibus igif eritimobite
cum no poffit moueri nlfi per mutationebucipiora \w
iure,C"So!utio Dicimus cu ©ion^fio tn oe celefti pie
rarcbia cap° 7°.g>j>urganf ab ignoratia,Dicit enij ©io
nyftus fic.3gnoratia gde utpote purgas fim ordinej iu
Dicta fcietiapfectaru Doctrinaru.C* £bcedimus igitur
fitn f»mas auctoritates gp gdam purgat -r gdam tllumt/
nat» gdam purganf z quida illuminanf» gdam p fici/
unt-rgdam pficiunf.CTSd boc aut qb querif oe indi/
genita purgationis Dicimus gp indigentia purgationis
eft ignoratia ficut Dictum eft.Sed ignoratia eft ouplejc
fcilicet negationis-rpjiuationis^gnoratia negationis
eft nefeientia que nibil ponmficut Dicimus Signum ne/
fdens boc eft non fciens z pec imptopjie Dicitur igno/
rantia*£ft etiam ignorantia puuattonis : -i bec eft ow
i ?
|b:lme partte fume
plejc.f.male Difpofitionie ? bec q: aliquid ponit oe ba'
bttu pptie oicif erro:? imp:o£e ignoratia.&Iia eftig'
rana puationie babitus ? Ipec elt oupr.f.illa que fniat ba
bmi z relinqt fubm cum oebito pcededi ad babitum:?
bec tradeda e It in moralibus qombue ubi agit oe petis
0 elt etia ignoratia que puat babitii z relinqt fubiecttl
eu piate recipiedi babitii pterqj gp fit Debitu ad illii ? il'
la elt ignoratia 0 e qua loquif i0ioo.g? ab ipfa purgatur
ageli.CT Oicedii igif adf>mqb obijcif De iob 4°.q? p:a
uitas inueta in angelis elt p:auitas cafue que no elt pur
gabilisDe qnoloqf jDio0.CET3daliaauctpritate job
is°.oicedu cp ibi oicif luna no fpledere in coparatioe z
110 fimplr.iQb aut Dicit gp Itelle no funt mtldemo fequi
tur er boc gp fintimtide eo q? ito abfolute Dicunt ee inv
miide fed ito mude in pfpectu eius.vu munde oet qua
tum pofftbile elt pfequunt per purgatione.CC; 3d
auctoritate 3ob.]tl0.Dicedy cp etia ibi loqtur oe cafu Dia
boli qii.f.leuiatbanfublatuseftoemedio angelo?:ttic
enim angeli aly per otflenfum maltcie Diaboli fogerut
a filttudine uoluntatis Diaboli? bec fuga Dicit terro: eo
gp fubito relilierut a peto Diaboli per Diflenfus in adbefi
one oei.£t in ilto terrore Dicunt ee purgati a flejcibilita
te liberi arbirrij in pfirmattone btitudinis fue.C^Hd id
qb obijcif per rones patet folutto:q: Dicimus cp purga'
tur ab ignoratia De qua Dictu elt:? 1$ illa fit Quatio l;ab i'
tus no elt tn fimplr nibil eo gp relinqt fubm cum ptate
recipiedi babitii.Un ficut Dicit pbs in fine pmi pbi0? cp
fufficit fo:me abfentia ? pntia facere mutationeata Dici
mus bic gp illumiatio abfentia facit fmatione ? pntia fa'
cit purgatione nec tn in angelis Dicimus ee motum uel
mutatione.no enim elt ibi cotrarietas fo:maru nec mu
tatio fubti pus ad mediii qj ad ejetremmq: per receptio
nem potius illuminationu; pficif ? tmutabilis fit ange'
Ius ? accedit ad vini ficut fup:a oltenfum eft.£P£td au
etoritate Sugultini Dicedu gp angeli videt pfpicua ueri
tate fed no videt ea fim oes rones qbus reuelari potelt.
Sic enim el videt no nili Deus trinitas ? bo cbiiltus ie
fus.tln fim rones illas angeli accipitit illuminationes
fpiiales ? purgant ab ignoratjjs fcibiliu illo? De qb° ac
cipttit reuelattone.CjJBdalia auctoritate Hugufttni fifi
fer Dicedu gp intelligetia certa l?abet cognitione De fptia
libus fed no opoztet gp oia fpiialia fim qualibet rone co
gnofcat*4ocedimusm cpno purgant angeli a fuco ne
bu larii falfe opinionts.CT Md auctoritate 0:egorij Di'
cedii gp oia videt angeli in uerbo ptinetta ad btftudines
eo?.£»ed queda funt fup btitudinefim que efficiuntur
agalmatba Diuina ut fup:a Dictu elt:? non elt necelfe cp
oia illa videat fimul ? £5 boc purgant ab ignoratia que
a <Dio° oicif pfufio Dilfilitudintsmo ideo gp relinqt co'
fufione peccati.fed Dicit ibi pftifio mino: in Diuina o:di
natio fim q> bierarcbia Dicit oiuinio: o:do Diuinus Dilfi
militudo aut Dicit mino: pticipatio illumi natton 115 fiiti
qs elt afcedere in Diuina filttudine fim gp oiett iDiony0
cp bierarcbia oeifo:me quatii pot filat ? m Dei filttudine
Jpo:tionabiliter afcedit*CC“:3d id qb obijcif oe obtuli'
one ? malitate videt cocededu elte. CTSrttculus 7\
e fgeundo queritur £5 quid
pueniat angelis purgare illuminare ? pficere.
j£t videt cp £m ide q: in iultifi catione impij ad infufto'
nem gre feqtur purgatio a culpa ? pfectio fim virtute?.!!
cut babef in glo. fup 6° ad TRo.fup illud quos pdeltina
uit bos ? uocauit ? quos uocauit bos ? iultificauit ? qs
iultificauitbos ? magnificauit.eade enim elt gra uocas
? iultificas ? magnificas.igif a fifi videt gp idem fit pur
gas ? illuminas ? pficies ? ideo no vident ee tres actus
3te qcqd pfeqtur altqd femp i fubto boe videt ee idtui'
fum ab ipfo:fed purgatio femp feqtur illuminatione in
fubto purgato igif videt ee indiuifa purgatio ab illumi
natione ? ita no funt ouo actus fed vnus.Si fo:te Dicat
cp bic elt vnus actus Differes fim terminos ficut etia? in
naturis elt vnus terminus a quo ? ad quem.CXO ia
£1 q: f m boe eu no fit nili oupleje terminem actu.f»
a quo ? ad que no oebet bic ee nifi illa ouo.f.purgare ?
illumiare ? fic fupuacuu erit pfke.l&eterea qni Diff tui
ttones funt oiuerfe ipfa fum oiuerfaffed Dtffinitioes b®
rum funt oiuerfe ergo ? ipfa funt Diuerfa.1b:obatio me
die.oicit 23io° 3°cap° eeleltis bierarcbie. lOpouet itaqj
uteltimopurgadosqdam puros pficioino? oi libera
ri oiffiRtudints pfufione illuminados $0 replejet oiut'
no lumine ad ^teplattua habitudine ? virtute in ealtiffi
mis metis oculis reducedos ? impfectos reltaurandos
pticipes fieri erpiorato? facro? pfecie fcie.^ jc bijs patet
cp Diffinitiones bo? eje pte paffiuo? funt oiuerfe.f.pur/
gari illuminari ? pfici.CfSi fo:te Dicat cp illa fut cades
e]c pte agetis:boc iteru videt ee ptra ©iom.oicit enij gp
opo:tet purgationes magnitudine purgationis aljj tra'
dere ,pp:ia ealtitate.illuminationes aute ut lucentiores
aios ad pticipatione luminis ? Diltributiones (p£>e b>V
tes?Dittfiime fce claritatis repleti oino fummu fupeje^
celles lume tn eos qui Digni fut bonores fupuebe.llber
fectiores ^0 tanqj pceptores pfeete traditionis pficere
? pficiedos fciffima ooctrtna per infpecto? facro? fciam
bys videt gp purgatores purgat caffitate:? illumiV
tores illuminat lumine.? pfectores pficiut pcepto perfe
ctiffime traditionis. -Cii g illa tria no fut eadem no erit
ide purgare pfice ? illutntnare.C’3uJcta boe quertf oe
o:dine illo? triu*£t videt gp f>mu fit purgare:q: anteqj
iducaf fonita opo:tet remoue a fubto puatione ? Dtfpo'
ne ptraria.Sed videt ecouerfo q^pfiee fit j?mu q: pfice
eft fim actu ? actus po: elt ut oiett pbtis 90 inetbaee tpe ?
rone ? fuba.CCT3te videt cp illuminare fit ^us:q: per ii
luminatione fit purgatio ?pfectio.®7Sol’o ififqonis
oetermfaf a ©io° in oe celefti bierarcbia cap° ?°.ubi fic
oicit.iToptebedes aut ? boe oijcerim fouaffis 110 in me'
rito ? purgatio elt illuminatio ? pfectio Dtuine fete ? aP
fumptio.<QJ3snoratia qdeutpore purgas fim o:dtnem
inclyta feta pfectarii ooctrinarii illuminas aut ipfa oiuP
na cognitione per qua ? purgat no pus pteplatiue quas
manifeltat per altiore illuminatione ? pficies iteru ipfo
lumine fim babitu feta lucidiflimaru ooctrinarmboc elt
cp per illuminatione vna fola fiut ifta tria.f.purgatioui'
I uminatto ? pfectto.fed quatii ad remotione pisationis
que elt ignoratia Dicit purgatio ? quatii ad imiffioiient
luminis qb no pus pteplaf nifi maniteltef ei altio: illu'
minatio d: iUuminatio.3nquantu aut ejcplorat facra in
ipfo feibili cuius accipit illuminatione oicif pfectio. £t
ad boc ttelligedu reuocadii elt ad memoriam qb fup oi
ctiieltin tbeopbanyseeDuo.f.lumeeleuasitellecms ?
fcibile Diltmgues eude.£t qfi accipit feta oe ipfo feibili
Diuino Dicit Dio° angelos pticipes fieri explorato? fa'
cro? pfeete fete ? per boc reduci ? reitaurari ad pfectu*
Scbm boc.igif bn pcediin0 cp illa tria fiut vna fola illu'
minatione.fed ficutin motu tria fiit.f.termin°a quo ? in
que:? finis mot°.ita bic funt tria ? penes terminu a quo
d: purgatio.? penes terminu ad que 0: illuminatio.pe
nes fine aiit ppter que elt totu d: pfeetio.bic aiit finis n»
bil aliud elt nifi ut fiat eyploratio Dtuine fcie illuminati'
one pcepta.CT&d id igif qb obijcif oe Bio° gp ipfe vi
det oare oiuerfas oiffinittones.&icedu cp ipfe pfiderat
illa tria penes o:iam termino? ? finis ? penes Dita; ei01
qb elt ad fine ? 110 penes fubam illuminationis qua oia
ilta fiut. oia eni; ifta tria fut ide in fuba fj oifferut' penes
ee ? rones.CT^td id qb obijcif oe caffitate ?c.Dkedti qt
caffitas o: ibi app:opinqtio itellect9ad vmi quatii enim
magis app:opinqt ad vnupmujtato magis pfiettur m
multis ?uariatur lujc in illis.boc autem contingit quia
finis elt vnus:ea aut que fimt ad fine funt multa ? ptita«
Se 4“ cocqueuls
CT2W id aut qS '©: De pcepto traditiois.oicedu $ pce'
ptuj Dicte ibi pneipiu z regula reductionis ad finetficut
etiam Dicit ars collectio pcepto?: ad eudem fine tedetii»
vnde peeptti ibi traditionis non eft nifi illuminatio per
qua anagogice reducunt z in ejcploratione z infpectto/
nem facrojz que fnnt Doctrinae fcietia illuminationis*
CT&d illud qb querit oe o:dine oicedu*q> tripfr conii
derado tres bnt ordines ilia tria.Si enim ^fiderant ilia
tria eje parte fubi tue elt f>mu5 purgatio.*"1 illuminatio.
3m eft ptectio.-i ille o:do eft fim ronem gnationis eoru,
inTubo.SJi aut pfiderenf eje pte agetis tuc ^mu eft illu /
minatio,*"1 purgatio^"1 elt pfectio.q: ages £mo fo:ma
fim quam eft actus coicat que cofequenr remouet a fub
iecto puuationem oppofitam z ultimo inducit fine.Si
#o pfiderenf fim ronem ptectt z optimi fic pfectio eft f>
mumdlluminatio purgatio 3m«CT2fd boc aut qb
obijeit gp pbus Dicit gp actus elt po: tpe.otceduj gp boc
tieru eft in oiuerfis fed no in vno.in vno enim z eode$
potentia pzio: eft actu tempore fed Cubitantia z ratione
pofterio:. CETHniculus 8°.
, £rtto queritur Qtru.couen»
ant eis fi m Diftinctione bierarcbiarum uel o:di
nuj uel pfonaru. i£t vider gp rone bierarcbtarujq: Dicit
beatus iDionyfius oe £ma bierarcbia que eft ferapbin
seberubin-rtbiono?: ?°c ap°,fic in pinis eftentys que
poft fubftantifica earti Diuinitate collocate funt z ueluti
in ueftibulis iplius o:di nate oem funt inuifibile z vifibi
ie fupejccedetes facta virtute ,pp:ia efttmadii eft ee z 01V
no eqfo:me bierarcbtllf a lic o:dinaf:,pp:ia z otno ecp'
fo:me bierarcbia eftimadti eft ee in pmis eenttjs.£jc 15
accipit cpLcu pma bierarcbia tota fit eqfomus no illumi
nat in ea o:do ordine uel pfona pfona.igit cum angelis
pueniat purgare z purgari «.videt cp boc coueniat eis
rone oiuerfani bierarcbia?:'Z no rone vnius bierarcbie
3fde babef eje boc gp uocat ea(pp:ia bterarcbia.qb enim
aliude eft Ino videt ee .ppriu.CT Sed ptra jDionvfi9 oi'
cit in 4° cap° celeftis bierarcbie, j£t in egpotertbns ifta
lejc Diffinit ab omni fupeentialis ordinispneipatus p
vnaquaqj bierarcbia pmos z medios z ultimos elfe:ut
«ordinationes z virtutes z mino?: efte Diuiniores Docto
res z manuductores in Diuina adductione z illuminati
oni z coimionc.£% boc accipit gp,in bierarcbia eqpote
te vnus illuminat aliu z pficit aIiu.<T?t e videt gp vna
quaqj pfona beat alios actus ad fetpfam z ad alia:q: ita
bicit©ionyfi°in io°cap° celeftis bierarcbie.Secudum
feipm vnufqfq; z celeftis z bumanus atus fpeciales ba
bet z pmas z medias z ultimas o:dinationes z virtutes
addictas per vnaquacp bierarcbia z illuminationu p:o
prias anagogas bierarcbiaru illuminationu anagogas
©ico Dictas per vniiqueqj angelu5.£jc boc babet gp gli '
bet angelus pot feipm illuminare eje anagoga illumiV
leonis fupioriSM pot illuminare etia aliu angelli fimil'
luminatione inferioris anagoge.CJSolutio oicedti cp
b ierarcbia bierarcbia pot illuminare z o:do ordine z p'
fona pfonatfed no pfona kipam.^Md pm aut otcedu
gp tres ordines in pma bierarcbia Dicunt eqfo:mes qua
tu ad actu ppati bierarcbie De quo Dicet inferius^ no
funt eqfonnes quatu ad illuminationes fpales.CJ2M
aliud oicedti gp bierarcbie Dicunt ,pp:ie que funt in pri/
mts iab°o:dmib0 eo cp no babent nifi a folo oeo.2llie
aut inferio?: babent etia ab angelis fim queda moduj.
IT2td ultim Dicedti gp no iiuedit ©ionyfius gp angelus
feipm illumineufed in quolibet angelo?: fut trifoimes
illuminationes app:op:iabiles tribus bierarcbijs quod
planum erit in fequentibus. Articulus
q ^arto queritur cui puenit
per pu° z cui per pofteri°.m natura eni vnu eft
1&d ferta
36
mouene f>mum qd nullo momouef.-r vnu eft motuul
timii qd nullo mo mouenzfunt media iter bec que mo
uet^mouenf.CT fi querat cui pfe couenit rnouere.
iftudet cp illi tnoueti qo nullo mo mouet . Silr motu5
puenit et pfe pmoqd nullo momouetjmarieenij mo'
uet qd ab oibus motorib0 mouett-r marime mouet qd
oes alios motores z mobilia mouet.igif fifiter cu Deus
fic illuminet gp nullo mo illuminet z oia illuminata illu
minatia illuminet fibi illuminare erit x>p:itl. £t qb fic ii
luminat qb nullii aliud illuminet poftfec illuminatur
a quolibet illumiare q: a Deo -r angelo fibi majeime erit
,ppnu illuminari.£t boc videt Dice ©ionv°in 4° cap°
celeftis bierarcbie.ubi oicit oe fuptorib0 eentijs qi pmo
in fe educut Diuina illuminatione z in nos pfe Deferunt
que fup nos funtmanifeftationes,£t boc videt eifeco
cededuiq: quato fupto: eft itellectualis aius tato magis
eft ei .ppjiu illuminare eo gp plures illuminat z a pauci/
oribusuela nullis illuminat, fi£t quato inferio: efttito
puenit magis ei pfe illuminari z no illuminare q: a p lu
ribus illuminat z pauciores uel nullos illuminat.
Einde queritur
© liter bijs actibus utunf ad aias boi'uj,£t
querunf tria.quo?:pmueft Utru in no'
bis poflmt facere itellectu oiumu.i"1 per
que modu faciut fi faciut.3mper quem modum poflunt
nos perficerem affectu.
GTUtn» angeli taciat in nobis itellectu Diuinu 3r<>1o0<,
„ m primus pzocedi turfic.
©icitDio°inDecelefti bierarcbia cap°*n°,qi
arcbageliangelis coicat illuminationes'! angeli nobis
fim vniufcuiufc^ illuminato?: analogiaj,i£t ita videt gp
©at nobis illumtnationes z ita faciut in nobis itellectu];
©tuinu.CTJtem ibide poft altquatu.H^uma qde bierar
cbia manifeft ius illa fio que eft poft ipfaj occultius.^n
cipatuu aut arcbagelo?: z angelo?: bierarcbia Di fpofitio
ne bumants bierarcbys per pntiam peipe ut fit per o:ds
nemadDeuafcefus-tpiiictio-rvnttas.er boc accipitur
ide,CT3teSug0in «° fupgenefim ad lram,ficuti ifta
luce co:pea eft celti qbfupta terra fufpicimus vn luml/
naria claret z fydera que co:pa longe fun t meliora terre
ftribustfic in ilio giie fpuali in q uo vident co:po?: fifitu
dines luce qda inco:pali ac fua funt queda ef cellentifti
ma z merita oiutnatque oemoftrat 3ug° oiftinguens
miris modis.Utru vifa facili qda z ppoteti iuctioe etia
nf a facietestaltj fcietes nefeto quo mo i fpu nr o ifornia/
re vtfionem Difficif peeptti z Diffinitiones,^ boc acct>
pit gp angeli fo:mat in nobis vifa fua miris modis z ita
manifeftat nobis fuas illummationes.CT3te5 angelus
illuminat angelti ergo multo fornus illuminat animas.
lft>:etereaficutfup:afepe babitu eft lejc bierarcbiaru eft
per reducere,£um igit angelus fit fimus z m fit
aia reducit per angelutergo multo fottius illuminat
afas.^Jfom babitu eft fup:a in auctoritatibus iduetis
qi ppbete illuminati funt per angelos ficut 5acbarias
qui aittangelus qui loquebat in m e.i fifiter antiqui pa
tres,f,ab:aba yfaac z iacob movfes z iofue z alij qui do/
cti funt multa per angelos,ergo videt qi tradat nobis il
luminationes.CT Cotra Dicit 2fug<’ gp nibil eft iter m a
tem nf am z Deu.ergo videt gp ficut in metem oefcedtlt
illuminationes a oeo in fumma bierarcbia gp immedia
te Debeant oefcedere in nos.^te m boc idem videt Dice
re pfalmifta,2fudta qd loquat in me Dfis Deus.IT 3te
ficut a iefu£miDiomfupiores immediate in mete recp
piut illuminationes ita z nos,recipimusautrefiirrectio
nem per pdicatione:'! poft refurrectionem quado duo
bus oifcipulis euttbus in emaus interptabaf De oibus
fcripturissc. ®7Sofo Dtcim0 q» afe recipiut iliummg/
i 4
|biime partte fumme
tfones ab angelieCTSed notadu gr aliud eil immitte
re cogitatione:? aliud incedere ? Dare illuminationem,
^mitutte enimCut Dicit aBeda)ed intus creare z face co
gmtione.imedereaut edimus facti inflamare:? De bys
Duobus erit fermo in qone ce Deceptionibus Demontl.
©are aut illuminatione efl Dare reuelatione oe aliquo i
telligibih occulto.CT ad illud qb obijcif De 2fug oicen
duj cp quitu ad btificadone ? ronem imaginis ntbil ed
inter nos ? oeu.imediate enim creauit nos ad imagine
fuannetil imcdiate fifiter fic btificabit nos per feip; fed
nibtl ebibet quitum ad modu pciptedi illuminationes
altqd ee rnediti inter nos ? ipm.CXld aliud oicedu <p
1; Dauid oicat g? Deus loquaf in tpfo g> ejc boc no fequif
guetil per angelu poffint fieri tales illumiatoesiq? Dicit
Bioiiffius in oe celefti bierarcbia cap° s°. ^jceelletes g
dem otdines bnt inferios o:dinu i lluminationes ? vir
tutes non aut pticipltes ejccelletiu fe funt ultimtXIn qc
d inferto: pot z fuptoi fed no puertif.C ad u!tim Dice
uni g? cbaftus nobis tradidit imediate illuminattoes
q: tpfe fuptnue illuminato: ed qui oia pot que pofiimt
inferiores fed non conuertitur. CTSJrttculus n°»
s iBcundo queritur que
modu faciutin nobis angeli intellectu Diuinu.
£um enim duo funt tn illuminatione lume,f.?fcibile*
^ETiQ.uerif utru utrtlqj poffit fieri ab angelo in aia aut al
terunt tmXt videf g> utruq;:q; cu reuelationes fint ee
occultis quos noticia necpper ftudiumeqj per nam eil
in aia videf cp utruq; opoitetbere ab angelo illuminau
te.Jte fic legif De ppbetis cp oidincte pnilctablt futura
z illuminatione? boc no poterat ee nifi beret illuminati
one Diilinctl z blc illumtatione buerut per angelosCut
oicistfctDigif angeli Didincte illuminat.StTr ejepile le'
gtf g> quofdl illuminauerut ad fenfurn ficut ab:abam z
lotbmqfdl alios:quofdl aut ad imaginatione fic sanie
le fecit itellige vifione.CpCluerif g utru illuminatione
imediate pnt im£me in itellectu fine fenfu z fatalia. tBt
videf gr no q: bec ed altifiima ps aie nfe inter quam z
eeu nibtl ed mediuCut Dicit 2tug°)in qua fumus eqles
augelis:eqiisaut non ed equale illuminare.CTS^D
XlDlHClftB d: De mopfe in ejeodo cp angelus quito
pfona Dnt Dedit ei lege loguebaf ei ore ad 00 ficui bo te
quit ad amicti fuu.vft etil cornuta facta ed factes moyli
£t Diait feti gp ore ad os log z facie ad facte ad itellectu?
log ed.^te Dicit iacob genefis.j^Xlidi ofun facie ad fa
cie z falua facta ed anima mea.Jte itellectualis vifio ed
magis cofo:mis intelligette angelice 45 imaginaria uel
fenfibilis feu co:palis:g videf cp magts pnt angeli £3 il
II illuminare qj fim altas.CT Solutio oicim0q? tripred
modus gbus angeli illuminat aias.f.ad fenfusmad ima
ginatione z intellectu fim trip* gen° vifiois Didinctu ab
2tug fup genefi ad If am ]cy°.illutatio tn pfecta no fit nifi
fi m itellectu. vn pcedimus cp angeli in itellectu pnt im'
p:ime lume fubquo fit cognitio z ipfa cognofcibtlia fim
fpesfuas.©icim° eni; g? ficut obedit eis materia ad aP
fumptione co:po? fic obedit eis z ad abdraettone fperu
Oii ficutitellect^ages fpes abdrabda fantafmattbus z
vnit eas itellectui poffibili fim o:dine ad fetam z op°fic
itelitgetia angelica lumine fuo abdrabit fpes a famafma
tibus? coponit cu itellectu aie fi m o:dtne ad reuelatio'
nem occulto^.HTSt aut queraf ubi fint fantafmata a g
bus abdrabit.Oico cp fint in aia z pnt fieri in aia utroq;
duo? modojz.potemm angelus face in ea oe nono per
vifione fenfibileuelimaginatiul.lj^otetiamin ea facta
naliter o:dinare z coponere z Diuidere fim ejcigetia; re
Delationis fim qui intedit illuminarent bos modos Di
cit 3ug° miros modos gbus angeli vtfa fua im^munt
in afas. -duali aut by modi pueniat vifioni ^pbetice z
vtfioni fupio^m alys modis reuelationis alibi Dicetur.
CT^fd obtectu aut in ptrariu Dicedu cp quitu ad nam i
grie fumus eqles angelisfim intelleamqultum ^0 ad
ptlte coparatl ad actii fumus tneqles q: ipfi intelligunt
oeifb:miter:nos bumaue ut Dicit ©ionyfi^njc byb pa*'
tet folutio ad totum. CJ articulus ul\
, t£rtio queritur •jberquemo
dumpntnospficerein affectu.db enim boc
pnt videf per boc g? triplep ed act° eor,f. purgare pfice-'
re illuminare.? I3 fe iuuice no purget a petis q: non bnt
m nos idigem0 purgatione illaq^urgatioaut illa apec
cato no fit nifi per gram z ita pficiilt affectu nf m !*m gri
til ut videf.' f te boc eypffe videf in vf.^faic ubi Dictf.
Oolautt ad me vnus oe ferapbin z calculo que$ fb:«'pe
tulerat oe altari tetigit os meu z Dipit. £cce boctauferef
inigtas tua z pctift tuii mudabif.Jte Dicit '£> eda g? inci
diit nfas cogitationes ? no pnt accedere nifi apponam
igne tn affectumagnis aut affectus no ed nifi cbaritas*
lff>:eterea oemones pntmoue pcupifcetiltn malit ergo
multo fornus angeli boni pnt moue afiectu tn bonum.
0ed ptra Y faie.4j°. £go fum qui Deleo tnigtates tuas
,ppter me z peto? tuo? no reco:dabo:.ergo videf qp nc^
mo oelet inigtates nifi foliis Deus.Sffr fic crearet graj
creare aut no puenit angelis.t>tcterea gr a 110 ed ab bo
mine cb:ido fini gi bo edagif multo minus ab angelis:
q: etil angeli ab jjumanttatecbadi recipiut illuminatio
nem.db aut gra no fit ab boie cb:ido fim g» ed bo.©ic
beatus iBernardus fup cap°.70.fic.]l^:oculdubio capit
magis qui gf as agit qm oeii tlgtt z no boiem no q: no
fit bo qui Deus ed fed g? Deus z bo vnus ed cbudus : f|
q: omne bonii a Deo no ab boie ed etil tpm qb per bo^
mine minidraf.^fecto enim fpus ed qui viuificat caro
aut no .pded gcc^.*)b:eterea maledictus qui ponit fpej
fui in boie.qm z fi fpes nf a tota pedet e? boie Deo noti
tn ga bo fed q: oe9 ed.Jte Jacobt f>°. Omne Datu optp
mum z oe oonti pfectu Defurfum ed oefcedes a p:e W
miuu.fTSolutio cocedimus gi gra no edab angelis
nec etil remifiio peti fed a fote oeo.vn purgare angelo
rti iued eppte itellectus no c% pte affectus.]D>urglt aut
a tribus aie intellectuXab ignorltia z a nubite fantafia
rum z a falfis opinionibus ^bibitaru ronti que ptraril
tur reuelationi.CJ2fd boc aut qb obycif De )?faia Dtcc
dum g? angelus iniffus ad eu gcuqj fuerit purgationes
illam opabaf in miniderio ficut facerdotes boies babet
opatione gfe in ejcbtbitione facrameto? z boc notaf e?
p:effe in mo loguedi.^uuues enim angelus minideriil
fuu ot;dt.£cce tetigi btc labia tua.opationej aut gfe re'
to:quens ad afteru Dicit.? auteref inigtas tua ?c.Cp Sd
aliud Dicedu g? iiitedutper modum ammonitionis no
cp taciuntignem.angelienim(ut^usbabitu ed)opanf
in intellectu illuminattonem:?mtellectus illuminatus
perinoduammonetis?cofulentisfebabetad affectu.
aliud Dicedumcpcaufapma Duplicem babeteo
paratione, vnam ad uolutatenitmpantem ? fic tn ea no
pot ludificare Demon.altera coparationej babet ad car'
nem ?ficin ea ludificabilia facitXfnde Demon itnme/
diate fuper uolutatem ? affectum non operatur fed eje
parte carnis trabit eum.
bierarcbye angelorum, ©0 fepttma.
^nfequenter Bxtt
rif oe bterarcbys angelo? z querum
c tur fejc.quoru ^mum ed quid fit bie>
rarcbta in comunt. 2moe Diuifioe bie
rarcbie per partes ipfius.3m De otdt'
nibus bierarcbiaru,4m utru o:dines
manebiit pod Die; indicii uel no,<m qre oes o:dines Di
cunf angeli z ^tutes,6mbe pnejetoe ? ff nagoga Igelo?
$T3rttailus pnmus Oiuid fit bterarcbia.
Be 401 coequeuis
r gpdeamus ergo ad pztmum
queretes gd fit bierarcbia in comuni. £tpona
fur Diffinitiones ©ton^li/ .©icit enim OionYfiu? in oe
celefti bierarcbia cap° f,£(t qufde; bierarcbia fmtne
ozdo Diuinus * fcietia * actio oeifozme quatu poffibile
eft fimilans * ad inditas ei ofuinitus illuminationes p
poztionabffr in oei fimilitudine afcedens. CT 3te infra
in eode cap° bierarcbie nome facra quada uliter oecla/
ratoifpone; imagine omine fpeciofitatisin ozdinibus
«.fciettjs bierargicis ,ppzie illuminationis lacrificante;
minifteria*ad,ppzium pzincipiiKut l;)aflimilatiuam.
lOtem Difftnif a quibufda lic * bierarcbia eil facro? z
ronabiliumozdinataptas in fubditis retines enatum.
Obycif aut coira pzima Diffinitione oebocq? Dicif oz/
do.ozdo enim eft pars bierarcbie’* tdeo no Debet cade
re in Diffinitione totius.lfrzeterea Dicif in lentemus gp
ozdo eft multitudo celeftiu fplrituu qui iter fe in aliquo
munere gre (imilanfzficut etiam naliu; oonozz munere
coueniut £m bunc modii coftat gp no ponit ozdo in oit'
finitione bierarcbie qj no oes angeli in quibus eft \}ic'
rarcbiacoueniutinmunere gre alicuius uel oonona/
ture. lfczeterea oie ozdofim £us* pofterius Determfaf
fed Dicit ©ionyfius gp illi qui funtvni0 bierarcbie fuitt
vnitbzmes*egpotetesinilla ergo bierarcbia per ozdi
nem no Debet Determinari fed potius per egpotenna;.
jfte Diuinus ozdo aut d: ozdo qui eft in Deo aut qui eft a
oeoraut qui eft fim gra; oeitaut qui eft fi; oiftributione
officio^ oei.Si fc00.£tra dic 3ug°cp in Deo no eft ozdo
nili nae.ozdo no quo altera pfona? (it £oz alteraff; q al
tera Iit eje altera.g Ii talis ozdo eet in bterarcbys opteret
gp vna bierarcbta effet eje altera z vnus angelus eje alte
ro*no pzioz eo:* boc eft incouenieszqz boc non poffet
elTe nili effent idem in effentia z oiuerfi in pfona.Si fe
cudo mo tunc oia eent in bierarcbys oifpofita:qz(ficut
Dicit 3Jug°)©eusoia creauitin mo fpecie z ozdine.Si
tertio mo tunc oes ozdines oiftinguerenf fim Dignitate
« fpem virtutu:qd no eft uerii cum no lint nili fepte vir
lutes. pterea multi ozdinu a nulla fepte #tutu Deno/
minanf ftcut tbzoni:onationes:bncipat°:ptates:angeli
arcbageli.Si qrto mo oicaf cu fim apfm vnufgfq; ozdi
nef ad Deu; in ,ppzio officio licut qui Docet in Doctrina
z qui pzeeft infollicitudine-zc.opozteret q> bierarcbta
multiplicaretur fim talia officiam lic eent multo plures
bierarcbie qj tres qf> no eft uerum.fiTl^eterea cu oz/
do Determinef fim pzius z pofterius:* pzius pofterius
fint eos que multiplr onnquerif per que; modii Dicif
pzius z pofterius in ozdine bierarcbie z no pot Dici nili
fim illu modii quo jjrns Dicif id qd Dignius eft:* lic cu;
fim beatu Cnonyfiu in vno ozdine (it Digni0* indigni0
etiam in vno folo agmine effet bierarcbia qd falfu; eft.
£um bierarcbia vna fpecialiscofiftatad minus in trf/
bus ozdinibus.Si #o Dicatur gp ozdo fumif ibi licut Di
eit cornetum pzo ozdinata ptate.lftoc no videf quia fim
boc duo fequetta.f.* fcietia * actio oblique Deberent ca
dere in oiffinitione.no enim ozdinata'ptas eft fcietia *
actiozfed fcietie * actiontsmel fim fetam * actione : * ita
Deberet Dici bierarcbia eft ozdo Diuinus fcie * actioni?,
uel fim fciam * actione.fpseide querif d e bac pte fcia
z querif fim que modu ponaf in Diffinitione fciaXum
cnivnusfolusozdoDicafa plenitudie fcie.f.cberubin
Videf gp no in oiffinitioe claudete oes ozdies Debet po/
ni fciaTfte aut fumif ibi fcia pzo illo que eft oe fcibili cre
lotaut pzo illo que eft oe fcibili icreato.Si p00 tuc no vi
def effe pars bierarcbtezqz fcia que eft oe fcibili creato
eft oe pfectione cognitionis nalis * eft uefperacut Dicit
2fug°);potius q; fit lume * illuminatio fim qua; Diftuv
gui pnt bierarcbie.lbzeterea illa bntetta oemones qui
in no but ozdinem facrtl (lue bierarcbil.Si aut fecudo
ad fepttma 37
modo tuc no eft ntfi ouobus modis.fiper fpeculu; * in
enigmate:* per fpem* apte.* fieffet^momodotuc fi/
des effet pars bierarcbie*coueniretfides angelis: qd
falfum eft . &x fi fcdo modo boc videf talfum : eo op illa
eft obiectu beatitudinis * vite eterne fim qua ozdtnanf
oes imediate ad oeu:* ita fm illa no oefcedut illumt>
tiones ab vna bierarcbia in aliam.CT 3tem bierarcbia
quatu eft oe vi nois non Dicit nilt facru pzincipatu * oe
pfectioe illiu? no eft fcia.igtf fupflue ponif in Diffinitio
ne.$C*Ulterius querif oe boc qd Dicif actio. Cu enim
ftatus pzie magis fit Determinatus quieti coteplationis
qj actioni videf gp incogrue pontf actio in Diffinitione
bierarcbie.tOtem no videf cp omni bierarcbie coue/
niat actio:qz queetiq; ultima eft inter bterarcbias illa ni
bil agit.CPfc-eterea videtur gp illa tria ozdo feta * actio
no fint oe effentta bierarcbie : fed potius actus tres co'
munes oe quibus fupza Determinatu efttcum illi omni
bierarcbie coueniut ut oicit ©to°.CT©einde queritur
oe boc qd Dicif oeifozmetqjtu poffibile eft fimilas.oer
fozme enf oicit aut creatu aut icreatu.Si creatu tuc fimi
lare boc no erit gloriofum : qz fimtlitudo ad creaturam
inquantum bui° uon eft glorie ratio. *f>zeterea oteit in
canonica pmo ioanes,£u; apparuerit fimiles et erirn0
* no oicit fimiles erimus alicui creato . CT Si aut Dicit
increatu tunc no videf effe oeifozme qz oeifozine videf
effe fozmatu ad oeu * ita oiuerfum a oeo.3tem fimilitu
do elKut Dicit 3nfelmus)e]c aliquo vno ejente in pluri-'
buszfed nibil vnti eft in oeo * angelis . ergo videtur gp
bierarcbia no fit fimilans oeitozine , 3tem in eode cap°
poft ita bkit cp interptatio eft quatii pofftbile eft fi milk
tudo ad oeum * vnitas, t&uerif ergo q mo fiittudo * q
mo vnitas. j£t fi tozte Dicatur gp eft vnitas fpiiscficut oi
cit apfus f>acorintb.3°)^ui adberet oeo vnus fpus eft
IDoc videf effe paruzqz ifta vnio fpus no eft ntfi in con
cozdia * pfonatia uoluntattnquafr etia bic quida vniu/
tur oeo per cbaritate. iClbzeterea Dic IDilari0 in li° oe
effentta piis * fili) uoluntatis ttn interpzetaf pze;*filtil
vnitate.beretici metietes vmtatts noftre ad oeu uteban
tur ejceplo nobis tanq j ad filtu * per filiu ad pzem obfe
quio tm ac fi uolutate religionis vnitas nulla per facra/
metu; carnis * fangutnis nalis piuctionis^pzietas in /
dulgeref cum *,ppter bonore nobis oatu oeifiltj* per/
manetemin nobis carnali filiu;* in eo nobis cozpall
£t tnfepabill vnitts mylleriu nature ac nalis vnitatis
fitpdtcadum.f£tita videf q^ppterfumptione euebari
ftie naliter fit in nobi3 cbztftus * fimu? naliter fecu vnu
licut Dicif i euagelio ioanis.vj°.iQui maducat mea car/
nem * bibit meti fanguine in me manet * ego in eo.Ct
ulterius videf q? licut cbziftus eft vnti cu; picata * nos
efficiamur vnu.ficut oz in euang ioants.jcvf.ubi oicit
ad pzem oe apoftolis ut fint vnti licut * nos vnu funtu?
tu in me* ego in ei? ut fint in vnupfumati.C^einde
querif oe ultima ptebac.f.*ad iditaseiilluminatioes
in oei fimilitudine,ppoztional’r afcedens.2ffcefus eiu
ille no eft fim loeu fed fim Dignitate * quantitate glorie
fim boc ergo quelibet bierarcbia fit * poteft fieri altioz.
ergo videf q» media potejcaltari ad pzima * cum pzime
^ppziu (itCut oicit DionYfius)3Huminationes imedia/
te a oeo accipe media exaltata accipiet etia; imediate a
Deo* ita oe media fitf>ma:qm cui couenit actus ,ppzius
bierarcbie alicuiusilli etiam bierarcbia illa attribuitur.
{lJlkzeterea fim boc videnf bierarcbie mutaruqz coti/
nue Data vni afcefio otuerfitate inducit per participatio
nemillummationu.Cr3fem d»erif oe boc qb Dicit, p/
poztionafr.aut enim ^poztio accipif ad natur3;:aut ad
conatu nature : aut ad meritu. £t fi £>mo mo tiic lucifer
qui fiin aliquos fanctos meltora otbus babuit nalta oe
beret bere altifiimas illuminationes * fimilitudine? Di
uinas:qb no eft ueru cum ipfe cu; fuis ad fundamenta
'P>:lme partis fumme
Joci fit Dcpffus.C’-"* aiit 200aif cu alias os inferiorib0
pofiit magis conari qj aliqs oe fupiortb0 pot aliqs oe t/
feriortb°fieri fupio: s ecoiiuerfo.dTJte fequif li ;° m o
Dicaf q: nibtl ebibet inferiore plura bere merita qj fu'
periorem cu meritu fit in uolutate s libero arbitrio gra
adiuuate que nullinegaf.Cu^>:etereacotra tota otffi
nittone fimul obijcinq: no videf bierarcbia ee oido Dp
uinus s fcia s actio sc.fed potius fubaliter videf effe fi/
mtlitudo ad oeii cu3 * vnitas ages s fetes in modii ipfi°
oei;q: ficut Dicit Bionei oe celefti bierarcbia cap°3°.
3nterptatio bierarcbie ertad oeii quatii poffibile eft A'
militudo s vnitas tpm bns.oie facre z (cie z actiois ou
cem ad fummu Diuiuiffimu oecore muariabifr quidej
vides quatuj^o eft poffibile refozmat z fuos laudato/
res algalmata Diurna pficit fpecula clarifiima z munda
receptiua fcncipalis lumis.|£r 3te Dicit magr Ibugo oe
feto victore, cp in eo cp illnmmanf angeli fiunt gre par/
ticipesun eo #oqb illuminat efficiunt ptatispfouess
coftat fisjs ouobus modis bierarcbia z pficif gra e;c of¬
ficio* fttute z imnilterio. Sed in Diffinitione piedicta
nulla fit metio ptatis in boc qd illuminat nec fit metio
gf e z officij z •fttuiis z nuft ertj.ergo videf gp oino fit i/
perfecta.3te Dicit tii f cap°celeltis bierarcbie cp bierar
cbia tdite qde claritatis eft repleta eaqj iteru gloriofe i
ea que fequunf Declaras fim ciumas leges.g videf cp
p illuminatione fupio» Deberet Diffiniri. CETifrtic0 z\
a j&nde queritur oe fecunda
sE t queritur pmo oe boc q? oicit nome bierar/
cbiefacraquadauliter oedarat Difponej.lker iftu eni
modu loquedi tfta facra oifpofitio remanet ifinita z ide
t erminata:* ita no erit oiffmies nome bterarcbie,lfc»:e'
terea oie oifpofitio uel eft fim fittl uel fim qualttate.oicit
enim p!5s ep fttus e It queda oifpofitio partiu.s fffr Dici/
mus cp materia per qualitates Difponif ad tozma.OLue
raf ergo quo ifto» modo» fumaf Difpofitio z confiat q?
no fini litu q: fttus in fpiritualtbus non efi.Si^o Dicat
tp fiin qualitate tunc bterarcbia erit aliqb impfectuj qD
btfpomf ad pfectione ulteriore quod efi inconuenies.
HTlfreterea querif quare Dicaf uiiter facrajtcti ea que
funi m Diffinitione bierarcbie iionluntut multa fed ut
vnu.3tem no Deberet Dicere oedararcupottus nome
oeclaref p Diffinitione qj ecotra. GT ibofiea obijcif oe
boc q> Dicit imagine Diuine fpeciofitaue in ordinibus z
fctefys bierargicis.Stcttemm siug°in fimone oe ima-
gine q? ubi imago efi ptinue z ftmiismdotfed no ubi fi/
militudo cotinue imagotquia imago Dicit puenietiam
ejcpzeffam z plenazfimiiitudo aut no.£u igif angeli co
uenietiam ejcpzeffam z plena no bnt qd Diurna fpecioii
latein no videf bterarcbia eo» effe imago fpeciofitatis
Dtiune.*|b:eterea querif quare potius Dicaf oiuine fpe
ciofuatis qj Diuine bonitatis uel potentte uel uematie,
3jtem cum in Diffinitione £ma pofuertt ozdtnem z (cie'
itam z actione querif quare bic tm facit mentione De oi
dinibus z fcietys z potetijs bierargteis z tacet De actio/
ne.CCT 2ldbuc querif oe i?oc q? Dicit ,pp:te illuminatio/
nes facrificante mvfieria.Utdef enim incouenieter Di
cere ^puetcumfupza in Dtffinittoe pcedettoijceritmil/
luniinationes funtidite oiumitus.jte cu tria fintinbte
rarcbta.f. illuminatio purgatio z ptectio.quare Dicit po
itus .ppiie illuminandis qj ptectionis z purgatiois.tli
def enim m potius Debet Dici pfecttonis cu penes pfe/
ctione lit coplemetum.CT3^^ myfteria funt occulta z
illa no videnf couenire illuminationi fed potius apta.
l(b:eterea vifioni faciet ad facte no videnf couenire my
Aeria z m^fitea . £115 igif angelis in bterarcbia ejeniib0
coueniat videre facie ad facieuncogrue videf Dicere q?
facrificet myfteria.lDoc etiam videf bsberi per aucto/
ritate inducta ^us in qua oicif q? bterarcbia fuos lauda
tores fiue pbrafota.t.fubditos agalmata Dfufna perficit
fpecula clariffima z inuda receptiua ^ncipalis luminis
sotuimrady.(E3em querif perquemodu5 facnficq
facrificat mylteria ipfa bterarcbia.Si eni ttetio facrific^
fumaf eje lege tunc res lacrtficaf qn res offerf Deo ad te
plumu .ppter boc oe no facro faerti efficif .Stc aut non
videf effe in bterarcbtjs.illummattoesenim potius vi
denf facrtficare eje boc qj funt a oeo qj e» boc qi fibi oP
feranf e» non facro.|£:Cl Iterius querif De boc qroictc
ad j>p:iu pzincipius ut I5 affunilatiua.£t queritur quid
fupponar .ppuii p:iuapui.£t fi Dicaf qj fupponit Deum
boc no videf quia oeus no eft ,pp:iu pncipiu fed cornu
ne creationis bierarcbie z oibusalijsque funt a Deo.
Si aiic fupponit aliqd creatu buic effe aflimilatu 110 eft
gloriofum.<T3tem querif oe boc qj Dicit ut I3 quia oi/
cit aug^fup epiam ad corintb.q? licitu eft cp nullo p:e/
cepto .pbibef.fed nullo mo ^bibef quantucuq? affimi/
lart.ergo videtur mbil effe Dictum qD Dicit ut licet.
CT©e terna Diffinitione bierarcbie. articulus f
d f&B&z queritur oe tertia oif
finitione que poiuf a quibufda . £t ob^cif oe
boc gp Dicit ozdmata ptls z 11 0 tacit inencne oe actione
z fcia.C^iem oe boc q? ctcit reni facrani z ronabiliuj
pot enim effe eccleiiaftica bierarcbia in rebus ronabtii
bus no f .crts ozdmata ptds rc.pzelati enim ecclefie ut
in pluribus mali funtttn Dicunt bierarcbie z bierarcbia
eft m eis.*f>teterea cu bierarcbie fit recipe illuminatio/
nes z oare iterionbusibec Diffinitio no tagit nifi copa/
ratione ad inferiores tm.lfceterea cu? iefus cbzifius,p/
bibet luis bierargteis boc eft apiis onatum fup inferio/
res ubi oiciuiaeges gettut enantur earus qui pjatern
bnt exercet m eosuic aut no erit inter uos quo mo oicif
anbac oiffinuioe cp bierarcbia in fnbditis babet onatu*
cu multa fint oona oiuiua a quib0onenf ozdi/
nes angelo»:quare potius attribuitur bierarcbie cp in
fubdms babet oonu onattonu qj virtutu z pzinctpatuil
uel alicuius alio».£L 3tem cu fint oiffinitioes tres que
nf penes qd fumanf z utrum oes fint comunes bierar
cbie oiuine sceleftisbnmane.cr Solutio ad ultimus
puino rudentes Dicimus q? ifte oiffinitioes funtoe bie
rarcbta m comuni ad angelica^ bumanatfed no conue
nuit Dtuinecut patet)in terminis in ipfis Diffinttiotbus
politis que oes oicut uel afiimilatione uel vnionem ad
oiuma qo no puemt Diuine bierarcbie que ad ntbil ub
tertus affmulaf . 2ld penultimu igif oicim0 gp ^ma
Diffinitio oatur per ea que funteffentialia bterarcbiets
per effectu illo» m fubftatqs illis que fim bierarcbiam
oifponunf .o:do enim z feta z actio eentialia bierarcbie
z ey. bijs efftctf fimilatio Deifozmis z afcefio ad inditas
illummattoes in oeti.Secuda aut oatur per coparatio/
nem ejccplt ad eyeplar qf> magis patebit mferi°.Sertia
$0 ^p:ia Ibam bierarcbie pfiderat. $LSd folutionem
igif argumeto»pnotadum q? bierarcbia eft quoddlta
tum potellatiuu z eft queda ptas z ideo effemialia ipfi°
bnt naturam ptatis .3» ptatibus aut ozdinatis ficefttp
femp feques fupponit pcedente z babet plus z boc pio
baf tam tn ptatibus nature qjtofficto» z gre.3n ptatib®
aut nature uegetatiutl eft in fenfttiuo z fenlitiuujm ro/
nali fed no couertif ut vult beat0 ©ionyfius in cap°6°.
in libzooe ominis noibus.C'311 officys aut ptas oeca
ni eft in ptate ceturionis:^; ptas ceturionis in poteftate
ibearce fed no couerttf.CJ 3n gratijs etiam ptas Ibdia
coni eft in ptate Diaconi:* ptas ciacont in piate pfbiifs
no couertif.tlnde partes totius poteftatiui fimoidine
coftituiltipm totti spuma coftituitfim qd .feba autfim
plus.* ultima pfecte.ficut Dicimus euaj oe Diuifioe bo/
ui in Delectabile * utile sboneftu.iDcIectabile eft bonui
fim qd.* utile eft bom plus.boneftu aiit eft bonu fimp%
Be40!coeque«i3
([TJtemboneftas ponit utile ? celectabile fed no con/
itenif.£ode modo Dicimus oe partibus efientialibus
bierarcbtarum que funt ordo fcia z a ctio.qi ordo ponit
bierarcbia fim qd.z fcia plus.? actio pfecte.? boc pate'
buin foiunoe fingularu rationum.CT 2kJ pumii igitur
Dicendum cp ordo oicif ouobue modisifcilicet ratio fi/
tie ,pp:tetas fiue ordmansitbrma ? reo o:diiiate.£tfint
quod eft ree ordinate fic oiffimf in fententijs ? fic no fu
nutur bic.Secudum aut cp fumif pro rone ordinate fic
fumif ouobue modie. Win ronem gnalem.uelfim ro/
nem fpecialej.fim ronem fpectale eft pare oiftincta fub
bierarcbia . £>cdm cp otctf cberubin z ferapbin z tbzo/
ni ?c.fi m aut ronem gnalem eft pare eflentialte !?ierar
cbie que ponifin oiffinitioe eius. £t ad boc intelligen
dumfcieduqnn ouobue cofiftut bierarcbie couenien/
ter ozdtnansCut oicu magr llbugo oe feto victore in co/
meto).f.m participande gf e illuminandis:? in effufioe
fpfius fup iferiores.Sd participatione aut illuminatio/
me ejcigunf tria.f.couerfio ad principium illuminatio/
nie z banc couerfione ponit ordotntfi enim ozdinef ad
lume no accipiet illuminationeXonter eft receptio lu/
minie z banc ponit fcia.? tentu eft pfectio fini illumina
tione pcepta? bec pfectio eft fim effe z agere z banc po
nitactio.<GT£tq?bociieru fit eje Duabus auctoritatib0
©ionyfi) accipit in oe celefti bierarcbia cap° j°. £Lua?
£ma eft bec:vnicuiqjt bierarcbia fortito? eft pfectio fim
#pzia analogia in oei imitatione afcedere z oium oiui/
niue Dicimus ut eloquta aiunt oei coopatore fieri z oft/
dere oiuina in feipfo actione fim m pofiibile eft reluce/
tem utpote qm o:do bierarcbie eft alioe quide purgari
altos aut purgareiquofda illuminareiquofda illumina
r i:? quofda pficere c quofdapfici.C* & bocaccipif cp
ordo in oiffinitioe bierarcbie politue Dicit ronem o:di/
natidis?puerfionisad pzimu principii! illuminationis
z pnter ad illuminabilia tferiora. Metio aut oteit perfer
«tone fim fua illuminatione pcepta z bec eft actio acta:
z pnter oicitpfectione fim agere fim qua eft coopatore
oei fieri ipm illummatemiut.f.illuminet iterioree ficut
illuminatue eft a principio p:imo.£t boc ejcpzeffms ba
bef e]c altera auctoritate que cotinef in fine eiufde capi/
tult.otcit em' ficXlnufgfqj bierarcbie otfpdnis ordo fim
^ppzia analogia reducif ad oiuina coopatione illa perfi
cies gra a oeooata virtute que oiuinitati naltter?fup/
naliter infunt z ab ea fupeflenttalr acta z ad pofftbilem
oetim otligetiu aio? bierarcbie manifefta . fenfus eft gp
ordo bierarcbie eft cp illuminati a oeo reducunf ad oei
cooperatione in boc gp illuminat alios ficut funt illumi
nati z pficiut alios per gf am z virtute Data eis a oeo.il/
ia que oiuinitati naliter infunt que ab ipfo oeo funt
acta fupeffentiarr in eis z que funt manifefta bierarcbie
«o? ad pofiibile imitatione aio? oeu5 otligetim.CTBd
aliud oicedu cp ifte o:do babet ronem ^oris z pofterio
risrefpectu otuerfo?.fim couerfione enij ad principii!
illuminationi! babet ronem fecuda z fim puerfione ul'
feriore ad pntia babet rone £orc.0uod aut Dicit Dio/
nyfiuscp egpotetes funt illi qui funt in vna bierarcbia
nointelligtf oebierarcbijs fedoe angelis ageiibus in
vna bierarcbia euntibus qui egpotetes funt in actu illi9
bierarcbie ? no in aliis ut patebit iferi°.CET3td aliud oi
c edum gp o:do oiuinus oicif ratio ordinationis ad oeu
affimilans oeorboc eft bjjo que naturaliter ifunt oeo in
fctetia z actione. £t in fcia quide affimilant in participa
tione illuminationis.3n actione aut affimilant fim ou/
plicem pfectione.f.in effe z in agere.^tin effe quidem
fim gp ipfa bierarcbia eft actu ad coplemetu oeiformis il
luminationis/Jn agere #o fimcpeffictf cooperator oei
agens in alia qd a oeo actu eft in fe:? ifte ordo eft oiui/
nus a oeo z ad Deu z fim gf am oei que eft illuminatio
«fim officii! ostiimi qd eft quofda illuminare z quofda
m feptima sS
illuminari^c.fednoeftfimgras IpualttT vfrtutuj neqj
fim qdcuqj officiu fed fim fupra oictus tin-C’ Hd aliud
oicedum gp cometator magis attedit Ibam bierarcbie to
tam tn fe q5 partes eentiales iplius . £t ideo Dicit cp or/
do ibi eft ordinata ptas . nihilominus ui fcia z actio no
predicabunf oblique cum fintformalia refpectu ptatts:
quia pteettua effe enim ptatis illius eft in fcia z actione
ficut in partibus effentialibus per bunc modum.f.cp sn
fcia illuminatum fit fim minus ptectii z in actioe fim pfe
«tone tn effe z agere fit'in completione ultima.CT 2td
primu qo obijetf in cotrarit! oe fcia oicedu cp ahter fu/
mif fcia bic z aliter in ordine cberubin. Ilpic enim fcien
tia oicif comunis modus participadi illuminatione fi/
ue a oeo fiue ab angelo.ibi aut fumif fcia fim modii co/
artatu adaitiores illuminationes z ad participationes
a oeo tm.CP8d aliud oicedu qKficut fupra oictu eft in
qone oe tbeopbantjs)fcia bec eft oe fcibili increato no
iri! ut eft obiecu! beatitudinis.Sed fim rones qbus re/
uelanf fpualia queda? que abfeondita funt a feculis in
0 eo:z fim illas rones no oiu5 eft imediata ordinatio in
oeu.CC- 3d aliud oicendu gp vis nois ouprpot attedi.f*
fim coponemtfim figeum.? ^mo rno fumif interpreta
tio nois que eft facer pneipatus. *° aut mo oportet bere
plena Diffinitione ipfius rei que fi^tur per nomen z fic
oanf Diffinitiones fupra pofite.CTHd boc qd obijcitur
oe boc qd eft actio.oicldum ^ actio illa que ponitur in
Diffinitione bierarcbie copetit quieti coteplationis.ifta
enim actio nibil eft aliud q$ traffufio illuminatiois pce/
pte in alteru fine labore ooctrine ficut maius lurne illu/
Urat fup minus z in boc eft gloria per boc op pformanf
Diurno per boc cp funt coopatores oei ficut fupra oicu!
eftinauctoritatibusaDionyfioinductis.Cr^fdaltud
oicedum cp infima bierarcbia eft bumanaque ito agit
in alia illuminatione in fe actarfed ejentes in parte fupe
riori agunt illuminationes iniferioresmec boc eft ico/
ueniesXunt enim in eade pfonapoffuu effe triplices
Illuminationes.f.fupreme medie z poftreme : fim gp in
vna pfona pot effe appropriatio triplicis bierarcbie-Uii
actio no oe neceflitate ponit gp agat in alta bierarcbia,:
fed pfectione fim facultate agedimalia bierarcbiajuel
perfona eiufdej bierarcbie inferiorem. £t l?ec facultas
eft in oibus in ptate fac4 pftuutis . infimi aut 110 agunt
in alios eo q^ipfi no l?nt ronem nifi fubdtto?tm quo?
^priu eft reduci in oiuina z no reducere altos. C" ‘M®
aliud oicedum gp tres actus fupra oiett cdfequetes funt
ifta tria que poliuntur tn oiffmitione illa . i£rboceni5
gp angelus babet ordine fciam z actione fim coplemen/
tum z bene effe relinquif eje ?fui cp ipfe fit purgatus tj/
luminatus z ptectus.Secuduj aut cp babet ifta fim co/
plementum in agere ?nter efficif ipe cooperator oei tn
purgare illuminare? pficere inreriores.Unde bterar/
cbia per illos tres actus oeterminaf ficut per pntia per
ordine aut? fciam? actione ficut per partes effentiales.
{j^Hd id qd obijcif oe illa parte que eft oeitorme qua/
tum pofiibile eft fimilans.Dtcedum cp oeitorme quam
tum pofiibile ouobus modis pot attedi.f.ejc parte parti
cipantis oeuin.uel eje parte participati.er parte partici/
pantis nibil aliud eft oeitorme q3 luba beata informata
fim luce que eft oeus.? eje illa parte fuppomt creatu qd
tn eft ratio glorie no fim q> creatu fed fi5 q> participatio/
ni fubeft lujc increata refultans in ipfo : heut fupra oijci/
mus in qone oe tbeopbanijs.? in qone oe eternitate,?
oicef in qone oe vifione oei.? tn qone oe vita eterna*
CTS i aiit cofideraf eje parte participati oi participatus
fit oeus ? Imr oiuina tunc fupponit creatu qd ntbilomi/
nus oicif couemeter oeiformeiqr no eft nirt vuum fokl
fed ouo.Unde participatu in participante inquatu pof
fibile eft file eft oeo in fe fim qj no eft pticipans.CT
aliud oicedu cp fimtluudo attendi f bic in vnoqdeftlu
Hbrlme partis fiimmc
men ? eft vnu itt ouobue.f in Increato * creato no per
numerum uel fpifin uel per genusrfed per analogias fi'
ue ,ppo:tionem fic:q: lume qb eft in angelo eft a lumi'
ne oiuino ? ad ipm qb imitaf ipm tn forma quitu pot.
fup:a enim Diximus in qdne oe tbeopbanys qrtn tl?eo
pbantjs funt ouo.f.vnum creatu ? alteru increatum.j£t
quitum ad vnum eoru eft fimilitudo.quatum ad aliud
vnitao.no fic cp fiat vna pfona uel vna natura oe creato
«. tncreatotfed fit vnu; per modii participantis ? partiet
patt. £t per boc patetfolutio ad fequetem auctoritatem
£>ionpfij.GT#d aliud oicedu; q> tripr vntmur cpufto
fcil; per natura ? illa vnio eft in fpecie,? per pfenfu; uo
luntatis z illa vnio eft in uolito ? in forma uoledi . quia
uolumus boc cp ipfe vult z eje eadem claritate ♦ uertio
modo per piunctione nature ad noftra naturi in facra'
meto z bec eft vnio per pticipatione : qr uerl natura ei°
participamus.? boc appellat iDilarius nalem vnione;.
CT 2ld aliud qb obijcif oicedu cotra ultima partem cp
afcelus ille eft pm oigmtate:fed attedif Pm numerum tl
iumtnattomi * no quitum ad oiuerfum modti partiet'
padttvnde no mutanf l?ierarc’pie propterboc. GC &d
aliud oicedum gp eppartfcipatioe multarti illuminatio
numno generaf otuerfitas led potum pfectioex piuri'
ctione ad vnu; ficut fepius fupra Dictu eft.GT^W aliud
Dicendum q? .pportio Dicit coparatione ad duo fimul.f.
ad naturi z ad conatuj.fic em; Dicit magr in fententijs
qui natura magis fubtilee % fapietia amplius pfpicaces
creati funnbij etiam maioribus gie muneribus prediti
funt ? Dignitate excellentiores alijs pftttuti funt.qutfto
natura mutus fubtiles ? fapietia minus pfpicaces codi
ti funt minora oona gr e babuerut inferiorefq; coftitutl
funt fapietia oei equo moderamine cuncta ordinantis*
C"2fd boc aut qb obijcif oe Diabolo Dicendum gp fim
quofda; fanctos iplefuit oe maioribus fedauerfuseft
,pp:te uoluntate anteqj pfirmaret, GT 25d id qb contra
tota Diffinitione obycit oicedum gp Dionyfius cofide'
rat ibi bierarcbia Pm gp referf ad oeum ut ad efficietem
«z.exeplar z finem.Qnde tanges fine oicit q? eft ad oeu;
fimilitudo % vnitas.£anges aut ejceplar % efficietem oi
cit q? babet oeum oie facre z f cie z actionis ouce z i deo
loquif oe feta z actione obliquetq: no cofiderat bicrar^
cbiam Pm effentil fed potius Pm coparatione predicta*
GT ad aliud oicedum gp traffufio in alios fupponif per
actione ut patet ex fupra oictis.i&b aut Dicit mgr bugo
cp in eo q? illuminat alios efficiimf piatis pfortestintel
ligedum eft oe ptlte in actu:l; enim ptatem in fe beant
quitum ad facultate ipfam tu actu bnt eam qn efficiunt
coopatores oei in boc qnlluminant alios ficut ipfi illu'
minant :gra aut eft in pticipatione illuminationis.vir'
tus aut in pfectione ptatis Pm babitu.officium ^o in o:
dine ptatis ad actuj.mtnifteriu aut in boc qb in officio
i actu Dicto non funt ex (pP'ta P^te fed ut miniftri obfe
quetes oeo. £t ex boc etiam patet folutio ad ultimum.
GJ2ld id qb obtjcif cotra Diffinitione feciida oicedum
g?bcc Dictio quadi infinita eft tnfe z indeterminata lj
per adiuctum finif z oeterminaf. CT 2fd aliud oicedus
cp Difpolitio bic Dicit otdine q: boc qb in maltb0? quati
tatis eft fitus boc eft in fpualtbus otdo.GJ aliud oi
cedum gp oiffimtu vno z fimplici note oedarat Diffini'
tionemf m gp Dicit pBus.qui Dicit vnu quodamodooi'
cit multa . fimprtn oedarat Diffinitio oiffimtus^tETSd
aliud oicedti cp imago Dicitur bic fimilitudo no in vno
tin : fed in pluribus.eSft enim fimilitudo bierarcbie ad
ceum in babitu gr e z officio ptatis Pm actum no tn fiv
mitur bic imago ficut in gen.ubi Dicif . bomo factusadl
imagine oeUfic loquitur Sug° in Pmonefuo.GT Sd
aliud oicedum qjfpeciofum in fpualibus oidfftilgess
pulcbuim in intellectu z boc tangit per,pp:ie illumina'
tioiiis Pm qui bonitas aut z potetia Dicunt attributa Di
uina Pm opera creationis uel gubernationis mtldi.ad
opus enim exigif ^mo poffe* i° fcire.30 uoluntatem ad
opus babere.GTSd aliud oicedum gp tfta Diffinitiocut
pus oieni eft) oaf in coparatione ad exeplar.Sctio aut
Dicit coparatione bierarcbie ad inferiora:? ideo tacetur
bic actio z fit metio oe o:dinibuo z fciettjs.CT S* autej
obycifqj Difpolitio Dicit btcojdme? ptereafit mentio
oe oidtmbus in Diffinitione z ita metba nugationis eft
in oratione . ©icendum gp Difpolitio Dicit bic otdinem
copletu in tota ptlte % actione z fcia.fed ordines oe qni
bus facit metione in Diffinitione fpeciale otcut conuer'
fione ad pftncipiu illuminationum z ad inferiores Pm
banc illuminatione z illa. £ t ifti ordines funt partes Di
fponis qs notat in fmcipio Diffmuiois.Cu^d aliud Di
cedum ^ .pprturn Dicif ibi qb eft pportionatu z no ex
.pptijs babitu. G7 3d aliud oicedum qXficut patuit fu'
pra)illuminationis affumptio eft purgatio z pfectiotfed
oicif illuminatio Pm coparatione ad ipm agente z for'
ml agentis. £t cum ifta Diffinitio oetur in comparatio
ne tali potius tangit illumtnaiione z purgatione? pte'
ctione.GT^d aliud oicedum q^Pm cornetum fupra in'
ductum illuminationes ex innmis? occultis oei proce
diit ? quitu ad boc Dicunt myftica ? mvftcria z no Pm
q? funt partictpata.GTBd aliud oicedum gp facrificium
fumit in illa fimilitudine ut,pcedit obiectio.lj enim illa
minatio facra fit eo gp a facro .pcedit tn angeli illumina
lio no eft facra nili iteru offerret eam oeo per relatione
ad ipm in laude z gloria. GT^d aliud oicedu q^ppriu
pri ncipiii Dicit ibi .ppriu bncipiu illuminationis lupio'
ris bierarcbie ? bec non eque (pxime bnt fe ad oes bie>
rarcbias:? per pus no eque ppc.GT 3d alib Dicedu gp
ut licet tlgu ouo.f.^pomone poffibilitatts naliter ? oe'
bi tu modu acqrendi illuminationes.f.q? no pfumat ex
.ppria ptlte ? viribus^prys fed oeuotione expectet a Ii
beralitate ? bonitate oei illuminationes. Sic enij Dicit
anfelmus.Uuciter jjpter boc cecidit qa pter ordine ex
,pprijs viribus uoluitbere adquoduenilfetfi ftetifiet.
GT2fd id qb obijcif cotra tertia Diffinitione Diceducut
Dictu eft fupra)® bec Diffinitio tangit fubam bierarcbie
Pm totum ? no Pm partes:? tdeo oicit eam ptatem ordi
natam efie que ordinatio attedif in modo pticipldi illa
minationes ? traffundedi fup altos.? qr fcia ? actio onr
partes efientiales bierarcbie ideo no facit metione; oe
eis. GT 2fd aliud oicedu cp reru facrar u non Dicit ideo
quia perfe funt facrerfed qr ptas earum Pm facra oiftiri
guif.G72fd aliud oicedu ® coparatio ad pncipiujillu'
minationu fupponif iu ordine cum oicif ordinate ptas.
GT#d aliud oicendu eft quoddl oniumeft tprani Pm
oppreffione ? arrogatil faftus z fupbie:? eft pominiu;
fuperponis ppter .puidetiam ? gubernatione fubdito'
rum oe quo oicit ebriftus . Uocatis me magifter ? one
z bene oicitistfu; etenim ?c.piimu ontu; intedif a plu'
ribus.imoniurn eft oe pfectioe bierarcbie.GT Sd aliud
oicedum gp eft ontum fpeciale in appetitu exaltationis
fup imutatiulpuitute materie ? boc eft fpeciale oonu;
oe pfectioe onan'onu5.£ft etil ontu; gnale in prouide'
tia ? gubernatioe iferiox ? 15 fgredif oiffone bierarcbie
GTSe oiuifionebierarcbie.
„ Ecimdo querif De&iuifione
bierarcbieper partes.^ t querunf ouo.Muo?!
primu eft oe oiuifioe bierarcbie in comuni.zm eft oe oi
uifione fpecialiter angelice bierarcbtetquia oe bac fola
intendimus. GTHmculus^
„ ^ primum pce*wrtic.D«
cif comuniter gp eft bierarcbia fupceleftie que
eft otuia.? eft bierarcbia celeftis que eft angelica.? bie'
rarcbia fubceleftts que eft bumana.GT Sed ptra banc
4°: cocqtteufe
cimfiouemvidefeffeauctoritas fupra inducta que Di"
iit gp bierarcbia oeum babet oie faere «fete? actionis
sucem? ita bierarcbia non videf effe oiuina.1frreterea
boc efl cotra Diffinitione bierarcbie.f.ptra l?anc partem,
oeiforme quitu pofiibile efl ft mtlans z ad inditae ei Di
uinitus illuminatioes iit Dei (imilitudinefppo:tionabi
liter afcedene/Jbteterea nulla videf effebumaiiarquia
aia £m 2!ugmilluminatiotiu que funt a f>mo ultima w
latione elt percepriua.tlltima aute relatio no babet cui
infundat , CUteriue illuminationee qd fbale ell bierar/
cbietfm Dionyfiu.Cp5o!b oicedti cpfim oiuifioes oa
tasa beato Dionvfio bierarcbia no oiutdtf nifi in ange
lica z bumanl.Si aut atteudtf imerptatto nofstm que
eff facer pncipatus tunc pot Diuidi per omini angelici
z bumanl.£t fi queratur fub quo comunt fitilla Diui^
fio Dicedu cp fub comuni in pluribue oeqbue fim pro/
portione oicif.CT 2fd id qb obycif pe bumana oicif gp
no oportet q? bumana alij bierarcbie fim natura infum
dat illuminationee ficut ipa efl alia natura ab angelica
nec etia oportet gp per aliii modii. Ultima aut relatione
percipe illuminatioee efl z in fymbolis z in enigmatp
bue pteplari ueritate z ^Velatione pcipe efl in itellectu
oeiformein lumine pteplari.q: ficut oicit beat0 Dion?
fiue 20cap°celeflie bierar«bie.£e!eflee effentie utintel
lectue intelligutiu^ta qb eie fae efl.noefto fenftbilib0
imaginibus in oiuinaecqultii poffibile effreducimur
comeplanonee. £11 tn in bumana bierarcbia oillinctio
fm gradu in officye z ordintb0 z a fupioribue ptae oe'
fcedit z illuminatio in interiores z fupiorti lucidiue efl
pteplari $ mferio?:licut Dijcit cbriflue aptis.Uobis oa
tus efl nofce myflerium regni oei ceterie autem in pa'
rabolis. CP^rticuluss0.
, £cundo queritur <*«*
fione bierarcbie angelice . £t fi fumaf oiuifio
Dionyfij i o e celefli bierarcbia cap° 6°.ubi fic oic.Ois
ibeopbania celeflee effennae noue uocauit manifefla'
tie cognoiationibue. Ifras Diuinue nofler fanctue perfe
ctiorq, fcilj ]&au!ue qui raptue efl ad tentu cclu in tree
fegregat ternae oifpones.CET £t prima quide effe Dicit
circa oeum ejcncem femp z attente ipil z ante aliasvniri
imediate tradita fanctifiimoe eni3 tbronoe z oculofos z
penofoe ordines cberubin z ferapbin bebreo? uoce no
minatoe fm oibue fuppofiia ^pinquitatej circa oeum
imediate collocari Diurno? ait traditio eloquio? mani/
teflatione.£rinu igif bunc ornatu quafi vim eque or/
dinata z uere prima bierarcbia comunis nofler magi''
fler ait fetis IfSauluerqua no efl alia oeiformtor z pfe ,p/
portionibue Dtulnitatie illuminationib0 imediate ime'
fior.Secunda $o effe ait eje ptatibue z onationib0? vir
tutibue copletam.£ttrinaru5 nouiffime celeflium bie'
rarcbiaruangelo?«arcbangeIo?«piincipatuuDifpofi
tione,(CXtrca oifione igif ifla querunf ouo.f.oe rone
oiuifionie z oe fingulie bierarcbjjs . De rone oiuiftois
querunf tria.quo? primum eflcuiue nature oiuifio fit.
*moe fufficietia oifioie.jmoe ordie ptiu oifi z oiuidetiu.
CETSrticulue s°. £ui0 nae fit oifio bierarcbie agelice.
, D primum .pceas u.cm
fit multip^oiuifiofm 'j6oemuocie z reriiXo/
Hat cp ifla oiuifio no efl uocie in fignificatibee.C* 3te5
illa que efl rei aut efl acentis aut efl totius in fuas par/
tes.£oflat gp ifla no efl acentis eo cp non oiuidif acens
in acentia nec acens in fubiectamec fubiectu in acentia.
Si aut totius in partes.tuc aut erit totius utis in partes
z orias fuas que uocaf a ^Boetio oiuifio generis in fpe
cies.&ut erit oiuifio toti0 integralis in partes materie
fue,£t videt gp neutrum boru poffit effe. Si enim effet
totius ulis in fpes z orias effent ille orie z ille fpes in to
Mo feptima ^
to coequeuo z non vna f»us z altera poflerins.lhierar/
cbiarii aut alia ell fnprema salia media z alia poflrema
Sffr no pot effe totius integralis in partes malee quia
totum no pdicaf oe illis.bierarcbia aut pdicatur oe fu^
prema poflrema z media ♦ CET Solutio oicedum gp fm
aBoemquoddaefltoturn ptaiiuus tllud quodamoefl
mediii inter totum ufe z totum integrale.^otum enim
uleeflin qualibet parte fuazpdicaf oeilla ficut enim
probat pBus 7°metba£e.OLuia efl pereffenrta efl idem
uii-zpartiailari.^otu $o mtegrale no efl in aliqua fua
rum partiu uec pdicat oe illis. Sed totu ptatiuu5 efl in
qualibet partili I5 110 egpoteter fed inpma fm minus z
in feba ut potetiiis z in ultima fm totu poffe . €t pofui'
mus fupra ejcepla. £t ftfiter boc iuuenif 111 qone oe or'
dinibus z tale totu Dicimus effe bierarcbia ad primaj-z
ad media z poflremaj.Si aut obijcif gp f m boc bierar^
cbia f m Diminuti ronej pdicari oe poflrema z f m pfe
etione oe media :zfm pfectiffima 0 e fuprema^ ita no
oes orte polite in Diffinitione oebet couenire inferiori
bierarcbie qb falfum efl.fQ^Dicedu cp orie no minuu^
tur in aliqua fed actus z opationes ad quas ordinant il
le orie no eqpoteter couenerut lingulis bierarcbys.efl
enim in fuprema maior fcia z plenior actio qj in media
«poflrema. CT2lrticulus60.
8 £cundo queritur oe fuffi
cietia buius oiuifionis,£t videf gp multo plu/
res oebet effe bierarcbierqr fi vna fumtf penes imedta
te couerti ad oeumialia penes couerfione fup boiem z
inedia fup multartunc videt q? penes conuerftone fup
qblibet medium fumenda fit vna bierarcbia.llbreterea
Dionylius vtdef uelle itt qualibet pfona angelica fit 0»
flinctio triplicis bierarcbie.oicit enim fic jc°cap°celefli5
bierarcbie f m ipm vnufqfqj z celeflis z bumanus a nir
mus fpeciales babet z bmas z medias z ultimas ordP
nationes «virtutes. Si igif f m quilibet perfonam oP
flinguunf bierarcbie tres iu magno numero videntur
cffe.(E3* videfcptm oebelt effe ouerqr oupr vtsfcil5
afliflrijc z miniflratri]c.ergo vna bierarcbia oebet ee pe
nes affiflere z altera penes miniflrare z no plures.illec
pot oict gp tres fint ppter tres actus.f.purgare tl lumina
re z pficere.qr f m beatii ©iomilli actus couenitit omni
ordini z omni bierarcbie ♦ Si forte oicaf cp tria funt oe
effentia bterarcbte:fcil3 ordo fcietia z actio.« penes illa
tria funt tres bierarcbie f m boc oportet q> ordo tm con'
uentret vni bierarcbie z fcia alteri z actio tertio : qb fal/
fum ell. St forte oicaf gp vniiquodq? illo? couemf trP
bus fed plus vnt^ alij cuilibet eo? ficut fcietia magis
conuenit fupiori z actio magis inferiori'? ordo medie.
CTXOlfliriftS fupra^batu efl exauctoritaiib°iBto/
nylij gp penes actione fiima pfectio efl bterarcbie.ergo
illa majrime oebet conuenire fupiori.l6:eterea non efl
eutdes ratio quo ordines f>me bierarcbie fumamur pe
nes orias feie.Sffr ordines medie bierarcbie itonoia
noia fua acctpiut a rone ordinis nec inferiores a ranoe
actionis.CT Si fo:te oicaf gp tres funt termini oeus.f.
z angelus z bonto:? penes couerftones ad iflos termi
nos funt tres bierarcbie . fim boc videf oiflinctio no
fitvniusronis qr ad oeum noellconueriio nili penes
accipe illuminatione ad bominem nifi penes fundere.
4ITS i forte boc no reputef incouenies boc em contra
auctoritate magiflrt IDugonis fupra inductl.oicitenij
cp angeli in eo qjillumtnanf fiunt gfepamcipes.tn eo
$0 gp illuminat efficiunf ptltis pfortes.? pilat bu> ouo
bus modis ois bierarcbia igif penes utruqj oiflingui
no oebcat.C73te,^ cum DU0 ?,,ter ^ babeant pus
enim efl accipere illuminatione «piiter fup alios fude/
re. videf gp ratio £ma oiflinctionts bierarcbie oebet ee
penes accipe : z ita nulla bierarcbia accipief penes to'
'j(b:imc partfsiume
uerfionetn ad boiem.CTSoIutfo Dicimus cp penes Di
uerftiatc illuminationi! accipit oiuilio bterarcbiaru.oi/
uerfiras aut illuminationu* cognofcif ex facultate r eci/
pientiu i no ex ptate iilumiuatie.Stcut enij Dicit Dio
nvfiue.oeus oibue equatr adelf fed no oia fibi equaFr
airunnfed vnuqdqj adelf fim gradu* facultatis fue.tllti
minatio aut no acctpif ntft a natura intellectualia ideo
facultas recipi edi illuminatione no inuenif nifi in illa.
<EXum tglf illuminatio Duobus modis fitaoeofcilj
fm q> eil in fe-zfim 3? elf in beatis erit vna facultas re'
cipiedi illuminatione ab ipfo exute fim q> ipfe eil in fe z
penes banc illuminatione z facultate elf fupma bierar
cbia.fm aut cp ipfe elf in beatis oupr ab ipfo illumiatio
nes fimt.ftTSimt enim illuminatioes .ppottionatefa/
cultati angelice fmpfpicacitate itelligetiequa ejccellut
boiem z penes facultate ad illas illuminationes acctpif
media bicrarcbia.CTSimt 1 ab ipo illuminatioes p:o
po:tionate facultati intelligetie angelice fim facultatem
qua cotingut intellectu bumantVr tllefunt illuminatio
nes accepte ab angelis z infinibiles boibus z penes fo
cultate ad i lluminationes acciptf bierarcbia. C7 £t ita
cum no funt plures analogice intelligetie angelice ad il
luminationes no erut plures bierarcbie.C £t boc pa/
tet iterum ex boc cp intelligetia angelica non elf nifi in
triplici cofideratione . £115 enim in tpfa fit mediu inter
intellectu oiutml z bumatiu pot accipi iu fe uefput que
da modii elf ptiges extrema citra vnti exns z ultra alte
ruzfic bebit triplice facultate, t£t ai vnicuiqj facultatu;
ppa rndeat illumiatio erit tripr modus illuiniatiomi:z
per pii s trip^bierarcbia.CTSed cotra boc videf efie cp
ilfa trip^facultas videf e(Te in quolibet angelo ai quili
bet intellectus angelicus fit medius inter oiuinuj z b«
manti.CTSd boc oicedu cp boc uerti elf:z pp boc Dicit
iDionyfi0 in auctoritate filis iuducta q? in quolibet eo»
funt^me z medie -r ultime ozdinatiohee z virtutes illu
mtnattonu nibilominus tii in ipfis etia angelicis agmi
nibus que funtfim fubtilitate eflentie nature -zpfpicac»
tatem intelligetie magis accedtit ad extrema st queda*
magis ad modii, filia que accediitad extrema plfitutit
fupiore z inferiore bierarcbfa.illa aiit que efl ad mediu
Ifituit media. &t buiufmodi file in na elf in aia fenfibi
que media fit iter ronale z ttegetabile ut Dic ac in
libzoDeotffinitionibus.oia enimbiitia fenftbileaiam
bfttfenfum alique zin accefiuad Ionem qnedam funt
in extremo queda in medio:-: in extremo iuxta uegeta
bilem funt illa qbus t nelf fenfus nec iniit memoria nec
Difciplma ut funt aialia no bntia fenfus Difcipltnabiles.
quibus aut ex fenfu qtiideinfitmemoria fed non Dtfct
plina ut illis que bnt vifum z no audmi5 ut apes z que/
dam aialia anmiloficozporis-: illa funtquafi in medio.
Oiutbufda aut iniit ex fenfu zmemomz otfciplina z il
Ia fm parti participat experimetis fed no ad acceptione
illis eo cp nefcitit reducere multa ad vnu3 qd exigif ad
experimetuXIndecum mpr fit^ncipiu artis z fcientie
fenfus.f.z memoria z experimetupatet qifenftbiliutn
queda funt in remotiflimo a rone cuius efl ars z fcia (i
cutilla que pticipat^mo pncipio tm.f.fenfu.-r queda*
funt magis accedetia ut illa que parncipat pmo pncipio
z 4?pmquiori.f.fenfu z memoria. CT quedam funt
jPPinquilTima.f.que bnt^ncipitl p:imu z(ppmquum z
attinges artefim aliquid ficut illa que bnt fenfum z me
morca z Dtfctpltnam iit aliquo experiineto fimilem.£t
boc elf qj oicit p!3s in b°metl;>acc, illatura aut fenfus ba
bentia funt aialia ex fenfu aut quibufda eo» no ilit me/
moria quibufda autinfit.£t,ppter boc alia qutdeptu/
detia alia #0 Difciplinalfiliora non pofitbilibus memo
rarid&udetia ivo fine Difciplma funt quectiqs impofliv
bilia funt fonos audtre.t.auditione oiffinguere-zad ali
quam nottctl z Pm quofda funprnd audire ut apes % (1
aliquid buiufmodi genus afalium elf.addifctmt aute$
quecuq5 iuxta memoril.i. cum memoria-: buncbabet
fenfum.f.auditualia quide foitalTts viuut -z memoriis
expimett aut paru participat qj.f.ad Difciplma fed non
ad acceptione ufis fed boium genus pticipat z arte z ra
tionibus.Dtcedum igtf ad p:imu $ media in numero
funt multa fed in rone no funt nifi vnu z penes illi co/
mune rone medtj fumif media bierarcbia. CC Sd alid
oicedum cp Oio° non i ntedit cp in qualibet pfona funt
tres biera'rcbie:fed intendit cp triplices illuminationes
funt in quolibet intellectu^ppter cam iam Dicta. CT 2td
alia oia patet folutio ex Dictis.£t intellectus buius folu
tionis elf in 4°cap°ce!eflte bierarcbie fi qs Diligeter in^
fpiciat ubi ,pbat Bio^gp boc oium efle z fup oia bontta/
tis ,pp:iu ad comunione fuaea que funt notare ut vni'
cuiqj eo% que funt ex .ppua Difftntf analogia.oia enim
que funt participant ptouidentia ex fupelfennali zc au
falilTima Dininitate manantem. C"2fritctilus 7®
, £rtio queritur oeoidtnebie
rarcbiarum.fiSt querif que ratio otdtnis fit in/
ter eas.£um enim bierarcbia fim ronem fua pdicef oe
vnoquoqj illo» videf cp eque lint in rone illa.CETSolu
tio ad boc oiceduin cp o:dinan? ficut partes totius pote
ll atiui tllaru aiit o:do elf cp qutcqd pot inferio: pot iupe
rio: emineter fed no couertif ; z ideo fupma que babet
maximupofiead oes illuminationes elf pm: zoeide
media zpolfremo tertia. Hdargmentum autem cotra
factum patet folutio ex iam Dictis.
CTOe lingulis bierarcbys»
a ginde queritur De lingulis
bierarcbys.gt querunf tria.f.De pAi\ f.&e
piima queruntur ouo.f.oe otdinibus in ea politis z oe
^pjietatibus bierarcbie ozdimi illo».C»e o:dtntb°que/
runf ouo.f.oe lingulis otdinibue-zoe oibusmcomu'
ni.©e lingulis otdinib^querunf tria.f.Oe ferapbin oc
eberubin z oe tbtoms . Oe ferapbin querunf ouo.f.oe
ipfoo:diezDe^p:ietatib°ipiuso:di6. CTHrticls 8°.
d gtnde t>e ferapbin ^
ritur quid fit.£t fumaf ratio ©ionpiij qui oicit
fic cap° 70 celelf is bierarcbie.q? fancta ferapbm noiatis
Dicit tntedetes aut calefacietes.Sed cum ferapbin ^ma
couerlio fit in oeum fim accipe:videf ap pottus oici o et
bent tncen fi uel calefacti qj tntedetes uel calefacientes
dr3tem cum litpuerfio in oeu5 fim acceptione tllumi/
nationum magis oeberent oenoiari a lumine qjab ar/
dore.^tem cum oue fint^pprietates ignis.f.illumtnatic
uazulfiuazvna illarum coem babeateum celo.f.illu/
minati ua illa videf efie nobilto: igif ab illa nobilio: ov
do potius oeberet Denotari.CT3tem cum queda,pp:ie
tas ignis fitfimficcttate que fequtf caliditate.i^ueritur
utrum aligd limile fim fpiialia iniit ferapbtn.CC* llbzete
rea querif que Iit otuerfitas inter intederez calefacere
que duo onr manifelfari per nome.C Solutio oiceii/
dum q? vnufqfq? o:do(ut oicit beatus 0:egorius)illiu«
Doni cefef note q: plenius accepit in munere: ita tame
q> fupiores oia oona inferto» babeat emineter z i ferio
res fupio» no emineter z boc infra explanabit. C* Se
rapbinigtf ab ardore cbaritatis ferapbin funt appella'
ta:q: ficut oicit beatus iSernardus in 190 fimone fuper
cantica. Serapbin tpfa cbaritasoeus in fe a oeo traxit
iabfo:butt augiu eundem rapuit fancte affectioisar'
dorem ut vnus 015 oeo fpiis efie videanf ad inllar ,pfe
cto ignis qui aerem quide infiamat oumfuu ei totum
calore irn^mit induitqj calore no ignito fed igne fecifie
<ernif:amat itaqjpcipue pteplari quide tnoeoebem'
bin quide* fefam cuius 110 elf uumerus.Serapbin ^0
Be40!CO£C|UCUiS
«baritate que nunqj ex«dit.(]j:£d prirnu ergo oicedtl
<p jncefum ? calefeaiuu Dicunt plenitudine fufficientie
(paritatis fed no plenitudine copie qua l?nt no ignitu;
fed ignis vnde ut noter cp ex abudaiia claritatis eopio
fe ena alijs poliunt itundere potius onr calefactetes qj
calefacti aut incefuQE&d aliud oicedum cp ouob° mo
dis cofideranf irte oue,pp:ietafes luminofum z calidu
fcil; in fe ? in ozdie ad vita qua faciunt in fe luminofu;
©ignius eftq; calidu.^n ordine autem ad vita calidum
pzo;umu efl vite.luine enim per calore operaf vitam in
nalibus ? ftlV in (pualibus.Oita igitur glorie z vita gra
lie fim coplemem; gre funtin calore affectiois.fim cba'
ritate ? fi m minus pfecni in luce imdligetie.£t per boc
patet folutio ad feques, C* &d alid cicedii cp calo: vita
lis elt fim igneii celum z ille calo: fim pftoe hc mirificus
potius e ll m bu nudo qj m ficco : z fic oici mus oe ardo'
re ferapbin cp pafcif z nutritur bumido pietatis z oeuo
fionis.GTad aliud oicedu; ® calo: eftfim igneii celu;
no elt idem calefacere z tncedere.oia enim que incen'
dunf calefiunt z no puertif.? fic ferapbin fupiores qui
de fpus inferiores m fe totos incediit tanqj ardori cpa/
ritatis magis aptos.inferiores aut ad o:iam iltorii onr
calefactetes ad modu; ignis qui vicinafibi incendit?
i gniuremota autem calefecit tm«
CTBrticulus 9°.©e proprietatibus ferapbin*
e i£cundo queritur ©ep:o
prietatibus ferapbin que afltgnanf a bto ©io'
nyfio 70 cap° celeltis bterarcbie fic Dicente , Serapbiu
notatio aut manffeltatio oocet mobile femp eorii circa
©iuina z intefibile z acutu z calidu z fupfmndujtruete
i forfita intime z inflexibilis fupmotionis z fuperpofi'
toy, reductfue z actiue exeplatiuu; tanq; recaiificas illa
<z refufcitans illa in cbaritate fimtle z igneu celttus z bo
locaulte purgatiuii z incirctiuelatu? mextinguibile ba
benteqj fup luciforme z illuminatiuappuetate ots tene
brofe obfcuritans pfecutrice z mamteftatrice * Didetur
aut incouenieter attribuere eis mobiletfummo^enim
•ngelog magis quiefcere elt in contepIaUone.tr llbre
terea cum oicif mobile videt fupfluere incefibile . 3te;
cum oicif fupferuidu videf fupfluere calidum.Cl&e
terea cum ©to°ibi no afllgnet nili que ,pp:ie coueniut
angelis no videf ©ebere aflignare^pnetates ignis que
fymbolice coueniut.cr3te,1> acutu; elt in angulis z in
«ocibus z faporibus z ingenijs z querif per quem mo
dum fumaf bic.tT3tem querif quaFr oicat fonita ititi'
metper boc enim videf inuere cp tllapprietas poffit eis
ineffe z no ineffe.C[r3tem boc qd oicttinftejcibilie fup
motionis videf fupponi in inceiibili z mobilijte cum
©icit fuppofitojz reductfue videf fupfluere qd fequitur
i actiue. tTlIbteterea cum Dicit cp refufcttat in finule ca
lidttate interiores videf inuere ap inferiores equantur
fupioribus calore amoris:? ita efficiunt oe eode; ordi'
ne qd falfum eft.CET l&eterea em Dicit bolocaulte pur'
gatiuum videf inuere cp aliqd coburut in inferioribus
z buius cotrariu videf cicere inferius in eode cap° ubi
©icit cp illi oe prima bterarcbia in fubditis oino funt co
tumelti nefcietes.CJJtem obycif oe boc ap oicit incir/
cuuelatum.boc enim no videtur ^ptium ferapbin fed
oium angeloru comunerqr oes vident facie ad facte m*
IU 3tem boc cp oicit inextinguibile videf fupponi per
igneu celitus q: ignis celi tnexttuguibilts elt z incorru
ptibilte«CEr “^tem b:e fuplucitbrme z illuminatiua pro'
prietate magis, pprutm videf effe cberubin q; ferapbin
qr cberubin elt plenitudo (cie cui conuenit lucere z illu
mfnare.lfsteterea querif que fit illa tenebzofa obfcurP
tas qua ifequtf bec illuminatio cu infra in eode capfo
©icat cp illas effentias oe fumma bterarcbia puras effe
citunadum elt ut imundis maculis z i nqnationibus Ii
m feptima 4®
beratas neq; ut materialiu recepuuas fentafiaruffed ut
omni Diminuttone mildas «alttores z omni fupfirmc
toteplofimexcellenttlTtma caflitateoibus oeifb;mtfl1i'
inis virtutibus fupcollocatas.lfceterea que oifferetia
elt iter pfequi teneb;as z mamfeltare eas.C* Solutio
oicedum cp tfte (pp:ietates fumunf ad modu5 pptieta'
tumtgiiis.€tquedam fumunf fim p:op:ietate ignis in
fe.queda aut fim cp agit in cremabilia . Jgms aute in fe
babet,ppnetate leuis z ^p:ietatefubtilis tu partibus ?
.ppzietate calidi ?,pp:ietatem lucentis.£t per boc qr elt
fttbtilis in partibus elt ipfe peuetratiuus? oiuiiiu’ cre/
mabiliucftcut oicit pbs m topicis)cp ignis elt fubtiliffP
mum cojpusin fpecte.Onde etiam corpora que multtl
(tricta funt m poris no oe facili recipiunt actione ignis
ficut bebanus z quoddam genus lane. £t ficut criltab
lus non refoluif eo cp per frigus oino pltricti funt peri
remoto ab aqua uftter calido ficut oicit pbs in polterio
ribus.Jjjnis enim agens per caltditate aptt poros cre/
mabilis?per fubtilitateingredif in ipm oiutdes parte
a pte z fiipteruedo qualibet pte puertit tpm cremabile
totum in igne? ad modujbunc loquif ibi Oionyfius
oe ,pp:ietatibus ferapbin que funtin numero.xvj.qua
rum octo funt fim accipere illumtnationem:?octofim
comuntcareeandem infertoribus.j£t ille quidem que
funi fen accipere multiplicanf fim^pprtetates ardoris
in ronalkreaturafen coparatione ad ,pp:ietate; ignis*
U nde queda funt amoris in fe.queda aute amoris fim
coparatione ad ibiectu in quo elt.ille aut que funt amo
ris m fe aut acciptunf tn coparatione ad leue igmssaus
ad fubtile aut ad calidu;. £>i ad leue illius erit moueri
furfum? boc erit fim tres ptatesin igne.f.fimcopleta;
potetiam ad actu? fim potetiam illa in actu:? fim cofoy
tattone illius ne ab actu poffit impediri per agens con
trartum.ad boc enim cp ignis afcedat oportet ipm bere
coplemetum ? actumleuis qnt elf afcedere ? incedi na
turam leuis in ipfo ne oe facili per alterationee contra'
no# efficiatur graue ? minus leue ? fim modum eft in
ignie cbaritatis.^rimo enim eleuat affectu ficut eleuaf
leue ? pfequeter afcedit affectus in fupiora per oefide'
rium incenfu;. £t tertio confortat in fupioribus ne oe'
lectef in ima . £t penes illa tria funt pprietates tree.fi
prima fcda?octaua que funt mobile eojrfemper circa
oiuina? intefibile ? inflexibilu fupm Jtiott.C* 3c6ni
aut coparatione ad ppaetate igni? que efl fubtile m pti
bus ? penetratiuus ? boc puenit cbaritati per boc cp pe
netrat amatu per affectu no enim manet in exteriorib*
tm fed in intimis amati pafcif? reficif per fruitionem.
<£■£1 bec eft quarta.pprietas fup enumerata a Bionf'
fio que oicit acutu.flSer coparatione aut ad calidu igni;
funt oue pprtetates.C’ llSrimo enicut fupi us oixtm'’ >
ignis oando calore aperit poros cremabilis z pfequeu
ter fubintran$fupferuet?fupuritincededo:pm crema
bile quaFr no couerteret in tgne.CT penes bec ouo
funt oue ^prietates cbantatts.][ber calore enim affect*
quafi in apenedo quofda poros amati oum confiderat
inulta fpectalia ooua quare amatii oebeat oiligi in li:y
gulis bonis fupferttet amatii ? fic fumunf oue,ppetate{
enumerate.fitertia ? quinta que funt calidu ? fupterut'
dum.CScdm aut coparatione amoris ad fubtecni in
quo eft funt oue pprietates.vna fim coparatione ad itei
lectu que trabit amor fim gp oicif ubi amor ibi oculus.?
eftfexta^pprietas que oicif tncefibile.CT^I^ra eft fim
coparatione ad uoluntate que eft ^pnu fubiectii d?art'
tatis que uoluntas eft intimus affectus:? bec eft ppne'
tas feptima enumerata fupra que oicif itima.C" £tiftc
oue iprietates no inueniunf in igne qr iftascut Dictu;
eft)no babetamor fed tn coparatione ad natura iutelle
ctuale in qua eft.2llie aute octo acctpiunf fim reductio^
nem ad actionem in interiores ? fim ouas proprietate;
Ibdmepartfe fummc
fgnfe que ftmt lucere z lgnire*Unde fim coparatione;
adppuetatequeeft ignire accipit ouob‘>modfeX(piK
eft oeftrocauum ptrary in fubiecto:* ,put efficti ea que
funt nunc in ipfoppne** fi l?oc mo accipit fumif adlpuc
in onplia comparatione.f.abfolma-z refpecttua.Jgms
enim ipm cremabile bmo facit ignem;* per piis cbbu/
ffibtle affumlat cobuftiuosfacit ipm ejceplum cobure/
tis J m aut gp ipm cobuftibile efficifignisficadbuc Due
funtopatiouea iguiain eo.f.impffio fpeciei ignis z im
pjeffio oifpoms sd foem. £t bec oifpoiitio eft ouplejcX
pnma que eft impflio caloris in feruore : z ultima que
Dicit neceffitas que eft impffto caloris in feruore funi'
tno ad que De neceffitate fequif fpes ignis immediate*
jfitfim illas comparationes accipiunt gnque^pjieta-'
tes fupta enumerateX.nona que eft e^eplattuti.ipoc citi
accipif fim cp ignis amoris in perfecta fpecie cbaritatis
inferiore incefum fupiori icedeti affimilat.*j/queeft
£m impfftone piime bifponie z bec Dicitur reealtfitns*
tT £tna que eft fim impffione ultimate Difpontsi bcc
©icit refufcitans in ilmtle caliditatem.<E7£tua que eft
fm imf>ffsoue fpeciei z bec Dicif igneu eelif.C’
que eft #m oeftrucrione cotrarie ©ifponis in fubiecto z
bec Dicit bolocaufte purgatiuu;:* oicif ab bolon qb eft
toni z cauma qd eft incediu q: toni incededo purgat ad
iUitiidme ignei celit^CJSecudu coparatione aut ad il
iam ^puetate que eft lucere eft oup* coparatioXin fe z
ad effectum.£t in fe eft Dup^fXm .ppzieiarein z natu-'
ram.^pau enim eft qb mi foli puenit amediaie autes
circa oeum effe* illuminationes eiusimediatebabe/
re,pp:ijflime no puenit nili cbernbin ut patebit inferi9*
CT Quo ad boc eft ,pp:ietas 14* que 0: icircuueiatu eo
cp radit! Diuinii no recipiutnili a Deo no uelatti periuo
iutationi alicuius creature inucllttur natura etialuml/
tus celt eftqb no ejctinguif.ppter incoiruptibilitatecelf
z fic eft lume inejttingutbtle in oeoan creatura aut ejets
guibile:* ex boc accipif ^ptietas isd que ouiftnejain/’
gutbtle.C" Scbm coparanone #0 ad effectu que pfeq
tur illuminas in illumiato eft ulti^ftetas que eft W
bere fuplucifonne z illumiuatiua .ppuetatem ois tene/
biofe obfcuritarts pfecutrice* manifeftatrice;* Dicitur
fuplucifojmis #m coparanone ad iucepnmXtllumina/
tiua aut £m coparattoue ad iteriore tllumuiatu;.fir SI
$0 obyciaf cp ille .ppiietates fucceftiue funt in combu/
ftiuoccobuitibili qb no couentt angelis.Oicendunu
fm Bugmin 40 fuper genelim ad Iram.cp I5 oia facta It-'
mul funt in cognitione angelos fimtepusiiibflommufc
tii Diltinctio reru; eft in natura que ptinet ad Diftmctio
ne Dieru. £t ita mnis bec omnia fimul fuit lubilomiff*
tfi eft Diftinctio effectui! fm quos eft Dtftinctiojppneta^
tum.C^d obtecta atit Dicedum ad p:imu Dicit q? mo/
neri circa a mani eft quiefceret-r quiefcere amore a mo/
tu circa amatu eft languere amore «elfafttdtre* QT&ct
xmz ?mpatet folutio per Diftmcuone.tCTQd 4m oicedtl
qKftcut Dicit pbus m f oe ata)uo cotingit iutelltgere fi/
ne tamafmate.t ideo cum ©ioupfius loqutf ad intelle
ctmn nrm oportuit cp ^paetates fpuales que fantafms
i a no faciunt in nobis ejcpumet per ppuetates coiportl
jfantafias faciettum.CT Md sm Dicedum cp acutu fumif
bic per effectu pro penetratiuo.Sicut enim ingeniti Dt
cif acutu quia fubtiliter penetratrones itelligibilesuta
amo: Dei Dicif acut° qfi pttngit fubtiliterad oie partes
boni qb eft in amato*CJ3fd 6moicedum 9? bic foifitait
no notat oubtetatemffedq: vito modo eft' imtmeXfm
pUmdatione z pofiibilitate affectus .ppuetz alio modo
uoummeXfim ronem amati : quia boc eft infinitum*
tmenfum * no potpftmdart ad plenum ab aliquo crea
to.fT^d /"patet folutio per oiftmcitonefdOJ 5ld Sm
©icedu5 cp reductiuti * actiuii Differiinquia vnu eft per
alferuiaato cute eft per purgare illuminare % gfkeres
fed reductio eft per ejteplificare ad 9mDtcet#
dum qtfimtlitudo eft ouplejcXin modo recipiediillu/
minatione z in babedo eam z in modo recipiedi iferia
res no equanf fupionbus quia penes modii recipiedi
oiftinguunf bierarcbie * Sed in babedo illuminatione
nibil ebibet aflimilari quia fupiores per comunicatto
nej boc qb bnt refundtit in inferiores;* fient vnaquecg
bterarcbiaCut fupy Dictu elD^pontonabiTr in Dei limi/
litudineafcedit, C” Hd ioOT Dicedum g? I5 inferiores b*
beant aliqua Difftmilttudine illuminationis m bec 01P
firntlttudo no eft in cotumelia quia cotumdia eft in vi'
ft0*nibilomtnus tn eft bec argumetatio ejc piaua intelli
gentia Ire quia fubtectis no fupponft ibi inferiores au/
gdos fed potius ea que fubiecta funt fub materia z paf
fione. £t tutedtt Dicere gp fupiores angeli funt nefcieti
tes.uio erpertetes cotumdia tranfmutartonis * mate/
rialuatisin fubteaisddu numero fubiectou mae * paf
fioimm.CSd nmoicedu5 cp incircuuelatu5 Dicit ouo/
bus modis.f.per p:iuat(one udi qd eft fpeculu * entg/
ma? fic oee angeli bnt incircuuelatu radium *ecclefia
militans babet ctrcuudatum.£t Dicif etiam tncirctiue/
iatuj per puuatione ad participatione caufati tu quo Iu
cet * fic incircuuelatu ttn eft in Deo.circtiudatu in oi bus
beatis in quibus lucet lujc omina * participata «x fic fu'
mi qui funt oe ferapbin bnt radium incircuudatuuute
riores aut no ita * boc ttelligedus eft eo modo quo fup
©ifttnctu eft oe tbeopbanys.CT 23d um patet folutio p
©iftinctfone*C’^d ^'"Dicedum gp oia que funt Iferia
rumejccellemerfuntfupio^ inbusque Difttnguuutur
f> m natura totius poteftatiuimibilomtnus tn eft lucidti
qb efl male ad calidu fient eft lucidu cbaritatis:* eft lu/
eidum perfeejcns qd pttnet ad cberubiu ut infra oicefr
C£T2f d i4mDtcedurn 2* obfcuritas tenebiofa eft abfen/
liailluminariois ocfup ueiudis ut lup:a Dicta efttgna
rantta fiue Diflilmilitudoillumiuation(0«nnde patet cp
110 fupponit aliqua; imunda macula necetiifamafia;®
IT Sd ultimu Dicedil cp pfequi eft Depellere pauatio/
«em tgnorancie manifeftari autem eft ponere fubiectui
ignoramte in lucem fctbtlis manifeftn
ITIDe cberubiu*
a £tnde queritur severa
bin.£t quemtur Duoifcilieei quid fmuz oe
ppaetattbus eorum*
HTsQutd finteberubin* articulus m%
„ © primum pee#* &. m
eft beatus Dionpflua in. ?° cap® cdellis bierar
cbie.cp nolatio cberubin manifeftat multitudine fcien/
tie aut fufioiie faptcne^Sed videtur effe inconueniens
q: Dicit multitudiudquia mulritudo cofiftit tn pluribus
©ifcretts * bec eft fcia que caufaturab eme cuius pauci
pia * Differetie z paflibnes funt multe*Sda aute a qua
Dicif cberubin eft fcia oe Deo tm * fic ipfa no videf effe
in multitudine fed potius in vnitate.Jtem fcia efteut Di
cit Sug^oe bumanis * penes banc non eft gloriaagif
videf cp nullus ordo * majtime in fup:ema bierarcbia
©ebet Diftingui penes fciam.Jtem eum fapieua * inteb
lectus fintoe Diuinisc ficut Dicit 0:egorius)videtur cp
potius Debet Denotari tfte o:do a fapietia * intellectu q§
a fcietia «jftem Dicit 0:egorius in ornelta De centu ouj/
bus * De oece Diagmts * Xberubin plenitudo (de Dicif
illa fublimtora agmina idcirco cberubin uorata fut: q:
tanto pfectiori fcia plena funt quato claritate Dei vicini/
00 coteplanfr £t in creature modu; eo plene oia fciunf
quovifionicoditorisper meriul Dignitatis appiopin/
quamtfim boc videf qp fi aliqui plus app:opinquat qt
plus fetum * ita ferapbin magis Deberet oenoiari a fcia
q§ cberu Wn*3tem 36er«srdus m funone if fup cait/
23e 40: coequcul3
tica.fila cctt agmina que cberubin notant (i eia fui uoc§
buli feruef iterptario arbitro: nibtl b*e a tbtonis uel per
tbtonos accipe cu oe tpfo fonte ad plenu; baurire liceat
fpfo ea perfe ono iefu oignater itroducete in oem pleni
tudine ueritatis ? tbefauros fapte ? fete qui in eo abfco'
diti oes funt? largiffime reuelate.gBjr bys videf tp cbe/
rubin inter oes dporos magia beat fapiam z kir,.£i cti
latera duitatis fint eqltaCutoicttglo.fup apocbalipfim)
fctlicetq>vnufafq3tatu Diligit quatii fettt? quatu Diligit
latu bet % opafTUidef gp cberubin maxima babeat otle
ctione.Sic ergo cu nobilius oonu fit oilectio q; fcia po
Ilus oeberet oenoiari a Dilectione qj a fcietla.flP Jujcta
boc querif qd oicaf oie plenitudo ueritatis.in illa enim
no videf introduci ntfi folus oeus z no aligs o:do ange
lo^CJSolutio cicedu q> fda oicif multipliciter.iDicif
enim feta pzactica z fcia fpeculatiua:? illa que eft practk
ca eft cu «ffectmque aut eft fpeculatiua eft finis intellige
lie fpeculatiue.? bec cicif Dupr.f.pclufionis z fimpr.£ro
aut q? Dicif fcietia pctbnis tm Dicit pbus fic oe fcia in line
fcdi pofteriojz.Otrfi aut circa intelligetia babituu qb°ue
ru Dicimus altj qde femp funt ueriialy aut recipiut talfi/
late ut opinio z ro.uera aut funt femp fcia z itellect0. £t
nibtl eft fcire certius aliud genus qj itellccf.itcllccruti
<03 entpncipio^.pndpia aut oemoitrationu notiora fut
fcia aut ois cu rone eft ^ncipiop qd eft fcia no utiq, erit»
jBx boc patet gp fcia que eft cu rone boc eft cu rocinatio/
nepctbnis z que feqtur eje piincfpys f> m gp etia oiffmif
fcire in p° cap° £mi pofte°?.Scire opinamur vnuqdq;
limpr z no fopbiftico mo qd eft fim acens cu caufam ar
Intramur cognofce^pter qua; res eft:? qtn illius caufa
eft ? no eft ptingere boc aliter fe bere.Scom aut gp finv
pliciter fcia Dicif babit4itelligetie fpeculatiue fic fumif a
pBo in 4°metbacc in f>n° ubi oicit fic eft fcia queda que
fpeculafensfimcpenseft ?que buic infunt perfe, bec
aut eft ueqj vna earfi que in ipfa pte oicunf. necem vna
altani pfiderat oe eo qd eft inquatii eft fed pte entis Diu$
detes circa bac fpeculanf acens ut metbacc fctaru.£t pa
let in ipfa auctoritate inducta gp fcia que eft babit0 intel'
ligetie eft oup*.f, iftis ? pticularie.? Dicif ults que eft oe
snte.pticulartsautque eftoe pticularib°eimbus ficut
geometria.Srtiter fapia Dicif multis modis.s0icif eni;
fapia que eft cum affectu z que eft fpeculatiua tm ♦ ? illa
<que eft cu affectu Diffinff ab Sug fim gp eft cognitio oe
Diuinisilla aut que eft fpeculatiua tm oicif tripr.£t boc
accipit ex triplici Diffinitione lapietis que ponif in fimo
*netbace.£ma eft bec.&rbitramur itaqj f>mu fcire oia fa
picte ficut puenit no fim vnuquodqj bnte fciam iporu;»
ifroc eft jp faptes eft qui fett per caufamtq: ficut couenit
fcire z no fciam fcibiliu tm fim vnuquodqj.i.fm fingu'
laria q: boc magis ejepietie cft.aita eft que innuif cti Di
<tt.l&>oftea cui no eft Difficilia z non leuia boi cognofce
buc fapiete.f,arbitramur.3tt eft cu Dicit adbuc certiorem
•z ooctiflimu caufap fapietiore ee circa oem fciam fupple
arbitramur«ll^:ima oaf quo ad fcita uFitermaturalia eni
•z metbacft ? matbec* fciunf ficut pueniu* aut oatur pe
nes modii abftractionis fim gp matbecd magts funt ab/
ilracta in nalib<)?metbacautrifqj,£t ideo in nalia pot
bd oe facili q: ad illa bo iuuaf a fenfu z imaginatione z
iteliectu»3n matbec4 aut no babet tata facilitate q: ad il'
Ia no iuuaf nifi imaginatione z itellectu.Jn metbatA au
te eft Difficile uentre boi q: ad illa non uenit nifi per ani
mirari eo <p folus itellect0 uertif ad illa qui tn etia Intel
lectus inuolut0 eft fantafijs z fenfib0 ^ppter qd ? oie pl3s
in metbace*ficut noctuaru lumina ad lume qd eft fim
oie fic aie nr e itellectus ad nae manifeftifiima ofum.3*
^o oaf penes mediu per qd eft fcia ? boc eft medtu oe/
mortratiois z fyllogifmi qd eft caufa potifiima fim tp oi
cit etia ibide fciaru illa que futipfi0 caufa eft z fciedi gia
cuius itellectus linis magis eft fapia qj que adueniettu
m feptima «■
caufatboc eft gp queda fcia eft^pter aliqd aliud fiue f«v
bile fiue comodii.? queda eft (ppter feipfam fim gp Dicit
pbs in topicis in f>°.cp queda .pbleumatu utile eft fcire
tm ad eligedu uelfugiedu ut utru uoluprae fit eligenda
uel no.queda aut ad fciedii ipfa no ppter aliudrut atrii
mudus fit etern0 aut no^ueda f>o ipfa qde perfe neu/
tru bo^ammiculatia aiit fuit ad aliqd bo^ ut fut .pbleu'
mata Dialectica.Bictf igif fcia fuitplius caufa qu no que
rif .ppter aliud fed ,ppter fe:? qii eft fciedi gra no aliqd
faciedi ? peipue cuius finis itellect°eft:boc eft qn tpfum
fcibtle eft finis fcie.j£t boc majcime pueutt fete qua; bet
oeus.vn etia illa oea fciaru Dicif ? ab illa Dicim0oenoia
ri cberubin:? 4>pter boc cberubin no interptaf fcia fed
fcie plenitudo. f<(ppter fciamoiuinique fuiipfius caufa
eft z fciedi gf a no aliqd faciedi cuius finis eft itellectus»
Un ppter boc gp finis eius ultimus itellect0 eft ipofltb»
le eft ea fepari ab affectu .C” Oicedu igif ad q? muk
titudo fcie oicif quatu ad multitudine illuminationum
j£t ex boc no fit ptibilis fcia cberubin fed potius fimplt'
ficaf :q: ex multitudine illuminationi! magis accedit ad
vmi ficut Dicit pBus in corneto 6C .pponfs oe caulis. 3«
telligetiaqdem eft multa ;ppter bonitates que aduent'
unt ei a caufa pma ? ipfa q;uis multiplicef per modum
buc tn q: appropinquat vni non fit DifiimiliS.tCT 2ld *"*
Dtcedu cp fcietia eft multipliciter Dicta ut patet eje pdictis
CT^d altud oicedii gp fcietia queda eft faptetia ? intel/
lectus ut patet eje Dtftiucttoue fuppofita.CpHd 4m oicc
dum qt ferapbin babet altiffima fciam . £t boc eft ideo
q: inferios oona ejccelleter funt in fupioribus in oibus
poteftattuis totis : fed oenciatio ferapbin no eft a fcietia
q: Denotatio ? Diffinitio eft penes ultimi! ut patet in bo
mine in quo I; fit vnum fenlibile ? rationale tame Deno
minaf ? Diffinif ab ultimo tm qd eft ronale . Similiter
«n ordinibus l; in facerdotio fit poteftas ad actum fub/
diaconi ? Diaconi ? prelbyteri tame oenoiatto z oiff ini'
tio eft ab ultimo. £t fimtliter eft in officys ad rempucant
ordtnatis/Jn rege enim oenoiatio abactu regendi eft:
1; in eo poteftas fit ad actum tribuni ? prefidis ? altoru»
£\ fimtliter Dicimus q» in ferapbin funt oia interiorum
Dona:f; oenoiatio eft ab ultimo ? nobiliori quodeft ar/
dor Dtlectionis.CTBdaliudDicedum qt etia; cberubin
babet Dilectione? tltam quatam babet fciaimq: ea que
funt fupiorum coueniut inferioribus non e;ccelleter:qa
aliter fupiores non purgaret ? illuminaret z pficerent tn
feriores fim Dona fua.(£T2ld ultimu patet folutio qr ple
nitudo fetetie oicif quatu; ad naturam fcietie Ipuius que
eft fuiipfius caufa ? fciedi gra ? cuius finis tutdlect°eft»
0, per oppofitu fcia oicif no plena ficut ejr pte que non
fuiipfius caufa fed amminiculas ad eum aliud ? no fcie
di gra fed aliqd faciedi ? cuius intellectus non eft finis
fed erpectaf in futurum ? bec eft fcietia vie oe qua Dicit
aptiis.£jc parte cognofctmus? er parte .ppbetamus.
jCu m aut uenerit qo pfectum eft euacuabtf qd e? parte
eft.£ t iterum, nunc coguofco eje parte tunc au te coguo/
fcam ficut? cognitus fum.
CiDe proprietatibus cberubin Hrticulus ri°.
, iScundo queritur s* p»
prietatibus cberubin que enumeranf a Bio° i
7° cap° celeftis bierarcbie fic oicete.£berubin ipfa arbi
iramur manifeftare cogfcibile eos ? oei ifpectinu ? altif
fime luminis Dationis acceptimi z pteplatiuu in p<v opa
trice virtute oiuinepulcbritudis ? fapietifice traditionis
repletu? coicatm copiofe ad fufione; Donate fapie*
&£tobi)Ci{ fr°oe qd otc cogfcibile. 15 au; fonat ma
gis in cognitione pafitua qg ; aettua ? ita no videf ee no'
bilis paetas. t[T3^ 15 qd Dic oei ifpectiuu.no videf ,p'
priu f; coe oib°angelis qui videt facte pris q in celis eft»
qrif qd fit boc altifiime lurnts oatiots acceptiuil,
6
|S:lmc partis lunic
&ut eni; o! altiflime in compatione ad oe? ozdines 1
patet ee falfum ejc pdictte,ppter ipfa ferapbin.2Iut Dicit
altiflime quatu ad id a quo acdpiunf qb.f.ell Deus ? fic
no erit izpziuzqz oes acciptuc illuminationes a Deo ? pn
ctpalr illi oe f>ma bierarcbia.CTiQuerif oe boc qb Dicit
pteplatiuu in fzma opatrice virtute.*pzima enim virtus
opatrijc ell virt° creatrijc ? pteplari in illa facit viftonein
matutina(ut fup babitu eff)boc aut oib°puenit.Cnkze
terea querif in quo Differt .paetas £ma a za que ell Dei
infpectiuiiC73tc qrif oe hoc qb Dicit.oiuine pulcbutu'
dinis repletu.Sicut eni; Dicit ©io° in li°oe Diurnis noi
bus cap° 4®. fupfubale pulcl?:io: pulcbzitudo gz oidfjp'
pter tradita ab ipfa oibus epntib0 iujcta ,ppzietate vniuf'
cuiufq; pulcbzitudine (icut vniuerfop pfonatie ? claritas
tis caufa ad filitudine luminis cu fulgore immittes vni
uerfis pulcbuficas tornant radij ipfius traditioes.gSt fic
oia ad feipm uocat.fTXx 15 accipif qz oe itetioe pulcbu
Duo ftit.f.fulgoz pfonatie ? qz, ppter fe appetaf.aliter eni
no uocaret ad fe q: ficut ipe oicit ibide/jBonu ? pulch£
fim oem caufam cucta oefiderat.vn % pallos Dicit qfi to'
ta in totis pgregas:? ita videf qz «ppaetas bec potius co
uentat ferapbin qj cberubimq: amoris ell couerti in id
qb per fe appetit .<T3te ejc auctoritate ia Dicta videf qz
beqppaetas eadefitcu fettatq: pulcl;:ifice fontani rady
traditiones eade funt cu fapietificis traditionib^CTJte
oicit pfzus in metha£C.irto fapiete opojtet o:dmari f;
ozdtnare neq; Iptlc ab illo fuaderi fed ab boc fapiete mi'
nus. £x boc videf qzfapietifice traditionis fit o:dinare
alia z fuadere alijs z repleri.boc gde videf ee pteplatio/
nis infpicientis ozdine vniuerli.£t ita videf g> ille o:do
no trit puertaf in Dicta fed fup pteplationes creaturaru.
C73upta boc iteru querif oe boc qb oicit Oio°.federe
fup cberubin.potiue eni; boc videf attribui tbzonis qj
cberubin. £t fi fozte otcaf qz fupnotat ibi ejccelletia in ai
tstudine z ponif pzo ultra tuc videf q? potius oeberet ot
ci federe fup feraphin.CTl&eterea querif
fpecialiter fecit imagines cberubin in teplo poti0 q; alto
ru ozdinu.CErSolutio oicendu cp fep ppzietates tacte a
Oio° acdpiunf fim^pzietates fcie plene z ptecte,2fd il
Ia aut ejcigunf cjtuoz.f.pfpicacitas cognofcedi:? coguo'
fcibile alttffimti:? mediu per qb fit cognitio:? adaptatio
medij z cognofcibilis ad ea que virtute fciunfin ipfis*
aliter enim fciref in ufi z no in ,pp:ia natura z in potetia
z no in actu qb eet impfecte fcireqbama ergo pzofzetas
que ell cognofcibile eop accipif penes pfpicacitate itel'
ligetie z ponif cognofcibile pzo cognofcitiuo.£rp boc
patet folutio ad oBm £mu. penes obiectu aut altifltmu;
accipif pzo^etas tA que ell oei afpectiuti.l; eni; oes an
geli fine medio videat fim qz ell obtectu btitudinis z eti
am fim tbeopbania?:tn fim queda modii in Dillinctione
officio^ qda puertunf ad ipm in fe angelis:? gda couer
lunf ad ipm in fe ? fic oicunf cberubin ifpectiui oei.£t
quo ell boc patet fup in qoiie oe tbeopbanys z per boc
patet foto ad int.*|benes mediu aute cognofcedi accipif
^etas3a que ell altiflime luminu Dationis acceptiuti.
ibico aut mediu no g> fit iter cberubin ? oeii fed (B quo
videf Deus a cberubin fim cp fup Dixirn0 duo ee in tbeo
pbamjs.f.lume eleuas itellectum:? cognofcibile Dillim
gues ipm.j£t Dicif Dano luminis maliterlume Datu;:?
Dfctf altifitme ,ppter modii accipiedi a Deo imediate tm
? no ab angelo.iQb I; coicat etia ferapbin tn no ab illo
Determinaf qz no ell ultimu eius* £i 1; etia puentat tb:o
nis tn no ab illo oeterminanf qz no puenit eis eminen
ter ficut puenit cberubimigt ell fiFe oe natura itellectua/
li que puenit boi ? angelo ? oeo:tn oeus ab illa non oe'
ter minaf :qz aliqd couenit ei eminetius qb ell fup itelle
ctuale ee ? bo etia ab illa no Determinaf qz non puenit
ci a Deoemineterficutangelts.angelus aut Determinaf
ab illa*i£t per boc patet folo ad id qb obycif ptra pzo^e
tate ilta.HVnes 4maccipiunf tres pzobetates fequete%
£reatu eni; qb cognofcif in f>ma caufa aut accipif in co
paratione ad efficiete ? fic ell illa .ppzietas qua uocat co
teplatiuiiinBmaopatricevirtute.CTHdboc aut quod
obijcif ptra oicedii qz ^ma opatrijc virt° efi opatrijc crea
turarii mtldi ? fic pteplatio in ipo facit vifione matutina
z pteplatio rerti factaru in fe facit vifione uefptina fic fu'
pzababituell.£ll etia pteplari inorna opatrice virtute
«put opaf illuminationes ad Dillinctione ozdimi ? ange
lo^ officio^ ptinetes:? fic cberubin pteplaf in pma opa
trice vinute.Hut accipif in compatione ad caufam idea
le? ejceplare? fic efi,pp:ietassa que eflptume pulcbzi'
tudinis repletiuu.Bicit enim ^ug0.iRones oiu; fulget
in mete Diuina ? oia funt in ipfa lujc z 15 appellaf bic pul
cbzitudo ficut Dicit 36oeti° in De pfolatione pbie.dlSti'
dii mete geres pulcbzti pulcherrimus ipk^Xid 15 qb
cotra obijcir qz pulcbzitudo videf Dicere pfonantia' ? ap
petibile perfe.Diceduqzellpfonatiambono?boc ell
fim piuctioneadfine,? ell pfonatia in uero ? boc ell fini
adeqtione ad ejceplar qn.f.res ell fic fim qz ell in mente
Diuina ejceplari ? Dillozquef per pzauitate ab illo ficut Di
cit Hnfelm0 in Ii° oe ueritate.qz ueritas ell rectitudo fo
Ia mete pceptibilis.oicit enim ibide qz gcgd ell uere ell
boc qb ell in fuma ueritate.25icim°ergo qz bonu3 Dicit
pfon atia ad fine:? pulcbp Dicit pfonatia ad fozma erem
plare.Sifiter oupr ell aliqd appetibile ,ppter fe.f.fim qz
ell finis ultimus uoltitatis uel finis ultim0 iteliectus«£t
bo?z vnu Dicit bonu z alter u pulcbzu oicit.pulcbzu enim
ell fulge? in ftellectu* £t per boc patet folo ad id qb obi|
cif ptra 4>p:ietate qnta.2fut ell accipe creatu pzo ozdine
ad caufam £ma ut ad fine? fic ell,ppzietas 6a que oz re'
pletu fapietifice traditionft.Saptetta enim ponit ozdine
ad caufam ? pcipue ad caufa; finale qz illa ell caufa cau'
faru<(ppter fine eni; mouet efficies z mouef materia ? i
ducif fozma. £t Dicif traditio res facte tradite in ozdine
ad fine.{ET2fd id qb iurta boc querif rndet btus 0zeg°
in omelia fupdicta fic Dices per pfalmilll oz.0ui fedes
fup cberubin appere.qz videlicet cu in ipfis Dillinctioni
bus agmtntt cberubin tbzonts iniuganf . Sedere etiam
fup cberubin onsejc vicina agminis qlitate pbibef.fic
qppe in illa fuma duitate queda fingulogfunt ut tn fint
coia oia:? qb in fe qfq; ex pte bet boc in altero ozdine to
tu poffidet.Sed idcirco vno eodeq; uocabulo coiter no
cefef ut ille ozdo uocari puato vniufcuiufq; rei noie oe*
beat:qzbacinmuneaccepitplenius.*]>oirettnDicietiI
aliter fim qz.f.fupza babitu ell qz oi'b°angelts ell coe illu
minari ? per illuminatione accepta purgari ? pfici.£be
rubin aut fpecialiter Denoiaf ab illuminatione accepta:
qz ergo oeus oes celeUes eentias illuminatiure fup cbe
rubin que plenitudo fcie Dicif federe phibef ut a pleni'
tudinefcie ran<B a fede luminis oes illuminet fim fcia;
ut Dicif in iob.mv0 cap°.nunqd ell numerus militum
ei° fup que no furgit lume eius.CETSi aut qrif qre non
ell aliq ppzietas fim acceptione creati in fe. Oicedu qz ii
ia cognitio no ptinet ad (latum gfie ? ideo nulla^etas
cberubin afltgnaf penes illa. ultimu; Dicedu qb
Diis oirerat, Oe fyon ejribitlex ?oe bierfm uerbu; oei*
O tergo figret oem ozdine ecclialltce bierarcbie ab illu
minatione celellis bierarcbie oefcedere uoluit ibi cela'
ri cberubin cum ficut Dictum ell ipfe illuminato: ^mus
fuper cberubin federe otcatur.
CTOetbzonis.
„ Einde queritur
nis ?querunf duo, f.quid fint.? oe pzo'
pzietattbus eorum. CT 2f rticulus »*•
„ O p:imum p:oce*w&.
Oicit beatus 0zego°.^b!ont illa agmina uo'
4*
Be 4“ coequcttia
cati funt gbus ad eyercedii iudtciu femp Deus ompa p/
fidet.qz enim tbionos latino eiogo fedes oicimus.tbzo'
ni oet fimt dij qui tlta Deitatis gra replent ut tn eis ons
fedeat? per eos fua tudicta otfcernat.vn * per pfalmi'
fla oicif.Sedes fup tbionu qui mdicae egtate.Sed eii
oidines £me l?ierarci?ie oiftinguanf penes puerfiones
In oeii iudicare aut no iit actus puerfioms In oeu no vi'
def iudicare puenire tbionis qui fiit in f>ma bterarcbia»
C7p>teterea aut itelligir oe iudicio ultimoiaut oe IudP
cto ptinete ad gubernatione buius mundi.Si £mo mo
cii illud iudtciu tm femelfuturu fit oeusum femelpfide
ret illis angelis qdeltincouenies.Si aut fcdomo boc
videf magis ee pndpatuu gj nop.z boc videt ey pf
fe Dicere 0iego° lic.But nonulli qui bn fibimetipfis vl
gilati cura ofianf ou fe follicita itetione Difcutitlt oiuincB
timori femp tnberetes.boc in mune virtutis accipiat ut
Indicare z alios pofiint quor pfecto metibus cu oiuina
pteplatio pilo ell tn bijs uelitt in tfyono fuo ons pfides
altor facta eyaminat z cuncta mirabifr oe fua fede oifpe
fat.s£y 15 patet cp ille act°fmrvidef ee ^ncipatuu.CT^te
Dicit bttls aBernardus yiy° fimone fup catica, % n tl?zo/
nis fedet oeus z puto cp bys fpiritib°fup oes g memot
rati funt z iuftioz caufa? coopiofioi fit materia oiligedi.
jBternm fi intres bois regis cuiufcg palatiu none cu ple
nufitfellis fcanis catbedrifqj regia fedes inemtnenter
pofita cernif ? no ell necefie quere ubi rejt federe folit0
fit.nimtrii mojc manifella occurrit fedes eius cuctis alti
o: eminetiozqj fedib°:fic quoqj oi Decoros ornatu cun'
ctis alys peminere fpiritib0iftos itellige in gbus fpecia
ii quoda ftupedo Dignationis munere oiuina eligit refi
dere matellas que fefito magiflerius fignificat.£t puto
illii qui vnus efl nobis magr in celo z in terra oei fapie
tia cbultu tu alias gde ubiq* attingat .ppter futi madatu
ipecialiustnipfosatqj^ncipaliustanqj .ppzia fede fua
Illullrare pntia.£t inde tanqj oe foleni adiutorio ooce/
re angeli» oocere boiem fciam.Jnde angelis oiuinortl
notici a iudiciojztinde plilio^ arcbagelis ubi virtutes au
diti t quomo? ubi z qlta jaferit fignaiibideqj vniuerfi it
tte fint ptates fiue fmcipat0 fiue ©nationes oifciit(pfecto
qd ey officio oebeaugd pio oigmtate pfuma nz qb pze'
cipue cautu oibus ell accepta ptate ad .ppzia uolutatem
uel gliam no abuti. j£jc illa auctoritate fequunf 40r eoa
cluftones.quani^ma efl gp tbioni oicunf a Dignitate z
ornatu regali z no ab actu utdicadi qb efl cotra £>zegora'
x* efl cp tbioni oicunf ab auctoritate magtflery qb duo/
bus modis videf ee incouenies.HbumoXqi auctoritas
magiftery magis oebet attribui plenitudini i cie boc efl
cberubin.i°autqt magifleriu no ell act°puerfionis in
oeu fed potius puerfionis ad tferiora.34 pclufio cp oes i
feriores oidines ey equo videuf oidiari ad tbionos qb
efl iucoueniesjqificcefTaretro medie bierarcbie z p o'
llreme.4a coclulio efl cp tbtonog videf ee imediata co /
uerfio fup boiem qb etiam pueiue poflreme bierarcbie.
<jJ3te btus a&ernardus in eode fimone.©iUgtf a tbio
nis oeus ob obedietia magne fapie fine inuidia fefe cot
catis z vnctione que gratis Docet oe oibus. £y boc ites
accipif cp tbioni oicuf ab auctoritate magtflery»^ So
lutto Dicimus cubto /Bernardo ins0oecofideratioue
ad eugeniti papa.gt tbioni oicunf ey eo cp fedet z ey eo
fedet cp oeus fedet in eis.nec enim fede in eis qui no fe
detp6ifent.O,uerisgd illa fentta feffione fumma tran/
quil!itgte:placidtfiima ferenitatespace que eyupat oenr
Intellectu.^alts ell qui fedetin tbionis ons fabaotb i»
dicas oia cu trangllitate placidifftmus ferenifftmus pia
cattifimus* tales fibicoihtuit tbionos fimtllimos fibt.
tBttria que tagit oia ipoitat gete uel trangllitate . “Jblaci
diffimu eni oteit gete uolutatis in uolito in quo pafctf.
Sereniffimu aut Dicit gete tiuellect0 in lumine oiutuo:
qi Dicit pbus.Serenitas ell ges in aere z boc ell qn aer
m feptima
no pturbaf nubib0 nec uetis eyag itate fle ell fnteUca9
gefces in lumine oiuino qui no circuferf oi ueto ooctrt/
ne nec obfcuraf nube fpeculi z emgmaris z fantafiaruy.
^lacatifftmu aut Dicit gete utriufttf ab ipugnatione cui
pe z mfferie.CTiBicedu ergo ad pinu ap iudicare no efl
actus ^ppiiustbiono^ fed eilact0 cois, f.tnquatu ,ppae/
rates iterio^ fimt fupio^.Uel poifet Dici gp iudicare bet
Duas coparattones.vul.f.ad eos qui iudicanf.z alia ad
auctoritatey iudicis que cognofcif tn tbionoiz in ifla **
compatione attribuif tbionis iudicare z non tn piima.
CTHd aliud oicedii cp itelligif oe iudicio gubernatiois
nec boc efl pneipatuu fed poti°oifpo pneipat0 vnius git
tis.QJ2f d id qb obycif ey auctoritate bernardi oicedii
cp tbioni oicunf a Dignitate fedis regalis ut a ppetate p
ma:z ab aau iudicy ut ajppiieta te fequete.Cjad aliud
oicedii cp tbioni bnt oiuerfas .ppiietates z uibil .pbibet
fim vna ,ppetate ee tbionu regni z fm alia tbionu magi
ilery.cfl^agideriu aut in compatione ad facultate ooce/
di referf ad plenitudine fcie.Sed in coparatione ad au
ctoritate que cognofcif in catbedra efl .ppiiit tbionoru.
dfcagifleriu aut illud pfillit in illuminatione interiorir*
ad aliud oicedii gp iteriores oidines non imediate
puertunf ad tbionos.fed per boc incedit aBernardus cp
oium interior puerfio ell ad fedente in tbionis ut ad pii
mti i lluminatoreiqb I5 fupiorib0 etia pueniat tn non ab
boc oenoianf fed a nobiliorib0 oonis ut inferius pate/
bit.dT^d aliud oicedii g?oe tbionis oeusoocet oem
fcianufed no fegtur cp fcia imediate oefcedat oe tbionis
in boiemamo vnctio que oocet oe oibus fluit oe capite
in barba z oe barba in ara ueflimeti.CPHd ultimus pa
tetfolutioperpiedicta.
piopiietatibus tbionorum Articulus 13°.
e l£cundo queritur £)e pio
pitetatibus tbionop qs tagit <Dio0 in oe celelti
bierarcbia cap° 70 fic.3pfariiaktflimaru z copactaru fe/
diiinoiatioDOcetoioiligeter eyaltati ignominia fubie/
ctionis z ad fiimu fupmudane furfus feres z ab oi eytre
initate ieffabiliter in fublimiflimu z circa uere eyceifuy
totis virib0 imutabiliter z Habiliter collocatum z oiuini
fupaduet0 in oi ipatfibilicatezimajitateacceptm;? o ei'
feni * familiariter in oiuinas fufeeptioes aptu.CTiClue
rif ergo p° quo fedes ille oicanf copacte cii copmgi p'
pne fit maliu.C’3^ gd oicaf ignominia fubiectionis z
a qua eyaltanf.Si eius efl vilitas pditionis uel potetie
15 videf puenire oib° angelis cp eyaltanf ab illa.CCTJ^
ad fiimu furfum ferre poti0 videf puenire altiflimo oidl
nt.f.ferapbin qj ti?jonis.<E*ll^itterea qrif gd oicaf et'
tremitas.CT3te penes gd .pietates fnmanf .®T3^ cu$
tbion0 ponaf regi z iudtci z magfo qrif qre no afTigna/
uit oiuerfas^etates penes illa.CCSofo oicedii ad pe
nultimu gp fey (p^etates aflignate a ©io° oes accipiunf
a ,pf>etatiD° tbioni regalis.illi euis puenit collocari in al
tozoidinari-z femp patii efTead fufeeptione feflionis re
gis ficut patet in auctoritate iiBernardi fup iducta.vnde
tres iflaru,ppetatu pti net ad collocatione tbion ojzis tres
ad fufeeptione feflionis regalis.Sres aiitque ptinet ad
collocatione ^me z oue refpiciunt termimi a quo remo
uef qn collocat in alto.Una ^0 refpiat terminum circa
que collocaf in alto.23?ton0ems regis pmo gde remo^
uefafeabellari ignominia fluor cui tu fpualibus rudet
eyaltatio abbys quiintendiitiu infima materie? muta
tionis.Btbecell liia quam uocatoium oiligeter eyalta'
ti ignominia fubiectionis. £tfim cometu oi ibiigminia
piogrefliis tedes ad infima. per boc patet folutio ad
im.2llia #0 refpicit termimi qui oicif eytremitas : ficut
tbionus regis no eyaltaf tm fup fcabella feruor fed? fu
per fedes potetii zpncipu cui rndet in fpualibus eyalta
tio fup eos qui gefetit gde illuminationibus oiuini s fed
0 *
IMime partte fttmme
no redpftTt m Cn Me pina fed qfi in fede *a:ficut infe'
rioree angeli z botes qui no acripiut imediatea Deo tz
bec eft ,ppaetas f tacta a Dio0 cui pueniiit gnque.f.q»
locant uere circa uere ejccelfujfneffabiliter intubliimP
iimu torte viribus incomutabiliter z ftabiliter«£t Di :df
fneffabiliter quantii ad immefitate Diuine btitudinte in
qua collocant«3nrublimi(fimti aut Dtctf quanttl ad ino
du reripiedi illuminationes ab ipfo oeo tmediate «Io/
cari i u itlteaotte aut viribus inquatu pcurrtlt oie virtu
tco ad boc gp fit locus ocifdntdkcff affectus i&.Jnco
mutabiliter^pter pfirmatione liberi arbitry.Stabiliter
aiit jjprer iuariabilitatl gre:« l?ee gnqtte erii fut in tb:o
no regie malitcr*Cb:onue enim ille ineffabilis elt qua
tum ad amplitudine impij «ptltfe:«frn habitudine oi
enitaris z loci eft in fublimiu.quatum aut ad fulcimeta
pnripu pcumlt virtutes in ipfo:^ uk erigit tncomutabi
litae eo? fup quos fedet % ftabriitae ejc pte fua.3a#o p
paetas accipit penes id circa qb collocat in alto % bec eft
p:ojtetasip tacta a Dio°.f«ad iummu fupmundane fur
fu, feres:-! I, bec puemat ferapbin tii bec no manifeftat
nome eme Sicut nomi tb:ono?mec eft otgnifftma ppe'
tae ei°. 1 Bt per 13 patet foto ad tria obiecta.fOIlie tres
cprietatee funt fufeeptionie fefltonis oeitqui modi aut
funt tn aptitudme felle ad fedentem z fic ei! inopem 6*
que eft familiariter in oiuinae fufeeptionee aptuj.aut
funt in ipfa feflione «fic eft pmprietas q.A que elt oiutnt
fupaduetue in omntimpaiTibtlitate z imaterialitate ac/
ceptiuu,£t oicit in omni immalitate:q: cu materia mul
tipliciter infpidafteft vno mo materia qlt locue foime z
ideo oicit)* ftdorus gp eade elt Determinatio poterie in
materia z loco.tulcif emm el fo:me per mam z ne fic in
telligaf in oiuinie q? tfconi fulciat Deu Dicit in omni in?
materialttate.Silr fim pf?m aia fim potetiae pafliuas z
appbefiuas oicit locue (periero cogtiofribiliuj.iHe igif
credat gp tb:oni fic refpiciat Deu per fpem z non imedia
te per fiibam Dicit in omiuimpalftbilitate.30 aut mo pnt
pfiderari modi fefltonie fim actu fequete fufcepttone k'
dltie in fella « ille actus feqttleeft ferri in tbtonis« fic
eft .pprietas ?A que efl oeifennfiBt fic patet foiutio ad ob
lecta pterbmu z ultimu.CpBicedu ergo ad £nui gp cuj
facta Dicit fedee |»pter cololtdattone intellectus z uolii/
tatis z liberi arbitri) tn pfirmatione ad hoc m per tranql
litate fit locus oei,C72M ultimti Dicedii ^tbtonus p:o
p:ie ptinet ad rege.Sribunal #0 ad iudice.catbedra ad
magrm*« fi tbtonus Dicit rnagft uel iudtcis boc erit per
adaptatione ficut loqtur beatus i&ernardus.Sied briis
©io°pfiderat tb:onu ppe tn^tu^e regis L 14°
0 jQnde queritur Be tflie tri/
bus ojdinibus f>me l?ierarc|?ie in coi.z querif
penes qd accipiant:-! qualiter otdtnenf.Otdef enim q>
poflint ee plures.ftcut enij penes cbaritate eft o:do vn°
fic penes alias ^tutes vident Debe accipi alij o:dines *
St fone Dicat q> no oes virtutes Diait imediata puerfio
ite tn Deu ttic ad min° penes fide-r fpem z faptam z iteV
lectu Debet fumi alii ojdines.CpSolurio ad boc Dicens
dum q> otdtnes ifli no accipiunt penes virtutes fed pe
nes modii puerftonis in Deu imediate.lDic aut modus
ito efl nift trfplejc«rpcnee apritudinl z penes actum dii
pliee*ap«tudo aut fufceptionts Diuine notat in tbtonis,
actus aiit efl vnus fim intellectu qui puenit cberubin:-!
alter f m affectu quipuenit ferapbtn.Uel Dicat meli0 cp
tres o:dines accipiunt fim tres modos peipiedi fubani
Dtuinl.fiper inefle tm per pntia qltter eftoeus tn oibtis
ronabflib0,£t per inefle * cognofri «per affici etrea tp5
Qltter eft m o(busfctts«fo!ti in otdtnibus ergo prime
bterarchte vnufgfe bos modo? reducit in futi fumus*
£te]c boc patet etta oidoflCirima emm bto arebta totus
ptltifl efl ad tres ojdtnes cotetos tn £ma(ut fupia secla
ratu eff)per Dtuifioneboni« potettaruin a(e« otdfnfe %
ideo fummus o:do efl qui colligit bec tria z ille efl fera/
Pbin:q: ubicuqs efl plenitudo amortf eu ntbtl Diligar n|
fi cognittiribi ctia erit plenitudo cognitionis z plenitu/
do babedi fed no puerttf.Siiiter ubicuqs efl plenitudo
cognitionis ibi cognofdbtle locatu efl in cognofcente z
habefabtpfo fed no couerrit . £t bec eft etil ro Oio*
Dicit q? inferiorum oona funt fuperiorum ejccelllter fed
non conuertitur* Corticulus
0 £inde queritur t?e IWe/
rarcbia bo? triu.-r querif ^mo oe boc qd Dicit
«Bto°,3rt bac bierarcbta funt eqfoimes cu tam babttti fit
q? vnus oido fit ultio: z alter inferto:.C2° queritur De
boc qb oicit Oio° <p (irna celeftiu elntiaru otfpofmo tn
circuitu Det z circa oeu (mediate efl flas z fimpr z incef
fanter circuies eterna eius fciam fim ejccelllttflima qua
tum angelis efl pofftbile femp mobile collocatione.^n
iflis enim uerbis videt ee ptrarietas cu Dicat eas flare z
drcuireCl&fcrierea fluerif qd fit mot° circularis quo
circueunt.ll^eterea in De Diurnis nomibus cap° 4°.dI
flinguit motu angelo? circularem z rectu obliquis ergo
videt cp bic minus fufficieter Determinet z motus ifltus
bierarcbie in oeu.CUIterius querif oe .ppuetaitb0 qs
affignat ifli bierarcbietqrubma eft gp multas z btas vi/
det pure ptlplattoes*2tt q, fimplos z (mediate fulgores
vtdet.jaq> eft illuminata z Dtutnoalimeto repleta, 4Acp
repleta efl multu qde pmo Data fufione folaqj Domefti?
ca z vtuifica Diuine refectionis vnitate.sa gp multa coro
ne Det z cooparione Digna effecta ad ea ut pofftbile fifp
tudine bona?babitudinu z actionii.6A gp multa Dtuino
rtl fuppoiite cognofces Diuine fete z cognitionis tn par
tictpattone fim gp fas efl facta.C Querif ergo quo di'
flmguunf tfte pto^etates eo q? multe vident eede eunt
a^.C^olutio Dicedii ad b‘ l q> eqfotmes fut tn actu
.pprio bierarcbie qui eft puerfto tn dcu per acceptiones
tn Deti illuminattonu imedtatl»3n mo aut couerfionte
bnt a«° j>prios in o:dinib° ut fup Dictu efl.HT 2fd altd
Dicedii fini comerii qjfim id quo tmobilr ee bnt flare Di
euntem id^o gp accelerat i Deu dreuire ou unf .CC' 3d
aliud Dicedii gfmot0 circularis efl ppetu0 z icojruptibi/
lis z fimpyab eode tn ide circa tdecetruj tmobtle.£t pe
nes bac fifitudtne otcunf tllt qui futi fupiori bterarcbia
mouert circulariter q: ab eo mouent tn oeu motu ppe'
tuo z fimplici z quo? iteiligette Dicunt circa fubam et°.
boc aut m ifertorib0 bierarcbfls no puenit que no peni
tus^cedut ab eode in idetq: illuminationes peipiut ab
angelo z per illas reuemmf in oeu.CTSd aliud Dicen
dii cp itelligetia angelica tres f?ec ntoftfj ni vnus eo?. ii
morcircularis efl^us bierarcbie fupiori qjtlle tm dic
imedtata puerfione in oeti fic patet e? tpfis oiffuiitioib'*
motuii que ponunt in oe oiutnts noib°4° cap°fic,ilbo
neri qde Dicunt Diuine metes circulariter qdevnite fine
bnciptjs z iterminabilib°iUumtnatioib0 pulebri z boni*
i£t dic vnire pp fimplicitate mot0:« fine |nctpys pp boc
9 no incipiat ab aliquo creato : z itermiabi!ib°pp boc
q: bnt rone finis «fmciPfl qlibet illuminatiomi Diutna?
h. Dicit pJ5s gp oe illud qb fic eft finis qb bet rone^nct'
py efl itermtabile in otreetti aut mouent qn ^cediit ad
fBiecto? jputdetia recte circa oia tnfeutes*£t oiciit fbie
cta oia creata.qn eni? .puiderut illa no reuertunf ab eo/
de in ide fj imfeut motu iteiligette fup ea oe vno in altb
^pfictetes ad (ifitudine recti mot°in natura.obltqautqn
«^fictetes un° bnrib0igreflibtliter manet idetitate circa
(diritatis cam pulcbni z bonu * ideiineter circu eo? age
tes.fct boc fit qn cognitione iferio? gb^uidet qfi refle
ctut tn ^ncipiu «fine pulebri « boni aquo«pqb oe pul
ebrii e 1 creafurts.|]jad ulttmDtcedu cp,p^etates bterar
cbie bifliguunf fij bonitates receptas ( itellectu ufi affe'
Bc4mcocq«cuio f&o fcptfma «
ictu ud opatioe uel quitu ad oia bec fiY.£tfm intellectii
gdem accipif £A * »A * ultima. £t *agde eft (m pceptio
nem illuminationis ipfius.lkzi ma aut fim pteplationej
que eft in illuminatione illaXIItima #o quitum ad nu
merti fcibiltti * modu fciedi % reductione ipftus fcietie in
fciam oiuina.£t bec tria notanf per bec tria uerba pofi/
ia in 6A .ppuetate.numerue enim fcibiliii notaf per boc
qb oicit.multa oiuinop.modus aut per l?oc qb oie fup/
polite cognitioneo.no enim cognofcit ut.media z ifima
reductio aut in oiuinl fetam notaf per boc qd oicit.oiui
ne fcie* cognitionis in pticipationeftmq? fas ell tacta.
Sf aut eftfim affectu tuc eft,ppzietas 4aquecofiftit in
jnfufione bonitatis ftcut ifundunf oomeftici qui.f.in fu
periori oomo babitlt cum duo in ueftibulis Dtui ititatis
ftcut fupza Dictu eft a ©io°.illa aut infufto viuifkat eje eo
( p pitigit ad vnu £>mum fimpleje z indiuilibile z illa vnt
itate -r (implicitate reficit per Dulcedine fr uitionis.Si au
tem eft ftm intellectu z affectu fimul tunc eft ,pp:ieias f
que cdftftit in illuminatione z alimeto bonitatis Diutne
repellete affectu z uegetate ipfum in vita btitudims.Sf
f'o eft ftm opus z fm intellectu z affectu tuc eft sa.cuius
ma pars pfiftitinbocqjfupiores in boc coopationes
oei efftciunf qz illuminat tnferiores.in boc coopatores
dei efficiunf ftcut ceus.*4 aut pars eiufde pftftit in lima
Utudine ad Deu in bonis habitudinibus z actionibus fts
intellectu z affectu. IDIc atit bierarcbil Diffmitit qda do
cites eam epipbauii.* oicut q> eft incalefcetis affectiois
incedio altioris intellect°faftigio iudicy libera ejcultatio
diftributiua z media bierarcbil ofciit ee vperfanu z eft
atuina illuminatio fui pticipes interfcalari reueretia in/
ecreta reuelas p:o capacitate oifcreta.toed qi
fcec uerba necftrn fenfum necftm uerba feripta funt in
Cnonyfio nec in aBernardo nec in J&zeg ideo tanqj fi'
mz inutilia aby cimus.
<T©e media bierarcbia.
^nfequenter SDifeun'
IS dum eft ad medii bierarcbiam.Be qua
querunf ouo.f.oe ozdinibus in ea politis
z De ipfa bierarcbia.tDe ozdinibus que/
runf ouo.f.oe ozdinibus in fpeciali.* De ozdinib0 in co
muni.£t De ozdinibus in fpeciali querunf tria.ee Diia/
nontbus.virtutibus.z ptatibus.Be onatiomb0 queru/
lur ouo.f.gd fint.* oe ppzietattbus earum.
U7©e Diiationibus quid fint. Srticulus 169*
, 23 pUmumpcediturik.
©icit Bt o° in oe otuinis noibus cap° u°.iDo
minatio eft no peiojz tm ejcceftits.fed z oie z pulcbzoni
z bonou pfecta z oirnoda polfeffio uera z cadere no ua
les fozntudo.CC" ^uerif ergo utni ftm bac Diffinitione
onatio coueniat onationibus.£t videf q? no qz.no eft i
ipfis pfecta z otmoda pofleflio pulcbzop* bono^Sifi/
ter foztitudo que eje natura cadere non ualet fola foztiui
do Diuina efttergo videf cp non coueniat Dilationibus*
•jbzeterea oicit &ie go°cp ©nationes oicutif agmina
queptates*f>ncipatus oimfitudine alta trafcedutque
mira potetia peminet* pzo eo q? eis ois cetera multum
do ad obediedu fubiecta eft onationes uocanf.£t eje I?
videf cum Diis oicaf refpectiue ad feruu cp cetera multi
tudolit ferua Diiationi.{T3k 0:ego?.Sut nonulli qui
fic in femeupfis cuctis vitys oibulqj oefiderys onantur
utipfo ture mtldicie oy inter boies uocenf ♦ tSuo g ifti
nift inter numerti onartontl currut.fiSjc boc videf qm/
minationes potius Deberent oenoiari a oiuinitate qj a
Dnto.eT3te beatus aBernardus xi^fermone fup catv
sica Dicit,q> ifti angeli mtetiftimefuauiflimeq3?teplauo
nis ftupore nimio fed fenfato raptim in illud otuuie da
ritatis tam inges pelagus redpiut fefe in fecretiori quo
dam mire tranqllitatis ubi tata pace ac fecuritate fruunf
ut qz qefcctibits illis per reuerenUl progatiue tanqj ue
reonationibus mintftrare «r. militare videaf cetera mul
titudo.Sed boc videf ee cotra pdicta qz babitu eft re
dpi in fecretiori pteplationis eft ^me bierarcbie.fimili/
ter ffui tranqllitate videf potius puenire tbionis qj oo/
mtnationibus.CC*3^ aBernardus ad £ugeniu s°.*f>u
ternus onationes adeo cuctis fupeminere pfatis ozdtni
bus utrefpectu boru ceteri oes videmur admiftratory
fpiritusfr ad iftos tanqj ad oiios referri regis pzincipa/
tuuztutamina ptatuzopationes virtunltreuelationes ar /
cblgelo^:cura zjjuidetia angelo?z.£jc boc videf gpifo
riores oes rones Tuok officiozz reddiit onationib°z ob
J?oc cnattones Dicant:* boc videf magts elfe ro ppofiti
q5 ro Dfty.CTSolutio Dicimus q? pfectu Diiiti Dnatioml
dicif ftm pmi Diffinitione Data a ©to°in oe otuinis noi
bus.tria enim funt oe fuba ony pfecti.f.ejccelfus omniil
de^metium in feruitute liue feruit°ejc obligatione mle
fit ftcut Dicit pbus.qi natura bumana multip1* ancilla eft
qz ,ppter obligatione qua bet ad cozpuletl mam oiianf
ei miferie * incomodttates.3iue etil fit ftuitus eje bumi
litate pditionis ftcut eft feruit°in boibus.Biue etiam fit
leruit°ronaIis nature eje eo q? fubyctt fe peto uoliitarie.
bec enim tria uocat ©io° peiora que ejccedit perfectum
Dniu.<T3^3d pfectu Diiiti ejcigit ut ad nutum beat oia
pulcbza * bona eje qbus bet collocari fup alia * bec tlgit
Bio° in altera pte Diffinitionis que eft ois pulcbzoni *
bono? pfecta * otmoda pofleftio.CT?0 eqgif ad pfectu
diiium virtus * foztitudo ad coercedii oe^metia in fui'
tute:* boc tlgif tn pte que eft uera * no cadere uales
foztitudo.vn enam 3fmbzo° oicit m Deus oicif oiis a po
teftate coercedi fubditl creaturl.GTSd ^mti oicedu q>
pofleflio pulcbzojz * bono^ eft tn oeo emineter fj in ari'
gelis pot ee pticipattue.(T2ld aliud oicedu qi ep natm
ra cadere no uales eft fenfus nift folus oeus fed angelis
eft gra.£t Dicif ibi foztitudo no virt° nec tllaqueeft co'
firmationts fed robur altitudinis oepmes fubycientia.
CT3fd aliud oicedu cp ifti otiio no rudet feruttus in an
gelis cu oicaf a ptlte mbyciedi ea que oe^mut * non re
latiue ad feruu.CTdd aliud oicedu qi no oebet oemon
ftrari a oiuinitate. i£t in obieettone eft fallacia equocatl
onistqz aly no okunf ibi a oiuinitate uel oeitate fed po
tius ab altitudine qdl oepmete *ppulfame ignominio
fa * bec eft eade onio ,put bic accipif.CT^d aliud Dicen¬
dum cp aliter illi oe bma bierarcbia recipiunt in fe otui'
naspteplationes.aliter illiin zA.^mi enim puertunf in
oeu pm cp eft obm btttudinis * imediate.illi aut oe iA il
luminattones a^ma acciptut * puertunf in oeii^ut t pe
eft gubernatoz creaturam:* boc magis patebit inferius
boc tn attribuif onationtbus pze alijs qz miftt no leguitf
(ut Dicit£omeor)fup celefte bierarcbil.CT2ld aliud oi
cedu cp eft gefce in oeo eje Dulcedine locationis oiuine
in angelis:* boc couenittbiont's.£t eft gefce eo?z eo cp
oia que gete pturbat loge remota funt * boc puenit Dita
tiombus.CT ad ultim oicedu cp inferiores ozdtnes ad
onationes referut actus fuos ut ad onos:qz actus ipfos
ptinenf fub actu iftozz.Cuj enim tria ptineatad guber'
natione mudi.f.fupejctfteqinocomifcef bysque gub'
nanf:* opari ftrenue:*ozdinareptates:qtte duo qfi per
mifcenf bys que guberttanf:* ideo funt fub f>mo:qz oz
dinatio virtutu * ozdiitatio ptatu funt fub Ditio qd e^rcel
Iit ozdinata * opata:* boc oicif referri ad eos ut ad duos
£t bec eft etia caufa qre no legunf miffi onatione>:q:.f.
Dominium non coniungttur inferioribus llcut conum/
gitur virtus * poteftas. (jpHrticulus i A
9 £cundo queritur oe?:.
0 ?
Illime partis rumine
prietatib’ ofiatlonu qe enumerat sDio°8° c°*ubi oie fic*
Sanctaruonationumanifefiaefiimo itoiatione oeda'
rare abfoluta quadam ? omni pedeltri minoratione lr
bera anagoge nullaqj tyranicaru oiflVrttudinu ullo mo
eam utirer inclinata libera liter feuera ©nationem omni
feruituti fuppoiita fupiore fubiectione omni remota ab
vniuerfa DifiUimdine ? ©nationis inceflanter appetetej
? ad ipfius naliter fubfiltens virtutis filitudine quitum
poifibile ? feipfam ? que poft eam funt optime ? fpecio
fe pformate ad nulli» uana videtiu fed ad ,pp:ie pfeques
uerbere couerfam ? onice femp oeifozmitatis mae in p
ncipattoneftm q? poifibile ip?l racra.CCT iQueritur ergo
qd oicaf pedelfrts minoratio ? aliter anagogem Dicit ii
bera ? abfoluta/Jde enim videt ee liberti ? abfolutum*
$J‘£>zeterea bec .pptietas eade videf ee cus 4a que e it
©nationi omni minutiue feruituti fuppofita*£t ftlr cum
5a que elt fupiore omni fubiectione.C* Ifrzeterea quid
fmt t^rlnice oiflimilitudine.ille enim videnf magis re
mouede a ptltibus quarum e it coercere oemones q3a
enattombus.CTlfreterea oicit Ji3afiliusq> in boc ott>
ferirem a tyrano.qz reje eofultt qd oibus elt utileuy ran°
#o qd libi. £utn igif talis utilitas no cadat in angelica^
nam videf qrfupliue remouef tyrlntca oiftimtlitudo*
fHlizeterea obqcif oe boc qd Dicit oiiatioms incefian'
ter appetete.boc enim videf ee ambit tonis ,pp ter quas
oemon ejcpulfus elt oe regno.CT Jte querit oe boc qd
Dic ad nullu uana videtiu ?c.qd oicaf ibi uami.Cl&e
terea nullus angelo^ puertif ad uanum fed ad id q5 elt
nere ejrtftes.ergo no videf boc ee pptiu fed coe potius*
fn&eterea obijetf oe boc qd oicif Iiberaliter feueram
l tberalitas enim no videf ee modus feueritatts*.fed vir
tus pfe que elt inediti inter auariciam?,pdigalitatem*
$pfc:eterea feueritas no videf ee pditio nobilitatis i»
otio fed potius vitupu.CTSolutio oicedu cp ilte ,ppzie
tates multiplicanf fim ea que faciut Drttu pfectti in natu
ra ? babitu ? opatione.natura enim quedam ancilla elt
(ut pus babitu elt)? bee elt illa que couerfa elt ad uani'
tatem mutabilttatis.CT ?tra boc elt ,ppzietas 9a que
Dicit ©natione angelor ee puerfam ad ,pp:te ens*id aut
qdppzie elt ens elt eiis inuartabile? immutabile.uana
aut videtia funt uanitatem epptetia mutabilitate fui, Si
atit penes babitus copletes oiiatione fiat plideratio boc
erit ouobus modis.f.iu fe:? in coparatione ad oiiatione
£ma.Si in fe tiic autfij fetpm fup efie qd elt fuba onij*
autftm ea fup que elt.aut fim vmi in coparatione ad al/
terum.£tfi£>mo mo uic erit,pp:ietas 6d que elt remota
ab vmuerfa oiffifitudine.Dnatio enim ab omni oifiUitu
dineoiiiuremouetper boc q? accipit multas bonitates
a ©eo fim qs fupelt altje.Si aut fcdo mo nic funt ,pp:ie'
lates tres penes tria fup que ejctollif.ejctollif enim fup
imnorationes mae que oicif minoratio pedeftris eo cp
pculcanf talia mutabilitate ? miferia ? fic elt,pp:ietae'p
tna que elfiabfoluta quadi ? omni pedeltri minoratio
ne liberi anagoge*£t oicif abfoluta in coparatione ad
obligata mae.ltbera aut in coparatione ad ea que I5 ab/
foluta funt a materia uartanf tu in actibus fuis Pm uaria
tione cojposficut elt aia ttellectuaiis.acutius enim uel
minus acute opaf intellectus ftm uariatioitej corporis*
£jral taf etil fup boc qj no medicat illuminationes a re/
bus creatis fenfibilibus ficut facit bo:i fic accipif ,pp:te
tas 4a que elhonauone omni minutiue feruituti fuppo
fita.ct boc elt qd Dicit £omeorfup ide uerbu.fenfibilta
? corruptibilia feruituti couenietia funt.nam non pmit
ttlt ea que uere funt tutelligere eleuaf etil fup modii p'
cipiedi ,put bo peipit bas.f*ia relatione ? fic accipif pro/
prietas sa que elt.fupiore fubiectione omni.Si $0 ter
tio mo pfideref tuc funt Due,pprietates penes contraria
eog in qbus male Oiiium coparaf ad fubditos*£ii enis
©iit fit coercere fubditu pot ee coertio remifla inducens
DiflbIuttone.£t cotra boc Dfcif Iiberaliter feueram que
elt,ppzietas ja.? ponif Iiberaliter pro oeceter ut Dicit Co
menor.f!7£>6t etil coertio inclinari in furore ad noce/
dii fubdirts*£t cotra boc oicif nullaq; tyrlnicarii Dilfitl
tudimij ullo mo uliter inclinati que elt ^prietas
aiit refpectiue in coparatione ad oiiatione pml**boc pot
efie Duobus modis.f.fis appetitu ordinatu ad illud ? fic
elt,pprietas 7mA que elt ©nationis iceffanter appetetej^
£t ilte appetitus no elt vitij fed vtrttms.f.ut ejcaltef fu/
per ignonuniofa ce^metia/But elt fi, cpelt participata
©natio prima ? fic elt ^prietas ultima que elt onice oet/
formitatis iit pttcipauoe £3 qp pofiibtle iplifactl.C’ Si
#0 copleat Diiiii fim opatione ? acui boc elt qn ptls alta
opaf er virtute ©ni fui ficut virtus ^ma ? fic elt ^pprtetas
8a que ab ipfius nlliter fubfiltetis virtutis (Uitudinenv
quam pofiibile ? feipfam ? que poft ipfam funt optime
? fpeciofe ^formate. £t oicit quatu elt poifibile ad ejrte/
fionepotetie pro^e.optime aut propter boc in opali
one attingit fine optimti ? ulttmii*Spectofe #0 propter
boc qj m tali actu Diiij refultat in eo fpeciofitas ofnj. £t g
bec Dicta patet folutio ad omnia quefita*
4T©cUirtutibus.
0 f£mde queritur
tutibus* £t querunf ©uo.f.qd fint*? que
* earum proprietates*
C^ticulus i8?*tauid fmt virtutes*
„ © primum procem &.
Dicit 0rego°q? virtutes ©icunt illi nimirum;
fpus per quos figua ? miracula frequetius fiur.C Sed
cu miracula face fit actus circa iferiora mtidana videf qi
virtutes ptinelt ad interiore bierarcbias.CT 3tem Dicit
apfus cp ligna no funt ©ata fidelibus fed infideIib°*£jC
boc accipit ep ligna fut ad illuminatione boi'113 ad fide*
inferioris aute bierarcbie efi illuminare boiescut Dicit
Dto°)ergo virtutes funt oe inferiori btcrarcbta.Cu 3^
0rego°.Sut qui mira faciut ligna ?ualeter opanf quo
ergo tlli nili ad fupnarii virtutu fortem ? numerum c o*
gruut*Sed ligna facere 110 eft gr e gratu facietis ergo vi
def ® ifte ordo Denoiaf a gra gratis oata? non a gratia
grani faciete.bec aut non elt pars bmtidinis ergo videf
qr ab illa no Debeat oenoiari ozdo*C3tcm Dicit beatus
*ji3ernardus4ijt0 fermonefup dtica.q? ille btitudines
que virtutes oicunf ep eo appellate funt cp virtutu atqj
,pdigioru occultas ppetuafqj caufas felici curiolitate ri/
mari ac mirari oiumit0 ordutate figua que ? quonto uo
lut ep oibus elemetis terre poteter epbibeaugp boc ac/
cipif cp non tm oicunf virtutes ab opatione ligno?: fed
etiam a coteplatione immediata in uerbo ppetuarii cati
farum qbus fiut miracula.£t cu? f»me bierarcbie fit inv*
mediate couertt ad uerbum videf cp ilte ordo fit oe pri/
ma bterarcbia.lDoc etiam videf er pfiius Dicere lic*lD»le
num quippe elt fuauitatis ? gr e incerta ? occulta fapie/
tie in ipfa fapietiamuuetia plenu nihilominus bonoria
? glorte caufarii in ©ei uerbo abfcoditaril mudo fpecta'
das miradafcKin man^eo?: oirigi efficiendas.CT Sed
C OWlZfoM boc videf td q8 infra in eodej fermone
Dicit*a virtutibus ©iligif Deus ob beniguilfima epbibi/
tionern miraculorum per que incredulos oignantillt/
me trabit ad fidem. £p boc enim videtur q> fin t ©e infe
rtori bierarcbia ut fupra babitum elt.lDoc epprefle oicit
beatus 3i3ernardus ad £ugenium ubi oieit.arcbange
lis preefie virtutes ? illis poteftates ? poteltatibus priis
cipatus.GTSed contra videtur elfe Dionvlius qui ov
dinat bunc ordinem ante potefiates ? principatus.lDoc
etiam videf efie per ranonem.oicit enim pbilofopbua
^mo d e celo ? mudo.q? virt°eft ultimiij qb eltinreoe
potetia*^um igif principatus ©icat piate quadam ptates
Be^coequetife
aut ptarc fimplr z virtutes addunt ultimu fup potetia ef
fentptates an bncipatus % virtutes an ptates.C* 3^ oi
cit©io°in oe oiuinis noibuscap0 8°.q7 virt° oei lauda
lur eo q> ineffabilis z ignota z icognofcibili? cucta egre
dies eft ipfius virtus que per abiidatia poftibtlis.i.pta/
ns in firmitate firmat* ultimi refonatiarii fupcdtinet z
foztiter texet, l?oc accipif cp virtus oeterminaf p abii
ditia ptatis ultima oia firmite z ptinetem in ee virtute
z ope:* eu boc fit plus q 3 ptls z £ncipar\St fo:te oicat
aligs cp no eft vis in noibus boc nibil eft q: Diffinitio, p
pzia rei eft oe nofe fpecieuCTl^eterea oiftinctiones of
ficto?: angelo# no pofiiinfiYognofce nift per maniteftas
rones nominum.Sed tue querif qre Determinant vir/
tutes per miracula taceret Solutio fupponat cp me'
dia bierarcbia oiftinguif fim ptectl ptlte ptinete ad gu'
bernattone z ptinetia mudi.Ctic oicimus cp virtus acci
pif bic ,put eft ultimu qd eft in re oe potetia *bec oeter
aninaf ouobus modis.f.fimpr z quo ad nos.Simproe
terminaf a btoiDto0per ultima abiidatia potetie inqua
tuj fuimet imbecilitate no relinat oetfozme motu.
ad nos autem per ultimus potetie oeterminaf ajSzeg z
30ernardo in coparatione ad potetia mantfefta nobis
que eft potetia nae.f.qz pter z fupza z ptra nam z fic oe/
terminaf per figna z miracula facere.C*3^ notadu3 gp
ozdines medie z ultime bierarcbie angelo# ouob° mo/
dis pntattedi.rpenes actus fimpr.uel penes actus com
paratos ad fine.Si penes actus fimpFr furamus act°eft
©nari z port illi! abudatia potetie babere in oem oetfoz/
mem motu:1: poftea bere ptate ozdinata atteftadt maluj
z .pntouedi bonu* feqtur illa bierarcbia cuius Dignitas
ponif oifttncte fup bic «puincil z illa * buc ozdine conii
derat beatus Bio°.Si aut attedunf penes actus copa''
ratos ad fine qui finis eft pfectio z illuminatio tiic bimi
eft cura z .puidetia angelo?: z pfeques reuelatio fecreto
ruraptinetiuraad falute.*3nie]cbibitio miraculo?: que
funtargutneta fidei ejrtrinfecus.4a aut eft arcere oemo
nem ne obnubilet illuminationes fic acceptas cibatas
j£t ifta 40r ptinet ad vnuqueqj boiem.vii ifta cituoz feq
tur fmcipatus cuius eft curare oe gete oiftincta fim.puin
cias z bncipatus,£t bunc ozdine tenet 0zego° z Jider*
z pctpue,ppter aplin qui enumerat fic.Siue tbioni fiue
©nationes fiue fmcipatus fiue ptates fiue virtutes.Sed
in boc ozdine non eft magna vis qz I5 ita oicat aptus ad
£orintbios:m ad j£pbefios enumerat aliter fic Dicens»
£>upza oem fmcipatii z ptatem z virtute z onatione:cu5
tn fim oes ooctores no fequanf ©nationes fed pcedant
Unde oicimus cp aptus in illis uerbis no attedit nifi nu
meru officio?: z non ozdine. £jc bys etiam patet folutio
ad oia quefita pter boc qd obijcif oe bernardo cp vtrtu"
tes funttn pma bierarcbia.^t oicedti cp e% boc non feg
tungcqd eni5 potinferioz pot * fupioz fed 110 puertif:*
ideo 1 3 media bierarcbia accipiat illuminatione a fupze'
ma tn fim eunde modii illuminationis pot illuminari a
©eo ficut eft etil in bierarcbia nra in qua geunqj illumi
natur ab inferiori poftimt illuminari a fuperion fed no
conuertitur. CTHrticulusis0*
, j£cundo queritur iDep:o'
pzietatibus virtutu quas tagit iDio0 in 8° cap°
celeftis bierarcbie fic oices.3pfam #0 fanctarti virtutu j
notatione ejetimo oedarare fozte quanda z imutabilem
virilitate in oes fim earii oiffozmitate opanones ad nui
lam fufeeptione inditaru ei oiuinaru illuminationu inv
beciliter infirmata poteter in imitatione oei reducta no
relinquetem fui imbecilitate peifozme motuzfed firmis
ter teretem fupeentiale z potetiftima virtute c ipfi°ima
gine virtuti fimile iujeta quodlibet facta z ad ipfam qui/
dem ut ^ncipaliter virtute poteter couerfatn.ad 1^0
virtute oas« oeifozmiter(puentetem»C[rtCluerif ergo
€16 fepttma 44
que bfcanf opationes fim earii oiffozmitate.opattones
enim ille videnf eeotaptinetia ad mentuizifte nontnl
ptinet ad virtutes fed etiam ad angelos alios.CPfbzete
rea querif qre oicat fozte z incomutabile virilitate cum
per vmi videaf intelligi reliquu.CTlfreterea queritur
que oicanf illuminationes indite ei.Si enim funt indi
te tuc no videnf fufeipi fed potiu? interius beri.^Jjftce
terea reduci in comutatione oei couenit oibusozdinib'*
z ita non videf efie ^pztti ifti.Si aut vis fiat in boc cp oi
cit poteter reducta tuc magis videf efie ,ppziu ptatibus
qj virtutibus.^ir3^ querif qd fit oeifozmts motus.S*
enim ille eft purgatio pfectio z illuminatio tuc no vide
tur ee oe actibus appzojxitis fed coibus.CT3^ cu,n
cit ipfius imagine virtuti fimile iu|rta quodlibet factum
videf efie nugatio qz per imagine intpoztaf fifitudo vir
tutis.CT0oluno oicedu cp queda iftarii .ppzietatii funt
tn comunicado:? queda in accipiedo illuminationem.
pit cu virtus bic oicaf ultimu qd eft in re oe potetia mul
tiplicanfiftejppzietatesfim oiuerfas Determinationes
z coparationes illius virtutis.Ultimu aut l?ic babet co'
parationes ad opus z fiibm potetie cuius eft ultimum:
z ad virtutu potetiam que eft pncipiU3<r ereplar z finis
ipfius.St autem coparaf ad opus boc pot ee tribus mo
dis fim gp triplejc eft ultimu opK.£tf>mum eft in nume
ro:i fic ultimu potetie cp(ppzio robore pofie in oes opa
tiones fibi ^pztas z fic eft ppzietas ^ma. £t oicunf ope
rationes fini earii oiffozmitatezopationes ardue toztitu'
dinis-i virtutis que cofiftit in trafmutatione inferiorum
ad coopattones figno# fim caufas occultas in oeo ejebi
bito?:.Deitbzmitas enihi figno# eft oeifozmitas virtutu.
^33Km oicit fozte ,pptei- babitu ipfius virtutisiinconv
mutabile ^0 ppter fubiectii opans qd non mutaf ej ce/
quedo opus foztitudinis.Sed ultimum qd in opatione
eft penes ronem opis.2fliqd enij opus fit rone oebili:
z aliqd rone alta z fozti.CT £t pene? boc accipi f feoida
^jpzietas que eft ad nullam fufeeptione inditarum eius
oiuinaru illuminationu imbeciliter infirmata.iilumina
tio enim ptinet ad ronem opis z ad intellectu.£t otcim
tur illuminationes ei indite ille ad quas babet ozdinati
onem eje munere a quo oenominaf ozdomibilominus
tame funt fufeepte fim fpeciales reuelationes que fiuta
fupioribus.3"1 qd eft in ope eft e# parte arduitatis opis
z penes boc accipif .ppztetas 4A que eft non relinquere
fuimet imbecilitate oeifozme motu5.£t oi«f oeifozmia
motus a .ppzietate non qlibet fed qui ntanifeftat virtus
tem z robur ficut eft firmare res in efie virtute z opere:
z trafmutare eas trafmutatione fupnaturali z fupmun'
dana ficut fit in opibus miraculo#, 3n utraqj etiam ifta''
rum .ppzietatu.f.in z 4a fit coparano ultime virtutis
ad fubm potetie.qd patet per boc cp facit metionem oe
imbecilitatequamremouetvirtus.CTSitvoultimuni
coparaf ad virtute que eft bncipiu % epeplar z finis boc
pot efie ouobus modis.f.fim conuerfione ad ipfam uel
fim pfectionem ex illa couerfione cofequete.St pztmo
modo tuc eft .ppzietas 7a que eft ad ipfam qdem ut/m'
cipalem virtute poteter couerfam.Si^o fcdo mo boc
erit tribus modis fim cp virtus illa tripliciter cofideraf:
fcilicet ut bncipium opans z fic accipif .ppzietas 3a que
eft poteter in imitatione oei reductam . £t oicif poteter
qz reductio buius ozdinis eft fim ronem potetie z virui
iis. £t oicif imttationeppter opationem quam babet
fubpzimavirtute.^-Cofideraf etiam virtus pzima ut
finis z fic accipif .ppzietas sa que eft firmiter teretem fu
pereentialem z potetifiima virtute.oia enim que babet
z opaf funt in fima virtute ut in finemXofideraf etiam
bma virtus ut paradigma zejreplar virtutis create z fic
accipif .ppzietas 6A que eft ipfius imagine virtuti fifem
iujeta qdlibet facta, tt oicit virtuti fifem ut oetermief ro
imagii qz no e in qlibet oono imago ad buc ozdine f5 in
9 4
fkimc partis fume
fiRtn Alte vfrtfflie.Sf atit ?fiderenf,pp:ietates m coica
do adbuc pot ee ouobus modte.f.in modo illuminadi:
z m recepto per illuminatione.? pmo modo eft illa qua
Dicit oeifoimiter ,puenietem a A Si fcbo modo tue eft
illa quam Dicit cono virtutis ad *am.£t per boc patet fo
luito ad omnia quefita.
tfETiDepoteftattbus.
0 g-tnde querituro epo
teftatibus.^t querunf Duo.f.quid fit of'
ficiii eojz.-z que eoy ppetates.fQT&r^o0
, 33 pzimum.pcedituriic.
oicit 0:ego°.q> ptates uocanf bij qui potetius
bec ceteris in fuoo:dinepcepertit ut eojz oitioni virtu'
t es aducrfe fubiecte finttquo^ piate refrenant ne co:da
bofum tatii pualeattctarequatiluoku.Sed boc videt
nibil ee.Si enim angelus no cccidiflet -r l?o no peccafr
fet mbilominus eent noue o:dines angelozmuc ptates
non beret officui arcedi oemones neqj virtutes aditer-
fas.ergo videt q? boc aut no fit ofTiciu eoptaut fit offici»
per accns*C73te5 quertf oe boc q> Dicit.qui bec potetfr
us in fuo ordine pceperut.-ejc boc enim videt cp tm qda
in iilo ordine oicanr ptates z no oes.$T3^ ©icit aplus
ad Oorin.q? qui refiftit ptatt oei ordinationi refiftit . £t
oicit ibidem beatop.£x boc videt cp oe rone ptatis fint
4or.f.potetia que eft ut tuba ipfius.? ordinatio que eft
ut forma.? vindicta mali.? tutame bonojz que ouo funt
ut fines.ergo videt cp infufftcieter oeterminet bttis gre
gorius qn Determinat per arte ptraria ptate.Jte cii ouo
fint fines ptatis. vnus eff tm pncipalis.f.tutame bonop
g fi uoluit Determinare a fine poti0 Determinare Debuit
a fine ultimo qj ab illo qui eft citra tiltimu.CErjte beat0
!ibernardH8fup’catica.xix0fimoneciciUlli fpusq pta
tesnoianf ou crucifixi nri Diuinaoipotetiaubiq3 forti'
ter atttngete intueri ac magnificare oelectanf.exturba<'
re ac Debellare oemonii boiumqj ptrartas ptates ,p bijs
qui hereditate capitii falutis accipiat ptate.£r boc etm
videt qj puerfio iftoiz angelop no fit fup angelos fed fu
per Demolies ? malos bofes.? ita videt ee oe inferiori
bierarcbia.ll?oc ide accipit ex boc qb infra oicit.B pta^
tib° Diligit oeus ob illa iuftiffime potetie vim que folet
a pus malignitiu, ppulfare ? arce crudelitate.|£3ead
eugeniii 5° oicit.ptates funt qru virtute ptas tenebrarii
copnmif ? coercet malignitas aeris bui° ne ut vult no'
ceat? ne malignari nifi putplit pofTtt.C'3tcj0:egori°
Siit nonulli qui erta De obfeftis co:pib°malignos fpiis
fugat eofq5 virtute oronts z accepte ptatis eiictunt.quo
ergo ifti meritu futi ut fi iter ptatu celeftiu numerum in
terra fo:tiunf.£x boc videf qpptatiifitopari fupra cor
pora boium z cii boc minus fit qj opari fup aiam viden
tur ptates ifertores ee arcbagelis z angelts.CT Solutio
Dicim0 q> De intetione ptatis 40r funt que in obiectioe
comemorata funt. jBeat°aut0:ego° Determinat no p
ea que eligunt fed peractu no j>nuifed piite.lfctatum
enim eft bere potetia flate z ordinate ad tutame boni z
coertione mali cotra oeu fe erigetis. j£t I3 no eet malum
aut petrii nihilominus tn ptates eent z ideo oiftincttone
officior angelor que erat ad gubernatione mtidi coue
niebat fieri no fim td tm qb fuit in §ma creatione f5 fim
oem ftatit futurn in mudo gubemado.g- 1 per boc patet
folo ad pm.CTBd i"1 Dtcedus q? o:do no accipit ibi p:o
fpeciali ozdine fed p:o giiali o:dinatione oium otdinus
in futs bierarcbtis.<T2fd aliud patet folo pg- p:edicta.
C"ad aliud oicedti cp I5 tutame bonoy fit finis ^ncipa^
lis tn fuper illos no eft acius ptatis qt boni no fentiunt
gladii! ptatis fed inali.z ideo cu bttis j8':ego° oeterinr
net per actu ponit fine no ultimii fed illum qui eft mate
tia fupta qua eft act°.C2f<i aliud Dicedti q? (pp:ta coiv
uerfio bierarcbie medie eft fup fuptore.Sed q: qcqutdl
pot inferio: pot z fupio:,puertunt etia illt oe medta bie
rarcbia gda ep pnti fup boies z no ex ,pp:io actu . £t II
fup:a patuit in auctoritatib0 induens ex ©aniele z
cbtele z Sacbaria ad quos mifli funt angeli loqnetes il'
lummatioiies fuas ad illos qui ulterius ponebat eas in
^pbetist-z boc mantfeftabif inferius eu oe miflione oi
fputabtf.per boc patet etia ad feques.^L 2fd ulnmuoi
cedii q? ,pp:ius actus ptatu eft expellere ptraria ptatem
fed 3; ptopellaf a co:pore boc accidit z ideo per boc 110
babet Determinari. CJ articulus a0.
« £cundo queritur iDep:o
p:ietatibus ptatu qs ponit 23io°80 cap° celeftis
bierarcbie fic cices.jpfam fanctaru ptatum eapotetem
Dininani oiiattonu z virtutti noiattone extftimo ceda'
rare.bii ornata z mcofufam circa oiuinas fufeeptionea
otdtnattone-iotdinatu fupmiidane z uellectuaits pote
flatis no tprantee in ea que inferiora funt ptatis virtuti
bus pcipttatetfed poteter in oiuina ptate bn o:diuatum
reducte z poft ea Deifozmtter reducetis ad potetiam can
falem pma quini fas eft aftimilare z ea ut poffibiie an'
geli reuelatts in bu o:dmatis peripfam o:dimbuspta/
tu virtute.iir Omerif aut oe boc qfr Dtc.t eapotete oiui'
naru oiiatiom» z virtutiiSt enim ptates fint fiib onatto
n ibus z virtutibus no videnf ee eapotetes.iL 3te5
boc qd Dicit in ^pdetate ^ma ptates oiciit o:dmanone5
bn otdmata z ineo tufam circa oiuinas fufcepnones.boc
enim eoe videf ee oi o:dint z no,pp:iu ifti.fltL T^teterea
nibil videf ee boc qd Dicit o:dinatioue bii o:dinata z in
cofufam q: per otdtnauone videf tcofufio.CTllbteterea
qrif per qd ozdinaf ptas ptani.ots enim o:do eft fim ali
qua rone o:dinate.iT3K5 ftuerif oe boc cp Dicit ptatej
ee mantfeftatione itellectualis ptatis z eius qb eft o:dt'
natu fupmiidane.116 eni| videf ee itellectualis ptas q»
arcet malignitates boium.CC"3tem De *?oc 0ic‘t e"c
ptatis no tyranice peipitate ptans virtunb°in ea que u
fenora funt.ll?oc etu'5 ide videf afttgnaffe fup Diiartoni
bus ubi otxtt.nullaqj tyrlmcar oiffilitudinu nullo md
ui’r indinatl.Crjte obycif oe i?cc qo ouit in 4a l>p:ie
tate q? nome manifeftanuu eft ptatis reducte poteter in
Dtuitia no videf pfeq ad otdtnattoue ptatis fed pon°ep°
q: ex boc ptas ominata ecpm oina reducta eft.ftTlI^Je
terea qrif oe ultima in qua Dicit cp nome ptatu eft ptatis
reuelatts ea.f.ptateXIt poffibiie angeli. i,quatil pnt an/
geli exntes in o:dinib° bn otdinatis per ipfain.f.ptatej
ojdmatis.oico ptatu virtute.t. virtute ptinete ad ptatem.
CJ Solo oicedti cp Oio°pnctparr itedtt ptate penes ov
dmatione ptatis. pec atlt o:dinatio nt per leges eternas
fim qs .ppellunf nociua z iuuanf bona.Sicut eni in po
teftattb1 bumanis funt leges bumanefim qs Dtrigif gla
dtus ptatis ad j)firmatioite retpucc.tta in Diuinis funt ie
ges eterne fim qs otdinaf coerrto ptatu qua repelltitin'
iurias z fim citas illi0 oidtnationis multiplicanf ,ppeta
tes in accipiedo uel in coieado illuminattoes buic o:di'
ni (ppomonatas,Si eni5 qiiderenf in accipiedo illumt'
nationes]) fit fex modis fim q> fex,ppetates enumerat.
C3n P^te e,u tri9 fut.f.fuba ptatis z virt°z act°.Sul3a
aut eft oup*.f.fo:ma z id qb eft ptls.^enes fo:ma aut
acciptf ^petas que eft bn ornata z incofufatn zc.z oicif
tncofufam .ppter otdinattone legti eternani qbus o:di'
nanf o:dinata.Sut oicif fim compatione ad metas q:,p
pzios limites 110 excedit. Ornata aut oicuppier fciam
z gfam accepta per illuminationes.-t boc inuit Dicendo
in eade,pp:ietate:o:dinattone circa oiuinas fufeeptioee
lienes aut id qb eft ptas.i.penes boc qb fupponit z im
po:tat quantum ad babitum acciptf p:op:ietas fecunda
que eft ozdinatum fupermundane z intellectualis po'
teftatis . o:dtnatam emj tangit foutia generalem ptatis
Bc40,coequeuia
que cotrabit fupmudane.qz ozdinatto fit per leges fup/
mudanas ut fupza oictu eft.Jntellectualis autem pote'
(tatis oictt effe ptatis tn .ppzio fubiecto ficut ois pzopzte
tas per fubiectu babet Determinari, Si aut penes virtu
tem acctpif ptas tunc erit,pp:tetas ultima que eftream
ut pofiibile angeli reuelanusin bene ozdinatiS‘rc.£ii
iusintetioin obiectfoneexpofita eft,£tqd oictt ozdmi
bus non tntelligtf oe ozdinibus qui funt partes bierar
cbiefed oe ozdinibus illuminationi! oefcedetiuincoy
natium virtute ptatiua eunde ojdtnej fim pofiibilitatej
euiufcuqj angeli exutis in illo ozdine.Si #o cofideref
penes actum boc erit triplr.f.aut penes coparationein
actus ad obiectu in qd agit.? ftc elt ^piietas tertia que
elt no tyranice in ea que inferiora funt ptatis virtutib0
p:ecipitante.£t Differt ille actus ab actu onationuj : q:
©nationis eft coercere fubditum fim cp elt fubditus no
tyrannice uel remiffeffed ptatis elt coercere iniuriofuj
z malum iudicldo no tyranice ut tntmcus nature nec
remiffe.Sed ut index qui elt ad vindicta malefactori!:
laudem #o bono? . aut penes actum cdparatu; ad fine
qui finis elt reduci in Diuma tJneocp pticipat ptatem
Dei z fic elt «ppuetas quarta que elt poteter in Diuinam
ptatem bene ozdtnata reducte aut penes id qb pfequif
ejc actu copara to ad obtectus z fine z boc elt alti milatio
ad £ma cam piatis:? penes boc acctpif penultima que
elt ad potetiam caufalem ptima quantu fas afftmilate*
j8t per boc patet lolb ad totum, CTSrticulus u9,
d Sinde queritur oebystrib9
in cornum ozdmibus.St querif oe numero z
©e o:dine tpfo.Uidenf enim Debere ee plurestq: ficut
©natio ita elt libertas pditio nobilitatis pfone:? ita pe/
nes libertate accipi Debet vnus ozdo. Ifreterea beatus
Bionyfius4°De Diurnis nominibus cap°i°,loquif oe
rege regum ono ono??Deo oeo?,ergo videf cum oia
ilta oona fint comumcabilia penes iita Debeat accipi ait
qui o:dines,£t pzectpue boc videtur ex uerbis ©iony
(!) qui Dicit in fine eiufde capti fic, Sanctos aut z reges
z ©nos oeos uocat eloquia in lingulis pndpaliores oz
natus.lfcer quos duo oona que ex oeo funt acci pietes
IIIo?.t.oono? Diltributionis (implicitate circa fui ipfo?
Differetias multiplicanf:^ quo?,f.oono? uarietate fmit
jPUtfiue^Detfozmiterad vilitate fui ipfo? congregatu,
£x boc accipitur q> bec Dona accipiunt pzimi z ifundiit
fecudis z pzimi Detfozmuer fecudi aut multipfr circa fui
ipfo?oifferetias,£t becvidenf oiacouemre oiftincti/
oni bierarcbiartl z ozdinuj.ergo videt cp penes boc oe
beret accipi o:dinesalij,CEr*p>:eterca querif De ozdine
ptas enim videf plus Dicere qj virtus q: virtute o:dma
tam. ergo fim rbnem partit! totius ptatiui Deberet poni
ante.CT Solutio Dicendu gp ordines buius bterarcbie
accipiunf penes potetiam mateftatie mouete3 z guber
natem mudu5.<Pftee autpotetia tres babet gradus -z
no plures.f.potetiam que fupeft no comifcedo fe alicui
eormque mouet? gubernata coercet? cotinet omnia
mota z gubernata : z bec miranf in Deo Dilationes z in
munere accipiut pio pofiibilitate eo?,Stq?boc uerum
fit accipif e.t Dictis iBernardii^fermone fuper cantica
ubi Dicit fic.iDiligut? onationes Deum cur nefeio quid
fubtilius fublimiufq? indagare oecbztfti interminabili
atq? irrefragabili ofiatu laudabiliqj quida pzefumptto/
ne ferunf qi.f.ubiqj terraru vniuerfitatis no folum po/
tensfed z pfens fupza infraqj obfequi rectifiime uolu/
tati fue curfus tepo?:motus co:po?;nutus metiuj ozdt/
ne utiqs pulcherrimo cogat idqj cura tas vigili utnepu
cto quide aut iota vnucut oicit)bo? oium Debitus fub'
trabere famulatus nullatenus liceat.opa tn tam facili ut
turbatione feu anxietate ullam otno gubernato: no fen
ttat.? boc eft qt> Dicit ©tonyfius ©nationis inceftanter
&o feptima «*
appetentem.CTII^nc potentiam pfequif alia que mo
uet? gubernat res ptingedo ultra ultimt! potetie nilis
z penes banc accipiuntur virtutes.£t confequif terna
que tm eft victortofa fup contrarii! per motu boni z pe
nes banc accipiunf poteftates,£t per boc patet o:do q>
ptas in virtute z virtus tn ©natione fed no couertif fim
exigetiam partii! totius ptatiui.£t fim cp oicit Sionyfi/
us^tnferioiz oona lupio^ funt excellenter z no puer/
tif,||ber boc patet folutio ad ultimi! quefml.CT 2d pii/
mum ergo Dicedii qi Ubertas no oictt offtauj potentie
alicuius:': ideo lj fit oe Digtutate pfonetno tame penes
ipfam ©ebet fumi o:do alicqs , qz ficut oictt pbus piimo
metbace,Dictmus boiem liberus qui fuiipfius caufa eft:
officit! aut eft fup cam alio^.CT^d aliud oicedu q; re/
gnu z fanctitas z oiuimtas oicut oona comunia z non
fpecialta.iRegm! enim efteut oictt Bionyfius ibidem)
ois finis z oznatus z legis £ ozdi nis otftributio.£t bo'
num impoztaf per intetione finistoznatus aut impoztat
©ecens fim boneftate z ronem.qz ficut Dicit pf?s in fine
etbice, iOia bonefta roni cocozdant.lex atit oicit obfer/
uactas iuris z madatorii.ozdo #o oicit politione vmuf/
cuiufq? in gradu ,pp:to z actu:: patet q? oia ifta comuia
futu.Sanctitas aut eft ab omni imtidicia libera z perfe
cta z oino imaiutefta mildicta fiue puritas.£um enim
Iit triplex mudicia.f.ex cotagine terreno^ milium z ex
collatione peccati z ex inqnacione reliqutarus peccati z
terreftreitatis erit fanctitas mudtcia Itbera ab omni b*i
tus mqnatioiie , ©icit aut libera per remotione militi
terreno?. £t dz oino imantfefte tn bitu z affectu z ope
p remotiotte peto? z reliqarti pcti.©z pfecta per ptaetti
linis. Unde ex bys patet gp etiam illud coe eft no ptines
ad officit! fpeaale.Siuuiuas atit eft que oia videt ,put'
dentia z bonitate pfecte oia ctrcufpicies'1 cotinens z fe
tpfa implens z excedes oia putdetta ipfa fruentia.*p>zi
mo enim^puidet oeus res per bnplacitti z pnter boni/
tate pfecta que eft otftefiua ee ctrciifpicit qn tibtqj tn na
tura rei terminos eftentiales coftituit z cotinet in ee co
ftituta z implet fetpfa quatti vnicuiqj eft pofftbile.f.per
dfe viuere fentire z intelligeremo ita q? fit materiale ee
vniufcuiufqj fed caufale z exemplar. £t boc eft qd oictt
cp excedit oia jpuidetia ipfa frueua. CCT £x bye iterti pa
tet cp oia bec comunia funt I3 oe'5 incomuntcabilis fit.fi
cut etia ea que Diftribuutif a rege.£omuma funt I5 rex
fit vnus folus.iOnatio aiitcut fupza Dictum eftjeft tn no
peio? exceftiis tm fed z ois z pulcbzorunn bono?pfe/
eta : oimoda pofteffto uera z cadere no ualetis foztitu/
do.£t oia illa ptinet ad oiftineitonem gradus z officii.
C ~%l& aliud aut qd obycif oe ©lonyfio Dicendi! qni5
intelligit ^mos i feciidos fim oifttnctione ozdinumin
ope fed potius in receptione oono? cotrariuj. j£t ideo
Dicit q> pzimi tn vnoquoqj ozdine oicunf fancti reges
z oniz oy:qz illi uarietate oono?bo?tn oibus actibus
eo? pgregant (impii ad vnus.llpoc eft circa bo? fimpli/
citatem z vnitate.fecudi aut fimt qui bec oona babet tn
parte z no quo ad oes actus fed vnusadvnum z alter
ad alium.': ideo oicimf illi multiplicare uarietate illo?;
oono? circa iuas Differetias . £t eft fimile oe regno gd
in rege eft in vno pgregatu5.tn inferioribus aurem eft
multiplicatum fim Differentias eorum in quibus vnuf
quifq, fubdttur regi. ^Xr^rttciiius ^3°.
d Sinde queritur ^
cbia bo? trium ozdtnum oe qua oictt Dtonyft
tis cp media celeffiuaio?Difpofitto oeifozmesbabetis
^pzietates purgaf quidem z illumiuaf z pfiafcquead'
modu Dictu eft)aotutnis illuminationibus iudttisuel
fim .ppziam bierarcbta oifporuim uel per via mediam
fectida mantteftatione ©elatis. ±x boc vider q? acx’ bie
rarebieifttus in ozdine fitDupiex.f.pfici inditisillumi/
parite partis mmme
nationibus ominis a beo uel per prima bierarcbia m ?
ita non erit itera Diftinctio fupra Dicta que fupponebat
cp media bierarcbia couerti beretad prima bierarcbias
fim acceptione illuminationu.5ifr l?oc erit cotra ©io'
nviiuj qui Dicit q? boc eft oino omina ordinatione oiui
isituo^muilgart per prima.fcdaoiuinis participare illu
jmauomlACTSotb Diam0 pdicta q? qcqd pot ife
rior pot fupio:.? ideo otcn ©io0 q> media bierarcbia il'
luminar Dupfr.f.a oco z fupiorib0 . fed illumiari a Deo
eft cdmimeiillumiuariaut a prima bierarcbia eft, ppriu
ei z etiam qii illuminat a oeo funt illuminationes oela
te mamfefnmoiie fcda.qrcficutfupra Dictu eft)ptas rect
piedi illuminationes in media bierarcbia z in p\m no
elt equalis:? ideo cu, manifellatio illuminattois fit fini
facultate eius qui illuminat erit in pma bierarcbia ma'
mfeftatto illuminationis pma z in media leda in polire
ma tcrtla«izEt per boc patet folutio.
CTiDe tertia bierarcbia.
Onfequeiiter tranfeun
< dum ell ad tertia bierarcbia oe qua que
runf ouo.f.oc ordimb°in ea pofuis:? oe
ipfa bierarcbia.fC" ©e ordib0 aut queru
tur ouo.ftoe lingulis : z oe oi b° in coi , C**©e lingulis
querunt tria.f.oe jmcipatibus arcbangelis z angelis.
4. ©e£mcipatibus querunt ouoXqutdfint? De pro/
prietatibus eorum. CCT articulus *4°.
, J© pzimum jpce*mr
cit iSrcgorius . *]b:mcipatus uocanf qui ipfie
quoqj bonis angelo?: fpirmb0 pfunt qui fubiectis alijs
Dum que funt ageda oifpommt eis ad explenda Diurna
myfterta p:incipanf.i£t videt falfum qd Dicit q? bonis
angelo?: fpiritibus prefunt.qr Oionyfius Dicit cp ifima
bierarcbia ^uenif fup bumanmfic £ncipatuu z angelo'
rum?srcbagclo?r manifdlatiuu ornatu bumauisbie'
rarcbtjs perfe inuice prefidere fupple arbitrandum ell.
Cpjber boc videt efie cotra n£ernardum ad g£ugeni'
utn s^l&utemus £>ncipatus quo?: moderamine z fapte
tia ois in terris fmcipatus pftttuit regit limitat trafferf
mutilat. IDoc idem videt baberi in iDanieIe.*£>:iirceps
perfarum reftftitmibmiemo fuitadiuto: meus mi bi
micbael princeps uefter.£t in ©eutero.Statuit termi
nos populo?: mrta numeril angeloru oei.fim aliquam
tranfiatione qd ejeponit ©io°oe fmcipatib0 iujeta quo?
Difponemoifponunf interris bncipatus.C’ 3^ J0er
nardus i9°fimone fup cantica.Sunt^ncipat0 qui Deus
altius fpeculames z liquido puidetes vmuerfitatis f>n
cipium efie z f>mogenitu ois creature z rata perinde oi
gmtate pneipat0 Donant terraru beant ptltem quali De
fumo quoda rerum cardine regna z fmcipatus quofii'
bet pro arbitrio mutare z ordinare Dignitates pro quo?:
ineritis faciutfmios nouifitmos? nouifiimos primos
Depomit potetes oe fede z exaltant builes. C^ODlIl
oia bec videt efie qd Dicit a&ernardus in fuma
pdicti fimoius lic.zi principatibus Deus Diligit ob eter
nam z originale illa virtute que efie z efiendi pndpiuj
omni creature ell fupiori z inferiori fpiiali? corporali
attinges ufqj ad fine fortiter . £% boc videt q> principa^
tuum fit couerti in oeii fim qj ipfe ell creato: rerus z no
fim Oifpcmem bndpatuu' terreno?2.qd ell cotra 0:ego'
rium Dicentem.gj funt nonulli qui acceptis virtutibus
elemctoru boiuin merita tranfcedutcuq5 bonis melio/
res funtielectis quoqi fupioribus ^ndpant.Ouo ergo
iilifedcfuamfiinterjtoctpatuum numeros accipiunt.
CTBolutio Diceduqrbncipes Dicunt angeli accipiem
tes ilUiimnatioes z ptatem ad Difpones pueipatuu ter
reno?:*3d aut qd Dicit 0:egorius nointelligif cp actus
bicrarcipiaru ^p:ius fit fup angelos conuem.Sed quia
tn pofirema bierarcbia o:doaItfo:e(l ordine Idfeo Dicit
cp angelis principant. €7 2td auctoritate aut aSernar
di Dicedus cp intelligit boc oe eo qd pfequif eje actu f>n/
cipatuumfim puerfionein Deum eje boc enim qp fic ov
dinatpncipatusboium mirant efie ^ncipe -r principtui
creaturaru attingente ubiqj ordinado z tranfmutando
creaturas z res. UJ articulus 25°.
8 0cundo queritur ©e pro
prietatibus pueipatuu quas enumerat ©ionf
fius 9°cap°celellis bierarcbie Dices . dlbamfeilat enim
ipfa quide celefliu ^ncipatml uoiatio illud Deiformiter
principale z Ductiuii cum ordine facre z fmcipalib9* oe
centiflimis virtutibus z ad fup^ncipale pneipiu eas.f.
celefles eflentias uRter couerti z alias bierarcbice Duce
re ad illud ipm quatu pollibile formari pneipiu mani'
fellareq3 fupeflentiale eius ordinatione ornatuq? ^nct'
paliu virtutu.0.uerit ergo oe boc qd Dicit oeiformiter
principale . boc enim videt efie £>me bierarcbie z non
poftreme.CJ t>reterea Ductiuu cum ordine facro zf>n
cipalibus z oecetiflimis virtutibus videt couenire vir/
tuiibusi no pncipatibus.C^ro no videt proprium
efie ad fiipprincipale pneipiu puerti fed poti9ad media
bierarcbia a qua accipiut [tlluminationes.Cn^eterea
qd Dicit alias bierarcbice Dtcut no videt puenire illis
oe pofirema bierarcbia que nn Ducunt -2:11011 Ducunt*
CTBoluno Dicimus qiqueda illarii ,ppnetatuaccipiil
tur penes accipe illuminatione.? queda5 penes cornu'
nicare.£t penes communicare quide3 accipifquarta
qu? ell? alias bierarcbice Ducere ad illud tpm quatuj
pollibile formari pncificu principiu.l^oftrema enj bie
rarcbta Ducit bumana ? vmts ordo aliii quatum pot foi
anari fmcipto ^mo qd Dicit pnctfktnq: omne pneipiuj
? omne piicipatu facit ?pftituit.*j3ene6 fufcipeauttllu
aninationeefitriplejccofideratio.fad fdam ^ncipatus
? ad actum ? ad effectu pfequenre. £ET iduo ad Ida5 eft
prima .pprietas que eft £napm illud Deiformiter prin'
cipale mantfefiare. £t Dicitur ^ncipium ibi a pneipatu
? no a priorttate illuminationu qr itecur Dictu eft)prima
jnaniteftatio illuminationu eftin ^ma bterarcbuufcda
in feda ?c. £t Dicit Deiformiter ad oriam pftitutiote pn
cipatusbumant.llbenes actum aut eft Duplep opatio.f.
penes fufeipe illuminationem:? fic accipifpprtetas ter
lia que eft ad fupprincipale puncipiu ullter eas conuer
tit? penes reducere illumtnattonej acceptam ad opus*
jEt iurta boc accipit feda que eft Ductiuii cum ordine fa
cro ? pnctpalibus ? oecertfiimis vinutibus.0t Dicitur
Ductiuu q: jmcipatu accipit ad manuductione eoru qui
in pneipatu funt pftituti. virtutes aut no fupponunt bic
ordine fpecialein.Bed accipit btc virtusCut Dicit p!5us
in 7°etbicor:)cp virtus eft optimoru opatiua I5 no opef
ibi circa Deicctationes?trifticias:fed circa ejcigetia pro
prij officij.? Dicunt ille oecetes per coparatione ad bo'
neftum qd oebetpmouere princeps ficut Dicit in yfaia
ItSrincepsea que funt oignafmcipe cogitabit.?oicunf
principales a principatu ut prius Dictum eft.Similtter
cum Dicit fuperprincipale principius Dicit fuperprinci/
pale qd eft fuper principatilliienes coparatione autes
ad effectum cofequente$ accipit proprietas ultima que
eft mamfeftare fupereftenttalem eius ordines ornatu qs
principalium virtutum.£t Dicitur ordinatio fuperefien
tialis conftitutio in principatu ab eflentia prima que eft
fuper omnes eftenttas. Ornatus aut Dicit eje concurfu
optimoru babituum ad propriu actum offictj e]cequen'
dum.lft»micipales aute virtutes accipiunt fim modum
fupradictum.lDec enim manifellantur inquantusfimt
imago principatus primi.£ld autem funt imago primi
confequuntur e]c fubftantta ? actu principatus.
C Oc fcdo ordine medie bicrarcbte.f.oe arcbangelis.
©s' 4“ cocqueuis Oofcptintt 41
£iiide queritur **>
| cbangelis.£t queruntur Duorfcife quid
fit officium eorum.£t oe eoru3 proprie/
tattbus. (jj 2truculU0
, D pzimum pzoceai turfic.
Dicit 0zegonus qui fumma annuntiat arcba
geli uocaiir.£c redduronem otces.greca enim lingua
eugeli mmcy arcbangelifummi nuntii uocauf.CT Cii
det aut tp penes Ipoc no oiltinguat aliquis fpectalte oj
do.Buma enim nudare * no lumma no funt actus oif
fereres fpecie.ergo illi actus no funt officta Differetia fpe
cie.ergo neqj ordines.d^ boc accipit e* uerbo 0ze
gory qo oiatur intra, Sunt nonulli qui omine largita/
tis munere refectt fecretorum celeiliuj lumma z capere
preuaienmiuctare.quoergo iftiotfi inter arcbagelo?
numeru; oeputanf.itx boc patet tp in Humana bierar/
cbia arcbagelo? actus no coftituit in aliquo officio fpe/
riali.ergo videt gp neqj in angelica. CT jttm aBernar/
dus m s°ad£ugeniuni.l(butemus elfe arcbageloe qui
cofcy m^rtedo? omino? no uifi ob pcipuas z maximas
caulas mittuntur . Sed illi oe prima bierarcbia magis
fimtcofcy myfterio? ergo magis funt arcbangeli.i£tlt
torte oicaf q>ab actu mimonis onr arcbangeli.lDoc pa
tet no elfe ueru q: mitti couenit multis oe media z po'
ftrema bierarcbia.Unde penes mitti no elt o:do fpecia
Iis.£u; ergo in Determinatione arcbagelo? no ponan
lurnifi illa ouo penes pfctam fecreto?erit Determina'
lio arcbagelo?:* fic fequif £mu incouenies.jEtboc e?'
pzeffe Dicit it&ernardus 19° fimone fup cantica , qbozro
srcbagelos ut eis aliqd oifferetiue ab bys qui fimplict/
ser angeli funt tribuamus : mirabtlr credo Delectat cp z
ipfis quoqj eterne fapietie cocilys familiarius admtttt»
tur eademqj per ipfos locis quoqj fuis atqj tpibus fum
mo moderamine oifpefanf.^JSolMio Dicedum cp ar
cbagelo? officiii elt accipe Ruminationes ad reuelatio
nem eo? que fum fupra natura ficut icarnatio fily z co/
ceptus Iterilis z buiufmodi.* illa Dicunt furnrna a bea/
10 0regorio.£lngelo? aut officiu ifra Determinabitur,
CT2ld td qd obyctf oicedu cp ptes ptatiue oifliguutur
penes iferiores z altiores actusCut pus Dictii elt)* ideo
cum nudare talia que fumma funt addat aliqd fup nw
ciare talia que ptinet ad comune cuftodia aia? erit fpe/
ciale officium arcbagelo? Diftinctiiab officio angeloi:,
CU Md aliud oicedu op confcia fecreto? magis conue/
nufupioribusqjinferioribusifed tit ab illis no Deno/
mmatunq: boc non elt ultimum eorti fini fua officia ut
Ifupta oictum elt. <T Articulus *t°.
s £cundo queritur De pro
ptietatibus arcbagelo? oe qbus Dicit ©io°lic.
3pfa aut arcbagelo? fancto? eqpoteus quidem eit cele
Itibus pnctpanbus.dl eiu z eo? z angelo?(ut oijcObie
rarcbia vua z oifpofitio.Uerutame qm qde' non elt bie
rarcbta no z funas z medias z ultimas virtutes babes
arcbagelo?fancmsozdoc5municattue bierarcbia me/
dietati ejetremoru recipit .dfoedietati boc elt in medio
ejetremo? bierarcbie ♦ z comunicatiue boc elt cp uterq5
comum'cet.Onde fequif etenim facratilfunis pucipaii
bus comuuicat* fanetis angelis ipfis quide fanetis pn
cipatibus q: ad fuppzincipale principatu jmcipaliter co
uertif z ad ipmCut poflibile)reformaf z angelos viuifi
cat fimbene ordinatos eius* potdinatos * inuifibiles
oucatue/pts ergo.f.angdis qt * pphetice elt ordina'
tionis Diuinas illummatioes bierargice per fmias vir'
lutes fufeipies * angelis eas oeifozmiter nucians * per
«ngelos nobis manifeitans fim fancta vniufcuiufqj Di
iiiHoj2 illuminato^ analogia.CET-Q.utrif ergopmo De
boc q5 Dicit arcbagelos elfe eqpotetes celeltibus p:in'
cipatibus zc.z cum boc medios elfe inter ^ncipatus *
angelos.Cn&teterea fim ppzietates elt Diltinctio o:di
numiq: ordines quo^ elt,pptietas vna vident ee vnus
ozdo.fed couerti fuppzincipale^ncipatum ptiusfuit af/
fignatuj pneipatibus * modo afitgnaf arcbagelis ergo
vident elfe vnus otdo.Cn&cterea querif quis fit pzo
pbetteus ordo De quo loquif iu ^pzietatib0 illis in qui/
bus conuenit cum angelis inter eas .ppzietates.Dicit ap
couenit ei illuminationes Diuinas fufeipe * angelis nii
ciare.ergo videt cp pueniat arcbagelis illuminationes
nuciareangdis.C Solutio oicedu q; eqpoteiiaiutelli
git iu actu bierarcbietmedietas aut in Difpone ordinis
* ita 110 elt cotrarietas.medietateautilla; onditnome.
arcbagelusenim^nceps elt* nudus abarcbosq^eft
^nceps* angelus $ elt nucius.l&ropzietates aute alf<
gnate quatuor funt in quarum tribus comumcat cum
principatibus* vntea cum angelis.iStille quib° cornu
uicat cum pneipatibus accipiunt fim duos modos act4
bierarcbie (pprios.qui funt couuerti in fupius ad fufee/
ptione illuminatiois : * couerti in iferiores ad comunl
catione eiufde;* boc ultimo modo accipit jpma * tertis
que elt qj angelos viuificat*c.£tor viumcarereordi'
nare ad ueru vnu per infufione multaru illuminatioml
Infufio ifta Dicit oucatus bene ornatus ad .pportionem
illuminationis ad actum * ordinat0 per coparatione ad
gradu * fine * iuuifibilis per modu illuminationis que
elt fpualis * inteIligibtlis.<ErSc6m fufeipe illumi'
nationes funt oue ^prietatesrpma * fcda.quani prima
elt fim aeni fufceptionisrbec.f.qr ad fuppriiictpale prin/
cipani principafr couertif.fcda #0 elt quini ad elfectu;
illuminationis recepte.fij boc elt qr ad ipfumcut elt
polfibile)reformatur.reformatio enim elt effectus illu'
minationis recepte, £t Didf fupprincipale pncipatimn
boc elt pncipiii illuminatiomi ptinentiu ad reuelatioue
fupra miidano? oe quibus fupra Dictii elt.Sed bec pro
pzietas couenit pneipatibus inquani elt pnctpiu illumi
nationu ptinemiii ad pndpat0 ,,pprietas aute ea in qua
conuenit cum angelis elt recepta a fuperioribus micia
re.fed non oportet q; modus nticiandi lit idem.
fE&eanselie.
j£mde queritur =**
d gelis. £t queruniur Duorfcilicet quid fit
officium eorum. £t oe proprietatibus eo
rum. Cu-2tmculusi8°.
© pzimum pzoceaimrfc.
Dicit 0regorius cp tUi oicuitf angeli qui minf
ma nuciant.Sngelop enthi uocabuluj elt nome officy
ut Dicit 0regortus, no videt qr minima nundare
minime bierarcbie videt elfe .ppriu.fed minima bierar
cbia elt boiuj ergo boc erit bumane bierarcbie * boc vi
det Dicere 0regorius lic.Sur pleriq? qui parua capiuc
fed tu eade bec parua pie annuciare fratrib0 no Defiltul
3lti ttaqj in angelorz numerii currut.3tem fim jBernar
du> no videt eife boc officiu angelo? qui Dicit ad£uge
nium s°.l!butemus angelos Dici eos qui finguli frngu'
lis boibus Dati credunt miffi tn mmilteriuj fim *£>aulf
Doctrina ,ppter eos qui hereditate capiut falutis oe qui
bus faluator.2fngeli eo? femp vident facicj pris . ergo
videt q>officiu3 angeli nei^ fit minima nunciare neqj
etiam cultodirerfed potius abylfuj iudtcio? Dei effectui
macipare-Dicit enim fic in 190 fimone fup cantica.2fn'
gelica creatura irrepculfa metis acie intuef Dtuiiio? iu/
dicio? abvfium multasquo? fumme equitatis ineffabi
li Delectatione beata gloriaf mfup effectui ea per fuum
minifteriu mancipare ac pala fieri femp gloriaf. $ETSi
^0 aliquis Dicat cp tntdligit boc oe fupioribus angelis
pzime partio fume
patacplpoenon eftuertfq^iWdemcottnue oiatgjoili
gif ab angelis oeus ob tudicio» fuo» fumml equitate*
2fb arcbage|is#o ob c6alio»fumma moderationem*
(ET Solutio oicedu; cp fim ,pp:ietate bierarcbie que Di'
ftmguunf f>m oefcefum illummationu que illuminatio
nes oefcedut per amiuciationes:f>mue actus angelo»
( ft mJciare:pfeques fuadere ? cultodire.tET^d 1 ?oc aut
qfr obijdt oicedu qj minima oicunf relpectiue z no ab
folute I5 refpectu cor que annticianf p arcbagelosque
funt maiora q: illa fiint pcipue caufa falutis pttnetta ad
redeptione in figno uel m re* Siguu; enim ejcbibitum
eft antiq ui s piibus z res nobisilicut infra cu; oe culto'
dijs angelo» oifputabif bet ceterminari.llher bocetia;
patet folutio eius qd obydr oe jifiernardo ad g£ugeniu
quia tbi oeterminaf actus pfeques z no £mus.Cp&d
id aut qfr obijcif oe canticis oicedii cp abyfliis multa tu
dicio» altitudo oiuitiaru fapientie z tcie oei oe bije que
ptinet ad falute fiugulo».f.cp vnus uocaf per gram z al
ter iufte repzobaf per culpa.lbec effectui mactpanf per
angelos;? i?ec I; minima fint refpecttue ad arcbagelos
#5 0:egomtn fimplr funt majrtma* <ETSrticulus
9 Ccundo queritur iDe p:o
pztetatibus angelo» quas videf Dio’ tangere
mfrtim cu; ppuetattbus ard?agelo»:ubi oicit q? arcba
geli cum angelis pueniucq: eis pplpettca efr oidmatto
otuinas illuminatioes bicrargice per £mas virtutes fu
fcipiee:? angelis eas ceifotmiter nucias? per angelos
nobis manifeftasfim fancta vniufcuiufq; oiuino» illu'
minatoru analogia*oicit enim Dio°q; angeli copletiue
cofumat oes celefttu aio» oifpones:? ideo eo» eft p:o'
p:ium tm a fupioribus accipe? nobis nuciare.<ETSed
videf cp boc fit falfumrqz quo» eft vna intellectualis na
tura ilio» modus tlluminadi eft vnus ficut patet in bo'
minib0 qui oes illuminanf in fpeculo ? enigmate.ergo
cu; angelo» omniii fit vna intellectualis natura videtur
q? iplo» illuminatio fit vnitb:mis*£t ita videf q? iferio
res nb recipiunt a fupioribus.fiSt boc videtur eypflius
Dicere 2>io9in oe celefti bierarcbia cap°s°fic oicens.ini
fi quida quis ? boc ofrerit comunes efte oes angelicas
notationes fimoiumceleftiujvirtutu inoeitozme ?ejc
oeo Datu lumen fubiectione? fupeniinente comunica'
tionem.gSjc boc accipitur q? oes onr angeli ppterea q i>
lumini oiuino equatrfubtjdunf ? comunicat ipfum?
ita vnus non recipit ab aIio.3tem ibidem oicit^omen
tatoz.lllotadu q? fanctus pater pdicetcomunes eeoiu;
angelo» noiationes ejc noue o:dinibus p:o eo q; cornu
niter illuminantur a oeo fpecifica in oei lucis oatione*
beatus oBernardus in s°ad £ugemu;..Crea
tura celi videt uerbum ? in uerbo facta per uerbum* £t
fubiungit infra* iDptimu videdi genus fi nulliusogue
ris adefie qb libuerit te ptetus.alioqn iuuari altqn ob'
lioxiuj fieri eft minufq; a pfecto illo mtnufq3 liberum*
CETi£ jr boc accipif q? fi vnus angelus accipit ab alio illu
minationes q? fit ei obnojcius.qb eft incouentescu no
fuit obnoyij nifi foli oeo,]|b:eterea in luminibus cozpo
ralibus ita videmus gp quanto magis eft multiplicatio
medio» tato mino: claritas luminis : ficut patet in luna
que illuminaf a fole:? aer a luna ; ? terra ab aere.Due
ritur ergo utru filr fit in illuminationib°angelicis * Si
enim ita fit boc videf efte incouenies cu; oicat cbaftus
in euagelio cp angeli videt femp facie piis.l&eterea vi
denf e» boc cp oes no videret oeum imediate z ficut eft
tfTSolutio oicedii qjouplejc eft illuminatio.f.ptinena
ad beatitudine ? ptiiies ad actu; offictj , ? illa que pertf
net ad beatitudine; imediate fulget fup oes angelos*ni
bilominustn videre oeti in beatis ptinet etiaad beati'
fudine.illafto que ptinet ad actum officij pofiuntoefce
dere a fuptortbus ad tnferioreo? pot fieri fine medio?
ut fup:a oictum eft.q: qcqd pot potetia iferio: pot pote/
tta fupio: fed no couertif*Cu Sed tn qn oefcedunt per
fupiores in inferiores no ejc boc fequif cp altqb meditl
fit inter inferiores ? oeuimq: no in aliquo figno creato
cognofcibilis alicuius fupiores infundunt illuminatio
nes inferioribusjfed in cognofcibili increato qb eft oe9
ipfeljlume receptu in fupioribus ?tferioribus non fit
equale;?bec patent oiafupza inqone oetbeopbanys.
it 2fd aliud oicendu cp I; potetia intellectiua tn ange'
Ite fim genus fit vna:no tfi opouet cp fitfim fpem vna.?
fi fim fpem eet vna no adbuc opouet cp pfpicacitas itel/
ligetie fit vna:? ideo I; illuminationes oes fint tn uerbo
?per uerbumo tn opouet q? eode modo.Sed quedam
couertunfaduerbu3imediate?^mamanifeftatibecut
Dicit Dio°)? queda ad uerbii ,put eft in medys z mani
feftatione tertia.CETSd altud oicedii gp oes fubyciutur
lumini oiuinocut Dicit Dio°)fed no equafr q: tn como
piis mafiones multe funt.? queda funt in fummo.que
dani in medio .? queda tn poftremo*£tfit'r itelligitur
Dictu iCometatoris. tLT^Id aliud oicedu cp inftruct0 fit
obiiojrius inftrueti qn inftruens aucto: eft inftructiois
fed qn anmicians tm tunc iuftructus fit obnoxius ei ejc
cuius parte ? auctoritate £1110 annunciaf :? talis inftru'
ctio eft inter angelosivnde inferiores no fiunt obnojcfr
fupiorib0 fed foli ceo.tT 3d aliud Dtcedu5 cp duo funt
tn illuminatione.f.cognofcibile oiftingues intellectum
z boc eft ide in oibuscut patet in fup:a Dictis)? tume ele
uas intellectu ad vifione cognofcibilis:? boc I3 fit vnius
nature in oibus no ni eft equale in fupioribus medijs
z poftreniis.? e» boc non giiatur aliqua obfcuritas fed
maio:?mino: oiuini luminis pticipatio noneftfimile
De boc q? oictu5 eft oe fole ? luna ? aere ? terra.Sed fi'
mile eet fi fol illuminaret luna ejendo in luna:? luna ae
rem putando ei folem ? lic Deinceps. C7 Sd ultimum
patet folutio per fup:a Dicta. <XT articulus 30°.
d £inde queritur oeiftistrib9
ozdinibus in comuni.£t videf q? plnres ee oe
beant.plura enim officia funt circa bumana qj^ncipa'
tus,? cum illa no alfigneitf angelis ? arebagelisrvidef
cp aliquos ozdines fpeciales oebeamus bcre ad officia
illa.C ^tem in fpualibus funttres ozdines facri.f.pze'
iby teratus Diaconatus ? fubdiaconatus.? cil bierarcbia
bumana fumaf iurta angelica videtur q? tres ozdines
fumantur urna tres ozdiues facros.^t boc patet efte fal
fum q: tres ozdines facri no copetut officys triuoidinui
interioris bierarcbie.CTJtem videf cp no fint nifi duo
q: inferio: bierarcbia no fUnt nifi pzelati ? cum fumatur
iuyta inferiore; bierarcbia Angelo» noftra bierarcbia
videf cp bierarcbia angelo» no fint nifi duo. CtT Jujcta
boc ttcrtl querif De o:dine illo» triti ? quomo reducara
tur ad partes totius ptatiui. <EJ Solutio oicedu q? ficui
p:ima bierarcbia fumitur fim alfiftere oeo . feda atitfim
actus ptinetes ad gubernatione mundi:ita tertia penes
actus ptinetes ad oifponesbofum.lboies aut oifpomi
turtripr.f.fim piationes que oes reducunf ad pziucipa
tus:q: oes piationes otfponunf per fmapes.£ft etiaj
Difpofitio boiu; in anmieiatione eo» queptinet ad falu
tem multitudinis alicuius. £t eft Difpofitio boiu; in an
nuctatione eo» que ptinet ad falute finguIo».£t penes
bec tria accipiunf pncipatus arcbageli ? angeli. git funt
ifte partes totius ptatiui q: actus angeloni fupponif in
actu arclpagelo», qui enim mayimanuciatpot minora
iiuciare.Sitr actus arcbagelo» fupponif in actu p:inn
patuinq: per boc otfponif principatus terrenus a prim
ctpatibuseelefttbusq? notificanf ? reuelanf eismaicv
ra que ptinet ad bonu ftatti oium.GTDicendu ergo ad
p:imu cp oia talia officia reducunf ad £ncipatu.CT&d
aliud oicedu q; filr tres ordines facri partes funtpund
De40!coequeufe
fatue fpualie z (deo ad pzincipatue reducunf, CT^^I
©icendu qj fum partes angelos qui bnt mlciare ptinen
tia ad comune falme fmgulos . z videf uelle ©io0cum
©icit cp ideo facerdote? z epi onr angeli q: officui l?abet
angelojr.fCT^fd aliud oicedii gp penes piato» z fubdi'
1 06 no oiftinguuiif ozdines interiora ipierarcbie fed pe
ne» actu» oe quibus oictu eft. <T articulus 310*
d £mde queritur ©e bierar/'
cl?ia in comuni \?o% trium o:dtnu5 qui» fit act°
j>pn'ue iftius bierarcbie. £1 fi otcaf cp couerti fuper bo/
mines eft actus ,ppuus . Clidef q? boc uoneft uerum:
cum etiam rimmi zptatuj fit couerti fup boies.CT 3tc
querif oe boc qb Dicit Dio0 . jSjccellentifiiinl quidem
enim oifpouem cqj ipo occulto pzima ozdinatione p:o
jnimame clam fozmasiemmadu eft ozdinare tapienna.
Seda #0 que cdplef a fanetis ©nationibus z rirtutib0
* ptatib0 ducipamii z arcbagelojz z angelos bierarcbie
p:eefle.*|Sama quidem bierarcbia maniteltius.fecuda
f}0 que eft poli ea occultius.bncipatuu #0 z arcbagelo
rumz angelo» maniteftatiua oifpouem bumants pie'
rarcbys per confequetia pcipere.Ot fit per oidinem ad
©eum afcefus z conuerfio z communicatio z vmtas. Ct
ex boc videf op fupzema bierarcbia circa occulti dimum
eft : z media circa manitertiuetz ultima fiue ifima circa
tnanifeftiflima . £t boc videf efle cotra pzedicta ubi eft
oictu cp pm bierarcbia ridet manifeftatioe pma:z me
dia manifeftaitone fecudarz ultima manifeftationeter/
tia. £t boc accipiebat eje uerbis ©ionyfi j.Cdkzeterea
querif que fit ozia inter afcefione couerfione comumca
tione zvnioneioe qbus in auctoritate babita ©ionyfi0
facit metione.crsolutio oicedumqj actu» bierarcbie
fcutc ,pp:tuo eft illuminationu pceptio ad reductionem
bierarcbie bumane pti netiu.CT 3d aliud aut qd obijei/
tur oe virtutibus z ptatibu» Dicedu op bnt actum ptine/
tem ad gubernatione mudi qui m ozdinaf ad falute ele
ctop vnde cp couertunf fup boie» boc eft actu» eop. pfe
que» z no fabali?. C[T3d aliud qd obijrif oe ©ion^do
©icendti gp oupreft.f.fimplr z quo ad no» . z bic loquif
Dio0 oe mantfefto quo ad nos.alibi aute loquebaf oe
tnanifefto fimplr.C" 2fd ultim oicedii cp quatuoz enu/
merata a Dionpfio oiffenit ita cp ouo ptinet ad motuj
in ©emalia #0 ouo ad effectu eje motu pfequente.afceit
fu» enim zpuerfio ptinet ad motuum oeum.lfbzimum
f m coparationem ad termmii ad quem.*01 copara/
tione termini a quo.alta^o ouo.f.comuiucatto z vulta?
funt effectu» pfequete» eje motu. i£t pnui ptmet ad par
ticipatione gre.fcdm aut ad vntone ad fubam oiuinam
que per feipfam enftit in beati». Calculus 310.
, 0nfequentei* tranfeundujeft
ad quartuj mebzum fupiort» oiuifionis quod
eft utram ozdines manebut poft oie iudicu uel non. vi
det cp fic.311 fenten.entm oicif op ozdiue» otftincti funt
fm gradu» nature.gradu» aut nature 110 euacuabutur
<rgoneq?o:dme6.<r3i^i» creatura ronali» uel eft in
ria uel eft in pzia.Sed angeli no fum in vta ergo in pa
tria.nibil aut eorii que funt in patria eft eje parte z mbd
euacuabifnifiqd er parte efttergo ozdmee angeloruj
no euacuabunf.ee 3tem fi vnu» euacuaref cu eadem
ratio fit oe oib0 oe» euacuarenfiergo ferapbin z cberu^
bin euacuarenf qd falfum eft q: angeli in ppetuu; oilt>
geret ‘icogfceret.CT COWEWB, glo.fupis0cor.t.
Oicit qj oum ourat mtidu» angeli angeli» . boie» boib9
©emones oemonibus pfunt oibus aute collectis cefla'
bit ois platio.ee 3tcm officia angelou quoruda ptinet
ed quedl opa fieut miracula facere.arcere oemones.o:
dinare pneipatus z buiufmodi . aut ufu» non erit
p oft oieiudtcy ergo videf gp ozdine» nofint perpetui*
fSto feptima
evolutio oicedii cp ficutin feripturis innui videtur t
Dtonpfius oicit. Oes ozdmes oiftiuguuuf penes il/
lummationesreducetee in oeum.€tboc patet in vifio
ne £;ecbieli$ ubi appuit fimtlitudo ferapbin : apparuit
eiiam fimilttudo rotaru in gbus tigurabaf rota mundi
currens in rota oifponis angelo^;: boc ejrplTius eft tit
alia vifioneubi quidlimediatefuntctrca oeii . aly aute
p:imas accipiut ab illis qui funt medy.alij aut fequunf
illo? qui funt ultimi z fup boc fundat Dio0tractatu fuii.
i.lnde etiam oicit g>fic per ozdiueeftad oeii afcenfuss
z ideo fupiores z medy z inferiores eafde illuminatio/
nesacctpiut.f.pmanetesad reductione bierarcbie bu/
maue.£t cum illa fuerit reducta poft Die iudiey tali? oe
fcefus illuminationu 110 eriuz ideo piatio bierarcbtarii
quo ad boc cefiabit tam in fupioribus qj in (ferioribus
ftabit tfi in fine fuo.f.iu copleta z pfecta reductione iufe
rio^.Stfroidiuesfimotftatiabeatitudinis manebunt
quia aliter in Domo patris non eftentmafiones multe*
CT3d pzimu ergo oicendii 97 quo ad illos gradus ma
nebut ozdmes.f.quo ad actus in tali oefcenfu illumina
tionis in quali modo funt.C’ «Id aliud oicendii gp na/
tura angelica fimftatumfue beatitudtniseft in patria*
Sed fim fuii effectu quatu ad alique aecum eft fim codfi
tione vie: rideo qno ad boc ceflabit/Hd aliud patet fo/
lutio.f[rSunt tu quida qui Dicunt quoruda ojdinum
actus euacuariz 110 01115. illi enim ozdiues qui oeuomt
nanf a piatione ficutonatioiies r interiores oes cefia/
luint:r ideo oicit apoftolus.-Cum euacuauerit omnem
ptatem z ^ncipatu z virtute z onationem.illi aut qut oe
noianf ab actu couerfioiu? in oeum no ceffabiit qz funt
Pm conditione patrie z no vie.Sed cum fim oicta ©io
iiyfij illuminationes mediaru que erigunt ad pzopzia
officia oefcedat a pzimisiideo fi officia med ioy z iferio
rum ceffabunt in aliquo actu opoztet qi oefcefus tllumi
natiomi ad l?os actus cedent. £t boc peipue videtur eje
boceficut fupza oictu eft)q? circa oum .pcedente ad con/
uerfione noftre bierarcbie apparuerint z fupzemt z me
dijz inferiores fieut patuit iu vifione yfaie z ejecbielts
De boc tamen ejcpzefiius babebiturinqoneoe cufto/
dysangelojr. articulus 33°.
d i£inde queritur
celeftes effenrte oicauf angeli z virtutes . D15
enim angeli lint iu intimo gradu z ab infimo no fiat oe
notatio comunts.videfcpab illo no oebeat oeuomma
ri oes celeftes fpue.^ET IfSzcterea angelus ide eft cp nu/
ciuscut oicit 0zegorius')fed fupiora agmmaab itirnis
no recedutsergo no couenit eis ede uuaos.dJSiimli
ter obyaf oe virtutibus.virtus enim eft nome,ppzieta/
lis no fiibetergo videf q? fube celeftes a virtute 110 oe/
bent bere nome.St fozte Dtcaf fim Dio"1 q> iferiog oo^
na fupiores bnt excellenter: z ideo q: angeli tenent tuli
muj o:dme fupiores noianf angeli.
angelus Pm fuii nome no videf impouare oomi Digni
tatis:ergo fi oenoianf a oonis fpus celeftes ptinetibu»
ad Dignitate 110 oenoiabunf angeIi.]D»:eterea oicit Dio-’
nyfius neqjenimfuppofita.ppzietatetacile eft tam a no
bis Difcretaru virtutu oino annectere edeittys in puer/
fsone mcofiife angelico;: ozuatuum ozdinationt?.fenfu«
eft cp fuppofita i>pzietate.i.oigna fauctaru virtutu a no
bis oifcretaru, f.fim puenietta fpecialis ozdinis que fu/
pza Dtfcerntmus no eftfactle annectere effeimjs mino/
ribus.ufpiritus oe inferioribus ozdinib0 annectere oi/
cobocefi applicare inconuerfionequaXiiomevniue
ozduns conuerttf fup alium.3ncofufe ozdinationis oz/
dinate angelico^ oznatuu boc eft oonoru a quibus bnt
angeli 0:11 atujz ozdinefpecialem. £x boc videf q> do/
num vnius ozdinis no podit couerti fup aliti fine cofii/
fionezita nullum nome ozdinis alicuius erit comune*
iptime partis fumme
CTSirr obijcif oe foluttone Bionyfij quare oes oicun
tur virtutes Dicit enim q: in tria oiuidunf fim fe fupmil
dana rone oes Diuini intellectus in eentia virtutem opa
Itone cum fimul oesauteo^quofda inobferuate.i.fine
Di ftmctione buius uel illius celeftes eftentiaszaut ce le'
fles uocainus virtutes eas perypbtafticos.t.circulocu'
tione oe qbus Pmo eft.uoe gbus fpedalr int edimus Di
eere figre nos ejctimadum . £jc ea que per fingulos eft
eentia uel virtute boc eft ejc cornum noieeeutie z ejc co
muni note virtutis que cuilibet pueniut.£f l?oc accipi
lur cp a noie ozdanis fpecialis qui oicif virtus no Deno
minanf oes fpils virtutestfed a virtute comunt que eft
inoibus.^TSedtucquerif cuefientiaetti fit nomen
contuite uel opatio quare no bemue alique ozdine fpe
ciale qui Dicar eentia z alique qui oicaf opatiotficut ba'
bemus vnu qui oz virt°. ^TUbzeterea no videf oiuifio
fuffieies in eentia virtute «zopatioiiefim eaquecomm
niter inueniunf in angelis cu etia Dicant intellectus z
metes z ani mi z fpus/Ju;t:ta boc itera querif que fit r5
oiuifionie afiignate z que fit ozfa nominum Dictorum»
HT3t e cum inferio^ oona fupiores beant z no ecoue v
fotquare facerdotes z pontifices in ecdefiaftica bierar/
cbia Dicunt angeli.CT Solo Dicimus q> angelus eft no
men cois opattois omnium ozdiuu.Bitgelus enim eft
itomemultiprr Dictu.Diciiemmangelusab actui p:o
pzietate nuctj, actus aut nucij eft mimo ad remotmad ii
los enim qui ,ppe funt no mittif mictus fed perfe uocl
tur.)ppzietas aut nucfi eft referre z reueiare nuciu.i boc
modo angelus eft nome fpecialis ozdmts qui mittitur
ad parte Diftlte ecdefie que eft militis z reuelat ea que
ptinetad falute.Didf euam ntlcius a comuui oftefione
uoluntatisaliaiiustficutDamafcenus uerbu? inuoce
Dicit efie angelli intelligetie z fic ab opatioe comunt ov¬
at angelus efie in fpiruibus celeftibustq: in oefcefu tl'
iuminationu fupiores niidant medijs z medij ifertotv
bus id qd oe Diuina cognitioe pceperutii boc mo cb?i/
ftus etiam oicif magni pciltj angelus.lftedit ergo folu/
lio ad boc q? a tali opatione contuiti celeftes fptis Diem
lur angeli z non a pzopzietate fpeciali. £t per boc patet
folutio ad £m»CEr 2ld aliud oicedii q? per boc non rece/
dum fupiora agmina ab infimis q?coiter nucianfi q:
no mittunf ad oiftans fed potius illuminfdo reducunt
in Diuina cognitione cacellarios z comlfionartos eiuf/
de, Domus.C^d aliud oicedu q> iDio° no intedit ibi
reddere ronem quare oes Dicant angelizfed q: non eft
incoueniee fupiores nomme interior notari qiiqj.Si
enim fua ro elfet fuffieies tuc etia fepte fupiores Dicere
tur arcbageli z feje fupiores otcerenf fjncipatusi fic oe
fllijs.C' §d aliud oicedu gp bene cocedimus q? nullus
ozdooenoiaf a fpeciali alterius qzficfigtionia cofufio
mtroduceref.fET Md aliud oicedu? <p fpus celeftes oe-'
ltoianfafttute coi que naliseftoibusinoab illa que
eft Donu fpeciale medij ozdinis.CTHd aliud aut quod
querif quare nullus ozdo Dicaf elfentia uel opatio, Di'
eendu cp efientia no eft nome comune ad naturi z gra
tiarn fed couenit tm naturetz ideo cu ozdmes a oiffere'
nis gfaru ad officia ptinetium oiftinguanf nullus ozdo
pot oenotari eentia, iOpatio#o eftpfeques ota officia,
t£ft enim officiuincut Dicit Culliusxongruusactus.i.
eogrnitas ad actum pfone fim ftatu patriezi ideo cu? fit
cofeques omne ofFiciii nullu officiu babetab eo oeno/
minariXIirtus aut cum otcat ultimu potetie Dicit pote>
tiam fpeaficlti ideo cum omne officiu fit in genere po
tetie acnue virtutis nome officio fpeciali pot oenoiari»
Similr cum virtus ronem potentie babeat pot etil no/
men efie comunen boc mo accipif in £°etbicor ubi Di
cit pbusXlidemus clarifiimas virmtes utputa militare
pconomica z tbeotftl.i,Doctrtnale virtute fub ciuili ee.
®>?tmo aut mo accipimus in p°oe celo z inudo ficui p;i
us Dijcimtis,cr^Hd aliud Dtcendu gp eft pfectio fubfta
tie fpualis ad opus in co rnum i eft pfectio eius ad opus
in fpeciali qb puenit ei fim .ppzietatem nature tm . Bif
co aut opus in comuni ad naturi z gr am z officiu i oi
diueimpfectionead opus in comuni Determinat Bio9
per Diuifione fui, eftentia enim eft puncipiu virtutis ut
fubm pancipiu pafitonis. virtus aut eft Ancipium opa>
tionis.Sed intellectus z mens z animus oicut ozdine
ad opus fpeciafrf m naturam couenies, £t mesgdem
(m ©amafeenu oicif a metiedo qz metif tmelligibilia:
i ideo oijcit Ifrytbagoras gp bomo fenties z fcies eft me
fura oium rerutqz aliter iftor babet fenfum z alter fcie/
tiam, £t p bus Dicit gp fcia eft mefura reru z fenfus pzo/
pter eandeVIm.qz fic vnus intellectus ftm fuba? z crea
tus munerat ftelligibilta ita vnus fenfus fenfibilia eiuf
de? fenfus.Jntellecms aut oicunf a virtute intellectiua
que fimplejc eft z 'fimplicium z non cum famafijs ficut
intellectus bumanuscum nec a motu uoluntarioani/
mi eft quemadmodu neq? uoluntas ut Dicit ^(nfelm9*
IDomo aut no oicif animus qz no inueniunf in ipo alti
motus ficut motus cozporisi uegetabi lis z buiufmodi
©tcif tn quqj animus ab aia mouete z ponif pzo irafei/
bili z fic fumitur in f De aia ubi Dicit pbus.g» in aia r o'
nali uoluntas fit z in trafcibtli Defideriu enim z animus
ific no accipif animus pzo note fpirituu celeftiu.Spt'
ritus ailtCf m 0zegoriu)eft nome naturezvnde qui facit
angelos fuos fptis, Sed tunc fpus eft multipli- Dictum,
ibzopzie enim Dicif fpiis cozpus fubtile luminofu? me/
dium inter cozpus z aiam pzincipiu z inftrumetu? vite
qut oifcurrtt in cozpore f m yfaacut lumen in mundo,
j£t bic Diuidif in fpm aialcm z vitale z naleni.quop pzt
mus babet fitum in cerebzo.fcbus in cozde,i tertius in
epate, Silr Diftmgmt 2fuguftmusu°fup 0enefim ad
Iram fpm in plura mebza,Oicif enim vno mo fpiritua
quicqd no eft cozpus z eft aliqd z fic fumif fptis cornu/
ititer. £t Dicif fpus m:z Dicif fpus ntlciuscficut babef
in pfalmo)3gnts grado nijc glacies fpus,pccllaru?.£t
oicif fpus aia fiue pecoris fiue boisificut feriptu eft , qs
fcit fi fpus bois afcedae furfum z fpils iumeto? oeozfu?,
iDicff etiam fpiis ipfa mens aie ronalis ut eft quidem
tanq? oculus aie ad que? ptinet imago z agnitio Dei De
quo oicit apoftolus.nftenouamini fpu mentis ueftre %
induite nomi boiem qui f>m Deu creatus eft , £u? alibi
De interiori boie Dicat qui renouaf.3n agnitioe Deifim
imagine eius qui crearnt illuj.iBicif etiam fpus vis aie
quedl mete iferioz ubi cozporaliu reru fimilitudinesre
^munf.i fic fumif ^acor .14°, lDrabo fpu orabo z m V
teipfalll fptlpfalUi mete.Bz etil fpus fereat0 fic oestri
mm.£t iteru fpus dz vna pfona in fnitate.f.fpus fetis,
0tl’rSlug-’Dtcit ibide q? cozpus fanctogmrefurrectioe
erit fpilalezqz miris modis ad oem facultate? z incozru/
ptione fpui fubdef z Une ulla indigetia cozpalitl alimen
io? folo viuificabif fpumo qrincozporel fuba? fit babt>
tnrii.Sifr fpuale Dicif fenfus myfticus feripturefim q»
cofueuit Dici qt fpualis fenfus eft moralis allegoricusi
anagogtcus.C' 2id ultimu oicedii q^eficut Dicit £>io°>
gp uti z fuppofita maio;z oznatuu? virtute relinquif ultf
mi boc eft virtute oznatuu maios angelo?: no bnt virtu
te uti z fuppofita boc eft uliter z fuppofite fic fctl? ep ife/
riores oona fupio?2 quo ad oes actus beant z emuteter*
Unde fequif media enim z .ppozttoualem participant
iirita vna firnul co z in eu cotiictiul focietate? qualr fan
cto?z cberubin ozdo participat fapiftiai fciamaltiore?.
Sub ipfis aut eflemiarii oifpones participat quidem z
ipfe fapierta? z fetant particularem tn ad illos z fubiecta
z quide oino tn participatioe eefcieifaptetie comune
eft otbus oeirbzmibus intellectibustcomune aut z pzf
motfectidario aut n equaq? comune, S?ficutvnicuiqj
j>p:ia Diffinit analogia, IDoc aut z oe oibus ominis me
©e^coequeute
tibus no fortaflis quis errans oiffinit.iJEtenim ficutprl
miabiidatius bnt muioru fcias pulcfras^prietates ftc
bnt.UIumi eas prior no tu fiir fed fubiecte.Wibtl gcut
rjcrimo)mo:dinaiu it ?£m nos fumimi facerdotein an/
gelum theologia uocat iuxra virtute .ppria participante
angelor?,ppbetica(pprictatead manifefta eop fimili/
ludine quitu poflibtle boibus ejctetum.jSt otcif .pplpe-
tica .paetas a jpcul fando qr nuciando loquunf ea z w
uelat que .pcul fluit fup nraj cognitione.$ir3frtic0 34°
d tSinde queritur iDe pnexto
ne?f?nagoga angelice oifponis.C" Oidetur
enim q? conexione non l?eant in ordinibus q: per ordi
nes Diitinguunf .Similiter iubierarcbys videtunactus
enim bierarcbiaru fpecialtii no reducunt ad vnum ali/
quem actum comune qui fim rem oibus bierarcbijs co
ueniat. Si forte oicaf q> quelibet bierarcbia in fuis oi'
dinibusbabet conexione? tynagoga? no vna bterar/
cbia cum alia.CuXiQ iflffifta oia ordinata per fupre'
mum meditl ? ejetremu coueniut ? pnectunt in aliquo
Vno cui ftm oiuerfos refpectus puenit fupremu mediii
«poftremu angeli fic ordinanf ergo coueniut? conne
ctunf in aliquo vno.qd cocedimus oicetes cp quadri
pleje eft conexio angelor.f.conexio bierarcbiaru oiuni
in morecipiedt illuminationes oiftinctafm triplicem
,pportione fupra Determinara.f.ad illuminatione; oiui/
na; fim cp eft oiuina infuftbile nn angelo z ad illumina
tionem que eft ab angelo in angelli z ad illa que eft ab
angelo fed ifufibilis eft bominiXomune aut in ifta co
nepioe eft ordo oiuinus z fcia z actiocut fupra octenni'
natum eft)? oe illa conexione oeterminat ©io°cap° x°
ubi ait oe receptione fyuagoge angelice ordinatiois fic
oices.dlSanifeftates aut funt oes angeli eoq3 ante ipor
funt ipli quide bonorabiliftimi oei mouetis fupple fuut
mamteftatores^porttonalr aut ceteri ex o eo motorii;
fupple funt mamfeftatores tm enim eam fupefientialis
armonia oiuma vniufcutufq; ? ronalium ? intellectus'
lium facro ornatu ? ordinata ouctione(puidit quantum
fpfe bierarcbiaru vnufqfq; ordo facer ? oeceter pofitus
cft.alia conexio eft triu; ordinii iu vnaquaq; bierarcbia
bns comune ipm actum bierarcbie in modo recipiedi
illuminationes:?bntfupremu ? mediu? poftremu in
ordinibus in ea politis. £t oe bac conejcione Dicit ©io'
npfius ibidem ficXonexa eftitaq; ftcut ipfa quide bo'
norabiliftima circa oeu afor oifpofitio er pfecta illumi
natione ornata fmediate in eam.f.illuminatione atten'
dedo occultior ?manttefttor oiuinitatis illuminatione
purgaf illuminat ? pficif.occulttor quide tancj; inuifibi
lior ? magis fimplificata ? vnificata : manifeftior fto ut
ante Data ?£mo luces ? ulterior ? magis in ea(utopo:
teOforma effufa.i.limilitudine oiuia.jgt fubiugit De co'
nejcione fectlde oices.ab ipfa aut iteni ^portionalr fe'
eunda ? a feda 3*? ex 3aftm nos bierarcbia firn ipfam be
ne ornatis ordinationis lege in armonia oiuina?ana/
logia ad fimul ois boni ornatus fupprincipale (jncipiii
In pfumatione bierarcbie reducef . Certia conejcio eft
fumarii in vno ordine bntium comune oonu illius ordi
nis ? primu ? mediu ? poftremu; illius ordinis in mo'
do participadi illud Domi fim excellentia maiore ? mi'
nore pfonaru illius ordinis:? banc tangit ©to° ibidem
armonia Diurna ? ipfam per lingulas fpeciafr oiccdum
©ifponemipfis ominis armonys oifcernitppter q£>?
fpfos oiuinifiimos ferapbin ipli tbeologi;ant alteru ad
altero; clamare apte in boc(uteftuno)oeclarantes qm
Ibeologicas fcias ipli pre ceteris tradiit. Quarta comte
pio eft illuminationi! in eade pfonaexnttu; biis cornu/
nem illuminatione ipfam.oiftinctione aiit per primum
mediu? ultimu in btjs ad que cognofceda illuminatur
a banc tangit ibide etia &io° oices.2lddiderim etia; ?
€lb octaua
boc fortafte no tncogrue,‘qr ? 0m feipm vnufqfq; ? eele
ftis ? bumanus animus fpeciales babet ? primas ? me
dias ? ulnmas ordinationes?virtutes adductas p vnu
queq5 alium bierargicaruilluminationu^priasanago
gas .pportionalr maniteftasXp bijs patet folutio.
CfDe^tuteaftiftrice ? miftratiua. Olo octaua»
J0nfequmter iReucrte/
c dum eft ad prima Diuilione cuius quar
tum ntebru tractadii eft.f.oe virtute alfp
ftrice? miftratiua. CET £irca quod que''
runf fepte.^0 oe virtute aftiftrice.i°oe virtute mintftra^
tiua.j0 utrum oes miniftrent ? alftftat.uel utrum aliqui
miniftrent ? aliqui aftiftat.4°oe mintfterio eoru qo eft
euftodia.s0 oe numero ? noibus cuftodietiii.60 oe mo/
tu ipop,7° oe locutionibus ipforuimquia motus ? loeu
tio ad minifteriu epigunf. CT Xrca pmu quenmf duo
f ,qd Iit aflifte:? qd fit opus alTiftetiu. CTxfrticls
, piimum proce diturfte.
Cndt 0regorui8 qj aftiftiit qui fic pteplatione
intima pfrutmf ut ad ejcplenda oris opa minime mttta
tur. £t eje boc videf accipi q? aftiftere eft ptemplatione
intima pfrui ? ad ejeteriora no mitti. tT jgttunc queric
que oicaf intima pteplatio.eft enim pteplatio oei in ue/
ftigio ejt imaginerergo intima eritiilaqueeftin fpecie
que eft per boc qd eft in oeo ? oeus ipfe.alia tyo per ex
feriora que no funt oeustfed in pteplatioe per fpem no
eft Difttnctio angelojzsqr oium beatitudo eft ita q> videt
per fpemXum ergo in virtute alftftrice Diftinguanf ab
inferiorib0 fupiores Pm 0regoriu:videf qj alfiftere no
oebeat ejciftere per intima conteplationem.St forte Di/
caf q> intima pteplatio 110 Dicif quelibet vilio perfpcm
fed ea que eft per imediata receptione tbeopbaniaru;.
©natioes no reeipiut imediate tl?eo
pbanias que m a fanetis our aftiftere ? no mitti.CT
terea videt q> virtus aftiftrijc non Diftinguat inter ange
los;qr Dicit 0regori°.IDoc quoq; oe ipfis angelis ? fan
ctisagminibusqui mittunf certti tenemus qr?cu; ad
nos uenitit fic exterius implent minifteriuuit tn rninq;
oefint interiusper pteplatione ? mtttunf ? fibi alftftunt
qr ? fi circiifcriptus eft angelicus fpiis fumm'’ tn Ipirit*’
qui Deus eft circiifcriptus no eft:angeli itaq; ? milii an'
te ipmfum:qrquocuq;mifli ueniat intra ipm currunt.
CTJte; vtdef per 2lugm in 40 fup genefim ad Iram ftc
Dicente.Jn patria femp Dies eft in pteplattone icomuta
bilis ueritatis : fed uefpera in cognitione creature in fe
ipa.Semp mane ex alliirrectione ex bac cognitione in
laude creatorisrqr no ibi afcefum fupioris lucis fed iufe
rio^z cognitionis oiftinctioe fituefpameq; manetanq;
nocti ignorantie fcia matutina fuccedanfed cp uefperti/
nam cognitione in gloria etiam pditoris attollatXum
igif cognitione fequaf opus ? indtffereter oibus ange
lis fimul pueniat cognitio oe fupioribus ? inferioribus
videt qi male Diftiuguant fuptoresab iferioribusper
afitftere.crjtc^ querif utrii boc cp Dicit pteplatto itut
ma fim qi pontf in Diffinitione eius qt> eft aftiftere fit re
fpectu cuiuflibet cognitionis in oeo uel refpectu alicu^
»us oeierminate.£t fi oicaf prtmo modo tunc fequttur
primu incouenies.f.qi fi ciftingueref pteplationeinti/
ma ptinete ab beatitudine cp fic inferiores no imediate
Coteplarenf qd falfum eft.CT Si mo tunc queraf qd
fit illud cognofcibile.^ t fi oicaf cp eft id qd pti net ad oi
ftinettone officior tunc fequif tterii q? onationes no af
fiftunt.C7lC»reterea querif utrtivirtus aflifte intelligaf
ex ordine nominti ailiftentiii ? videf q; fic.qr oicit 0re
gortus ? ©io°qj virtutes ? opa eor intelltgimus ex no
minibus eoyiz fi fic eft cum tm tres ordines fuperioris
bierarcbie Dicant actus puerfionie in oeu; videf cptiii
Ibftme partte fumme
tres ozdines fupiores afltftant* £t boc videf per Oiom
qui Dicit gp tm by tres ozdinanf in ueftibulis circa virtu
tem.®7£-!oIutio Dicedu cp afliftere oicif tribue modie
fcil5 quo ad Datu beatitudie : z quo ad flatii bierarcbie :
z quo ad flatum ozdinationis que eft pare bierarcbie.
CET£t pjimu modii oicif afitftere coteplari facie ad
facte z no oiflamper ptlplatione fpeculi z enigmatis:*
boc aflifle couentt 01V beatie.CT Secudo mo oicif af
fiflereimediatecircatrinitate ozdinarino quo ad qua'
cuqj coteplatione fed quanni ad modii recipiedi illumi
nattonee ptinentee ad officia angelica z ftc tm afliflunt
tres ozdines pzime bierarcbie -zoiflant oue bierarcbie
inferiores eo gp no i mediate illuminationes a oeoreci
piiit.CTCertio mo oicif aflifle fimppzietate actus ozdi
nie oeo appzopinquare repugnari iniflioni ad exterius
z fic quatuo: ozdines aflifliit.f.trespme bierarcbie? oo
minationes.cuius ro fupza explanata eftzonationeseni
per boc q oicunt eleuattone ab omni fubiectione repu
gnat officio miniftery z miflionie ad exteriora.grt boc
ultimo ntofiimifaffirtereqn oiuidifcotra miniftrare.
©tcedii ergo ad panni gp ft vis fiat in afliflere ut tm
in 3afi0nificatione fumaf tunc intima coteplatio erit re
ceptio illuminationis ad actum oucetem ozdine in oeii
z per ronem nois repugnate; mtifioni ad ejcterius.Si
aut comumter fumaf afltflere tunc no eft incoueniens
id qd cbcludif in obiecttone.^ 2fd id qb obijcitur oe
jgzegorio z ©ionylio Dicedti gp t pfi Determinat aflifle'
re qb efl in flatu patrie in comunt. CT2fd illud qb que
rtf refpectu cuius cognofctbilis eft pteplatio intima pa
tet folutio per oiftinctione oe afliftere.Jn pma enim fv
gntficatione eft refpectu cuiufcuq; cognofcibilts ptine'
iis ad beatitudine.tn *aaut z fno^%d aliud Dicedti
cp ep noibus o:dimi (ntelltgif qbus couentt virtus alti
ftnjc.noia eni; quatuo: fupzemo# ozdinuCut pzius Dtjci'
mus)DeterminatactU5in oeum.cuiusro repugnat mi
iitflerio circa ejcteriora. CTSrticulusi0.
, g-otndo queritur quid flt
opus affiftetiu;.£t Dicit ©amafcenus 4° cap°
fecudi libzi.cp angeli in celis puerfanf <z bnt vnti opus
bymnis laudare z miniftrare uolutati Diuine.fed videf
cp no tit opus eo# laudare Deum:q: fim pbm laus non
eft optimo# fed eo# que funt ad optima o:dinata.vnde
Dicit ftc in p°etbico#.mamfeftu qrii optimo# no eft laus
fed maius quid z meli0 fupple funt optima qj laus uel
que laudanf.Similr £odofius Dicit cp non opoztet lau
dare beatum entem£t Dicit Sriftoteles gp efltmabatfi
gnificare eodofius cp ens oe numero beatorum efl me
lius aliquid laudabilibus tale aute-r Dicit -roeu-r beati
tudine/pzeterea fim £ ullius fut illa laudabilia que fitn
libertate arbitrjj pnt aliter fieri ergo que funt impmuta
bilia tn bono non funt laudabilia fed ultimaCficutoeus
z beatitudo Timpmutabilia in bono funt ergo no funt
laudabilia.? boc expzeffe Dicit pbs cp oeus z beatitudo
no funt laudabilia fed potius honorabilia ergo videtur
topus angelo# fit potius bonorare Deum qj laudare»
;Sed cotra pfueuifoici gp laudare eft rei cognite bo
nitate ,preftari:fed maxima eft bonitas oei ergo conue
nit ei maxime pteftari fua beatitudinez? ita erit ipe ma
rime laudabilis. CT *p>:eterea iuxta boc querif .utrum
laudare ^pztii opus fit afliftentiuuelfit opuscomune
angelo#. £t videf cp opus afliftentium ex boc qb fuper
genefim Dicit 2lug^.cp laus femp fequif vifione matuti
na; ex boc.f.q» cognitione qua recipiut in laudib9crea'
foris attollunt z ita laus erit ex couerfione in Deu . £u;
ergo boc fit ,ppziu opus afliftetium eorude erit pzopziu;
opus laudare oeii. IDoc iteru videtur ex vfaie s° ubi fv
rapbin laudant Deum Dicentestfanctus fanctus fanctus
ons oeus ?c,Sifr in ejecbiele.ppinquiores oeo cbcu'
nentes alas damabancbndicta gloria Dni oe loco (bo,
CC3em querif iuxta boc utru laus fit uocalisangelo#.
£t videf qi ftc q: laus uocalis audita fuit ab pfaia ♦ Si'
militer ioanes in apocbalipfi fepe Dicit qt audiuit uocc
multo# angelorum in celo <zc. Sed contra Dicit ioanes
tDamafceuus 3°cap°fecudi lib:t.mtradiit fibi fuas Intel
ligetias fine uoce^plato fiinone.C" Sed ulterius queri'
tur.utrum laus copetat bonis z malis uel bonis tm.£t
videf cp no malis q: oz in pfalmo.Ubeccatori aute Dixit
oe°quare tu enarras iufticias meas z aflumis teftame'
tum meii per os tuum. Sed contra boc eft comune o V
ctum laus ab inimico videf efle ptecto#.CTSolutio
fupponedu eft $ laus Dicta eft multipfr.f.maliter ficut
creature oicunf efle materie laudis oiuinetz virtutes z.
opa funt materie laudis bono#? fi nunqg laudenf.-zfic
fumif laus in p°etbi0?-’ubi Dicit pbus op laus quides efl
virtus opatores aut bono# ab bac fcil; virtute laudabt'
les fu ut. laus etia oicif eentialiter z boc multis modis*
iQuadoq; enim in comunioicif laus pconiucuiufcucB
bonitatis fiue illa fit finis fiue eo# que funt ad fine z fic
laudabilis oeus eft z beatitudo z quodlibet qbfim ro'
nem boni oeterminaf .duqj oicif magis ftricte pconiti
operii fim recta ronem excuntiu ab babim z potentia *
ftc iaudaf fagittatoz in optime fagittadoi lapis in opere
fue virtutis. £t gnaltterqblibet optime agens actu ad
que eft ozdinatu per potetia z babttiita fic Dicit pftus gp
omne laudabile videf efle in quale qd z aliqd qualiter
babitudo laudari fupple videf boc eft gp bene beat fe iit
aliquo Determinato actu . 3uftu enim z virile z ufr bcv
uum laudas ,ppter bona opa z actiones z fozte z curfo'
rem z aliorti vmlqbqj.^lfiq; etiam Oicif laus ftrictius
pzeconiu opis qb egredif optime a potetia z babitu ro'
naiisaiepoffibile tn aliter fieri.?£m boc Dicit pullius
gp virtus z vitili funt cbtraria que funt laudabilia ?vitu
perabilia.£texifta oiftinctione patet folutio ad pzimu
quefitu.CT 2fd illud qb querif utru fit laus uocalis an'
gelo# uel no.Bitidu cp no fed intellectuaIis4D£i ^d
id qb cotra obycifgp audiebaf ab yfaia^: ioane.audit*
fenfus fpiialis eft oe quo oicedu erit in qone oe fenfib0
z fptrKibus. (ET Sd id qb querif utrum fit ^pztus act*
afliftetium uel no.Dicedum gp fi attedif ro qui impoy
tat noiaozdiuti afliftetium tunc pfeques ozdmesilloa
erit laudare oeti,j£t ro inferio# nominu Dicit ozdinati'
onemadopationedreaexteriora -z: no ad laudem. SI
$o attedaf finis miniftery angelo# qui eft reductio infc
rio# in oei fimiiitudi ne tunc actus pfeques mimfteriuj
z reductione illa erit laus oei.CErad illud autqb queri
tur utrum fit bono# z malo# 'rc.Oiceduj ep laudare c5
petit bontsivnde potetia ad laude bnt boni z mali.Uo
Imitate aut ad laudadii bnt ^fentietes bonitati que lau'
de oebet extolli.pfenfum aut laudado bnt bfi qui cotb^
mes funt bonitati laudade.Sunt tii bij qui Dioitqjlau
dare eft per affectum pfentire bonitati , Sed qz boc na
betronem ad piis oimittaf. fiTarticulusj9*
d £inde queritur iDe virtute
mintflratiua.S»icit enim 0zegorius gp oeo mi
niftrlf qui ad nos nudando exeunt.C‘£x boc accipif
cp miniftrare eft ad boies nuciando exire. £t gp cu; nu'
ciare no coueniat nili angelis z arcbagelis vtdefm mi
niftrare tm conueniat illis Duobus ozdtnibus.fEj&ze
terea cum fepe leganf angeli exiffe opando quare non
Dicit cp miniftrare fit ad nos opando exire ficut rniciar*
do.llSzererea boc videf ex rone nois miiiifteritl eni; fo
nat in opus.CTlfrzeterea vide f q* miniftrare no couv
nia t nifi virtutibus.q: ita Dicit i0io°m oe celefti bierar
cbta cap°8°.qj notatio virtutu Dicit fozte quandl z ineo
mutabile virilitate uiocsfimearu oeifozmitatemopa'
ttoues.^Solutio oicednm qz^ppziiisaaus^pzimus
©e40!coequeirts
ptfnes ad minilleriu ell nuciare.opue enim poli nu cia/
none relinqf adhuc libero arbitrio quantu ad effectuzz
gr e oei quatu ad pfectione:q:(ficut oicit apfusjneq; qui
platatell aliqd neqj qui rigat fed qui incremetu oat oe°
<£j9[d pm ergo Dtcedu; q? nuciare queda fpalia ,ppinq
faluti ptinet ad angelos z arcbagelos ut patet ex lup oi '
ctis.fed nuciare giialiter quocuq; mo ell actus mintlle/
rij.t£t otcaf meli0 fim Biom,cp Dona pollremo? excelle
ter fupiores hnt 0 no ecouerfozz ideo I5 nuciare pueniat
angelis z archagelis tn ejrcellettuspuenit £ncipatib°z
oibus fupioribus miniftratib°Xlel tterii melius oicaf.
actus minillerij grialis oenoiaf ab actibus illo? o:di
nu qui ,ppingffime z nptyflime fe bnt ad minilleriu; z
illi funt angeli z arcbageli.C' Sd aliud Dtcedu op ange/
li fepe legunf ee opatt circa boiesttn in minillerio £m°
actus z gnalis no ell opatio fed nuciatio.Ob enim non
fit fimus patet ex boc $ nuciatto pcedit opus fim nam.
£lb etia no fit ufis patet ejc boc q?frequeter opus relin/
uif libero arbitrio poli nuciatione.C72ld aliud Dicen
u cp ell minilleriu nuncij z minilleriu officiati.z mini
Heru! nucy ell in nuciado:officiatt in opandoXu ergo
fim 0:egom minillrates fint nucij oiutne uolutatis pfi/
llitminilleriuinnuciadopottusq5in opando.CT Md
aliud oicedu cp no incedit ©io° Dicere gp virtutu; fit cp
plere queltbet opa ptinetia ad minifieriu:fed tm ea que
pfillut in ultimo potetie.z illa uocat ipe operationes fim
earum Deifozmitatem. (T Articulus 4°.
0 £inde queritur Orti oes mt
milret z afltftat.uel qda minillret z qda alTiHat
jEtvtdef qj oes minillret.q: Dicit apts.TBone oes fut am
minifiratory fpus in minilleriu mtfli ,ppter eos qui be'
reditate capiut falutf8.(T3K in pfalmo.qui facit ange/
los fuos fpus z miniltros fuos flama; ignis.fed flama
ignis funt ferapbin ergo ferapbin minillrat ergo multo
fojtius oes minores o:dines«CT*lb:eterea in vfaia 6° le
gif .Oolauit ad me vnus De ferapbin z calculo que fozct
pe oe igne altaris accepat tetigit os meu z Dijcit mtbi.ec
ce tetigi boc z labia tua auferet iniqtas tua z peccatu tu/
u; mudabif.ergo videf gp ferapbin minillret z tuc mul/
io foztius qlibet inferio: otdo.CTlfczeterea qda rocinan
tur cp gab:iel mtffus in minilleriu ad beata virgine z 53
cbaria fuerit oe fupioribus.qzcficut Dicit 0:ego°)ad boc
fiimu angelo? Dignu mitti fuit qui ftlmuoiu; nuciautt.
Dicit etia gp I5 nalts fit o:do angelo? ut fupiores affillat
tferiores mittanf in minifiertu tu no opouet qnin illo
ope qb ell pter nam ozdinis altio: mictus mitteret ad u
carnatione fily cutus incarnatio nae fecit piudiciu.Sed
boc videf efle ptra 0:egom qui oicit fic.by qui minima
nuciat angelt.qui ^0 ftirna annudat arcbageli uocanf.
IDinc ell eni q> ad maria ftgine no qlibet angelus fj ga
b:iel arcbagelus mittif ,2fd boc qppe minilleriu fiimu;
angelii uentre Dignu luit qui fiimii oiuj miciabat.£t ejc
boc patet op 0:ego°tntedit cp gabuel fit oe ozdtne arcba
gelo? cti ibi intedat oillinguere iter angelos z arcbage/
los qui funt micy minillerio? Diui'no?.no entm nifi ob
pcipuas caufas z mammas mittunt e qb° niagn0 ille ar
cbagelus gabuel mifius legif ad maria ob caufam utiq,
qua maio: ee 110 potuit. CTSolut io otcedu; fine piudi/
cio melioris fnte cp no oes mittanf fed qda alTillutz q/
dam minillrattcuius ro tferiue patebit.CTSd f>m aute
Dicimus cp aplus ibi loqtur oe angelis z no oe oib9 oy
dinib0 fim ejcpone bti ernardt in s° oe pfideratioe fic
Dicetis.llbutemus angelos Dici nifi tu aliqd puenietius
pfideralii qui finguli lingulis boibus oati credunf mif/
fi in minilleriu iujcta pauli Doctrina ,ppter eos qui bere
ditate capiut falutis.£t fi iueniaf cp fupiores miniilrent
fm oicta fcoru altquo? iteliigedu ell oe minillerio actu
uni comumu qui funt purgare illuminare z pfice fim cp
1 octaua «
etia qda magri Dtcut fupiores mitti ad medios z medi/
os ad iferioree.CJSd aliud oicedu q» flama Dicif ibi fe
rapbinfimeppofitione^fugullini.ferapbtnaut no mi/
tiillrat per feipfa fed iferiora agmina ut iferius patebit.
ad aliud oicedu q> Cn'o°oe boc ouas oat fofones.q
ru vna ell qt vnus oe iteriortb0 equoce cu fupiortb0 ot/
ctf ferapbin no ejc jpprietate ooni ozdinis fed ejc,pp:ieta
te actus minifieryzqz.f.intededo purgauit labia^phete.
Qfi oicit ©to°.qda aut Dicut iujcta ia an reddita cilctorii
ftellectuii focietatis Diffinitione uel otfpone no vna cir/
ca oeu pfonarii metiu noiat eloqum in theologia purga
tione uenifie.Quida pllatiti angelo? facrificate pzo/
pbete purgatione ferapbin equoce uocatu; fuiffe .ppter
ignei z celelle Dicto? ablutione pctoru z purgati in oiui
na obedietia refufcitatione.iafupponitouo.f,q? oe°qu»
ptite oium bct ejcpidit bonitate fua z ptate in queda itn
mediate z in queda polleriora mediatibus alys.Sicut
etia folaris radius fupiora imediate illuminatz per fu/
periora iteriora.£t fumus facerdos bct ptate plena fup
oia z illa eppadittn facerdotes iferiores z illi ulterius iu
pprrn,im qb fupponif ell qj oona fupto? ozdinu ab iferi
oribus pticipant ptracte z pticulariter ficut ell lux folie
fi m fozte ptictpaf a luna z fi; minus ab aere.pticulariter
aut a coloratis fim bucuel aliti colore in cozpe oetermi/
nato.lbijs ouob° fuppofitis Dicit cp bonitas purgas in
Deo ell ficut in pma caufa.Jn altiffumsaut angelis reful
tatidelume^poztionaleboibus.in ata aut bois ell fim
Determinatu z pticulare actu;.©icif g inferio: ferapbin
In boc loco qzradiii bonitatis purgatis e? alttffimis an
gelis ille inferio: accipit ficut etia fumus facerdos Dicif
purgare qn inferio: facerdos ab tpfo accipies ptate pur/
gat.vn etia reducedo aia ,ppbete §us in Domi inferioris
angeli reducif z per illu in oomi lupiorii z pfequeter in
Deu z boc ell qb Dic iDio0 1;° cap° celellis bierarcbie cir
ca fine fic.Qcbm nos is qui fumus facerdos ell aut per
fuos minillros aut facerdotes purgas auttlluminas ip
fe Dicif purgare z illuminare per ipmtfctificatis ozdini'
bus perfe in tpm reponetib0 facras ^ppzias opattones li
cut zjppzia purgattua fciam z virtute pu rgatione tbeolo
gipficiesangelus in oeu qdeuelutt caufam ad ipm aut
ferapbin tanq^mo agete fummu facerdote reponit ue
lutifoztaffis qs oijcerit cu angelica reueretia ab tpfo pur
gatiua edoces.q: inde a me pficiede purgationis Aucipi
onn qdem ell ejcceffum z eentia z creato: z caufas 0mas
eenuas ad effeoeducesz circa fe collocatione ptinesz
obferuas incouerfibiles z cafu caretes z per feipfu; mo
ues in £mas .ppziarum z ^uidar u opationu pticipatio/
nes.bocenimbicme Doces ait ipfius ferapbin manife/
liare miffione.Sum°autfacerdoszpolloeu Duxipfe
pllatium eentiaru oznatus a quo ell purgare oeifo:mi/
ter eruditus fum ipfe.3ilte tgif ell per me te purgas per
que(pp:tas .puidas actiones ex occulto z in nos ,pduxit
ipfa totius caufa z opifex purgationis.'iTn0:egoore/
linqt illa qonep:o Dubio fic oices.0edq: in qbufdam
fcripturefanctelocisquedaper chembin:qda;#o per
ferapbin agi Dicim0 tltru perfe boc faciat au per fbiecta
agmina aganf .que fic oicunf in eo q? a maioribus ueni
untmaioniuocabulafoztiunf nos affirmare nolimus
qb aptis tefttmonys non compzobaf.ll^oc tn certifiime
fcimus cp ad expledum oe fupius minilleriu akj fpirit0
alios mutut3achariafcilicet,ppbeta attellate quiait.£c
ce angelus qui loquebaf in me egrediebafiu occurfu;
eius z Dixitad eu curre z loquere ad pueru illum okes
2tbfq; muro habitabit in hierufale.ou; eni angelus ad
angelum Dicit curre z loquere.oubium non ell quin ait
iis alium mittit.
UTiDe cullodia angelorum.
t ^nfequentef Queritar
b
“HMlme partte fumme
m ministerio angelor qd cft cuflodia.£t queranf fe*.
jjfyimo oe neccfiitate cuftodie.z0 oe effectu cuHodte.j0
oe modo cuiiodicdt.40 fi oie bomo cuflodiaf ud no.s°
Utruj femp cuflodiaf. 6putru angelis accrescat aliquid
ejccuftodiendo.
Orna neceflitate angeli cuflodia't.Hrriculuss0.
, i&pitnmm p:ocedi.urfe.
O tcit 2fug°ui It° oe fpu ? afa.q? aia ronalte fa
aa e ft ad imagine oei ut nulla interpofua natura Ibrme
?ur a pma ueritate.fed fi ab angelo cufl odiref opo:teret
qi angelus inrerponeref ergo no eft neceifaria cullodi'
Uo.C Jte glofa fup i°cap° ad Ijebreos fup illudXu #0
qui modico ab angelo minoratue e!t?c. no fim natura;
immane meris fed ,ppter paflione mortis maiores qde
angeli pnt oici boie.qz maiores funt bois cozpemtaio/
res ftrnt ? ato.fed in eo tm 3» peti originalis merito coy
rupabile corpus aggrauattpmaium natura #0 bunia'
ne mentis qie cbziflus ailumpfit que nullo peto poterat
oegrauari folus maior efl oeus.|}J3^ boc videf e* boc
boies equabunf angelis in coteplatione etermtatis:
vn videf cp no indigeat cuilodia angeI02.CC" l£>:eterea
nibtl eil fupfluii in natura ergo multo minus aliqd erit
fupfltiu in opibus DeiXii ergo bo plura babeat eleuan
Ita ipm in oeti qj oe^mena fupfiua erit cuilodia angelo
ruin.tQd aut fint plura eleulria patenqz in virtutib0 mo
tiuis ad opus fantalta pot ee recta z no recta.? ptra bac
efi intellectus femp rectus e* parte corruptionis fomes
eil femp Deames:? cotra buc ell gfa facralistfed contra
peccatu babet virtutes z ptra oemone ebullii redeptore
lictu Dicit in pfalmo.£cce 116 Dormitabit neqj Dormiet
qui cuftoditifrael.ergo videf 31 non fit neceflaria cullo
dia.^Sed -C (01110*21 boc ell qt> Dktf in pfalmo.
Angelis fuis madauit oe te ut cuflodiat te in oibus vys
tuis. £t in pfaia.fup muros tuos biertm conllitui cullo
des ?c.£t infra in i60.CJrbs fortitudinis nre ffon fal'
nato: ponef in ea murus z antemurale.ubt' glofa pfidi'
um angelor. i£t q: multe oe boc auctoritates fut iite fuf
ficiat-liSer rone etia ,pbat:qr Dicit ©io0 3» lejc Diutnita'
cis eil perorna feba adducere. £u ergo aia fit pceptiua ii
Uiminationu que funt a £mo feba relatione oebei redu
ei aia bumana per angelos qui f>ma relatione illumina
tiones illas peipiti t.GT 3te ea que funt fidei ultra rone?
funt -i no ptecte relucet in fpeculo z enigmate.£u5igif
ibi angeli ptecte z in fpecie cognofcat videf 31 necefla'
ria fit, boireuclario angelo^.CTlb^terea multa funt cir
ca boies que l?o no potcognofcere ficut infidie inimici
z infidie malignor boium ergo quo ad illa videf ee ne
ceiTaria cuilodia angeIi.CT3uXta boc iteru querif utri!
bo baberet cuilodia angelor fi no peccaifet.fit videf 31
sic q: adi ante peccatu babuit angelli malu ad ejcercitiu;
ergo multo tortius ctl ,pnioz fit oeus ad faluadum 95 ad
iudicandubabuitangelubonuadcuflodia,C73te qui
pbt cadere idigetcullodia.fedboin primo flatu potuit
cadere ergo indiguit cuilodia.CE/jbzeterea ordines an
gelor oillincti fueriit an peccatu bois cu ergo noia gn'
que inferior ozdinu oicat actus mimftery in ronibusfu
is z cuitodie videf cp boi Deputata fuerit cuilodia ante
peccatu.irsedcbtra oicif in genefi.Qtada inorno ita
tu vidit oeii fine medio ergo in ipfo vidtt qcqd agedum
fuit z tta non indiguit angelo minante uelcuilodiente.
CT3u^ boc iteru querif utrii bb baberet angelu bonil
ad cuilodia fi non peccaflet angelus malus» £t videf cp
fic.angelus enim bonus nb tm cuilodtt a maebinationi
bus oemonis fed a fragilitate peccati z a Deceptionibus
fantafiarii que eent etia fi angelus no peccaifet.<C 3K5
fi angelus no peccafiet ntbilominus ordines angeloru
eent in ^prijs offiqjspilituti-z: oiilinctitc ciigda eoruj
in officio b iit actticuflodie videf 31 exerceret actu iliui
arca boi em etia ii Demon no eet.CTSoIutio Dicedu ad
^nui cp neceifaria eil angelica cuilodia boi:tii,ppter Di/
gnitatemi jjpter Debilitate bumane aie.oigmtas enim
bois tu boc cognofcif cp oeus aiam bumana fic Digna;
ejctllimabat ut jppter ea interionb0 officijs oeputet cele
ites ozdines angelor z boc tagit IDiero1’ fup illb.angell
eor femp videt facie piis.fic Dices, magna Dignitas aiV
ni cu cuilibet aie fit Deputat0 angelus ad cuilodia' a piv
apto formationis fue.Debtlitas aiit ell eje iguoratia age
dor z imbecilitate pficiedi ea que ageda coguit.CET ad
f*"1 ergo Dicedu cp mes bumana fim gd ell eqlis augete
«fimgdinferioz.fim enim relatione ad fine ell eqlis f;
4>m nam qua ordinaf ad corpus z i>m fuas opationes qs
babetinviaeil iferiorutinqoneoe oifferetia angeli >r
aie Dictu eil.lfcer bocipj patet iolutio ad feques.tp&d
aliud Dicedu cp etia fi eent plura eleuatia boiem qj oep'
metia adbuc ntbilominus eet neceifaria cuilodia ange/
iorl;enimquodlibeteleuatitifortiusfitin eleuado qj
Deames in oe^medo tn fim 3) eleuatia piiigunf nre na
ture que oebilis eil? obnubilata nube peti neceife ell
ea multiplicart.$ir2£d id qd querif iujeta boc Dicedu fi/
nepiudicio 31 beret ho cuilodia angelor etia ii no pec-»
caifet cuius tres funt rones.qrii vna ell qr cuilodia ell fi
cut medicina pfiuatiuavnoebuitefbiberi an peccatu*
21 lia ro ell? potior ell modus Defcededi illuminationi!
Sicut enim Dicit btus a3ern° in f ad £ugem.bo cote'
plaf per ea que facta funt in gbus multe fe mergtit oece
ptiones ppter qs tieceilaria eil illuminatio Defup ueni/
ens ab angelis qui per fpem ?tempIanf.3aro eil mobili
tas liberi arbitrg nf i.neceffari0 ell enim angelus tenes
? cullodies ne cadat. £t pfueuit fife poni oe puero cupi
ente ambulare cut neceifaria fulcimeta funt ne cadat.fi/
militer ell oe libero arbitrio .pcedete ad actu cu pofiibi/
litate pctufEMd illud qdptra obtjcif Dicedu 31 qn Dici
tur 31 ada vidit Deu fine medio itelligif cp non puaf me
diu niH pctiXIn no fegtur 31 in Deo vidit gcgd agedum
erat qr adbuc pteplabaf per creaturas.<ET21d id qf> ul/
terius querif utru angelo 110 peccate bo beret cuilodia;
angelorum bonorum.Sicimus 31 videtur nobis 3) fic
rattonibue oictis. CfSrticulus 6°*
s tgcmtdlo queritur &e effe
cttbua cuflodiaru.^t cofueuerut aflignari.jrij.
a magfte.Cu^uor ^mus ell ejccitare ? foluere a vincu
lis peccator.? boc accipif actuu u°.ubi angelus ejccita
uit petru ? foluit a vinculis ? a carcere.CV’ clt ?loy
tat ? boc babef.j.reguj i9°.ubi angelus Dijtitad beliam
Surge ? comede.? eccead caput tuu fubcinericiu pane
? vitrii aque.comedit ergo ? bibit ? rurfu; obdormiuit
'ffteuerlus ell fecudo angelus ? tetigit eu ? oijcit furge *
comede grandis enim rellat tibi via.&ui cu furretilfet
comedit? bibit ?ambu!auittn fortitudine cibi illi0*!'*
Diebus ? *l'° nocrib0 ufqjad mote oei oreb.CT 30 ell
arcet oemones ? boc ell qd oicif tbobie.u°.Oemoniu;
ab ujcore mea ipfe copefcuit.t[r40ell oocere ficut ange
Ius oocuit oaniele; ut babef©anielte 9°cap°.ubi Dicit
angelus Danieli.inuc egrelfus fum ut oocere te ?iutel'
ligeres.ab ejeordio enim peu tuaru; egrelfus ell fermo
ego aiit ueni ut indicare tibi qr vir Defiderior es.Jdem
etia accipif e* *° cap0.? ibide babef qualiter angelus co
fouauit Daniele.GTs0 eil cofolari ut tbobie s°.forri aio
ello in ^*imo ell ut a oeo cureris.? fic apparuit etia an
gelusqui fuit fimilis filio oei cu pueris in camino utba
bef in Damele.O0 ell reuelare fecreta ? oltedere feip
fum.oe boc babef in genefi.ubi angeli ollederut fe abra
be ? vnus eor otjcit.ino celare polium abraba que ge'
durus fum cu futurus Iit in gete magna acrobuinlfima
? biidtcede funtin illo oes nationesterre.iflj ?9edadiu
tonum contra bodes.oe quo babetur viate. 370 cap°.qj
Be 40!cocqueute
egreffus angelus otii pcuflit i caftrfc aflyrio? cetti octua
ginta mi!ta.C^0cft increpare p:o odietis uel omiflis.
% §m btic modum angelus qui apparuit tnop It in rubo
increpamt eii q> irreuereter accederet £xodi j° Dicens.
Iflo appjoxtmes buic fed folue calciainetu oe pedtb0 tu
Isdocus ent5 in quo das terra fancta ed.£f Jone 5°.ubi
biXueetionasm angulo o:bis burico leuauit oculos
z vidit vim date ?tra fe z euaginatu tenete gladium pre
jcitqj ad eum z att.nri es an aduerfario?.O.ui rndit ne/
quaqjtfj Tum £nceps ejcercit0 oiii.-z tuc cecidit ionas pro
nus in terra z adoras ait.qd ons loqtur ad Puu.oijcit iol
ue calciameta oe pedib0 tuissloc0 enim in quo das fcus
ed.£t oe boc ejcpiTius babef alibi fic.&fcendit angelus
oni oe galgala ad locti demi z ait.eduxi uos oe egypto *
idujci uos in terra pzo q iuraui p Hb° uris z pollicit Tum
ut no facere pactu meti irrtni in fempitemu5.ua outapat
ut no feriretis fedus cti bitatortb0 terre bui0z aras eorii
fubfidentis z noluidis audire uoce mea cur l?oc fecidis
quaobre nolui eos oele a facie ufa ut beatis bodes z eo
rii vie fuit in ruina ucbis-CCV ed tpedietia ad bonum
auferre z 15 figtur£jcodiu°.ubi angelus Catii peutiedo
fjmogenitaegYptiremouitobdaculu egredionis filio?
ifrfoe eg^pto,j£t malacbie 3°.t£cceego mitti angelum
meti qut pparabit via an facte tuam.jiSt in pfaF.ftlt vie
eo? tenebze z lubucii z angelus oiii pfeques eos.-r pce
dit.fiat tanqs puluis an facie ueti z angelus oni coartas
eos.inquottelSsgif exclufio macbmattonu malignoru;
boium ptra iudos.C^io°ed feduce z pduce in via oe q
babef tpobie s°.@ijnt tbobias ad angeluj.nungd pote/
ris pduce filiu meu ad gabelti in rages duitate medo?.
£t otxit ei angelus.ego oud z reduci fami ad te filium
tuu.£t iteriiifra. Credo q? angelus cni bonus comitef
eu z bu oifponet oia que circa eu gerunf ita ut cum gau
dio reuertaf ad nos.C"110 efttetatione mitigare* 15 fig
ni ed in geii.3i°.ubi legtf g> iacob luctat0 ed cu5 angelo
ex qua lucta tria pfecut0 ed.f. bndictione ptra tetatione;
©ernonu.* ptmtattone ptra ffem qui ed tYP° tetatioitis
a miido uenietas.* tactu nerui i n femore qui ed loc° oe'’
lectationis z figt mitigatione tetationis a carne uenietis.
2>e boc etia babef ofee.u0. Jn tbmtudine fua oirect0 ed
cti angelo z iualuit ad angelli z pfo:tat° ed fleuit z roga/
uit eu.CCTIz0 eft °rare z or ones oeterre.oe 15 babef tbo
bte.u°.£ln orabas cti lacbzYmis z fepeliebas monitos
z oerelinqbas pzlditi tuti z moztuos p oie abfeodebas
in oomo tua z nocte fepeliebas eos ego obtuli oronetn
lulono.jdi atit effect0 muitiplicanf boc mo.ouo enim
exigunt ad pfectam cudodia.f.exdufio malus: adductio
ad bonii.llSenes ejcclufione mali fumunf fepte.ed enij
mali! tritff.f.malti culpe z malsi pene z oifpo ad maluj
fiue culpe fine pene.ilfoalus aut culpe pfideraf ouobus
modts.uel in £ma caufa idiglte z monete ad ipm.uel t
fe.z fi pfideraf in fetttic erit f>mus effect0 q ed abfolue a
vinculispao?.Si3utpfideraf m caufa piideraf ouob9
modis.f.penea ipm indagate:* penes ipm mouete.ifbe
stes £mii accipit terti0 effect0 qui ed arce oemones.l&e
nes im ^0 n° qui ed mitigare tetatione.Si atit ejcclufio
mali pene boc ptingit ouob° modts penes oupltce coii
derattone pene.pfideraf enim fini fui fubamtr fim fuw
nocumetu.£t penes bmti ed effect°feptimus q ed adiu
toriti ptra bodes p qo excludif pena fim ful?am.lD»enes
atit acctpif effect0 s° qui ed pfolari afflictu ne pena il
lata fibt noceat per fmcipiu Defpattonis uel per nimiam
lridi«l.£Bi ed oifpo ad malu boc editerti ouobus mo/
dts.aut enim oifponti Directe ad malti ficut pctl uenia/
lia z ideuotios: igratimdo z penes exclufione illius acci
psf effect°8° q ed icrepatio oe Delictis z ideuotione z in
gratit udine ut patet in auctontaub°tductis,aut Difponit
Cdirecte per impedtmetii boni z penes excluftone butus
accipif effect0 90 q ui ed remone ipedimeta.£5i autejed
&o octaua f0
fm pductfonead bonu.aut illud ed ex pte itellectustaut
ex pte afF! 'eaf.z fi ex pte itellect0 aut ed oe coio°que age/
da funt z penes boc acciptf effect0 40 qui ed 00 ce fecre
ta.aut ed oe fpualib0 ptinetib0 ad iocuditate z familiari/
tace z penes boc ed effecrus 6° qui ed reuelare fecreta z
odedere feipm.Siatltedex pte affectus tuc tripir cofi/
deraf.aut enim ed fim datu affect0 qui no ed in (ppo ro
bore z penes boc ed effectus 20 qui ed excitare ad rodi/
tudiue.autpfojtare ad teruore.autfim datu affect0 in ba
bim relato ad opus z penes boc accipif effectus oecim0
qui ed vil odede z Ducere z reduce.aut penes affectu;
otdtnatu ad babitti fiue gram acqredl z penes boc acci/
ptf effect0 12° q e orare z of ones n fas offerre.fET ar07°
, t£rtto queritur Demo cudo
diedi-z fumaf illud bti ^Sernardt ad£ugemiu
S°.ubi oicit fic.^rted angelus fuggeres boni! bona non
ingeressined bo:tls ad bouu 110 bonu5 creas. £t videf
q? angelus fit in nobis ^ fuggeratt bodef ad bonum.
C*1i$:eterea boc videf falfuj q d Dicit q? no ed boiui tn
geres cti fup:a babitti fit qt angeli ingerut illumtiiatioes
fuas boib°.CTli^^terea Dicit btus jBernardus ibides,
qj angelus ed cti aia dc° in aia.ille ut gnbernalis aie ed
oeus ut vita g videf qt angeli poffint ee in cojpe effe Ii/
cet no in aia.-t fi boc pcedaf tuc querif per que niodti fit
in cojpe.CC* lb:eterea videf q? no fit in co:pe:q: Dic be/
atus iBernardus 7°fimonefup dttea, £redim°ange/
los adare orantib0 z offerre oeo pces z uota bominum
ubi ni fine ira z oifeeptatione leuari puras manus pfpe
Xerint ergo videf q? adet z no infint.CTllb:eterea vide
tur cp vifitldo z coiiigedo in pallatta cudodilnq: oicif i
eode fiinone infra/iSo ambigo qn gratanter in pallatta
colligit que otgnlter in derqlinio vifitlt.i ergo vilitati
do z coiiigedo pod mo:te videnf cudodtre.tad aut rno
dus cudodtedt fit ex Detenfione a uociuis videf baberl
a pfalmida ubi oicit.2lngelis fuis mandauit oe te ut cu/
dodilt te in oib° vijs tuis.in manib0 pojtabtit te ne foj/
te offendas ad lapide pede tuti -rc.CJSolutto oicimua
qj modus cudodiedi ed in fuggeredo z bottldo ficut oi
ctt btiis a6ernardus,fuggertit atit z bottanf per illumi/
nationes qs ingerut aiab9 ut fup oiximus.CE7 0.6 atit
querif utrii fintin cojpe uel extra adet boibus.©icedti
qt utrtiqj poffibile ed.£t fi querif per que modii funt in
tus.iBicimus gp ut opantes fup vires aie pntenim com
mouere cojpa z impmere fpecies ut fup Dixim0.£ET&<J
boc atit q6 obticif oe vifitatione z collectione.Dicedii qj
vifitatio gnalts modus ed cudodire qz ed pod viti ida;
fed potius ed obfequ m q6 ex affectu pdlt angeli ei qui
fuggedioni z exbojtationi angeli cudodietibus DUtn vi
uet bti obteperauit.CTSd boc atit q6 obtjcif oe pfalmo
Dicedum qt in manibus poztare ed in oefenfione ange/
li permanere ne per offediculum.t.per fddalum imita
nonis offendant ad lapides.i.adouros z frigidos pec/
catores. CT^lrticultisg0.
q 'Barro queritur tltrumofs
bo cudodiaf. £t videf qp fic ex auctoritate IDte
ronrit»ifupzapofita.£tpterea noed magis ro oevno
q; oe altero uel alto.CETSed cotra nibil ozdinat oeus ni
fi ad bonu.fed cudodta angelorum in pfetto ozditiaf ad
maiore olnattone eius ergo videf cp oeus ftbi no o;di
nat cudodtiangeli.^t^JCtereantbtl facit oeus inuti/
5e. pfeitus atit no pot faluari z ita inutilis eet ei cudodia
angeli z ita no oidmat el ftbi oetts.C* Jt!tta boc iteru
quertf.utru oet filius babuit angeli citdodilvz videf q>
fic.dlbattbei 40 enim oicif.qj accefferunt angeli z mini
drablt ei.£t luce 22°.3diiit ei angelus oni cofoztans
eti.CTl^zeterea.boc videf ex ^bts ©ionvfij fup pofitis
z fut 1 4°rap° ceiedts btcrarcbte.cp angeli oocuenit
IIMlme partio fume
humanitati? myfterfom -r i nos p ipos oefeedit.CTSed
XiOin^lR^H fup illb mattbei 40 feriptu eft.qrii ange/
liefuis madauit oe te-zc.otc glo.qj Diabolus male fcerp
tat0 eft oici oe capite qo oe meb:is Dictu erat.CTlk^te/
rea glo.alia ibide oe auyilio angelo?: qfi ad ifirmu loqf:
g videf cp no buerit angeltl cuiiodiete.G7Ub:eterea et>
de no puenitptine? pmierirefpectu eiufde:f3 cbnfto co
uenit ptiite angelos g no puenit eiptineri ab efe.15 cu'
ftodire eftptine g cb:ift° no cuftodtebar ab agelis.£t<!
15 gdloicutq?cb:ifl0^mfeiifualuatebtiit cuftode ange
lu.CT S5 ptra 15 id qb 110 pot oeuiare no idiget cuftode
in rectore fsfefualitas cbafti nb potuit oeuiare g no indi
guitcuftodia.CT3uXta 15 qrif tilteri0 oe anticbafto utrti
ei oeputabif angelus.-: videf q? no q: Dic glo.fup catica
pj°c9p° fup illb.nec quenqj oeop curabit q: aduerfum
vmuerfa pfurget oeum aut fuii inoaiim in loco uenera'
bif oiabclu.f.oic glo.i feipfo uel ubicuqj fuerit anticbzi
Jtue. 15 accipif q? anrtd?:ift° ciabolu bebit in feipo q>
no I?ftur° fit pftdiuangelor.lTfteaccipifejc alia gloia
que Dicit qmiamminffterio oemonus in utero matris
aledus eft poft natiuitate nutriedus z educadue.CT^te
glo.fup ia corin.*°.iDiabolo iftigate z opante gillu to'
tu poiTidebit erit aduet°amicb:i £5 actu fatbane.CTlktf
cerea ociofuj eeteu angelli q in nullo pficeret circa euj.
Q, t>:eterea fci Dtait cp carebit plidio angelor/Jte ©a
mafcen°.ejcfo:nicatione gnabif z (ufdpttoe? actu fatba
ne p fetes oe° eni5 iniqtate ei° future uoliitaus pcedit in
eo l?itare otabolu.CTS? ptra fup mattbei,]tiiij0D: gp qli
bet afa bet angelli bonu SibioeputatiMET “Jbzeterea cus
bo qjdiu viutt fit in via bet poftibilitate ad falute % ad pe
mretsa g no Debet e» negari 15 qb facit pnfam uel iniufte
ageret feai.^SoTo Dicim0 cp qlibet pur° bo bet ouos
angelos fpaluer fibi Deputatos. vini ad corona:-: alium
ad ejceratiii.CJad id qb obijcif De pfeitis ©icedii cp p
fcia nb eft eis caufa Danationis.illt eni5 g pfeiti fiit pofi*
bihtate bnt ad falute ey libero arbitrio ftcut i qone oe p /
fda -z pdeftinattone bet Detcrmtiiari.CC* Iftwererea fi po
nam° eos no faluados adbuc nibilomin°eft utilis cufto
dia boni angeli ut minora peta agat -rfic mino: fit eorit
Daiiatio.CCT^fd id qb qrif oe cbnfto peedtm0 oe plano
q; nb buit angelu in cuftodia necfim fenfualitate nec £5
roite nec fim co:p° nec fim aiamffj multa milia angelo?:
btitt in minifteriu.oiuimtas eni; vnita bumanitati quo
ad oem pte fui ftc ejcaltauit humanitate q? cuftodia ange
Io?: no idiguir.GT^d id qb obiicif in ptrartu Dicedus cp
miniftrare no eft cuftodire ut ia oiiim°.CC ^d alib dV
cedti cp pfonatio illi0 angeli no efficit virtute ualtdiores
in cbufto q: no potuit fouio: fieri qj erae.lj pfojtatto fua
nibil alib fuit qj pgratulatio ad fructu redcptots.CL ad
alib oiccdii q? icarnatio -: buiufmodi fuerut in ptate an
gelo^ut rcuclarctcaboib°:f3 15 nbptinetad cuftodiam
cbzifti f5 poti°ad Ictificatione fidehtl redeptione cppccta
tiu.C2td id qb qrif oe antid?:ifto Diccdti cp bebitbo^
mi angelti in cuftodia.cti enij fit bopp Dignitate buma'
ne aie no oebet ei negari qb alijs ejcbibet:ejc 1? eni ma^
|o: iufticia oei appebtt ptra eti.CT^d id qb obijcif i co
trariti Dicedii cp oiabolti bebitin fetpfo nb vnituj ,fibi fic
<b:ift° Diiiimiatedj bebit eu p pfenfuj <i ut pfiliarium ad
mala.CT^Id alib Dicedii cp Diabolus nb mtftrabit ma'5
e]c q gnabif uel educabit co:p°aiuicb:i.f5 glo.oic^p tato
q: icendiii fomitis z cozruptto ad malli que eft eje parte
co:pis p nullu effectu gre tetabif .fj q: ptas oemonis in
ilia cozruptibe eft z augmetabit De Die in Dies PP boc d:
mifterio oiaboli nutriri z uegetari.CC*^ aliud Dicedii
q? Diabolus totti poiTidebit eu quo ad fenfuj z pfenfum
z op°:no tu fic toni qn Ipeat poftibilitate ad bonu q: libe/
rii arbitriii bitur°eft:-: gra tlli°(ut iuftio: fit oanatio ci°)
Debet ei angelus bon°ad cuftodia. CTHd aliud Dicedii
gp no eft ociofum q: Cficut Dtcttl eft)ey 15 appebit iufticia
Diuina magis ptra eu, GTHd aliud Dicedii qt plidio m
gelo?: quatu ad actuale iclinatione bono?: carebit ^ non
fimpr.CT&d aliud Dicedii cp oes actu fatbane fufcipiei
per pfenfuj.iOb aut d: cp pcedit Diis in eo bftare oiabo/
lu.itelligendu eft oe cocefTione pmifltonis z oe babita/
tione oe qua fup:a locuti fumus. CE- Articulus 9°.
Q XfmtO qumt Ut?: femp cufto
diat angeli uel aliqn recedat a cuftodiedo . £t
videtur qj recedant a cuftodiendo:q: Dicit 3£>ern°infer
mone fup catica tractas illud ftbii.in pfpectu angeloni
pfalla tibi .©oleo puide aliquos nrm graui in facris vi
giltjs Dcpnufouo ncc ceii ciues reuereri ^ in pntia pnei
pii tanqjiodinatos appere cii nra ipfi alacritate ^pmoti
nf is ieffe foleiujs oelectentmereo: ne uram oefidia qn
qsabbominates cu idtgnatione recedat £ vnufgfqj nfj
ictpiat fero cu gemitu oice.Honge fecifti notos meos a
me pofuerutmeabbominationefibi.s illud.elogafti a
me amteu z .pjdmu zL^C^ii in euang najareo?: mali'
cia iudeo? mltiplicata,-: iminete paflione cbzifti audite
fiit noces angelo?: in aere oicetiu.^ranfeam0 ab bijs fe
dib'’.CT3tcjoa.rq0fiipiliud.curauim9babYloneirn5
eft curata, Dicit glo.^lug.Supmi medici fiit angeli cu'
rates aiae quos a nobis repellim0 eu eo?:pcilio nolim0
scgefee.<E3^ ftip 3acbaam 40 oieit aug°.iQuouefcu/
qj bumana fragilitas fue relinqf ibeciilitati meret ut ab
ea recedat au^iliu oei -: fcbsangelo?:,4iri&eterea talia
pnt appere figna rnonis q? ‘medie0 recedit ab ipforg cuj
angeli ftnt medici aia?: talia pnt figna tnouis eterne 01V
di cp recedunt ab eis.t^Sed C lOin^iR^ Cernar
dus.pxjcf fimone fup catica Dicit.^ngelus eft qui in 0 i
loco fedulue qde pediftequ0 aie no ceflat follicitari ea z
aftiduis fuggefti omb° mone ea Dices. ©electare i duo:
z Dabit tibi petitiones co:di$ tui.-z illud.eypecta onm vi
riliter age ptbztef eo: tuii -:c.2td oeuj aut oicit.fic Dell
derat ceruus ad fontes aqru ita oefiderat aia mea ad te
oe°,j£t feqt.oi fcurrut medici iter Dilecta z Dilectu uota
offeres referes oona ejccitat ifta placatillu.^nterdti quo
qj I5 raro reputat eos piler fibi fiue bine ifta rapies fiue
bucillu adduces.GT^zetereaoe nemine oefpanduse
du eft in via g pp qaiq; moualia peti fideliffimi medici
aie no eft relinque aiain qjdiu manet fpes vite.Si 15 co
cedat tuc bet locii qo bti ©ionYfij qua mouet in oe ce *
lefli bierarcbia cap° 9°. z eft ifta. £um vuaqueqj gens
bet angelus ftbi Deputatu q: ftatuit ejrcelfos tbzonos po
pulo?: mxta numeru angelo?: Dei:qm electo?: ppffis z fi
delis folus act° eft in Diuinas illuminationesan ab an
gelis fuisfintidolatre relicti -:tuc angeli eo?: videntur
culpari oe negligeiia.CET 0olb Dicedii gp angelus no re
cedit a cuftodiedo.no enim eft neceffe cp ftfpot cuftodi
re z frui oeo z vide ipnumficut oiett 0:ego° itra oeum
currutquocuqj mittanf.ljj&d iUdautqd obijcif in co
trariu Dicedii cp loginqtas illa 110 eft in loco (5 in pncipl
do efficacia cuftodie:1: 15 110 ey oefidia angeli fs q: cufto
dit° p tozpore z pemi fe ibabile reddit ut effectum cufto
die peipiat. £t eft file oe regione oiftifitudts in qua Ion
ge recedit peto: a 0 eo 110 Diftatia loci fed meriti.CT^
aliud Dicedii cp ad illa feuimina fynagoge typice arcba
geli z angeli fiit Deputati ppto z ideo cu typ° tranfiuit in
^itate-zpmiffameybibitionefynagoga ineccfiam tuc
etias angeli cuftodes ppli oei facti funt cuftodes ecctie.
C' ifd aliud oicedti q? relinque babylone no eft intelli
gedii quo ad effectu cuffodie fj quo ad 15 q? ejrbibuerut
tribulationtb0 ut rediret p tribnlatioes q recefferat p jp'
fperitate.CT^d aliud Dicedii qi recedit a nobis aujciltil
oei z angelo?: p peta q ad pticipaiione no ita q? no ejeb»
beaf 110B qjdiu fum°i via.CJad qone ©ionyfij apta/
da eft foib eiufde q: no bem° copulfam ^tute vu angeli
fuadet uocogut-rpfemietesreducutm cmmas illum»/
Be 4" cocquculs
natioe6:no ?fen ttetes aut pmittiTt oberrare.&baut ali^
Id getib0pfuafertnt ,pbat ©io°ejc fonijs pbaraoms ? na
bucbodonofoz z alios que per angelos funt mimftrata»
Ceto queritur Utrus alf/
• qd accrefcat angelis ejc cuftodiedo.? qrtif
tria.f.Uts accrefcat eis gaudiu z ffticia. i°
uis accrefcat eis meritu z oemeritu.;0uis
«ccrefcafefs pugna z ptradictio iter feiposJQJ Sr0 i o°.
, © pzimu .pcedic «c. w*
jcjrjcvy0cap0oz.3fngelt pacis amare ftebiit.g vi
def qj» accrefcat eis ooloz.Silr in euang.gaudiu eft age
iis oei fup vno pecore pniam agete.Silr in vitis patruj
legif oe qdl angelo q feqbaf queda monacbti peto pfe
tiete copiolis manib0? fleo. £t poflea cu eet puerfus ac
ceflit arrides z gaudes.iC' Solo oicedii cp affecf colo'
ris ptinet ad mtferia.miPia aut z felicitas in eode ee no
pot filut oie lOoern0 in s° oe pfideratioe.? ideo oicimus
angelos no oole fj femp gaude uel in iuflicia oei uel ire
bonitate z mificozdia.fir&d pm g oicedii qj Iraliter an
geli pacis itelligunf nticy ejecbie mitti ad fenaebi z ad
rapface p:o pace q flebit no iuenietes #ba pacis.dfoo'
ralr aut itellijfif oe piatis z pdtcatorib0q flet no tuenti
tes pace petoris in pctorib°.2(nagogice itelltgif oe an'
gelis celi no q> ploret neqj $ affectu imfrcozdie beant.
?$ q: bnt effectu ploratis amare z Doletis z miferatis in
fuccurfu afaru.CCT Md id qb obijeif oe vitis patru.oicc'
du q? oe0 oftedit ibi in imaginaria viflone oifplicetiam
peti in fpu angelosmo q> affectu odoris moueanf ut oi
ctu eft:fj qz p op0 cuftodie petm initunf oeftrue.CC Si
aut obyciaf cp ptraria nata funt fleri circa Ide.cii igif be'
aiu gaudiu pnt bze oolorc z triflicil. ©icedu qpiftf» gau
diu q 6 bnt angeli no efl ptrariu triflicie q: nui Iu bet co'
irariu.gaudiii cni; illud efl ejc viflone oei.Ct fi beret co'
trariu opozteret cp illud eet ejc viflone cotrary pzincipys
« fic ouo eent pncipia qb non cotingit. Cu2tr° ii0.
8 Ccundo qtu :rit\xr otsets
accrefcat meritu ul oemeritu p cuflodia.£t vi
def cp no.qz fi medie0 nibil omittat oe ptingetib0 z eger
ccotrario opef nlla e culpa medicizg a fili cu Igeli nibil
«mittat oe piingeUb0f5botes inptrariii cuflodte opanf
no accrefcet angelis oemeritu.CTlfreterea angeli pfir'
mati fut.pfirmati aut nec efl mereri nec oemereri qziaj
recipit pinsu g necmerenf nec oemeref.HTSj £4>1TI
fup numeri.jcviy0 oicit £utb»ci0.angeli trabunf
in tudictu.dtru ejc eos negligentia uel ignauia tot lapfl
Cunt.3te numeri. jcjcjcv°.inttiatus eft beelpbegoz.glo.an
geli ,p bn geflis laudanf z pzo odietis culpanf.Silr f>a
<orin.vj°.nefcitis qm z angelos iudicabimus.Jte £u'
lbtci0fup leuif .jrfjc°lnter boies z angelos erit iudiciu z
fozte iudicabunf altq cu paulo z pferenf laborib0 z ffu/
cttb0 ei° z fozte iuenief foztioz aliqs angelus.C’il^^^/
rea boc videf per rone qz pdicatoz gaudebit in btitudie
cos quos ad onm puertit z in plurib0bct maius gaudiu
z in pauaorib0 min° g ftlr angelus gaudebit in btitudi'
nib°eos quos cuflodiuitzin plurib0 plus z in pauciori
b0min0z ita accrefcit eis mentuj.CTlfreterea ponam0
cp aliqs angelus fciat relique no falulduzaut vult eu5 fal
uari aut no faluari.Si^mo mo z tn cuflodit eu tuc agit
ptra ^ppzil uoltitate qb eft miflia.Si i00 tuc no ptozmat
ijolutate fui uolutati oiuiue qb iteru; efl mifia z culpa .
boc qnt qre oe9 oeterminauittps boi ad me'
redu z no angelo cu bac ouplice nam creauerit ad ptici'
pldu fui butudine.4T3te qrif iujetre 15 oe bijs q moriil
tur in uteris mrnte illi eni5 nibil agtitptra cuflodil age
li g videf cp ejc negltgetia angelos no otfferanj ufq3 ad
bapflfmii.Si fozte oicafqi angeli cuflodia noeftcotra
m octaua *
cefect\ozpis:boc erit ptra boc qb babef 0en.jcjrjtf ubi
angelus oijcit ad laba.caue ne qcqj ouri0 loqns aduer'
fus iacob.z dlbau0.appuitangdus in fonte tofepb oi
ces.Colle pueni z mr em ei°z uade in egfptu z efto ibi
ufqj ou oicl tibi.Si fozte otcaf ep angelus nen oeputaf
boi nifi egreffoab uteroXotra qiicilqj bo fufeeptibilire
eft gre fufceptibilfs efl cuftodie angeltcezf; i utero fufee
ptibilts efl gre cui0flgnti efl cp qdl in utero fiit feifleati
g ibide oebet recipe cuflodil angelicl.dJUbzeterea oe
us.pntoz efl ad oadii oona qjad infligedii penasifed in
utero recipit bo fomite g in utero recipit oonii cuftodie
IDocetil,pbabirr arguit ejc 15 qb accidit ioanni in utero
mr is qz ejcultauit in utero miis ad aduentii redeptoris.
r£tad|?uc(pbabili0ejc 15 qb accidit in utero rebecce in cj
collidebanfpuuliinquospugnaflgbaf malos pugna
ptra bonos q p pte vna iftiganf a malo angelo:,p alia a
bono.CET Solo oicedii cp oup^efl pmiu.f.ibal e ut qdaj
uolut qb pflflit in fruitioe oei maiori uel minori.? pmi'
um accelfos qb pflflit in multitudine opu3 bonos. fi£t 15
eft oupF fim fine que pfequif op0tllud in opante:? flm fi
ne quepfequit in alto circa qua opaf.©icaf g qi ^mii p
miti no crefcit in angelis nec meritu ad illudmec oeme
ritu ptra illb.*m aut pmiii crefcit fim multitudine bono t
ru opuj in qb0 gtianf bti z 15 quo ad flne in ipfo z <gtus
ad boc videnf oes angeli cuftodietes eqles q nibil omit
(ut oe ptingetib0 cuflodie.OLuo ad fine aut in alio pnt q
da ee maiores z qdl minores z multitudo faluatos oz a
qbufdl etil $>pe meritu qb crefcit plus z mm0 refpectu
alii9 pmy.Cncedii g cp oue rones pme itelligunf oe me
rito ozdtato ad fubale pmiu.CT 3d auctoritate ^ma eu
Ibicy oicedii qntelltgif oeiudicio coparatioiszqz.f.folli
cttudo angeli cuflodietis,pponef ptra ignauia bois ut
puicaf oe negligetia in oie tudtcy.CT 2fd alilauctej ol
ced» op angeli boni laudanf z mali culpanf . uel fi boni
culpanf tuc culpari no accipif pf>c ,p noie finis curto/
die m alio.C” 'Md illa que efl oe apio fuptl oicedii w in
telligif oe malis angelis quos iudicabim0 fim quadami
glofaj.? fim alia oe bonis z tuc accipif oe iudicio copa'
rattoms.CTSd alia aucte eutbicy oicedii q/ etil intellt
gif oe iudicio compatiois oe quo fuffteieter Determina
bif in qone oe extremo iudicio.CTSd aliud oicim0 c5
cededo oiftinctione f»us bitl.CTBd aliud oicedii q>
angelus recipies reuelatione oe olnado vult eii faluari
fm cp oe0vult fm ooctrinl ifbauli.oem boiem faluari z
ad agnitione ^itatis uenire.inec 15 eft ueni q» aliqs te'
neaf uoltitate fua pfozmare uolutati oiutne iii uoltto fic
oftedif ejc jj^bis mgr i in fine £mi fniarii.ubi agif oe uo'
lutare.fj tenef pfozmare in 15 q/ oebet uelle qb oe0 vult
eu uelle.? 15 pleni0 oetermtnaribettn qone oe uoliitatc
oei.Dicaf igif q» oe0vult eii uelle falute buiufmodi ol'
nidi ? opari ad' falute ei0:ut p tpedtmetu angeli paucio'
ra comitiat pctl ? ut iuflioz appeat pdeuatio.inec 15 oicj
m° cp ejc pfeia uel reuelatioe aliqs beat neceffitate ad co
denatione:f5 folutmus ea que fequunf tali potetie facta
ne videamur fuge tale pofitione3. C ad illud qb qrif
iujeta 15 babef folb ejc j^bis &ug fup gen.? bti Cernar
di m s° ad £ugem.q? natura angelica tn oeifomu intel'
lectu creata efl iujeta ^bii no pfecttbilis p pteplationciti
fpeculi z enigmatis.bo aiit itellectu inqfitiuo pfecttbilis
p creaturarti pteplatione.£t ideo qjtii ad ozdtne nae co'
ueniebat angelli no bere via ad jvbii f? (una jvbii ee. £t
cu copzebefio ^bi fit pmtu via aiit ad ipj iit ftat0?tepus
meriti pueniebat boie5 bere ftatii z tps i merito z no an
gelu.CPHd illud qb tilteri0 qrif pcedim^q» bo angelli
bjt in utero mfis flatim ut puerpiii eft fozmani per retas
ronaleXocedim0etil q? angeli cuflodia in piidui e coz'
poris?aie:f3Cuftodta angeli in nullo ipeditcurfijj nae
neqj curfi»3 uoliitatis liberi arbitry z pp oiuerfum oete
ctii nae.qdl fic? aly aliter moriunfz^pter oiuerfujaut
■JjbJime partis fUmme
pefecuf uolMe qdsmt fic«alij aliter peccant*
£rtio querii tltruj eisac'
t crefcat pugna sptradictio iter feipos,£t p°
qrif de ptradktioe q videf ee iter bonos.£°
oe ptredicttoe q ed boni z maMF 2fr° »°
, 7h primum procedi» &<.
Di io&jep^VlIMf e z terrojappbederiit eu g fa
eit pcordia in fubltmib°fuis g videf g> iter (Bltnies ange
|o0 (it Difto:dia quep Diijadpeojdilreductf.^Jte vi'
defp oanicle DanieK^d&unceps aut pfaru reftitit mi
bi.ypoteb0. £t eae micbael vnus oe pnctpib9 uenit tu
adiuiorui meu z ego remaft ibi iuj«a,.regc pllt?*Ubi ok
(it IDiero°Xlidef mtlpi bic angelus eccui piis credita e
z idt fut pncipes oe gb° loquir paulue.fapiatn logmur
t ter pfectos qui nemo pticipti but° fdi cogmuih £x 15
videf £p pncipes ptradictione bfit tterfe ad tuice.fET
ibide alia glofa fup iilud reddit mibi facies pmtffas libi
^puincias ne capttuo? ppls oimitteref:? tbuiti et! orare
J>pi?eta eraudtf fuitma datim % ei mtdus ed angelus g
oet induigetii mkiaret;q:.?]tj .oteb0reditd ei pncepe p
faru enumeris pcta iudeo? gb9 iude captiui teneretur
nec oimitieren^CErjk Hikro0 fup illud £u enim egre
dererappuit pncepe greco? ueniene ac (i oiceret*£gre
dtebar a pfpectu ©ei ut que netura fut ppfo tuo nudare
tibi lj audd°no fim dite ibi pfaru pitcipe z piradicete tu
is pdb°uel mee legafiont.£teccej»ncep0 greco?Xam
gelus macedonti ueniebat? igretfus in cofpectu oet ut
qccufaret fmcipe medo? z pfaru ut in eo? locis regnum
greco? fuccedat.-z fic videt cp ptradictto fuit ibi iter tres
angelbs.CTJte fup illudmue reuertar ut pugne aduer-
fus pncipe pfartkoic IDierokp gltbet angelus cupit pti
tem fuo?in terrenis crefce. C^edXiDlIIO^.Ju
btis ftima pa? ed ut oictt Sug° z fuma pcoklta g videf
pp nulla Dtfco:dia? nulla ptradictio ftt iter eos^CETSotb
oicedu pp ptradictio no ed in angelis bonis fimpfr fi» fi$
gd.f.per onfione oiuerfo? merito? que fut in cudoditis
% bec ipfa ptradicrio reducif ad pcotdia per odefione iV
luminatidts oefup uenietis.qn enij illa accipiut z in ip'
fa cognofcut gd iudu fitpco:dat oes in ejcpledo oiuinas
uolutatedbtero^n videf itellige pncipe pfaru 7 pncipe
greco? oe malis angeltstq: aliter no eet ueru qb oictt 3»
Idi ftlt pncipes ©e qb0okit "jbaulus.qui no cognouenit
fapiam ©ei*Si entj cognomffent nunqj 011; gfie cruetfi
yidenu.crucifigt fualident^ idor etiljppuu ed uelle fu
os crefcS in terrena ptate ut oicit alia glofamt multiplP
cato affectu terreno?! mulnplicenf etia pcti.£t 15 videf
etia in euagelto ubi oicit ons^qp fuieeps bufmtldt etjci
etur foras.lboc etiam videf 0:ego°attedari in alia «Io
fa fup eitde locii Danielis qui oie dc.Hugelicos fpus re
cte milites Dicimus q: oecertare eosptra aereas ptates
no ignoram^que m certamina no cti labore fs impio p
agut, £t bec glofa accipif oe moralibus fup^ob^jcv^
0X bys ergo due oe bonis (tue oe malis angelis intelli
gaf patet folutio ad totum» C* Articulus ij‘\
6 £cundo queritur Decor»
tradictione que ed boni z mali oe qua babef in epfa iu *
de.cu rniebae! arcbagelus cti Diabolo oifputas aitricaref
©e mof (I coipe no m(m ed in ©etl Cterre blaffemta fed
Otjcit impet ttbi ©iis.CBIa bofqrif qre plui cti oiabo
lo atrribuif micbacli mm legtf’ bic f i apocbalipii £tq'
rtf oe mopfi co:pe % qre 116 ed mim in oeil inferre bla/
f femia. Sile ertij bui° babef in f 3acbarie ubi olofti'
dit mibi iefum facerdote magnu date cora angelo cui «
fatba dabat a oeptris ei° ut aduerfaref eis oijcit ons ad
fatbattcrepetinteonsfatba^icrepet i te ons qui elegit
bierfmXu enim bo maledicat bot fient peifmmiez
japbir&videf g? multo magis angelus poterat maled^
cere oiabolo.^Solb otcedtl qi boni angeli Decertant
ptra malos utbabef in pmiffa auctoritate 0:egorij«£ 15
peipue attribuit mtcbaeli q: ille ed ppofit0 z pncepe ec
clefie oei z idcirco bet ille certare pto ecclta oet z boc ed
qd oictt 0tego°<^uotics magne virtutis aligd agit mi
cbael mitti pbibef.ut ex tpfo actu z note oef inteltigi cp
nullus pot tace qdface pualet ons.Unztlle antiquabo
dis qui ee oeo per fupbta fitts peupiuit otces . Sfceda,
fup altimdtne nubiu ftfts ero altifftmo.ou in fine mtldi
fua virtute relinquef ejetremo fuppltdo ptmedusXum
micbael arcbagelus pualitur^ee pbibef ficut per ioane
oif actu edpltu; cum tntcbaele arcbagelomt qui fe ad
©ei filttudine fupbu ejctulerat per micbaele pemptus oi
fcat q? ad oet fifttudtne per fupbil nullus affurgat. Cok
pus aut moffi 0 i fyuagoga cu^movfes in figura cbadi
ed capntr-r cti oeftjt ee fynagoga tuc micbael tact° ed
cepe ecdie z idcirco bet oecertare ,p eccfta % fic patet riV
fio fcdi qfttfiCr^d i"1 aut otcedu q? no ed maledtcedtl
alicui creature pp nam boni qua creauit oe9 ut oie g!o*
tbtdeffj (crepare selo tudicte no vindtete cu modediaji
eet tntgtatcTHec factu petri fuit maledictio fed poti0 otv
ra increpatione maledictionibus ant que vtdenf facte
a gbufda patrib0 fanetis ais ©etermtnabif*Cr^i'9
c i0nfequenter queri»
Be numero z notb° cuftodtetm.jfo gemaut
legit pp tres uenerutad ab:aba quo? ouo trii uenerdltti
fodoriiadepe aut legtf pp appuit vn°.3n tbobta aut legi
tur cp angelus otjcit.ego fum rapbad vn°oe feje qui ada
mus an oeu,£t in apocbalipii fepe legunf appuiffe qtu
01 z fepte z tres*i° aut maebabeo? jt°,.£tl maebabe0 pce
deretad bellu ptra tbimoteu fic legif,appuerut aduerla
rtjs gnque viri armis aureis oecort 1 0 ucatu iudeii pdi
tes ex gbus ouo maebabeu mediu bntee armis fuis ctr
alfeptu incolume cdiet uablt/fn aduerfarios aut tela z
fulmina tacebat eje quo cedtate pfufi z repleti pturbati/
one cadebat.311 jrp! ^0 t tufde legtf q; cu pcederet ptra
lilia ad bellu appuit pcedes eos eques in uede candida
armis aureis bafta vibias z tuc fifoes bndtjcerilt oeum
mff icotde z pualuerut ais no folu boies fj^bedtas fe^
roctfftmas z muros ferreos pati penetrare, Sifr oe noi
bus eo? legtf cp die g ad tbobia miffus ed rapbael oief*
ed;? qui ad btam virgine oict9 ed gabucLUui aut plta
baf cu Diacone in apocbalipii micbaehjfn ^ecbtel.ijc®
oi.ecce fe? viri uentebat oe via pone fupioris que refpi
citad aglone? vntufcuiufqj uas ttertt°m manueftvir
quoqj vn°iu medio eo? uedtt0 erat lineis z attremet#
mi fcrtptorts ad renes ti\£ t ibi patet ap ©e fepte ange^
Iis logf.Jnp0 aut ejecbielis ponit qtuo: aialia alata * (i
militudine nrmamett fup capita eo? z tbtonu fapbirinu
fup firinamct» z fpem bois ooctrtna fup ifconu z vna$
rota bnte qtuo: factes,? at bec fim Dtom attribuanf am
gelis vtdenf ibi ee fepte otuerfitates*3>t 4° aut regu6®
(ap°,appuerut ptra esecbtele eg z curr°igne° multi uab
Ae.z 15 oiledit multitudine angelo? fic ? tpe beltfe°ot?tt
plures uobifai ftlt 45 cu ets.3n matt&,??vj*oi?tt ons ad
petru peutietefiuti pnctpis.an putas q: no podii roga^
re patre z ejcbtbebtt mibi mo plus ^.^.legiones ange
lo?4Sifr luce z° cap°,cu illo angelo g midrauit padorp
b°nattuitate cbndi.apputt multitudo miltcie celedis lau
datiu?Dtcefimgrtatnaltiffimt0oeo?i terra pa?botb9
bone uolutatis.trCiuerif oe oiuerfitate 01U5 ido? que
fit ro numeri >z itotum^Solb otcedtl pp illi tres g ap'
parueriit abtabe appuerut ut adrueret fide? pfo:tarent
in ab:aba qui fuit in pmet via crededfi? q: fides majtsme
pedet e? trinitate?vnitate ideo tres ibi vidit abtabant
z vnu adorautfiDuo aut qui igreffi funt fodoml figntfi
(It officia ouo? oidtnu que neceffarta fuenlt ad libatio
Be4O!cocqueui0
ne loti? arcbagelo? quo? eft reuelare fecreta ficut De ice
dio fodome reuelatu eft loti? qfi pceptm eft ei ut iret iit
mote. U u0 aut angelus oiuerfimode appuit.appuic em'
qnq3 ut cuftodies pfona vna fic angelus g appuit iacob
<z ille figt acui itertoris o:dinis cui°cuftodia eft (?otuj fm
gulo?.i0niEaut appuit tu reuelasfecreta.ficut ille qap
paruit bte virgini z 3acbarie.i0nq5 aut appuit ut pcedes
pplrn ficutille qui appuit tf?obie z ille qui pceflit macba
beu in pugna pira lifia z ille figt actu 0ncipatuu.0ncipu
eni? eft oifpone z oefende pncipatu getis.0.nq? aut ap
parueriit 4or z illi fignt officia qtuo: o:dimi quo? actus
ptinue fut circa res bumanasXangelo? in cuftodiedo:
arcbagelo? in reuelado:0ncipatuu in oifponedo getee:
ptatu aut in refirenado malicia ptatis aeree.virtutes ent
no femp circa bumana opanf fj circa elemeta mudimec
e ft act°eo? ptinuusftj qfiqj fiiit miracula z quq? no.O,n
q? aut appuenit gnque .ppter act° qnque ojdtnii quorii
m yfteriti eft circa mudana fic illi qui appuenit circa ma
cpabeti qui eu circiifeptii bebat * illi fignt actu angelo?
* 0ncipatuu:q: macbabe°bo -rpnceps fuit.alij tres offi/
cia trtu otdimi (ignt.2lrd?ageli eni5 tela iaciebat reuell
do terrores e? pte ppti oei.ptates aut repinedo neqttaj
oemonii ne vires Daret boftib0 ad pugua.Uirtutes #o
ejccecado mtraculofe boftes z pturbado eos.Oinqj aut
fejc cii uafis iterit0 * vnus cu attrametario « illi fignt fejc
modos tribulationis captiuo? z vini modii pfolationis
libator oe gb° babefjob f cap°.in fejc ti ibiilationib°li
berabit te z in fepttma no taget te malu.Seje aute tribu
lationes captiuo? fpiialiu enumeranf a bto £>:eg i mo/
ralib0 fup Job.ubi o: q? Diabolus captiuas mife? boiej
dut ifidiado cimiuolauaut fuadedo bladif:aut ^mitten
dooecipittautcominado terreuautoppntedo rapiuaut
pefpandofragit. /£t .pmiftiones ad iftas tribulationes
lignt uafa iterit°.Httrametariii aut qb erat in feptio an/
gelo figt fcriptura bono? in lib:o vite.x£t ce bft« ampli0
©icef in qoite oe figuris angelo?.idnq3 aut appuenit k
pte fine oiftinctione z illi no fignt nifi actu vni° ozdinis
f.quo? tn reuelatio Diftinguif per fepte etates miidi z p
ieptitotme eccfiam in feptenariu oono?fpus feti. 3nde
etia ifti Dicunt aftare an onnnq: in pfpectu Dei femp tps
fue reuelationis ejcpectat. £t boc patet ex glofis fup apo
cbalipfim oe fepte angelis qui tuba camitXJltra nume/
ru aut iftu no iuenif ceifnumerus e?pffus ad cuftodta
Ofio aut ejecbielis in p° cap° per_40r aialia fim £?iom
figt qtuo: otdies quo» offm ptinuii eft circa nos ut oijc»
inus.£t gd fignificetfigure eo? pofteri0 oicef.Scfy aut
lf)ierom figt qtuo: regna.firmametti aut iminens capita
eo? no figt alique o:dine fpeciale fed figt vniuerfitatem
Difponi qtuo: o:dinu tradita.'£b:on°aut oefup figt cb®-'
ru tb:ono?.Spes aut electri fignt maieftate pfidente.vi
lio aut iacob oe angelis oefcedettb0 z afcedetib0 figt ips
miftertu angelo? qb pfiftit in allatione Dono? in oefce'
dedo De fupi° z in pntatione uoto? nr o? oeo in afcede/
do.dbultitudo aut que fuit circa belifeii figt mtiltttudi'
tieminiftratiu notii numero o:diniif3Pfona?.3[lla
multitudo que fuit a paftorib0 audita figt multitudines
sfliftettu z laudatiti fic d: in Daniele.dbilia militi minP
lirabat ei ? oecies cetena milia aififtebat ei. duodecim
sut legiones no fignt alique nume? o:dimi uel ena gra
ni fj fignt multitudines z epercit0 angelo? militatiii ad
Defenfione.jcy.fignato? in qlibet.jcij.tribuu filio? ifrael.
Iboc aut’qb qrif De noib° foluedii eft p 0:egom. j£t oe
micbaele gdeftba ia bita fupffiit.oe gab:iele aut Dic fic
2td maria qqj gab:iel mittif g fouitudo notaf .illti gp^
pe miciare ueniebat qui ad Debellandas aereas ptates
bumilis appere Dignat0 eft. per oeienijfomtudinenu'
ciadus erat qui virtuni ons z potens in plio ptra ptates
aereas ad bella ueniebat,©e rapbaele aut ficut o:,tp ra
pbaeliterptaf medicina : vtdclj Dii tbobie oculos qfi p
I0o nons **
offtciu curationis tetigit cecitatis ei°teneb:as terfit.g 3
ad curadii mittif Dignii fuit ut medicina oei uocaretur.
CJSi ^o qrif oe gb° o:dib° fut ifti tres angeli.Oico fi
ne piudicio cp micbael eft oe o:dfejmcipatuu:£ tdeo fcC
Diciit m fuit ^uceps fy nagoge z mo eft (inceps nr.0a/
b:iel aut eft oe o:dine arcbagelo? ficut Diciit coiter fci ut
fup bitiieft. iRapbael aut eft oe o:dine virtutii:q: virtu'
tu eft miracula face ficut ipfe miraculofe curauit tbobia.
j£ t fi obijciaf qb in cantu o:.2Jrcbagele micbael pftitui
te bncipe fup oee aias fufcipiedas.^t etia pcufiii eft ma
re z ptremuit terra ubi arcbagelus micbael oefcedebat
oe celo.-r ubiciiqj aliter iuenif foluedii eft per auctoritas
te Dionyfi/ fup pofita que oicit cp fupiores inferio? do
na ptteipat ejccelleter z ppter aciu iferio? que bnt fupio
res.qnq? ena fo:rtunf noia iferio?.'ifion fic tn ut boc no
men oefignet p:op:ium o:dinum eorum.
f£De motibus angelorum. fido nona.
d Nitide queritur*»»
tib° angelo?.£t qrunf tria.f.an mouean
tiir,i° fi moueiif per que modii mot°mo
uef.T 3° utru mot°eoi3 fit in tpe uel no.C” ° p:imus.
, pftmum pzoce dttur fic.
iDiciti6:ego0 angeli curriititer oeu quociis
mittanf z curre e moue g mouenf.CJ3^ ©amafees
nusli0i0cap0i0Dicit.4Ziraifcripnbilesf!itangeli.cuni
eni fut iu celo no fut in terra.-r cu ad terra adeo mittunf
z no remanet in ce lo.fiSjc 15 patet qi mouenf oe loco ad
locii.CD^teibide fouesfiit-rpatiad oeiuoliitatisejcple
lione z ubiq3 pfeftim iueniunf ubiciiqj oiuinus iuflerit
nut° uelocitate nae z cuftodietes ptes terre z getib9* Io
cispfidetesficutapditorepoidinatifiit^que fu nt fini
nos Difpefantes z aujciliates nobis. £y boc iterii accipif
gi mouenf localiter.0irr in jacbaria babef Xurre z los
quere.£t tue ali° angelus egrediebaf in occurfum illi0.
>Ciiigif curre fit localiter moueri angeli mouenf locafr
Si fo:te aligs Dicat cp mouenf virtute no fuba.CT Con
tra illa vtrt° aut eft fuba angeliiaut eft .ppetas et°fiue po
tetia.Si f>mo mo tiic ad motu ^tutis fegtur mot° f ube.
Si febo mo aut ijla tbt°ertt fine fubtoraut erit in fubto(p
pfto.Si ^mo mo boc eft incouenies z fine oi itelligetia
q: virtus nuuqs rcltngt ,pp:iu fubm.£ii enim fit ce nu'
mero accntiii iTepabtltii z fit in fpecie qlitatts que eft ua
lis potetia.Si ,pp:iu fubrn relinqret opoueret cp acens
cet fine fubto.Si febo mo tiic ubiciiq5 eft virr’ eritfuba
z ad motu virtutis fegtur mot°fube.Si fo:te Dicatur g?
©io° oicit in oe celefti bterarcbia cap° n°.OLm i tria d!
uidunf fim fe fupmudana rone oes Diuini itellect0 in ef
femiatvirtute:^ opatione.fiStfimeentta z virtute imobi
les funnfim opatione aut mouenf .Si in^fic oicaf boc
no pot ei nifi altero duo? modo?Xutper impiii fuuj fi/
ant opationes pter boc q?bcant(ppo:tione ad mam fup
qua opanf.3lut ficut Diciit pbiq) moto: ^m° mouet it»
lota natura fupio? abfqj boc <p puigaf mae giiabtliuni
z co:ruptibiliu.j£tfioicaf ^mo mo.cotraoisopatioejci
ens ab aliquo per impiii e iit ab alio imediate cui impaf
ab iperate 0mo.fi g opatio angeli ejeit ab impante age/
Io ubi no eft p ibam-: virtute opo:tebit pone alias fbas
circa nos qb9impef ab angelis ad pfectioneillarii opa/
lionu. iBo eni3 pot Dici qi pficianf illa opa opatioe nae;
q: opa cuftodie z reuelatibis z miraculo? no fut opatio
nes nae.CETlfreterea 15 Dice eft pira ©ama,nqni picp°
lfcap°.]cv)0.q; angelus Dieein loco q: adeft-njuelligi
bifr ctrcufcribif ubi z opaf ,Si febo mo oicaf.cotra mo
to: 0m°mouet iferiora giiabi lia -r co:ruptibilia p motuj
0mi mobilis g ut caufa ^po:tionat° eft oi motui ptigeti
mae giiabiliu z co:ruptibtliii:g optet q> angeli mouerei
co:p°aliqdfupi0«mot°ille bfced&g medios alios mot°
b 4
IjMfmc partio fumme
ad inoriora qua mota ulterius pficeret opationes illas
angelos que funt circa nos qd no eft uerti:qz locutiones
? reuelationes ? buiufmodi no biit ozdine ad motu celi
ficut ozdmaf caufatti ad caufaiwg relin qutf g> mouean
tur ecntia virtute ? opatione (tcut ejcpfle oicut fci.Si ali
ge oicat cp f> m Hnfelmti in monolodion.oei eft ee ,pp:i
um ubiqj. creature aut cozpee ee in vno loco tmfimul?
femel.creature aut fptlalis que qfi media elt eft eeppiv
um in plurtb0 locis fimul z femel.iSt ita angeli line mo
tu fulk fue pfu ee apud nos z in celo ficui Zlnfelmus ex
plicat oe aia que eft in manu z in pede z in oculo.g£t fic
^fnfelnWidef otce De anguilla otuifa in ctu4utraq; pte
eft aia fenftbtlis per fenfu; z motti.Si inqj fic Dicaf con
tra Dictu eft in auctoritate Damafceni g> cti in celo funt
no fut in terra zc.&Jte ft ita eet ut illi oicut boc no pof'
fet elle nift altero cuo? modo?.f,fic fozma fudalis adeft
cuilibet pttfue mae qui pficiuaut licut caufa ulis z 0ma
mae que eft ab iferionb4 in fupiora qd falfu; < _
tuc angeli eentoeusqditerti falfu; eft.oeus enij folus
ita eft caufa 3? fine pntia fui nibil caufato? manet in efle
40bzeterea que eetro cp magts pollent ee in trib° uel
in 40r locis qj ubiqj.Sfoicaf 31 per aliqd oeterminanf
adbuc?iUulocii?noad oe; bocnopoteenifi materia
pueniat.aut 31 angeli no funt in alia materia per quam
oeterminenf.Si .ppter I? Dicaf 31 pnt ee ubiqj ft uolunt
refumaf £>ma oiuifio.f.gtaut ut fozma toti4 mae fut ubi'
q^aut ut caufa ulis fine cui°pntia no pnt ee caufata quo
ni utriiqj eft icouenies ut fup patuit, C* ifrzeterea 15 eft
ptra ©ama"1 eypfte qui Dicit x vj° cap° f>mi libzi.nd pot
angelus fim ide in oiuerfis locis opari.folius enim oei
eft ubiqj fim ide opari.nl angelus qde uelocitate nae:?
qz pate z cito ptrafit opaf in Diuerfts locis.sSt fic patet 31
optet angelu; moueri ad 15 ut opef circa nos.<jTTSipp
boc Dicaf gj angelus mouef localiter. £otra boc videt
ee tota pftia oe motu.oz enim in 6° pfct^multoties z in
multis altis locis 3? mot4 oiuifibilis eft oupr «vno qde;
mo tpe.ali 0 mo Diuifion e pttti eius qd mouefXt ita pa
tet 31 oe qd mouef eft Diuifibilefmquantitate.angelus
atit eft idiuifibilis fm quatitatem 5 no mouef localiter.
CTJte circa finefejrti.Smplius aut ex bijo manifeftii g>
neq;puctu;neq3 aliqd idiuiftbile nulluptigit moueri.
0e eni qd mouef ipoftibile eft pus ip; per mai9moue
ri qj per eqle aut min4.Si ergo boc manifeftu eft cp pii
ctii mmus aut eqle mouebif j?mu qm aut idiuiftbile eft
tpofiibile eft moueri min4f>us eqle ergo ipft fupple mo
uebif pus qre erit linea z puetis femp eni; per eqle mo
tu oem linea ptietti mefurabit.Si aute boc ipoftibile eft
z moueri idiuiftbile ipofttbile eft.£t intedit blc ronem
pone nibil trafit in fpatio £us maius fegjtrafeat min°
fe uel eqle puctii mouef in fpatio ergo no trafibit pzius
maius fe qj min4 uel eqle in fpatio per qd trlfit.f; nibil
eft minus idiuiftbili g no trafit min4 fe g eqle.fed eqle i
fpatio qd eft linea eft puetu g trafibit linea puetu ergo Ii
nea pftabit eje piictistqz fpatiu pftat ex bys que tranfibit
mobile in motu per ipm:f; boc eft ipoftibile g ipoftibile
eft moueri idiuifibile.cti tgif angeli idiuifibiles fintim
poftibile eft eos moueri localiter.G3e in fine feri* cap
etufde ronis eft in ipfo nuc moueri z idiuiduu aliquod
mouerufj ipoftibile eft in ipfo nuc ee motu g ipoftibile
eft ipm idtuifibile moueri, Def eni; 31 in ipo nuc mouef
HT£dtra in quocuqt aliqd mouef per fpatiu aliqd ue'
loci4 illo mouebif per ide in minorizqz uelojt femp Diui
dittpsg aliqd ueloci9 motu trafibit fpatiu in pteipfius
nuc ergo mlc Diuidef ergo indiuifibile Diuidef z erit ali
qd min° i Diuifibili que oia abfurda fut ergo no mouef
in nuc.Si fozte Dicaf 3» Dictu pfii no e ueru.f.q» no eiuf
de ronis eft in ipfo nuc moueri z idiuiduu ftue idtuifibi
le aliqd moueri.CXotra fupin qoneDetpe^batu eft:
cp 0us z pofteri4 in tpe canf a ^ori z pofteriori in motu
z pus z pofteri4 in motu canf a f>°z ulti°in fpatio fiue a
termino a quo z ad que in qb4 eft mobile in motu femp
f.ptim in termino ad que z ptim in termio a quotfed in
Diuifibile no eft pti; fic z ftc qz no bet pte g no eft nift bic
z illi rudet nuc ergo no mouef nili in nuc fi mo ergo ue
rificaf Dictu pUi z fic relinquifcp angelus no mouetur.
CT3^ in p° oe celo z mudo.Ois mot4 localis eft a me'
dio uel ad mediii uel circa medii! nullus talis eft motus
angelo? ergo no mouef locatr.<5i Dicaf 3» bet motu ,p'
ceffiuu cotra Dicit pbs i°De celo z mudo.3» na nibil eo?
que bnt motu pceftiuu neglejeit in ozganis ^ceftiuis er
go opozteret 31 angeli beretozgana .pceftiui mot4,£t f!
Dicaf 31 bnt alas boc eft puerile.dTjte in li° Ducis neu'
tro? dz cp oe qd mouef eft cozpus.i in alta,ppone 31 oe
qd moiief eft copofitu.c in tertia.cp oe qd mouef e qui
tu. £x ftb4 feqtur g? angeli no mouenf oe loco ad loeu;
pfe qz pfe eft in loco z pfe in loco circufcribif qd ,pbaf i
4° oe celo z mudo.&iigeluspfe in nullo loco eftg non
mouef oe loco ad locu;.llbzobatio iz acctpif in iDama®
i° ||° cap° 30, angeli no circuterminanf parietib^iami
is z clauftris.$]J^(teifra in eode.itellectuales eentie in
itellectualib4 locis fut cozpaliter circufcripti.ndeni; co:
porafr ^in nam figuranf neq; tres bnt oimefiones f; q:
itellectualr aftiit z opanf ubicuq? milii fuerint.CT3tent
qcqd mouef localr mouef pfe uel per accns.fi ergo an'
geli mouenf altero ifto? duo? modo? mouenf.£tcon
ftat 31 no pfe p oes Dictas rdnes.Si aut mouenf p acetis
motu locali boc erit altero duo? modo? 3? moueaf mo
tu alteri4uel violetia.Si aut mouef motu alteri4 tuc mo
uenf ftc aia in cozpe z dau4in naui:? fi fic tuc nunqj mo
uerenf ifer i4 nili aftupto cozpe graui : z nunqj fupi4nifi
aftiipto cozpe leui:z gnafr fine cozpe no mouerenf * Si
aut violetia mouenf feqtur oup* mcouenies.f.q» fit alia
na foztioz eis que extrudat eos ad fupi4z inferi°:z cp fint
cozp4:qz ,pbat p!3s in f>° oe celo z mudo.3? nibil mouef
violeter nifi moueaf etia pfe ad aliti locu.CT Solo Dici
m4 cti fens cp angeli mouenf localr? trafeut De loco adi
locti:? qn fut in vno loco no fut in alio fic Dicit ©amafee
nus i° cap° fcdi libzi.no pnt age fm ide tps bic z illic ee
z oparfvii oes rones que fut ptra opiones pdictas pce
dim°.CCr2fd obtecta atit que oftediit q> no mouenf Io'
calr oicim°g? pBs nalis,pbat cp idiuiftbile qd eft in giie
qultitatis ipoftibile eft moueri qz iild bet fini in ptinuo
z per pns coparatione ad qualitate fpaty,t£t qz non pot
trafire mai4fe nififjus trafeat eqlecu in quecuqjpuo fp_a
tio fint ifinita eqlia fibi no pungeret ipm trafire in qua'
tocuqj tpe quatuoiqj puti fpatiti.Sed nos Dicim4# an
gelus no eft fic idtuifibile? De rone idiuifibilitatis fiue
fimplicitatis fue Dictu eft in qone utrii fit fuda fimp^ ue!
copoftta.?pp 15 trafit ipfe angelus p fpatiu no numeri'
do ptes fparij.numeras eni cu numerate Debet ee eiuf'
de nae ? eide compatione bet angelus ad loeu remotu;
? ad,ppiquu ut oicef ifra.£t p 15 patet folo ad oes rones
iductasDe pbiftcis.CrSd id aut qd obycif oe li° celi z
mtidi qt tripr eft mot4.oicim4gz pds loqf ibi oe motib9
cozpaliti fuba? (impliciti:? pp 15 mot4ange!i no cadit fi?
illa Diuiftoe.iriec tn Dictm43t fit mot4<pcefliu4f; eft mo'
tus uolutarf Cube fptialis ffmpIicis.^Sd illas aucto/
ritates que adducuttf oe li° oucis neutro?.cap° oe vno
oeo.oicedti 31 loqf ibi pds oe motu nali ? itedit ibipba
re^niti motore imobilefimmottiilluq DiuifibilitatebS
fi;mam? fpatiu ?tps:f;tale no Dicim4eemotti angelo
rti:?pp 15 illeipzobationesnofacititadJppom.fE‘Bdu!
qd poftea obijcif cp qcqd mouef oe loco ad locti pfe pfe
eft in loco,©icim43> utoueri pfe oz oupr fim 3? pfe pot
oetermmarezli mouef in compatide ad id qd mouef ul
in compatide ad fpatiu m quo eft mot4.? fi £°°ttic oe id
Be 4d! cocqucuio
mouefpfe qd no mouef motu alteri0 lippo z fic angeli
mouef pfe.Si yo z00 accipiat cuc no mouef pie nili qd
pfc elt in lococircufcripnue ita.f.qj ei fimii ? mediiizul
rimufim Iccii afltgner.£tper blcoiltmctione patet folu
lio et ad fequeo.CT £t nota q> circa oetermiatione but°
qonis oberratu e 40r modie qru vn°e(t q? oiciit gp Igeli
minqj mouenf . fed ideo cp funt motoree fpberarus ad
vniuerfum efle mouet uoluntatee?co:da boiuj z etiaj
fenfue ad ea que uolunt.£t pie erro: eft Tftab?moYfi z
2f uero?e z alio? plx>? quorudam.CCT liue eft erro:
co? qui ,ppter Debilitate r ome fup:a pofite oiciit ange'
Ium polfe efle in plunbue locie z etiam ubiqj (i uolue'
rit.CT£ertiue eft eo? qui oiciit angelli fic uenire oe fi
ne fpatu vno ad alium fine gp no tranftt media fed tran
iiltc.iir^luartud eft eo? qui oiciit cp fic tn fit medius cg
di in termino a quo z ad ques fim iinl motu aliquo mo
ficut aliud mobile.CClfrima aut baru opiniomizfcda
funt bereticptalie yo oue funt fatue. CP3rticulud
e j£omdo queritur perlue
modii motue moueanf . £t vide f cp circulari-'
ler per Diomtn oe celefli Wcrarcbia cap° 70 ubi oicit gp
funi in circuitu oeiebo? facicteejtem in oe oiutnio no
minib0 cap°4° oicit gp mouenf circulariter z in oirectii
z obliquum bij oee funt motuo fim locii . Damafcenue
aut in Diffinitione fupiuo tducta oicit cp angelus elt fBa
femp mobilio z intelligit oe motu alteratioio fim gp i pe
oicit tp quicqd creatu eli uertibile eft.Similiter videf
cp mouenf motu fube.fgnationieiq: ita oicit aptuo.fle
cto genua mea ad oeii piem a quo oie paternitae in ce
10 z in terra noiaf .paternitae enim que ejr oeo in celo
noiaf no elt nili inter angelos fim q? etiam oicit Dion?
flue in oe oiuinis noibue capW.ufqj ad boc nr e intel
lectualie opationie virtue elt :z oie oiuina paternitae z
filiatio oata elt z nobie z fupceleltibue virtutibue z pv
triarcba ab oibus fegregata z filiarcba eje qua z oij zfihj
©eorus z oeo? piee oeitbzmee fiunt z notanf metes fpi
ritualr videls tali paternitate z filiatioe ptecta:l?oc elt in
cojpafi-cimlliteritelligif.CCrSolutioadbocoicendu
cp angeli mouenf f m loeu tm z modue mot° illi0 elt fij
loca opouuna ad cultodia ut p:iue Dictu elt.Dd aut oi'
cit Dion?fiue intelligit oe motibue intelligetie per co'
paratione ad intelligibilia ut fup:a babttu eft.£t qd oi'
cttDamafcenue intelligif oe motualterationie inuo/
luntate fim coparatione ad natura z no ad Itatii pfirma/
Itonie ut fup:a oijcimue.CQlttma yo auctoritae Dio
n?fif itelligif oe gnatione fim qd fim cp oicimue cp mu
ficaliepergnattonefitmuficueno tnmuficalie griatur
fimptr.Silr bomo uel angelue per ifufione illuminati
orni fit oeue ficut oicit pfalmue.^go oijri oij eltie z fili)
excelli oee. £t apFue/fn cbulto iefu ego uoe genui per
euageliu.£t iterum alibi, f tlioli mei quoe iteru partu-'
rio oonec foimef in uobie cbaltue. CETHrttculue 50.
, £rtio queritur tltrii motue
eo? fit in tepore uel non.£t vndefqrin tepore
q: oicit 3fug°in S°fup genefim ad Iratn.g? oeue co:po
ralem nalem mouet per tepue? loctufpualem aute per
tepus z no locu.jEi eje boc etiam videf relinqui <p ange
11 no mouenf localtter.CF 3^5 01‘e motue localie elt m
temporerangeli mouenf localiter ergo mouenf in tpe.
3tem nullu idem vmum mobile in eode pot efle in mo
tum efle z moueri.Sed^bat pbue in 6°qj id qd feritur
in quolibet nunc elt in motu efle:ergo in nullo mic elt
in moueri. £us igif angelue mouef localViu nullo nuc
mouebif fed erit in motu elfe.lOiem pbue in 6° pbi¥
(Oie motue in tpe elt .tepue aut omne oiuifibile z fi in
minori mino: motue necefle eftoem motu;oiuidifim
tepue. £% boc accipiftp angeli fi mouenf locatr moud
I&q nona »
tur f 11 tepore.<ET3tem ibidem q» nibil fnipfo nunc mo
uef eje bge maniteltu eit.3i naqj elt ptingitz uelociue
z tardiue in tpo moueri.Si igif ipm nuc in quo eft.n.
moueaf aut in ipfo ueloctue per.a.b.ergo tardfm ipfo
per minore longitudines mouebif ut per.a.g.ueloctue
in miori c& 1$ mouebtMITDuare oiuidef ipm nuc fed
erat indiuifibile ergo no elt moueri tn ipfo nunc.£t rd
pbi elt ifta cp fi oetur motue efle in nunc tunc uelojc ali/
qutd craiiftbie fpauii in nuift z tarda m eode nunc tran
fiblt minue fpatiu z illud mutue fpatius qd in toto nuc
trafibit tardu uelojc traiiuit in minori qj in nunc:q: ue/
lor oiuidit tepue tarda aut magnitudine fpaty:ergo fe'
quif gp nunc fit oiuifibile.£t ponit p5e.n.p:o nota ipfi/
ue nunc.a.b.autpzo longitudine fpaty.a.g.^o p:o aliq
Ii parte eiufde longitudinis ut.g.tertia uel quarta uel oi
midia.Jtcm oetur moueri angelo in nuucXum igitur
angelue fit p motu m oiuerfie lociettunc in eodem nuc
erit in celo zinterra:qd elt cotra ©amafeenu qui oicit
gp qfi funt in celo no fuut in terra:ut fup:a babitum elt.
Jcem Damafcenue.no pntfim idem tempuebicz illic
opari.(T3^ angelue in motu aut elt m termino a quo
£mo elt mot°eiue.aut in eo ad que ultimo elt mot° ei°.
aut in medio no eni funt plura iu fpatio per qd mouef.
Si elt in termino a quo p:imo elt motue . £otraini(lo
termino toto quiefeit ergo in illo no elt in motu . ifro'
batio cp quiefeit in illo . Dicit enim pftue ap in quocuqs
mobile fc nunc babet ut pziue.qt in illo toto quiefeit fed
in termino a quo fimo eft motue mobile fe nunc babet
ut p:iue:q: etiam pziue fuit iu illo ergo in illo toto quie
fcit.Si ofcaf cp iuelt termino ad que ultimo elt motus.
£ontra in Illo termino non elt plue oe motu ergo in il'
lo elt in motii efle no ergo in motu.Si d^pter boc oicaf
cp in motu elt in medio licutzomne qd mouef. Cotrz
mediti in ouplici elt rone fetis partim in rdue termini a
quo.? partim iu rone termini ad quem . ergo angelue
e, ede tbi partim elt fic ? partim fic.ergo ipfe elt oiutiibi
lie z motue eiue elt id qd mefurat tpm.ab ante enim z
poit caufaf qd mobile elt fim aliqd an ? fim aliqd poit:
z fic elt oiuifiblleXaufaf etiam ab eodem p:iu> z poltc
rins in motu ? in eo qd mefurat ipm ergo mouef tu tpe
z no in numero.gSt bec elt etiam ratio pBi in 6° pl?i0^ p
qua ,pbat cp indiuifibile 110 mouef.CC 5»cd contra Da
mafeenus i°li°cap0 i°.£oteltim iueiuunf ubtcuqs oiui
nue iulfertt nutus uelocitate nature:fed nibil pteltim in
ueuif in loco ad que elt mot°nifi moueaf m nunc ergo
angeli mouenf in nunc.CCJtcm nibil indiuifibile fim
quantitate oiuidit fpatium fim partee oiuifibilee. £um
igif motue ut oicit p5ue in 6° oiuidaffim id m quo eft
motue:motue ettam eiue non bebit partee oiuifibilee.
£um aut mora fequaf motu mora ipfa iteru non bebit
partee oiuifibilee. £115 igif angelue fit tndiuifibilie fim
quantitate motue eiue erit fim boc:?bocindiuifibi!ia?
nunc ? nunc tndiuifibiiia. dT Jtem quicqd fim tdes w
pue ? vmtounc motii in uelocitate z tarditate trafit toni
fpatium z parte motue tlltue no elt in tpe angelue facit
fic ergo motus eiue no elt in tepore.*|b:obatto minoris
oicitpBue in 4° pbifico? cp fi motue eflet in uacuo:mo
tue eflet in nunc.fiSt buiue tangit ouae caufae quarum
vna elt qjmotueretardaf perfpiflitudine maiorem uel
minore inedy per qd elt motue ficut cttiue modo aliqd
per aerem qs per aquam. 2lliacaufa elt figura mobi/
lie q: citiue per idem mediti mouef acutu qs latti.£um
enim uelociflimu per plenum aliqd tranfeat in aliquo
tepore.Uerbi gra trium boraruuelquatuo: illud ides
tranltbit per uacuti eade coparatione ad tepue quas ba
bet uacuu ad plenusifed nulla elt talio coparatio in ua/
cuo ? pleno:ergo nulla elt illic in tepore mefurate ergo
tranltbit in nunc qd nulli babet coparatione ad tepue <
Similiter igif angelue nec per figura nec per fpiflitu/
|b:lme partis fume
dinem medtj babet coparationead fpafiilper qbtrafit
motus eius erttiji nunc? no m tepore.Cf Solutio fine
pjcmdtdo Dicimus cp ouplep eft tepus. vnu fcilj qb eft
mefura motus cottnuo# z illud eft corinuu ? oeipo tra
ctat pfti.alutd aut eft qb eft mefura motus mdtuifibfliu
% illud no eft cdtinuu fed eft collectio ipfortl nunc inter
que nunc no eft tepus mediu?.? oe illo nuc Dicit 2tug°
cp ©eus fpualem creatura moiiet per tepuetm.£t bane
Dtfttnctiouem oeterminauimus fup:a tn qone oe fectl/
do coequeuo.©ico igitur cp motus angeli localis e it in
nunc inter que no eft medui tepusdboc eft tepus fcbo
modo Dictu.CT-Sd pni aut oicendu q> angelus monet
per tepus qb oicim0 q* collectio eft ipfojz nmc*&$ aut
vtdef iiipponere qt fpualis creatura uo mouef per Io/
cum.IDcc ideo Dicit quia no trafitlocu comefurattdo ie
loco?numerado ipm per motu fuum ficut mobile cor
pus pbificii numerat ipm C 3.d aliud oicendii q? ge/
neratr intdlectajppofitio eft falfa nili tpus decipiatur in
contuiti ad duos modos Determinatos.<ET2ld aliud o i
cendtl cp illa ro tenet oe nunc cuius fuba eft vna in toto
tepore ? per effe futi coftituit tepuettale aut no eft nunc
fectido modo Dicti teporis zppicx boc no eft necefle cp
mobile in illo nunc fit in motum effe ? non tn moneri*
Cf:2fd aliud Dicedtl q? pbtro tenet m mobilibus capte
tibus Diuerfttate tn motu per uelojc ? tardmque cuncta
funt a grauitate z leutrate maiori ud mitiori talia aure
mobtha no funt angdt.l&er boc etiam patet folutto ad
feques.CT^td penuitirmi oicutquida? q? nibil jpbibet
in vno mic fim (Bam angelli ee in Diuerfle locisffed no
fim idem babet enim nuc ronem finis z f>ncipij.Unde
fim ronem bucipq eft tn loco a quo .fim ronej aut finis
in loco ad que.Sed l?oc nibil eftqiifta oiuifio non eft
mfi fini ronem tpfius nunc z non fim partes.fed termt'/
nue a quo eft primo motus:? ad quem eft ultimo mot0
Differunt fim natura z fim fubamXInde multo melius
eft ut Dicar q? motus angeli eft tu tepore febomo Dicto
in quo fuccedutfibiipfa mmcqnpm tepus no prtnuaf
e% nunc fed eft collectio ipo».|£rsum tn qui Dicunt q>
motus angeli eft in tepore cotinuo ppHe fumpto : z oP
cum cp licut triplep eft alteratio ita triplep eft motus fim
locum.HIteraf enim altqd cum interceptione medq z
mutatione caufarmficut qn eft alteratio in formis bntP
bus mediu caufatis a qualitatibus primis ficut albuj^
ntgrumXum enim alterat aliquid Dealbo in nigrum
intercipit altqd De nigro z imutanf caufe fcilj calidu? z
frtgidu.alteraf etiam altqd cum mutatione caufarumt
z no cum interceptione medtj ficut fanfi z egrti que n5
S?nt mediu.mutanf tn caufe que funt calidu z frigidum
bumidu z ffccumtl; pius ,pbet cp in butufmodi babiti'
bus qui funt faiiu z egru nq fit alteratio mfi per accides
z ideo illud ejreplu no eft copetee.C^Tertio modo ab
teraf altqd fim qualitates no bntes caufas nec mediius
ficut funt qualitates fime calidu ?ffigtdu bumidu? fic'
cunni miliis eft alteratio per recellunt ab vno? acceP
fus ad alterti. £t fimiltter Dictu efle triplice motu locali*
ter.quoddam enim mouef locafr ita cp ultima pars ei9
eft m termino a quo * ^ma in termino ad queez fic par
ttm eft in termino a quo z parttm in termino ad quem
z fic mouef bns magnitudinem pprtM ifte modus mo
lus uipondapmo modo alteratioms.Jtem quoddam
mouef locali* ita cp no eft parttm in termio a quo z par
ttm tn termino ad queffed id in quo eft ficut fe betpun
ctum qn mouef tn linea motasmifte modus rudet febo
modo.ffertto mouef altqd locafr tiit per receffum a ter
mino a quo s m per accefib; ad terminu ad qucabfqs eo
cp fit parum bic % parttm tui perfe ud in alio : z fic Dicut
vnouert angelos:? 'oxctlt cp ifte modus rudet tertio mo
fllterauois.CTSed bec otftictio multtpr ftmdaf fup fal
fum«pnmo qt ponit cp aliqua alteratio no fit per medtti
cum boc fit cbtra pBiam nflem.mediu enim bicif duo
bus modis fim pbm.oicif enim mediu in qb piius mo
uef mobile 45 tn ejctremti z fic tn omni motu pbifico eft
mediu ot otatpfjue.? cum illud medtti beat ronem fi'
nis z piiaptj per ronem eius femp mobile itercipit ali'
quid oe ejctremo.iBicif am mediu qb ad utriiq? ejetre
mop eft ejctremiirut Dicit pbus tn s° pbi0?*? boc mo no
otsqualtta@betmedul.it Sebo ftmdaf fup falfum q:
ponit alterattone(pp:te effe tn babiut z Dtfpone ut farni
z egru.eum boc reprobet pbus in /°pbfF uoleus q> ab
teratio noeftnifiinfpecie qualitatisquecft pafltouel
pafiibdis qualitas.in alys aut fpebus qualitatis eft alte
ratio quedl * fim qd.C' ffertto qt fim banc oifttnctio'
nem ultimus modus afterattote eft majrime imptoptb
«s.atjecouerfofitfimpISiam nalem fim qua alteratio
pmno z perfe eft tn qualitatibus pmistut babef tn pn9
fecudi oe gnatione z comptione z eje piincipio quarti
tn etbeuro^.C 4° q? ponit bic otftkitoiii qt mobile tn
Joco Dtcaf ptim effe tn termino a quo? parttm tn termi
no ad queudeo q* ultima pars eius fitut termino a quo
z j?ma in termino ad que cattql ei puetuat ptim effe bic
z parttm ibi fim Diuerfttate pa rttum que fim in omerfts
fpatij panibus. £um boc fit falfum fim ictam nalem q?
mobili uo gra partiti attributf motus q: fic moueremr
per acens necipmoicif effe partim bic panimibiqtfit
m Diuerfie partibus fpatq cum ipm fim fe no poftit effe
uifi in vna pane que eft mediu.qb tn mediu bet rbnerni
finis z bncipy fim qt eft motus per ipm . £t fic ptopter
Duas rbttes medtj oicif mobtle parttm effe in termino
a quo z ptim tn termio ad que.CT ■Q.utmo qtptlctu tn
linea 110 mouef nifi per accus.f.motu linee:? tfta oiftin
cito ponit ^ moueaf perfetqi ahter fecudus modus no
effet magis (ppuus 45 temus.CT Seno q: tertius mo/
dus tn motu locali oebet oemonftrari tn epepits pBte
cu 5 tn ibi ille modus expffe reptobef .© icimus ergo tp
omne qb tranfu fpattti no qutefces ud bus cotrarietatf
in illoffed bns femp in ipfo Dtfponere ut recipiar trafit
ipm fabtto,? cade uelocitate ad ettremuj fe babet z ad
mediu licut patet in lumine qb no babet cotrarietatem
fn trafpareti? otfponem bet in tpfo femp manentem/,
o Wbaneitate.^t to Dicit pbtlofopbus tn libto oe fenft»
z fenfato.qt imutatio illa no eft i tpefed eque uelociter
ad eptremu z ad medius . £x fimifr Dicimus oe angelis
cp Dtftamta z cotrarietae fpatij no obfiftut motibus eo»
z ideo mouenf fubito z no tn tepore.C^ad u Wmtl aut
patet folutto peranredictu q: angelus no fic caparatur
ad fpatium ut indtutfibile quantitatis.
fC"23e locutionibus angelog.
0nfequenter Queren/
c dum eft oe locutionibusangeloru? . £t
querunf fejc.0uo|2pmeftan loquatur.
zmquofimone loquanf.5m oe oigarns Io
quetiu; z audietium.4m utrum oes oibus loquanf.uel
quida qutbufdl.s"1 utru; ota ud queda loquantur . 6”*
utrum eodem modo loquamur ad animae z ad fe inui
cerni ad oeum.
Crati loquanf angeli.SlrticuIus 4%
a m primum procctorut.
*ps:itna corintB.ij0 Dicit apfus. Si linguis boc
minum loquar ? angdo^.etiam ibi innuif q? angeli Io
quant qutbufda linguis.Cr ‘item glo.tbidej Dicit cp fu
periores fignt inferioribus qb Deiuolumatepcepertii
nutibus ? fignis.Jtem Dicit ©io°. qt quicqd pot potett
tta inferto: pot z fupio:.£u igif borito fim ronem fit po
tetie inferioris q5 angelus z pofftt mmpimxi alteri cof
cepmj cotdts fut multo magis pot boc facere angelus*
Simftr piate filicti q? clamautt alter ad altent.? m sw
Bc 4“ coequcuis
cbarfa z in Baniele.Sed contra oicit n&afilius fup oeti
teronorni.30m° in quadi omelia.fermoms nobis ufus
Deus qui tio6 creautt tndulfit p:o eo ut cozdis occulta fj
inuice nobis uerbi myllerio panderemus ut coinunej
inalterutrii affectione nature vnufqfqj noitrii pzoximo
fuo uelut ex arcbanis quibufda oonuctlijs coalij fecre/
ta Depromet. Si enim nuda foltimodo atq? t tecta mue/
«iremus ex ipfis tm metis motibus atqj imetiouib^co/
gitationealterutru nofceremus . i£x boc accipifqjaiV
rus no e It loqui s multo tbm^angelo^.CT 3^ ‘°b *7°*
no adequabit ei aurii uel vitrum.Sup idem oicit 0:e/
goritis.q? vnuifcuuifq? tnete in refurrectioue ab alteri0
occultistorpulentia no abfcbdeuergo multo magis cu
fpualtot fit natura angeli in vno angelo mens ab alteri9
itellectu no abfcbdir s ita no eru necelfe loqut.CjJ3fe5
aBafilius.qm vigo: aie uelamen carnis coopenf ad iu
dicadam atq; publicandi taciej .pfereda ea fuuu\ue in
jpfundo cordis uel cogitationibus uel fenfibuscomoue
tur nobis s noibus z uocabulis mdsgeimis.ergo vidcf
cp ubi no elt uelame carnis no erit neceffarius ufus lo/
quedi.£T3te5 ad corini5.pa4° cap° fup illud nolite an
tepus indicare. oicit glo.egefta z cogitata bona ul niala
tunc erunt apta.£t q: oia tunc ertit nota tuuc oes pote-»
runtiudicare oe Te z oe alys.£xboc accipit q? etii rna/
Si tunc videbiitcogitaiibes oiuj.ergo multo fortius an/
geli vident cogitationes fuas in celte.CCTJfcin
ftin0*3n patria no erur cogitanoes uolubiles bmc illuc
atq? inde buc fed oia fimul videbimus:ergo z angeli vi
dent oia fimulsita no egent locutione.C" 3tem
gortus in oyalogo . quid elt qb no videat qui videteni
oia vident. i£t loquif oe angelistergo angeli oia videt*
* fic idem fequit cp p:ius.(T3^ni in vifione corporali
fic elt gp fi vifibilefit illuminatu z no fit medtu ^bibens
Inter videtems vifibilesr fit,pportionata oiltatia vtde/
bit vides omne qb vilibile elt*ergo fifr elt in vifioe fpi/
ritualirfed quicqd elt in mete cuiullibet angeli elt in lu
mine cum angelus fit lux ? oe alys impedimetis iiullu
elt m angelo gn polfit videre ergo no indiget locutioe
3tem aug°in lib:o oe bono piugali.llboft l?ac peregrt
natione futnru elt ut oiuin cogitationespatebutinuice
nec inuice repugnabtlt fed in futuro finules erimus an
gelis oei:ut oicit ons in dbattf j.2i°.ergo angelis patet
modo inutce fue cogitationes. <T3te5 ^ade elt ratio in
genere cognofcedi oia fpualia iiiquatu fpualia funt fed
In angelo fba elt fptialisis qcqd elt in mete fua elt fpiia
lis.Stfr eadem rb erit cognofcedi utruqj.fed Iba fua co
gnofcif fine locuitone ab angdorerpos id qb elt in me
te cognofcibile elt fine locutioe. 3teoi«t auic.in 6° oe
nalib0 q? multitudo oefideriosin boie caufa elt loque/
di.mnltititdo aut oefideriorz eit ex multis oeficieimbus
in que .ptendir oefidertm.talia aut oefictetia no lunt in
angelis ergo nec multitudo oefiderto^ nec per pus Io
quela.CT Solutio oicimus qi angeli loquunf ficut p:o
baf per pmas auctoritates. CT 2fd id aut qb obtjctf in
ptrariu oicedu q> j£>afilius itedit gp fernto exterio: qui
fonat in aere no elt i fba fptiali naliterielttn ibi locutio
ut ipe inuit que explef metis motib0 z itetionib°cogita
tionu*£t qd fit boc otctu patebit iteri°.CT2ld aliud oi/
cedu q? elt quodda in mete ut beatificas -z caufa beatitu
dinis.f.oeus z meritius oeboc imelligif oictu 0:ego/
riji. Sicut enim vinii inficit vitrti ad iudicius coloris vi'
nipervitru fic in refurrectioue ootes aierefultabunt in
botibus coiporis ad cognofceduj td qb elt beatificas z
ut caufa beatitudinis.£lt etiam quodda in mete ut cui°
caufa elt mens.f.coceptus a mete tb:matus z no elt ne/
celte ut illud cognofcafab altero.aliter eni; vnufquifq;
tot cognofceret quot alter z effent oes equalr in nunte/
ro cognitor qb nec in angelis mo elt ueru nec in boml
wbus elt ueru uel erit poit refurrectionc,(T2ld aliud
iaa nona ^
patet folu tfo per pdicta.CT^fd aliud oicedu qj in (udi *
cio oia ea que funt oanationis ? caufe ipius-z beatitudf
nis z caufe ipfius ertit palam ¥ no aliatoe bijs enim tin
eru ludiciu z nb oe aljs.Ouod quafr liat in tractam oe
iudicio eru Determinani.CT^fd aliud oicedu gp 3!ug°
imelligU oe intelligeua que elt in uerbo in quo oia con
greganf in vnu.Uerbu enim ut oicit '2Jug° in lib:o oe
mnuate.eft ars plena rontbus 0105 creato^ ille rones
,put funt m uerbo no funt oiltates z multe.i 10 m ipfis
nb funt cognitiones uolubiles fed potius iiuelligeutia
ftmplex-z m vntl cogregatatfed in alijs cognofcibilibus;
que ouum bnt ab ipfa uoluntate z mente angeli z bois
uel ab iplis creatis no opouet pgregata elfe cognitione
fic gp oia fint in ipfa fimul.ficut nec ipfi coceptus congre
gau funt fimulipfe res que cognofcunf z oe talibus ue
ceflaria elt loctmo.CT^fd aliud otcedum gp auctoritas
0:egortj imelligi pot ouplr.f.q? angeli oia videat qua/
tum elt oe rone obiectt un uel quo ad obiectu z iudicui
oe re oiltmctii.Bico atit ronem obiecti q: obiectii vifio
nis angelice elt uerbu in quo funt oia.vnde videdo uer
bu? qtiodamo videt oia . ficut videdo ute quodamodo
vident quidqd elt in ipfo particulariu:z bec vifio elt oi/
uj tn poteua z nb in actin-z fic intelligif oictu 0:egorij*
iDtco aut obiectii z iudtciu oe re oiltinctu qn obiectum
reducit ad ^ptia natura cuiullibet cognofcibilisreful/
tantis m tplo ut cerui iudtciu intelligetie oe quolibet co
gnofctbili particulari acciptaf : z l?oc mo angeli novidet
ota m oeo:q: ex boc fequeref gp inferiores tot viderent
tn uerbo quotfupiores z qb oes angeli tot cognofceret
quot oeustqb abfurdu elt.C"^3d aliud oicedum <v ea
que funt uoluntatis z metis angeli funt qfi tn luce dau/
fa itgnaculo uolutatis.ea -jvo que funt in natura ficut t n
luce apta z oe boc patebit magis tnferuis.GT&d aliud
foluediieltperpdtcti oiftiuatoiie.f.q? coguatibesbnt
reduci ad beatitudine z cam beatituduiis z ad libertate
metis.-z ^mo mo erut patetes.fcbomb no-CT^d aliud
oicedu cp ro cognofcedi fu mif ex rone caufe . vnuqbqs
enim cognofctf per fua cam : z ideo cum nb fit nifi vna
caufa eo^ que fubfuut uoluntatis eoiz que funt tn natu
ra no erit idem modus cognofcedi. £x lilio vo inducto
110 ,pbar gp idem fit modus in fpecie cognofcedi fpecia
Infed gp fit eade potetia pceptiua omnium fpualiuj. £t
cum otcif q> eit eade rb cognofcedi fpualia inquantum
fpualia funt.Oeru elt boc oe rbne cognofcedi m gene/
resuipotetia.CT^fd ulti"1 oicedu qilocutibis ouplex
elt finis. vn° elt poltulare ab alio ad que nb fuflfiCit ipe
bomo fibi.alius elt cbmunicare intelligeua alteri z p:i/
mum finem tin tangit -z quo ad illum nb elt 111 angelis:
fed quoad *m. CP&rticulus s°.
s iBcundo queritur duo fer
mone loquantur.£t vtdef q; nutibus z lignis
q: ita oicit glo.fup pa"leptam ad corintl3.i30.fttper illud
St linguis boium loquar s angelo?:.quib0 linguis an/
geli ppofiti minoribus qboeoetuoluntat: pmifentiut
fignt cp fit aliqbus nutibus s lignis, GT^ed yidefboc
nb polle Itare.nutus enim potius feruit oembltrationi
ipfius rei q5 locutioni .(T- j tem oe lignis illis queritur
utru5 fint a natura uel ad placitu . £t 11 funt a natura uic
funt eade apud oess nb erit locutio pertpfa.St autem
funt ad placitu uic fim p5m nb ertit eade apud oesrs fi/
cut in boibus mutua allocutione in vno ideomate pce
dtt otfciplina ideomatts illius:ita etiam m angelis opo:
teret allocutione per figna pcedere otfciplina fignoruj.
0 cum illa otfciplina fit per loquela uel per inuetioiie
cum tnuetto fit per experimetu reni ut o: m p°metbace*
/Erit ergo per loquelas illa loquela per figna sfictbtf
in mfinitu *n fignts cprefutat intellectus.ergo nb vide/
tur loqui per figna*|j33^ olteofio per cam rei facit oe/
fbzlme partis fumme
iwoxftratfon^fcfam.oftlfio atft per figna facit opinio'
nem tm.ftgiiu enim eornune eft quodda inuetu in pluj
ribus in fine fecudi poftertojzSigiw fic,pptiu eft : qm
totius giiis pfp a eft paffio z no foliusppriu.St ergo Io
cutio angelo# eft per talia figna tunc facit impfecta ofte
fione animi, Si Ifo oicaf gp figtug accipifbic fimoiffij
nitione JZfuguftini.f.qt fignu eft id qd p:eter fpem qua
i gerit fenfib0 aliud facit in noticta ueiure.lj eni? ange
ius no beat fenfustningerif ei fignu z per illud accipit
noncia rei oe qua eft locutio.fU "Sue qraf in quo Diffe
rat fignu a nutu.fi enim nut^eft Directio ad rem z fignu
eft qd figt id ad qd inuif.oportet fignu effe aliqd oiuifil
uenies a loquere ad audietem t z fic no videf Differre a
noce fon.ite.qd eft cotra £>amam qui Dicit quradut fibi
fuas intelligetias fine uoce.plato fimone. fPIbtcterea
querif utru figna illa fint in angelo loquete uel non.£t
fi funt in ipo tunc erut paffiones uel babitus uel poten
sie.£t coftat gp no paftionenq: paffiones funt fim quas
eft Delectatio z triftida ut Dicit pBus.fim figna aute5 illa
neutruj eft.St aut effent potetie cum femp eorude fint
potetie femp eent in eode actu loquedt qd eft inconue/
nies. £odem md etiam fequif oe babituXuj enim no
beant babitus aeqfitos fed oatos cum creatione femper
eode mo fe bebimt in babittb^illis.CJl&dereacig oi/
eat ©iol,qj intellectus Diurni per tria Diuidunf «f.eentil
virtute z opatione.Ioquela aut fit ptetafub opatione:z
figna fint per que fit loquelatvtdef gp figna fint fub vir/
tute q: a virtute egredif opatio.fed cum virtutes oeter/
minent penes ultimum potetiervidef gp figna illa nibil
aliud oicatqj cdpietiul potetiainangelis:qdeftincd/
ueniens;qr lignum Dicit relatione ad id qd figtur z cui.
virtus autcoparationead opus tm.CT 3tem obtjcif De
boc qd Dicit nBafihus in auctoritate pnoiata cp fi nuda
atq? intecta oiainueniremuseje ipfistm metis motib0
atqj mictionibus cogitationes alterutrum nofceremus»
motus enim metis eff actus intelligette.3ntetio aute co
gitationum eff id per qd tangif in re cogitado z boc eft
fpes rei:? fic videnf loqui nibil aliud effe 03 fim actum
De re per fpem .ppria cogitare z fic idetn eflet cogitare z
loqui qd no eff uerurqr cogitare eff ante loquirqr prius
cogitat De re z poftea,pnunciarad alteru.Cn&eterea
fim boc nibil effet fecretu fi ide eet loqui qd cogitarerqr
ftatim qn cogitaret alter peiperet cogitatu eius ficut pei
pit loquela. £jc boc etiam patet gp falfum eff qd Dicunt
quidaq? loqui angeloru eff intelltgere fim actum ficut
$bu co:dis nibil altd eff qj De re eogitare.CP&eterea
querif De auctoritate iDamafceni pnotata que Dicit gp
tradtit fibi Duas intelligetias fine uoce , piato fermone.
iQuerif enim quis fit fimo flatus fine uoce.Dicit enij
2>antafcenu8i°lib:oii0cap0.iRurfus aut Diuidtf rona
§e aie in interius oifpofitu fimone z .platii.St autem in
ferius oifpofitus quide fimo motus afe in ejccogitatiuo
fetens fine aliqua enuciatione.Unde multotieszfilen/
f es fimone totu apd nofmenpfos trafimue z in fomnijs
oilputamus.? infra,platus #0 fimo z in fellabis z in uo
ce operatione babet. Scdm boc videf gp fine uoce pW
tus fimo eff motus ronis tn ejccogitatiuo : z fim boc Ioq
erit cogitare z fequunf teoueniena pbita.CTJufta boc
Iteru querif utrus figna per que loquunf angeli fim co/
munia z equoca ficut funt figna per que loquunf bomi
nestvidef enim q> fic cum enim fit infinita multiplica'
fioreru per potettam nature oportet plures res reduc*
ad vmi fignu , £jc boc aut canf equocationes z ampbi/
bologie z eomunitates ficut oicif in f>mo eIend?o#.no
mina quide finita funt z orationuj finita multitudo res
siit numero infinite neceffe eft ergo plura eadeoronl
€ nome vnum figre. Sed fi boc eff tunc videf ulterius
gp caufenf paralogifmi z Deceptioes in locutiomb^an'
geio^ figt Dicit pl?us ibide' queadmedu illi qui tid fetui
numen! ,pmpte,pferre a fcietibus ejcpe!lunf.£ode mo
z in orombus qui nois virtutes funt ignari paralogga
tes z ipfi Dtfputates z alios audietes.CTJujcta boc etii
querif utrum utanf pluribus ideomatibus uel vno tm.
£t videf gp non pluribus q: pluralitas ideomatu eff eje
parte uocum tm z no intellectuu.uel ideo ficut oicif in
piincipto perYarmeniasiqueadmodii neq? littere oib*»
cedem funt fic nec uoces ecdcm.i^uo^ aut pumorum
bee note funt eedem oibus paffiones aie funttz quonl
bce fimtlitudincs res etiam eedem. £jc boc accipitur gp
intellecius-z res apud oes funt eede fed no uoces. Cuj
ergo locutio angelo# fit fine uoce .piato fimone no utii/
tur nifiideomate vno. C73ed -COlttTi&Q ©icit in
oyalogo 0:egorius.qt in celo eft noticia oium lingua/
ntm. £t boc ,pbat per quedam pueru qui fuit raptus in
cdu in fpii-rcum reuerteref oiyit fe fcire oes linguas z
loquebaf cum aftatib0 grccu z vngaricii cum ante nea
tru3 fciret.CCT Solutio Dicimus gp fofo iftius qonis ac'
cipicda eff eje fimili.Sd boc enicp lume ptungaf lumi/
ni nibil cjcigif amplfqj q> no fit mediu impedies piun
ctionc illa.-r gp fit vmi Directe otdinatu ptra alte# in fitii
z cp fit oiffatia .ppomonata potetie imutadiipo# lumi/
nu:q: fi Diffaret ultra qj poffent Diffunde radios tuc no
coiungerenf ficut lume tn anglia no piungif lumini in
itaiia.Sffto ponaf gp beat lumepotetiam cognofcediz
app:ebededi iteru no cjcigif plus qj qd Dictu eff gp vmi
lume app:ebedit alterum nili ponaf gp in uoluntate Iu/
minis (ii manifeftare fe z no maniteftare.CTl^oc ctias
videf per Dictu JSuguftim qui Dicit qt in oibus in qbus
eff ptas faciedi altqd z uoluutas o:dinata ad ide5 gp uo
luntas pcedat ptatemificut poifuj ambulare fi uolo:pof
fum intelltgere fi uolo.tiude paret qt uoluntas babet a
fe poteuaj daudedi tiuelleccu z multo fouius ab alio q 1
no intelligit rtifi uelit ergo multo toztius alius no intel/
liget eum nifi uelit.£t boc etia; patet eje Buguffino qui
facit qonem cum fpes reni fint tn aia femp z potetia w
lelligedi femp quare non femper intelligit.xEt folutt ol
cetis qd no vult no ante intelligit actu nifi qn uoluntas
potettam piungtt intelltgibilibus fim actum.©icimus
ergo fim ©iomq> angeli funt Diuina lumina z Diuia fpe
cula.<r Dtir lumina quatum ad lume intellectus agetis.
Specula aiitquatu ad babitus fojmaru rerum cogno/
fcibtlium. £t Differt lumine intellectus agentis qui fim
pBm eff ut lujc a lumine ejeteriori in boc gp illuminatio
^cedens a lumine co:poreo eft in neceftirate rei nature
que lucet fed lume fpsiale eft in angelis eje libertate uo
lutitans ut babini eft.Similiter fpeculum in fpiialibus
Differt a fpeculo eojporeo in boc gp fpeeulti co:poreum
sio accipit foima nifi eje Directo pntialtrer oppofituj.fed
intellectus poffibilis in angelis accipit tb:mi a creatio/
neoata-r femp retinet eande.£ouerfio aut luminis fup
eandefoima facit tceilectu in actu.Difpofitio aut illius
ad inotefcedti alteri facit uerbu fiue fimone qui eft fine
uoce.£ouerfioaut ad alteru angelli o:dinas buc fimo/
nem ut alteri motefeat cdplet locunone.qd enim tn co:
poralibus eft fuus in fpualib0 eff o:do . £t eje boc patet
folutio eius qd poffet obyd.f.quare vno Ioqueme non
oes audiat cum Diffatia in fpiialtbus nibil operer. IDui9
entm caufa eff ut Dijcimus q: in fpualibus eft o:do loco
Diff atie infitu in co:poralibus:q: ergo per uoluntate in
notefcedi angelus loquee no couerttf z ordina f ad oes
angelos^pter boc no oes audiut fed illi ad quos loquif,
C7 ©icimus ergo ad p"1# nutus ibi oicif tnuitio ad re
tfumpuerfioneuoluntatis z notefcedi ad altuangeluj*
£t I5 ille n utus oemonff ret rem tn q: bec Demonftratio
eff fub forma intelligibtlt z eft fignu coceptus intellige/
tie angelice oicif loattio.HTSd aliud Dicedu5 gp figna
illa nibil aliud funt qj interius .plati fimones oe quib*
Dijcimus.^roferre aut ipm no eff ad placitu fed potius
fub uoluntatequeuoluntas babef a naturale fequif
ex boc qr tdc5 Iit apud oes:q: Ij fit uoluntas nalis tame
actualia puerfio ad (tgttonc Ipuius ud illius di ad placi
tum vni ufcuiufqj angeli loquetis.CT^M aliud oicedu
w eil fignu peronis * eli fignti rei % angeli loquunf per
figna pcfonum.C* 3d aliud Dicimus q> ftgnu; accipif
ibi pro quadam puenietiam ad ronem ligni aflignataj
ab Hugudino ficut^cedit obiectio.CC£t ad id qb que
rif in quo Differat fignu; a nutu.oicedti cp figiui Dicit in
teriu0(platu6 frno.nutusaut oicif Determinatio illiue (i
gni ad rem per puerfione uoluntatis ad rem oe qua ed
fermo.CT^d aliud Dicedu q> fignu eli in angelo.figml
enim noadditfupra forma fiue fpem fub qua intelligrt
angelus nili ronem .piationis ad alteru5.£t eli in ipfo
licut babituspiunctus actui interpcatiuo.C’ Md aliud
oicedu q> ©io°f m oenoiationej oiuidit intellect0 DiuP
nos in tria q: a tribus DenoianniDicunf enim celeileo
effentte*celedes virtutes* celedes nunaj fiue angeli*
duos primu Dicit edentia.*"1 aut virtute.Qltimu Dicit
comtine opatione oiu; angelogXIn patet q» illa aucto/
ritas no eli ad^politiLCTSd aliud Dicedu q> per mo'
tus metis intelligituSafilius nut° per quos inuif ad re
figmfieadam *nontm intellectu 0m actu.*p>er intentio
nes aut cogitationu tntelligit ligna q: per illa tendit ad
rem fignda * a d ejcperimedu edeeptu cordis :* per boc
patet folutio otum^eo? que obiecta funt cotra auctorita
tem aBalilij* C* 2Id aliud oicedum 5? bona eli oiuifio
Oamafceni in interiore* exteriore Pmone.fed nofeq'
tur q? loqui lit tm cogitare.no enij qltbet motus qui in
cogitatiuo ed «oicif fmo interio: t fed motus qui ed cuj
rone *intetione .piationis ad aIteru,(TSd id qb iujeta
boc querit oicedum cp talis ededmumtas in rebustfed
sarne ejt boc no coturiditurintelIectus:q: comunitas oe
ter mmaf per nutu ad rem.CPnec tn eit oicedum q? lit
equocatio uel ampbibologia uel buiufmodi. talia enim
no funt nili ejcoiuerla inditutioneuel ordinande uocii
eneriow.fcd ligna fpualia femp oeterminanf ad intelle
ctum * rem.Ct 21 d id qb querif utrti beant plura ideo/
mata.otcedum quotis enim puer ille fcfamlinguaru;
ecceperitin celo non tn eli ibi ufus earum : fed accepit
domi fpus fancti qb oicif gr a liuguap.CCT Sunt tii qui
otcut cp angeli loquunf per emifftones luminti fpualiu
z illa lumina onr ligna * nutus.oicuf eni; cp licut lume
corporeu emittit radios per quos odedit res oemodra
biles vifuiuta lume fpuale pot qii vult emittere radios
per quos oemoifrat fpiritualia.Sed boc no videtur q:
oporteret q? radi0 emiffus p mediu perueniretad #bu
angeli * no ed oe facili alfignare mediu illb.
, £rtio queritur oe organis Io
quetium * audietium/f n boie enim funt o:ga
na uocalia quibus formaf uerbti ad alteru ergo videtur
qrin angelis oebeat fpualia eife refpodetia illis quibus
forment uerba fpualia.CT3^m apfus noiat linguis ol
cens.Si linguis boium loquar z angelo^.rtmilr in aiV
bus exutis a corpore/Jn euagelio £uce oicif oe oiuite.
•pater abraba mtfere mei * mitte la;aru ut itinguat ex
tremuj Digiti fui in aqua ut redigeret linguam meam*
Similiter videtur $ in audiente oebeat elfe o:ganum
receptiuum uocis.i&r Sed illa o:gana
no pnt elfe ntli Duobus modtaifed fm rem aut fm po/
retias Determinatas ad ipfa o:gana deut funt in aiabus
exutis a co:pore.£ollat aut q> in angelis no funt dm re
nec ena* videf cp febo mo.potentie entm ^poitionate
otganis creatione bnt in ipfts otganis licut aia creaf in
corpore I5 corruptione no beat in ipfo.llbotetie aute an/
geli no bnt creatione tn aliqbus organis ergo lic no ba/
bent organajtem fuba fepata in fe * in potetijs otitin/
cttone 110 babetf m mlm uel partes mae talis fuba ed
f&d nona «
angelusfergo no babetoidinctionemf m mlmuelpar
tes materie. Sed corpus organicii ed materia * organa
funt partes mae ergo potetie que funt.in fba angeli no
oidinguuntur fnn proportiones organicas.Si boc pce
daf tunc videf qt loqui angelo^ nibi I addat fup rutelli/
gere f m actu; * uerbu fuu.nibil addat fup fpem quam
fpeculaf .CTSoIutio Dicimus q? licut in boibus ed vis
interptatiua f monis fenftbilis ua * tn angelis ed vis in
terptatiua dmonts imelligibilts. Sed Differentia ed qj
vis bois ed organica * act° eius explef in organo in an
gelo aut no ed organica urebat obiectioes.Cu Si aute
queraf quelitvisilla.Dicimus q? pofftbilitas comund
cadi cocilia * itelligetias. £t per boc patet folutio ad pri
imi.CT^td i"loictmue gp bocipm uocat aplus lingua»
Cr^fdulttmu Dicimus cp no reqturHd loqui enim ut
predictu; ed tria exigutur.f.iutelligere f»m actu * uolun
tas cbmunicandi * puerlio fiue ordo ad alterum.Stml
(iter Dicimus oe auditusfupra enim intellectu iit audte/
teadijduntur ouo.f.couerlioad alterum* acceptio fci/
entie in ligno * no in fpecie rei quam babetapud fe.fu/
pra enim Determinatu edq> angeli loquuntur nutibus
«lignis* CT3.mculus 7°*
q ^arto queriturairto&oi
bus loquanf uel qutda quibufda . £t videtur
q> no oes oibus per tres auctoritates . 0lofa enim fup
illud.Si linguis boiu; loquar *c.o»cit lic Muibus.fdin
guis ppoliti minoribus qboe Det uolutate jami fentiut
ftgnt.aiia ed ©amafceni que Dicit cp qdam eminenter
inferioribus tradutintelligetias * colilia.Secunda ed
©ionyfi Ij qui Dicit q; fuperiores illuminant inferiores*
CTSed £OlTl2:iR2l in nullo ordine fic ed quin in'
ferior pofftt loqui fupion.oifcipulu$ enim loquif magi
dro * femus ono * lic oe alijs.ergo * Cteriores flipiori/
bus loquunf. (Tl^eterea boc qb imponif Dionylio
videf falfu; ee:qr ©ionyfius Dicit cp tferiores tadiit qo
nes fupiortb0 * quere ed loqui.(^*|b:eterea ulteri°vi
def cp etiam tferiores illuminat fupiores.Dicitur enim
fupra i4°cap0bAcorint5.fup illud.Si alicui reuelatum
fuerit fedeti prior taceat.aliqn oaf inferiori qb no oatur
fupiori g ftmitr in angelu aliqd reuelaf inferiori qb no
reuelaf fupioru* oe boc pot illumiare fupiore.<E*||brc
terea fupra babitu ed cp aliqd oifcunt angeli ab apfis *
ab eccleliatfed illi qui lunt in carne minores funt ange
lis.fiT ad boc oiaitquidaq? minidrates in iteriorib'*
maiore cognitione bnt eo£ que circa nos fiunt fupe'
riores:* oe bys loquunf fupioribus.affidetesfto mato
rem bnt cognitione oe Diuinis:* oe bus loquunf uerfa
vice infertoribus.Sed cotra boc ed cp aut boc intelligtf
ve cognitione uali aut oe cognitione gratuita.lt oe gra
tuita tunc plane falfumtqr in oibus gratuitis bnt Cupio'
res maiore cognitione inferioribus. Dicit enim Dio°qi
inferio?: oona fupiores bnt excellenter * eminenter .B
De nali fm boc bnt cognitione oium nalium equaliter*
Si forte Dicaf cp imelltgif De bu$ que fubfunt uolutate*
dT£otra aut frn cp funt in uoluntate aut ^m q> funt re/
ducta ad organa nalia * corporalia quibus explenf. Si
primo mo ftc nullus cognofcit ut fupra babitum ed.Si
forte Dicaf q> Deus inferiorib°reuelat plura ve bgs que
pttnentad cudodia.fupiorib°aut plura oe bije que pti'
nent ad affidettam * lic fupiores * tferiores oe oiuerlis
poffunt libi inuice loqui.lDoc erit ptra fupra .pbatum *
cotra ©iom* cotra 0regom.IDabitum enim ed qnb^o
pbanie ad ordines * bierarcbias ptinetes oefcedut a fu
pertoribus in iferiores * no ecouerfo.Sicut odedif in
principio ^acbarie.ubi fim j^regom*©iomangelus oe
media bierarcbia illuminat angelu oe ift ma bierarcbia
qui ulterius illuminat .ppbetl cp abfq; muro babitabif
in bicrlin *c.j£t limffr fm ©io^angelus purgas yfati
pjime partte fUmme
officiu* * illuminarton^accepit a ferapbin vnde * fera t
pt>iii o:. CHfaeterea boc eet ptra lege Dtutna qui p:o'
mulgat ©lo^.f.qt oeus in oibus per f>AzAz per zA pofte
rioraillisredudt in oiutnasilluinmationes.CEr Sofo
oie imus q> aliud eft loqui * aliud loqui ad illuminatio
nem.qz illuminatio non eft in quocuq3 fabili fed trii in
oiuino f m reuelatione a oeo oefcedetem z in oeu redu
cetem.inferiores aut no lic reducunt fupiores fed econ
ucrfo ut fup:a ,pbatu eft.iTocedimus igif q? oie ofb°lo
quunftfed no oes oib°loquunf ad illuminatione^ tm
fupioribus inferioribus. i£t per boc patet folutio ad oia
queftta £>ter boc qd obijcif oe glo.ad coritB. C* Sdqd
Dicimus qt oifltmtle eft in botbus z angelis.Spus ent
£>pbetie reuelane myfteria in boibus tagedo cozda pzo
pbetaru no attedtt gradus nec merituiftcut patet in Jioa
laam z £appb9.in angelis aut ozdtnatus eft oefcefus il
luminatiostii.CrSd id qo obijdf oe ecclefia z p:edica'
tione apto? fupia eft foluru. C articulus 8°.
q ‘B linto queritur tltrum ota
uel queda loquanf, CJidef q> noofa.quorudl
enim cognitione but a gr a per reuelationej uerbi z illa
cognitio no eft oibus comunie.ergo videf cp nec oe il
Ia omnium comunie fit nilis Iocutto.C*Sed £ iDlfl
boc eft qd in boibus eft nilis locutio oe oibus
fiue fumaf per natura fiue per gram.ea enim que mibi
reuelatafuntpergramnlii potetiapofium ejepamere
alteri.ergo videf qtfimilr fit in angelis cum nofinttnfe
rioris ptatis quitum ad natura.fLTSed ad boc Dicunt
qutda cp tribus modis loquunf angeli. *p>:imo per rei
exhibitione ficut loquif bomo afino ftimulas illuj z oi'
ues paupi poiriges illi oenariu.ita loquif angelus ange
lo facies aliqd cora illo quo facto intelligit qo ante non
imelligebat.Scdo qn induit rem intellectu.i.qn induit
fe intellectu qui eft ejceplar rei.* bijs ouobus modis lo
quunf oes oibus* maio: iteriori * econuerfo.gfertio0
loquunf applicatione vntus ad alterum ficut ex applica^
tione ad Ipeculti refultat imago in alio fpeculo : * fic no
loquunf oes oibus fed tm fupiores inferiorib°oebyo
que per illuminationes perceperut. Sed boc videf no
pofte ftare.nufq5 eni legif cp angelus applicef ad ange
lu5 ficut per fpeculu ad fpeculu.CPfrctereaopozteret
cp ex imutatione quedaid qd eft in vno angelo refulta
ret in alio:qd iterii 110 ptinginut patetfupza tn qone oe
algamatibus.C^ro uibtl eft Dictu 3? induit fe intelle
ctu qui eft exeplar rei * per boc loquanf : q: ficut oictus
eft plus ad loqui exigtf qj intelligere fim actu.fiJUbte-'
terea accipe cognitione ex factis eft accipe cognitione?
ex coiecturis:* coiecture no faciunt nifi jpbabilitatejqb
sio couenitangelicepfectioni:*ideo oidnmsq>oeoi'
bus loquunf nili locutionejfed ficut fupza tactu eft:ali$
eft loq limp7* aliud loq ad illuminadu. CT^rticls 9°«
, jgeto queritur Utruj eodem
modo loquanf ad aias * ad fe inuice * ad oeii
0 videtur q? no.&icit enim Sug°m xf fup genefims
cp oeus per angelos fuos loquif fiue in extafi fpus tov
poralibus imaginibusjfiue ipfis fenfibus co:porisaIi'
qua fpecie pfentata uel ad vidediij uel ad audiendum^
tL 0 boc accipif qj angeli loquunf aiabus ouob°mo
dis ad fantafil * ad fenfum.fic aut non loquunf angeli
adangeloe.SIlibi etiam oicit ^ug°q? loquif angelus
sd intellectu aie miris modis qbus im^rnit fpes ipfi in
tellectui aie : z pftat etiam qj boc mo no loquif angelus
angelorq: nullus angelus impmit fpes alteri. GTi^ue
rif etiam iuxta boc oe locutioe angelo? ad boies ad fen
funi quare a qutbufdl audif * ab alijs eque oiftatibus
noaudif.CT l>:cterea querifutruaiaeque poteftate
pofljt loqui angelo ficut angelus fibi, £t videtur qj na
nulla enim ptls eft in aliqua fuBa quin aliquo mantft
ftef actmaliter enim eftetfruftra * uana nos aut no pcK
pimus cp per intellectu loquamur angeUs.CET 0uerif
etiam quafr loquanf angeli oeo * econuerfo.CTSofo
Dicimus cum aug°qi tribus modis loquunf angeli ad
aiam.f.ad fenfum ad fantafia * ad intellectii.^t boc qli
ler fit expeditum eftfupza tn qone que quertf quafr an
geli illuminat aias.0b aut vnus peipit uoces ad fenfu?
alius non eft:* ideo quia talis locutio eft mirabilis.Si
cut enim a fonate no (pferf tn o:ganis matibusfim na
turi ita nec circulartter imutat med tu queadmodu uox
nalis.firibuiusautcaufa eftq: locutio angeli perficif
couerfione * ozdine ad eum cui loquif:* ideo no fonat
stiil apud eum ad que? couertif * o:dinaf.fi£t fimile eft
oe appitionibus angelo? quos quida videt * ait) eque
.ppinqui no videt ut patet in IDeltfeocarmelita* puero
erMDelifeus vidit plenu monte equo? * curruu igneo
rum:puer aut eius no viditoonec per orones bdifeus
reudauitei.GT 2td id qbquertt utrum aiababetptate
loquedi angelo oicedii cp no babet in cojpore exns:fed
bebit exuta a cotpore.lDoc aut eft ideo q: ptas loquedi
in boie tam eft per uoces* illas uoces bene peipit an'
gelus ficut alia fenfibilta:* ideo fpeciali ptlte loquendi
ad angelos no iudtget.CpM boc aut qb querif oe lo
cutiontbus angelo? ad oeu.iDicedus cp ficut oicit 0:e'
gorius in moralibusftoquunf angeli oeo fuos affectus
ei reputando euquos tn fciunt eu minime latere.oeus
aiit in eis per interne ueritatis coteplatione:aie aut oeo
per oefideriu qb ab eo accipiut:* oeus aiabus per infpi
ratione * ergo per intufione.* ideo oicit ruBernardus cp
oe nouo eft lingua aie.CT i£% pdictis patet fofo ad illud
quod cofueuit queri utru angeli polfint mentiru£t pa'
tet cp non per boc gp ^firmati funt in comutabili uerita/
te.Ot locuttontbusautemoemonum* mendacyseo
rum infra babebitur.
CT De fotmis * figuris angelicorum coiporum.
jBnde queritur oefoi
d mis * figuris cotpo? angelico?.£t que'
runf tria.l^jimo querif oe caufa appari
ttonis eo? in co:pore.£5cdo oe ipfis co:
poribusaffumptts utrum factat vnu? cum aflumente.
ffertto oe anagogicis fignificatiotb0 fozmaril co:palttl.
CpQuare angeli apparent in cojpore. articulus io°*
„ D ptimum pzoceaiwrfit.
©io° ponit rones in oe celefti bierarcbie in i°
p:o * cotra. OLc> enim no oebeat apparere in cozportb9
accipif ex boc cp ex co:portb°eo? uenimus in timidas
intelligeutias ut eftimemus ut oicit Dio°celeftes * oel
fozmes aios multipedes ee.i&uofda * multo? vultuus
* ad boum pecudalitateaot leonii beftiale imaginatio'
nem famatos * ad aquilam cozui roftri fpem aut ad uo
latiiia tripartita alarum ptunettone effiguratos:* rotas
quafda igneas fup celii imaginemur*tb:onos miles
oinitatiad recubitu necefiarios * equos quofdl multi
colores * armiferos * arcbiftragatos.i.fmcipes oucum
exercttus:aut queoiqj alia ex eloquys nobis facre * fa
mafr in uarietate mantteftatiuo? fymbolo? tradita fut.
<IJ^:eterea Dfatnducttronemqjfi oebet aifumere
co:poraq6ex nobilioribus rebus oebetilla afiiimere
fic oices oebutife theologos ad cozporeafactura ultter
oino incojporaliii uentetes,pp:i)8 eainquatii pofiibile
cognatis * famare * mamfeftare figuratioib0 ea apud
nos pctofifltmts * tmalibus quociiqs mo * fupeminet»
bus effeimis ficut fubfuntaftra in edo * ceieftiacozpo/
ra * no celefttbus oeifoimibus fimphcitatsb^angelorit
terrenas nouiflimascircupofitas multifamitatesfup/
ple oebutife. & buius tagit ouas aufas pfequeter.vna
Be 4®! coequeufe
t] e parte noftri fic Dicens pe corpore noftro.qt nobilius
eft ita Dices, IDoc qutde crt noftrm.f.ca:pus fublimius
ibturt» effeta: fupmudanas mamkftattoee ito oeduce'
retincouenietee otlTimtltcudtiies . £t poftea fubsungtt
carnalia ©ices* IDoc etiam in diurnas ftmul % tuite non
Iniuriaru faceret virtutes z eque noftru non fe ouceret
8Rimii in irnudas fe inferetem copones, tlMftea fubtij/
git ronem alia oicee.fit fortaflia etiam eitimabunf fuj?
celete leoninis quibufda; * eqms ejcamine.i.copieta
copia repleri z mugitiua iaudu orone z uolatili angelo
rum bncipatu z miibm alp z mortuis ignobihorib^
tanqj ad tucofeques ad pambik z ignobile redufa du;
oeftnbunf per ota oeiformes clare mantfeftatiuojz eia
quio$ firntlttudines^C* j£jr bys patet ep no cotientt an
gelis apparere tn corporib^uel fi apparet in tpfis q? no
mfi in nobiliorib°oebet apparere.CT^d boc ertaj alie
rones pnt induci,Dictfin glo.fup fi° ad 't&o.q? a ouob*1
iuuaf pomo tn cogrunoe oci.f.a natura que ronalts eft
z oe creaturis que creatori reptem « Cum tgtf ouplejc
fit pars bofeXintellectualis z. fetiftbilis eje utraqs parte
ut Dicit mgrUgo oe feto victore^ppofuit eis Deus mtl
dani theologia ergo ftcut creatura fenfibilis manendo
fenfibilte mirruit fenfujrfic creatura inteiligtbili$ mane
do intelligibilts oebet fltruere intellectu z fic angeli no
Debet apparere in coiporib0 fenfibilibus.CT lfreterea
fi fmfibtk fit aliter apparii q; eft oecepuone facit tn tan
tafiatergo % mtelligibile aliter appares qj eft errore idu
citin intellectil.Cu igtf angeli appareat utmftruatno
Debet aliter appere qj fint z. ideo no oebet ut videt’ affu
me corpa.Jte l?tje qui addicti funt incomutabili uerita
tt iiteouemes eft aliud fitede cg fit in rei ueritate.fed an
geli feti funt ergo ?c.fed tn ret ditate no pnt corpora er
go no Debet ut videt in corpib-appere.Cu S; ptra funt
rones sDionffij qs ponit i° c° cekftts bierarcpte.^us
ru fima eft q? nile eft biiano intellectui manu duci que
cuqj eni; ut ut p°cap° Dtctt.cdefttb° efotijs fupmiidane
traduntur nobis fpmbolice, jgt boc «ningit ^ppter cotv
iunatoni noftri intellea4 ad fantafia:?: ideo opottet fpi
ritualia figurare co:poralib°ejc quo&pprietattbus Intel
lfganf. £t boc Dicit ©tonflpper hec $ba,q? qutde pul'
cbte ^curate funt informiu foime z figure caretiu; figu/
rts tn vna canu.no folu clm Dicet quis eife noftri ano
logia no ualeitte imediate in inutftbtks ejrtidi cotepla'
dones 7 oefiderante .pptias z gnales reductiones que
fioifibiks nobis formationi pretedut informiu fupna'
iftqj fpeculatioml.C' 2flta cam tagit Dio^.q? ab imu/
dis fic oebet abfcoudt Diuma z bec funt uerba fua.Sed
quia boc eft m^ftias eloqutis oecentilftmum per meo
piebefibilia Diuina occultare enigmate z iit vnt mulus
ponere facra abdttlq^ fupnos intellectuum uerttatceff
emm no oie facer neqj oium ut eloquta aiunt fetemta.
fjJSMrosietdurit ©to0 qualia mmoruqrimnuevi'
det qd theologia figurare tniagtitib0 Debuerit oeuj q|
«ngelos a figurat eu; imagiittb0 columbe % konu ergo
multo magis angeloe.CTl&eterea tducit DioTonea
cp etia tn oigmorib^coiporib9 bfit uti angeli tn apparb
ttoiiibfl«£t pma ro eft bec m ominis ttegattoes fum ue
retaffirmationes^oincopofitetergoobfcurttatiarcbi
gdoEiri angelis magis apta eftp oiflimiltnidinesfoy
«talionis mamfeftarto,C' £t feiifus ronis bmus eft q:
cm ntbtl poftit f.m rei .ppttetate affirmari oe ©eo q? ne/
gationes uerius coueitiut ei tanm; eruti fup ota que oe
ipfo ab bumano intellectu pntmmmUSic ergo cum
cotporales fimtlttudmes no puentut angelis fim nam
fuifitmlttudtnescotpo^igiiobtlio^ que ftatimonduitt
fe no ineife angelis magis pueitiutqjfimilitudiiies no
biliotz qs aliqutspoffet credere inefle angelis fim natu'’
ra.CT Silia ro eft qui ponis fic Dtcft.qs^o z nrm aium
rcductit magis Dilfimilttudines fimilitudines non efti
^5 nona 14
ma q|q| bene fapietem cotradtcere : per quidem enim
piectoftores facras fotmationes piis eft fe oua aurifoy
meo quafdaefie celeftes eenttao z quafdl viros fulgo/
reos oecora indutos ueftiml» candidu ligueutimo/
cue refpargf res z quibufda alqs fimihtudmibu> imagi
natis fotmtstbeologacdeftesfigurautttntdlecr5^^
qutde ne paterenf qui ntbil viftbilibus bonis alterAm
tdltgunt fanctott foeologojt rellttufiua fapiltia ad inde
coras fimilitudines mirabiles imrabifr oefcldit no co/
cedens mile noftni tn turpib1 imaginibus remanens
quidcere.ixrHIii ronem ponit cuffenfus eft.boc ap/
paret jtpter oiuerfa officia z propter oiuerfa mimfterta
oiuerfo?: aut mmifterio? Dtuerfe fmu proprietates que
no rnamfeftanfiu corpore vmiis figurerfed oportet e%'
primi illuminatione tn mute ut fortitudine tn leone z
fic oe alfis.ergo oportet quq; apparere m coiportb^no'
biltoribm.qnqi tn minus nobilibus fim ep illa corpor*
pfwondere Diuerfas,pprtetates minifteryi.CrSoluua
cocedcde fum ultime rones cp puenies eft apparere an
gelos in corporibus otuerfam figuram z non (ppter fe
fed (ppter boies.CETSd prtmu; ergo oiccdum gg id qd
apparet ad fetifum apparet uel iit ordine ad rone; eje fi/
mili coprebefio.Si p00(ic no apparet angeli qr fic app*
rerlt equalr brutis z boibus.St i°° boc ptingtt Duob4*
modi0.f,,put ro uutaf eje ff mbolis corporalibus ad in'
tellecul fpilalttimtuefputadiuuaf ad coltderatione ufis
abftracti a fenfibihbus z boc ultimo mo no apparet an'
geli fed fimo ino. CT Si fo queraf qutd iuuat aiam ad
boc gg fenftbik no ftat in feufumelcpro magis .pcedit
vna via alia.©icedum qt angelus per mimfteriujz
illuminatione oe quib^tn fupioribus Dictu eft. CET
aliud patet folutto eje uerbis Bionflij obtectis tn prra/
rium.f.qp» magis oriref Deceptio eje corporibus nobilia
ribusqjignobilioribus.ppterpuemetiamiiinobilita/
te.fiT^ad aliud oiccdum gptn Diuerfis corporibus oe/
bent apparere ppter ronem ultimo obtecti. £t etia pro
pter boc qr ea que fim nam bnt corpus but corpus oeter
minatu z vnu in natura Xlt ergo fetaf c^ nullu; coipus
bntfim nam apparet in coiporib<,oiueriU.C’ ‘Md aliud
oicedti gg intellectus nofterimiytus eft fantafijs z idea
ad itellectu creatorit no eleuaf nili in fpeculo z enigms
te.mec obficif ei creatura fpualis nifi uefttat fe (tmtlttii
dtnibusfenftbilibus.CEr^aiiud otcedu; qi fenfibtle
quitu eft ©e fe ttunql apparet aliter qj eft . fed oeceptta
accidit in fantafia que coponit fenfibtle cu eo cu quo ita
eft copombile uel oiutdit ab eo a quo no eft Diutfibile*
£t ulterius oecipif ro abftrabes a fantafia fic coponcte
uel Diuidfte.fi aut no eft in angelis iuuat em; ad boc ut
intdligaf.porietasad qui fum tn mtftrado.lpSr^
6 £cundo quenmr D£ tpllS
corporibus utru faciat vnum cum affumente.
£t videf cp fic.Dicit Sug°tu 8° De ciuitate Dei.proutdc/
tia Diuina ob boc oemomb0 qbus nos pilat ee potiores
Data fum queda potior corpo^ munera ut id qb eis pro
pontf ;etia iftomo comedaref multo maiori cura erco'
kndaeffe aiam q; corpus tpfamqj eycdlenrtl corpora/
lem qua oemonee bere nofcimm pre bonitate vite qua
illis anteponimur colluere Differemus habituri? nos
(mortalitate coipos ntlqj fupplirios etermtas torquear
fed qua puritas pcedat aioru.Cr £pbocaccipif qtoc'
mones beant corpora nalia.zcum fint nature angelice
videf a fimtli qi etiam beant angeli^tem ibidem fiem
enim pot fieri ut aeree uolucres terreftribus nobis no
folu modo no^feranfueru etia; fubtjcianf .ppter ronsi
lis aie que in nobis eft Dignitate ita fieri potuit ut Dema
nesqjuis magis aerei fint terreftribus nobis non ideo
meliores fint quia eft aer m terra fugior. Sed ideo eis
prefereda funt q: fpei ploppoiuni ncqua<plo?z oefpe'
|bilme partis fume
ratio coparada eft.f dem acciplf ejc Diffinitione apule/
gy qua ibidej inuit 2fug°.cp oemones funt natura aia/
lia aio paiTiuauuete ronaliaicoipore aereaitpeeterna.
CT3te3 23ug°*Demones aerea onr aialia qi coipo» ae.
reo» natura vigent nec per moite oiffbluunf qipualet
in eis elemetu aptius ad agendu qj ad patiedum.ad pa
nedum enim l?umo: z |?umus : ad faciendum #oaer z
ignis aptitudme piebet.CT3tem Sug° mouet qonem
cum angeli mittanf Utru manetes in co:porib°fuis fpi
ritualibus aflumat ejc coipulenta inferio» elementoru|
materia aliqua fpcjcoiporale qj coaptata quali aliqui
ueftem mutarent in quaflibet ueftes eoiporales ueras
quid e aut coipus fuu uerteret i>p:iu in fpes aptas actio
nibue fuis per virtute a oeo ftbi oata*3te5 3J0>ern° in s°
ve cofideranoneXiues fanctos fpus efte illic potentes
glonofos Diffictos in .ppitas Difponesin Dignitates ab
initio ftatestin oidine fuo pfectosan genere fuo coipo
re etbereosiimoitalitate ppetuosffpambiles no creatos
fed fanctos.i.gfa no natura:mentepuros:affectubeni
gnosireligione piosicaftimoma integrosivnanimitate
tndiuiduosipace fecurosia Deo pditosjDiuinis laudib0
Dedttos.lDec oia legedo coperimusifide tenemus qjcy
De coiporibus bo» no niodo vnde fint fed vnde aliqua/
tenus fint bct fnia alio» vnde fsqtiisinter opinabilia po
dus cefuerit no cotendo.C' 3fcm fnp cattca f mone s°
i0uo na mo implent numfferiii fuii abfq? coipe piefer
tim apud viuetes in coipe.Deniqj no eft Difcurrere neq5
De loco ad locii trafire nili coipo» qD frequeter angelos
facere tam indubitata qj nota,pbat auctomae.CLjtem
abtdem:-Cu abfqj coiporis aminiculo ne beff ialis fpus
feruilis pdmonis foluere Debitu poffit nec fpualis ceie
ftifqj creatura implere minifferiti pietatis nec rationalis
aiatam^imoqjfibi fufficerepoffitad falutem liquet
oemfpm creatu fiueiuuemuuef coiporis pioifusidP
ere folatio.Cu 3te Widorus.Sngelt boni coipa in qui
us boibus apparet De fupno etbere furnut foliduqj fpi
ritu ejc folidoinduut elemeto per qd oemonftrenfmia
It De inferiori aere.CT 3^m 0tego° in onielia ept>
pbanie Dicit qp iudeis angelus ejcnsafal ronale euageli
jauinfed onme atal eft fBa coiporea ergo nalia bnt coi/
pora.CT 3tem iSiego0 z Damafceuus. <p angeli in co/
paratione ad incircufcriptu fpm coipora funt.C* 3lem
perronemvidefidem.oisenisopatiofupefieoperan/
tis ergo opatio pumctt fupponit efle piuucti.fed loq ire
z buiufmodi funt opationes piuncti z tales operatioes
funt angeli apparetis in coiporeiergo vnum piunctum
erit e» coipore z angelo:? ita videf qp angelus cum coi
pore affumpto tacit vnum.C^tem quicqd bct opatio/
nem alicuius nature pot in natura iila potentia que eft
anterioi : fed angelus pot in actum fube eoiporee ergo
z ttaii pot vniri coipori eum igif nulla naliu? potetiaru
Iit incopleta angelus bebie coipus ejc natura . (ET Sed
J£ lOlIlSlRS omne coip° male eff .nullus angeloruj
malis eft ergo nullus angelo» eft coiporeus.lfriobatio
pme eft per pfrm tn u° metbacc.qi omne coipus uel eft
limplejc uel eft copofitu.? fi eft copofmi tunc eft ejc qua/
tuoi elementis.Si autem eft fimplejc tunc eft vnum ejc
quatuoi elemetis uel celiiifed vmiqDq; eo» bct materia
q? bct potctiam z trafmutatione uel motu naturale*
•fPiobatio minoris eft i p°cap° celeftis bierarcbie.Qbt
Dictf cp in males bicrarcbias facra theologia milibus fi
guris 'ifoimalibus coponibusuerificas tradidit ppoi
tionafr nobifipfis*CT3tcm omne coipus figuratum eft
nullus*angeIo» figuratus eft ergo nullus angeloru co:
poreus cff.lfriima patet perfe.qi nullu coipus eft infin*
ju.*lbiobatio 2ceft i ve celefti bicrarcbia 2°cap° * Ubi Di
<if ualde artificialis tbcologia fatis poeticis toimatiom
bus z no figuratis intellectibus ufa eft noftni ut Dictuj
<ft reuelant animum ipfi ^ma z ulli reductione ^utdes
c ad ipj refoimas anagogicas facras fcripturas.JTJtc
ois fuba fpualis Determinata ad coipus oeterminafad
ipm ut foima z actus eius.ofs aut talis fuba pnctpiti vi/
teeftin coiporetali.fiigifangeliberent coipus eet an/
gelus fuba fpualis ^ncipiuj z caufa vite in coiporei-r fit
nulla eflet Differetia fui z aie qD eft incouenics.C73tc5
omne coipus fumptu De elemeto giiabili z coiruptibili
eft gnabile z coiruptibile*Si igif angeli b:ent coipora
aerea uel ignea cum aer * ignis fint elemeta gnabilia t
coiruptibilia elfent coipora angeloru generabilia z coi
l uptibiliarcita opoiteret eos generare z oifcrettonesfc
jcus bcre z nuprys uti z moritqb eft cotra ©amafcenuj
qui Dic q> ejctra fubaj fatiftactione a fpii feto bnt z no fut
nupttjs idigetestqi no funt mo!taIes*Cf3c omne coy
pus tribus Dimefionibus eft oeterminatumullus ange
io» tribus Dimefionibus eft Determinatus ergo nullus
angeloru eft coiporeusqfbiobatio £me accipif in p° ve
celo z inudo z tn s° metbacc,ubi Dicit pbus qp magnitu
dinum que vna bnt Dimefione eft linea que ouas fupli
cies, que tria coip^drMnoi^baf ejc ©amafeeno 2°li°2®
cap° ubi Dicu ftc*3ntdiect° ejentes in intellectualib0
locis funt no coiporalr circufcriptt : no entm coiporafr
fm figura figurant neqj tres bfft Dimeftones ♦ 3te indi/
recte fic.St angelus bct coipus aut eft fimplejc.aut copo
litum coipus timd,Si eft copolitum cum omne coipus
copofini Iit ejc cotrariis:-: per pns gnabile z coiruptibf/
le opoiteret angelli gnari z coirupi z comedere z ooimi
re z talia abfurda pati. 9 i atit eflet fimplejc fequunf plu
ra mcouemetia.quo» vini eft cp nullu fimplejc eftDifiin
gutbile peroigana:(ed coipora angelo» ponunfbie o:
gana*2meft qp nullum fuppltciu coipo» magis eft viuifi
catule in parte vna qj in altera.crgo opoiteretipm toti!
fimplejc coipus bcre cp coipore uel nulla parte.3meft qi
illud eet ttel celefte uel eFare . z fi eftet celefte tuc no mo
ueref ntft circulariter.Si aiit eflet efare tunc eflet ignis
uel aer ic.-r.beret motu recni oe medio uel ad mediuj*
4IT3te5 Quertf iujeta boetltrujmoueat angeli coipora
per inediuj uel fine medio*£t videf q?cuj medio, aia
enim que no eft’ adeo fimplejc utif medio fptiaialina/
Ii z vitaluqi fim pbos eft coipus ergo videtur qp multo
foitiusangelt.lir^temquerif ulterius cujaia ronalis
per uoluntate mouens coipus moueat per virtutes affi
jcas mebiis.Otrum fimifr angelus coipus fuu3 moueat
per virtutes affijcas partibus ipfius coiporis . £t videf
cp fic qi Diftinctio oigano» apparet in coiporibus ange
fo» * Sed fi boc Datur tunc videf qp bnt vifu3 in oculo %
auditu in aure z fic De alys.-i iune no videbunf Differe"
re a coiporibus uel a coipore aiato.C*1i>teterea querif
cum loquafangelus uel videt utru oigana illa mouea/
tur a motore intrtnfeco uel ejctriufeco.Si ab intrinfeco
cum no moueanf a natura opoiteret qp motoi ille fit aia
Si aut ab ejctrinfecotunc opoiteret cp angelus eet ejctra
coipus imoueret ipm violenter, h cum fint quatuoi
fpes motus violenti ut Dicif in 70 pbi°9.©icit enim fic.
I0ui enij funt ab altero mot0 quatuoi funt.f.pulfio ,tra
ctto.uectio.-r uertigo.opoireret cp vno ifto» motuu mo
ucrenf.-r coftat q? nullo ergo nec mouenf naturafr nec
violenter.CU3tcm querif utru c oipora angelorum in
teritis ficut ejeterius beant lineameta mebiorum*£t vi/
def qjnd.utemm Dicit 2lug°adaptat ea ad fenfuseoru
quibus apparet z fenfus boium no ptingunt ad interio
ra coipo».ergo videf qp non fit neceflaria Diftinctio illa
mebio»inierioruj?pter fe.interioraenim mebiamajci
me funt ,ppter vires aie uegetabilis oidinate ad vitam
aiale.ficutneruiad ligametamebio».uenead viajfan
guinis-rfpirituu.ftomacbusad Digeftione-rfic Dealys
-ztalianobntangelt.ergono indigenttaii Diftinctione
mebio».C3Sed cotra angeli in nppirtonibus no inten
dum oecipe eos quibus apparem . £113 ergo appareat
IBe 4“ coequeuls
in figura coipis frumant ucl alterius oftedlt ueritate illi
us coipis quatu ad figura z ita opoitet precta ee ailim i/
latione vniiis coipis ad aliud.pfecta aut afitmilatio coli
ftit in figuratione interio? z ejcterio^i ita cotpa eorum
frabebut oifttnctionesinrerio? mebio^CPSolutio oi
ceduq? centones non frntcoipa eis naliter vnita.aliter
enim vnif motoz oigano ad actu.z aliter inftrumeto ad
actu. Ozganu entj eft qb mouef a motore itrinfeco vni
to libi per nam : qb patet in Diffinitione ate in z° oe aia
ubi oicif.qi aia eft endelecfrta coipis oigatiici vita frabe
tis potetia.aia eni? eft mot° i ntrinfecus indiges ad act°
fuos oigano naliter libi vnito^nftrumetum aut eft qb
mouef a motore extrinfeco no naliter fibi vnito fed co'
lucto tinnit fecuris ad fetate fe fret z froc mo coipa ange
lo? vniunf angelis.Bt fruius fluctionis oup* eft caufa
f.qlitas opis:? natura eo? circa quos eft opus. iE^epluj
£nti eft comedere bibe ambulare z frmoi actiones que
fine mottb^coipalibus expleri no pnt.£x^Plu febi eft fe
fibilitas frumana que fpualia no peipit naliter fub figu
riez appitionib<>co!paUbus.tP ©icimusg adprnu q?
©emones naliter no frnt coipa.z auctoritates 2fugufti'
ni ut uolut qdl loquunf fimfrypotfrefim antiquo? pfro
rum platomco? qui ponebat ipfos frere coipaXlel pot
©ici cp oemones frnt coipum munera no ex qbus pftet
natura eon fed in qbus tetat froies z illis oicunf toique
ri.q: quocuqj uadiit internu iferiore itertus fecis poitat
ficut in qone oe tferno oifputabif.C’ &d fequete aute$
auctoritate oicimus gp coipa oemonu oicuiff aerea pio
pter tria.Ouo? vnu eft qi frabitas z frabitaculii fme lo /
cus z locatu vnius oebet ee nae queadmodii terreftria
locant in terrau aqueftria in aqe:-z aerea in aere.fic cu;
©emones qjdiu funt in ejcercitio tetationu frnt caligino
fum aere tauq; loeu ^piiu.Un coipa in qbus apparent
magis oicuiff aerea qj alterius elemetu"1 eft qi iter q '
tuoz elemeta aer facilius recipit pdefatione z fubtiliatio
nem.fubtiliaf enim in ignezpdefafmaqua.^t fimitr
pot pdefari in figuras coipales facile ite? folubiles que
figure funt in ipfo ptete no virtute alicuius mixti oepffi
«i oenfi ficut retinenf figure in oiganis nalibus coipali'
busin qbus frumidu figuratr terminaf ficco admixto Ii
bi ut figura remaneatffed retinenf virtute fpue appare'
tis in eis qui foimat eas.z eft fifftudo illius oe figuris fe
fibi liu; que imj?ntunf in aere que fub eifde terminatio
nibus qb° aeri imfftnunf pueniut ad fenfum z fantafia
fed tmaddifqrifte figure coipu; inaerefuntficutin re
figurata no ficut in medio qn in coipib0 aeris apparent
angeli.j"1 eft refolutio coipum eo?.cu enim quelibet re
folutio cuiuflibet coipis indicet nam coponis eiufdem
coipisiz coipa angelo? oifparetia foluanf in aerem nae
aeree ee ^banf.aialia aut oicunf ,ppter aiales act^quoe
exercet tu coipibus illis.fSt oicunf vige natura eorum
coipo? no fimpfr fed in exercitio tetatiomi.iQb aut oie
nec per moite oiffoluunf.no intelligif oe moite que eft
©iuifio fpus mouetisa coipe motoifed oe moite que eft
coiruptio fint nam.coiruptio aut fint nam^piie putrefa
ctio eft.putrefactio aut pzo^e no puentt nifi coipi mixto
In quo onanf nae iferio? elemeto?.f.aque z terre. £t 15
patet per Diffinitione putrefactionis in 4° metfraurorti
libi oicif. putrefactio eft coiruptio in vnoquoq? frumi
do piope z fint nam caliditatis ab aliena caliditate.alie'
na aut caliditas eft caliditas ptines fint pfSum.ptines au
te in medio eft aer in quo eft caliditas ptin.es fint circu/
luqb eft ignisizptt nens fint circulatione qb eft fohque
caliditas in ptinete localiter vinces calidii pferuas loca'
tu educit ipmz illud eductu fecii trafrit frumidu z iducif
putrefactio -z refolutio coipum mixto? tn elemeta copo
netia.Sed cii coipa angelo? fint aerea no fic vincuntur
ab aliena caliditate z ita no iducif putrefactio in et? z fic
etia intelligif qb oicit fubfequeter gp ta ad agedu qj ad
I0o nona *>
patiedu aptiora fiit aer z ignis.ad patiedu aut magis qs
ad agedu frumoi z frumus.lboc enim eft ueru tn mixtis
z in via putrefactionis utoictu eft.<T2td qone Hugu
ftini ia patet fofoiqi fumut coipa oe aere eo mo quo fra
bitu eft.f.ut inftra no utoigana.fU^d £ma auctoritate
•jBernardi otcedu cp etfrer oicif elemetu ifiamabile,put
flamma eft fpes ignis que oicif lux. £t ,ppter froc etfr er
qnqj oicif celiuqnqjigntsrqnq? puvioiaertzideo pio^
pter nobilitate angelo? coipa in qb° appent btus ^Ber
nardus oicit ee etfrerea (put etfrer acciptf pio puriori ae
re.CT^fd ouas auctoritates fequetes otcedu q; ex illis
no frabef gp angeli frabeat coipa nifi iftraliter ad exple'
dii mtnifteriii pietatis qb eft cuftodia aiaru.fCT liber p'
dicta patet folutio ad auctoritate ^fidori froc folo addt'
to gp bonos oicit fume coipa oe ruptori aere .ppter con
gruetia nobilioris nae: z angelos malos oe iferiori qui
caliginofus eft z fret fititudine cu caligine peti z malicte
lpfo?.fpSdid qbobijaf oe 0ieg folutil eft fup in qo
ne oe Diffinitione angelt.ibtde etia eft folutil qb obtjcif
oe Damafceno.fET2ld id qb obficff per roue oicedu cp
opatio piiicti per nam eo mo quo ipfa eft opatto coiiicti
eft.Si enis eft opatio piiicti per nam ficut eft opatio ov
ganici pcedit ee piiicti qb ex ouob° eft per nam.Si aut
eft opatio piiicti inftralis pcedit ee piiicti duo? que non
faciiit vmi fed vmi eo? eft cii alio.|]J2ld aliiid otcedu;
cp angelus no pot potetia nali vniuoce oteta in opatio'
iies nae coipee.patet eni? ex fupdictis cp potetia angeli
utif coipib0 ut inftfoz no ut oigano. £ouicta aut exeo:
pore z aia utunf eis ut oigano z no ut inftr o.jgt ideo p'
pofitio ^ma fic eft iutelligeda.Qutcqd pot in opationes
alicuius nae potetia vmuoca illfnae pot in nam illam»
fed patet q? angelus tali potetia no pot in opationes nae
coipee.ifiones in ptrariii adductas pcedimus-C” 2td
froc qb tuxta froc querif oicedu q> angeli mouet coipa It
ne medio.motoi enim inftri non utif medio fed potius
motoi oigaiff. (Digami enim a motore fuo pticipat fen'
fum z vita per mediii qb eft fpus.tnftrumetu autem no
pticipat frec z ideo no opoitet ibi ee mediu.KXo aute illa
.pcederet fi angelus coipi ut oigano piugeref.tuc enim
j>pter maiore fimplicitatem qj fit fimpltcitas aie opoitet
magis frere medui q^aiam.fT^d aliud qb iteru iuxta
froc querif Qicendii gp in figuris mebio? coipis affum
pti no funt virtutes amxeXuius eft ouplex ro.quarum
vna frabef ex frabitis.f.qi coipus illud eft ut inftrumetu
z in inftrumeto nulla eft virtus affixa fed tm frabilitasa:
oifpofitio ad opus.SItera eft q: fi eent virtutes affixe il'
le pnapaliter eent virtutes fenfuum : fed ille in angelis
fupflueretaij nobiliori modo cognofcedi q5 eo qui eft
per fenfum coguofcat ficut fiipia frabitu eft in queftione
oe cognitione angelo?.CT£i#oqueraf ad gd finita'
les figure oigano? in coiporibus illis affumptts.Dicen
dum q^ppter actus tm exteriores z ut familiarius inno
tefcat frqs qbus apparet.C"^ Id qb querif cofequen'
ter oicedu gp mouenf a motore extrinfeco uel motu vio
lento qui eft puliioia cu fint oue fpecies pulfionis.f.im'
pulfio z expulfio moueref motu illo qui oicif tmpulfto»
CT Hd id qb ulterius querif oicedu cp coipa illa no frnt
Interius oiftinctiones mebio? coipaliu aialiii ,ppier ro
nes inductasinec tn tdeo oecipiut eos qbus apparet qa
no fitappitto ad 15 ut .pbef natura coipis illius fed ut ex
pleaf ueritas illi0 opis z ulterf per 15 aftruaf fides oiui'
nitatb.OLb aut reftat qredu oe cibo que accipiut angeli
z potu 4^0 loco fret oetermfari i qone oe appitioib°.qi
fret eide rone maducatto ageli z refurgettu.CT 2lr9
, t£rtio queritur Deanagogl/
cis fignificationibus formarum coipora!tu.£t
feqmur in froc iDiom i ulti0 cap° celeftis frierarcfrte.q oi
ctt gp tfreologia celeftes eentias pfoimat z arae igneas z
i
1(b:ime partte fummc
rotae igneae * aialta ignita ? viros qfi igne fulgurantes
* circa eoe cumulos carbomi ignis % fianta immefura'
bili fonitu igne flagras * tbionos igneos z ipfos ejccel'
letilfimosferapbin editus ardetes eje cognitione fignifi
eat z ideo furgit oeozfum z ignitus honorificat folertim
fozmaru factura z ideo oicif ©io°.£ld ergo igneu figni
ficarecefeoceleftium aio? oeifbztiftimu. gStpfequeter
enumerat ,ppzietates ignis oices.^gnis enim fenfibilis
qde* eft fic oicedu in oibus z per oia clare uenit z remo
uef oibus z lucidius eft fimul* qfi occultus.i.incogntt0
ipfe per feipm noaccubete materia in qua ,ppiia mani/
feftat actione simdurabilis* inuifibilis per feipm po/
tene fimul * oium z queetiq* in eis fiilt ad actione ,ppzi
am mcbtlis.trades feipm oibus quoquo mo,primanti
bus renouatiuus nae cuftodia illuminatiuus circumue
latis fpledoribusincopzebefibilisdarus oifcretusrefili
ens furfum feres acute meas ejccelfus no receptus con
tnmelia minorationis femp motus per feipm mot° mo
iies alter» copzebedes incopzebefus no indiges alteri0»
Xatcter crefces a feipfo z ad fufeeptas materias.manife
flas fuimet magnitudine actiuus potes fimul oibus pie
fens inuifibilr neglectus no ee putaf.ad certa aiit ficuti
queda vindicta giialiter z ,ppzie fubito reduces in rone
iucopzebefibilis ipalpabilis no minutus in oibus citiiTt
misfutmettraditionib°*multae foztaflis qs inueniet
ignis ,ppzietates pulcbias ut in fenfibtlib0 imaginibus
Diuine opationis Iboc etia fcietes tbeologi celeiles een
tias er igne pfozmat fignifica tes oeifozme earu inquatu
pofTibileoeiimitabile.Cirxidintellectu buius auctori
tatis notadu q? igneii oup* eft.f.celi z elenteti.* queda*
barti ,ppzietatu pueniut igneo celi.* quedam igneo ele
meti.iQd ergo oicif j>mo cp ignis fenfibilis eft qdem fic
oicedfs in oibus ouobusmodisiittelltgif.Uno mo ga
calore nali ois fenfus adiuuaf ad actu z vigiliam qd pa
tet ptrarimqz fomnus z imobilitas fenfuu accidit e,r fri/
gid itate grauate ozgana fenfuu.Slio mo in oibus mijv
tis fenfibilis eft ignis.mtria enim peipue mifcenf per
euaporattones ficut mineralia z piate z ea que genera'
tur in alto ut gradines z butufmodi z aialia.fed falfum
eft qt in oibus fenfibus fenfibilis fit.uel in oibus rebus
qzfrigtdufenfibileeft*inillo ndfentif z aquar terra
elemeta no bnt in fe calidii ignis. £t bec pzopetas coue
nit angelis fimgjitellectuales fenfus uros calefaciedo
fpiialiter redtteut ad actus vigilie ut fim aplin ejeurgat q
oozmit z eyurgat a moziuis z illuminabit illum cbtiftus.
CpQdaut oicif z°q> per oia clare uenit.* 3°qimouef
ab oib° puenit igneo celi qd eft in radtjs.illud en i eft i'
mifeibile fim naturam celi cum rebus dementatis bns
tame effectu in oibus. t£t boc puenit angelis inquatum
pingunt nr is miferiis z tn nofubiaceteis.flEjQd aute
4° oicif q? lucidus eft fimul z qfi occultus mcognit0 *c.
puenit igneo elemetari qui ineptio loco ut oicit iKIejca
der pftus no licet ppter nimia oifgregatione materie z
ideo arguif incognitus per feipm no accubete materia.
3n materia autem ubi infpiifaf eft lucidus fim q? oicitur
in topicis.qi fpecies ignis eft lujc z boc conuenit angelis
gr a fpualis nature que incognita eft nobis qn circa ma
teria aliqua terreftre opanf.^ETs4 .ppetas puenit igneo
celi qd no eft ^ppoztionatu in virtute actiua alicui virtuti
ageti in natura demeto?. j£t puenit angelis fim qmrt°
fpualis eft in eis que non limttaf aliq virtute cozporali.
CT6a eft inuifibilis que puenit igni rone raritatis mae
z angelis rone ppzie fube que fim fe eft incognofcibilis
nobis.UT?4 eft per feipm potes fimul oiumrc.queco
uenit igneo elemeti rone qlitatis que eft pfe actiua que
eft caliditasrone cuius oicit pfrus in 40 metbeuror.q>
putrefiat vniuerfa pter igne, fStentm terra atqj aq neo
110 z aer putrefitit cuctazfiqde materia igni erunt oia.£t
ideo oicif in .ppzietate ifta q? ignis per feipm potem eft
ofum z queeuq? in eis fiilt ad actione.i.flm jppzia virtus
te actiua.^t boepuenit angelis fim cp in ipfis eft virtus
otuina ad reducedu oia in ,ppzias oeifozmes illumina/
tioneszficut ignis oia puertit ad ppzia nam que fut fibi
materia ut oie p5s.fiJ8a eft mobilis que puenit igneo
celi per motu circulare:* igneo demeti per motii rectu*
furfu5.£t attribuif angelis quattl ad pteplatione eterna
icircufcriptalumisfim qua mouenf circulariter * quan
tu ad cognitione nale qua iter» furfum eleuat in laude*
creatoris.CETV1 eft trades feipm oibus quoquo mo(ppi
matibus.f^d puenit igneo elemetali fim intetione acti
omsfimquainteditim^merefpempzo^a* inoe tn qd
agit. £t boc attribuif angelis rone illius actus qui eft il
luminare in quo intedilt i mfnnere fpem illuminationis
in oe qbilluminat.C'Ioa eft renouatiuus naecuftodia
* eft fenfus cp renouat fe ignis ut ex renouatione cufto
diaf natura etus.renouat aiit fe per appone otuerfe ma
terte * boc attribuif angelis fim q? renouanf peraccepti
oneoiuerfarutbeopbaniaruinoei cotepIartone.C” u*
eft iliuminatiuus ctrcuuelatis fpledoribuszqz ignis in,p
pzia natura no lucet,ppter raritate fu!3e fue ut otetu eft:*
idcirco per marn tfpiiTante radit» opoztet fpledore ignis
circuuelari.g t boc attribuif angelis per reudatioes qs
impmtlt nobis que no fulget in nobis nifi fpebus intel
ligtbilibus uel imaginibus fuerint circuuelate.CTuAeft
incompzebefibilis que puenittgnirone virtutis ufttue
que omne copzebendes ipfum coburit.fgt boc attribui/
tur angelis fim virtute ejrcellete qua vincut omne qd re
fiftedo eis ptrariaf.CETria eft clarus que puenit igni ro/
lie lucis* angelis rone illuminationis ptictpatefim q)
intellectualia lumina a beato Dionyfio otcunf.$U 14*
eft oiferetus que puenit igni rone modi agedi fim q» Di
cit pbus.q? calidii eft oifgregatiuu euterogenior * con/
gregatiuti bomogenio?z fibi. £t attribuif angelis fim ef
fectum cuftodie fm que nobiles feparat ab ignobilibus
materialia Di ligetibus * fepatos pgregat * aflbeia t fibi.
CT1?11 oft refilies.* fini £6tuercm oicif refiltes inquatu*
non recipit impfliones * figurationes altojz, £t attribui
tur angelis rone pfirmationis eor in bono virtute cui°
bnt cp oiuerfa figura uoluntatis * fozma oecetero in eis
non pot figil!ari.Cp6a eft furfum feres qd puenit igni
elemetali rone motus furfum.£t attribuif angelis rati
one eius qjejcpzobo officio funtppofit» atarum oedu'
cetes eas in finii abzabe in luce fempiternam» rAft
acute meas:qd puenit igni rone penetratiue virtutis ra
tione cuius etia' oijrit^emocritus qjeetejc angulis acu
tis * rotudis. j£t attribuif angelis rone amoris qui etia
eft in fruitione eor quo penetrat amatu interius * ex te
rius amates.C”1^ oft epedfus qd puenit igni rone lo
ci.angelis aut rone ozdinis* oignitatis.CTxs4 eft no re
ceptus ptumelia minorationis qdfpaliter puenit igneo
celi qd fim fui fubam immutabile eft ad ignobiles natu
ras.Sngelis aut attribuif fim participatione eterne bea
titudinis fim qua ejetra tepus epiftetes no mtnoranf in
peius ficut ea quein tpe mouenf. CET2oA eft femp mot°
* boc etiam puenit igneo celi qd fim naturam fut fubie/
cti motu* babet ppetuu.£t attribuif angelis fim q? fem/
per mouenf altius in oiuinas ptemplationes.CTz^eft
per feipfum motus:* boc etia puenit igneo celi fim na/
turam fui fubiecti cuius eft motus pmus ita q> non mo
u'ef ab alio cozpore.sEt attribuif angelis fini q> purgatio
nes* illuminationes *ptectioneseoru no oefcedtlttu
ipfos nifi a oeo motore bmo.ficutin celo £mus motus
eft a motore pnio qui eft oeus:* idcirco fequif mouens
alterumrqz ficut ad celi motu ois motus in natura redii
ciftita ad tres motusangelor.f.purgareilluminare * p
ficere ois reducif motus metis bumane.qz ficut fnpza ba
bitum eft le* Diuina eft per pma feda * per feda ultima
reducere.itTii0 eft coinpzebendes incompjebenfus?*
Be^coequetiis
jjuenitfgneo celi rone eius qbcoiinet oia z no ptinef.
angelis autem attribuit fimcppuneinos in bono zno
cotinenf a nobis.CJi}41 elt uo indiges alterius qb etia
puenit igneo celi qb indiget alicuius ad fui ee fed poti4
ialia indiget fui z puenit angelis rone vifioms per fpem
fi m qua no idigei tam fpecuio z enigmate qucadmodti
iioe-CET Ha elt laterer crefces a feiplo.i.aJpp:ia virtute
tntiua z ad fufceptas mas manifeltans futmet magnitu
dine.£t attrtbuif angelis fim coem traditione Diumaru
(lluminationu.C'2$d eltacuuus qua puenit Igni rone
caliditatis que ltmpreit acnua z plus qj frigiditas.2Igit
enim pgregado-r oifgregido z generado z cojrtipedo
z cootdinado z oiUbluedo z iterii faciedo motu -z non fi
ftedo eu ftcut tacit frigiditas fi m :Huic4n\ z attribui f an
gelis fim cp femper agtit m noua fpecula omina z agal/
mata oiuma efficiant z inferiores in fupiora reducant*
»64 elt potes z attrtbuif igni fim <p babet pofle fuper
elemeta alia z elemeta fim q? oicif in 40metbeup.<p oia
dia eriit materia ignis.puemt aut angelis fim polfe in
materiale qbbntqb no eftcogibile eo 9? ois coactio fit
per piiicnoue ad mam.4L 2?a ell q? fit fimul oibus piis
iuifibilr z boc puenit igneo celi z igneo demeti rone Iu
minis imutitis ecjliter loge z ,ppe pcept ibiliter.£uius
ro elt q: lume non quent oifponein illuminato nifi oia
pbaneitate.lDec aut oiapbaneitas nuncg eft cum fo:ma
ptraria lumini fed ai puattone.iter puauone aut z babi
tu ntbil elt rnediu z ideoimutatio luminis nibil interci
jpit oe ptrario z lic nunqj elt m medio tpe fed fubito elt
aduetus lununis in oiapbano ad oem ptej eius que op
pontffim recta linea tlluminati.i^b aut oicit inutfibilr
imelligii quo ad pcepuonefubeipiius lununis que no
pcipit nili m fuba aha. tlel iuiubtliter oicit ,ppter no p/
ceptibileimutatione more motus in illummado z 15 co
«emt angelis er uelocitate mot°oe quo fup babitu; elt»
*Sa elt no neglectus ne non efle putef .ad certa aute
ficuti quada vindicta z cbnaliterzijpae fubito reduces
« boc puenit igneo demeti fim q> elt m materia terrdtrf
in qua qnq3 negligit per eltimauone no plena.f.in ejcte
nortb4 ptibus terreliris inceft z viuit tn iteriorib0 z tuc
fubito obtinet etsa ejcteriores z relucet z ejc ppua natu/
ra refurgit.£tboc attrtbuif angelis per effectu cultodie
in nobis.^nqj enim in eptertonb0 cultodui per neglt/
getia ejctinguui minifteriu angeli z iubito per internas
copuctione iteru pualefcit.CT z9a elt incoptebcfibilr im
palpabilis z puenit igni rone caliditatis que I5 in mipto
c6p:ebedifnonthcdp:ebediffimq?eftin,pp»ia natura
ignistq: coptebedi otcif no tm qb tagif fed qb tenef to/
lu z puenit angelis rone ,pp:ie fube que no cop:eb edifi
in natura «pptta fed per opationes ftcut quelibet fpuahs
«iatura.07 CUtima elt no minutus in oibus futmet oitif
fimis traditiomb0 z puenit igni qui I5 fit oiuifus tn ptes
luminis fui oecremeta non nouit z poteiie.^uts uetat
appofito lume oe lumine fumi.£Bbille I5 fumat oeperti
inde ntbil» Corticulus 13°*
p J0ftea ponit ttionya»
bumantfo:mes1pp:ietates oiccs cp tbeologi bu
mantfo:mes angelos oefcribut.ppter itellectuale z fur/
Ium bndo intumuas virtutes:qz oeus i0s boi fublime
sedit celuq3 videreauflit z erectos ad ffdera tolle vult4
|£t figura rectu z luculentu z fim nam fincipale z regale
zfimfenfumnimiuqdeadreltqsmirabiliu aialiu vir/
lutes. iDiumfto potes fim imeUecfmagnitudine z fini
ronale fetam ptinuttate z fim nam aie Uberti z potetifTi/
mii. £1 tagit Sto° ouo in natura bois.vnu qb dt tpfiuo
nae pllitutiuu.altem qb pftat irronabilibus.^d aut qb
pltttuit nam elt trip^.Quodda enij indt boi gr a coipia
ut furfum babere ituitiuas virtutes z figure rectu z lucu
Ictu in b oie fuptoi fenfus elt vifusun alys aialibus audi
Mo nona !®
tus.Silifer in boie furfum oirigif vifustftt alijs aut aia
libus ad terra. Il?5 etia elt recti z erecti cozpis ut oicif in
li°oeaialibus.0ititeroeluculetumm claritate vultue
j>pter nobilitate z fubttlitate vultus coplejcionis.iQbdi
aut inelt boi gra aie utitdlectuale.t0modda aut gfa co/
iucti melt ftcut fim nam fmcipale z regale.sSt oicif ^nci
pale fim nam eo cp foima ultima in natura z fmdpales
que elt aia ronalis attingit» £1 oicif regale^pter onmm
z regime fuojz actmi.CD Jd aut qb pilae irronabilib°aia
lib° elt triplejc.iQuop pmu inelt fim itellectu fimplicem
q: I5 mimmii lit quo ad femibiles virtutes in qbus pue/
nit cum bmtisun omni virtute elt potes fim ntagmtudi
ne intellect4. £1 oicif ois virtus itellecr0 virtus ipiius ad
ronalia z etbica z nalia z matbeinaticalia z oiuina.imin
elt per itellectu copofitiuii qui ro elt fim qjomni ptinui
tate babet fciaiu ronale.pUnuat enim termimi ter mino
in habitudine llnecti ad ptum z babimdine ,pp5nie ad
,pponem fim qualibet fpem rociuationts.s"1 eit in rone
liberi arbitrfi.r.fim nam aie liberu z poteafiimujtq: oia
pueniut angelis bec.angdus enim fim nam elt itellectu
alis z metbapborice fur fuj babet ituitiuas virtutes z in
vilione matutina iitpteplationeoei.(8tfigurerectu; in
fublumtate z erectione oidtnis z oflficy .£t lucu leni fim
cp agaimata clartfiima z fpecula p tbeopbanias dficiun
tur.ifd minima aut fenfibiltii virtiuu no oe^inunf fed
omni virtute itellectus ejccedtlt accipietes cognofcibilta
per filitudines fpecieru oatas (tbi m creatione ut fup b*
biti! eit z bnt ptinuttiuas z ronales fcias no per inuelti/
gatlone inqiiuonis fed fim o:dine reru fcitaru ficut cau/
fa elt ante caufatuj.z cognitio celi z terre an cognitione
oiltinctioms luminis z cognitio oiltinctionis demeto/
rum ante cognitione, pductionis platarti z aialium ficut
in tractatu oe opibus fer oieru erit manifeltu.^otetilfi
mum etia bnt Itberu arbitrii! q: in iplts elt libertas natu
regratiezglorie. articulus^0.
p 0 ftea t>tcit t>tonyftu$
Ibiopaetates memb:o»bois couenire angelis
fic otces.tt It aut per fiugula ut eltimo cocporalis natu/
re multiplicitatis partitionis inuenire celeltes virtutea
oicctes cofpectiuas qdem fignificare virtutes ipfum ad
oiuma lumina darilfimu refpectum z cetera que cuj fu
is ejrpolitionibus tn quelttone oe fenfibus fpualtb°con
tinenf .ll^olt ^>p:ietates $0 quque fenfuum ^puetatea
ponit alio?z membzo^ oices.ll^alpebtas oeuide z fupei
lia fignificare oicimus fupple Diurnarii viftonum intelli
gctiecuttoditiuii.£tattedit^p:ietatem nature:q:cii oif
gregatio radio? oculi oiflipet vifum oidmauit natura p
eminctiam z nigredine pilo? in fupercilijs ut ejc vmbia
utriufce coadunef vifusz fo:tio: fiat ad vifibile z radius
egredtes fim afpectiuo? uel immutatio rectilinea fim na
turales in potes afcedere furfum recte ad locti puenieu
ter zincouemeter oirigaf.CTOemde feqtur.Juuenile
$0 z adulta etate illud umouatis femp virtutis fignifica
re oicimus.^ t attedit^puetatem vinutis augmetatiue
ziuuembus que femp mnouado quiritate innouat fe/
ipfatn fim 9» ois virtus multipltcaf multiplicata ftbi ma
teria^p:ia.(QT0^qtur oentes aut oiuiftuum boc ludice
nutrietis ptectionis.vnaqueq; enim eentia tntellectua/
lis Donata libi Diurniorem vnifoime imelligcttam ,pui
da virtute oiuidttz multiplicat ad inferio? oucirice ana
logiam.s£t incendit qj natura factt oentes oiuiliuos libi
ad couententiam nutrimemhftc intelligetia fuperio: fo
lidum cibum fptritualcm accipiens quali mafhcans op
uidit in agaimata trauffoimans ufq> ad analogiam que
oucat ufqs ad pceptionem inferiorum fim m fupta oe 0 (
liincnone bierarcbiarum Dictum fuit.CJSequItur bu
meros autem z biacbiaziterummanusfactiuu zo pe/
ratfimm % scnutimXo: #0 ad fymbolu; dfe oeifonnis
Ijbzlme partio fummc
vfte ,pp:fam vitalem virtutem in ea que pintellecta funt
feminalia. £t t agit .ppuetarem qua co: eit ^neipium vi'
te m aialibus * effluit er ipfo femen vitein ipfa mebta
cozporis cetera.lfbectora iterum figre Durum * cuftodk
tum ut a fuppofito co:de viuifice oiitributionis. £t tan'
git boc qj natura munit co: ut ^ncipiuj vite tborace * of
fibus ouris ne oe facili lefionem patiaf ab incurretibus
<jctrinfeci9.©o:fa #o cotinuum fimul cuctarum fertiliu
virtutum q:in Do:fo onera po:tamus.]Jbedee#o mobi
le * uelox* curabile in Diurna femp eutie motionis.pe'
lies enim ozganafuntad motum .pcefliuum in aialtb4
,ppter q$ z penatos theologia fan«o#intellectuum fi$'
«it.pedes penatum naqj figt anagogicam uelocitatem.
£i celeltis furfum uerfus umeri? tactiuu* ab omni bu
iutlt per furfum feres remotum.f pfa #o penarum leui
tas riil terrenum fed totum mude * fine^rauitate in ex'
celfum oefcedens.£>equitur nudum quoqj z oifcalcia
tum figt oimilfum % abfoiutum z immefurabile z puni
co#4.ab by 9 que extra funt appoe* ad ftmplicitatem Di
uina quatuj polfibile aifimilatiuuj.CPDdnde coaptat
Bio° angelis .ppaetatesueltium* mftrumetoruj que
quadoqj legunf babuiffe in manibus ficut inejecbiele
fecures babebat z funiculos ad metiedum ftc oice?.sed
quonia iterum ftmpla fctlicet in fez multum uaria fcili'
cet m fvmbolis fopbi3 z nudoo ueltit* uafa queda oat
ipfis.Xarcuterre extranea aiarum celeitium facroa am i'
<tu9 z ozganainlirumetum opum fim q$ nobis polfibi
le appareamus.£laram gdem enij ueltem igneam fig
re eltimo oeifornieiuxta ignis imaginem z luculetu; ,p
pter eao que in celo qetes.Ubi lumen z oino inuilibile
•z tnacceiubile.Dicedumaut iuteilectualiter illuminans
ut Deus fctlicet aut intellectualiter illuminatum ut ange
li.Sacerdotalem #o fcilicet ueftem figre eflitno ad Di'
uina z myftica fpeculamina ouctiuum z totius vite uo'
tum.i.q: totam vitam ad facra uouerutoonasfto ipfa'
rumfecudarum cultoditiuii virtutum *?gregatem ea9
habitum in feipfum vntce puerti z circulariter cum faci
litate cafu carete a nature ftmilitudine circa feipfum cir
cuferre. £t tagit,pp:ietatem cinguli q: cingulus circa re
neo cxiltes cufiodtt loca in gbus femen fecfiditatis con
af.Similiter cingulus m feipfum puerfus congre'
bitum exteriorem z per boc fignificat babituj gf e
ptinetemfubitantii intellectualem fpualiter.Similtter
etiam circulariter* facile ita tamerpnon cadita limilitu
dine nature.i.a pfectione gre que rm natura elt in pec'
catum q£> elt pter natura «rcuferf per circulum eteriit/
tatis que elt fine frncipto z fine fine-CT *£>oltea tagit in'
ttrumetaoices.uirgas etiam fignificare eltimo regale
z fmcipale rectaqj oia oiflfinies.£ela #o z fecures oifli
imlitudinum feparattn.i.peccatoruin quefaciutoilfimi
lem naturam a fiue(pp:io.* Dtfcernetium virtutum acu/
men.i.otfcretiuarii virtutum fiue cognitiuaruj acumen
ad interiora otfcutieda * efficax * actuofum fim qd etia3
©icit aptus oe Ternione oeiad lDeb:.4°cap°.CItuus eft
enij fermo oei * efficax * penetrabilio: omni gladio an
cipiti * ptinges ufq, ad ciuifionem afe * fpus copagum
quoqj * medullarum eit oifcreto: * cogitationii * inten
tionu3 cozdis.Segtur geometrica quoqj * tectonica ua
fa.i.ad mefuram * edificatoriam ptinetia figre eltimo tii
datiuum* edificatiuu * ptectiuum* quecuqjalia redu'
centis * puertetts .puidentie funt fecudoruj.iQuadoqj
etiam fignificat aligd eorum que circa nos agtlt angeli
ficut funiculus medorum reedificationem bierufalem.
f£t fecures in manibus occifionem peccatium.vn iDio
nYfius.£it aute quado* in nos oiuinogiudicioru; fint
Tymbola illa que acta funt a fanetis angelis o:gana.3li
is gdem oedaratibus co:rigetem oifciplinam aut puni
entem iuiticiam.3lys no ab anguftia libertatem aut oi
ftiplme finem aut pueris beneficietie refumptionej aut
apponent alioi» Donorum partio# aut magnorum feufi
bilium aut utut ftbiltum. CTBrticulusi^*
p i0ftea tangit uetoa ««
* electrum* lapides okens.qt ueti figuificant
uelocitatem * motum eo# trafueettuum inferto# in fu'
periora.£t quadoqj etiam uetus fignificat oeifoune eo
rum eo q? uetus oiutne opatioms babeat unagmeimfi'
cut oicif etil tn toaue.Sptrifubi vult fpirat * uoce etus
audis * nefets vade ueniat aut quo uadat. fRubes aute
fignificatouo.nubesenim funt quadoqj otfgregate *
lucide * tuc fignificat facros intellectus occulti gdem lu
minis fupmudane fup repletos. £t^ma apparitione £
mam maniteftattonem popofe acciptetes ipfam copior
fe in ea que funt ia lucide * ppomoualiter oiftribuctea
-OLuadoqj nubes funt fpifie pluuiofe * tuc fignificat ge
mtalia * viuificum * actiuum * pfectiuum iuxta intelle'
ctualem imbuum pcepttonem * epcipietem finum fcili
cet cozdis bumidis pluuijs in vitales parte? euocantej.
plectrum gdem quadoqj aurifonne limul * argeteuni
fignificat imputretactibile ut in auro qd non coirabit ru
biginem * largum * no minutum * iiicdraminatu fple'
dorem.£t aptam ut in argeto lucitozme efie celelfej da'
ritatem. £ree autem fim traditas rones aut igneum au'
ritbzme attribuedum.Xapidum quoqj multicolo# fpeci
es fignificare eftunldum ert:aut quafi albas lucitbzme*
aut quafi rubeas auritomie.aut quali pallidas viuitos'
me.* per fpecies i nuentes anagogicam «picarum ima'
gmu oiiudicationem.lbotieatagufiguram leomi * bo
um * aglarum * equo#oiccs.2.eonem fignificare efti'
madum pncipale * robulium*indomitu* abditum in
effabilis oeitatis * afitmilatiuu intellectualium uerttgio
ruj circii uelamine * foztifiimo pompofa amictu fim oi
uiuam tlluminatioue in femet refhcuto itinere.£t tagit
^paetates leonis gnque.QLuarum ^ma ell gp elt pan/
cepsferaruni.ideitq>eltrobuilum aialficutoftedu in
magnitudine extremitatu ficut otetf m fine fecudi^orti
q; babere magnas extremitates lignum elt foattudint?*
3,llelt indomitum q: cotenit fomtudtnem oomatem.4TO
elt cp oelei ueltigia per tractum caude ne poflet a uena'
toribus inueniri.?m elt g? circulu facit circa beltias qs I
fequif ne egredianf.£t pueniut bec angelts.Ubamum
q: m intellectuali natura creata angelus tenet pncipatir
(ppterintellectu5oeifo:mem.ini q: virtus eius * robur
c^cedic virtutem nature ut patet in opatione figno#.3m
q: excededo poteitate * cognitionem nram angelus IB
nr o «ellectu * ope rnafuetaf.4m q: ueltigia per que ua
ditinoiuina fuiu nobis incognita* quali oeleta.$m ga
tbeopbantas quas uenaf angelus quali circulariter ctr'
cuducit* in feipfum reltituit itcr.Ulam fim Sugm £mo
creature fiede cognitione tn creatore accipit.oeinde i p
p:ia natura cognofcit.* }° qli reltituto tn fcipfo cotepla'
tioms itinere cognitione^ creature in laudem creatoris
attollitjpfam ^o bonis fignificare eltimo figuram fir'
mum*nouum* intellectuales fulcos*reuocans in fu
fcepttone celeltiii * gignetium imbuum * cuiloditiuii *:
fomfitmu.£t tagit .ppuetates bouis tn laborado.boues
enim firmi funt ourado tn laborib‘\noui per affectum
q: laboribus fuisinnouat terram * fcindedo fulcos ape
ruit terram ad fufeeptione tmbziuj * cultodiam feminu
*tb:tifiimifuntinadiuuametooiuerfo#iaboni ficut in
triturado * buiufmodi.£t bec pueniuiit angelis in eife
ctu cultodie ficut facile elt aptare.f pfam ^o oebtnc ag'
le figura figre exiltimo regale* aliiteru * citiuoluj * ad
potetificum alimetum acutum * fobuti *agile * bn ma'
cbinatum * ad copiofuni * multo luculetem radiii oiui'
ni folis oefiderio in fpeculatiuarii vtrtumj fanis obtuti'
bus immediate recte * infiexibiliter coteplatiuu.£>unt
autem beepzopaetates aquile gj rex elt aumrn uolans
Be4°'coequettfe
alte ? cito ? loge vides efcam z fenfus habes fobzios.f.
4» fpus vifuales groffie uaporibu? no turbanf ad oblcu
radum vifum.G ell agitis ad ctfpofutone alaru ad mo
tum bonas (pabet machinationes ad raptu pde.SiFiter
coadunatum vifum ad intuitu^ fotis immediate recte ?
fiiflejubiliter,£t l?ec conueniutangelis qui quatum ad
natura intellectualem regales funttquatii $o ad modii
cotempladi accipiunf alie .ppztetates:? quatum ad ob/
sectum pteplationis eo# qo eft Deus fublimis.£t DkiJ/
tur altiferi quatum ad actum:cittuoli yo qz mtelli giit fi/
ne tnqfitione % oifcuflione intellectu oeifozmi z quo ad
vim otfcretiua altmeti oiuuii qb eos facit ualidos z po/
Sentes oicunf acuti ad potetifkum alimetum. iBuo ad 15
q? intellectus eo# non turbanf tantafmatibus bicu>
tur fobiy.agiles aiit^m motum indefeltum ad oiuinam
nolutatem impledam.Scbm aut q? rapiut aias Diabolo
fubito z impzouife oicunf bn machinati .fm yo qz cote '
planf non per fpeculu z in enigmate Dicunt conteplatt'/
ut ad copiofum qb in oia fe Diffundit multo lucesco q:
sper feipfum.? oicunf ptemplatiui oefiderio qz ptempla
Bonis obtectu mouet? accedit oeliderium . Speculati
ne #o virtutes oicunf oculi metis tntellecrus.f.agentie
<z poflibilis.? oicunf fanis obtutibus qz collirio gre z c o
firmationis puncti funt. £t oicunf cotemplari immedia
Kqz no per fpeculum.? recte qz facie ad faciei inflexi'
biliter ad oifferetia rapto#qui I; oanu qnqj conteplenf
tii oepntente farcina miferie iteru oeflectanf a lumine i
orciifcripto felicitatis eterne.Seqtur illam equor us
figuram itgre eftimo obedies per frenabile.frenu autej
subi! aliud eft qjozdinatiopoteftatis.&lbu qdem no Iu
tidti z qjmaxtme oiuini luminis pgratiflimu.albii enij
fm nam caufaf ex oiffuflone lucis in fupficfe clara eo#
siit qui nigri funt.abditum enim eo qz nigrti opacu; eft
cjc^uatione lucis infuplicie cozpis.Diaf autem hoc ab
dimm no aquatione lucis (impfrfed quo ad nos.ficut
me lujc excelles abdita efl oculo qui epcellif ab ipfa fin
etiam oicif oeus habitare in nebula uel in caligine.?
per nebula z caligine fupponif lux inacceffibiiis rubeu
Jfro tgn eu;?actiuu qz.f.incendut ad amore z actiui funi
ad pfumptionem peccati fm q? etia feraphtn labia pzo/
phete oicif purgaffeXomixtoru quoqs ex albo z nigro
jpfectiua vinute extremo# piuctiuum. £ t pma fecudis z
fccuda fimis puer tibtlitert.puide conectes.Siictu; eft
enim qz nigrum ftgt abditu lucis inacceffibiiis nobis z
fcec eft theophama pma z ^pozttonata ^mis.2llbu5 au
nem illuminatione lignifleat apparetem nobis z hec eft
Sheophania za,ppo:tionata fecudis-Unde ficut album z
«igru funt extreme fpecies colo#? piungunf in medio
comixto ita equi uaru ligni angelos £mas illuminatio
nes recipietes?fecuaas inferioribus Dates. £t per hoc
f>a in iA z t* in pa reducentes.
©e furore z gaudio ?c.qliter puentat angelts.Sr9
„ J0fteat>icit ©ionyfius furibiidil
qdem fignificare ipfo# intellectuale fozntudine
cuius nouiffima.i.pfectifftma imago furoz efi.£t tangit
fcoc qb etiam habef in }° ethff.furorem aut ad virtute.i.
foiutudme ferut.foztes enim effe videnf z qui «ppter fu
rorem ut fere ad infurgetes ferunf quoniaj z foztes ira/
fcibiles funt mobile enim fitroz ad piculum.vnde z IDo
merus.Uirtutem.i.foztitudme immitte furoru? virtute
in furore erige.£t foztes per nares eyciebat ira z ebul/
liut fanguinem tpfarn #o pcupifcetiajflgre eftimo amo
rem oiuinum.CT1k0Sir£2[ tagit fluuios currus z
rotas que conexa legunf angelis ficoices.fgnea qde?
flumina fignt osumosjzmotue coptofam ipfius z no oe
fiaetem affluetta oonatee z vtuifka nutrietes fecudita'
te.£t tagit ouo que funt in flumtne.f.fluxus continuus
qui notat abudatiam oono£ celeftiu z irrigationem ex
m bccima »
bumido refrigerate qb inducit fecuditatem.£urriis au
rem fignt piuctiuam limtlitudinurocietate.nam in cur/
rupiugtf rota roteequalis altitudinis z magnitudims
ad fubueheda onera.Sk angeli eiufde ozdims mimfte
rium pagedum fui ozdinis piugunf .iRote autem pena
te qdem cum ftnt in ea que funt ante pfpectu iucouerft/
biliter z iftexibiliter eiites per rectam z iufta viam (igni
ficat exeutis opationis earum virtute in eade fine fluxu
z recte fectam via fimul oium earii itellectuali rotatu fu'
permudane Directo.lDoc eft gp rote penate uelocitatem
opum fignt que opa femp fuiit in pfpectu angelice pul
detie fine Declinatione z flexu a recta z iufta via ita m tu
tellectus rotatus fm cuius roern fupmiidana ab eodem
in idem uenies in recte fectam via Dirigar .lfrzimo enis
per impium opus exit a o eo z oirectm fm fozmaj utilis
z honefti iteru redit in laude z gltarn impantis.Uel ali
ter ignee ftqdem z oeifbzmes rote reuelationes quafda
habet circa idem ipfuj optimu femp mobili motu.reue'
lationes^ofecretoxmaiufeftatioue? cuciifubiectaru;
reductione z altaru illuminationu in ea que fubiecta fu t
Deductiua pfecttone.£t tagit ©to° Duplice rotationem
fim gj rota Dkifee in medio rote.f.vua rotationem cir/
ca thzomi oei f m qx uoluunf femp circa idem ipfum op
timum ab optimo* fmcipio per optimus gubernatore m
opiimufinem.£tfm^reuoluiltfeapmo per inferto'
ra rurfus in frnutm oeductiua pfectione.Ultimo tangit
gaudium angelo^ Dices qz celeftes effemie acceptrices
oiuo non funt eius que ffm nos poflibilu Delectationi?»
/Congaudere autem Dicunf d eo pdito?z inuetioiie luxta
Deifozmem epulatione z etiam impzouidetta z falute in
Deum redeiittu oeifozmitate z incozrupttonis leuciam?
illam beueflcietia z ineffabilem epulates in cuius parti
cipatione Tepefacti funt viri fanat per oeificos oiuitia'
rum illuminationu fupaduetus . Sed qz iam multa oc
beatis angelis oicta funt De ignoratis petamus uemasi»
De bene autem Dictis gre reteranf oeo.Gicimus enim
cum beato ©ionyfto qz quoru qdem fupmudanam fc V
entiam ignoramus ui ipiis nos alium ducis Ductorum
Decetem oelideramus.iQuedam aute tanqs oietts eque
patena pterimllmus comefurattoiu Termonis .putdeies
z fup nos fecretum ftleimo honortticantes.
CfjOe ftatu malox angelo^. Oo Decima.
i0nfcqucntcr £r anfe'
c undum eft ad flatum malo# angeloruj
£t querunf tria.f.oe cafu Demonum.?
De ozditubus eorum.? De exercitio ten
tationum eo# circa boies.CiT.Grca p:j/
mu; querunf fex . Ouo# pmum eft quis cecidiumpzo
pterquid cecidit. jm a quo cecidit.4m eft per que oeie'
ctus eft.?,n quado cecidit.6m m quid cecidit.CTGrca p
mum horum querunf tria.i^uoru ^mum eft utrum fn
periores uel interiores fuerint angeli cadetes.*"1 utruj
vnus eorum alijsfuam uoluntatempfuaferiuuelqlibet
eorum jzpzia uoluntate ceciderit. 3m utrum fuum cafuj
pzefcire potuerint.
CT©e cafu oemonum Hn fupertores uel ifertores ce/
ciderinr.Srticulus pzimus.
, piimum borum pzo//
cedtffic.iBicit 0zego°in homelia 3fccefferut
ad iefum publicani ?c.tractas illud uerbum.Su ligna/
culum liniilitudinis plenus fapientia ? pertectus oeco/
re in oeluijs paradift oei fuifti lic.CTinotadum ^ ange
lus non ad Itmilitudinem oei factus fed lignaculum W'
militudims oei oicifzut quo in eo fubtilioz eft natura ea
in illo imago oei ftmtlius iniinueturexpzeffa.OLuo ut
loco mox fubditur. Omnis lapis pzeciofus operimen/
tum tuum, Sardius theopaaus iafpis cnfcluus onix
<3
|&:imepaitfsl5me
* berillus japWrue carbffculuss fmaragdus.ficce noue
Dirit noia laptdu q: pfecto none funt ordines angelo#*
qbus nimirum ordinibus illo# £mus angelus iaeo ov
natus z optus extitinq: oum ciictis agminibus angelo#
prelatus ell ex eo# coparatione dario: fuit.(E*3te inv^a
ia fup illud Ouomo cecidifli lucifer qui mane oriebaris
Dicit glofa Dionvfij.Diabolusin exordio mudi creat0
z inter angelos gltofus JDoc idem videf per ronem qa
in celu trinitatis akederezeffe Itmilis oeo alttflimo co'
cupiuit nimis ut oicit Sug0. Delectatus in propria pub
cbritudme z tata aut altitudine non ejctolleret parua pul
cb:itudoergovidefcpfupioribu8fuerit.|irS5£Oin.
Damafcenus in *° lt° 40 cap°.j£x angelicis vir
nittbus que perat terreilri o:dmi z cui terre cuftodia co
mifla a oeo erat no natura malus factus fed bonus ejci'
flens z in bono genitus z nequacft in feipo a conditore
malicie femita bfis 110 ferens illuminatione z bonorem
qua ipfi codito: largitus fuerat liber fui arbitrij electioe
uerfus ell ab eo qd£m nam e ll in id qd pter nam ♦ £#
bo : accipit q? angelus cades oe inferioribus futt.f>m o:
dine enim bierarcbie fupiores angeli no pfunt terreilri
ordtni.CTJtt videf op qdam fuerint oe fupioribus.z q
dam oe i nferioribus.z qda oe medijs.q: ita oicit cornu
nis fentetia cp no vnus cborus ceciderit fed oe quolibet
cboro ad ,ppo:tione vnius fim q; etiam aflumunf botes*
CTJteapfus noiatquofdaoe media bierarcbia ad ep!3.
ultimo oices.qm non ell nobis colluctatio aduerfus car
nem z fangutne tmrfed aduerfus pncipee z ptates z ad
uerfus mudt rectores tenebrarii baru.CTSolutio 0 ice/
dum cp2tug°tagitbacquelliotiein ix°fup genefim ad
lr am.-r ptenit ea eo q? neutra pars fufficieter .pbari pot*
Scdm tn quofda fanctos z ooctores modernos oe quo
libet ordine qda ceciderut inter quos fuit vnus excelli'
o: oe quo ,ppter pulchritudine fuam in 3ob oicif.cp tpe
^ncipiii viarii o ei ell,? lucifer appellaf in vfaia.? ligna'
culu filitudiiiis oei in £secbtele.C[7»Qb ergo obijcif oe
Damafceno q? terreilri ordini perat.Dicedii 31 no pfu'
it ut minifleri mediate miniilras circa terrenarf; ut per
quem oefcediit illuminationes ad ordines medie z infi
me bierarcbie que pfuntterrellribus.GT&d id aut qd
obijcif qjfim numerii cadetiu aflumunf boies.Diceduj
giboiesaflumunfinquelibetordine angelo#fed bui°
aflumptioms no ell caufa rellaurationis ruine angelice
qr Ii angelus no cecidilfet adbuc bo fuiflet glificatus? af
fumptusfm oiuerlitate ordimi:? ppter boc no tot tm af
fumunf quot angeli ceciderut fed multo plures.15 autej
cafus non fit caufa afliimptionis botum tii ejcalfumptio
neboium plegturreflam-attoruineangelo#.^^0*0
, fecundo queritur Qtrurn
vnus eo# alijs fua uolutate pfnaferiuuel qlibet
eo#,pp:ia uolutate ceciderit. £t videf q> vnus alijs 0 i/
bus pfuaferit.qr licut oicit Damafcenus i° lib° cap° 4°*
Simul atit cii eo euulfa ell z confecuta eum elt z cecidit
multitudo infinita eo# qui fub ipfo ordinati erat angelo
rum.Siaiit pfecuti funt eum ttlc ipfe fuit j>mus z alii e#
fualione eius cecideriit.lfroc ide videf per illud qd ba'
bef i apocbalipli u° cap°.c» cauda oraconis trabebat ter
til parte Ilellaru celi.£auda enim ut oicit glofa efl oece
ptio per qua celaf iniq uoltitas.itta videf <p Hellas boc
ell angelos traxerit Deceptione fue pfuafto’nis.£t 1? ide
videf oicere ^fidorus ficlucifer ille alijs maior non fo
Ius cecidit fed cu eo multi qui ei in malicia pfenferunt*
C73te ex moloquedt in eudgel’.£Hbat,i80cap0.3te ma/
ledicti tn igne eternu qui patus ell Diabolo z angelis ei°
filo enim oicunf angeli eius nili qr fue fualiont cdfenfe
riit.C^Scd -COinZlRH fi alijs fualit ergo £us ipe in
fe peccato cofenlitergo inter cofenfum eiuszcafum ali
qua media mora fuit.fm qua fualit alijs qd ell iucoue'
nies*C5^ fi alij angeli fuadetf pfenferut ergo per aliil
peccauerut.fed oicit 2lug° q? qui peccat per altu per ali
um pot redimi ‘Zficaltj angeli babere pnt redeptore qd
ell ptra fide.CTSed tuc querif iujta boc qre ttadm oa>
naf peccatu angeli pena eterna z no pctm bofs.vtdetur
enim q? locii penitetie bere oebeat/dtercp enim ange'
Ius. I .i bo liberi arbitrij eflr-r uterq*, nae intellectualis z
uterqj ad nam oei creatus.iDdfi cocedaf ptra oicit ©a
mafcen°20.li°40 cap°in fine.oportet fcire qm qd boibus
ell mors boc angelis ell cafue.poll cafum enim non ell
pnfa queadmodu nec boibus poli mortem.CT^olutio
otcedufalua meliori fnfa cp angeli 110 fualione alterius
peccauerut fed vnufqfqj^pria eligetia -z^ppria uolutate.
CJSd boc aut qd obijcif ^mo otcedu q; pfecutt fut euj
licut fecudarq pnctpale no licut an fuadete.C* 3d aliud
oicedii qi boc qd oicif in apocbalipfi oicif oe oracone p
fequete muliere boc ell eccfiam cuius cauda trabit ilei'
las boc ell fideles ad infidelitate z pctm z tta exponit glo
fa tbtdeSi aut oicaf qi Helle intelligunf angeli licut vi'
def exponere magr in fentetijsuuc cauda nibil alid ell
nili fubiectio ptatis.licut enim in bonis angelis illunii/
natio oefcedit a fupiorib0 in iferioresuta etiam uolutas
f niq refultabat in pncipe malo# cui inique uolutaji infe
riores no p fualione aliqua fed „ppria electione cofenfe
ruuqr puenies eis videbaf ut ille in mote teilameti afce
deretz filis alttifimo eflficeref «fic etia intelligif qd oe yfi
doro obijcif. CT2ld id qd obijcif oe euang oicedu cp ire
feriores oemones oicunf angeli luciferi ^>pter Ibiectio
nem z obedietia qr et obfequunf ad expletione fue ini'
que uoIutatis.C^Sd id qd iuxta boc querif oiceduj cp
inulte funt rduee qre angelus llatirnoanaf ino bo.ex
qbus tres ad pns fufTiciat,iQuaru pma ell angelus ire
itellectu oeiformt creatus no ,pgredif ad butndine) per
cognitione fpeculi z enigmatts fed iuxta oeu creatus ut
oicit Bug°in li° pfeifionu.ad btitudiue no indiguit nili
pfirmatione z puerfione ad oeu.-z ideo cu ois peuiteua
fit oe rone vie auerfio eius no potuit bcre pniam fed ex
trema oanatione.llpomo autfactus ell in via ut. per fpe'
culu z enigma ,pficeret in cognitione butudinis z ideo
peccato eius pgruit penitaia.z* ro ell quaj tagit Sug°
qr tota natura bumana in incipio fui per cafum Deperi
erat no aut tota natura angeli z ideo ne bo fruflra creat0
fuifietadimagineoeicumbtitudtnead qua creat0 erat
no pcipet per potetia reuocaf ell qr qnato excufabilt'
us ell pctm tato nenia oignius.excufabilins aut ell qua
to peccans ell infirmior.mfirmio: aut ell bomo qj ange
lus z ideo bomo fufceptiuus efl penitetie angelus autej
non.iQuedam autem alie rationes ponuntur in quelli
one oe incarnatione* C*Srticulu830.
, t£rtio queritur atrum cafuj
fuum prefeirepotuermu ponanf rones anfel
mi in libro oe cafu oiaboliXotinges fuit z potuit no ee
fi fcietiaaccipiaf pro illa cum certa rone altqd intelligif
pilat cp non potuit pfeire eafum.£t bec ratio fnndaf fiy
per boc qd babef in fine pmi pbiermenias.ubi oicif ire
bijs que funt z que facta funtnecefie ell affirmationem
uel negatione ueramueltaifam ee.in lingularibus ^0
z futuris no.fimihter z fup boc qd oicif in ^mo pollet
® fcire opinamur vnuquodqjfimpltciter fed no fopb i'
ffico modo qd ell fim accides cum caufam arbitramur
cognofcere,ppter qua res efl:z quonia illius ell caufa «
non efl pungere boc aliter fe babere.iCSed tunc que
rif utrum eflimattone uel opiuiotiem oe cafu potuerint
babere.£t oifputat Snfelmus q> 110 iupdictolibro fic
per oeductione ad ipo(Tibile*Si adbuc in bona uoluta
te ilis pfeiebat fe cafuru.aut uolebat q> ita fieret.aut no
uolebat.fj fi cupfcia uolutate bebataliqn cadendo iam
tpfa mala uolutate ceciderat no g uoledo cecidere prius
Be 4" coequeufe
fduft fe cafuru 7 nolebat tatu mtfer erat ooledo quitu*
itare uolebauaut tlto iuftio: erat quatu? Itare uolebat z
quo erat iuftio: eo oebebat efle felicioz.ergo fi nolendo
pjefctebat fe cafurum taco erat imferio: quato oebuit ef
fe felicio: qb non oftendit.C Jtem ibide eit % aliud qb
mii?i oftedit nullo modo eum ante fua p:cfciuifie puari
cationem/illepe aut coacti putautfiet autlpotaiieaj.S*
nec ullatenus erat vndefe cogi aliquido fufpicaref ne
qjdiuuoluitmueritatepfeuerare nullo modo putauit
fe fola uolutate illam oeferturti.Cum enim rectam uo'
lutate babuerit in bacipfa recta uokitate pfeuerare uolu
it q? aliter recta non rutilet que ,ppter uoledo tenere pfe
ueranter qb tenebat nullo modo video vude potmfiet
uel fufpicart nulla alia accedete caufa fola fe illam defer
turum uolutate.lBon igif iilu* fciuilfe oico q: pofiet nui
tare uolutatem qua tenebar.fed otco non potuifle illum
putaretq: aliquido omni alia celfante cauft fpote muta
r et uolutate quam pfeuerater tenere uolebat.C” f ra/
tio 3f nfelmi eit Ipec.Si fciutlfet aut peccafiet aut non.fi
pjeuifa tata pena nulla indigetia z nulla re cogente pec
eaflet tato magie penituilfet no ergo bec pfciena illi tp
pediebat.0b fi non peccafiet aut fola uolutate non pec
eafiet aut timore penetfedquonia peccatu non cauiflet
folo amore iuiticie ipfo ope mimftrautt. i5i#o timore
cauiflet non eftetiuftus qb eit cotra fnppofitu ab anfel
mo.q: ipfe fupponit q? angeli ante cofirmatione iulti z
in gfa fuerut.C"0ed ptra boc videf elfe q: pfcietia oei
©emaloefircejcpzefcietiapotefle reuelatio ergocus oe
na potuerttreuelare f>mo angelo cafnm fuum £musan
gelus ipfutn potuit pfcire. C *£>:eterea querif utru ma
fus angelus ante lapfum fciuertt fe no oebere oe flecti a
bono in quo erat.fiBt videf q? ficantellectualts enim fu
it nature cum intellectu oeifcumi ergo fciuit qd agedum
7qdnonagediierat7itafciuitno oebere Deflecti a bo'
no in quo erat.CETScd tuc ulterius utrum fciuertt tata
penam fequi oebere ad tale culpam fi fieret. £t videf qj>
fic.fciuit enim eum efle iultu; z fic vnicuiq; p:o meritis
retributum z per pfeques tatam pena talem culpam fe'
cuturam.cril^zeterea quertf ulterius utrum angelus
bonus confirmadus potuerit pfcire cafum mali angeli»
£t videf q? fic. Omne enim expedies ad pnianedu in
bono unie eft pfcire : fed aliena picula pfcita magis cau
tum faciut ergo z utile eft ea pzefcire z oeus nibtl abftra
jcit utilium ad ftadurn in bono ergo videf cp talem pfci'
entiam oedit eis oeus. £t bec eade* ratiojpbat cp malus
angelus oebuit pzefcire cafum fuum. C ifreterea non
videf incoueniesqb anfelmus fupponit p:o tncouent
enti.f.qr fi noledo ftare pjefciretcafum tuc iam mtfer ef
fet ooledo fe cafurum z fic pena miferie ooloris pcedej
ret culpam z fic puniret oeus ante peccatii.lboc inqj no
videf incouenienstq: oicif in Job.no pecca ui z in ama
ritudinibus moraf oculus meus. £t ons iefus cbaftus
penam fuftinuit qui peccatu no fecit nec inuetus eft oo'
Ius in ore eius.C Solutio confentiedum eft anfelmo
q? angelus malus nec potuit nec ocb uit pfcire cafu* fu-'
iim.CJHd pmum ergo qb ptra obycif oiceduj cp talis
reuelatio effet fim ,ppbetiam pfctetie z comumcauoms
que nunqjfine nroimplef arbitrio utotdt glofa fuper
ilfcaifbeu.Crt:>:ererea fctetia enim tollit mobilitatem
fiue flexibilitate a libo arbitrio ficut Ibieremie iS°»iR.e/
pente loquar aduerfum getem7 aduerfum regnum ut
eradices oeftruam z oifpdam illud.Si penitetiam ege
rit gens illa a malo fuo qb locutus fum aduerfus ea:aga
z ego penitetia fup malli qb ego cogitaui ut facerem ei
z fubito loquar oe gete z oe regno illo ut edifice z piate*
Illud.Si fecit malu in oculis meis ut non audiat uoce*
meaipenitetia agam fup bono qb locutus fum ut facere
ei.ftTSd id qb cofequeter querif cofentiedum eft cp p
pter vigore intellectus fciuit fe oebere pmanere in bo-’
0.0 beclma
66
no (n quo fuit.CT^ld id qb ulterius querif rudet Miu
felinus q? ejc rone iufttcie quam no ignorabat fciuit pe'
nam oebere fequi culpmfed tn eadem pena tore fecutu
ram no pfciuu.£t boc patet pluribus rombus quas ta
git Snfelmus btjs uerbis.i^uia ficut cerni eft fe oebere
puniri fi peccaret ignorare no potuit ita q: pimiretur.fi
peccaret fcire no oebuit q: eni* ronalis erat potuit itellP
ge qm iufte fi peccaret puniref.S* qiu iudicia oei abpf
fus multa z inueftigabiles vte eius nequit copzebedere
an oeus faceret qb iufte facere poflet.S, z fiqs oicat q>
nullatenus potuit credere oeii creatura, fuarn ,ppter p:o
p:iam culpa oauaturii quam tita bonitate fecerat pfer'
«m cum nullu ejceplu iufticie ulcifcetis in iufticia pzecef
fiflets cerni eetnume^ in quo illi facti erat qui oeo frut
oeberet tita faptetia ee pfcini ut ficut nibil fupfluii l?abe
bat ita (inuliter pfectus eflet.Hlec tam pdaru* opus oei
epaliqua parte pmafurii impfectummec ulla rone fcire
pottuffet fi bomo iam factus erat oeii bumana naturam
p:o angelica uel angelica p:o bumana fi caderet fubftk
tuturti fed potius utraqj in id ad qb facta erat p:o fe no
p:o alia reftituturii.aut fi factus nodum erat bomo mub
to mitius ad fubllitutione alterius nature putaret illum
efie facicdum.Si inqj boc aliqs oicat que incotienietia
eft quafi oicat niftla.CTSd ftlud qb ulterius querif ut?
bonus angelus potuerit uel oebuerit pfcire cafum ma'
li angeli.aftefpodet anfelmus q? no fic oices.qp no pof'
fet nec oeberet ptenere penam quam pfciuifiet.ficut er'
gofolus amo: iufticie ita folum odium pene fufFiceret
ad nonpeccadum.Btiasigif babuilfetcaufas non pec
eandi.vnambonefta.alteramno boneftam siitutilem
fcilicet amorem iulticie:z odium pene.inam no bone'
ftuin eft folo odio pene no peccare : z ad no peccadum
inutile eft odium pene ubi folus amo: iufticie fufficit z
laudabilio: eft iufticia feruata ex folo amore iufticie qj fi
pmixtim feruaref etiaj ejc odio pene. £t ita patet cp neu
ter potuit aut oebuit pfcire cafum z penam. I* enim peri
culum puifuni quadoqj reddit cautum rame uifticiam
feruatam facit fermlem z mimis laudabile.CU 2ld ulti'
mnmrndetHnfelmusfic oices.non eft eadem ratio iu
boibus s in angelo illo. iDoium enim natura .ppter pec
catum bmi paretis iniuimerabiliuiiicomodorum tacta
eftpainbilisexquapaflibilitate multis modis grano'
bisoperaf incomiptibilitate.ille^oadbuc nullo pecca
to p:ecedete nullius mali meruerat paltionem.^ln qui
dam oiciit q? ouplex eft pena ,pinoues z fu(focas.]p>:o'
moueiis eft que ualet ad mentum z bac quadoqj oeus
infligit fine culpa.Oolo: atit oe cafu cum fit pena fuffo'
cas m angelum ante peccatu cadere non potuit.dbeli'
ustamepot oici q? pena fempfeqtur culpam uel natu'
re uel pfone.quicuqj enim bomo patif feqturex p:ima
culpa nature quicqd patif 7 non pione quam paiTibili'
tatem cb:iftus babuuafliimptam non cotractam.vnde
mbil ,pbibet aliquem boiemfuftinere penam line cui'
pa pfonefednonfineculpanature.ficenim non eft in
angelis q: angeli pucipium nature babet non vnum an
gelum ficutfupza Determinatum eft:7ideocum pena fit
effectus culpe z non pofTit efie effectus culpe fim natura
opozteret ap fit effectus culpe pfonalis z ideo culpa eiuf
dem angeli opo:tuitp:ecedere penam ipfius.£tbocex
p:eflius in queftioue oe paftibne cbzifti inueutmr.
Cinoe queritur tx*
o pterquid cecidit. fi£t queruuftria.f.quid
appetijt.gScquod p:imuin eius peccatu*
fuit.£t tertio que pzimi peccati caufa.
Corticulus 4°.
„ B pzimum pwce-Jimrfic.
©icitur yfaie Jn celum cofcendam fup:a
i 4
‘Jjbtfme partte fiimme
aftra celi eraltabo folium meum.Ubi oicit glofa.in fir
mameto erat in celii ubi oei folium cupiebat afcendere
ergo videf q> appetebat equalitate oet q: celum in quo
eft oei folium efi eminetia trinitatis.CJ3i€m in e;ecbl
elez7°.ll?ec oicitons oeus eo qKleuatum eft co: tuum
ficut co: oei idcirco ecce ego adducam fup te alienos ro
buft tlfimos gemi % nudabut gladios fuos fup pulcb:itu
din e fapie tue * colluet oecore tuti interficiet z oetrabcnt
z morieris in interitu occtforti in co:de maris, CU3tem
2fug° oicit q> Diabolus uoluit ee ficut oeus ergo eqlita/
tetn oet sppetijt4F1f^terea boc ide videf per ronem.
Etenim lucifer alcto: fuit iter angelos z cupiebat altius
afcedere cii no eet altio: magnitudo nifi oei non poterat
appetere nili eqlitate illius altitudinis qua in oeo vide/
bar.CT Sed ptra eft obiectio 2fnfelmt lic.Si oeus non
pot cogitari litft ita folus ut nullus illi filis polfit cogita/
ri quomo potuit Diabolus uelle qd non potuit cogitare
no enim ita obtufe metis erat ut nibil aliud o eo file cogi
tari poffit nefctret. 3nfelm° in monolodiii oicit
iTredtmus te aliqd quo nibil maius cogitari pot.fiSt ibi
dem ,pbat q? nibil fibi eqle cogitari pot fed qd non cogi
taf no appettf ergo Diabolus no potuit appetere eqlita/
rem oei qua no potuit cogitare.C3^ per rone in li°oe
caulis otcif.qj ois intelligetia intelligit eentia fuaj.ergo
angelus cu fit intelligetia fui eentia intellejrit* tota-tota
aut eentia oei intelligi no pot q: aliter cdp:ebederef.qd
efl ptra 2fugm * nibil oefiderar nifi qd itelligif ergo oia
bolus nd appetijt aliqd qd eft ut tota eentia oiuina* ita
no appetijt eqlitate oei.$T3K iDainafcenus in f>mo li°
cap°iS0.iTtrcufcriptibileqde5efiqdloco ueltpe uelco
piebefione cop:ebedtf.icircufcriptibile #o efl qd nullo
bor ptinefrergo incirciifcriptibilis qde efl folus oeus fi
ne jonctpio * fine fine eas * oia ptines * nulla copreben
fione ptentus.Solus enim efl mcoptebefibtlis * inter/
minabilis a nullo ptetue uel cognit0 ipfe #o folus fuiip
itus efi pteplato:. j£jc boc accipif q> eqle oei no pot intel
ligt a creatura * per pus nec appeti.Si aliqe Dicae fo:te
uoliitas impofiibiliu efl ficut videf ariftoteles Dicere
in 3° etbt9 fic.Sed neqj uolutas eligetia efi.* fi ee ,ppue
videaf eligetia qde enim noefi ipofiibiliu.£tfiqs cijce
rit.f.tp eligetia fitipofitbiliu videbif ee oemesmoliitatis
aut efi i poflibiliu uerbi gr a imojtalitatis:* ita Diabolus
potuit uelle ipofiibtle . Si inqj fic oicaf cotra ipofiibtle
otcif ouob° modis.f.ipofiibile ad bndii per opus.* inv
pofiibtle qd efi fpes falli fiue ipofiibtle ad itelitgedu.£u
igiffim pl?m tm ouo moueltappettcu.f.iutellect0 *fan/
tafia no erit appetibile qd efi ipofiibtle intellectui * fan/
tafietaleautefteqlitas oeiut,pbat2[iig0.ergo non erit
appetibilts.iDictu aut p!5i intelligif oe impofiibili ad ba
bedti per opus qdtri eft incoptebefibile per itellectum.
<Pfc:eterea I3 fimpfim uolutas fitipofiibiliutnuolun
tas cu eligetia iiunqj efi impofiibiltii.aliter enim eligen
lia eet impoflibiliu qd tmptobat a pbo.uolutas aute oe/
monis fuit cu eligetia eo # vtdebaf mtt ad babedu per
opus illud qd appetijt.Cribteterea oicit 2fug° in li°oe
cafu oemonu.qi appetijt boc ad qd puenifiet fi fietifieti
fed ad eqlitate oei nunqj puenifiet ergo nimqjilla appe
ifit.CT3^ Snfelmus.uutd id fuerit qd appetijt no vi/
deo fs qcqd fuerit fuffieit fcire q? fuit altqd ad qo crefce/
re potuerut qd no accepertit qn funt creati ut ad tlld fuo
merito ^ficereufij: boc acciptr q? per meritu accepilfet
oemoites boc qd an uoluenit boc aut no efi eqlitas oei
ergo no appetijt eqlitate oet. 6^»
ad Ifam.ractns cotinuo Uiciter.f.a luce ueritatis fe auer/
fit fupbia tumidus * ,pp:te ptltis oelectatioe oepuatus
ergovidef qjappetut accelere in ^p:ta ptateJoocidej
videf oicere btiis uScrnardus 170 fimone fup catica fic*
Ifbotuit ptmgere fi tn incredibile no putaf plenti fapia z
pfectu oecore boiespfcirepotuifiet futuros etia *^fe/
cturos no impare? gliam.fed fi fctuftln oei uerbo abfi®
oubio vidit * in Ituore fuo iuidit * molit0 efi bcre fubie/
ctosfocios Dedignatus iferiores.funtinqt iferiores na
tura no oebet ee pctues nec eqles in glia.sBjc boc accipi
tur q? appetijt fibi ee fubiectos qui ad eide gltam creata
fu eriit.£t ita patet q> appetijt excellere in ptlte.CET 3te5
•J3ern°tractls illud ftbu.Sedebo in mote tefiameti *c.
tloluit altiflimt per vim filitudinen obtine fi queadmo/
dii ipfe fup cberubin fedes gubernat oem angelici cre/
aturl ita * ipfe alter federet regeretqs genus bumanuj
abfit.iuiqtate meditatus efi in cubili fuo metita efi iniq
tas fibi.idx bys patet q ? no appetijt eqlitate oet fed tm p
fecttoue ptltisfup fubiectos. $ITSed 15
tterii videf qj boc appetedo no videf peccafie.ptes enij
btitudinis funt pfectu pofle * pfectii fcire * pfecta bont/
tas.cii igif creatus fuerit ad appetedii btitudine non vi'
def peccafieappetedo ptes ipfius.<ET 3^ 3°anes.Sci/
mns qtn cii appueritfimiles ei erimus.ergo multo ma
gis a ngeius potuit ee ei fimilie * ita no peecauit appete
do filttudine illi fed potius merutt.dJ llbreterea videf
cpuerifiime appetijt eqlitate oei qibtttudoefi pftlsejc
comodis quitu appetijt ois ronalis creaturatergo tanto
magis appetit quito magis cognofcit* majrime majei/
mltfed majeima efi illa que efi oei ergo majrime appe/
tit illam eqlitate oei. iflec videf ee $>tra boc qd oicit Qn*
felmus.f.q? nibil itelligibile fit eqle oeo q: ouplr itelligi
tur aliqd.f. fim fciam q: * fim fciam qdtn intelligimus
firn fciam q: fcimus enim q: iiicdptebefibilis * iinmefa
efi btitudo oei.JDec aut fcietta fuffieit ad mouedu appe/
litus ergo lucifer eqlitate oei potuit appete.CET Solutio
Dicimus pfentiedo fanetis fup:a iductis.qj Diabolus nf
btl appetijt nifi btitudine ad qui puenifiet fi fietifiet : f$
in btitudine tria funt ut Dictu eft.f.pfecta ptls * perfecta
fcientia * pfecta bonitas.* appetibile angeli fuit btitudo
fim pfectione ptltis no pfiderata fcia * bonitate,2lppeti
bile aut £>mi bois fuit btitudo fim ptectione fcie no cofi/
derataptate*bonitate.£tappetibtleanticbJiftt erit btl
tudo fim pfectione bonitatis nd ^fiderata ptlte*fcietia*
<ld qliter ueru fit fic pot mtelligi.CEr^fd pfectione pta
tis tria ejrigunf.fiut a fe * no ab alio babeaf.* ut babeaf
fiatim * nd pficiaf ad el pe r meritu.* ut in fubiectis per
ptlte alterius refiftetil nd tnueniat.lDec eade tria ejrigil
tur ad pfectione fcietie * bonttatis.f.ut a fe fetetia babeaf
* nd per meritu ejcpectef:* ut no babeat refiftetil in fci/
bilibus.* boc efi qd Dixit oemon.gSritts ficut oy fetetes
bonu*malu.Sil’iteroe bonitate.Cloletemm anticbti
ftus a fe babere bonitate * fiatim zno per meritu ejepe/
ctare.* q? in bonitate nibil fibi fit coparabile.£t boc efi
qd oicit aptus oe ipfo.q? fup omne ejctollef qd uocatur
oeus aut qd colif.CSiaut queraf quomo fim boc ue/
rum fit qd oicit anfelmus.qj appetijt ad qd puenifiet fi
fietifiet.fDicedu q) ad ptltein fim fe uenifiet fed ad mo>
dum ptltis non.f.q? a fe * fine meritis fiatim babuifiet:
babuifiet enim ptltem a oeo * ejc.pfecto meriti non fia
tim * ideo nd in appetibili fed in mo appetedi peccatu;
fuit. £jc boc etil patet qualiter uoluerit ee' fimilis oeo in
babedo ptltem pfecta ficut oeus. £t boc efi qd oicit Mn
felmus tn lib:o oe cafu oemonis.qcqd babebat oebe/
bat uelle.uoluit igif aliqd qd nd babebat nec tunc uelle
oebebat.ficut eua uolutt fimilis ee oeo p:iufq3 oeus boc
uellet nibil aliud uelle poterat nifi tufticil * cdinodiltejc
comodis enim btitudo pilat qui vult ois ronalis natu/
ra.iufticil #0 uoledo peccare non potuitjpeccauit ergo
uoledo aliqd comodii qd no babebat nec tunc uelle oe/
buit qd tn ad augmetu beatitudinis illi ee potuit plus er
go aliquid 93 acceperatino:dinate uolendo uoliitatem
fuam extra tufticiam ejctedtt.St cum boc uoluit qd oe/
us illum uelle nolebat inotdmate uolutt fimilis ee oeo.
£t per boc patet folutio ad prima quatuo:.per tale em;
i Bc 40! coequeuis
uoluntate no tm «oluit effe flititlto oeo fed etiam maioi
fim aligd.Unde 2tiifeimus etiam li «oluit eiTe par oeo
ied aligd minue o eo contra uoluntate oei :i?oc etia ipfe
uoluit inordinate eiTe fimilts oeo:quia ,pp:ta uoluntate
que nulli fubdita fuit uoluitaligd.Sohus enim oei effe
sebet fic,pp:ia uoluntate uelle aliquid ut fupiorem no
fequaf uolimtate.no folii aut uoliut effe equalis oeo q:
prefumpfit bere ,pp:ia uoluntateffed etia; maio: uoluit
dfe uolendo qb oeus illum uelle nolebat qrii uolunta'
tem fuam fup:a oei uoluntatem pofutt.£p bijs patet fo
lutio ad oia pter quatuo: ultima.CT 3d quo?:p:imu ot
cendu eft cp in appetibili non fuit peccatu fed in modo
appetedi.C"$d 1,noiccdu cp fimiles ei erimus per par
ticipatione beatitudiuis fue z no per bere et iiobtfipfis.
iDicut tante quida q? elt limilitudo egperatie (tue pari/'
tatis,? ftmtlttudo mutationis fiue reputationis,? primo
mo no erimus ei limiles z illa ftmilttudine appetgt oia
bolus.i00erimus ei limiles ? illa no appeti jt.<£j ad
Dkedu; q; appetitus eft ouplejc.f.nalts z appetitus cus
eligetia.nalis atit firn 2fnfelmii.inec bonus nec malus
eft z ille crefatfim qualitate appetibilis,appetitus aute
cu; eligetia no ejctedit fe ejctra id q b appetere sebet. £t
S?oc cotingit q: ut oicit pljus eligetia eft cum intellectu %
rone, £t fim iHnfelmu limttaf a iufticia z ifte appetitus
no crefcit nili quatu fe ejctedunt rones iuris z b onefti.
Ikoffet m aliter o ici q? uterqj appetitus crefatfim rone
appetibllisffed ifte fecudus no eft impoflibiliu; z ideo
no appetit beatitudme oino equale oeo.CS d ultimu
oicedum q> ueru eft cp feta quia fufficit ad mouedii ap'
petitu.fed q: appetitus oentonis fuit appetitus cum eli
gentia ideo non potuit elfe impoifibilium ut oictu5eft
fed potius in id ad quod aptus erat oemon z quod \}V
buiflet Ii ftetiffet. Cuniculus s°.
, £cundo queritur qb fuit
primu; peccatu otaboli.£t videf gp fupbia per
illa auctoritate Suguftini fupra iducta Ubi oicit cp fuit
fupbia tumidus z ,pp:ie pratis oelectatione oeprauat0.
Similiter per illud eccleliaftici iuitiii ofs peccati fupbia
qb ejeponit 3'ug° in n° fup geneiim ad Iram.oe primo
peto oemonis z bois q? initui fuit ois peccati. i\33lcm
a6ern°i7°f mone fup canttca.in celo pcepit Dolorem z
in paradifo pepit miqtate;.,plcm malicie morte inuidie
z erunaru oiurn prima parens eft fupbia.nam? li inuP
dia Diaboli mors mtroiuit in orbem terram initiii tii ois
peccati eft fupbia.(U3tem videf per ronem.appetitus
enim ptatis eft appetitus ejccellenrie.appetitus aut ey
cellentie eft fupbia.ergo appetitus ptatis eft fupbia.fed
appetitus ptatis (amue fuit appetitus oemonis.ergo fu
perbia fiwjjmii peccatu Demonis.C3em Sug^inu*
fup geneiim ad Iram qii oeiecerit fupbia oiaboltl ut na
tura fua bona p:aua uoluntate puerteret feriptura non
oicit.attame factu; fuilfe z eje bac bomini eum inuidiffe
ratio manifefta oedarat.Jn promptu enim eft omnib0
bec intuettbus no eje inuideria fupbia; nafci fed potius
inuidetia eje fupbia.fT Sed cotra oicit apliis ad tbimo
tbeu; cp radijc oiurn malo?: eft auaricia.£t addit 2lug°
S?ac enim z Diabolus cecidit qui utiq; non amauit pecu
nia; fed .ppria ptatem jainde puerfus fui amore prtuat
fanctafocietateturbidu fpmeiiq; coartat nuferiailper
Iniquitate fatiari cupictem.3tem videf cp inobedtentia
fiiit panni peccatii per auctoritate Hnfelmi fup:a polita
fcil;qi uoluntate fua fupia uoluntate oeipofuitc^piia
uoluntate bere pfumpfit.C^requida obijeiunt fic.an
gelus cy. plideratione fue pulcbatudinis ut oictf iu e;e
cbielepeccauit-r cqterre oebuit op oe fua pukbiitudine
no tumefeeret z no cotulit ergo ainifit i ftc omiftio fuit
pamii peccatii eius.CC 3Ie5 ratio tenef regere in facie'
dum z tunc non re.rit ergo omifit,C7 Solutio Dicimus
m t>edma *•
3ug mgp fupbia fuit pamu peccatu oemoms.-z ey fu
perbia nata eft tnutdia que oeiecit boiem.Uude2tug°
oicit in ltb:o oe pflictu vitioy z vimmi.q; oeiilfimis pu
tamustn terra fupbie tenebas limiinuolui li potuit in
celo ftella que mane ortebaf per fupbiam lucis fue glo
bos amittere.CT3te,u *« u°fup geneiim ad lra;.3nui'
dia fequif fupbia no pcedit.no enim caufa fupbiedi eft
Inuidiafedcaufa inuidedi fuperbiaXu; igtf fuperbia
fit amo: ejccellentie ,ppae:inuidia #o iit odium felicita
tis aliene:fed vnde nafcif fatis iu promptu eft . amado
enim quifq; ejccellentia fuam uel paribus iuuidet q> el
coequeuf.uel fupioribus cp eis no coequaf.uel inferio
ribus ne fibi coequenf.fupbiedo igif uiuidus no tnui'
dedo quifqjfitfupbus.lDoc ide oicifm pfalo.illon ne
niat nubi pes fupbie a manus peccatoris non moueat
me ibi ceciderut qui opanf iniquitate; ejrpulli finit uec
potuerut ftare.CCSu notandu q> fupbia oicif trib0mo
dis.vno°grialiter.f.appetitus altitudinis tnquocuq;^
bec fupbia^ppae o: tumoafim q? 0:ego°oicit.qj tumo:
metis eft obftaculii ueritatis. £t oiftinguit quatuo: fpe
cies tumoris que notanf in boc uerfu . £y fe pro meri'
tis falfo plus oibus inrtam.2llio0oicif adbuc fpecialius
fim g? oicif amo: ,pp:u boni in rone puerfionis a Deo p
boc emmqj auertit a Deo induit quadi rone; fuperbie
z bec fupbia no eft fpeciale peccatu fed initiu ois pecca
ti: z bec etiam fupbia Dicif pes fupbietq: ibi f>mo ftat ini
quitas qn manus peccatoris mouet peccantem.Semo
modo Dicif rpecialilfime fupbia appentus ejccelletie in
ptate ad Dignitate pertinete z boc eft fpeciale peccatum
z f>mu peccatu oemome.$C Silr auaricia oictf ouob°
modis grialiter z fpecialr.gnaliter nimius amo: proprg
boni * bec non Differt a fupbia grialiflime Dicta nilt p:o
tato cp fupbia oicif amo: ille iquatuauertti a Deo.&ua
ricia '$o tnquatu cduertit ad bonu cornuta bile z fic aua
ricta Dicta eft radijc peccati z no fpeciale peccatu. Sebo
mo oicif auaricia fpeciafr nimius amo: pecunie uel bo
nor fortuite z boc no fuit primum peccatu m oemonis.
CJ atit boc ueru fit accipif ab 2tug° in n°fup gene/
fim ad Ifam.dlbcnto initiu ois peccati fupbia feriptura
Diffinit oices initiu; ois peccati fupbia cuiufmodi tefti'
monto no inconuenieteraptaf illud qbaplus ait radijc
oiurn malo?: eftauaricia.fi auaricia gnale intelligamus
qua quifq; appetit quid amplius q; opo:tet(ppter epcel
lentia fua z queda ,pp:ie rei amore cui fapieter nomen
latina lingua indidit cum appellauit priuatu qb potius
a oecremeto q; ab incremeto Dictu elucetrois enim p:i/.
uatio minuit vnde itaq; vult eminere fupbia inde in an
gufttae egeftatcq; oetrudif cum a cornum ad proprium
Danofo fui amore redigif .Specialis autem eft auaricia
que ufitatiueappellaf amo: pecunie cuius noie apfus
per fpecie genus figusulem auaricia nolebat intellig»
Dicedo oiurn malo?: radip eft auariaa.lDac enim z oia'
bolus cecidit qui no amauit pecunia fed (pp:ia; ptatem
^inde puerfus fui amorprtuat fanctafocietateturgidu
fpni euq; coartat mtferia ia; per iniquitate fua fatiari cu
ptete;.C IDucufq;funtuerba 2tuguftinimgbustria
notanf.f.folb eo?: que obiecta funte Diftinctio fupbie -z
auaricie z q?,pp:ia; ptatem appetijt oemon ficut in pnti
qone oetef minauimus.CJ2fd boc aut qb obycitur oe
Inobedietia oicedii q; vitia fpenrrronem bntafineuo
luntatis.vnde iuobedietia ronem bet a otemptu pcepti
Inquatu preceptii eft q? q: ptenere no intendebat ange
Ius ideo fpeciale z primu peccatu fuii nb fuit inobedie'
tiajfed pns z comune fim cp Hmbrolius Dicit oe oi pec'
cato cp eft priuatio legis Duime-zceleffru inobedientia
madato?:.C>e boc aut fufftcteiuius in tractatu oe pecca
tis oeterminabif.ursd id aut qb obijcif oe omsftione
okcdu q? ro illa fupponit falfum.f.qt no cotulerit.Dicit
enim Bnfelmus cp eppreffe tn quada auctoritate fup»
IMme partte fumme
inducta q> fciuft fe no oebere appetere quod appetyt!
boc no potuit fctre nili ejc collatione.CCr 5fd ultunuj oi
cedum® erro: fuit roni admsxtusXpfumptionis ipu/
nitatis licut fup:a in auctoritate 2fnfelmi patuit.bkaut
erro: (lue ignorltia no eft fpectale peccatu fed eft erro:
eligetie z inqfitionis uel tgnoratia pcedens omne pec'
catum fim qb oicit pbus in 30 etbtco?.q> ois malus ell
ignoras qua tn ignorltia fim eude pl>m no meref idui
getiam z mifiico:dta fed vituperui. dJZlrticulue 69.
, i£rtio queritur que^mipec/
cati caufa fuit cum enim ouo funt mouetia fim
pl?m3ntellect<,X. tfantafia.cicit pISus q? intellectus eft
femp rcctus:fantafia aut eft recta 1 110 rectaXed in ange
lo no eft nili intellectus ergo videf q> femp rectus.1! ita
nunqj mouet ad peccatu:1! (ic videf pp angelus non po
tuerit peccare per dm qua in fe babuerit.per cam aute
ejcteriore peccare no potuit : q: ejcterio: caufa no potuit
eum mouere ad opus nifi oeus:oeus aut 110 mouet ad
peccatu.CT3tem angelus fim natura intellectu? babet
ocitwme.mtellectus $0 oeifonnis eft fup funplices re
rum ueritates:ergo impolTtbilis eft ad Deceptionem : z
ita videf qt no moneat ad peccatu.CT^tem oicit^fug9
qinoeftcrededuj adamfptiahmete pditii boc putaffe
q? licut oeus fciens bonu5 z malum futurus eftet.fed itr
boc oecipi poterat q: credebat ueniale qb erat olnabt/
le:ergo multo minus crededu eft boc oe angelo qj fuit
oeceptus cuma incipio creationi* fue intellectu oeifo:
mi fuerit pdttus z ita videf q? er Deceptione intellectus
ito iclinat0 fuerit ad peccatu-CTSed-CiD eft
q b Dicit ©amafcenus i°ltb:o cap°4° .liberi arbury fus
electione uerfus eft ab eo qb eft fim nam in id quod eft
p:eter natura. £t eleuatus eft aduerfus eu qui fecit ipm
©eu rebellare ipfi uoles z £mo oeltftens a bono m ma/
lum oeuenit . Si igitur liberi arbitry electioe peccauit
z electio no eft fine intellectu z ratione ut oicit p&us vi
def q? intellectus eius mouit ad peccatu.dJ 3k 2fnfel
mus tn lib:o oe cafu Diaboli oicit.Sngelus Deferuit iu'
fticil uolendo qb no Debuit illa Deferuit aperte oftede/
do cur z quomo illam oeferutt.naj ideo Deferuit qi uo/
luit qb no oebuit. £t boc modo uolendo qb no bebuit
Deferuit.nulla aut caufa pceftit banc uoluntate uifi quia
uelle potuit uoluit qb non oebuinq: fimilr uelle potuit
bon°angtlu* nec tn uoluit.ma nullus vult qb uelle no
pbt 10 q: pot fme alia caufa qjuis mmqj uelit fi no pot.
cur ergo uoluit nifi q: uoluit.nam bcc uoluntas nullam
alia babuit cam que aliquatenus impelleref aut attrabe
ref:fed ipfa libi It Dici pot efficiens fuit* effecui.CJ 3^
2lug°in lib:o oe libero arbitrio oicit.qi efficiens caufa
peccati no eft nifi uoluntas.CT Contra boc totu5 videf
efle qb oicit Cno^in lib:o De Diuiuis noibus 4°cap°.ig*
tur malil eft p:eter via z p:eter tntetione z p:eter naturi
z p:eter cam z pter ptinciptu z pter fine z pter Diffinitio
onem ipter uoluntate fubam.£r boc accipif qi malus
z peccatu oemonis fuerit pter uoluntate! pter intelle'
ctum etus.fT Sofo pnotadum ep an z qti z vndenu
quo fit malii alibi eft oetermtnadu vnde pfentiedo fan
ctis otcimus.qi actus peccati no babet cam nifi uolunta
tej.maluautffm qtbuiufmodi nulla babet clm fed eft
Defectus z infirmitas incides er caretia boni z iufticie.
actus aut uoluntatis fim q> buiufmodi ouas babet cau/
fas.f.uoluntate ut ,priml z oeii in uoluntate mouetem
eu cam p:iml.fed tu actus peccati no eft fepabilis a oefe
ctu boni qui maki5 eft potata ! roue:r ideo peccatu
cam babet uoluntate z no oeti.Sbeifomiitas aut peccati
a nulla caufaf ertremitateffed tm a quadam p:iuatioiie
ep.f.vukqb no oebet.Huerfio autem uoluntatisa oebi
to z iuftiaa z bono que no eft nifi Quatio z no uolitum
neqj intellectu neqj intetu inducit oefectii boni in actu
qui eft peccatum z malum.^t boc eft qb ofcft Dio0 4*
<ap°in oe ominis noibus.qt malii oemonis eft pter in'
tellectii oeitonne effe.ll?ec tn oia alibi fufflcietius oeter
minabunf .CT ©tcedum ergo ad pumii qi mtellect0 oe
motus in plurib0oecipi poterat ficut in auctoritate 'Miu
felmi fup:a onfu3 eft. £t qb oicit piis q? intellect0 femp
eft rectus liuelhgif oe intellectu qui ,pccdif erjanciptjj
perfe notis z ueris.iiuellectus aiit uoluntario? z mora
Itum ,pcedu er ptingetibus poftlbilibus aliter fieri ficut
qt oeus fua creaturi qua ad imagine fuaj fecerat ertre/
ma pdenatione 110 pumret.£t buiufmodi talia que po
mt Bnfelmus que oemoni p:omittebat impunitatem*
CT 3d aliud oicedum qj intellectus oeifozims creatus
angeli no oecipif in ueruate reni earii que funt neceffa
rio uel frequeter uel raro.fed in bys que pedet a uolun
tate oei uel angeli uel bois no babet nifi coniecturas fu
cut eft punire eternafr z non ignofce p:o tali culpa z ia
tu talibus pot oecipi*C7 £t fi obyciatur cp oiabolus fci
utt rones turis z ideo 1'ctuft cp talis pena hebebatur tali
culpe.patct folutto per ^Lnfelmu fup:a inducta q: fciuit
tuftl quide ee penl.fed au oeus facturus effet qb iufte
facere poffeugnorauit pcipuecum ficut in vindicta fit
oeco: iufticie ita iguofcetta fit oeco: mifiico:die z bonk
tatis !mifiico:diafepefuperaltatiudiciu5.^ir^er boc
etiam patet folutto ad fequens uerbii aut (Dionffij ulti
mo inductu} mtelligif oe malo contracto in actu z ope *
re uoluntatis. C7^frticulus7°*
d Bmdz queritur 2fquoceci>
du.£t videf ep a gfa.q: oicit Snfelmus in Ii®
£uroeus bomotni°li0.iRonalis creatura ad boc ac>
cepit ptatem oifcernedi ut odiff.t z vitaret malii z amo
ree z digeret bonthatqj bonum magis amaret magis z
magis eligerettaliter naqj fruftra oediffet ei poteftate3
banc oilcernendi q: tnuami Dtfcerneretfifim oifcrerto/
nem non amaret! vitaret.Sed nopuenit ut ceustan
tam ptatem oederit fruftra ad boc ttaqj facti ronale na
tuFlcertii eft ut fup oiafummii bbmi eligeret ! amaret
non ,ppter aliud fed piopter ipm.St enim ,ppter aliud
non ipm fed aliud amat ad boc mfi facere ueqt ut fi frit
ftraronalisfibinofitlimul ad bociufta! roualisfacta
eft.^.r bac auctoritate patet manifefte qilgdi mftt crea
tifunt.3tcmibtd^5 paru infra.Quidtu ergo eligenda
z amido tufta facit ad qb facta eft inifera eru q: indiges
cotra uoluntate nobndo qb oefideratqb nimis abfur/
du3 eft.Otuap:opter ronalis natura tuita facta eft ut fu^
mo bono.t.oeofruedo beata eftet.£jebys patet q> crea
ta fuit ronalis natura mftaXu tgif a bono m quo crea/
ta fuit exciderit a gra cecidit.C'3tem 2fug°i°it0fup ge
nefim ad Ira} oicu fic.Queadmodu ro qua creatura co/
dif p:io: eft in uerbo oeiqjipfa creatura que codif fic z
eiufderouiscognitiopausfit in creatura intellectuali
que peccato no teneb:ata eft ac oeide ipa cognitio crea
ture.neq; e nim ficut nos ad pcipiedi fapietii .pfiaebit
angeli ut inmfibiiia oei per ea que tacta funt intellecta
colpicerentquiep quo creati funt ipfa uerbieternitate
facta z pia pteplatione fruunf. £y. boc etiam manifefte
patet qun gra creati funt angeli! mali a gra ceciderut
q: ab eo in quo creati funt cecideriit.CT J tem boc acci/
ptf ejc longa oifputatione 2£nfelmi in ltb:o oe cafu oia/
boli qui Dicit.qjpumus angelus babuit uoluntate bea/
ntudmis ! iufticil z uoluntate pfeueradi in utro<$ z to
eeciduagfa.C* Sed £Oin£lft?lboceftqb ^ug®
videf Dicere q? oeus creauit angelica naturi mfornie *
eum no potuerit efleinfbtmisfim natura? videf qjfuit
infoums fini gfam.Sed q: oe boc multa fup:a in qone
oe p:tmo ftaru angelo? oicta funt ibi Determinatio p:e/
rniffo? requiraf . IDoc tm addito cp fi quis cofideret me
te? in originalibus pfona uoce in uemet Dicere fanctos
Bc4“cocquctria
angelos creatos finite in gra * oemoes a gr a cecfdtffe.
{j~lfcer que oetectus eft Diabolus*
j&nde queritur sq«
d oeiectus elt.eBt querunf ouo.f.oe p:elio
micbaeltss angelojz eius cum Diacone*
£t oe rudentibus inferni quibus petrus
©emones Dicit cite Detractos.
CETiDe pielto micbaelis cum Diacone. 2frttcfs g°.
. pzimurn borum t**
dif fic.oicif in apodjalipft ii°.factu eft pliu ma
gnum in celo mtcbael % angeli eius pliabanf cu$ oiaco
nu z oiaco pugnauitr angeli eius z no pualuerut neqj
locus eos tnuetus eft amplius in celo.pliu aut requirit
mora ergo videf qi Diabolus per aliqua moram poftqj
peccauit remafitin celo.C73tem P'ei>u reqrtt refiftete;
virtute ergo videf cp angeli caderes virtute refiftedi ba
buerint cotra Deu z angelos bonosrqd eft cotra petru;
in iacanonica fua cap°i° oicete; angeli foititudine z vir
tute cu ftnt maiores no poitat aduerfus te epecrabile iu
diciu.CL If^eterea querif cu fupios angelos magis fit
cofentire oeo q; inferios quare micbaeli z angelis eius
potius anribuif pzeltu cum Diacone q; cberubtn z fera'
pbin.CTSolb Dicedum cp illud apocbaltpfis fini Iram
intelligii oe pl io cp fit in ecdefia inter ppofitoe ecclefie
z aiarum angelos z oiabolu; cum fatellitibus Tuis z fic
exponit glo,lbtdem. j€t patet etiam peridqd fequif in
ejcultatione gr as agetium Deo z oicetiu.inunc tacta eft
Talus z virtus z regnu oet nortri z ptas cbnfti eiusiquia
pioiectus eft accufatoz fratru noftros qui accufabat illos
ante confpectum Dei noftri Die ac nocte,£t ipfi vicerut
illii pp fangutne agni z pp ftbii teftamti fui z no oilejre
rut aias fuas ufqj ad moite^pterea letamini celi z qui bi
tatis in eis.CT Si aut anagogice epponatoepmocafu
©emonisituc oicedu cp pliu oemonis nibil aliud fuit qj
nifiis ptrariadi in auerfioe ipius.£t boc pliu Di magni!
qi ep magna fupbia jpcefiitzfimilitudine oet fim aliqd
obtinere uoluitiz ideo pliu boc no reqrit moratrefifte/
tia aut alios angelos no fuit nili couerfio ad oeu z pfen
fusin iufticiapdenantepzimu peccatu; angelt.CT&d
aliud Dicedum qtrefpectu otutne virtutis nibil eft com
parabileffed tn ‘iniqua uoluntas nitif ad boc qd no pot
perficerem ideo etiam no refiftit oeo iniqua uoluntas:
qz uoluntati Dei nibil refiftit ut Dicit aptus.qz cum ange
lus cadens nollet facere uolutate Dei opoztuit ut De ipo
fieret uoluntas ©ei.f.ut fubiaceret iufticie iudicandi*£t
l?oc eft quod otcif in tejctu.^t non ualuerutneqjinue'
tus eft locus eos amplius in celo.CJ 2ld ultimu Dicen
dum cpfim fenfu; Iralem plenti eft q> mtcbael piinceps
ecclefie eft i angeli eius cuftodes aiaru funt:? ideo fibi
ep officio incubit mouere bellu pzo ecdefia. C" Scdm
aut fenfum anagogicu vis eft facieda in tnterptatioe no
minis fim 0iegom.dbicbael enim quis ut oeus interp
taf : vnde cu; Diaco fimilitudine Dei appetqt mtcbael re'
fiitit qui ipfo noie offendit cp nulla creatura fimilis Deo
effe poftit. CTSrticulus9°*
6 £cundo queritur ** i»
detibus interni quibus petrus Demones Dicit
effe Detractos. Dicit enim l&etrus.&eus angelis pecca
tibusnopepeit fed rudetibus inferni Detractos in tar'
taru; tradiditin iudido cruciados refiitaruCETUbt que
rit qd oicanf rudetes . £t ad boc Dicedum q> rudentes
funt funes quibus tedunf uela nauiu ut aura capta na'
uis in fluctibus oirigatur.&tcamr igif cp nauis eft ini'
qims fpusmelum aut Dei iufticiatrudentes rones iuris
ad tribuendum pzo meritis.^nfufftatio ueti inflictio iu'
dicy.Sic enim accipit ue tus in^fata 4o°cap° ubi oicif
i©o t>cd ma St
arefactum eft fenu z cecidit flostqz fpus diu' fiiffiauit in
tllo.ts enim malignus fpus in mare eterne amarttudt'
niseppellif.CT2lliterepponttglo.ibidem Diceus.TRu
dentes funt funes quibus naute uela fufpedunt ut fian
te aura pozritranqllitate relinquat feq; femp ambiguis
fluctibus uadat. quibus rudetibus puenieteriinudorii
fpirituu; cognomina coparanf qui tnop ut flante fuper
bia impulfi fe aduerfus creatore ereperut ipfts elationis
fue conatib^tn ab^fli^fundu funtrapti.nr^frticls ioq
a 0inde queritur quldo ceci/
dit.cEt videf cp in^momftati creatiois fue.qz
Dic dus in euagelio toanis g°. ille bomicida erat ab ini
tio z in ueritate no ftetif ergo videf cp nunq; ftetit i ne'
ritate fed ab initio cecidic.CT3tem2fug0in u°fup gen*
ad Iram malus angelus beate atq; angelice vite oulce'
dine no guftauit qua no utiqj accepta faftidiuitffed no'
ledo accipe oeferuit z amifit ,pinde nec fut cafus pfeius
effe potuit qm faptetia pietatis eft fructusiille aute coti'
nuo impius ut factus eft pfequeter z mete cecus z non
ep eo cp accepat cecidit : fed epeoqb accipet fi fbdi oeo
uoluiifetcp.ptecto q: noluit z ab eo qj accepturus erat
cecidit cptltem illius fub quo effe noluit noneuafit.
C7 £p bac auctoritate tria concludunf.quo?j vnum eft
^ppofimi.f.qiab iuftati factionis fue cecidit ♦ alterum eft
cp no cecidit a Dulcedine vite angelice z gr e qua; beret
fed qua accepturus erat qo videf eife cotra pbabita.3m-
eft q> cafum fuu no pfeiuit ideo qz fapietia illius pfeien
Ue eft fructus qui per meritu pietatis acqrif z ab initio
in ueritate no ftetit ut bunc fructu; poffet ,pmereri.£p
quo ulterius cocluditur .ppofuuni cp ab initio non fte'
tit.CTSed COilliliRt! oicit 2fiig°ibidcm cp putatur
nunqj oiabolu in ueritate ftetiffe nunqj cu angelis bea
tam vita e upiffe fed ab ipfo ^ditionis fue initio cecidif'
fe no fic accipicdu eft ut no ppzia uoluntate oepzauatus
fed malus a bono oeo creatus putef .Bltoqn no ab iui'
tio cecidiffe oicerefmeq; enim cecidit fi talis eft factus»
CT3tem Dicit 2iug°qi accepit iufticia; z ronem ante<g
cadereuergcfuitintufficiaz: rone-z ita no ab initio ce'
cidit fed poft initii! pditionis fue cecidit.C’ 3te 2lnfel'
mus Dicit factus uoluttbeatitudine? pfeuerare iu eaf;
no pualutt.CT3« oicut quida feti cp fecudo oie cecide'
rut angeli bfites tres rones.quarii pma eft qz binarius
pmP ab vnitate recedite ideo oie fecudo receffus fuit a
pzimo monade Deo.Sectida ro qz per lucem tn gfi.itel
ligif angelica natura fozmata . £t fimilr per aqua3 que
funt fup firmametu fim 2fugmin pfcfftontbus.z: ille Di'
utfe funt fecudo Die ab aquis que funt fub firmamento
que ad loca caliguiofa refederut.iDe quibus Dicitur tn
iob.ecce gf gantes gemunt fub aquis z qui babitant in
eis.Sertia ro eft qz opus feciide Diei bndictione caret,
no enim oz vidit Deus qd eet bom! qd, ipfi interptatur
Dtmiffum .ppter ruina angelo^: vnde etia; faciunt cele'
bzari miffas fecuda Die fiue ferta ad bonore ftantiu; m'
gelor qut »n cafu maloru; fuerunt confirmati. ,®TSed
videf fi per lucem intelligtf angelica na
tura fozmata per puerfione ad oeu, tunc per tenebzas in
telligtf angelica natura oefozmata per obfufeationem
peccati,£um igif otutfio lucis a tenebzis Iit opus pme
Diei pztma Die videnf cecidiffe, olo oicedu q; tem
pus z mometu cafus indeterminati! eft.fed boc certum
eft cp creatus eft bonus z poftea iniqua uoluntate tact°
eft malus. £t ideo glofat magifter in fentetiis ab initio
in ueritate no ftettt,i,ftatim poftinitiu.l^offet tame ofr
ci gp eftinttiu teporis z initii! flatus z initiu creationis
angeli z uerbi! oni intelligif oe initio flatus z no oeini
tio teporis uel creationis angeli . 3nittu aut flatus eius
fuit ante pfirmattonez: copleinetum eiusiupfirmatioe
fieut quelibet res impfecta eft in fui initio z ptecta in fts
Ijbtfme partis fUmme
?u pleno.f^er boc etiam patet folutio ad ouas auctorita
tes auguthni inductas,CTlf1otandum tn q? fuper bac
qone ? fup illa qui fucriit cadetes tangit 2tug°40r opi'
mones in u°fup gen.ad Ifam.Ouani ^ma edcp ab ini
tio datus fue pditionis a bntudine cecidit qua ft uolutf'
fetpcepturus erat.Secuda ed q> fuerut qutda angeli in
ferioris oidinis in boc mtido ho pfcij fue beatitudinis
a quibus ipfe cecidit ceteris podea beatificatis.©; l?oc
Dicit $ ,pbari no pot ? ^pterea a poderis ed illud abro
gatu/4 ertia ed gp oe fupioribus ejcns cafum fuu no p:e
fciuit nec illi fua btitudine. (T^ed tuc queredu ed me
ritu oeus inter Tuos angelos ante peccatu; Didinjcit
ut quofda taceret futuros pfciosiquofda aute no.qd qi
ronabilr inuentri no pot etia; bec opinio a poderis ed
ejcdi)fa,j£t lup boc funt bec uerba :2Jugudini.Wuc fuf'
ticiat ida coplexio.aut ab initio coditionis fue oiabolu a
beatitudie qua fi uoluidet pcepturus erat impia fupbia
eecidtfle.aut alios ede angelos inferioris mtniderij in
boc mudo inter quos fim eo£ quada no pfcietiam bea'
titudine vijcerat.aut aliquor focietate; cum fibi fubditis
angelis luis tanqjarcbagelus cecidit per fupbam ipie'
tatem.St boc nullo mo aderi pot gd miru fi pot aut to:
te ronem requirenda queadmodii lancti angeli fi inter
illos pariter aliqfi cum Tuis angelis vixerunt nomba
buenitetiajipfi certa pfeientiappetue telicitatisfue f;
eam pod cafum eius pceperut.aut quo merito ante pec
catti fuu Diabolus cti loctjs Tuis a ceteris angelis Difcre
tus fuerit ut ipfe fui cafus futuri efiet ignarus oumtn?
peccatores angelos minime cubitemus efleoetrufos
lanqj in earcere caliginis buius aeree cotra terras tdas
f m apTicam fide in tudicio puniedos feruari % illa fup'
na beatitudmefancto? angelo? no ede increatl vitam
eterna nec nobis fimDei miftcoidia? grani? fidelifli'
nia pollicitatione incerta futura cu fuerimus ? eis pod
refurrectione z ido# mutatione coipo?z copulati,
C73n Quid cecidit Diabolus,
Sinde queritur <naa
d cecidit,f£t querunf tria.sQuoK ptimum
ed.f.in gd quo ad culpa.? in gd quoad
pena , z in gd quo ad locu.fT .Circa pm
querunf 4or,Muojz p’n ed Gtni in ipfo peccato adbuc
per feuereu"1 Utrum omni motu fuo peccet.3m Citrum
culpa fua fecum aligd virtutis copanaf.4"1 z ultim que
fu caufa obdmatiois z pfirmatiois ei°in malo.$T
„ i© pzimum imocc*#»*.
tn pfalb oi.Supbia eor qui ceciderut afeendis
femp.ergo vtdef gp cotinue pdurent in peccato piimo.
417 3te glo.fup illud quartidecimi caf> ^faie.quo cav
didi lucifer, lucifer maio: alijs Diabolus i ejcoidio crea
tus ed uel inter angelos glonofusifedcoiruitfim illud
didebam fatbana ficut fulgur De celo cadente.qui pm
cogitabat afcedam in celu5 fup adra celi exaltabo foliu;
meu.f.ad foliii oei, 3dem quoq? pod lapfu; arrogabat
ftbiivnde z gloriaf afcedere fup angelos in celu uel fup
nubes coida.f.electog z federe in monte tedameti tn ec
defia z in lateribus aglouis in frigidis . £) c boc accipit
gp adbuc vult ede equalis oeo z fic adbuc perfeuerat itt
peccato.Ctr^te Dicit Sug^in plurib9 locis vnde z fimi'
litudine; fue uoluntatis pfuafit eue Dicens. £mie ficut
Dy.St nitif bere ut Dicit 2fiig°aptbs(ppbetas martvres
? ceteros oidines ecdefiadicos ficut oomi uus.CET Sed
C iDmiRa fecunda canonica petri *° fup illud #bu
Slngeli fojtitudinecumfint maiores.Dicitglo.3bi cru'
ciabunf iniqui ubi angeli mali qui piius contra Deum
fupbi erat z ipuntti funt iam no poitat fed potfabyciut
tudiciu fupbiedi cotra oeu qd ed ejeeerabile aduerfum
feipfos qui pio illo grauiter puntunf z territi magnitu'
dine penaru iam ab illo tudicio pfumptionfsbefidunt.
4ET Solo Didiguedu ed in appetitu oemonis fm id e jc
quopcedtt z fim obiectu eius.^cedit ent5 ex iniqua uo
Imitate z ad altitudine Dei accipieda fim ptatem.St pii'
mo mo Dupfr pfideraf , f.in coparatione ad natura z fic
remoifus inuenif in natura cotra appetitu z uoluntate»
StquoadbocDefidutabtmqua uoliltate? bocedfim
quid tm.Si aut coparaf ad iniqua uoluntate que rone
nalem vincit fimpfr in oemone z trabit ad actum tunc
adbuc idem ufurpat fibi no in in eode fed in fimili ut.f,
beat in malis ut Deus in bonis potedatem.Si $0 copa
raf uoluntas ad obiectu iteruj Dupfr attedif .uoluntatis
enim obiectu edipm uolitii z boc pot intelligi cotectus
culpe trn uel coniectu pene per culpa.£t fib° modo fic
no oefidut ab iniqua uoluntate.St fcdo mo qi oifplket
omne d eco?z : oeco^ aut ed pena cum culpa.Decoi enij
iudicie claret in culpa punita ideo fic oefidut.Jtem alia
rone qi imollerabile pena boiret natura bona z ideo irt
coparatione ad pena oefidut a culpa . £t fic intelligitur
glo.^jt bys patet fofo ad totu. C72trticulus n\
, Scundo queritur 2Snoi
motu fuo peccetmalus angelus. £t videf cpfic
©icit in glo.fup epfam ad corin.^°,qj Diabolus oia ma
le agit ergo videf q? omni motu fuo peccet.C73Km
ctt aug°g? tota vita infideliu peccatuj edifed Diabolus
peioi ed infidelibus ergo etiam tota vita eius peccatu?
ed? multo magis,3^m vtdef boc fonare nomen pfir'
illationis in malo.qb enim pfirmatu ed in aliquo inde
dtnabile ed ab dlo.fed Diabolus ^firmatus ed in malo
ergo inflexibilis ed a malo ? ita 110 facit ntfi malli ergo
omni actu fuo peccat.ltem per oppofitti fe bnt vita bo/
ni angeli ? vita mali.fed vita boni angeli tota referf ad
gtiamoei.ergovita mali angeli totaed cotrariaglorie
oei ? ita tota erit peccatti.C7 Sotb motus Diaboli Dupli
ces funtfim Duplices potetias a quibus egrediunf.lunt
enim in ipfo potetie nales oe quibus Dicit ©tonyfi0 gp
oata illis nalia bona nequaqj efie mutata Dicim'7.? funt
potetie Deliberatiue in ipfo ? ronales.motus igitur qui
egrediunf apotetysoeliberatiuis?ronalibus oesma
It funt. fed qui egrediunf a potentijs naltbus oupfr pnt
confiderari.f.ui fe ? fic neqj boni neqj mali funt bonita
te virtutis uel maliciavitq.autinqultu per intetionen»
Deliberante; infounanf ? fic mali funtiqi ? fi qnq; iudt
funt in eo gp a ptate Dei oidinanf que femp iuda ed : ut
oicit 0iego‘\tii,ppter intetione mala mali funt qi mot®
itelligetie peipue tnfoimanf ex fineinteto?oenot'anf*
4E7 S d piimu aut oicedu gp glo.intelligif quatti ad inte
ttone DtaboIi.CT^d im oicedu; gp auctoritas Sugudl
ni fic intelligif q? tota vita ifideiiued peccatu boc edii»
peccato ed qi nullti peccatu fiue modicu fiue grande re
mittif eis cum no beatu gfam per qua omne peccatum
remittifmo aut fic itelligif q> quolibet motu fuo pec ceu
CP3d 3moicedum ^pfirmatto no mutauit natura fed
intetione.GT^d ulr oicedu gp filr per oppolitu; ed i»
angelo bono motus enim quida funt in ipfo a poretus
natibus ficut viuere intelligere ? buiufmodi qui idiffe
retes funt fi in fe cofiderenftfed per intetione adgfiam
Dei reteruntur, Carticulus^
, £rtio queritur CJtru? culpa
fua fecum aligd virtutis copatiatur,j£t videtur
cp ficqi Dicit ©io° in oe ominis noib° cap° 4 °.q> uibil
ufitered bono piiuatu fed aligd fim oemmodu; bono
piiuatii ed nufqj nullo mo.neq; erat.neq; ed.neqj erit,
neq; elfe pot. ergo videf gp culpa oemonis aligd virtu'
tis babet admijctus.Si rbite Dicafgp©io°loqutf ibioe
bono nature.CTXotra fcquif in Ira ficut impudicus
qjuis piiuatus ed bono fim irrationale cocupifcemtam
Be 4“ cocqucuis
inbocquide neqj eft neq; ejtntta cocupifdt.ptta'pat atit
bono fim ipfam vnit tomo ? amicitie oblcura refonltil*
jBjl boc etiam patet 14? ipfe bonu boc qb eft admistu ma
lo no ponit in natura opantis tin fed etil in ipa actione
ipfius z uoluntate.4IT3[em ©ionyfi°ibidein furo: qui'
de participat bono pm ipfum moueri? oefiderariappa
retia mala ad apparens pulcbium redigere z conuerte/
re. £jc boc iterum accipitur qhnipo furore bonum elt.
CT3temDionYfius ibidem, flbeflima vitas oefiderls
z optima tpli apparete fim ipm oefiderare z ad opnma
vita refptcere pttcipat bonu.£jc boc babef qj etia quan
tum ad intetione bonu vide? admijctu.Sifate oicaf q>
boc intelligi? oe boibus qui non funt pfirmati m malo
quo2z oelideria funt ad bonu comutabilia que imagine
bnt fumi boni z no oe oaii4tis.CC £otra oicit ©io0 ibi'
de.Sioino bonu auferas neq; tuba erit neq; vita neq;
oefideriu neq5 motus neq5 aliud mbil.cu; igi? in oemo
mbus Bm oenderia z motus aliqd boni vide? imijcm;
opationibus eos.CC3^ ©io^infra in eodem cap°oata
oemonib9 angelica oona nequaqjipfa mutata efle oici
mus fed funt integra z fpiendidiiuma qjuisipfi non w
dent candentes ipforum boni infpectiuas virtutes.£jc
bocacciptf gp nalia oemonii integra funt? etiam fpkn
dent per aliqb additu nalibus ? boc no elt nili babitus
ergo videf cp but aliqd virtutis etiam in babitu/jfte pec
cani no tollit virtutes politicas : multi enim etia infide-'
les virtutes politicas babuerunt.£um igitur in oemo'
ne fuper opus oei nibil fit nili culpa ? illa non fit cotra'
ha virtuti politice videtur gp virtutes politicas pnt bere
©emones.CC3^ eppife oicit iacobus q> oemones cre
dunt? cotremifciit ergo oemones bnt fide infame z fi/
des infamis elt aliqd virtutis ergo oemonet bnt aliqd
virtutis.CC3^ i» euagelio legi? cpobedtuerut cbnlto
pzecipietu? obedietia etiam infonnis elt aliud virtuti9
ergo oemones bnt aliqd virtutis.CC Sotb oicedum gp
oemones nibil bnt virtutis nec infamis nec famate,
infamis enim virtus bet actum laudabile fim ordinem
sd felicitate politici oe qua locuti funtpfji.famatafto
bet actum grani oeo qui o:dma? ad felicitate eterna; oe
qua loquunt fancti-Unde cii oemones neutrius felici'
latis funt pcepttbiles no bebunt virtute neq; famatam
neq51nfame.CC adidaiitqbobijctf oe DionTfftoov
cedum gp ipfe loqui? oe illo bono qb couerti? cu; ente.
Sicut enim oicu 2fug° ? j6oe°in lib:o oe hebdomadi
bus.vmiqdqj in eo qb elt bonu elt ? boc quide bonu;
no femp elt potetia ad virtute q: no oia funt fufceptibi/
lia virtutis. Sed intelligetta ? actus eius pot efle Tvtutis
fubiectii : fed aliter ? aliter.ina ipfa itelligentia pot efle
fubiectii virtutis ficut fuba copolita fubflat accidetiifed
actus eius uoluntarij ? affectiones pnt efle fubiecta vir
lutis ficut potetia pertectibilis per famam. £t inde elt
q£»oicutSug°?i3oe0? ^3ern°.q? quatuo: affectiones
femina funt virtutum ? vitfat.vnde oelideriu fuba elt
actus flue affectioiys circa qua pot efle pfectio virtutis
uel puuatto que eft vitili:? ideo cu; actus ille fim quem
mot° animi attingit ens beat ejcntiam fin» bocipm attiu
git etiam bonu; qb cum ente puertif .£t ro buius boni
no elt alia fim x$oem nili q: elt a bono ficut omne ens
elt ab ente £mo. £ t cum p:imu ens no Iit ttn ens f; etil
bonu ita oportet effectu eius etil efle bonu : q: boni elt
bona coducere ficut oicit Dio9.£um aut boc ens fim gp
in actu aie uel affectione accipi? no fupponat nili ibam
potetie in actu tn qua pot equatr effero virtutis ?vitij:
patet q> nibil fupponit oe efle virtutis ? ce tali bono ud
fubam buius potetie oicitin tpfo fpu itellectuali ? affe'
ctione ? actu eius loquitur tDio°m oibus auctoritatib0
inductts.£tper boc patet boc qbfequitur ubi oicit q> fi
altqd eflet bono uKter fmatu ipm nec elfet nec fubfilte'
re poflet,(tr^d boc aut qbobycif oe fide oemonu;oi
£tot>cd ma *
cendumqj eft fides ejc fcia.? elt fides ejc illuminatione
pame ueritatis.? pm a credulitas ipabet neceflitate.fecu
da $0 Itbtate uolutatjt.vnde Hug°. £etera pot bomo
uolensicredere no pot ntfi uolens.pnma atit fides no
eft laudabilis ? bec elt oemomi.fcoa yo laudabilis eit
ena; fi infamis fit ? banc no bnt oemones.St fto obii
ei? qb 0iego°oictt cp timoj ferutlis nafci? er fide infa/
tni.vnde cum oicattacobus oemones crediit z contre'
mifcunt z fic inuat oemones bere timore er credulitate
fua vide? cp oemones beant fide infame.(ir©icedum
cp timo: feruilis facit oeiiftere ab actu peccati I; no a uo
lutate. Unde 0;ego°oicit gp in timore feruili viutt pcc'
candt uoluntas z fequeref opus fi fparef ipuniias.Cu
igifinoemombusnofit retractio ab actu peccati patet
cpno bnt timore fermle qui oicir oonu; fpus fancti.fed
cotremifciit ep timore nali qui ori? ejc fcia iulticie oei g
qui infligunt eis pene.CT^i^o iterum obycia? gp tts
pnt oemones bere fide ficut fpem . gp enim beant fpem
babe? 3ob i4°ubi oicit ons.ecce fpes eius fruftrabi? lo
quens oe uebcmotb.CU &d boc oicedii q? nec fpe; ba
bent mfoime.Dkif enim fpes oupr ? fim vnuin modii
eft vna via oe quatuo: affectionibus nalibus quas tau
git j6oe° in oe pfolatione pbie.fiin aliti modii eft virt®
infamis uel famata ? pmo 1110 tneft oemonibus.fcbo
mo no. CT S»iii?o queri? refpectu cuius boni fit illa fpes
iOiceduin cp eft refpectu boni appetetis fibi.f.fubueriio
tus fanctorlperatenim oiabolusqiio:danisinftuatin
os eius.©icut tn quidl cp ejc refpectu alleuiatioms pe'
ne in oie mdicij z illa fruftrabi? q: pena eius no alleuia
bi? fed grauabir.^Hd ult"1 oicedii cp oemones no ba
bent virtute obedietie nec babneriit fed ejc coactioe im
plebant pceptti.obedtetia enim oe fua roue pomt uolii
late implendi pcepni qui uoliitate no bnt oemones fed
cogunt qnq? ad multa perptltes. (GT^lrticulus^0.
, Murto queritur queftcau
fa obftiuationis ? cofirmationis eius iu rnalu.
IDec eni; caufa aut eft ejc parte oei.aut ex gte oemonib;
fed no vtde? ejc parte oei ee:q: oicit £>io° q> optimi eft
optima pducere.fed cofirmatto in malo oe pefii mis eft
ergo opmmi uo coducitadipfam. (C 3t^m okitBug0
q? faptetis no eft facere aliqd quo opus fuii fiat oetertus
fed ejc confirmatione in malo opus fit inftatupefitmo
ergo boc no eft tacere fapietis.^tT 3te3 <>l naturis caufa
facies aliqd co:roborata eft etil caufa pfirmatioms etuf
deimficut equalitas bumo^ facit fanitate ? equalitas i?u
mo^ facit pmauere fanitate . cum igi? in oemone caufa
factes malti no fuerit nili uoluntas eade uoluntas vide
tur caufa obftinatiots?pfirmaiionisin malo.CT Sed
oicit Bnfelmus in ltb:o oe cafu oiaboli.
q? illi angeli qui maluerut illud plus qb nondum illis
oeusoareuolebatq'5ftare in iufticia iu qua tacti erant
eadem iufticia iudicante ? illud ppter qb ptepferiit ne/
qua^ obunueriit? qb tenebit Donum anuferunt.Sic
ergo oiftincti funt angeli ut inberetesiufticie nullii bcv
num uelle pnt quo no gaudeat z oeferetes illi nullum
uelle quo no careat ♦ £x boc vide? q> pfirmatio eoru in
malo fit ejc iufticia oei ? ita vide? ee a oeo. CET Solutio
oicedum gp ,pp:ia caufa pfirmatiois eo? in malo eft uo
luntas eoy, q: ro eov. fic creata eft qb eft bom ? mali p:o
pter bomi eligedii ? .ppter furnmii bonti aequer edum,
vnde cum acqrit illud non amplius eft boni ? mali fed
ftat in illo ? fic eft in oeflejcu ab illo.? ideo otftinguedu
eft ut alibt oijcimus in qone oe pfirmatione angeloru;
ftamiu.f.q? eft Differentia inter uoluntate que eft tn via
? illi que eft in termino vie : q: noluntas que eft iu via
pot uelle bomi? malu? fic oeclmatqiiq;in peccatu; tn
110 pfirmaf fic in illo ut nibil amplius ueltt qj peccatum
z illa que eft in termino vie mbil amplius vult qj pecca
IP^ime partte fume
ttun z boc ipfum eft ei caufa cofirmatfonis W peccato.
CTSi aut querif utruj poftit uelle amplius aliquid qj
peccatu.otamus 97 eft pofie ex fuba potctie.? elt polTe
ej c babitu.? fim p:imu modu pntampltus aliqd uelle:
fed l?oc pofie tni eft in poteria z miqj in actu ♦ fim alterii
modii ml?il pii t amplius uelle.CC* 23d auctoritate B nfel
mi oicedu? 97 iudiciu oei eft oe abftractioe gre ad qua
fequif obftiatio in maloifed tti no caufaf ab ipfa fed ex
^pqauohmrate, CT^rticuluois0.
a j£inde queritur inquidceci
dit quo ad pena. £t q: oe penis exteriorib0 in
qonibus oe interno oifputatii eft z fimilV oe pena uer/
mis.Ulterius eft queredii tm oe quoda uerbo Diony
fi) in 4°cap°oe oiuinie notbus lic oicit 97 eft in oemoni
bus furo: z irronalis oemens pcupifcetia tantafia,pter'
uaXInde querif quid iit furo: irronalis in oemontb0*
Slut enim otcif irronalis a fmatione potetie roualis.aut
a puatioue babitus . aut actus.no f>mo mo q: nalia no
amireriit per peccatu ut oicit £>io° ibide.Si mitr nec i°
mo.q: ille babitus auteftet acqfitus aut in creatione oa
tus.aut mfiufus per gfam.? pftat <p no acqfitus q: ange
Ii no bnt babitus acqfitos per ftudiu.nec infufusp graj
q: fic uel eftet oonii uel virtus uel fructus fpiis.oonu Ii
cut fapietia intellectus pfilui z fcia:q: ifta funt oona que
funt in rone virtutis ftcut paidetta tufticia uelfides.tlle
enim virtutes funt in rone fructus fini q? fides que tnui
fibiliu certitudo eft ut oicit ^tmb:o°pomf fructus fpus
S°ad galatbas.quoxnullu eft in oemonfiASi ftopuef
ibi babitus in creatione oatus ille erit babit^per que co
gnofciit res buius mudi:? ideo oemones iam amplius
no berent cognitione qb falfum eft ergo non p:iuaf ibi
babitus rationis.Si fto puet ibi actus aut £uabif act°
qui eft ronis coceptio quo cocipit id in qb i furgit furo:
z boc no videf q: furo: no pot ee nili in aliqb pcoceptu
tio enim furgit motus aliqs oeliderfi uel ire nifi poft co
ceptii notiuu uel oelectabile.aut £uaf actus qui eft oeli
beratioM bociteru no videf q: oemones etia poft oeli
beratione irafcunf z ejragitanf furore : z ita videf <p no
fit malli oemonis furo: irronalis.CT T>:eterea furo: fim
fenfibile pte ineft aie:cu igif ps felibilis no ifit oemoni
b^videf cp furo: no ifit in eic.CCT *p>:eterea oie iS.'eg°q?
furo: eft fenies ira. £t pJ5s oie cp tra eft accefio fanguis
drea co:.g videf q?Juro: eet tra no futi no bntib^fagufr
ne fed oemones iio bnt laguine g no bnt ira uel furore.
lR>:eterea querif oe l?oc qb oicit oemes pcupifcetia
oemetia enim accidit eje co:ruptioe metis.co:ruptio aut
metis no eft fim fe cuj no beat cotrariu fed ex co:ruptio
ne fubiecti qb eft ex ptrarijs ut in boie.? cum tale fubie
dum metis no fit in oemone videf 97 ipe no fit fufeepti
bilis oemctie.CJte querif oe boc cp oicit fantafia j?ter
ua.q: cum fantafia fit pars fenfibilis aie no videf fanta/
fia inefte oemonib0.(Ok:eterea fantafia eftfttus ope-»
ransin o:ganoco:porie Determinato? cii virtutes oe/
monti no fint affixe co:pori videf cp no beantfantafiaj.
3tem oicit CwApmalu oemonis eft cotra oeifb:me in
tellectu e fic.? malu aie ptra ronem ee.? ita videf 97 ma'
lum eius fit ee cotra fantafia recta.CT1fb:eterea |>terufr
tas eft ptetio ptra ueritate no reducibilis ad rone recta,
©emones aut cum credat ueritate ex creata fcia z cotre'
mifcat no videnf cotra ueritate ,pteruire z no videf eis
inefte tantafia .pterua.GTSotb oicedu 97 oe oibus pe/
nis oemonu intelligedu eft ficutoe penis oanatoruoe
quibus babitu eft in qone oe penis inferni ejrcepto boc
folo cp eft pena illa que oicif puerfitas viriu oemonis z
aie in coparatione ad actu ‘robiectiifim recta rone.fim
boc enim malu aie eft cotra rone z malu oemonis ptra
intel lectu.CT £t oifferiit ro z in tellectus:q: ro eft a quo
fumtf oua aie ronalisamellectusaut a quo fumif oiffe
retia intelligetie que eft angelus ue! oemon . gtVfaac
f> m boc oifttngutt mter ronem z intellectii.q: ro oicitur
potetia inqlttiua ueri oifcurres oe vno in alterii ficut oe
caufa in caufatu intellectus aut eft mfpecttuus ueri in
fe uel ex (?ye que apud fe bet : z ideo oicit )%ac 97 ratio
creaf in vmb:a tntelligetie.itdlectusigif oemonu ,put
bic fumif m comunip:onaiura itellectuali otuidtf per
tres vires fim coparartone ad tria obiecta.f.ad uerum z
Delectabile * arduu.-z (n coparatioe ad ifta tria funt trte
tres vires intellectus z uoluntas z antmus.uel fim altos
intellectus cocupifctbtlis z trafcibtlis.Sed fim Oama/
fcenu cocupifcibilis z irafcibilis no funt nifi ptes fenfi'
bilis aie.vnde loco cocupifcibilis in intellectuali uatm
ra eft uoluntas.1! loco irafcibilis animus fim 97 aiofitate
animi babml pfueuimus appellare.lftseruenttas aiit vi
riii ad bec tria oicif in otabolo.furo: trronalts z oemes
cocuptfcetta z fantafia .pterua.ft 2fd f>mergo oicedum
97 puaf ibi actus roms fpi regtme recte roms . I5 enim
051110 actu rocmaf no tti oeducit rocinatione fim recta
ronem fed fim obliquatione ab illa,$£f2fd aliud oicen
dum 97 furo: fim alia ronem fumif in intellectuali nam
ra z fim alta ui fenfibili.in fenfibilt enim infurgit p:inio
irafcibilis cotra td qb fimptr eft arduu$ uel apparens:z
cofequeter ex obedietia co:pons ad aiaj fpiis oirigunf
sdfupioraquifecutrabut languine ad ’co:i ad oculos
z ad fade.Jn itellectuali aiit natura furo: no eft mfi pfir
matio aiontatis in td qb eft fimplr arduu uel apparens.
£j: boc etia patet fotb ad feques.dJ ad id qb oe oeme
na obfictf otcedii 97 oemetia ouob°modis fit.f.ex co:ru
ptione o:gani z fic fit m boibus.t ex cofirniatione mali
babitus z fic eft in oemonibus z oanatis.CJ Md id qb
obycif oe fantafia oicedu 97 fantafia in greco ide3 eft 97
apparentia in latmot! ideo multiprr 0: fantafia ficut ap
paretia.eft enim appareua fim fenlibtle aiam perimagi
nes co:pox.-r eft apparetta Pm intellectu per fpes reruj
* talis bene eftm oemombus.C 0iaiit querif quare
tunc fantafia oictf intellectus oemonu z no intellectus
bono2augelo£'Oiceduq7 quilibet intellectus illuftraf
cx boc 97 piungtf fupiori . 3ntellecrus eni$ bois accipit
illuftraiione ab intellectu angeli.? imeilect^angeh ab ii
Imnmatione mtelle«°oiutm.q: igif inteilect°oemonu5
per peccatu oefiunt ab illuminatione intellect4 oei oici
tur tantafia .ppter obfcuritatem gnatam exoeftuxu tali,
«radidqo obijcif oe jjteruitate.oicedii 97 oemo Qde
credit ueritate fed indiguai ad ipfam z quatu pot ex m'
digitatione refiftit? illa refiftetia oicif (pteruitas.<ppter
qb etia oicit oiism euageliojoanis g°cap°.^oiaboius
eft medax z pater etus medacij:q: ^mo genuit medaciil
per puenione ab incomutabtli uerttate.CT^Iructs 16’
d Cnide queritur inquidceci
dit quo ad locu.£t videf 97 iu infernii.q: oicit
ll^etrus 97 rudctibus.tn Icrni oetracti funt/ift udetes aut
inferni funt rudetes trabetes in inlernu} z ita cectderut
In internu.Cr3^m locus penani eternarii ifernus eft
cum igif oemones in penas eternas cectderut videtur
etiam 97 in locii penaru fuerit cafus eop.fcjte fumme
fupbie fm iufticiam oebef locus imus.tmus aut locus
eft internus ergo cectderut in infrrnu.C’ 0ed CQW
otctlt fancti cp tn boc caliginofoaere babttatcu
boibus bic aiit no eft infernus ergo In ifernti no cecide
mutitem in apocbalipfi u°cap0oictf 4>iectus eft o:aco
magnus z ferpes antiquus.ubi notaf 97 Diabolus z fa'
tbanas p:oiectus eft in terra z angeli eius cum eo rniiTl
funt. 3tem infra.ve terre z mari quia oefcendit oiabo^
Ius ad eos bns ira magna.ergo videf 97 locus in que?
ceciderut tiiit terra.CTlIb:eterea videf 91 alius ftiit loc°
eius ante paffionespoft paftionem.c iu oie tudict) erit
alius iterti q: oicif apocbalipfis u°cap°,97 angelus qui
B£40,coequeuis
bebat daue aborti z catbena magna:appbedft oraconej
ferpetem antiquum qui e It Diabolus z fatbauas z liga/
uit cum per annos mille z milit eu in abyflum z daulit
z fignautt fup eum.CET i£t infra Dicif cp C115 pfumptt uel
cofumati fuerint mille anni foluef fatbanas De carcere
fuo z exibit z feducet getes que funt fup quatuo: angu/
ics terre gotb z magotb.fT eje boc accipif cp an paf
fione fuit in terra cum botbus z per totu tepusgfe ufqj
ad tfpus anticbalf i qo per mille annos oelignaf Iit liga
tus z iteru tpe anticbrtlli foluef z futurus (it iteru in mu
do.^Solo Dicedu cp Duprlocusin que ceciderunt an
geliXquifim oebitu culpe e It trinus cafus eos z ille elt
infimus,*! ille quifim ordinatione culpe elt trinus cafus
z ille elt btc caliginofus aer qui elt circa nos I5 enim cui
pa oemonii z cafus mala (int tame fapietia Dei De malis
etiam bona elicies ordinat ea ad ,pfectti boiu; per exer
citiu tetationu,*! ille caliginofus aer etiam Dicif inferi9
ficut Dicit glo,fup ^epfaml&etri J0cap°,^uf6 buctfe
riore aere quali carcere acceperint qui quatu ad celum
infernus Dicif:reltatadbuc pena ultimi tudicy q: para/
tus elt ignis Diabolo z angelis eius.no enim permittit
eos Diis pfumi fed pferuat ut grauius punianf cuj fuis
tnebrte,£ t per boc patet folutioad imoicen
dum cp no illa tenet quatii ad locii qui dtfim Debitum
culpe z fimitf currit tertia ro.CT 2Id alia aut que obijei
unnir in cotratlu Dicedu cp locus ille elt fim ordinatio/
nem cafus ad bonu boius tetatop. CT2fd id qb obyctf
ne apocbalipli Dicedu cp ligatio Demouis elt coartatio
ptatis eius per bnficiu redeptionis.*! folb eius elt largi
tio ptatis ad tetandu.GT O-Uida tn Dicut q? lucifer p:in
ceps oemonii in abylTum inferni per ebrm ligat9 Iit ita
<p per feipm no pualeat tetare bominee z in tepore an
ttcbultifoluendus.
CT >De ordinibus oemonum.
J0nfequenter 0.uerif
c De ordinibus oemonu. fEt querunf duo
fctlj a quo ordo fit in oemombus.-r qua/
re oemones nominantur quibufdaordi
ilibus z quibufdam non* (paniculus 179.
, B primum p!Oce<«<.
©icit iS rego9 cp vnufgfqj ordo illius rei cefef
nofeque plenfaccepitin munere.fed oemones nullius
rei acceperut oebitii in munere ergo nullius ordinis ce
fenf uocabulo.fTTlkreterea in inferno nullus elt ordo
fed fempitern0 borror mbabitat,ficut oicit Job.ergo no
videnf ee in aliquo ordine.flE’ Sofo oiceduj ficut oicit
mgr in fentetijs z° libro. iDrdo pficif a ouobus.f.a gra/
du nature qui elt ut potetia pfectibilis.*! a cono gf e qb
elt ut forma pfectiua. Jn oemonib°ergo elt ordo fim pri
ma parte z no fim fecundam*^ t eje boc patet folutio ad
utraqj obiectionem. CT&rticulus 180.
, B fecundum jpee*»
©icunt fanctt cp oe quolibet ordine aliqui ce/
ciderut ergo videf <p a quolibet ordine fint Denotandi,
fed boc no videf qr in feriptura nullus inuenif oenoia/
tus a ferapbin z nullus a tbronis z nullus a onationib0
z nullus ab arcbagelts.C’ cum |?ma bierarcbia fu/
maf fim puerfione in oeum *! oes oemones auerfi funt
a o eo videf cp nullus Deberet Denotari cberub uel c\?c'
rubiorc tn in ejecbiele oemo boc no ie appellaf .CTjtc
cum media bierarcbia no oiltinguaf penes puerfione
in oeu videf gp aliqui oemones poflint a onationibus
Denotari z boc no inuenif .fTJicm oniuj maxime co/
petit fupbie que fuit peccatu Demotus z ita videtur cp a
Dnationib9oebeatDenotari.®r*fbretereacuarcbange
Uoffiqii fit circa boies-roemonis exercitium maxime
£ib vndedma 64
circa boies videf cp aliqe ab arcbagelor ordine Debeat
Denoiari.CTSotb Dicimus cp I5 a quolibet ordine aliq
ceciderutmbtnaquolibetordine oemones oenoianf;
z boc contingit,ppter prtuationem ooni a quo ordo oe/
notatur que priuatioexplfein oamtatione oemonum
importafjDanatioentmexbocqbelf pfirmatioin mali
eia £uattone Dic cbaritatis z ideo nullus a ferapbin oe/
noiaf.CT^X boc aut qb Dicit auerfione a Deo pmtioes
Dicit ooni tbrono? in qbus oeus ut in tbroiio glorie re/
quiefcit,|irScia #0 qr comune oomi elt z bonis z ma
lis pot aliquos ex oemomb^oenoiare ficut fit in e>ecl?ie
le.^tem cafus oe fe oicit oepfiione fub pena.onatio aut
que in angelis eltiportat fuppofitione fup oia que funt
feruitutis Diminuetis Dignitate ut oicit ©io9,£um igif
in eulgelio Joants 8°otcat cbriltus.qut tacit peccatum
feruus elt peccati.no pnt angeli cadetcs a onationibus
Denoiart.oe arcbagelis aut oicedu cp oflficiu eorr elt nu
ctare fecreta.fecreta aut eo?z funt que itaili iuueltigatioe
Cognofci no pnt z bec funt que tn fola regulattoe uerbi
DifcunfXumigif oemones no pteplenf in uerbo non
pnt a noie arcbangelo?z Denoiart.C70t yo querif ubi
oenoianf ab alqs ordtnibus.Oicedil q; in ejecbiele oe
noianf a cberubin.jgt i 140 pc corintb. oenoianf a £nci
patibus-i ptatibus*! virtutibus.ubi apius oicit. £ii eua
cuaucrit oem principatu ptates z vtrtute.boc en(5 refert
glo.ad bonos z malos angelos.ab angelis aut oenoian
tur in iAcorintb.u°,ubi Dic apfus ne magnitudo reuela
tionu5 extollat me oatuseltmibiltimulus carnis mee
angelus fatbane ut me collapbijet. UT Si #0 queritur
quare ab illis ordinibus oeitoienf .©tcedurn cp illi ov
dines oicut officia comunia bonis * malis. £1 boepa/
tet in lingulis qr pndpatus oifponere z ptatem coerce
re z miracula face z nuciare funt comunia bonis z ma/
lis cum non fint actus gr e gratum facientis. i£t per boc
patet folutio ad totum.
<£Be tentationtbus oemonu. do vndecima
Bnfequenter ©eexer/
c citio tetationuj oemonu circa bonttnes.
jBt querunf 4or,fcil5 qd fit tentatio.quis
tetator.*! fini quam parte anime z corpo/
ris bomo tentatur.pSt ultimo qui z quot funt modi tett
tandi. CTSrticuIus ^mus.
„ B pzimurn pzoce^rric.
Bic glo.fup gen.220cap°.qi tetare pro eo cp elt
jabare oicimus.vnde feriptu elt . ffetat uos oe° ut fciat
fi Diligatis eu au no.Uires enim Dilectionis fue bomo
ignorat nili expimeto cognofcat.^x boc accipif q> teta
tio elt .pbatio alicuius ad acceptioneexpimeti abipfo.
CT Sed C Olfl jsTiftia boc obtjctf.Bictf Joa.30.gp no
erat cbrilto opus ut quis teftimoniu pbibeat oe bomfe
ipfe enim nouit quid efiet tu boieXum igitur oeus co/
gnofeat oia que funt in nobis no oportet q? utatur ,pba
tione ad exceptione expimeti.fed oeus terat qr tentauit
abraba ergo retaito no videf efle.pbatio ad acceptione
expimeti.HTSt forte oicaf gp intelltgif oe tetatioe que
elt a Diabolo adbuc no videf elfe uerii.illa eni que funt
in nobis autfunt nalia aut uoluntaria , Si funt natura/
liatunccognofcitea naliter Demon.Siaut uoluntaria
tunc aut manifeltanf iu aliquo figno corporaliraut no.
£t fi manifeltanf in figno corporali tunc iterum cogno
fcit ea naturaliter.Sifto funt tm in fe uolutaria aut funt
mala aut bona.Si fut mala tuc cognofcit ea per auerfio
nem a Deo z per penas.Si ^0 funt bona tunc non pot
eaeognofeere nifiperreuelatione:*!ita videf q? Demo
no utaf pbauone ad erperieduj ea que funt in nobis.
0 cu Demon teret nos no videf tetatio elfe ,pbattoad
acceptione experimeti» fiT 3^*n oicitplJusqHeutator
'jjbffmc partio fummc
n5 accipit erperimetum nili ignoratie:? ita fi tetatio efi
,pbatio ad acceptione erperimeti oemon per tetatione
«0’acctptt ejLperiinetu nos fetre tiel tacere aliqd :_fed tm
nos nefeire uel no facere aliqd.CTi&eterea tmezp'
bans un fimone utunf:? ita videf ots tetatio no fit ni
fi per Dinone ficutfuit tetatio adeseue.CET Solo oicen
dum cp illa Diffinitio comuuis efi ualde.efi enim tenta-'
fio multip^qfiqj enim tetatio Dicif .pbatio ad acceptio"
nes erperimeti circa fciam fpeculatiua. £t l?ec efi oup*
fimeptetato: .pcedit er comumbue £>ncipijs fcie uel eje
^ppuis vntufcuiufqjpcronts que fpectat ad fciam illa;»
s£t pmo mo tetato: no accipit ejrperimetu nifi ignorati
iie.£omuma enij^ncipia finit qbus fatis no oe necef
fitate fcif ars:? qbus ignoratisoe necefiitate ignorar,?
ideo cum tetato: tetat circa comunia fi tetatus fcit illa no
pjopter boc fcietarte.fed fi ignoret ea neceflario ignora
bit ane.? boc efi qd Dicit p&us cp tetato: qui imitaf oya
leticii qui .pcedit ejccomunibus no accipit ejeperimen
tum nifi ignoratie.ille #o qui pcedit er pp:ys condo/
nis accipit ejrperimetu fcie ? iguorltie q:pp:ta finitime
diata pneinta qbus fettie fciunf ^clbnes artis ? ignora
tisignoratur.gEtbec tetatio oiuerfitate accipit? Diuifio
nem fim Diuifione fpecialiii fciaru circa quarti p:incipta
tetatiopcedit:?ifie DuetentationesfiintfpeculatiiieDe
quibus loquunf p6i ? no finit ad ppofitu nr m.C £ff
item tetatio .pbans alique penes uoliintate ? potentia?
opatiuas.?bee tetatio efi inclinatio tetatt ad electionem
eius qd intedtt tetato: fiue illud bonum fit fiue malum.
£t$m bunc modum Diabolus tentat boies? ettaange/
li boni tetant nobis pfuadere vimites.CT £t efi etia, te
latio que efi ad ejcperimetu3 ptatis in babitu tam puus
accepto f’!ii cp aliqs iambus fciam ejeperttur vires fua?
in illa.? bile virtute eraminat quatti beat poffe in virtu
le illa.? oe boc oicit ecdefiafttcus qui no efi tetatus qua
iia fcit.? talis tetatio efi etia ojganos naliu5 ? inftrume/
tor artifidalm ? aialiu que bntur in iuuamemu laboris
fim cp tetaf manus in virtute tenedi ? fecuris in virtute
fcindedi,05t in euagelio oicit quida iuga boum emi qn
que ? beo pbare tlla.CT £ft iteru tetatio pbatio per Dif
ficilia ad er perimetti fidelitatis ? pftatte . £t fic Dicit ec/
defiafiicus gp fi efi tibi amicus in tetatione pofiide illu.
l£t alibi $ in fornace pbaf atirii boiesfto in camino bu
miltationis.cr £ fi item tetatio pbatio oilectionisaltcu
tus qua Diligit Deu utipfepbationis ejrperimetu De fua
virtute accipiat ? fic amplius oe oeo pfumat ? fic ce0 te'
tauit ab:aba gen.u0.? tbobia fic Dicif tbobie u°,ubi Di
cif q: acceptus eras Deo neceife fiiit ut tetatio pbaret te.
CT Dicedum ergo ad fimii cp oeus tetat ultimo moten
lationis non ut ipfe aliqd in nobis expiat fed potius ut
ejrpiri nos faciat.£t cum Dicif cp tetat uos Deus ut fetat
titru Diligatis eum.fenfus efi ut fetre uos faciat.GT 2fd
id qb obycif oe Demoue oicedii q? oemon nibil intedit
ejrpiri qb tam infit nobis q:fimbanc terationis rone no
tentat ficut patet ejr pdictis.CC' 2ld id qb obijcif oe pbo
oicedum q? ipfe loquif oe tetatione p:imo modo Dicta.
CT^d uft^ctceduqj tetans £ma ? feba tetatione utif
fimonetm.fed tetans tertia utif fimone ? opefim cp ma
gis efficaciter pot inclinare uoluntate ad eligedii id qb
fuadet.tetans #o quarta tetatione qfiqj tm utif ope ut fi
tetat poffe in babitu virtutis uel in o:gano uel iftrumeto
uel tn aiali.Onq5 aut utif fimone uel meditatioe ut fi te
tat fe in babitu fcie fpeculatiue.£etans #o qnta tetatio/
ne tm utitur opere q? efi circa Difficilia:? fimiliter tetans
fejrta tentatione. Articulus
e £cundo queritur Quis
fit tetato:.£t videf qi folus Diabolus . q: fup il/
lud pc ad tbeffalonicefes 3°.ne tone tetauerit uos is qui
tetat.oicitglo.f, oiabolus cuius officiu efi tetare.C"^
lbiero°3°lib:o fup lbieremia r6ecap0.£!uicqd Oie? no
cte facimus ? malo?: operu ppetramus imperiti efi oe/
monti qui nunqj nobis oant requie ? femp impellat oe
lictis augere Delicta ? cumulii facere pctofrfEJtc CrU
foftomusini3Aomeliafup3oanne.multii oiabolusin
«acet ? uebemeter vnditp uaftans falute nr am ♦ opo:tet
ergo vigilare ? infomnes effe utiqj ? vndiqj parietibus
cobtbereeius uebemettam.Sienimparuam quandl
affugerit tentatione amplii fibiipfi pftruit oe reliquo in'
troituj? totlitroducitpaulatim fua virtutem.Si ergo
cura aliqua efi nobis falutis. nr e neq3 tmperiii ei conce
danius nobis fupuenire ut ab bijs ea que magna p:eue
nietes pftringamus. £tentm multe oemetie efi illu qui
dem tm monfirare ftuditij ut uram pdat aiam.nos #o
j?pter nfam ipfojz falute neqj pare introducere menfu/
ram.CTJtem fiapetri s°.Sob:y efiote ? vigilate q: ad/
uerfartus nofter Diabolus tanq j leo rugies Circuit que/
reus que oeuoret.CT3te5 luce u° cap°.i0icit Dominus
Simon ecce fatbanas ejepetiuit uos ut crib:aret ficut tri
ticum:ego atit rogaui p:o te ut no oeficiat fides tua ? tu
aliqii couerfus pfirma fratres tuos.|T3te 3ob p° cap°
Dicit fatbau ad onm.extende paululii manti tua ? tange
cticta que poffidetnifi tn facie bitdijcerit tibi.sDijcit ergo
Diis ad fatban.£cce viuuerfa que bet in manu tua funt
tm in eti ne ettedas mami tua.fiBt infra i° cap°.£cce in
manu tuaefiuenitameamma; eius fiua.£jc boc enim
patet ^ Diis licentia tetandi non oat nifi facbane.£t fic
ipfe folus tentato: videf effe er officio.Sed videtur qi
oeus tetet q: ii°genefi Dicif. ffetauit oeus ab:abl.? in li
b:o fapietie 3°.oeus tetatiit illos ? iuuenit eos Dignos fe
i£r bijQ accipif qj oeus tentat. C" Sed C 0in£'ift2C
boc babef 3acobi. iflemo cum tetaf Dicat qui a oeo ten/
tef:oeus eiuin intentato: malorii efi ipfe enim nemine
tentat. vnufgfqj $o temaf a cocupifcentia fua abfiract**
? electus.Cu £jc boc accipif q? oeus nee tentat nec Dia/
bolusffed vnufqfqj a^ptia pcuptfcentia tentafjtes oi
cif q? mudus tentat ficut oicit aptus in *A ad tbimotbeii
uimno.Deuias me oereliqt Diliges boc feculu.C73urts
boc tteruj querif utru oeus aliqua intentatione iducat»
boc enim videf per ofonem onteam ubi d: . £x ne nos
inducasin tetatione.fruftra enim boc a oeo peteretur fi
nullus a oeo in tetatione induceref.CTSed contra boc
efi q6 oicit glo.cp in tentatione induci efi tetatione fra/
gi ? tentatione fupari. £t boc no videf facere oeus fed
potius Diabolus uelpcupifcentia.CTl^eterea videtur
f nullus inducat in tentatione.q: ita Dicif in pa cor.jf*
idelis oeus qui no patief uos tentari fup:a id q t> pote
ltis:fed oabit eu tentatione^uentu ut fuftinere poffttis.
CTSolo fim pdicta oicendii q? quoda grie tentationis
oe° tentat . ? quodam Diabolus tm.? quoda bo.Sejcto
enim mo tentationis fiue giie tentat oeus.s0 aut Diabo/
Ius tm.4°aut ? qnto mo bomo.nibilominus tn qn ten/
tatio tendit ad illicitum tunc oeus intentato: malorum
efi ut oicit 3acobus.? efi fenfus qj no efi oeus tentato:
malo?2.boc efi in malis fiue iu peccatis, in byo enim ejr
,ppuo officio tentat Diabolus . Sed ronem tentationis
qftqj accipit in mudo.qilqj in carne . ? tuc Dicif tentare
mundus ? tentare carotfm cp oicif in pfa.rJbudus ca /
ro Demonia Diuerfa mouent plia.lj enim qfiqj peccatu
fiat qd no fuggerit Diaboius fiue per co:ruptione carnis
fiue per fuggefiione bois til q: bocipm no fieret nifi p:i
mo Diabolus peccatu fuggeffiffet etiam fim illud pecca
tum pfimus aucto: Diabolus efi fim cp Dicif fapientie t°
3nuidia Diaboli mo:s tntrotuit in o:bem terraruj.imi/
tanf aute illu qui funt er parte IU» us.CIT ^tcendi* ergo
ad p:imu q> ,pp:ium officiu Diaboli efi tentare q: tenta
tio efi ab ipfo ficut a p:imo actore.£t per boc patet folu
tio jamaru fer auctontam.dT Md id qd obijcif q? oeus
tetet patet folutio per pdicta. CT 'Md id qDobyciturcp
Bc 4“ cocquettis
$nufquff<B tentaf a concupifcetia.Oieendum q> prima
caufa tentationis ed oiabolusrfed pcupifcentia ed ut in
ftrumetum * Delectabile carius.dT&d aliud Dicendus
cp ad uanitatem mudi pertinens ed materia.CT 3fd id
qb querif utrum Deus aliquem inducafin tetationem.
dicendum cp Deus ut operans nullum inducitrfed cef/
fans ab opere contrario f>m cp Dicimus aliquem facere
aliquid qui poted.probibere illud'* non p:ol?ibet.3n te
lationem enim induci efl in tentationem per cogitatus
ire * ipft per confenfum * opus fuccumbere ut Dicit glo
fs fuper mattbeum.
£rtio queritur fsqu
1 partem anime * corporis bomo tetaf,£t
querunftria.iQuorum pinum ed utrus
Diabolus intrat in cor bominis./™ fuper
quas vires anime pollet exercere tenta/
tionem.f1 quibus gradibus tetatio progreditur in ani
manu CTHniculusj0.
g © pzimum pzoce<**ik.
©icit ifiig0 gp Demones immifcet fe fanguini/
bus boium ad ejccitadam tetationem in pcupifcentia er
go videf cp oemones intrent in corporatote in eua/
gelio precepit Diis immudis fpiritibus ut ejcirent abbo
ininibus,* poc nibil edet.nifi fuilTent in eis ergo videf
qjpofllntintrarecorpora.Cnkreterea oemones ineo:
poret iunt* ita nibil obdat quin podint elTe in corpore*
1 0l to* et* v‘rt° °Pane ubi opatio:* ubi eit vir/
tus ibi efl fubdatia que eit fubiectum virtutis illius er/
go ubi ed opatio ibi ed fubdatiatfed opatio oernonu fe/
tif interius in corpore ergo * ipfi fi m fubdatiam iterius
erutt^tem oicif in euagelio oe iuda cp pod bucceb
lam tntroiuttineumfatbanast3tem i» alio loco.cu;
mifidet ei Diabolus in co: ut traderet eus iudas Timonis
febariotis t Jtem in actibus apodolorus Dixit petrue
ananie.£ur tetauit fatbanas co: tuu;.£x quibus omni
bus babef gp Diaboli opatio fentif interius in corde.£u
aut inter opans * id circa qb operaf non fit medium vi
defcpfim fubdatiam in corde* ope fit oeinon.CET 3te$
inter moues * motum non ed medium ut oteit pbilofo/
pbus.oiabolus ed moues interiora ergo ed in tnterio/
ribust 3tem fi no tagit no agit * no fequif alteratio:
ergo a oedruettone pfequetis fi feqtur alteratio i nterfta
git * agit.fed alteratio fequif itrinfecus ergo oemon ite/
rius tangit* agit.CTSed40iBSTR2l Dicit IDiero0,
©emones per inergiam opinione no credimus fubali
ter cordi illabi fed applicatione * oppdione vniri.qb au
tem applicaf alicui no ed in ipfo * qb oppmlt aliqd ed
fupra ipm * ita no videf intrare corpa fed applicari eis*
CT3tem jBeda.Satbanas cor ananie impleuit non in
trado fed malicie fue vires offeredo.(E3uxta qb queri
tur qs fit modus applicationis eo# ad aias** qs modus
oppdionis.*utru applicari *opf>merefint otuerfa uel
Ide.CCT Solutio pcedimus cum euagelio * 2tug $ oe/
mones intrat in corpus bois immifcedo fe fanguini ad
incededum ad libidinem * grauado corpus qnq; ad ac
cidiam:* bulliedo fanguine ad iram:* fic oe alys pecca/
tis.fed in aias fubaliter intrare non pnt. jSt butus caufa
ed:q: vnus fptfs creatus no pot ee locus alterius.£t qb
Dicut IDiero0 * aBeda cp no intrat in cor no intelligunt
De parte carnea que co: oicif :fed oe corde qb ed fmcipi
u; vite * boc ed ata.oe quo corde etia in pfaf.or.qui firv
icit figillatim corda eo#:qui intelligit oia opa eoru;.£oi
en i; qb figillatim fingif ed aia que figillatim creaf * no
fimul ficut corpa fimul creata funt in materia.<£T&d id
aut qb querif oe applicatione otcedum gp Demon oicif
applicari aie^ppter filitudinem actionis in ipfam cu acti
ene nature.Bgit eminui fenfus * in Tantalum inappre
md vndecima 6s
befione ita cp non pot DiTcerni oe facili inter immutatio
nem fenfuu; * fantafiam que ed a oemone'* que edfim
natura?,* boc ed qb Dicit glofa fup f>a,n eplam Ifbetri s°
fup illud,queres'quem oeuoret Circuit tanqj bodis ob/
fides muros daufos explorat an fit pars aliq murorum
minus cuius aditu ad iteriora penetret offert oculis fo:
mas illicitas ut vifu oedruat caditatemraurcs per cano/
ra tetat ut molliat cbridianum:vigorem linguam conui/
tio jpuocsmmanum iniurys lacefcetibus ad cedem indi
gat:bonores terrenos ^mittit ut celedes adimat. £ t cu?
lateter non pot fallere aptos addit terrores in pace fub/
dolus:* in pfecutionevioletus.Oppreilto aut oicif qn
impedit regimen recte rattoni6,f£t qualiter boc contiu
gat infra patebit.
Corticulus 4°,Super quas vires Diabolus podit ex
ercere tentationem.
, Ccundo queritur Super
quas vires aie podit Diabolus exercere tetatio
nem.l£t videf gp fuper nullam:ficutbabitum'ed in au/
ctoritatibusjj&ede* IDieronvmi.Semones no fubda
tialiterillabianimabus.^tcumquelibetvisaie fit fpi'
ritualis nulla poterunt illabifim fubdatiam : ergo cum
virtus fit coniucta fubdatie nec pot virtus oemonis in
vim anime ergo nec per, cofequens opatiotqr nibil cft
mediu?inter opationem * virtutem.Cllbreterea que/
ritur De boc qb Dicut qdam qffolus oeus pot in uoltita/
tem bois * intellectum * fantafiam * fenfum:fed malus
angelus in fantafiam * fenfum ttn.lboc enim non vide
tur ede uerum.quatu enim ad naturalia intellectus oe/
tnonis ed fupra intellectum bois:* cum fupior vis pof/
fit inferiorem videf cp oemones podint in nodrum iiu
tellectum.Cl^tefea querif que fit ratio cp oemones
oicunf nonpolTetnintellectumfedinfantafiam * fen/
fum.videmus enim explTe quofdam obfefibs a oemo/
nibus carere regimine rationis *, intellectus . Si oicaf
gp boc ed ideo qr in intellectu non funt nili fpecies ueri/
tatis* oemones non intendunt perfuadere ueritatem*
C-COiBCtR^H ex eifdemfpeciebusaliter*aliter op
politis uel oiuifis generaf uerum uel falfum:* ita videf
«pppter fpecies intelligibiles non fit impedimetum qn
podint fuper intellectum bumanum.Cl^^rea que/
rif que fit caufa $ nec boni nec mali angeli oicunf pof/
fe fup uolutatem nodram.Sicut enim fim natura; funt
fuperioresintellectu:itafunt fuperiores uolutate:ergo
fi podimt fuper intellectum videnf polle Debere etia fu
per uolutatem, C^olutio otcedum gp oemones non
podimt nili fup fenfum * fantafiam : boni autem angeli
podimt fup intellectum bumanti * non fup uolutatem.
£uius caufa edqj oemones l; fim naturam altioris fint
intellectus qs bominesuamen qr ex peccato auerfi funt
a.lumine bmo babet intellectum obduratum ,ppter qb
etiam fantafia oicif intellectus oemonum a beato ©io /
nvfio.*cu; virtutem illuminadifim intellectuale lume
intelligette accipiat a lumine ^mo oemones per oidan/
tiam a lumine primo amiferunt virtutem operandi fu/
per intellectum bumanum.Supra uolutatem ^?o non
babet potedatem aliquam fecudarum intelligentiarum
quia uolutas fim perfectionem fui non ed fubiectu; ue
ri fed boni gratte quod infundi non poted nili a fum/
mo bono quod ed oeus.oemones ^o quia babent ad/
buc uefpertinam cognitionem que ed rerum creatam;
in feipfis que res create babent cognofci per fpecies fen
fibiles* imagines que imprimunf in organo fantafie:
ideo etia oemones podimt in idas vires anime ordina/
do fpecies fenfibiles* imagines fantafie ut moneant
ad illicitum quod intendunt perfuadere.{pDicendu;
ergo ad primum gp in ipfas edentias virium oemones
fubdantialiter non tngrediuntnnfedin organis fenfus
jfMimc partis fume
sfantafie mouent!o:dinant fpecies ad aliquam app:e
benfionem que ulterius trabatoefiderium z uolutate5
ad cocupifcentiam illiciti.£[r 3fd aliud patet folutto per
p:edicta.$T 2ld aliud Dicendum cp homines non tmpe
diunf a regimine rationis uel intellectus eje boc qrim'
mediate Demon obnubilet uuellectuimfed eje |?oc cp in'
tellecius humanus non fit in actu ntfi mouetibus fanta'
fmatibus que fuut in o:gano fantafte.! ideo quado fan'
tafinata illa turbata fum z obnubilata uel cojruptum eft
o:ganum eoruj Deftrutf ulterius intellectus a recta ope
ratione % regimine.CL ad aliud otceduin cp intellectus
fim fe feniper ueroruni ert:q: apud ipfum fim fe no funt
nifi habitus pnncipioruj: fed per inclinationem ad par'
ticulana que funt fantalntata aqbus abftrabit generaf
in eo oeceptio !'ideo falfitasnon eft in eo ntfi a parte il'
la a qua obnubilat a fantafijs que fepius obfcurantur a
©emone «c.
JErtlo queritur a**
t gradib^tentatio in aiaj p:ogredif.<T£t
querunr tiia.&uorum £mum eft oe gra
dibus quos ponit 5 uguftinus in ferpi'
te:muliere:c viro.*moe Delectatione mo
rofa uel non morofa.3"1 De qualitate peccatiin vno quo
qj gradu.£t utrum ifti gradus iu omni peccato polftnt
iuuenirt. Cuniculus s°»
„ optimum ptocediwrne.
auguftinus in u° oe trinitate tres partes Di'
rtinguit anime.fcilicet ferpetem:virum:! mulierem.jEt
ferpetem uocat fenfualitatem.mulierem uocat illud ra'
nonale nr m quod in actione teporalium atqjcoiporalt'
uin tractadorum ita uerfaf ut non fit nobis comune cuj
pecore, tlirum #o uocat illud rationale noftruj quo in
beremus imelligibtli atq$ incomutabili ueritati. Dicit
cp peccatum eft ptimoin fenfualttate,*0 in muliere que
eft inferio: pars rationis.! 30 in viro qui fuperio: po:tio
rationis appellaf.CTi&uertf autem quid fitfenfualitas
Si enim feufualitas eft motus fenluunutuc non videf
uerum qb Dicit :Huguftinus.q7 peccatum fit in fenfuali
tate:q: motus fenfuum non ftint motus virtutis uel vi'
tij.Siftopicaf feufualitas vis fenfuum fiue fenfibilis:
iterum non videf efie uerunnq: vis fenfitiua no eft fub
iectum virtutis uel vitii eo q> virtus z vitium non inue'
munf nili in natura rationali fiue itellectuali.Si $0 Di'
cafficurotcit inagifter in fentetiis 24aDiftinctione febt
lib:i.cp feufualitas eft queda vis anime inferio: eje qua
eft motus qui tntendtf in o:ganis fenfus atqj appetitus
rerum ad co:pus ptmentium.fim hoc videf gp fenfuali'
tas non fit vis vna fed plures.motus enim qui intendi
tur in co:poris fenfus non eft ab vna vi fed a virib°plu'
ribus.SiftoDicafqjfenfuseftvisvnaaqua eft mot°
in fenfus co:poris hoc nthtl videf facere ad p:opofitu>.
motus enim ille eft fim app:ehefionem tm* motus ap'
p:e|?efionts nec funt peccati nec meriti.C' *£>:eterea ap
petitus rerum ad co:pus pertinetium oiuidtf in partes
ouas a philofophis.f.in cocupifcibilem z irafcibilem.-z
ita videf adhuc q> appetitus ille non eft vis vna fed plu
res.CT 1b:eterea fiue appetitus ille fit vis vna fiue plu'
res nobis eft cdmunis cum b:utis z ita no videf ee fub'
iectum virtutis izvitij.<ir3^m videf cp incongrue ap'
pellef ferpenstq: peccatum in ferpete non fuit in horni
ne fed ejura hominem.peccatum autem in fenfualitate
eft in bomine z non ejura hotem.CT 3tem peccatus iu
ferpente fuit peccatum in fuggeftione p:eter Delectatio'
nem.fed peccamm in appetitu rerum ad co:pus perti'
nentium eft in fuggeftione z Delectatione z ita videf cp
incouentemer feufualitas appelletur ferpens.CT 3^m
querif utrum idem fit feufualitas qb fenfibilitas.£t vi'
cietur cp non.q: fenfibilitas ineft oibus bibentibus feti
fum.fenfualitas autem non videf inefte eo qtipfa actus
babet meriti z oemeriti.CCJtem querif utrum fenfua'
litas ibi oicaf a Differetta fenfibilis anime que otuidif
contra rationalem z uegetabilem.aut a oifferetia poten
tie fenfibilis anime que eft fenfus.£t fi £mo modo tue
videf cp quelibet vis fenfibilis aie efiet fenfualitas : qa
natura fenfibilis aie eft in quaflibet fuarum potetiarus*
Si Ico fecudo modo tuc fenfualitas non efiet nifi in fen
fu particulari uel comuni qb fup imp:obatu eft.CET Ul'
terius querif De muliere que Dicif illud noftrum ratio t
nale qb uerfaf in tractatu rerum teporalium z co:poralf
um.lboc enim videf efie intellectus fiue ratio p:actica.
£t boc non videf cotienieter Dici mulienq: multer edu
cta eft De co:pore virt.intellectus autem fiue ratio p:acti
ca no educif De alia quada natura intellectualnCT ]|b:e
terea cum coplemetum peccati fit penes liberum arbitri
um z uolutatem videf potius Uberum arbitrius uel uo'
luntas Dici mulier qj ratio.$T3tem querif utrum ratio
fic oicta fit vna vis uel plures. £\ videf cp plures: q: De'
lectatio quam aug°attribuit mulieri^pna pallio eft uo
lutatisXumigifronisnonfitoelectartPm cp fpecialt'
ter fumif videf cp ratio no fupponat vim vnam fed pltl
res.CCT 1>:eterea multer ferpetem audiuiti auditu intel
Ierit'? poft intellectum rndit-i rnfum oubium pfuafioni
ferpetis pfenfit z poft ea uetitum comedit.CTjtem que
rif quomodo bij oes actus coueniant inferiori parti ra'
tionts fine viro:q: omnia p:edtcta mulier pegit fine vi'
rodhorum enim actuum quida pertinet ad app:ebefio'
nem ut videf. qdam adiudictumappbenfi.'! qdam ad
interptationem indicati. qdam aut ad Delectationem in
guftu fine fruitione rei appbenfe.£um igif omnes bq
actus ab vna virtute ronis egredi non pofiint videf q>
ratio fupponat ibi potetias plures.(Oi>:eterea ficut fe
babet appbenfiua fenfibilfe aie ad app:ebefiuam anime
rationalistficfebabetmotiuafenfibilisanime ad moti'
uam aie rationalis.fed fic fe babet app:ebefiua fenfibilis
anime ad apptebefiua? anime rationalis cp miniftrat ei
id oe quo eft app:ebefio.3ntellectus enim fim pbilofo'
pbuj abftrabit a fantafmate ergo z motiua fenfibilis an»
me miiiiftrabit motiue anime rattonalisXum ergo fer
pens fit appetitus rerum ad co:pus pertinetium erit fer
pens motiua fenfibilis anime:q: ois appetitus pars eft
motiue potetie,£um igif per ferpetem Delectabile con'
ceptum offeraf mulieri potius videf efie mulier uoluri
tas qj ratiorq: uolutas eft motiua potetiatratio^o app'
benfiua.Cujltem querif cum multiplejc fit ratio Dicitur
enim anima ronalis quandoqj ratio fim cp Dicit 2fug°
in ii° oe trinitate.q^id quod non eft nobis comune cuj
beftijs ratio uocaf.-r fini boc ratio oiuidif cotra fenfunt
-zuegetatione5.([;3tem Dicif ratio fpeculatiua que eft
pars anime ronalis cuius actus eft ratiocinari fini cp Ici
entterationalesoicunf.C^m otcif ratio pars anime
p:acticaqueratiocinaf oe appetibilibus z eligtbilibus
ad opus fim opotutdif ratio ab 2luica ptra pcupiTctbile
z irafcibtlej.CTiQuerif igif fim quem modu mulier oi
caf ratio.Si enim ^mo mo tuc tota aia ronalis erit mu'
lier <z:nufq3 in ea erit vir.Si 20 mo tiic no referf ad opus
peccati uel virtutis.Si 30 mo tuc ite?z in fe claudit oe qb
referf ad opus in actu ronis:! ita no videf in aia ee itej
rum vir.CETSiTiter querif oe viro que oicit^ug°ee ro
ne qua i uberemus itelligibili atqs icomutabili ueritati:
vn etiafapie oepntaf cii inferiori fcietie Defiuiat.3n b^c
enim rbne Dicit ^ug° efie imaginem Dei.! cum imago
tres potentias contineat videf q?bec ratio non fuppo'
nat potetiam vnam.cr3tcm <*o!a Diuerfitas materie no
facit potentias Diuerfas:fed eternum z temporale non
Differunt nifi per materiam ergo videf qj partes ronis
non Diftinguanf in ouas potetias penes illas.|T3Kin
Be 4“ coeqtteuls
cum imago oei remaneat etiam in penatoribus
qui tu fupioribus non inberet qltter imago oet otcaf ee
In pane ronis ruptori que vir oicif, CT3teni cu; viri nt
femen infundere mulieri videf q? fu pio: portio non vir
iucaffed potius tnferiorXocepuonesemm ejcqbus ra/
Uogeneraf ftm actum cognitionis afccdut ab interiori
i non oefcetvdut a fuptori.lirjtem Ii vir fuptortbus in
fcerefeit aut ciligit ea aut no. Si Diligit ? cognofcit tunc
videt ea,pponeda efie inferioribus % vult ea ppouere ?
pot ergo femp ,ppomt ? nunq; peccat.Si fo no amat
ea tue non ei! neceilariu ut pfuadeaf ei peccatu; a ferpe
te z muliere qr per fetpm a fupioribus ad inferiora oe'
flectif:? ita videf incoueniens c,6 oicit Sug0.cp multer
tietittl porrigat viro.{pfrkterea aliter ciftigutt 0reg0
gradus qbue pficif peccatum in aia.Dtcu enim q? pec/
catum £mo eft in fola fuggeilione carnis z tuc ei! in fer
pente.i0 in Delectatione z tiic eft in muliere, f in plen/
fu z tuc ei! in viro zeli ibi copiemetu tetationis.fr So
lutio oicedu cp partes aie a beato 2Cug metbapl?ce oicu
tur ferpes muliera vtr,? fenfualitas oicif ibi potetia ap
prebefiua Delectabilis z appetitiua tpftus ante iudicium
ronis z rone fititudmis ftm qua; ferpes uocaf tagtt Su
g0m ii° oe trini, oicens.Ouomo coluber non aptis paf
Sibus fed fquamarii minutilfimis nifibus repit ftc lubzi>
cus oeficiedi motus negligetes minutatim occupat z iit
cipiens a puerfo appetitu ititmdinis oei puenit ad fimi/
iitudinem peco? ut liat bomo ficut equus? mulus in q
bus non eiltmellectus.C7^d^mum otcedum q? cu/
pliciter peccatu; eft in aliquo.f.ut in originem ut m fbto
I; ergo in fenfualitate f m quofdam no iit peccatu; ut in
fubto eft tn in fefualitate aut in origie.Uel Dicar fun ali/
qs cp I; virtus non pofltt ee in fenfualitatc tn peccatu po
teft ei inefle fed non ftm qualibet otfferetiam peccatuqr
f m qualibet nou opponif virtuti. peccatu; enim uenia/
le copatrf fecum virtus z gfa:-z boc pot efle tn fenfualita
te fed non mortale-Cuius ratio eft q: ptrariorr eft idefb
lectum ut Dicit pBs.vnde fi in fenfualitate efiet mortale
peccannn ut in fuEto etiam eet in ea virtus z gra qd efle
non pot.fjT ad aliud oicedum q? fenfualitas accipif f;
tn mgr Diffmit eam in fentetys zixnc piudicio melioris
fnfe.bncocedo m fenfualitas non fuppomt vim vnam
fed plures utpbat obiectiones.fm Sugm eni illa ps co>
cuptfcetie que nobis cois eft cu; bmtis oicif fenfualitas
ilia eft tota pars aie fenftbtlis que reficif z Delectar m
delectabilibus corpalibus z na comp:ebedit pcupifcibi
lem z irafetbilem ejr pane motiuarum fenftbtliu; z app
beftonum Delectabilis z eftimatione ipfius cy parte co/
gnitiuarum virui fenftbtlis aie.fT ad id qb ptra oby«
tur oicedu; cp fenftbtlts ata ?finife? ftm vires aliter eft
In boie ? aliter m b:utis.3n brutis ent; eft non pfuafibp
lis ut Dicit Dama0,? ita non ordinabilis ad ronem . 3n
8?oie enim ordinabilis z pfuafibilis? ideo in boie babet
boc pofle qb non babet in brutis.CTSd aliud oicedu;
qtSug0 facit vim in boie ftmqj eft bomo.bomo enim
In eo qb eft bo tm eft ronalis nature:? ficfenfualis mo/
tus eft eptra rp;.i.ejctra natura bois in eo q? bb.limiluer
delectatio que eft in fenfualitate non eft Delectatio bois
in eo qb bomo z pro tato noiaf ferpes qui fuit ejetra ena.
Uleqj oportet q> in metbapboris fit in oibus linulitudo:
fed in bijs tm pro qbus metbapbora inducif .CT Bd ali/
ud oicedum ftm quofdam gp fenfualitas fupra fenftbile;
naturam addit ordinabilttate ad ronem z penes boc eft
differetia fenfua litatis? fenfibilttatis.C" 2ld ultimu; Di
cedum cp fenfualitas oicif ab obiecto fenftbtlis aie in co
muni circa qb eftappbcfto ad peupifeetiam uel Delecta/
ttonem ordinata. 0unt tamen qui oicunt fenfualitatem
efle vuamvim que eft antepcuptfctbilem ? irafetbilem
que funt partes oefiderij. fenfualitas enim ^mus tmpul
fm eft ad Delectabile fen fuu; fm eos.CT Bd id qb oby/
©5 vndcdma
cif oe muliere oicedum op potetia ronis pot confiderarl
oupltciter.f.m fu ba fua ? ftc vna eft ratio practica que oi
cif vir ? multer.Si aut compaf ad actum uel ad babitu;
tuc oiuidif in virum ? mulierem ftm duo obiecta fuper
que eftactus.f.tpaleieligibile ad opus? eternum recti
fleas in ope.lDabitusaute; ronis reges in tpalibus eft
fcietia ut oicit aug*’.que fctetia oocet puerfart bn in me/
dio praue ? puerfe nattots. IDabitus autem qui regit iit
eternts oicif fapietta ? oicif bte fapietia cognitio iufttcie
oiuine que per rones oiuinas 1 eternas fuadet etiam te
poralia otfpone.? boc eft etqb oicit 3ug° in n° oe trini
tateXum Differimus oe natura metis bumaneroifleri/
mus oe vna quada re nec eam in bec ouo que comemo
rati fum° nift per officia gemina mus.Scietta eui;? fapt
entia babit9 funt pfictentes vna potetia ad ouos actus :
f rn cp etiam bomo in rone opabiltu; ture bumano ? oi/
uino muaf.lDabitus eni; iuns bumani oicif bic fcietia:
z babit0 iuris oiuini oicif fapia.? boc eft qb oicit Sug’
in u° oe trinuate.q? pbilofopbt fapietiam efle oiverunt
cognitionem oiuinaru 1 bumanarum rerum, que oifff/
niuo it otuidaf erit cognttto bumanaru; rerum fcietia:?
cognitio oiuinaru fapteiia.CPBd pm ergo obiectu oice
du; q? iteui mulier fumpta eft oe corpore viri ita in actu
regiminis inferior portio educif oe fupioruqr ttertor ra
tio turis bumani.f.ertrabuur a rone iuris oiuini.? licut
mulier ? vir funt vna caro per mijrtione; carnalis copu
le? in jpleuta vna natura metis complectif inferiorem
? fupioreni partem ronis.? in vno opere piungunf qb
pfonum eft rombus iuris bumani ? oiuini.? boc eft qb
oicu 2lug° in u°oe tnnitate.3udtcamue oe corporali/
bus eje ratione oiineftouum atq; figurarum quam ineo
mutabiliter manere mes nouit.3llud ^0 nr m quod in
actionetpaltumttauerfaf ut non iit nobis comune cu;
pecore rouale eft quidemrfed cy illa rbnali noftre men
tis fubftatia quo fubberemus intellectuali atq; tncornu
tabtfi ueritati tanq'3 ouctum ? inferioribus traetadis gu
beruadifq; Deputatum eft. £y boc accipif qualiter mu/
lier educit oe viro quo ad actum ?babttum? non quo
ad fubftatiam.qualiter autem vntaf fecum accipitur ab
Sug tn eodem libro ubi ftc oicit.Sicut vna caro eft ouo
rum in mafculo? femina ftc intellectum nrm ? actione;
uel cofilium ? ejiecutionein uel ronem ? appetitum ra'
tionale.uel liquo alto modo ftgntt0 oici polfunt vna me
tis natura complectif . £y boc patet q? vniunf in vna ni
tura metis.patet etiam cp fupior portio babet multa no/
miua.otcif enim fuptor portto? ratio fapiette ? pftlium
z ratio abfolute.3nterior etiam babet multa uofa:qr oU
cif interior ponio ? ratio fdetie ? actio ? ejeeeutio ? appe
litus ronalts.iiir^d aliud fto otcedum qt mulier non
noiatpotetiain vnam fed plures ut,pbant obiectiones.
nec Bug^ in lt° oc trinitate intedit oiltinguere potentias
aie fed trii gradus fni^grelfum tetationisrzideo coce/
dimus q; mrone inferiori indudif uo Ititas 1 ratio pra/
ettea piideras opusXt ideo videf boc uelle 2lug0qua
do tot noibus noiat eam quo^ non eft in ipfa ro ab actu
vno fed a pluribus plurium potetiarii pfequetium fe.f»®
enim ratio appbedu Delectabile ? otfcuttt illud ? poftea
fniam oat oe babedo oelectabtli.poftea furgit appetitus
in id ejr parte uoliitatis:(pp:er quem appetitu; ^ug° in'
feriorem partem ronis uocat appetitu; ronalem.Bicut
tn qda; gp inferior portio eft vna vts anime que oicif ra
ito practica ^ftderas teporalia ptinentia ad opus.fiSt oi/
ctit gp queda ro un plideratiua eft opabiliu; pofitiua ad
0 pus ? pftderattua.queda fto coiiderattua ? oifpoftttua
?appeutiuarerum adopusptinetium.? banc otcut ee
illa oe qua loqtur Sug0.? ftlicer oiftiuguut fupioreni p
rem ronis refpectu eteruor.(L Bd aliud oicedu; q? no
ofno ftc fe babet mottua fenftbtlts aie ad motiua aie ro/
nalis ftcut fe bet appbcftua fenftbilis aie ad appbeftuam
|b:Cme partto Fummc
anime ronalismibil enfc fim naturam efl in appbefione
rationalis aie quod non abflrabaf ab apprebefione ani
me fenfibilis.fed aligd efl in appetitu ronalis anime qb
non accipif ab appetitu fenfibtlis aie fim gp Dicit pbdofo
pbus tn 4°etbi9‘3> funt Delectationes aiales.Clerbt gra
tia bonoris amo: ooctrtne amor.uterqjenim l?oru5 gau
det in quo amat nibil patiente cozpore fed mente magis
Similiter motiue ronalis anime fim Damafcenum im
pcrare babet motiuis aie fenfibilis fed non appbenfiue
apprebefiuis nihilominus tame bene cocedimus cp in
iferiori parte ronis efl uolutas ficut appetitus in fenfua
litate,CT2Id aliud otcedu? cp ratio ibi fumif pro tota po
tentia practica ronalis anime que oiuidif contra concrn
pifctbtle * irafdbilem * bec bene claudit in fe libem? ar
bitrinm * uolutatem * ceteras potetias que referunf ad
opus nec ideo ejcdudif vira potetijsanimerq: vir * mu
lier in eentia potertaruj non ponilt Differentiam fed tnl
in officio ut Dicit Sugudin^CT 2fd id quod obiicif De
viro Dicendum gp imago oei Dupliciter efl in aia,'* que
damefl imago fimilttudinis per puenietiam maximas
que poteif effe in creatura ad tres pfonas in vna eentia.
% bec oeterminaf ab 2tuguflino in tribus potetys fcili'
cet memoria intelligetia * uolutatem ell imago creatio/
nis que abHnguflino oicif ratio in qua creati fumus f!
ue mes rationalis in qua reformamur per gr am ad ima
ginem imitationis Diuine fimilitudinis * illa efl in fupe
riori parte rationis z in iferiori que funt fubm gratie re/
Stomatis,* oe bac imagine intelligit ^luguflinus quan
do Dicit q? vir efl imago oei. £onuenit enim bec imago
fiite ratio imitationis quod idem efl per p:ius viro qui
lubberet eternis * per poflerius mulieri que oifpontt te
poralia,C73d aliud Dicedum gp vir * mulier ut fepius
pictum efl non oidinguut edentialiter potentias anime
fed officia tm.nec eternus * teporale tm oifferut per ma
leriam fed etiam per rones formales.lftationes eni'5 iu
ris Diuini incomutabiles funt * impmijcte cafibus Dubi
is.fed rationes iuris bumani uarianf fim Diuerdtatem
euetuum * fepe Dubie funtppter ignoratiam lingulari
um circudatiarum in gbus \m pbilofopbum funt actus
* opationes bumane.ffTSd aliud Dicendum gp imago
In peccatoribus no manet nifi quitum ad potetiam imi
landitfed quitum ad actum imitadi non ed nifi in byo
qui per gram fim cofilium fupiorum regunf.CT 2fd ali
«d Dicedum cp vir non oicif eo ep minidret omne feme
mulierffed jjpter tria fpecialiterDicif vir fupio: po:tio
rationis.j&uo^ vnum efl q> iuri oiuino qb perpetuis ra
tionibus utif baf auctoritas fup:a rones iuris bumani.
3us enim bumanum feqtur ius oiuinum * non ecouer
fo,£i idcirco etiam oicif ep vir babet coercere lujcuriam
mulieris in amore teporaiiu;^medq; infundit ei feme
fi m gp regif in opere/Jus enim bumanum babet ejetra'
bi a mre oiuino. non enim ed ius qb contrariaf pceptis
* iuri oiuino.*"1 autem ed gp fupio: pomo babet illam p
fectionemqbnonaccipitabaliofed oatalys * obtinet
principatum in regno anime.ficut vir pfectionem fejcus
babet refpectumulieris.jetbmumborum trium efl An
cipalitas pfily.i"* autem ed pncipalitas precepti, *m fto
ed principalitas eje nobilitate natureXocedimus etia;
cp ficut ferpes z mulier ita * vir fupponit plures potenti
is.quorum quedam funt cognitiue p:actice,quedl eti'
am (impliciter motiue * ideo ab j&uguflino vir noiaf, f,
intellectuscofilium* ratiofupio:,£tflquerif fim quid
oifferut bec nomina.oictmus gp fim oiuei fam apprebe'
fionem Ancipiorum fiue rationum iuris Diuinfappben
fio enim principiorum oicif intellectus.qroicitpbilofo'
pbus $ intellectus ed Ancipiorum ordinatio autem eo
rum ad opabilia oicif ratiotq: ratio ed vis ordinis Anci
pium Ancipiato.applicatio fo principiorumad ea que
fom ad ejeitum in finem per opus oicif pfiliumXonftli
umenimedoebyd que funtad finem nen se Rne.^fn^
ferio: #o portio ronis que confiderat rationes iuris bu
mani que funt in maiori copofitioneql principia iuris
Diuini no oicif intellectus fed ratio inferior * actio * e ve
cutio* appetitus ronalisXt idanoia oifferut quia fm
obedietiam ad virumrutputa iuris Diuini oicif ejeeeutio
*fimcbceptionemiurisbumani rationum oicif ratio»
f m autem inclinationem fiuecoiunctionem in opus of
citur appetitus ronalis fim inclmationem.fi m conulcti/
onem ito oicif actioJDec enim omnia noia inueniutur
ab 2fugudinopofita in auctoritatibus fupra inductis.
CT&d aliud Dicedum q? vir eognofeit * Diligit fuperto/
ra fed tamen Dilectio illa non ed coacta.tlnde qr appa/
rens bonum fibi a muliere oblatum abdrabi pot a fupl
oribus nibil ebibet quin ratioquldoqj bonum ut nue
preponat bono fimpliciter.fETBd ultimum oicedu? qi
0regorius boc appellat fuggedionem carnis qb
fenfualitatem.Ut enim Dicit glofa fup illud ad galatbas
s° cap°,£aro peupifeit aduerfus fpum.caro perfe no co
cupifcit fed carni attribuif quod anima facit in carne.oe
lectationem autem ponit 0rego°in cogitatione Delecta
bilis * cogitare ed actus mulieris fiue inferioris partis
ronieXofenfus autem ppter auctoritatem attribuif vi/
rotfed oe bys podea melius patebit.0:egortus tamen
alibi qtuo: gradus videfponere.fcilicet ab bodera car/
ne:a oeleetationera cofenfu.fed tunc ponit bodem ejetra
boiem * tria alia tn boie more pdicto«CJ3rticulus
9 £cundo queritur Be De/
lectatione morofa uel no morofa,£tut boc Iu/
eidius inuefligari ualeat.Olueritur primo quantum p'
cedere podit Delectatio in fenfualitate anteq j mulieri of
feraf . £t pfequeter quantum .pcedere poiftt in muliere
anteqj offeraf viro, CET £t circa Arnum procedaf fic.251
cit 2tug° cp fenfualis motus ed qui nobis ed comunis
cum pecore* in quo incipit urmrationaleXu5 igff fie
fe babeat paifio ad pafitonem ut motus ad motu * pote/
tia ad potetiam erit fenfualis Delectatio qu e nobis cots
ed cum pecore ita cp in ea nibil ed De iudicto ronis , £t
ita videt cp tldiu Delectatio ed in fenfualitate qjdiu nui'
Iu circa ipfam inuenif iudiciu ronis.CT3te Dicit 2fug’
in 8°fup genefim ad Iraj.qi ois aia mouef vtfis.i,apAbe
fis.fed quedam attedit rones vifop ut bois ata.queda;
autem no ut aia pecoris,motus autem qui ed a vifis eit
peupifeentie uel ire ergo talis motus tldiu videf effe in
fenfualitate ^diu a ratione non percipitur ratio appr&*
bcnfi.|T3tem Dicit 2Iuicft cp cetera aialia ab bomine %
precipue aues babet artes pdruunt enim cafas.fed boc
non fit nifi inueniedo uel meditldo fed indinctu infito.
^tbocjjbaf per boc gp aialiaeiufdem fpeciei fimiles
pdruutcafasquefi meditado uelinueniendoeondrne
rent Differret pdrnctiones earum fim Differetiam tnuen
tionis * meditationis.fim boc videf etiam gp ft Delecta/
tio fit ab aliquo pceptu corporali * non fiat tnuetto *me
ditatio ad pdruedum illud gp illa Delectatio fit in fenfua
litate brutalf * no attingit adbuc mulierem que oicif in
ferior portio ronis.^Otem ^tuicft Dicit cp ceiera aialia
ab bomine non babet timorem *fpem in tempus Ion/
gtnquum a prefenti qr non fperat tepus qb ed remotus
ab ipfo mometorfed boc q> fibi prouident non babet eje
boc qjpercipilt tepus qbfuturuj ed ineo fed indinctu
nature. £t ejt boc indinctu formica pdicit pluuiam per
boc gp citifftme trabi t cibum ad cauernam.£jr boc patet
cp qjdiu circa Delectationem coceptam non fiiit^uide/
tie in futuru qualiter ad opus poflint Deduci tue Delecta
tio adbuc ed in fenfualitate pecorina.GTJtem Suic‘Dl
eit q> folus bo bet,puidere ftmira que oebet facere alig/
bus boibus * no alys.eetera ito aialia no bnt aliquid z
b« iufmodi ^utdentia ergo videtur gp qjdiu in Delecta/
Bc4“coequeui3
tfone corporum concepta non funt actus Didinguetes:
$ l?oc ed huic faciedum ? l?uic non facieduj non erit oe
iectatto illa in vt rationis que attribuitur domini fim gp
horno eft.fEJtem Dicit &uicacpfoli homini couenit Di
fcernere quafdam opationee ede turpes ? quafdam l?o
nedas.£x hoc iterum habet q?(£diuuon pcipif turpe
z boneftum circa Delectationem qmo attingat ronis in
iefiorem uel fupiorem partem.CL Sed ?tra l?oc ed qd
Dicit 2fug9in n° oe mmtate.2lfcendeimbus retrorfuin
qbufdam gradibus pfiderationis per anime partes ubi
incipitaliqd occurrere qbnon fit nobis comune CU5 be
flijs ubi incipit ratio ubi homo interior iaj pofiit cogno
fci fed in quocuqj efi peccatumiillud non elt nobis com
mune cum beftijs ergo ibi incipit ratio fed in fenfuaUta
te ed peccatu ergo in fenfualttate incipit ratio:? ita cocti
ptfcetiafenfualitatisnonvidef efie fine aliquo actu ro/
nis.C^3tem inter aiam fenfibtlem ? renalem no videf
ede medtum:ficut nec inter fenfibilem z uegetabile fed
ficut fe habet poteria ad potettam ita motus ad motum
ergo inter motum fenfualitatis ? ronis non videtur ee
medium z fie iterum videf q; datim ut motu? peupifee/
tie fit in fenfualttate fiat etiam in rone:? ad pfentiedus z
Diflentiedu5.C'3tem ut *?abef in f gen.muliu fuit me
dium temporis iter locutione ferpetis z auditu? mulie/
ris.fi ergo Debite fumaf methapbora z ferpes ed lenfu
alitas nullum erit tepus medium inter peupifeetiam fen
fiialitate? indictu? uel Ddectationeminferiorispartis
roms.CETOIterius quenf De Delectatione fim q? edtn i
feriori parte ronis. £t ut boc melius intelligaf fumatur
littera gen.30 cap°.ubt fie otaf g? ferpes Dijcit ad mulie/
remXur pcepit uobis oeus ut non comederetis oe om
ni ligno paradifi.£ui refpodit mulier.©e fructu ligno/
ruj que funt in padifo uefctmunoe fructu fto ligni qui
edin medio paradifi pcepit nobis Deus ne comedere/
mus z ne tageremqs ne forte moriamur,©ixit aute fer
pensad multerem.nequaq5.0c1t enim oeus cp in quo
cuqs oie comederitis eje eo aperienf oculi uedri z eritis
ficut Dy fcietes bonum z malum.Uidit igitur mulier cp
bonum edet lignum ad uefcedum z pulchrum oculis m
afpectuqj Delectabile tulit se fructu eius z comedit oe/
dttq5 viro fuo qui comedit z aperti funt oculi amboru5.
^jcbocaccipif q? mulier babetquofdam actus in com/
paratione ad fef petem: r quofdam in comparatione ad
Delectatione peccati:? quofdam in compatione ad virtl
c ad ferpetem Dirtsnguunf actus eius fim refpofa ipfius
i tnrefpofione illa patet q?ed iudicius concedi z uettti
? cominationis pene.3udiciu5 concedi per l?oc gj oicit
iDe fructu lignorum que funt in paradtfo uefctmur.^ti
dictum uettti per hoc g> Dicit.oe fructu autem ligni qui
ed in medio paradifi p:ecepit nobis oeus ne comedere
mus z tagerem°.3udicium aute cominationis pene per
15 q> dic ne forte moriamur.£t£aDuo tudicia certa funt
tertium #0 admixtu ed Dubitationi ut oicit 2fug°.eo q>
il furrexerat ipta in ipfa queda elatio ad obtineduj hoc
qdfuafit ferpes fi efietpoflibile.iftefpectu autem oete/
ftabtlis peccati funt qnque actus.ibrimus ed apprebe'
fio oetedabihs peccati qui notaf cu orXlidit igtf muli''
er lignum.*0 iudicium oe Delectabili qd fit oetedabile
ut nue. £t hoc tmportaf per boc qb Dtcit.q? efiet bonum
ad uefcedum.}0 ed iudicium oe ctfferetuljs ipfius oele
etabilis fim q> fu vifu repfentari poflimt z boc importaf
cum oicit.pulchrum oculis.illa enim pulchritudo fuit ex
manifedattone Dulcedinis eius in colore z figura z alys
Dtrpofitionibus.40 ed iudicium oe efficacia Delectabilis
ad interedam Delectationem:? boc notaf cum ouit,afpe
ctuq} oelectabile.illud enim ed afpectu Delectabile qb a
folo afpectu trabit in fe Delectate? ? mouet in eo Delecta
tionem.50 ed pfenfus in fruitione Delectabilis quam fe
quif ipfa fruitio Delectabilis;? boc notaf cum otcit.tulit
m vndccima **
Deductu eius?comedit.2fd virum autem no Detcrmi
naf ei actus nifi vnus fciltcet oare viro.CTi^uerif ergo
De oibus bije actib°quado in eis Delectatio morofa uel
non morofa Dicafmel quado in efie uel non in efie oele
ctatio Dicar. ZTodat enim cp datim mulier audiens ferpe
tem non babuit Delectationemsergo in boc cu? fit audi/
re ex parte mulieris qb ed percipe illicitum ex parte in»1
ferioris partis ronis perceptio illiciti 110 fac ia tnede oe
Icctationemroni.fimiliteriudiciumpcefii ?,pbtbiti qb
ex parte ronis ed iudicium Deleetabilt.Utrum licitu uel
illicitumfitqbfuadetcocupifcentia non facit inefiepec/
catum uel Delectationem rationufcd tunc inerit Delecta
tio peccati quado pod iudicium illud oelectanf ex
mulatioe uel Dubitatione cominationis pene.fed pona
inus q?per multum tepus iniaceat Delectatio cuj oiden
fu rationis ? pod iudiciu? ficut oe qbufdam patribus le
gitur cp per.xxx^nnos ? amplius in libidinem funt tc/
tatiXum igif a tempore oicaf morofa Delectatio videf
g? illa fuerit morofa.CT3toni 2lug°.tunc mulier fine vi
ro gudat cum Delectatione cogitationis peccatum tenef
ut faciendum non Difcernaf.uel cum quida terminus ?
mefura peccato adbibef a viro ut non liceat mulieri inef
frenata libertate in peccatu? .pgredi.fed quado per mu!
tum fpacium tenef in cogitatu oelectatto tunc non adb»
betur terminus ? mefura ergo tue erit morofa.C3tont
augudinus.Si peccatum non Diu teneaf Delectatione
cogitationis fed datim ut mulierem tetigit viri auctori''
tate repellatur ueniale ed.0i #0 Delectatione cogitati'
onis teneatur ? fi uoluntas p:ofieiedi Defit mo:t3le ed z
p:o eo oamnabif. £x boc patet epinorofa Delectatio ed
a mora teporis? ed mo:tali?.{ET0ed C0M1E’ d(
cit glofa fup apodolum pXormtB.x0 cap°Xetatio cu»
non pfentif non ed peccatum fed materia exercede vir
liitis.fed Delectatio edtetatto ergo quantucuq} p:oteda'
tur in tempore oumodo non pfentiatur no erit moualis
fed matena pzobade virtutis.C" 3tein Hugudinus in
n° oe trinitate.nec fane eum fola Delectatione cogitatio/
nis mens obleecaf illicitis non quide oifcernens ede fa
cieda tenens tame ? uolens libenter que tamen ut attiiv
guntaium refput oebuerat negandum ed ede peccatu:
fed longe minus 45 fi ? opere datuaf implendi^ ? ideo
De talibus quoq? cogitationibus uenia peteda ed pectuf
qjpercutiedumDtcedo.Dimitteiiobis Debita nodra fv
cut ? nos Dimittimus Debitoribus nodris. £um igif ta
lispenitetianocofueuerittmugi pzomoztali fed p:oue
nialisvidef gp oeleetatio illa lj morofa fit ueniale pecca'
tu fit.CT Ulterius querif oe viro.oe illius enim actibus
no legif in genefi nifi cp accepit ? comedit quibus in ro
ne rfidet pfenfus ? opus pfeques pfenfum »lli»5.? ita vi
def q? folius viri fit pfentire.lDoc etiam videf ex uerbis
Sugudiiii in li° oe trinitate.ubi oicit.tlir maducat qua
do fupioz pars ronis illecebze pfemit ? tue Damnabile z
graue peccatum ed.GTSedXiOinffTftScuiufcunqj
poterte ed iudicare eiufdem ed pfentire pod iudiciu? in
alteram partem eoy. que ctiudicanf:fed mulieris ed oi'
iudicare fuafum ferpetis ut fupza babitum ed ergo etuf
dem erit pfentire.^d boc videf 2fugudmus refpode/
re cp utraqj pars babet fuum pfenfuj:? inferio: pars ba
betpfenfu? in Delectationenufuperio: ^0 in opus fie oi
cens in u°oe trinitate.animalis feufus ingerit quadam
illecebrem rationem faette. £t tunc uelut ferpens alio/
quiturfemma.buicaufemillecebzeconfennreDeliguo
uerito ed eder e:fed ide confenfus fi fola Delectatione co
gttationis cotentus ed fuperio: -^o auctoritate ita retine
tur membra ut non exhibeantur arma iniqtatis peccato
fic habendum edimo uelut lignum uetitum mulier fola
comederit.Si autem in eonfenfu illo ita Difcernif quod
q5 peccatum ut fi potedas etiam fit opere impleatur in/
telltgenda ed multer Dedifleviro fuofimul edendum
3
UMlme partis fumme
iUldmm ribum.necg enim pot peccatum non folum co
gitadum ftiadertmeruetiam perpetradm efficaciter me
feoifcretutn nifi? illa metis intentio penes quam funv
ma poteftas eft mebra in opus mouedi ud ab opere co
bibendi male actum cedat.£xbys babef qr mulierum
eftpfentiread oelectadusn inaniter ♦ viri autem ad per
petradum efficaciter, JDoc etiam videf per litteram ge'
nefi.qr multer ibi cofenfit ferpeti^: vir mulieri, UT Sed
£0‘tn'EnfoMew(iempomie motiueeft mouere ad
opus? affici Delectatione ordinata ad opus illud ergo
cum ftc fe babeat ratio pracnca in cofentiendoifententi
undo ficut fe pabet motiua tn mouedo erit eiufdem par/
lis ronis confemire?fentettare Delectandos opando?
ita uterq? cofenfus erit mulierts.CE Solutio Dicendus
w virtutes fenftbiles aie quedam funtappbefiue ? que
dam motiue.Spprebefiuarum aut quedam furit appre
beniioeoe innisis quedam oe forts.ficut fenfus parti'
culares qui particularia fenfata appjpm&nt picfente ma
teria.ab intus autem ficut fenfus comunto qui coponit
fenfata particularia cum magnitudine cottnua % ceteris
fenfatis comunibus.Xuius epeplum eft in gutta cade/
te quam accipit fenfus particularis in loco boc? illo Di'
tJtfim.Senfus aut comuitis cotinuat iocum ad locum z
npprebedit in fimilitudinem ltnee.2fliud exemplu eiuf
dem eft in virgula in vna parte immota ? in alia parte
Circuducta quam fenfus particulari? accipit bte?ibitfed
fenfus comunts apptebeditptinuitatem per modus cir/
euli.Bpprebefiuarum ab intus quedam eft apprebcfiua
tm eorum que fuma fenfu.?quedamoicit intentiones
que non fuiuafenfu ab ipfis apprebefis.£t bma eft ou/
plex.quedam enim tm appiebedtt tomias fim motum a
fenfu fim actum factum ut imaginatio que ab 2Iutca Di
cff formalis eo q? fbimas fine materia recipit * quedam
autem facit operationes fuper formas apprebefas % ifte
opationes funt copofitiones formarum illarum ? Diu*/
fiones z bec a pbilofopbis Dicif fantafia coponens z Di/
ii tdes.JHa #o que elicit ab appbenfis compofitis uel Di
iiifts intentiones queperfe no funt a fenfu oicif eftima/
lio uel cftimatiua.fimltiones queperfe non funtafen
fu Dictf efttmatio ud efltmamia, £i mictiones que per
fe non funt a formis fenfibtlibus funt tmetiones boni z
tnait amici z inimici couenientie z mkonmmmtm £t
bee imetiones pro tato Dicunf non effe a formis fenfibi
libusqr perfe non ©ependet ab illis cum ?tnalijs pm
mularibus quibufdam inuenianf.Sed tamefenfibtlte
manon Denudat eas a fenfibtlibus particularibus fed
accipit eas immixtas fantafmatibusrper eas iudicat De
imirabiliuelftigibiiificutomstudicat lupum fogicdu?
z paftorem non z buic agno miferedum z non tlli-IDa/
bet etiam fenfibtlis anima vim ab omnibus aljjs aliam
que eft retetiua formarum z tmetiontim que Dicitur me
ntona.)Qd enim non eiufdem vis fit recipere z retine/
re pbaf per virtutes materiales exteriores a qua enim
virtutem babet recipiedi fed non retinendi figuras z for
maeXlirtus autem motiua anime fenfibtlis Duplex dl
Cctlicet tmpans que eft ©upIexXtrafcibilts z concupifci
bilis z alia imperata que eft affixa neruis z mufculis ad
inouedum ea ad perfectionem motus quem imperant
«oncupifcibilis z irafcibilisi? omnes actus baruiii viri/
um funt in feniibili anima que nobis eft comunts cum
brutis z ideo totum boc ptinet ad fenfualitatem.Sed i si
bomirte quedam eorum funt pfuafibiles a ratione ut co
cupticibilia z irafcibtlis.quedam autem non m quedaj
ex bijs que funt in neniis' z mufcolisXInde Dicit glofa
fuper illud genefcj0. £t cognouerut fe effe nudos.i.co/
cupifcctiam fenferut befttalis motus in genitalibus que
plurimum etiam cetra rationem mouenfd£f ideo quia
pars quedam fenfualitatispfuafibilis eft a ratione z co/
weri oebet a cocupifccmia pmipi t mulieri ut excludat
foggefttonem ferpftis.fT-^d fimum ergo quinque au
«ornares Dicatur fctltcet auguftini z pbilofopbi.qr funt
ligna illa que Dicta funt tn auctoritatibus cp peccatu no
fit in ratione fed in fenfualttate tm precipue fi plura De il
lis figms cocurraut fic fi rationis Defit omnino iudiciu.
St fiant motus cocupifcentie non per accefioncm app:e
bertfi fed potius inftinctu nature corrupte ficut Dicit ©a
mafcenus.^b:utaplusaganfa natura q? agaitt<? fi fit
cocupifcentia fine meditatione z inquisitione coftructi/
onts eius quod concupifctf z fine memoria.JSt prouide
tta Difponente tn futurum qualiter id quod cocupifcitur
impleatur z fine iudtcio Decentis z indecetis turpis z bo
nefii meriti ?peecattdl>ec em'3 funt quinque ligna que
in quinque auctoritatibus per ordinem introducuntur»
IDHd id quod ptraobijcft otcenduj qrfineoubto fim
2fugmln fenfuaii motu peccatum eft. Sed boc eft leuif
fimum ante actum ronis z a quibufdam oicff^mus mo
tus. i£t gi tale peccatum poffit tneffe fenfualitatt non ba
bet ex bocqr actualtter coiongatur ei iudicium rationis
Sed qrbabitualfter oidtnaf ad tpfam ? ab ipfa preueni
endo poterat eobibert.Sum tame qui Dicutbunc motu
non effe peccatum ofthnguetes primo inter pmo bmuj
motum ? fecudo p>mum motum.fed qr Sug? Dicit expf
fe peccatum effe ideo tenendu eft in fenfualttate effe a w
te omnem rationis actum effe peccatum.De pmi®mte$
z feciidis motibus tractatus erit in queftione De pecca/
tis.HTSd aliud oicedum cp fenfibile?rouale(put funt
forme fubftatiales pfectiue immediate fe confequutur
tit potentia z actus quado funt in eodemuSi ^0 eft ide
iudicium alicuius virtutis feufibilis aie z oe actu altcu/
*us virtutis roualis antme-Sepe enim cotingit ut Dicit
pbilofopbus qi intellect0? ratio occupata circa aliud ob
tectum non refpicitit ad id qd eft in anima fenfibili fiue
fit in cocupifcentia fiue in apprebefione viriuj fenfibilis
anime z tuc tempus intercidit inter iudicium rationis z
concupifcetiam fenfualitatis z boc eft qd Dicit 2Juic,gj
quadoq? no licet imagtuattue agere cp oebeat agere ria
ruraliter fed trabtt eam anima ronalis alio % reuocat ea|
ab imaginationibus futs ? ad oculum videmus cp altqs
imiltu cogitationibus occupatus non peipit ea que funt
in fenfu.Cu^d ultimum Dicedum qr inter locutionem
ferpentis? auditum mulieris nibftfuitmediumffcd in
ter fuafum ferpentis z cocupifcentiam mulieris tempus
fuit medium.£t fimiltter tn anima ftatim ut cocupifcen
tta eft in fenfualitate ordinaf ad rationem z trabtt eam
quitum tn ipfa eft fed 110 oportet ut ftatim ratio illud 0*
iudtcet z compet ipfum ad meritum uel Demeritu3 z ad
babendum uel non babedum fed frequeter tempus 15/
gum intercidit mediu5.CE Hd id quod obycif fiue que/
ritor oe muliere Dicendum 3» oes actus funt in interio/
ri parte ronis qutrefpodent actibus mulieris in prima
tentatione?boc quado peccatum iri Delectatione z ope
re confumaf ficut cofumam5 fuit in primis parentibus,
fed quado non cofumatur fed tm per tentationem offer
tur tunc non oportet qr omnes illi actus in inferiori par
te ronis muenianfffed fi inueniunf ibi quadoqjtres z
quadoqj tm duo, Crea ut perceptio Delectatio z cogita/
lio que oicif quafi coagitatio z fuppontt iudicium rauo/
itis qr quadoq? eft De oifferettje Delectabilis refoluens
Delectabile ad formas z Dtfferertas que magis mouent
ad Delectadum.quadoq? autem eft oe ratione meriti z
Demeriti tn Delectabili illo fiue turpis ?bonefti£m vir'
tutem p0ltttca.CC Muadoqj ^0 colligit ratio in tudtea/
do caufas alias naturales inclinares ad boc qr tunc mo
ueat talis Delectatio uel etiam caufas fpeciaks ut uerbi
gratia in oelectatioe mulieris quado uebemeter monet
afum.qfiq? iudiciuj ronis fit dc muliere pulcbra uel vir
gineuel nobili.ifit bec fut Dtfferetie que efficaciores fui
ad excitadam libidinem. ClTOfuq? $0 fit iudiciu ronis
Be 4“ cocquculs
Sjeprobibitione concupifcentte : ficut quoq; one oicit.
g&uf viderit mulierem ad cdcupifcedum eam iam me/
sb itiK ed eam in corde fuo z oe turpitudine incotinetie
i bonedate ptinetie.CT fi&nq; aut fit iudiciu ronis qua
re modo moueat libido*^ fumif qnqjdi natura . qnqj
In operibus nortns preteritis.quadoq; etia; in fpirttua
libus.3n natura quia propter colligationem corporis
ad aiam corpus trahit aiam z imediate trahit aiam ferv
fuaieni cuius virtutes figunt in organis corporalibus,
vnde cum repleant calido * humido organa generatio
itis oefiderat natura expellere illudat quia virtutes in
neruis? mufculis nate funt obedtre z imperari trabut
virtutes que fusu fup fe ad imperium z ille funt ex par/
te fenfibilts anime cdcupifcibilis z irafcibilis z ille ulte
rius trahunt ronem sidemediudicuim fi fumat ratio
cautam in iudiddo e;: parte coplejnonis uel teporisrfi/
cut fanguinei facilius trahunf ad libidine; z fic oe alys.
CC 0.nq$ etiam famit iudiciu ex puerfatione preterite
viterficut qui fixit oculum in muliere uel qd ?fecut° ed
In tali peccato.CETiQnq; etiam fumit clm per quam iu/
dicatinfpualibusrficutin tlluiionibus oemonum z in
corruptione z infectione nature per primum peccatu;»
j£t bec omnia iudicia poflunt ede ante utruq; pfenfum
z in opus z in Delectatione figillatim z fimul z oe i°z f
quidem animo no edoubiu; fed oe pmo.(£ liber hoc
patet qp no ed necefie <p datim qn aliquid iudicaf a ro/
ne in fe conterat etiam ad aliud. s£t ideo ratio qnq; iu/
dicat otfcernedo Differentias Delectabilis in fe z no c o'
fertipm ad ronem ebibiti uel no prohibiti z oe quo oe
beat ede cofenfus uel otflenfus.CJ Sunt etia qnq; ouo
actus in inferiori parte ronisXcoceptio z oelectatio.no
enim oelectat ratio nifi prius concipiat oelectabile.Di
cimus igit gp fi oidfenfus fequif ad ouos actus tm tunc
fit boc cp oteit SJngMcil; cp dati; oelectatio fequif qua
do metem attingit 'ztuuc hunqjed morofa oelectatio.
0i aut fequif oidfenfus pod tales actus tunc aut fequif
pod iudicium pnmu; aut *maut ;m.£t fi pod primu pot
cfie oelectatio morofa z no morofa no ex parte tepori»
fed ex parte ignauie ronis que oiu oifcurrit per effica/
cttermouetia ad libidine a quibus datim ludicni ronis
reuocare oebuerat * circa aliud occupare.Sifto fequif
©iflenfus pod iudicium tunc noed morofa qr illud
iudiciu monet ad oidenriedum.Si yo fequif oiflenfus
pod iudicium jm tunc pot ede morofa z no morofatfed
magis Difficulter qj in iudicio pumoteo ip mne ro tra/
batur a caufis libidinisrfed tn qr no cogif mentem a I i/
bidine tenef reuocare z in tali Delectatione fepius ?fue
«it libido ad metem redire pod exclufione.zedfimtle
in eo qui nititur a manibus alicuius trahens eum eua/
dere.ille enim fepius cogif refpicereretrorfu; ad retra
betem z iterum oirigit oculos in via; rectam per quam
patet fuga. iriec in tali iteratione ed periculum aUqd eo
cp ratio femp tnuenif oidenties ad fepius iterata oele/
ctationem.Si #o etiam pod oiflenfum iniacet oelecta/
lio z pod iudiciu oetedationts tunc no ed in ronis infe
riori parte que mulier oicif ferpes z tunc no ed iudiciu
pe ea utru fit morofa uel no morofa.Sed tunc ed mate
ria .pbande z exercede virtutis ficutoicit apfus.oat0 ed
mihi dimulus carnis mee agelusfathane qui me colla
pbi;et ne magnitudo reuelationu extollat ine.fenfuali/
tasppetue corruptionis edz femp cocupifcit aduerfus
fpin. jppter qd etiam oicit aplus ad 'tffcoXonfentio legi
©ei fim interiore boiem.video aut alia legem in mebris
meis repugnarem legi metis mee z captiuante me in le
ge peccati que ed in mebris meis.£t alibi qd uolo bo/
nu no agorfed qd odi malu; illud facio.fi aut qd nolo il
iud facio no ego opero: illud fed qd ihabitat in me pec
catum.CT 3d pm ergooicedum tp fi pod oifienfum in
(aceat oelectatio erit in fenfualitafe tm z no in rone z fic
105 vndcclma 68
morofa fuit in paulo -zin multis alys factis vnde in tali
mora no ed periculum.(ET3d alias ouas auctoritates
Sugudint.cp vis edin boc qd oicit cogitationis oelecta
ttoue.q: cogitatio ut Diximus fuppomtibi iudiciu; ro/
«is :z iunc ueru ed gp morofa ee pot fi oiu fic iudicet ro
z no .pcedat ad oiiTeurum.datim enim qn ro iudicat oe
illicito z ppendit ede illicitum oifientire oebet . vnde d
podea no otfienttens oelectaf iudicaf morofa oelecta/
tio etia fi paruu; tepus fit in quo oelectaf. fed ponamus
cp no ppendat ratio eife licitum uel illicitu; fed pcedat
tm iudicio primo z oiu mouef in illo. £i queraf utrum
tunc fit morofa uel no.£t videf gp no qr pceptu; ed ro/
ni qr excludat z boc ed pceptum afftrmatiuum z ita no
obligat ad femp.ergo no faciens pceptum non femper
omittit:? ita non excludedo Delectationem non femper
pecca t.CT&d boc oicedum cp tunc no iudicaf morofa
in illo iudicio nifi qn incipit mouere ronem ad confeu
tiedum in opus uel ad thiedum oelectatione.qd notat
Sug° uelle in cogitatu oelectari fuauiter . Jn eo Ac eni;
indanti peccat per omtdione ratio fi no oiiTentiat oele/
«atioi.Cu Sd dmu qd obycif inptrariu pater fofo per
predicta.fT^td aliud oicedu;jp 2fug°loquif in cornu
ni oe Delectatione morofa z no morofa z oe illa fepe ou
bium generaf quata fit z illa penitetia qua ponit 3ug*
in pfeiuone peccatoris z otceda or one otiica oelectatio
nis ed in genere z no in fpecie.fFSd id qd querif oe
viro oicendum cp fim pdicta inferior z fupio: portio ro
nis funt vna potetta fed geminaf fi; ouo officia . Cofeit
fus tn attribuif fuptori parti bac rone qr cofenfus femp
fit fim aliquas regulas iuris quas fequif ratio in cofen
tiendo.nullusenim confentitin aliquo cuius nulla bet
ronem tn antmo.q: igif rones tales ^ncipaliter attedit
fupio: portio .ppter boc attribui f ei confenfus in opus:
nihilominus mquantu;edoe rone virtutis tnutroq?
officio.f.in fupenori z iteriori pot pfentire z oifientire.
p boc patet foto ad oia que obiecta filt.(]73rric0 7°
, £rtio queritur Oe quantita
te peccati in vnoquoq; gradu. C7 £t utru; idf
gradus in quolibet peccato poflmt inueniri . £t videf
<p in fenfualitate no fit nifi ueniale peccatum quia oicit
®ug°in u°oe trinitate.qi fenfualis motus peccatu gde
non fed ueniale atq; leuifiimum.CT3tem ouo funt ge
nera peccati actualis.f.ueniale z mortale.z fimiliter oue
ptates ad peccadum.f.ronis z fenfualitatis.ueniale igi
tur em fenfualitatis cum mortale fit ronis.CT 3tem ue
niale oifpofitio ed ad mortale z fenfualitas ed potentia
oifponens z inclinans ronem ad mortale peccatu.£u;
Igif actus oifponens ad mortale fit potetie oifponeiuis
videbif ueniale elfe renfualitatis.(T3^rn tn progrefiti
tentationis oicit &ug° gp cu; manducat homo oauatur
totus.fed in comedione multeris pot oanari z no oana
ri.GT-Cum ergo fit tertia potentia que ed fenfualitas vi
detur penes ipfam efie peccatum qd non ed oamnabi
le tm.medium enim habet naturam extremoru;.vnde
ficut mulier a viro habet cp pot peccare mortaliter ita po
tedatem peccadt uenialiter participabit ab altero extre
mo qd ed fenfuaIttas.(QJ3^»i tn P^nta tentatione pe/
nes fuafum ferpenris non fuit nifi oanationis occafio.
lienes gudu; fio mulieris caufa oanattoms tm.ergo
cum ueniale fit occafio oanationis z non caufa videb if
efie illius potentie que oicif ferpens . z cum bec fit fetu
fualitas videtur q> in fenfualitate no fit nifi ueniale pec
catum. CTSed oicit Suguftinus.qi oe
peccatum ed adeo uoluntariu;.qd fi non fit uoluntariti
non eflet peccatum. (Q7 Sed oicit Damafcenus gp uo/
luntas in ratione ed ita <p fi non fit rationalisnon lituo
lumas.CET^t pbilofopbusin^ropicorum.q? omnis
uoluntas tn ratione ed.ergq videtur ulterius cp omne
](b:imc partio fume
peccatum fit ron* lit.i£tficpeccamm ueniale erit in w
none ? no in fenfualitate, <t3em boc videf er Diffini
lione peccati qua ponit 2Tmbio°m li°oe paradifo.Tbec
catum eit puaricatio legio oiuine ? celefhum inobedii'
tia madatoruimque puaricatio ? inobedietia non funt
nifi in illa potetia cui oat lejc ? pceptusded hec eit ratio
ergo vtdefq? omne peccatum lit in rone.C ^>:eterea
querif utrum vir in omni gradu litationis peccet moz'
taliter tm.ad cuius intellectum ponar ejciplum oe ocio
fo qd fimum elt in cocupifcitia fenfualitans.*0 in oek'
ctattone cogitationis ,3° in cofenfu ad opus.^t videtur
tp peccet mojtaliter.q: oicit 2Iug° g* quando vir come'
dit totus bomo Danabif.fed in iito cafu vir comedit er'
go totus bomo oamnabif.Si boc Dicaf tunc quodlibet
ociofum cum Deliberatione pzolattl uelfactum erit pec
catum moztale.C3uxta boc querif utrum ilti gradus
fint in quolibet peccator videf q? non.Quedam enim
peccata funt qu e habet obiecta pure fpualia ficut pecca'
tum infidelitatis.ut cp oeus no fit trinus * vnusmel cp
fpiis fanctus non pcedat a patre ? filio.? cum illa obie/
cta fint pure fpualia in ea non pot fenfualitas.Similiter
De qbufdam peccatis fupbie fpualis que obiectum non
babet in fenfuuelfenfibilibus ficut eif ejccellitta fanctt'
tatts.£t fic videf cum illa peccata finumin actu rationis
cp femper fint moztalia.CljioolutioDieidum ad fimum
<p in fenfualitate fola non eif nifi uenial e peccatum. 3n
itertori autem parte ronis quandoq? ueniale quadoqj
moztale.in fupiori autem moztale tm:? boc in gbufdam
peccatis ? non in omnibus ut infra oicef^Bd id qd
contra o bijcif oiciduin cp 2lug° glofat feipfum in lituo
retractationum oiltingues g? multipliciter elt peccatu?
uoluniarium ? redit Diitmcno fuaadtria membza. £(t
enim uolutarium originale fed non uolutate .ppzia fed
aliena fcilicet fmiorum paritum.? elt uolutariuj pecca'
tum qd furgtt eje punua peccata ^cupifcet ie qd oicit pii
mus motus.fed non uolutate coiuncta operi fed uolun
tate que oeberet? pollet boc opus puenire.30 modo elt
uolutarium moztale peccatum uolutate coiuncta operi,
vnde oicidum cp ueniale peccatum q d elt in fenfualita
te i® modo elt uolutarium? ita non opoztetq? fit in uo'
luntate que elt in roue ut in fubiecto uel ut in caufa con
iuncta eliciente actum illum.CT Sd aliud Dicendus cp
peccatum moztale Directe elt ptra legem ? ideo no cau'
faf nifi a ratione.fed ueniale oifpofitio elt ad trafgreflto
nem legis ? non Directe ptra legem fed pter legem ? ita
non opoztet cp fitin rone ut in caufa uel fubiecto * Dico
autem in caufa uel fubiectozqzfi peccatum cofideraf in
actu tuc elt in potetia a qua elt ut in caufa.Si autem co'
fideraf in oifpofitioneuelbabitutuc in potentia a qua
elt elt ut in fubiecto.dTBd aliud Dicendum q? ilti gra'
dus non in omni peccato funt itacp fequaf Damnatio.
'Se lec 3ug° Dicit boc q* in omnibus fint boc mozfed nn
in byo ubi mulier ? vir uetitum cornedut ? ferpens ue'
litum pfuadet. £t oebet vis fieri in eo qd eit uetttuj.ve'
titum enim idem elt g? ebibitum ? non elt Directe pzo
bibitum nifi moztale peccatum qd ergo eje genere ? na
tura moztale non elt fed ueniale ut ociofum bocno elt
uetitum nec etiam coceflumzfed elt pzeter pceptum ca'
dens indirecte fub ,phibitione:? ideo mulier per cogita
tionem in boc Delectata ? vir per pf enfum in opus non
gultat uetitum? ideo non fegtur Damnatio.fjT 2fd id
q d ulterius querif Dicendum cp ilti gradus funt in onv
ni peccato moztali.Es enim quedam no habeat obiecta
fenfibilia tamen cozruptio fima ortf a fenfualitate . ficut
enim oicit fapiensXozpus qdcozrupifaggrauat aiam
? oepzimit terrena inhabitatio fenfum multum cogitan
tem.Clnde cum anima cozruptiones illas patiaf ex con
iucttone ad cozpus ? immediata piiictio eius fit fim fen
fttalitatem cozruptio que elt a cotpore maxime piget in
fenfualitate ? per ipfam ut per originem elt itfam in ro
ne.Unde patet qualiter obnubilatio infidelitatis quan
tum adamas fui originem fit in fenfualitate? in carne.
CET Si #o queraf utrus f>mus motus infidelitatis fit in
fenfualitate uel inrone.Dicendtlgrinfenfualitate elfe
non pot.fed furreptio ronis in qua elt j?mus mot° cau'
faf a cozruprtone inferioris ronis ? fic fim relationes adi
f>mam originem referf ad fenfualttatem fimus motus
in talibus peccatis. £t fimiliter Dicendi* etia elt oe oib° '
peccatis quebnt obiecta pure fpualta.CC* Articulus 8°
„ mwk queritur i©ut?qt fut
modi tentandi.Ct fumende funt Diltinctiones
fanctojz.Dicit enim glofa fup 0enefi.4°, tribus modis
culpa perpetraf .fuggefitone.Delectatione ? pfenfu.lft>zi
mo per boltem.i0 per carnem.30 per fpum.lDoltis enij
pzaua fuggerit.caro fe Delectationi fubyctt ♦ tadem fptri'
tus oelectatiom pfenfit.ssuggelttone peccatum cogito
fctmus.DelectationeviiKimur.pfeufuligamur.CErJtes
0zego° 31° li° moralium fup illud *£cce uebemotb que
feci tecum.oictt fideli famulo ens cunctas boltis callidi
maebinattonesinfinuat omne qd fuppzimedo rapit.oe
qd oe tnfidiadocircuuolat.omneqbminadoterret.om
neqd fuadendo bladif.omne qd oefperado fragit.om^
ne qd .pmittedo Decipit.CTStem p* £oi tnt&.jc°.oif!m'
guit glofa tetationem Diabolicam? bumanamoices.cp
tentatiobumana eit ut in necelTitate uel pzefiura no oif
fidat bomo oe oeo aujcilium bumanu regrendo CT3te
bumana tetatio elt oe eis fine gbus vita ilta non agitur.
,ppter cbdltus pati bumana tetatio elt per qui
perficif apud oeus.HT.I^m bumana tetatio elt aliter fa
pere qs res fe babet cum bono aio.cr3tem bumana te
tatio elt cus trritaf quis in fratrem (tudio cozrigedi plus
tn qs cbziitianatranqUitas poftulat.Diabolica^o teta/
tio elt nimis amado fententia fuas uel tuidedo meliori
bus ufqj ad pzefidede comuijionis uel codendi fcifma'
tis uel berefisfacrilegium puenire.CT-Q.uerif ergo oe
cibus bfis modis ? oe utilitate eje bys tetattontbus^ue
nlente.fiSt fcmo querif oe f>ma Dtuilione que accipif in
glofa genefi.Uidef enis cp no copzebendat oem modii
tetationiszqz non elt idem modus tetationfc cbzilti ? no
itre ? fcmorus parentuXbnltus enim tentabaf exterius
tm neqj trabebaf a tetatione in cozpore neqj in ata.lfbizi
mi autem paretes trahebatur in aia non tn eozpore.£t
boc patet tn Dubitatione eue.non enim trabtf cozpus a
tetatione nifi cozruptum.cozpus autem cbzilti ? bmorus
parentu inanio (latu non fuitcozruptum nos aut trabi'
mur in cozpore ? aia.CJtem videf falfum cp tentatio
feciida fit in carnezqz fupza habitum eit tn inferiori par'
te ronis que no eit caro.CJf tem falfum videf qd oicit
cp Delectatione vincamur.fupza enim habitum eit tp no
omnis Delectatio eit moztale peccatum q|uis Iit in infe'
riori parte ronis, CETOeinde obuctf oe oiuilione 0ze'
gorij ? querif quid uocaf oppztmedo rape.lDoc enis p'
Unet ad violetiam ? Diabolus nulli pot facere violetiam
ficut oicit beat0 aBernardus.Debilis boltis elt qui no
pot vincere nifi uolentem.ergo videf gj nihil oppzime
do rapiat. CTJtem oppllio illa aut referf ad cozpus aut
referf adaiam.Si ad cozpus nic non videf oppzimere
ita g* rapiatzqz er boc ntbi! rapit qd oppzimitaltques tn
cozpore.CTlIizeterea glofa fup £>ina ilSetri s° cap°oicit.
cp non elt timidus boltis qui non pot etiam tn pozcos
nifi ejt oifpenfatione pdttoris. £t ita videf no polTe op'
pztmere nifi liceti9 accepta a oeo ergo non ipfe op^mit
ied oeus.Si referf ad anima tunc plane falfum elt?
qz poteltatem in anima non babet nifi tnquaiuj bomo
fibi e? pzopzia uolutate pcelferit.C3£5 querif oe boc
qd Dicir.infidiando circuuolat.^nfidte enim ponuntur
ambulattbus invia publica.Sed via publica in mori'
Be40!coequettis
bue ed via madatojr ? hec non habet piculu:? ita videf
gp non fit obnoxia infidae inimici.Cr lbreterea infidil
tes in vno loco pfueueriit ponere infidias? nocirctiua
gari ? ita videf cp incopeteter bec ouo pingat tnfidiado
circuuolaufi enim infidiaf no circtiuolat : ? fi circuuolat
noninfidiaf.CT Jtem querif oe hoc qb Dicit.omne qb
minando terret.per minas enim ? terrores non attrahi
lur aliquis fed tugatur.£um ergo oemonis fit intentio
lentatos attrahere videtur <p ide modus non fit macht'
nationis fue qui ed minando terrere.CQIterius que
ritur oe hoc quod oicitfuadendo bladitur.fuafio enim
actus rationis ed.cum igifoemon non pofiit fupra rati
onem ut fupra habitum ed.videf cp fuafio eius non per
cipiatur ab homine sita non fuadedo blandif.CET *£>Je
lerea queritur oe hoc qb oicit.oefperado fraugit.exhoc
enim cp aliquis oefperat non ed omnino fractusiquia
adhuc poteii redire ad uenias.CUIterius queritur oe
J?oc qb Dicit.omne quod p:omittendo oecipit.eius eni;
non ed promittere qui nihil habet oare.fed oemon ni'
fctl habet oare ergo videtur cp fuum non fit promittere.
<T3tem videf cp non omnes modi machinationis fue
cotineanf in illis fex.qr oicit Sugudtnus cp oemones
fe quadoqj immifcent faporibus ciborum ut excitet adi
gul am.quadoqs fpectaculis oculoruj inuitantes ad ua
nitatem? libidinem carnisfim m narrat 0regorius in
®lalogo,g/ Diabolus fedit fuper tolium lactuce excitans
ad libidinem gudus quandam monialem.-rfim cp oki
tur oe eua.Clidtt lignum $ erat bonum ad uefceudum
? pukhutj oculis afpectuqj oelectabile.Qmadoqj etiaj
f mmifcet geiliculationibus hidrionum ut moueat ad ri
fuma: uanitatem.? quadoqj etiam ipfisfanguinibus ut
rupta habitum ed.CiT Jtem &ugudinus in libro oe co'
dictu vitiorum ? virtutu tagtt fpeciales condictus mu('
torum vitiorum fcilicet feptem capitalium ? dliaru; fuai
rum quibus pie viuentes in chrido iefu non oefinit oia
bolus impugnare*? fubinfert podea.fed nec hfis coten
tus ad alia conuertitur argumenta oum guibufdam in
fomntjs fepius uera pzonuciat ut eos quadoqj ad falli'
tatem protrahat cum Dormientes ante horam uel teni'
pus excitat ut eos quado vigiliarum tempus ed fomno
grauifilmeoeprimat.CpfSreterea cumpfallentes atqj
orantes fibilisdridibus latratibus oiuerfis ? incogni'
lis uocibus iactis etiam lapidibus uel dercoribus per/
turbat ut eos quoqj modo ab opere fpirituali retrahen'
tes inanes efftciat.Unde oicit ibidem 2fugudinus.qj
quadoqj tentat blafphemaCTSkin libro fuper ge'
nefirn ad litteram*oicit cp mathematici indiuctu Demo/
num fepius uera p:edicut.?fic cum multa finttentame/
ta Diaboli no videtur polle omnia reduci ad fex modos
quos tangit 0regorius.$ET3temfuadendo blandiri ?
promittendo Decipere non videf habere Differentiam:
qr Diabolus non promittit nifi addat perfuafioni ut cre'
datur p:omittentt.<I7iE»eterea infidiando circtluolare
non videf habere Differentiam ad aliquod alioruj.qui
enij infidiaf occulte nocet? in omnibus machinamen
tis Diabolus querit occulte nocere*<ET©einde queritur
ulterius oe tertia oiuifione.? primo oe hoc qb glofa ok
Hinguit tentationem humanam ? otabolicam.ficut enij
quedam tentatio ed a Diabolo : ita quedam a mundo:?
quedamacarne:? fic videf infufficienter otdinguere*
Si autem Dicaf Diabolica tentatio que ed ad fimilitudi
nem tetationis tunc nihil videtur efle oictum:q: Demo
num non edtetari.urjtempto chudo pati non videf
tentatio elfe fed potius virtus condantie ? fortitudinis.
CrSimiliter in piculis querere humanum confilium
non ed tentatio fed actus ptudentie virtutis.CT3te5 m
periculis fe comittere oifcrimini podpofito conltlio qb
poted haberi ed tentare oeum ? hoc ed peccatum inor'
tale*ergo videf oppofitum etus.f.querere confilium in
m vndectma 63
periculis elfe meritum ? obedietia precepti qb ponif in
©euteronomi.lBon tentabis onm oeum tuu.fOtem
apodolus permifit fe fubmitti in fpoua per muros cum
quereref a prepofito oamafci:? hoc fuit querere confilt'
um humanum nec hoc reputaf tentatio fed potius laus
apodolificut oicit glofa ibidem.fugiat feruus cbridi ?
minider uerbi qb precepit uel permifit ficutipfe chudus
in egyptujfugit.fugiat omnino oe ciuitate in ciuitatem
quado eorum quifqjfpecialiter a perfecutoribus queri
tur ut ab alys qui non ita querunf non Deferatur eccle/
fia.CTl^eterea oicit philofophus fi vnum oppofito'
rum ed multiplex ? reliquum. cum igif tentatio huma'
na oidinguaf per quinque membra a glofa videf cp ten
tatio Diabolica per tot oebeat oidmgui cum tame in glo
fa non inueniaf nifi vnus modus tetationis Diabolice*
CT0ratia huius querif quid fit tetare oeum . Si enim
hoc ed ut quidam otcut petere miraculum propter fe fie
ri tunc multi fanctt tentartit oeum.Si autem hoced ut
quidam akj Dicunt offerre fefe periculo cum pofiit cofi'
Itum humanum haberi oe euacuatione periculi tuc ite'
rum multi fanctorum martyrum ut £athcrina ? Seba'
dianustentauerutDeum.C”l^ctereahoc vtdef efie co
tra hoc quod habef judicum s°.qui fpote obtulidis oe
f frael animas uedras periculo benedicite oiio.fEXUte
rius querif oej>fectu tetationts oe quo oicit apodolus
p* £orintB.x°. f idelis oeus qui non patief uos tenta'
ri fupra id quod potedis:fed faciet cum tetatione proue'
tum ut poflltis fudinere.CT Si DTLQZ3 lO.Oicedus
31 prima oiuifio oata ed penes gradus quibus progre'
ditur tetatio in nobis ad cofumationem peccati:? qr no
funt nifi tres fcilicet fenfualitatis ? inferioris partis ? fu
pertoris patet cp fuffictens ed oiuifio penes hos gradus
afilgnata.CT^d pinum quod ed contra obtectum oice
dum cp tentatio chridi ? primorum parentum fim f>mt!
datum reducitur ad tentationem que ed in fuggedione
hodis.fuggedio enim ed ouplex*f.exterior?interior.itt
terio: fit per actum fenfualitatis corrupte.exterior fit per
oemonem abfolute ? talis fuit in primis parentibusfim
primum datum in chrido.C ad aliud Dicendum qrin
ferior portio rationis propter molliciem ? oefectibilita'
tem Dtctf caro*? mulier ex vicinitate enim carnis fepius
emollefcitin Delectationibus carnalibus.tOT Md aliud
otcedum^ non ideo oicit cp Delectatione vincimur cp
femper hoc dat ? in omni Delectatione * fed qr cum tria
funtinDelectationepeccati?oelectatione^ma duo no
vincunt qr aperte fciunf efie mala.f.perfuafio fenfualitai
tis ? iudicium rationis oe illictto.fed hoc quod compel
Iit ad peccatum ed victoria tentationis Delectationis*
fTMd id quod ulterius querif oe alia oiuifione Dicen'
dujiphecfumtf fim modos machinationisotaboli tm
? illi funt uel in .pfperis uel in aduerfis*3n aduerfis ou
pUciter:fcilicet refpectu prefentis aduerfitatis:? refpectu
futuri*Si refpectu future aduerfitatis tunc minado ter'
ret:? hoc fit quando incutit alicui timorem oefectuum
corporalium uel temporalium uel perfeuerantie fi uelit
feruireDeo.Si autem ed refpectu prefentis aduerfita'
tis tunc ed oe nimia tridicia mali imminentis:? hoc po
ted efie malum culpe uel malum pene*? fi ed maluj cui
pe tunc oefperando frangit.fi oe malo pene tunc oppa>
mendo rapit.Oico aute nimia tridictatqr moderata nv
dicia oe culpa uel pena non ed tentatio fed virtus.Un'
de apodolus i i& ad £oriml3.6°cap°.feculi tridicia mo:
tem opaf .tridicia autem que firn oeuj ed penitetiam in
falutem dabilej opatur*? ed tridicia uel confufio addi»
cens gtiam.? ell tridicia uel pfufio adduces ignoratiaj*
Si^otentatper^pfperatunc tentatfim conuerfionem
ad bonum comutabile.^thecconuerfio Dupliciter co'
fideraf.f.grialtterad bonujhocuelilludmel fpecialiter
ad hoc bonum uel illud. £1 fi generaliter tunc iufidiau'
Ijbtfme partis fumme
do circuuolat z tunc Infidtarf ell obferuare oem modus
eouerfionisadbonum comutabileutinclinet ad illici
tu;.8i aut ell fpecialiter ad l?oc uel i llud.tu nc aut ell re
fpectu pfentis aut refpectu futuri.Si ell refpectu pfen'
iis tunc fuadedo blandif z ell tunc fuadereaflignare ra
tiones ex parte necefiitarts bumaue ut fub obtentu ne'
ceUitatis ingerat uoluptates.Siftoell refpectu futuri
lunc promittendo oecipitXlel fi Dicatur tentatio hollis
uel ell ex parte virium apprehenfiuarti que tamen funt
practice.uel ex parte motiuani.Si primo modo.aut ex
parte fantafie fimq> accipit a fenfu multitudinem fenfi'
bilium * tunc infidiando circuuolat ut oecipiat per fen
fibilia.aut ex pane fantafie fimqjeft motiua concupifci
bilis z fic fuadedo blandif. Si aut ex parte mortuarum
tm tunc efl fim irafcibilem.z tunc aut ell cotra actus for'
litudinis z tunc opprimedo rapit.&ut cotra actum fpei
* hoc oupliciter.qr fpes ell futuri boni z fpes uenie.^t
ft ell contra fpem uenie ttlc oefperado frangit.Si aute
ell contra fpem futuri boni tunc pjomittendo Decipit»
Sed tunc videf oiuifioinfufficiens q: nulla machina'
tio Ipabef contra actus ronts . Jtem ficut ell machinatio
contra actum fortitudinis ita cotra actum aliarum virtu
tuscardmalium.Jtem ficut ell machinatio cotra actum
fpei ita cotra actum aliam virtutu theologicaru.CT ad
hoc oicedus ell q> fic pater ex pdictis oemon no pot fup
tronem imediate fed tm mediante fantafia:z tunc machi
natio contra ronem reducif hoc modo ad illam que ell
fuadedo blandif.fiTSId aliud oicedum cp cocupifcibi
lis no ell o:dinata nifi ad bonum ut nunc: z idcirco con
uerfio ad tale bomi ell cum fortitudine nifi addaf pfua'
Sto ex rone z fantafia q: bonum ut nunc qb fufpectu ell
fempertz idcirco nulla machinatio ell in concupifcibili
ftmplfciter»3n irafcibili aut non fic q: illa ell contra ma
Ium qb aperte ell inalumtz ideo ad infurrectionem co
tra illud no indiget perfuafione fed apprehenfione tm.
CT&d aliud otcedum cp oue virtutes tuter cardinales
Sciis prudentia z iullicia funt in rone in qua oemon no
pot imediate fed ex multitudine fantafmarti quandoqs
obnubilat z tunc machinatio cotra illam reducif ad Illi
que ell infidiando circumuolat.^emperantia^o ell in
cocupifctbtli fm q? ordiuaf ad bonu ut nunc:z ideo ma
chinatio cotra illam virtute ad eam reducif que ell fua'
dendo blandif aliud otcedum cp charitas ell in
uoiuntate fupra qua no pot nifi oeus.#£' £t fi oicatur a
quibufda effe in cocupifcibili uoluntas tn ut fupra babi
lum ell tradif a cocupifcibili z oelectabili cp ell in ipfa:
ut pollponat amore fumi boni amori fummi pfentistz
junc machinatio cotra chantatem etiam reducif ad eas
que ell fuadedo blandif. f ides aut ell in rone uel intel
lectu in quam ut habitum ell non pot oemon imediate
fed obnubilat qnqj fidem famafmarts ronibus : z tunc
machinatio cotra fidem fub ea coprehendtf que Dicitur
infidiado circuuolat. CETSd primum igif q? contra par
tes oiuifionis beati 0regory obijcif oicedum cp oppref
fio illa no fonat in coactionem uoluntatis oimodasffed
occafionaliterutqnqj fit qn multa mala igerunf alicui
m jptrahitur ad impatiertam z iram z obliuifcif virtutis
ficut fecit beatus 3ob cui femp vno nuncio adhuc refe'
resue malum vtmm altus fupuenit qui peius nilciautr»
CTZld aliud oicedum cp opprefitoelladuoluntatemz
rone fed occafionaliter non coactiue fim q? exigif ad te'
lationes.Si enim elfet oino coactiua non efiet tentatio
«eq> motus macbinatfonts.C“2ld aliud oicendum cp
rapit hoiem in peccato impartetie uel ire : Is enim oeus
ptatem tentandi pmittat z oet tn qr Diabolus ex malicia
iiilligaf ad actu opprefito z actus Diaboli funt z no oet.
Lloluntas enim Diaboli plus iitclinaf ad tentandusex
malicia .ppria qj ex obedieiia executionis madati otui'
tii.fT 3d id qo querif oe infidiado circuuolat oicedus
cp in omni via Diabolus ponlfiufidta? z femp faxta bli
rm q? oicif in pfalmo.iuxta iter fcandalu pofuerunt mi
h i.C enim triplex via per qua ,pgredif homo fcilj
via nature.z iuxta hanc ponit Diabolus infidias magis
temans hoiem iutllo peccato ad qb magis inclinat in
natura ficut oicif in 3ob, gp abfcondit oecipulaj iuxta fe
mitam.z ell via ronis z iuxta hanc ponit infidias inge/
reus ro/rt Deceptione? in oifcretione boni z maluz bo/
ni z inelioris.fis qr oicit Salomon in prouerbi)8.qr ell
via que videf homini recta z nouifitma eius oucunt ad
interitum. £t iterum via madatojz z oftlio? oei oe qua
oicit pfalmifta.tlias tuas oue oemollra miht zfemitas
tuas edoce me.z alibt.Oiam nudatorum tuo? cucurri
cum oilatafli cor meum.z iuxta hac ponit infidias quo'
modo pofiit oediuare ambulantes in ea.(TiDicedum
ergo gp in ipfa via non ell periculum fed qr Difficile ell
attingere rectum z facile oedinaretficut oicit pBus tn
ethicorz.ideo ifidiaf ut recte ambulantes feducata via»
CT Sd aliud oicedus q> Diabolus circuuolare oicif pro
pter hoc gp multipliciter ptingat oeclinare a recto z ipe
oes illos modos obferuat. C* 3td id qd querif oe l?oc
ep ell minado terret.oicedus gp no niinaf alicui fibi fer'
uienti fed potius uolentiferuireoeo ut habitum ell in
oiutfione.vnde per hanc machinationes itedit homine
retrahere a feruitio oiuino.fC' 2ld id qo obijcif oe fua/
dendo blandif patet folutio per pdicta:qr Is fupra rone
no pofiit imediate pot tame per coturbatioue fantafma
tum in famafia.fr^ qb obijcif oe oefperando fri
git.oicedusq^fracrtono fonat in oimodaimpofitbilita
tem redeundi ad falute.fed fonat incorruptione ordinis
ad hoc per qb remittunf oia peccata , oia enim peccata
remittunf per mtficordil oei ad qui per fpem ordiuaf
peuitens.oefperans aut corruptus z fractus ell in ordi'
ne (Ilo.CirSd aliud oicendum gp fiue oemon imifceat
fe fapori cibo? fiue fanguinl humano fiue alijs exterio/
ribus uel interioribus totum reducif ad illas machina'
tionem que oicif fuadendo blandif .qr in oibus illis co
uerfionemad bonus comutabile intendit perfuadere»
iL^d aliud oicedum q; vitia fiue capitalia fiue filie eo
rum funt oe Duplici obtecto. f.boni apparentis mali.ut
ira cotra apparens malum z gula z luxuria ad appares
bonus.zideotematio irezaccldiez imrtdte reducitur
adcominadoterret.^ra enim infurgit,ppterapparete5
exaninartone que occulte minaf in corde uel ptumelia
fi fullineat uel lefione corporis uel rerum . Sccidia ^o
Difficultatem cultus oei z ferutttj minatur.Sed inuldia
minatur impedimentu excelleutie uel .pfperitarts pro/
prte ex bono ^ximi.Slia ^o peccata .ppter couerfione
sd bonum ut nunc coprehcndunf fub fuadedo blldif»
CT 2fd aliud oicedum cp in fomntjs uera pdicere z aft
tempus excitare reducunf ad(pmitteiido oectpere.bo/
nis enim quibufda pfentibus quafi ^mittit futura ma
iora latratibus aut uel ictibus inquietare pfalleutes re'
ducif ad continando terrere.fET&d aliud qb obycitur
oe blafphenna. oicedus q? blafphemia,pueiiit ex infide/
lttate:z ideo ficut obnubtlaf circuuolando per infidias
fidem ut jptrahat ad infidelitatem : fic etia pollertus ,p'
trahit ad blafphemil.CT2Id id qb obycif oe mathema
rtcis oicendum cp hoc cotinetur fub ^mittendo oecipe
re ficut ell reuelatio fomniorum zc.CC* 2W id qb oe j4
oiuifione querif oicedum cp humana tentatio oicif ibi
in hijo fine quibus no ell infirmitas humana. Diabolica
aut prefumptio oicif prefumprto contra pceptu oei que
jjuenit ex contemptu pceprt z preciptentis.^t propter
poc in glo.no ponitur Diabolica tentatio fed Diabolica
pfumptto z humana tetauo z angelica pfecrto.£t oicif
pfumptio oiaboliqnfuadetoiabolus ipfas no infirmi
tas humana z que efl ad imitatione oiaboli . Angelica
%o pfcctioeflut oicitglo.tn nullo errare, fed tetari efl
Be 4®! coequeuls
bumane infirmitati?.? becteotatio que in infirmitatem
bumanam cadit aut eft probationis oiuine aut infirmi''
tatis bumane. £t fi eft probationis oiuine tunc femper
eft in periculis.? tunc aut eft cum pofiibilitate euaden/
di periculum aut non.Si primo modo tunc eft illa qui
Dicit glo.qt in necefiitate uel pzeflitra no Diffidat bomo
a oeo auxilium bumanum requirendo.Siftoffecundo
modo tunc eft alia quam otcitglo.pati pzocbzifto buma
na tentatio eft.£t irte Due tentationee funt per quas,p/
ficitur apud oeum. lTlec oicimftentationes nifi pro tan
io gp funt interrogationes infirmitati? bumane.Utrum
oeo conftanter adbereat uel non.St aut tetatio eff pro/
batio ab infirmitate bumana in bfis fine quibus bec vi
ta non Ducitur tunc multiplicatur fim tres vires que re
feruntur ad opus buius vite.£t illa que eff aliter fapere
q5 res fe babet cum bono animo non ufqj ad fenfus fin
gularitatis condendi fafmatis uel berefi? fumpta eff pe
nes ronem.illa #o que eft amare ea fine quib°vita iffa
non agitur fumpta eff penes concupifcibilem.Sed illa
que eft cum quis irritatur in fratrem ftudio corrigendi
pius tame qj cbriftiana traquillitas poftulat fumpta eff
penes irafcibilem.$C £x bys patet folutio ad obiecta:
quia bumana tentatio nonoiuiditur contra Diabolica;
tentationem fed contra Diabolici prefumptione.Simi
liter p:o cbuffo pati tentatio eff pzobationisper quam
intelligatur infirmitas bumana oe coftaniia.Oibatet
etiam gp cum aliquis leditur folus ? non grex libi com
miffus ? grex aliunde babet confoztationebene poteft
eonfurgere ad concilium bumanu; ? cedere.C* 2ld id
qd queritur quid fittentare oein.oicendum fim glo,6°
oeuteronomi.q? Deum tentat qui babens gp faciat fine
ratione fe comutit periculo experiens Otru; poffit libe
rari a oeo.? ideo tentatio oei fupponit tria.f. poftulatio
nem miraculi fine ratione utilitati? ? cp comitiat fe uel fi
dem offerimini ut per boc fciat fi liberet eu Deus q> oeo
fit credendum. £t jmq> non fit perfecta fides in corde.?
boc Dicit glo.fuper uerfum illu;.Ubi tentauerut me pa
tres ueftripzobauerunt? viderunt opera mea.f.cp oo/
lofe miraculi! poftularuntin co:de nocredetes.Cj^Hd
idq5 queritur oe profectu tentationie Dicendum q? l;
ad multa ualenttetationes.tame ad quatuo: ualent fpe
cialitenf.ad emendationem oelicti.£t buius ejcemplii
eft o e maria forore movfi.£t ad virtutis probatione;.?
buius exemplu; eft in job ? lEbobia.eSt ad humilitate
z experimentum p:op:ie fragilitatis z fortitudinis in re
fiftendo. £t buiu? exempli! eft in apfo paulo. £t ad glo
riam o ei.? buius exemplum eft in ceco nato.{£T Illota
idem gp glo.Dicit fuper mattB.fic Omnibus que in mu
do funt ut armis utitur Diabolus contra.Hlam nibil eft
in mundo nifi concupifcentia carnis? cocupifcetia ocu
lorum z fuperbia vite.Jn bys enim tribu? omnia gene
ra tentationum compzehendunf.Sed glo.ibidem oi/
ftinguit genera tentationu; penes obiecta z generales
fines peccatorum. Omne enim peccatu; aut fit propter
concupifcenttam carnis : aut propter cocupifcentia ocu
lorumtaut propter fuperbiam vite.
CTiDe 40r coequeuis in coi.^rticfs £m#. O.o xyma
Einde querif Be qua''
d tuoz coequeui? in comunt. £t videmr cp
nonfinttot quia tempus eft accidens.?
fic erit in aliquo eoru; ut in fubiecto.ac/
cidens aut nunqj coequeuum fubiecto eft qd probatur
ex boc principiatur z caufatura fubiecto ergo vtdef
cp ifta quatuor no fint coequeua . CTJte locus z locatu
hon funt coequeuafim naturam. quia locus princtpiu;
locacieftcum ergo celumempireum fit locus z angeli
locatum in ipfo non videntur effe coequeua. 3tem
oicit pfjiis in libro oe cauli?, qt quedl que funt poft eter
©o Duodecima
nttatem funt fupra tempu?.fed illa funt imutabilia ficut
celum z angelica natura ergo no videntur effe coeque
uatempon,C73fem©auiafcenu? *0libzocap05°.£&ui
dam aiunt 31 ante omnem quidem creationem geniti
funt angeli ut0regorius oicittheologus.pzimuquide
excogttauitDeus angelicas virtutes z celeftes z excogi
tatio opus eius fuit, ahj #0 quonil poftq; eft genitum
celum primum.qm aiit ante omne bomiuis plafmatio
nem omnes confitenturtego aut gregorio theologo co
fentio.Dicebatenim primum intellectualemfubftantil
creari?fcdo fenfibilem z tunc qt ex utroqj fcil; boiem.
C^llbretereaquerif penes quidfumitur numerus bo'
ru; quatuor coequeuou.fjj O lOCj tO ad boc ul'
timum Dicendum q> numerus quatuor coequeuo? ac/
cipiturpenes principia creationis z coexiftentta irto?r.
Siit enim quedam creata ex materia corporea mutabi
li z illoru; principiu m eft materia. duedamfto ex ma
teria imutabilt per generationem z corruptionem z bo
rum principium eft celum. Quedam fio funt no ex ma
teria corporea? bec non poffunteffeprincipiata ex ma'
teria uel ex celo ficut angelica natura:? ideo ifta tria coe
queua funt.lTempus aut coequeuum ipftus ponif fim
cp fumitur extenfo nomine pro menfura cuiufctiq; mu
tationts ad qdcuq; effe.Unde Dicitur ibi tempus men
fura progreffionis eorineffe percreatione.<f 2fd pzt/
mum ergo Dicendum qi tepus illud non eft m vno fed
adtacettribus.f.angelo creato? celo ? materie. £tba'
bet Duplicem comparationem ad illud cui adiacet.f.ut
menfura ? ut accidensXlt accides principiatur abipfo
z fic pofterius ipfo eft fim intellectum fed non quoad
effe ? ourationem.CU mefura f?>o eft paffio motus eius
z adiacet ei ut coequeuum.CT 3d aliud Dicendu; gp lo
cus fim gp accipitur ut creatum non eft nifi extremitas
corporis alicuius ? refertur ad ipfum ficut terminas ad
terminatum ? pars ad totum.Scdm aiit q? accipitur iit
generatione ? natura tunc quandam babet induentia;
principij fupra forma ? figuram rei generate in ipfo fim
gp Dicit iCsorpbirius. gp generationis pzincipiumotcif
uel ab eo qui genuit uel ab eo in quo quis genitus eft.
CT3d aliud Dicendum q> 0regorius theologus ? &a
mafcenus loquuntur fim ordinem intellectus ? nature
? non fim ordinem ipftus effe.fim intellectu; enim ? na
turam fimplicia funt ante compofita ut fenfibile ? intel
lectuale ante bomine qui ex utroq? eft. intellectuale ^>0
in ordine fimpltcium eft ante fenfibile:quia intellectus
le eft fints ? actus fenfibilis.actus aut ut Dicit pf5u? in 9®
metbaccprtor eft potentia fuba ? ratione:fed fim ordine
ipftus effe nibil probibet intellectuale effe eoequeuu ce
lo ? materie que a ©amafceno fenfibtlia Dicuntur eo qi
afenfibus percipititur.
p Bft bec tranfeundu;
eft ad ea que er quatuor coequeuts fim nurne
rum fex Dierum procefferunt. £t queruntur ouo.tQuia
enim opera fex oieru; facta funt triplici opere.fctl; crea
tionts Diftinctionis? ornams.^ueritur pino De Diftin
ctione? ornatu eo cp iambabitum eft De creatione?»/
ter De tpfis oiftinctie ? ornatis.CEr ^Circa pmu querunf
tria.iSuorprimu; eft oe opere oiftin«ionis.imDe ope
ornatus. jTOoe tribus operibus in comunt. f. creationis
Diftinctionis ? ornatus.
CTBe opere oiftinaionis. 2frticulus i°.
a B primum picce^m
% n prin°genefis fuper illud fiat lux«oicit glo.
interlineans incipit oiftin guere opera ergo vtdef cum
per boc uerbum nat lux; aliqua pare materie prime aece
perit formam luci? cp oiftinctio fit acceptio forme fpecia
lieOftem res in natura funt in effe Diftincco.cum igitur
|b:lme partis ffime
er materia non progrediantur nifi per acceptionem foi
me videtur cp collatio formarum fit opus Diftinctionis.
<TSed £iOin£lft2l in omni opere fejc Dteruj femp
ponitur aliqua collatio forrne ficut patet in creatione pe
eorum ? ptfeium uel uolauliu ? folis % lune.ergo videf
^ opus oiftmctionis per omnia opera fejc Dierum erte
datur qd eft contra omnes fanctos qui oicunt opus oi'
ftinctioms ultra Diem tertiam non ejctendi.flOtem vi
detur q> Diftinctio non fit ad forma fed ad locu. ©icunt
enim fancti q> prima Diftinctio elt lucis a tenebris ita q>
lujc eft in fuperiori parte % tenebre in inferiori ex epari
tate terre.£t fecunda Diftinctio eft aquaruj que funt fu'
pra firmamentum ab aquis que funt fub fir mameto.£t
tertia aquarum in locum vnurn a terra . £t omnes ifte
otftinctiones funt ad locum : ergo videtur <p Diftinctio
fitacceptioloci. UT 3tem videtur boc ex boc $ Dicunt
fancti pruno materiam omnium fuiffe confufam ? per
©iftinctionem vnumquodqj elementum ad fuum locu
efTe Diftribimim. 3.n boc enim videntur innuere tp oi-
ftinetto fit Diltributio demetor ad loca propria.CCTjfej
queritur cum tres fint Diftinctiones ut oicut fancti.f.lu'
<ts a tenebris z aquarii ab aquis z aquarum a terra pe'
nes quid ifte tres Diftinctiones accipiantur. Solu'
tio Dicendum cp Diftinctio Dicit actum inclinantemad
f ormam coiter? ad locu: z elt actus ordinas £nAnature
ad locu 'z ad forma actionis z pafitonts z motus.j£t per
|?oc patet folutto ad £aouo.4pad aliud Dicendtl cp no
qudibet acceptio forrne elt Diftinctio fed principiorum
generalium monentium? agentium z patientiumtoe
terminate aut ftelle-z: Determinata animalia no funtge
neralia principia fed Determinata.? ideo ilia oia ptinet
adornatum ut patebit in fequentibus.C ^fdidautej
qd oe plantis pot obijef foluef infertus. C^JSd ultimu
©icendum eft cp principium mouens influens virtute
z non fpern fuam bijs que mouentur ab ipfo:? elt priii'
cipiu motu receptiuu #rutis tlltus.gBt funt iterum prin'
opia agentia z patientia z mouentia inuicem recipieu'
tia a fe inuicem virtutem z fpem. If^rinciptuj aut qd elt
mouens tm influens virtutem z non fpem eft ouplex.f.
fubftanua mouens z forma per quam eft motus iltius.
C"3n prima ergo Dtfttnctione fit Diftinctio ejetremoru
ab inuicem quorum vnurn elt mouens influens virtu
tem?nonfpecie?bec Diftinctio fit penes formam per
qua eft motus z b ec eft Diuifio lucis a tenebris, lux ^1115
elt prima forma per quam mouentur elemeta ad gene"
rationem z corruptiones : z in generatione tamen non
generatur lux fed virtus confequens lucecompatur ad
generat10ne5.CC" 'jjfnfcda #0 otftinctione Diltinguitur
mouens primum ab eo qj mouetur fi m fubam utaque
que funt fupra firmamentum non fuppontmt celuj eri'
itallmum ut fupra eft babitum oiltinguuntur ab aquis
que funt fub firmamento que fupponunt pro materia
fluida? mobili ad generationem ? corruptio ue.CET 3n
tertia #0 Diftinguumur agentia z patientia ab inuicem
ut aqua ab igne ? aere oefcedens ? a terra recedens in
locum viium.CTSed^iOMlfta banc oiftinctione
ebijcitur quia cum prio: fit Diftinctio rei fim fubftantias
3*5 fim formam videretur tunc cp feciida Diftinctio pce'
ere Deberet primas.C^tem lux non videf die forma
que moneat fim influentiam virtutis tm a quibufdam
enim conuincaf fim fpem fient ab igne z aere qn pfens
eft illummas.CT 3*e ignis ? aer funt agentia ? patietis
ficut aqua ?terra.£t ita videf q> Debeant babereDiftin
«tonem ficut alia ouo dementa quod non Determinaf
sn littera geneiis.tfTTfreterea querif ad qd necefle elt
efle Diftiuctionem ad locum ? formam ? non ad alteru
tm ? ad quam formam fit Diftinctio.dTSolutio ad boc
ultimu oicedu eft cp totii opus fex Dierum terminaf ad
opus nature ? fim qr multiplicat opus fex oierutermi
natur ad opus nature ?fimqr multiplicanfea que funi
ad perfectionem principiorum naturalium multiplicat
opus fex Dierum. CTIbumu aut opus qd creationis elt
ipfas fubltantias principiorum naturalium conducit ad
efleXum aut fim pbilofopbum principia fim fuas fub'
itantias non agant nec patiamur uec moueant nec mo
ueantur exigitur aliqd opus per quod babeant forma»
mediantibus quibus moueant ? mouea ntur ? agant z
patiamur . ©icit enis fic pbtlofopbus in libro oe fenfu ?
ienfatofimep ignis? terra nibil face uel pati nec aliud
quicqjfupple contingit eis: fim autem cp contrarieta»
tuvnoquoqjfim bec omnia?faciunt ?patiuntur.boc
igitur opus qd oatprincipys nature mouere ? moueri
? agere ? pati elt opus oifttncitonis fiue Diuifionis uel
Difpofitionis. Opus autem quod Determinat actu acti'
uorum ? partionem pafliuorum ? motum motiuorunt
fim Determinatas fpecies in natura elt opus pertinens
ad ornatum ut in pfequentibus patebit.£t cum no plt*
ra exigantur ad nature perfectione non funt plura ope
ra in fex oiebus.iQuia #0 forma fim qua rnouet ? agui
? patiuntur principia babet contrarietatem oportuit tpa
fmcipia fim fuas formas ? motus fortirt Diuerfa loca.fit
propter boc Diftinctio ad formam dt etiam Diftinctio ad
locum per confequens.lOJd primum aut Dicendum
qr lux eft forma tnuenta in celo mobili ? no mobili.3«
uenitur enim in celo empireo ? criltallino ? fpbera Itel
lata ? fpberis planetarum. £t propter boc cum fit gene/
raltor q; fubftantia celi moues que primo inuenitur in
celo mobili criltallino prior eft Dtflinctio fua qj edi cri'
ftaIlini,CT3fe5 alia ratione fupra in queltione oe celi»
probatu eft qr nullum corpus omnino vniforme eft mo
bile quia fic non baberet oexteram ?fimftram.£ttdeo
edum criitallmum cum moueatur babebttpncfpia mo
tus Dextram ?fimltram oeiformitatemtaut illam facit
©ifpantas lucis in oriente ? occidete. £t ita patet q> lux
elt aliquo modo principiu5 motus etiam ipfius celi qd
eft primum mobile:? ideo eius Diftinctio eft ante Dtfttn
«tonem primi mobilts.C"£5i #0 queratur quare non
otftinguanturalijceli ficut fpbera ftellata ?fpbere pia'
netarum.©icenaum q? operatio que eft fuper fpbera»
interiores eft operatio pertinens ad ornatum propter
Determinatas ftellas ? Determinate monentes ut pate'
btt in opere quarte otei.Sed operatio que eft fuper ce'
lum criftalltiium eft operatio vniformts in forma ? mo
tu eft enim totum luminofum babens vniformem mo
tum fcilj Diurnum tm : ? ideo non Determinate rnouet
ad banc fpberam uel illam fed ad omne fenfum qd ext
gtturin opere DtftiiKtionis.^r^fd aliud Dicendum q>
alterius roniseftm natura lux ignit? aeris? celi. ignis
enim ? aeris eft corruptibilis ? mifcibtlis corportb°alys
fed nec lux celt.gsorum enim eft mixtio quoru^ eft ma
teria vna ? forrne contrarie.£elum autem cum inferio'
ribus non babet eandem materiam neq5 cotrariam for
mani. r£t ita patet q? inferiora non accipiunt lucem ce'
Ii fed virtutem que cofequitur lucem que rnouet ad ge'
nerationein ? corruptione5 . £t boc intelligitur oe luce
fim qr eft in celi partibus ut in fubiecto ? non oe illa que
effluit in aerem uel alia dementa quia illa iudicio meo
S’ as eft ? generabilis ? corruptibilis ut infra Dicer*
d aliud Dicendum q; in media Difttnettone quan
doDiftinctefuntaque interioresa fupiorib°?perboc
ipfum gp aque acceperunt Inferiorem locu; ignis ? aer
otftincia itdligunf.CT3^1^ in 3aoiftinctione qn aque
Diftincte funt a terra tunc Difttncta funt duo iferiora de
meuta.£t boc eft q? Dicit aBeda fuper genefi.qj ignis ?
aer Difttncta funt quando libera ab aquis furfum fere'
naremanferunt. iT^trticuluss9»
8 £cudo queritur ©e opere
Bc4°'cocqucui3
amatus . £t videtur q? non aliquod opus fex Dierum
fu opus ornatus. Ornatus enim pertinet ad bene effe:
operabo fejc uterum pertinent ad ede principioru; na/
luralium ut patet percurrenti per fingula:ergo videtur
g? nullum opus fex oieru; pertineat ad ornatu. CCT 3te
ornatus fit ue aliquo pulejo ? preciofo qb eft alterius
nature 45 id qb ornatur : fed luna z Helle no funt alteri*’
nature q^celum ut^bat pbilofopbus in *°oe celo z mu
do.Similiter pifces z animalia non funt alterius natu
re qj ue natura elementorum:1! ita videtur gp talia non
pertineant ad ornatum.$F3terovidefqj opus uifpofi
lionis z ornatus non Differant quta uicit ff rabus fuper
genefim fuper illud fiat lujc.cp pulcbre ornatum mundi
a luce ineboat fine qua cetera opera indecora z enuifib»
lia remanerent. £t conflat cp ibi incipit opus oillinctio
nfstergo videtur q> opus oiflinctionts z ornatus no oif
ieraitt.^U3tem fi opera fex Dierum funt ad tnftaurlda
opera naturetvidetur q? eje boc accipitur mi pe°in fepti/
mo oie qcuit ab ope qb patrarat. £t Dicit2f ug° cp quie
«it.i.ab opere ceffauu:quianibiInouu;poftea fecit qb
ante in fpecie z materia non fecerat . ©i inquamfic eft
tunc ornatus videtur effe opus principia nature inoue'
tia agentia z patientia ad Determinatas fpecies condu/
cens quibus fpeciebus motus tactiones eorum ueter
minenf ut res Determinate in forma z fpecie ab eis pof
fint produci. Si autem boc eff tunc ^ductio plantarum
videtur pertinere ad opus ornatus:quia in illis acnua
? mottua principia in natura ad fpecialiu; formaru pro/
ductionem funtoeterminata.t&uod fi cocedaf erit co >
tra glofam fupra 0enefi.que uicit uegetabiha ad opus
©ifpofitionis fiue uiffinctionis pertinere eo cp radtcib0
terre funt affixa.CT Solutio Dicendum q? opus ornat0
ut prebabitum eft:eft opus ad fpectales formas condu/
cens prima nature principia.CT j£t ad boc intelligedu;
notandus cp fuperiora Dicuntur mouere Dupliciter fim
cp in eis inuenitur ouplex motus.fim enim motus Diur
numquieftceltqbeftvniforme mouent vniformiter.
fETIJdem enim eodem modo fe babens ut uicit pbilo/
fopbus in t° ue generatione z corruptione.femper facit
f dem fecundus motus fuperiorum eff celorum inferi/
orum z uifformium z ille eff motus qui proprie eft 50/
diaci z ab occidente in orientem ut fupra babitu; eff . z
ille in motibus babet uiuerfitatem fim uiuerfitates ffel/
larum que accipiunt uiuerfos fitus z uiuerfas eleuatto
nes z oepftiones z acceftus iremottones ex motu fuo
qui fequitur circulum ob!iquum.£t ille motus eff cau
fa uiuerforum in fpecie in inferioribus quia ficut idem
eodem modo fe babens femper facit idem ita oiuerfu;
oiuerfimode fe babens natum eft facere oiuerfa femp.
Similiter in inferioribus principia nature actiua z paf
Hua que funt in elementis non fufficiunt ad productio/
nem perfectorum in fpecie z forma.comixtio enim ele/
mentorum non facit bominem nec leonem fed oportet
efficientia effe in fimili actu cum effectis ut bomo bomt
nem z leo leonem producit:? propter boc exigitur opus
ornatus poft opus oiftinctionis z ut oeterminenf prin
cipia nature agentia z mouentia ad formas Determina/
tas in fpeciebus oiuerfis.CfJ 'Md primum ergo oicedii
cp eff ornatus additus ad uenuftatem eius cp tam perfe
ctum eft? ille pertinet ad bene effe.? eff ornatus in boc
ornans cp Determinat ad pulchritudines forme id quod
anteideterminatu erat? comune? boc pertinet ad ee.
£1 boc eff idem cum eo qb aly Dicunt cp eff ornatus cu/
Ius finis eff id qb ornatur:? boc pertinet ad bene effe.?
eft ornat0 qui finis eft eius qb ornatur ? ille pertinet ad
effe in fpecie Determinata.f inis enim in natura eft for/
ma ? ultimus finis eff ultima forma que eft aia.<T
aliud Dicendum q> ornatus primo Dictus qui eft oe be/
ne effe eff alterius nature qj res que ornetur.fed orna/
i©o twodedma 71
tus fecundo modo Dictus eff in re quam ornat ficut fpe
cies in materia ? non oportet qj babeat Diuerfitatem ab
ipfa.CJHd aliud Dicendum cp ftrabus accipit ornatu;
generali nomine pro omni forma fiue fit comunis fiue
Determinata in fpecie:? boc modo ueru; eff q? opus Di/
ffinctioniscomprebenditur fubopere ornatus.fed quia
ornatus Dicit Decorum ? oecoru; non ita apparet in co/
muni ficut in fpeciali ideo aly fancti opus ornatus Diui
duntptra opus Diffinctionis fiue osfpofmonis.C" Bd
aliud Dicendum q> tribus De caufis uegetabiha ptinent
ad opus Diffinctionis ? non ornams.Cj&uaru prima
eff ? precipua bec quia planta non De neceftitate produ
citur a planta fed ad productionem piante fufficii ,ppoi
fio mixtionis agentium ? patietium in inferioribus ad!
naturam piante ? proportio ffellarum mouentiu; in fu/
perioribustin aialib°aut maxime pfectis no fufficit boc
oportet enim cpafal ex aiali jpducaf,^ £t banc caufa;
tangit pbilofopbus in p°oe uegetabilibus.qr principii»
cibi platari» eff a terra:? pnmgenerationis fructuu; a fo
le.quia Buaxagoras Dixit qr earum fructus eff ab aere
z ideo Dixit lequiton pp terra eft mater plantarum ? fol
pater.Ob autem animal producatur ab animali? non
fufficiant elementa ? Helle ad productionem perfecto/
rum animalium expreffe Dicit Hueroys tn comento fu
per n° metbacc.? Oamafcenus tn i°libro Dices.cp opoz
tet fcire ? quorulibetanimalium prime vpoftafes facte
funt per creationem.fETSecunda caufa eft qua; tangit
glo.fctl; qr radicibus terre adberent i mobiliter vnde ?
ipfa oiuerfitate accipiunt in fapore ?fructu ? natura fim
Diuerfitatem locorum in quibus plantantur.0t boc eff
qb Dicit pbilofopbus in primo oe uegetabilibus.lfolan
ta eff terre affixa ? non feparatur ab ea quidam #0 loci
funt meliores quibufdam.Similiter meliores funtfru
ctus in vno loco q; in a!io.£t alibi circa finem primi ue
getabilium Dicit cp belenum pernitiofum natu; in per/
fia in egyptum? bierufalem tranfplatatum factu; eff co
meftibile.fljpEertia caufa eff quia cum precipuus orna
tus in inferioribus fit adeptio anime piante non babet
animam perfectam. £t ideo Dicit 0regorius in quada;
boineliapafcbaliq? piante viuunt non per anima; fed
per viriditate;.£t pbilofopbus Dicit in primo De uege/
tabilibus.lfolanta no indiget Dormitione propter mul/
tas caufas quia pofita eff ? plantata in terra ? alligata ei
non b^bet motum in fe neq; terminum terminatum in
partibus fuis.lDoc eft gp anima ipfius non terminatur
adfpecialtaorganainfuisoperibus nec babet fenfum
nec motum uoluntarium nec animam perfectam:imo
non babet nifi partem partis antme.0 1 ideo Dixit etia;
2J brutallus cp planta babuit generationem mundo ad
buc Diminuto ? non perfecto in complemento fuo ? eo
cbpleto generabaf animal. (THrticulus 4°.
, 0rtio queritur ©etrib°bijs
operibusin comunt, £t videtur q> plura fint
opa quta ficut Dicit alcbimi0 fuper genefi.in prin° qtuoi
modis operatur oeus.prirno in uerbo.fecundo in ma/
teria vnde qui viuit in eternum creauit omntafimul.30
per opa fex Dierum uartas Diffinxit creaturas.4°ex prf/
mordys feminalibus uel primordialibus feminib°noit
incognite oriuntur natureffed note fepius ne pereant
informantur.vnde in 3oanne.*0ater meus ufqj modo
operatur ? ego operorXum igtf fim banc glo.quatuor
modis Diffinguatur opus Dtumum. videtur qr fancti in
fufficienter Diffinguunt pertria.CT 3te; videf q> quin
que funt opera quia glo.non facit mentionem oe ope/
re ornatus fed tnt De opere Diffinctionis? creationis.
<r 3^ videf glo.efie otminutaquia eft quodda opus
Diuinum miraculofum ? oe boc non facit mentionem.
C' 3te querif quare penes tres modos opaaones fer
i&rtme parti sfumme
©ferum aecipiantur.CT Solutio ad hoc ultimum Dice/
dum qr opus fej: Dierum ut Dicit Hug° in lib:o fuper ge
nefini ad hueram.eft ad inftaurandum opus nature in
perfectione caufaru; naturalium : z ideo terminatur in
quiete fabbati quando iam nihil nouum creauitDeus
nec in tornia nec in materia fed eje primordialibus cau'
fis natura operate propagauit ea que creauerat <z otflitt
jcerat z omaueramgt ideo fufficientia horum triu; ope'
rum habetur ejr fufficientia principiora; naturetimmo
eligitur fubilamia ipforum principiora ficut eft in fub'
dantia celi qd eft primum principiu mouens in natura
« materia quatuo: elementorum que primum fubiecttl
eft mobilium in natura z ad banc fubrtantia; principio
rum ert opus ipftus creationis . Secundo #o ejcigitur
In natura qr in ipfis fubft antijs principiorum fint forme
quibus mouent z agunt z patiuntur eo qr fubllatia f m
fe nec mouet nec mouef nec agit nec patitur. £t ad for'
inas eft opus Diftiiictioms.£f quia forme ille contrarie
funt propter boc Difttnctio eft etiam per confequens ad
contraria loca. Oiuia #o natura non tm agit z patitur
fed Determinate etiam producit generabilia z corrupti'
bilia in forms fpiritualibus perfecta ,ppter boc necelTa'
rium fuit Diifinguere motores per formas fpeciales fi'
cut patet in fuperioribusin Sfellis-z in inferiorib0agen
tia spatiata ficut patet in animalibus oifiinctisperfpe
cies c ad boc eft opus ornatus . e£t quia non ejciguntur
plura ad perfectionem nature operantis fim ipfiusna'
lure principia ideo non funt plura opera in £>ma perfe /
ctione inuudi. Md primu; ergo Dicendum qr glofa
non Diifinguit tm opera que principia prima rnudi ad
efiecoducuntjfedquecuqjopera fiue fint opera fimpli'
citer fiue fim quid.£t Dico opus fim quid opus in uer'
bo:boc enim proprie loquedo non eft opus nihil aliud
enim eft cj; generatio filij fim Qr uerbum Dici f filius z fa
plentia patris -i ars plena rationibus omnium creado
rum ut oicit aug0.£t ideo res lacte nonfuntin uerbo
nifi fim quidiboc eft fim ideas que funt lujc z vita in ar'
te z uerbo primi artificis z boc patebit altbt.$ir 2fd alid
©icendu; Qr glo.oilhnctionem appeliat quilibet oeter'
minationem materie ad forma; fiue illa forma fit cornu
itis princtpij in natura omnium creatorum fiue fpecia'
iis principii innatura quoruda;tmut afini-r caprea io
ornatus comprehenditur fub oifiinctiouequia ornatus
nihil aliud eft qj Difiinctio principiorum communiu;.
fjj2fd aliud Dicendum cp opus miraculi fub opere f
comprehendit omnia enim miracula in forma z in ma
seria quo ad aliquas rationes feminales continentur in
operibus feje Dierum. fi£t hoc eft Qr Dicit 3ug0qrln pri'
mordijs rerum oeus oifpofuit caufales rationes qutb°
poftea oparef miracula ut patebit i qone De miraculis,
ipiis creatis Diftinctis z ornatis, f£t primo an ota
(iniul creata funt.
0nfequenter Queritur
C oe ipfis creatis otftinctis z ornatis. £t qr
Due funt circa boc fanctorum patra; opi'
mones. iDicuntent; quidam ota creata
fuifl*e fimul in materia z forma ut % ug° in libro fup ge'
nefi.ad litteram probat. Sitito Dicunt omnia quidem
fimul creata fuilfe in fubllatia materie fed no fimul per
fpeciem forme, CaQueredu eft primo utrum omnia fi
mu! facta funt in materia i forma ut’ no, £\ fi funt fimul
creata fim quendam modum quid uocetur ibi Dies pri'
mus z fecundus z terti0 fc.CTI^oftea #o queredu eft
©e fingulis operibus que in prinpgenefi enumeranf.
Cu Utrum oia fimul facta funt. Articulus s°.
, B primum procea iturfic.
Bitit ccclefiaftici 43°,i0.ui viuit in eternu crea
uit omnia fimul ergo videtur Qr fimul omnia fint facta.
C”3icm glo.fuper eundem locum cum factum celu; z
terra Defcrtbitnr fimul fpiritualia z corporalia z qutcqd
De celo z terra producitur.iudicat ergo cum De terra jp'
ducantur animalia* piante -rftelleoecelo que per Di'
ftinctionem Dierum a mop fe tacta narrantur tacta vide
tur efle fimul.CHtem adducantur rationes auguftini
Ouaru; prima fumttur eje illo uerbo genefi.ifte funt ge
nerationes celi z terre quando creati funt iu Die quo te
cit oeus celum z terram z omne virgultum agri anteqj
oriretur omneq; herbam regionis priufqj germinaret.
Sed conftat q> virgultum agri * herba regionis facta
funt tertio Die,£t bic oicutur facta iu Die quo fecit Deus
celum z terram z bec futtjaina oiestergo opera omniu
Dieru facta funt illa Die cum non eft alta ratio De altj q:z
fic tertia Dies eft idem cum prima oie.lQJ Jtem boc eje'
prelfms accipitur eje alia tranflatione in eode; loco que
fic habet, lt?ic eft liber creature celi z terre cum fact9 eft
Dies tecit oeus celum 's terram zc. £y. boc enim utait
Sug9. intelligitur oeus teciftevnum oieminquo fe'
cit oeus celum z terram z virgultum agri, vnde iu boc
Die tempus mtelltgimus quo ante omnem creaturam
huius feculi Dicit facta funt omnia fimul. 3tem 3ob
jclmo, £cce uebemotb quem feci tecti, £onftat enim q>
iiebemotb antiquum hortem lignificat qui cu; alijs ah'
gelis factus eft z homo fejeto oie,ergo opus prime oiei
tactus eft cum opere fejtte Diei z ita facta funt omnia fi'
anuLCETIteiTj funt rationes Suguftini in primo fuper
genelim ad litteram Ducentes ad inconuemens Diftin'
cuoiiem trium Dierum qui fuerunt ante creationem fo'
iis z Ume z ftellarum,Oicit enim q? non poteft Dici fiat
lup ? Dies per circulum aliquem quia non erat circulus
Dtftinctus in quo lujc illa rotaretunnec erat animalia ad
quorum falutem boc fierennec erat aliquis in cuius ba
bitatione efiet Dies ita qr in oppofita babitattoeeetnoje
ficut modo quando Dies eft in noftro emifperio in infe
riori eft noy.Wec poteft aftrui aliquo ejcemplo nifi foy
te Dicatur oe radio oculi.fed boc non eft fimile : quia in
celo non inuenitur claudens z aperiens lucem.Simi'
liter radius oculi propter fui Debilitatem indiget ut eje'
feriori luce iuuetur.lujc aute fuperior non indiget. iHec
poteft intelligi per contractionem ^emilTionem lumi'
nis fuerit illa Difiinctio quia ratio huius nulla baberef.
C7 llbreterea bec eppofitio auctoritate a facra feriptura
110 i?et.£t fic probat 2fuguftinus qr nulla eft Difiinctio
primorum trium Dierum . £t eadem eft ratio oe omni'
bus ergo videtur qr feje illi Dies per moras temporum
non funt oiftinctf.|U3tcm aliter pot obyri per bac opi
liione Dicit iu pfalb.oijut z facta funt mandauit z creata
funtXuni igitur oictio Dei non ejcigat moras temporis
non videtur qr feje illi oies per moras tempora; fint Di'
flinct(,CT3tem totum fpatium feje Dieru; oeputafope'
ri z feptimus cies quieti, CD^ueratur ergo cum opus
vnius Diei in momento factum fit ut per refiduum fpa /
tium eiufdem Diei fecit oeus . m on enim quieuit qr no
quiefeit artifep Donec aliquid rellat operandum nifi laf
fetur tn opere.oeus autem infatigabilis artifep eft -r re'
(labataliquid operandum ficut patet in opere fequeiv
tis Diei.ergo quieuit z tamen non inuenitur quid opej;
ratus fit,ergo patet qr opus Diei perTpatia temporis no
Diftenditur, CC” 3tem perfectiflimi agentis perfecta eft
operatiorfed perfectiflima operatio eft omnia creare fi/
tnul in materia z forma ergo bec oebef pfectiftimo age
ti qui eft oeusrergo oeus limul omniacreauitin mate/
ria z fortna,CE73^m fi facte eentres in materia aut boc
eftet in materia fola aut in materia cu; forma aliqua fed
non Diitmcta z perfecta qualis eft forma confulionis.
dJSed £0’}\\ZtVM obycitur multiplici rattoe. si
enim in materia fola edent oporteret qr materia fola fi/
Bc 40!cocqueute ^otwodetima
ne omni fozma quandoqj in efle actuali edet qd eflim'
podibile t quia omne ede actuale materie ed a fozma,
HTJtcmfimboe nulla edet ratio quare materia illa ter'
ra uel aqua nominaretur potius qjalio nomine.CTJte
fim boc materia edet fola terminus creationis quia fola
materia per creationem ad ede oeduceretur : qd iteruj
ed falfum quia materia fola no poted ede terminus ait
cuius opationis.Bi enim edet terminus cum nibil ter
minet opus nifi qd ed actu oporteret gp ipfa edent actu,
z Ite edet aliquid dne omni fozma quod ed impodtbile
(E S* ffo Dicatur materia cum aliqua tbzma fupponi z
non fub fozma oidincta fed fozma confufa z permixta.
GT-Contraautbecfozmaed accidentalis aut fubdatia'
lis.Si accidentalis ergo fubdantia materie pziusreci'
pit fozmam accidentale qj fubdantialem qd ed impodi
bile quia materia pzimam potentiam babet ad fozmam
fubdantialem per quam perficitur z fine qua no poted
ede fubiectu accidentiu,<T3tem materia oefideratfo:
mamficut femina mafculumz turpe bonunr.boc edq»
©efiderat inquantum ed imperfecta fozma ut perficiaf*
£t pzopter boc fozma oiuinum Dicitur z optimum z ap
petibile in fine pzimi pbifico^Hb accidentali aute non
perficitur ergo illam non oefiderat ergo fozma illa coii'
fiifionis no ed ex tozmis accidentalib0 pter fozmas fub
danttales, Si #o Dicatur cp fozmefubdantiales erant
ibi confufe z mijcte.C' ££>Fi3riR2i b oc erit cp mifri'
bilia funt ante mixtum * ea que confunduntur ante co'
fufum ut Dicit pbilofopbus z componentia ante copoli
tum ergo pzius fuerunt oidincta qs cofufa.z ita ante pz*
mam confufionej fuerunt elementa Didincta in fuoee
zinfuisfozmis.lirSi ftooicaf cpbocedfim naturam
z no fim tepus.fim boc opus Dei non babebit ozdinem
nature fed erit contrarium ozdini qd ed contra fapien'
tiam artificis omnia fub ozdine recto ad ede oeducetis;
qd ed inconueniens.fTlbzeterea elementa nonptun
duntur z comifcentur nifi aliquid moueatad confufio'
nem zcomixnoneillam.C7£tqueratur quid bocfue'
Ut z cu non polfit cozpus aliquod adignari mouens q:
nullum cozpus celede adbuc mouebatur fimbanc opi'
nionem non erit mouens nifi uoluntas Dei ad mixtione
z confufionem illam4F & tunc queratur quare uolii'
tas Dei potius fuit contra ozdinem nature 45 ozdini con
fentanea z non erit adignare.CT 3n contrarius fic obii'
citur,oicit £rifodom0 fuper Joannem in bomelia 22 .
opoztebat generari creaturas fed non fimul z bominej
eum muliere fed non bec fimul.CT 3tem 0:egori° if
tnoralium.lfterum fubdantia fimul creata ed fed fimul
fpecies fozmata non edz qd fimul ejridtt per fubdatias
materie non fimul apparuit per fpeciem fozme.CT 3te
36eda fuper genefim.£elu5 creatura fpiritualis ed ab
cpozdio perfecta z beata : terra #0 cozporalis materies
adbuc imperfecta. CT 3tm boc accipitur ex uerbis al'
ebimy fupza politis qui 2m opus Det Dicit ede in mate/
ria,3m#o per opera fex oierumuariasoidinguere crea
turas ,£t quia multi fanctorum ad boc cocozdant gp no
omnia fimul facta fint in materia z fpecte videlj Bama
fcennsBionyfius jj&afiliusinexameron ambzofius
in exameronz Strab°zalij diffictam auctoritates pin
ducte.CC Hbzeterea :&ug9ipfebocvidef oicere.Bicit
eni per celumtnfozme naturi fpiritualefiguificari que
per lucem podea efttbzmata.iOtemfuperillud terra,
erat inanis z uacua in u° confedionum/irionne tu one
pocuidi me cp pziufqj idarn intbzmem materiam fozma
res ateg Didmgueres non erat aliquid non colo: non fi
gura non cozpus non fpiritusnontame omnino nibil
erat enim qu edam infozmitas fine ulla fpecie.<U3tem
bicit&ugudinusin ltbzo fuper genefim ad litteram.#
maioz ed feripture genefis auctoritas qj omnis burna/
niingeny perfpicacitas.£um ergo genefis apte Didim
guat fex Dies videtur cpbumanu ingenium contra boc
non Debeat laborare, Utem per rationem fic obycif
lOmne epedin natura caufaliter z epeplariter acceptu
ed a oeo.ied in natura ed^cedus ab imperfecto ad pfe'
ctum boc ed a potentia adactum fiue a materia ad foz'
mam:ergo boc erit per pzius per exempla in operibus
Diuinis.fed no poted ede nifi pzius fit materia per crea
tionem z podea oidinguaf per fozmas z oznetur, ergo
videtur ap creationis z oidinctionis z oznatus opus no
fuerit fimul fed per fuccefiionem temporis. CT 3te5 id
q 6 fit fubito z id quod fic in tempore non podimteife fi
mul.fed creatio materieed fubito cuminter ens znibil
nullum ed mediujzperfectio autem materie fim fozma
fit in tempore quia omnis motus z mutatio funt in tem
pore ut Dicit pbilofopbus.£uj ergo opus oidinctionis
z oznatus fit opus materiam ad fozmas oeducens non
erunt fimul tria bec omnia creationis oidinctionis z 01
natus, CT3^ quatuoz funt extrema fcilj ens z nibil po/
tentia z actus : z bec funt extrema mutationum que in
ueniuntur in rebus.3de autem mutationes non funt
eiufdem rationis quia vna babet fubiectum z altera no
z vna fit fubiecto z altera in tepore.z vna babet mediti
z altera non,£um igitur fumme fapientie fit odendere
vnumquodqj in fuo ede oidincto videtur gp i de muta'
tionesnon poterunt fimul ede in eodem fedvnapod
aliam.£um igitur creatio fit inter ens z non ens oifpo
fitto autem z oznatus inter potentiam z actum illa ope'
ra non erunt fimul.CT l&zeterea oia in pzincipiofuifie
contufa oicunt quidam pbdofopbificutHnaxagorasz
£mpedoclesz ifclatoz lOuidius za6oetius.Bicitur
enim in pzimo pbificorum. Cuidam ex vno mixto fci'
licet inberentes contrarietates fegregantqueadmodu5
anaximandros oixit.z quicunqjaly vnumz multa ot'
eunt efie ficut £mpedoelesz Mn axagoras ex comixtio
lieenimfegregantalia.Bideruntautemabinuicemirt
eo fciis cp bic iEmp.circulationem borum faciunt ♦ \£ic
autem fcil; Snaxagoras infinitas fimul.partes z cotra'
rias.3Ue^o fcilstBmpedodes uocata elementa foluj*
Illato autem in tbymeo contra ultima partem ubi agit
oe materia fic oicit.mixta fiquidem mundi fenfibilis ex
necedltatis intelligentiecgcetu pditit genera tiooomi'
nante intellectu z falubzi perfuafione rigorem neceifita
tis alfidue trabente ad optimos actus boc ed generatio
mundi fenfibilis pzima mixta erat ex cetu quoq5 condi
tit neceditatis z intelligentie boc ed materie z idearum
que fuerunt in intellegentia pzima z conditit podea foz
mata oominante intellectu oiuino fuper materia z tra/
bente ipfammateria; rigidam boc ed nulli fozme indi
natam ad optimos actus vniufcuiufqj fozme fubdatia'
lte.<T3tfro Illato fit ut receptaculi finus nullam pzo'
pziam naturaliterqj expzelfambabeat figuram pzopter'
eaqj infozmis mtelligatur ut qui odora pigmenta conii
ciuntante omnia curant ut nulliusodoris fintpzopzq
que condientur fufeeptura videlj bumidos fuccos odo
raminum z qui materys mobilibus impzedtoniqj cede
tibus infignire fozmas aliquas uoliit pure leuigatas ap
pareant nec ullam omnino fozmas in apparenti leuiga'
tione apparere patiuntur fic enim cp ex omnibus rertl
omnium fozmis z figuris eterne vite manfurifqj per fe
cula recte infigmtur nulla omnino pzopzia fpecies falfa
opinione tribuenda ed.CET 3^ Plato. Opino: omniuj
que gignuntur receptaculum elfe quafi quedam nutri'
cula.iT5tcnfpl3to.l(i>zimugenusomnino imundum
cd qd gignif z aliud in quo gignif.CT lft>:cterea tertitl
ex quo fimilitudine trabit mutaturqj qd gignitur.oecet
igitur facere comparationem fimiluudineq^ impartiri
illi quidem cp fufeipit matris,^t’^o vnde boc uenit pa
tris illud aute nature que inter bec ouo ed pzolis z pzo'
pter boc etiam Dicit pbilofopbus in fine pzimi pbificog
“prime partte fumme
ioquens De materia ® eft patens In totam nam.jOte
afooetius in oe confolatione pbilofopbie. Q qui perpe
tua mundubratiane gubernas Serrani celtqj fato: qui
tempus ab euo3reiubesftabilifq; maneo oas cuncta
moueri.0uemnon externe pepulerunt fingere eaufe
slfoaterie fluitat» opu9.<T3tem Ouidius Snte mare
c terras * qb tetigit omnia celu; Onus erat toto nature
vultus in orbe <luem oijcere clpaos rudis indigeftaq;
moIee.CCTSolutio fine preiudicio fentetie melioris vi/
detur auguftinoconfentiendum.£tutmeliusintelli/
gantur folutiones accipienda eft eius fenteutia in libro
fuper0enefimad litteram ubi fic Dicit in primo libro.
Sicut uojc materia uerboruin eftruerba #o forma que
uocem indicant : non autem qui loquitur prius emittit
informe; uocem qua poflea poflit colligere atqjin uer/
ba fozmare.3ta creato: oeus non priore tempore fecit
informem materiam * eam poflea per ordinem quarti
ctlq3 naturaru; quafi fecunda confideratione formauit:
formatam quippe creauit materia; fed quia illud vnde
fit aliquid * fi no tempore quadam origine prius eft q;
id qucd inde fit «lfootuit Diuidere fcrtptura loquendi
temporibus qb Deus faciendi temporibus non Diuifit,
©icendum ergo cp per oiftinctione; quam ponit mop/
fes intelltgttur otftinctio reni fim nature principia z no
Diftinctio temporum fim quem modum Dtftinguif fub
flantia materie a forma z forma generalis actiuorum z
pafltuorum ficut elementorum a forma fpeciali que oe/
terminatam in fpeciebabet actionem *pafltonem £m
cp fupra Dilnnjctmus opus creationis ab opere Dtfpoli'
nonts fiue Difitnctionis . £t opus Dtftinctionis ab ope/
re oruatus.CCrSd auctoritates fanctorum fupra pofitas
Dicendum cp fimul potefl notare fimultatent temporis
z in boc feiifu eflet contrartetas ad 3Juguftinu;.Si #o
notetur fimultas in ordine principiorum nature fim vi/
am generationis fic non erit contrarietas quia fim illa
viam fubflantia materie fiue potentia efl ante actu;. £t
actus primorum principiorum celi videlicet elemetorz
efl ante actum creaturaru que funt in Determinatis fpe
ciebus.flT^Idiid quod obycitur oe Suguftino oiceiv
dum q; loquitur fim confequentiam nature z boc quan¬
do loquitur oe terra . £um #o per celum Dicit intelligt
angelicam naturamdoquitur allegorice* informitate;
appellat confiderationem illius nature in fe : formatio/
nem autem uocat perfectionem ipfius per gratiam nec
tamen inteliigitg? natura gratiam tempore preceflerit
fed ratione ut fupra eft oftenfum.GJ^W aliud efl Dice'
dum cp bumanum ingenium non laborat cotra fcriptu
ram a oeo omnia fimul efle creata fed nititur ad expoli
tionem que fim rationem efl uerifimilior.CJ ad aliud
Dicendum cp 2luguftinus appellat informitatem pura
fubftantiam materie fine omni forma que tame nunqj
iemporetuit fine forma ut fupra in queflione Dentate/
ria efl probatum. CD" Bd aliud Dicendum cp natura no
in toto potefl imitari opus ominum ejc nibtlo enim no
potefl facere aliquid quia ficut Dicit pbilofopbus in fine
primi pbificorum. illos autem Dicimus z ipm fieri qui
dem fimpliciter nibil ex eo q? non efl fed tamen fieri ex
eo q? non eft ut fim accidens. £x priuatione enim aliqd
fit ut ex non bomine bomo. Similiter non potefl natu
ra imitari opus oei in fubito faciendo aliquidroia enim
que facit natura in tempore facit.fed natura imtiaf opq
oei qb efl ex nibilo aliqd facere faciedo ex eo q> quoda
modo efl nihil? non fimpliciter nibtl. 25liud opus au/
tem qb efl fubito facere imitatur in faciendo in breuilfi
mo tempore quod potefl. iRibtl enim multiplicem ba'
bet expofitione; ut oicitHnfelmus in libro oe cafu ota
boli ubi oicit q> tribus modis Dicitur aliquid fieri oe ni
btlo.l&nino modo quando uolumus iutelligi qt aliqd
penitus non fit factu; qb factum Dicitur oe nibilo quia
nibil eft z eft fimfle cum aliquis tacet z queritur dc quo
loquatur refpodeturoe nibilo quia nibil loquitur.Se/
eundo modo Dicitur fed no uere aliquid fieri De nibilo
ut ex ipfo nibil.i.ex eo cp penitus non efl effectu fit qua
fi ipfum nibil fit aliquid exiflens ex quo aliquidpolfit
fieri. tertio modo cum intelligimus efle quid factum:
fed non intelligimus vnde factum fit ficut ex materia fi
cut nibil accipi? in Diffinitione creationis qn or cp crea/
re efl De nibilo aliquid fac£. j£t eft fimile cu bo ptriftaf
fine caufa or oe nibilo efle ptriflatus. j£ft etia; quodda
nibil fim que modii Dicimus alique oe nibilo recepifle
fanitate cu; ex egritudine fanus factus eft.eSt alique ex
nibilo factu efle oiuite cum ex pauptate factus eft oiues
quia egritudo nibil eft fanitatts z paupertas nibtl eft Di
uniarum* boc nibil efl nibil priuationis non negatio/
nis pure relinquit enim materiam cu priuatione/z ex u
lo operatur natura. Cu Bd aliud Dicendum cp mutatio
materie ad formam eft in tempore quado motor mate/
rie efl natura fiue virtus alicuius corporis pbifici.* boc
ideo quia necelfe eft prius Difponi materiam ante for/
mamque oifpofitio exigit tempus* prius -ipofterius
in ipfo tempore.CT3fom 016 motus eft mutatio in na/
tura ut ad caufam prima; in genere fuo reducti ad mo/
tum celi * ille eft tn tempore . £um #o motus materie
ad formam reducitur ad motorem priniti qui eft oeus:
ficut efl in opere Difpofitionis* ornatus tunc fit fubito»
£t ita patet cp fimul potefl efle cum opere creationis p /
cipue cum ante materia non fint inuente forme contra/
rie *oifpofitiones quas neceflariufuit purgariperal/
terationes precedentes inductionem forme fubflantia/
lis in materiam ficut eft in opere nature.ibi enim gene
ratio vnius eft corruptio alterius * econuerfo qb no fu
it tnp:tmo:dialireru;creationeDifpofitione* ornatu.
UT %d aliud Dicendum q? fapientia requirit ordinem
qui efl fim rationem rectam nature * non requirit ordi,
nem temports.Sepe enim fequuntur in tempore que
priora funt in natura ficut Dicit pbilofopbus in libro oe
anima, q? animal vniuerfale pofleriuseft particulari cu
tamen fim naturam fit prius.£t3oannes baptifla oixit
De cbriftoXleniet fortior me pol t me cuius non fum d»
gnusfoluere corrigiam caJciamentorumeius.CT Bd
illud quod obficitur De anaxagora* £mp.oicendum
cp ipfi oe plano mentiti funt.Snaxagoras aute; pofuit
omnia efle in omnibus per materiam * formam* per
intellectum agentem fegregari potius q; generari . £l
vnuquodq; accipere nomen a Dominate in ipo.ligmi
enim fim eum non Dicitur lignum quia non fit in eo Ia/
pis fed potius quia vincit in eo natura ligni’. IDanc a w
teconftifionemoicittmfiiiflefemelin principio mun/
dt * poflea femper ex illo conftifo fuilfe fegregationem
per operationem intellectus agentis.^mp.auten» non
ponebat omnia comifeeri fed ttn quatuor elemeta * cu;
boc oicebat vnum corporu; non tranfmutari in forma;
alterius * refumere formas eafdem.£aufas autem con
gregattonis in illud vnum mixtum * fegregationis ab
illo oicebat eife litem * amicitiam.amicitia enim cogre
gat* lis fegregat.* Dicebat etiam cp quadoq; ota ?gre/
ganturin mixtu * quandoq, fegreganf ab ipfo.s£tbec
victflttudo fit multis modis * vicibus in infinito tempo
resvnde patet gp ratio borum pbilofopborum non con
cordatalicui opinioni fanctorum.CTHd prima; ^o au
ctoritatem platonis Dicendii q^ipfe mixtionem impro/
prie accipit.mtxtio enim proprie ut Dicit pbilofopbus in
fine primi *£>erigeneoe efl mifeibilium alterato^ vnio..
l£tfimbanc rationem mixtionis mifcibilia precedunl
mixtum fim materia * formam.Sed piato uocat mixti/
onemibt que eft materie folius.tCT j£t ad boc intelligt
dum notandum qi materia accipitur Duobus modis.f.
ut prima que non eft Difpofita uel inclinata ad aliquam
Be4“coequettf3
totam qui Ifrlatouocat rigida neceflitate z eil m m'
rta oifpofitas inclinata ad banc uel illam tbzml.Jn ina
terta ito £mo modo meta Dicitur efle natura mixti non
ideo qz fozme mifcibiliu; fmt ibi altera teifedqz ficut in
mijrto indeterminati funt actus mtfdbtliuad vnu;uel
ad alterum ita in materia illa indeterminate funt poten
ite z oefideria materie ad vnam fozml uel ad aliam.^t
propter boc Dicit illato cp oiuinus intellectus fapientie
fcil; creantis aflidue oiffuiguedo z ornando traxit eam
ad oppofitos actus in natura.f.fubffitues ideatuj iurta
exeplar idee que crt in fapietia crelte.CTHd aliud oice
dum tplfblato ibialfimilat mam prima Duplici materie
in arte mechanica arcbitectorka.bij em'5 qui per fi0illa
lionetn querut inducere totmaaccipiut materias mol'
les vnicuiq; figillationi De facili obedtetes que tn poffe
rius retinet figillatione.0ic etiam efl materia £ma obe
dibilis gdem ad ois fozme fufceptione z etiam retinens
fcanci illam impflam.lDtj $0 qui uolunt inducere for/
mam teifionis accipiunt ligna leuigabilia per oetruca/
tione partiti z polibilia per remotione pcedenu; figura
rum ut fic no obflante figura pcedete i uducaf forma in
cifionis.Si materia frma talis creata efl que Diuidi pof
(it per actu gnationis ita gp pars eius fit fub forma vna z
pars altera fub forma altera,0imil’r creata eit talis que
poflit amittere fozml vnam? recipe altera;. CT Ib onit
etiam *f>lato (Uitudinem ad .ppziu; fubiectu; fapo? qb
efl bumidu aqueu;i?oc enim nullum fapore babet actu
potetia aut omues.0i enim aliquem beret actu ille tm
pediret gnationem ceteros in bumtdo illo. £t fimiliter
efl De materia £ma gp nulla babet fozml actu : potes efl
tti fufeipe oes:i boc efl q b oicit llblato cp materia no efl
appelladum ex qbus z ipfa fuflinuit boc efl ex elemetis
fenfibilibus fed appellldu; efl eam potius iuuifibtlem
quidam z informe capacitate mira quadam z incopre'
befibili rone inter nullae aliquam fubam nec plane in
telligibile; nec plane fenfibile pofitl.Sed quia ex bys
que in ea eornutanf intelligi tamen polle videatur * £ t
oe boc Dicit :3ug°tn iiapfeflionu;.qj prima informitas
que pene nibil efl extra omne tepus efl capax tnipa efl
formarum oium in quas mutantur res mutabiles.Hlo
tamen intelligut iblato z Stog °q> \?ec materia aliqfi fic
fuerit tepore fed natura ut fupza in qone De materia fa/
tis explanatum efl.fT^Hd aliud oicendum q? materia
Dicif nutricula eo q? fo:ma pualefcitin ipfa ficui infans
in nutrices: matre. C” Sd aliud oicedu; cp mater ciaf
materia ex co q> actus efficietis no efl ab ipfa z ideo in
tellectus idea lis qui agit fim fpem tdeale a *f>latone 0 u
cif pz? res gnata copofita ex materia z tota oicif^les
tna #0 in qua fit forma Dicti mater4T 2M id qb obijei
tur oenBoetio oicedumcp ma Dtcif fluitans no ab actu
bumidi fed a fifitudine.qj ficut bumtdum facile recipit
oem figura ita materia apta efl ad fufeipiedam oein for'
tnaXlnde j6oe°cocozdat cum Hblatone z ideo tunc fe'
quif .£u cuncta fupnb oucis ab exemplo. ifrulcbru pul
cberrimus ipfe mudum mete gerens fimiliq; imagine
formans perfectafqj iubes perfectu; abfoluere partes*
U72ld ultimDtcedurn cp fDutdiuspfeimtcum Hnaxa/
gora z £mp .z uo ^cozdatcu; aliqua opinione fetoru;,
CT0i quis aut alia uelit tenere opinione.f.cp nonoia
fjmul tepore facta funt fed fim ordine illti que ponit ge/
mP, tondebit ad obiecta in cotrariu; q? oia fimul facta
funt Duobus modis.f.tn fut3a mae.s fic rndet 0?ego°in
iuora|ib°32pli0.s: ex parte effFictetis qui no uariaf in ope
rando per viciflitudmes tepo^ fed ex parte formationis
no funt fimul facta fed per fenariu Dieru fpatiu ut Diflin
guit moTfes.CJ 5fd aliud picedii cp glo.eccfiaflicifumi
tur ex uerbis0regorq z no itelligtt glo.qr flelle celi cii
celo fimul facte funt in forma fed fimul in mae fuba z fi
militer efl De plantis ad terrl*£tboe patet per origina'
£lo Duodecima »
(e in quo fic poli fupradtctl glo.inferf.Sol quippe lu>
na z ffdera quarto oie in celo ee facta perbibenf fed cp
quarto Die ^ceffit in fpecie primo oie in celi fuba extiut
per coditionem primo Die creata terra Dtcif z f arbulla
codita ^cuncta terre virentia oefcribuufrfed cp Die ;°fe
in fpecie .ptulit nimirum primo in ipfa De qua ortu; efl
terre fuba couditafuit.fjj 2td aliud oicendu; pp mo?'
fes poli fenarium Dierum intert ifle funt gnattones celi
z terre in cie quo fecit ofis rc.ut ondat fucceflione crea
ta efle Difpofita z ornata z tu fimul facta tuifle in fublll/
tia.vnde 0rego°qui Diuerfis Diebus creatum celum z
terram virgultum b^rbamq; narraueratuuucvnooie
facta manifeilat ut liquido offenderet cp creatura ois fu
mul per fubam extitit qjuis uon fimul per fpem.pceflit»
C7ad aliud Dicendu qi fim alia; traufiatioue tactus efl
Dies in caufa fua.f.in claritate celi in cuius tn fucceffioe
creature tbrmarenf.C^d aliud oiceduin qt fim aliam
tranflatione factus efl Dies in caufa fua.f.m claritate w
Ii «.(£ T3fd aliud oicedu; cp cu; Dicif f£ccc uebemotb
quem feci tecu;.per Ii tecu ouprfimultas fignificaf.f.ex
pte efficietis z ex pte fifuudinis.Xu; igif angelus tact0
efl tunc aia bois in quadi fimilitudine fui facta efl.Bisi
enim bominis fimilitudmem babefeum angelo in boc
qj in ipfa efl imago oet ficut in angelo z cp efl itellectua
Its nature.£t inde efl cp fancti Dicunt q? oia fimul crea
ta funt uel in materia ufin fimilitudine. Cozporaltafto
in materia fimul creata funt fpualia $0 in fimilitudine:
I; enim Deus figillatim creet animas tfi oiu; fimi luudo
in angelis in prtma reru; pdtttone precefiit fic enim oi'
cif in pfato.OLui finxit figillatim corda eog qui itelligit
omnia opera eorii.oe boc tamen melius poflea babebi
tur in qone oe origine animarmn.C2U rationes 3fu
guflini Ducentes ad iuconueniens Dicendum pp quatt
do facta efl lux tunc in efficiente generali tactus efl oies
nec oportuit fpecialem circulum efle in quo lux illa nv
taretur quia naturalis eius motus efl circularis.CT^ldl
aliud inconuentens Dicendum pp Dies non tm fit ad fo
lamen animalium babitamiu; in terra fed etiam ut per
lumen ipfius moueanf elemeta ad oiuerfam actionem
* paflionem. £t boc modo lux illa mouet primam con'
fufionem materie ut magis babilis efletad Diflinguibi
litatem.CT2fd tertium incoueniens Dicendum pp ficut
modo efl abundantia lucis in fole ita tunc abundantia
lucis fuit in quadi parte celi que circulari motu in vna
parte materie fecit Diem z ex vmbra opacitatis materie
mixte tn reliqua parte fuit nox z ecouerfo non ad folar
tium bominum fed ad maiore oiflingutbilttateeleme'
to£ ut Dictu; efl.Uux enim Diffundendo calorem rarifi
cat z fubtiliat mlin.£alor enim fubttlia bomogenea fi^
bi anrabit furfu; ad fe z grofla terreflria z aquofa relini
quit oeorfum:? per bas opationes tlluftratio lucis £»me
opabaf ad oiflinctfonem elemetorz.-Ctrculanter aiitte
rebaf ut equalis effet oiflinctio in rotiiditate mudi fen'
fibilis.CTBd id aut qb obycif De cotractione z emiflto
ne radio? folutio patebit pofterius.dTSd aliud otcen
dum pp l; bec expo exprefle no inuentaf in textu bibite
tn innuif per boc gp Dicif Dies fjmue z Dies fecundus z
Dies tertius -zc.CT Md aliud oicedu; gp fapietis non efl
qutefcere ab ope fruflra fed opus vnius Diei non pficif
tin in boc q? ^ducif in efle . f£ ll enim pfectio rei in fe z
pfectio rei in ope fuo z utruq; intendit artifex cuius pfe
cta funt opa.tlnde cum primo Die fubtto facta fit lux in
efle ni qr opus lucis efl circulariter mouere main qua/
tuor elemeto? oportuit fpatium illius circulationis trl/
fireanteqjpfectaoiideref lux in ope 1111 boc tactus efl
Dies primus.Simitr fecudo Die pofitum ell firmamen
tum in medio aqua? qb l; in efle fuo in mometo cople
tum fuerit tn cum opus firmameti etil fit circulatio pfe/
etio eius in ope in fpatio vnius Dietpllendebaf z fic oe
Ijbrime partte funtc
alije ofebus eft,!$d elemetorum Dtftinctionem -r terre
tiafcetium .pcreationem s Itmtltter aialiu; generatione
pfecta reuolurio firmameti exigif ut.f.per oiuerfitate Iu'
siunisoiuerlificetur virtutes actines pafluie.3n mane
enim maioi eft motus fi m calidum s bumiduj.s in me'
ridiefimcalidumsficcum.sinuefperafim frigidu sfic
cum.srn nocte fim frigidumsbumidiim.s ad !?ec exi'
gifreuolutiofirmametftn fpatiovnius Diei naturalis.
ad td qd obijcif. Dijcit s facta funt.©tcedum gp boc i
telligif oe pfectioue rerum fim fuuj efie s non oe perfe'
ctione in actu z ope.C'2td altud oiceduj q? pfectiflimi
agetis efl pfectiflimue actus qui pot efle fim virtute ma
tene fim quam opaf.Sed qi materia no fimul fufeepti'
bilis efl efle sfame opoitetenij £ue eam efle spoftea
famis fubijci ideo non potuit fimul fieri opus creatio'
nis z Difpofitionis z ornatus z boc non efl oe impfectio
ne agetis fed materie.^^d aliud oicedum gp noie co
fuftoms non fupponif materia fola nec etta materia cu?
famis accidetalibus pdicanf fleut bene ,pbatU3 eft.fed
materia cum famis fubftatialibus z acnuis z pafliuta
qualitatibus indiflinctis tame fim locu5.(C£t ad id qd
in cotrarium obijcif oicedum gp efl mixtio quado mifci
bilta oia remonent a luis actibus in actum medij z tale
mictum piecedut mifctbilia tepore z naturae efl mixtu
in quo mifabilia non limt remota a fuis actibus fed tm
copofitafim iudiflinctionem loa z boc mictum efl via
ad oiflinctionem z locationem vniufcutufqjm loco flbi
conuenietis tale fuit mijetum in pmoidiali fua natura.
Ifcot enim illud mixtum coparari ad locum mifeibiliu?
uel attedi fi m naturam copofiti. £t fi £mo modo tuc cd'
fufum z mixtum efl ante flmplex ficut indiflincta fim Io
cum funt ante oifttncta.Si #o feciidomodo attedatur
tuc uer um efl qd oicit pbus.qj mifcibilia funt ante nux
tum ftcut limplicia ante copofita.lE' ad ultimu oicedu?
<p nullum coipus inouet ad bac mixtionem fed uolutas
z fapietia creatis cuius pus efl ^ducere materiam indi/
flinctam fm famam z locum z portea oiftinguere z ov
nare ut patet ex ptedictis.
t£cundoquertmrama
0 fi m opinionej beati ifugurtini uocef oi'
es pumus i° z f zc.iT £t querunt tria*
duorum primum efl gd uocef oies. zm
oe oierum numero z manes uefpere/z
quare nox amoyfe no ^numeratur. jm oe reductione
(ite opinionis ad fementiam aliorum fanctorum»
CCT^Hrticulus 6°*
, © pztmum pzoceaimriic.
©icit Sug9 in s° fup genefi.ad litteram cuj Di'
ctt fcripturaXum factus efl Dies fecit Deus celum z ter
ram ammonet ut iftum Diem z fepties intdligas repeti
tum ut fieret feptem oies sc.2fudis tuc tacta oia cum fa
ctus efl oies illam fenariam repetitionem fine interual/
lis morarum fpatioruqj teporalium factam fi poflis ap'
piebedae.£t Dicit oies ille angelica natura efl per co
gnitionem matutinam famatas luce illuftrationts uer
bi oeU£i fi obijcif 2fug gp boc efl allegorice exponere*
Dicit Bug° q? non uoles gp lux magis .pprie oicif oe fpi'
rituali intelligetia qj oe lumine coipali . £baftus enim
aliomodoDtctfpetra.saliomodoDicif lux.lllaj petra
figurattue oicif Jux aut ,pp:ie.vnde in euagelio 3oanis
pv. £ rat lux uera que illuminat oem boiem uenientem
in bunc mundumXt ipfe oe fe alibi DicitXgo fum lux
miidt qui fegtur me non ambulat in teneb:is.C73^n»
Bug° iu 4° fuper geuefim ad IfamXlbi melio: s certios
1 ux ibi uerto: s certto: Dies.cum ergo non efl uerio: ue'
fpera nam fi in iftis Diebus babet quidam Declinatione
fm lux in occafum quam uefpere noie micupamus sa<S
onurn iterum reditum q$ mane Dicimus.cur no s ilTic
uefpam oicamus cum a conteplatione creatoriscreatu'
ra oefpicif.s mane cum a cognitione creature in laude?
creatoris afliirgif.CC^m iu 4°.qm lux coipalis ante'
qj fieret celus qb firmametum uocaf in quo etiam luttti
naria facta funt quo circuitu uel pceflu uel recelfu vice«
Diei uel noctis exbibere potuerit uo iniienimus.3^w
qonem relinque non oebemus fine alio nfe pbatione
fentettetut fi lux ifia que ^mitus creata efl no cotporalis
fed fpualis efl ficut poft tenebias facta efl ubi lux a qua'
da m fua infamitatead creatorem couerfa atqj famata
ita s pofl uefpam fiat mane cuj pofl cognitionem fue p
pne nature que natura efl q> oeus efl refert fe ad laudare
dam ueritatem s lucem que ipfe oeus eft.£t ex bfls ac'
ciptf gp lux ibi otcif fpualis natura s oies oicif cognitio
eius.<Otcm per ronem boc idem argui pot.oicit eni?
pfjus op intellectus ages efl ficut luxXum ergo angeli
fint intelltgctie agentes videnf efle luxis ita congrue Di
es appellari.<U3Ki apfus £orintl5.©eus qui Dixit
oe tenebas lumen fplendefcere illuxit iu cotdibus no'
flrisXt ex boc accipif cp lumen couenienter oicif oe Iu
ce fpuali.CTSed £0inTlk%. oicttglofa fup tllud.fl
at lux.bene ab externa luce piius fit teporalis lux ut per
eam cetera viderenf. £onftat autem rp per fpiritualem
lucem cetera non videnf fed per coiporalem.ergo vide
tur cp oe fpirituali luce non intelligaf .<I73^m ©ama'
fcenus oiat.cp per lucem intelligif ignis s ignis no efl
fpiritualis lux ergo intelligif oe fpirituali luce.CT Solu
tto Dicendum gp reuera ^ug° tutelligit per creationem
celi creationem angelorum celeftiumfmq) in piopii*
natura confideranf .lC>er terram autem intelltgit coipo'
ralia in fua natura confiderata/fcer boc autem qd Dicit
tenebie erant fuper faciem abyrnantelligit abfentiam il
luflrationis rerum que poflea ex angelica luce piocenit
cum creaturas in fe s in uerbo cognitas ad laudem oei
retulerut.ll^erlucem^ointelligit primam famattone?
angelorum quado fctlicet boc qj fetpos nouerutad uer
bumoeiconuerfi ad laudem creatoris retulerunt. £t
tunc appellati funt oies s infamitas rerum coiporaltu?
nondum famata s a luce angelorum nondum illuflra'
ta appellata efl noxXt ideo ztuguflinus vult gp oies oe
fpiritualtluceintelligaf.Siquis^oad litteram magis
uellet intelligere poflet Dicere gp cies accipitur ibi pio'
piie pio actu fcilicet illuminationis que pioceltit a luce
primo creata que naturaliter circulariter ferebatur ut fre
pia Dictum cfl.jgtita videtur intelligere glofa in contra
rium adducta. <£72lrticu!uS70.
e £cundo queritur <*»*>
Dicatur mane fm Suguftinum.s quid uefpe'
re.s quare non fit mentio noctis per feptenariam repe/
titionem.s oe numero Dierum. £t acctpianf uerba Hre
guflini in 4° fuper geuefim ad litteram.ubi fic non tetti
porali fed caufalioidme prius facta efl infamis fama'
bilifm materies. j£t fpiritualis s coiporalis oe qua fi e'
ret qo faciendum eflet.m bijs que exiufamitate fa
mata funteuidentiufq? appellantur uel facta uel creata
uel condita.lfaimum tactus efl Dies.opoitebat enim ut
primatum creature obtineret illa creatura que creatu'
ram per creatorem non creatorem per creaturam pof/
fet cognofcere.Secundo firmamentum vnde coipore'
us incepit mundus.^ ertio fpecies maris s terre, Ouar
tooie luminas fydera creata funt. Quinto aquarum
natura que oecelo aeriqjconiungiturpzoduxit ad oei
uerbum iudigenasfuos.Sextoterreflrta fimiltter ani'
maliatanq3iex ultimo mundi elemento ultima nibilo'
minue pioduxtt potentialiter quorum numeros tenv
pus vifibiliterexplicaret . Ibunc enim oidinem creatu'
re oidinate oies ille cognouiflut per banc cognitionem
4« coequeuie
fepiee quodlmo pfentatus tan<g fep Dies ep&ibuftami
fitvnus oies ea que funt tn creatore pztmitus z tn tpfts
pfequeter cognofcens nec tn tpfis remaneo fed eoru tn
poftertorem cognitionem ad oei referio Dilectione ue'
fperam z mane % meridiem tn oibue pbutt no per tno'
rae teporum fed per ozdlnem conditorii lEtepbuimau
ctoritatis Ancipio babef numerus Dierum ^ epfine et°
Aabef uefpera z mane z meridies fm Dtes,<Ote Mu
guftinus contra boc ridef Dicere in 4°Ii° ficolet nome
ftelltgatnus tn fpecle rei que creata eft notione qj In el°
pmmone ud oefectu oei liquo alto nomine melius fi
gntficafcnmamlttlffpectes aliqua mutatione a fozma
ad mfotmttatem Declinante atqjuergente :que mutatio
in omni creatura indt poffibilitate etiam Ii Defit effectu
ficut tn celeftibus fupioribus fi ue ad implendam in tnfi
mis rebus pulcWmdmemteporalem per ozdinatae vi
ces quorumcucB mutabilium cefitonibus fucceifiioni'
bufip peragtf' ♦* fiatt mantfeftum eft in rebus terrenis
atqjmoztalibus uefpera #o in oibus perfecte Ditionis
quali terminus gdam fit mane autem incipietis epozdi
um,0p boc accipit qrnes perfectio rei eft tnefte z foy
ma.nop autem corruptio tpfiuss inane Ancipium eius*
z uefpera terminus coplementi eius in efle*Sed ridef
cp plures elfe Debeat oies fim 2lugm,£5unt enim que'
dam que nec funt piante nec afalia ficut funt mineralia
que tame a oeo creata funt z a luce angelice cognitioni?
illuftrata. fUI&ieterea ridef q> commemorari Debeat
iiojctn repetitione feptem Dierum fim Bugm,qz ficut Dt
ee fit in bonis angeli? ep couerfione ad uerbum ita nop
in malis epauerfioneab eodem.CETSolutto otcedu qt
fenarius Dies accipit fim numerum caufarum naturale
iim ut fupza babitum eft.SId naturam enim opantere/
quirif fubftaria Ancipiorum z oiftiitctio fpfop per quali
sates moneres agentes z patieres -z Determinatio ipfop
ad fpecies fim quas monet ep fimilibus fimilia .pducen
do*quos Amum pertinet ad creationem, ad oiftincti
onem.3"1 ad ornatuli oe fuffidetia creationis z oiftfn
ttionisiam babiturn eft.De fuffidetia autem ornatus fic
©icedum eft. Ornatus aut eft mancipio moulte no ba'
bente cotrarium aut in bablte cotrarium* £t ft Amo mo
do ttlc eft ornatus quarte Diei quado Determinatus eft
motus fupiorum ad motum fpedalium ftellarum qua/
rum motus fpectficaf ep Dtuerfitate nature z magnitudi
itis z fitus,St feciido modo tue Dicit ornatus fim Di.
uifionem afaltum ,lDec enim funt aut natatilia aut uola
lilia aut grefftbilta.tet uolatilta z natatilia pertinet ad oi
natum quinte Dtei.0zeflibilia autem cum bomine per'
ftnei ad ornatum fepte Diei «buius ratio coiuctionis in/
fra patebinCTSJe mineralibus autem Dicedum cp nec
fcabet afam nec partem parti? aie z ideo non ptinent ad
©ifpofitionem uegetabilium nec ad ornatum animalim
Sed in caults fuis intelligunf tacta quado elementa in
ifotmts z locis Diftincta funt ficut ip per actionem z pafit
onemDiuerfimodepoftintcomifcerfirSdidqb que
rif oe mane «c.tDtcedum cp mane fini 2lugm duo ipoz'
tanvnum perfer alterum ep pfequetiXcreature tam in
fe cognite in Deum per laudem relatione, £iboc impos
tat perfe fim q? Dicit inceptionem Incisi Iterum eftac'
ceptio notiefe oe creatura filda fine facta que cofpictf tn
3i-bo anteqj fiat tn ppzta natura z cognofcaf « £t ideo eti
am Dicit aug° cp Ama D*ee 110811 babetmaneiq: cfi opus
Arne Diei Iit celiim z terra z lopq&er edum tntelligif an
gelica natura que non potuit fui ud alicuius nature fie/
de in uerbo accipe noticiam Aufqj eet fed un poftq? cre
ata fuit fe itt fe cognoutt z bec eft uefperatq: uefpera fini
Sfug"1 nibtl aliud eft qs cognitio rei tn feipfa z k cognft
tam per puerfionem ad uerbum in laudem oei retulit ■£
noticiamfirmametttnmedioaquarafequeti oie locati
accepit « boc eft mane fequetis oiei,Un Amaotes ma^
m t>uodedniii «
ne beri non potuttin luce cognitionis angeUce*®7H<l
id qb obqcif oe nocte Dicedum q? nop per oes fep Dies
nonnoiaftqzfim 2Uigm*ota ftuta funt limul z Dtftmctto
fep Dierum non eft in fpatijs teporum fed in ozdtue na/
turali rcfumii ideo Diabolus in fenario Dteruj angelus
adbucfactus eft Diabolus per cafumqt a pztncipio cec*
dit fed aliquadtu cum bonis angelis in edis remanfit.
£umtgif nulla obfairitasinueniaf itt luce angeli non
f utienif nop in illa repetitione.Sed mane eft cognitio
in uerbo creature fiede-rfactefiflaus.vefpera aut efteo
gnitio rei in feipfa 015 res iam facta eft.Dies aut fine me
ridies in quo eft plena lup eft illuminatio angelice fub
ftatie in cognitione aemm4£Md aliud Dicedum q>
beatus Sug°tbi adaptat metbapbo» ice manez uefpa;
z Diem z nocte z periodtl oteru* UJ Articulus 8°.
, i£rtio queritur Be reductio/
ne opinionis Suguftini ad opinionem altorti
fanao^jgt vtdenf non pfemtre qz ptradictoria Dicunt*
©icit eni5 Mug%0m fimtil in vno mometo facta futfte
in materia z Diftincta in fozma z loco z oznata in ppzijs
fpectebus.2[lq aut faitcti,f*0:ego0 IDiero0 ^fmbzo0-?:
ceteri otctlt oia facta elfe firnul tn fubftltia materie : fed
per fpatia fep oterti fozmata elfe z Diftinctatfimul aut oia
facta elfe in fozma z non firnul facta elfe in fozma funt co
tradictoriaquefimul non pntuerificari ergo ridetur qj
opiniones eop ad idem no pofttnt reduci.CTf te Diem
elfe ep pii entia lucis cozporee z non elfe ep pfentia lucis
cotradictoria funni cum vnum eo?z fit De opinione 2fu
guftinitalterum oe opinione reliquo^ fanctorum noti
vtdenf firnul poffe uerificari opiniones eorus.^T Sed
£ iDlHSJlftB fanat eodem fpiritu iufpirlte locuti funt
fed fpiis idem libi ptraria per Diuerfos non oteiuCTJte
eppfie ridef 2fug° pfonare alijs fic Dices in fuper ge
nefi.Certia Die fpecies maris «terre facta eft atqj tn ter
ra potetialtter ut ita Dicam natura berbarum atq? ligno'
rum.fic enim terra ad Dei uerbum ea pdupit mte% ep/
ozta elfent accipies oes modos eo^qnosper tepora ep
creet fim fuum genus.Similiter Dicit aug° oe qnto.oie
cp aqua natatilia z uolatilta jpdupit « boc potetialiter in
numeris qui per pgruas tempo^ moras epercenf.Sl/
militer De fepto Die q? ttlc nihilominus potetialiter terra
,pdupit aialia quorum nu meros tepus poftea vffibiliter
cpplicaret.fim boc videf Sug° Dicere cp opa fep oieru;
firnul fuerut creata Duobus modis, fan poteria z nume/
rtsmumeri autem ibi Dtcutcaufarum.ppoztionesqtfoj
me rerum poftea per tepuefuerint epplicate.boc autem
non ptrariaf aliis fanetis z fic videtifeffe pfont.C' Bo
lutio Dicedum cp Sug° tn tribus locis ep intetione z ,p/
polito Ancipium genefi*eppofuitin libzoff.cotra epifto/
Iam fundameti z tu ultimis ouobus libzis cofelfionum
«intt0li0fupgenefi,adlttteram,fedtnmtllo loco Dicit
oia creata fuifle firnul in materia z fozma z ozdtnem oie
rum ponedum elfe tn ozdine ronis z non in fpatijs tem
porit nili tn Iffttp genefi,ad litteranpjn alijs enim duo
bus opibus magis tntedit mpftertum qj biftorte uerifi/
catiouem.tfnde fciedum eft q? fpusfanctus ouob°mo
dis infplrat eppofitiones facre fcripture«f.quaui; ad co/
fentaneum roniz non cotrarium fidei*« quatum ad co
fentaneum auctoritati,0t qz in teptu auctoruj fepius ali
quid otcif aliter intelligedum pzopter rudes z indocto?
quostnftruttfacra feripturaddeo 2fug° magis eligit fe
quironem non cotradicens tamen quin Diftinctio tem
porum necelfaria fit cum ,ppter boc utoftendaf oiftin/
«io rerum per otftmcttonem temporu^tum etiam pzo'
pter boc : quia magis boc modotnftruuntur fimplices
qui nefeiunt res otfttnguere nili per tempora * 2f ly ^o
limat magis elegerunt fenfum qui eft iopta auctori'
tatem non tamen negantes mft quod eft fim rationem
■palme partte ftimme
pfequens.Unde Muf in f ftipcr genefim ad litteram
«Cum audis utc facta ede ota cu; tactus eft Dies illam fe
nariam repetitionem fine interimite horarum fpattoru
q? temporalium factam ft polTts app:eb?das.Si #0 no
diim poifis bec relinquas pfpicieda ualentibus.ffu au
tem cum fcrfptura non oeleruiete infinitati tue materno
inceffu tecum tardius ambulate^ficias que fic loquitur
ut fupbos altitudine irrideat:profunditate attetos terre'
atmeritate uagos pafcattaffabilitate paruos nutriat . £t
ideo Dicit etiam 0regorius cp facra feriptura ed flutiius
in quo agnus peditatz elepbas natac.lirad id qb obii
cif oe auctoritate 2fugui!tnt oicedum gp ipfe reoera po
nit omnia fimul creata in materia z forma queXnatura
motus fuptorum z comijctionem demeto?? perfe,pdu'
ce re non pot.iideo edum tactum eit a jmcipiocum ttel
Sis fuisti terra cum aialibue fuisti aqua ctl natatilibus
fuisi uolucribus«£tb:euiter Dicendo omnia tn fpecie
bus fute fimul educta fimi que per virtutem motus edi
fifnplicem z per virtutem ftellarum ex comixtione ele'
meterus fine alio motore educi non poterat ut homo 1
leo 1 cetera quedamquepter virtutem celti elemetos
reqrunt cattfam motorem fpecialem ad fui generatione
fm cp homo generat boiem z leo leonem % fic oe algs*
jfirn quem modus Dicit etiam p!3us cp bomo generat po'
minem ex materia z fol.Sunt tamen quedam non ma
gnam babetia Diuerfitatem in partibus corporis ut pll'
te.i quedam aialia preciptte reptilia quedam z quidaj
pifces que non oportuit £mo cum alfis iit fpeciebus,p'
prijs fieri fed tm in caufalibtts rontbns fuistqr ad horm;
^ductionem fuffteit motus edi z ftellaru; ex materia Di
iierfimodec0mifctbtlt.£t hoc ed qd Dicit pfkis in z°m
generatione z corruptione.m equalt ente materia z no
ubiqc eadem necelfe efl generationes inequales effe z
bae qdem motores titiores bas $0 tardiores ut Dicit eti
am 2tuica in li° oe otluoijs.ep mures generanf De terra
quadoqj z ferpetes Decaptllis.£t ideo Dicit 2lug0fuper
illud.germinet terra berbam viretem.i.potes ed germi
nare.lfkrboc autem 9? Dicit opus qn te «fejete Diei pri'
mo factum effe in poteria z numeris intelligit potetiam
copletam materie que no ed nifi qttado materia Defetiv
<fif a motore fpecificatoi aiato z per numeros intelligit
fufficienttam caufaruj tn numero z ordine ad producti'
onem animati corporis.
Ungulis operibus fex Dierum.
®ftea queritur ©efl n
p gulis operibus que in (incipio 0enefis
enumeranf.CTJfit querunf tria.Quon|
funus efl figtllatim oe opibus fex oieruj.
zm in comunt oe eifdem.3moe quiete fab
bati.<T£irca fimum fimo querif oe ope prime oiei,£t
querunf ouo.fbiimum efl De creatis in fima oie.*"1 De
qbufdam Dubitationibus que oriunf eje littera.fUXir
ca primum autem adbuc ouo quereda funt.Hb:imu5 De
celoiterra.im De luce.
4U SfriV^e creatis in fima oie.*f>rimo oe edo % terra
a optimum proccdta f*.
©icit 3fug° in ?° fup genefi.ad litteram.lpnms
facta efl informis formabilifcp materies z fpualfs z cor'
p oralis oe qua fieret q» faciendum efiet cum z tpla pri'
us qj indituta dl non fuifiet nec inilituta efl nifi ab illo
utiqj fummoi «ero o eo eje quo finit ota que fiue celi fi'
ue terre note figntficata fit que in fmcipio fecit oeus am
te vnum illum oiem quem cddiditpodes fic appellatas
qr inde facta fimtcelu; z terra fiue note terre tnuiftbilis
fiue copofiteatq^abf fit renebrofe.ftbocacdpif tp ce'
lum z terra funt ante oiem ^mum.|]..' j|tem 2lu0% u?
confefltonumXeluiu terre huius % ftiarfe que fetidi f
oie oado fpecfem vifibilem infotmi materie quam feci/
ili ante oem otem.Jam enim feceras z edum ante oem
oiemsfed celttm edi buius qr in fmcipio feeifli celum %
terram.fijr boc babef idem qb fms.Si #0 otcaf tp Mu
gufttnns uocat oiem artificialem qui tmipiiabilluitra'
Itone lucis Jjjno oie facte nihilominus tamen celfi z ter
ra funt opus prime Diei naturalis qui in.fy.horie conti
nrf.CT£ontra quicqd efl eytra omne tempus efl ejttra
oem oiem.fed terra z edum funt ejetra omne tepu? ergo
funt extra oem otem.*|>robattomediesq?ofcit2fug<5tri
ii0.cofefTtonum.£>ocr0ifamulttut cum te comemorat
in fmcipio fecifle edum z terram tacet oe tlportbusJR
ter se Diebus.mmirum enim edum celiqd tn pneipio
feeifli creatura aliqua eft intellectualis %cq uequatf ti'
bi trinitati coeterna particeps rame eremitam tue ualde
mutabilitatem fitam pre oulcedine feliciiTime conteplai
ttonis tue cobibet z fme ullo lapfu ex quo facta dltnb^
redo tibi excedit oem uolubtlem vtcimtudlne tempo^#
3fla $0 informitas terre i nutfibilfe z incopofite nec tpfa
in otebus numerata efl.ubi enim nulla fpectes nullus
ordo nec tttuenit qutcqj nec pterit z ubi boc non fit non
un'q3 funt Dies nec vicimtudofpatto? temporalium.Si
forte oicaf cp ibi celum accipii pro angelica naturasx ter
ra pro fubfiatia materie informis que fic non funt fub ti
pore funt tn cum tepore ficut tga €oeqmm<.$rC£0W
STtRH Dicit 3ug° in s° fup genefi.Snte creaturam fru/
flra tepora relinquerenf quafi pofitnt tnuentrt ante tem
pora tpasmoms enim fi nulluc effer ud corpalis uel fpi'
ritualis nature quo per plens pteritis futura fuccedunl
nullum dfettepus omo moueri aut creatura non utiq;
pofiet fi non dfet.pottus igif tepusa creatura qj creatu
ra cepit a tempore.Otrum aurem ex Deo ex ipfo enim *
in ipfo z per ipfutn funt omnia.CJ Solutio Dicedum qt
fim otuj fanctos expolitiones terra pro materia informi
quado bictf .3» pnapio creautt Deus edus z terram eo
cp informitati materie nihil efl ita ppinquum ficut terra
ficut Dicit 2fug° in n° pfeifionum fic Dicens.q» tn oibus
partibus mudt repiri pot^ppinquius informitati omni'
mode qj terra z ab|fTus.mf tms enim fpeciofa funt pro
fuo gradu infimo qj cetera fuptorapluctda z luculenta
omniaXur igif accipiam informitatem materie quam
fine fpecie fecerasrvnde fpectofum mudum feceras ita
cornode boibus interminatam fiue intimatam ut appel
Id terra inutfibilis z incopofitaXeluj autem fim quoP
dam fanctos ponif pro angelica natura z fim quofdam
pro tota quinta dfentian f m altos pro edo empireo.£t
quoauqj modo fumat iptum fimfuumdfe tempori no
fubiacct ut fupra in qudltontbuf oe tepore efl oilefum.
ergo fim ^ugm cp fi materia prima confi/
dereffim fitam fubflatiam fine omni forma z fine ordt'
ne ad formam tuc efl extra tempus. £t fimtliter celu$ p
pter fui immutabilitatem nihilominus tame efl cum te'
pore z fic cadit in opus fime Diei fim qj opus creationis
^mo Die ponif effe id qd obficif oe 2iug
cp tepus incepit a creatura.oicedum cp ipfe ibi tepus w
ctpftflricte.f.pro mutationis mlfura que efl in materia
ut in fubieeto.fed fancti qui ponunt tempus coequeuu
materie intelligut oe tempore q$ edmefura cuiufcuq}
mutationis z adiacet omni rei fiue mutabili fiue immu
tabiSi que tamen tn effe ex non eife.pcedfr. ITSr9 10<*
8 £cundo queritur ©duce
Citrum fit corporea uelincorporea.£t videf q?
incorporea.q: Dicit Mug-gp per lucem imdltjtf angeli
ca natura ad Deum conuerfa.i,pbat q» non pot intdligi
De luce corporali. St enij corporalis lux facta ed inquit
auguftinus.que nam ed illa quam cum fol occiderit vi
dere no polfnmus.CT^tem fiDicafq? iucta ed folt que
ed caufa buius fimcnjr&ut enim Dicit Mu$9 iin® ftiper
Bc40!cocqueul3
genefim ad Irttera^TTlulIue Debet refellere eoe qui per
ronem querut quid in creatura efie poflit ut oicat fim oi
potettam oei cui ciicta polTtbilia funt opoztere nos crede
re aquae granee quae nouimue atqj fenum0 celefti co:
poriin quo funt fyderafupfufas effe.nuncenim quem
admodum oeue inilituerit naturae rerujfm fcripturas
eius non puenit querere.Ulam quid in eis uel ex eie ad
iuiraculu5 fue potetie uelit opari.neqj enim ii uellet oe'
ue aliquado oleum fup aqua manere non fieret non ex
eo tamen nobie olei natura cognita eft incognita gp ita
facta fu ut in appetedo fuum locum etiam fi fubtus tufii;
fuerit ^rumpat aquae eifqj fe fuppoiitum collocet.Jgi
tur a fimili non elt oicedum aliqd oe illa luce cp ejc natu
ra lucie oftedi non poterit, i^b autem fit coiporea fic,p'
baf.Sicit n£e da fup genefim.q? per lucem illam intelli
git nubee lucida que non oe minio fed oe pzeiacete ma
teria fozmaltter facta eft ut lux efiet z vim lucendi babe'
retin qua oierumjjma excita efhqzante lucem nec oi'
ee fuit nec nojc 1$ tempue fuit.Cr3tdn iDamafcenus
it° cap° 7° Dicit.gr per lucem intelligif ignie.iguie aute
efl coiporeus z fic lux illa videt efife coiporea. CT S O'
% Q23 O cum Dicif in genefi fiat lujc.intelligif oe luce
que eft babitue coiporum luminofo#.C' 2fd piimum
igtf oicedum cp beatus&uguftiuus ,pcedit fim buc mo
dum fim quem per celum intelligif angelica natura in'
foimie-rbocmyitice.fimeudemenim modum intelli/
gif conuerfio eiue ad oeum.CPHd aliud Dicendum gp
a6e da no itelligit gp lujc illa fuerit nubecula fim eflenti'
am fed per fimtlitudinem.nubes enim non geiteraf ni
fi ejc uapore infimo# elemetorum z boc modo non ge'
nerabaf lux illa fed fimilitudinem babuit cum nubecu'
ia in boc gp ficut nubes exalata * obiecta foli recipit caii
dorem ilfultrationis quem ulterius miniftrat inferiori'
busillumtnabilibusjitaluxillafulgoremoedit coipori
buo que ulterius illuminabat inferiora.4iT2ld aliud Di
cenduj (p iDamafcenus lucem exponit materialiter no
tn pones omne fubiectum lucis fed quodda.fiTSr0*!*
, j£rtio queritur De oubitabi'
libus que oriunf ejclittera.CT £( j?mo querif
quid uocef pnapimn cum otcif.f n ^ncipio creauit oe
us celum z terram.glofa enim exponit boc tripliciter Di
cens.^n^ncipioteporismelanteteporamelinfiUo.fEt
p:o f>ma parte videt glofa efie falfa:qi tepus ponif vnii
te coequeuts z fic non tn eius pncipio creata funt cete'
ra fed cum ipfo.(U3tem tepus eft creatum z inittu eius
fifuer z ita frncipium teporis erit creatum in pncipio te'
poris ergo idem creaf in feipfo.Similiter videf falfa ,p
fectida partetqz fi fequamur fentetia JHuguflini oia crea
ta funt fimuk ita celum z terra uon crut ante cetera.Si
militer fi fequamur fentetiam alio# adbuc erut plura co
equeuailtisz fic non erutantecetera.34 pars etiam w
def falfa q: nibil ens in filio eft creatum.creatura, enim
non eft in filio f m effe (ppiiu m fedfim rones idearum
que ab eterno funt in filio fim g> eft fapietiaz ars patris*
CTIlterius querif quare Dicif bic 3« p:incipio creauit
Deus ze,z non ponif bic ufitatus modus per omnes fex
otes.f.oixit oeus fiat boc uel illud.CT Ulterius iterum
querif fim quas ^pitetates £ma materia uocef terra z
abyflus z aqua.<ETUIterius querif penes quam oiflfe'
rentiam f>uartonis Dica f inanis z uacua . alterum enim
borum fup fluere videf. <Fl&cterea inane -zuacuuj vi
denf efie piiuationes puenientes receptioni loci z non
materie cum tame f»m pbm non fit eiufdem ronis mate
rie z loci receptio.CT 3te,n qre oicunf tenebie efie fup
faciem abf fli fi abplfus otcif materia.G^tem ulterius
querif quare ex parte mouetis potius ponif fpiritus qj
pater uel filius.C^in cum ferri fit locuj mutare z fpi
ritus increatus non mntet locum videf falfum Dicit.
eto Duodecima »
Spiritus Dfif ferebaf.HTlESieterea cum nulla fit Diuerfi
tas inter fptritum z onm videf male Dicere. fpiritus ofti
qi obliqui trafitiui funt fim l(b:ifciaiium.Cu*C>’Cterea q
re potius Dicit fup aquas qj extra uelfubudiii aquis.
fEJtem fi £ma materia fignificef nomine terre z aby f'
fi z aqueiquare Dicit potms.fpiritusDni ferebatur fuper
aquas qj fuper terram uel abyfliim.CTUIterius queri
tur oe expolitione 2fugultini fuper tllud.oixit Deus fiat
lujc que elt talis.lrtoncoiporaliterfonuit uox oeitqua
enim lingua fonaret cum linguarum oiuerfitas non ef'
fet nec erat quem opoitebat audire z intelligere.bn enis
accipif ad natura, uerbi per quod omnia facta funt boc
tpfum pttnere eternum ergo eft qd Dixit fiat lux.qt uer'
bum patri eft c oeternum.£t boc eft qb oicunt aly.Dixit
Deus fiat : boc eft uerbum genuit in quo erat ut fieret.
C7 Querif ergo cum ab eterno Dixerat uerbum quare
non feqtur <p ab eterno creauit z fecit lucem.CT 3W in
factione firmam eti ponitur fiat z fecit z factum eft.-rbic
omittit fecit ‘zaltaouoponunf-z querif qre boc.CT 3te
querif oiuerfitas inter bec tria z oiuerfitas eorum a cre'
atione.CETUIterius iterum querif quid fit videre lucem
cp efiet bona.anteqj enim facta efiet lux fciuit oeus ope f
fet bona.CTjftcm per quem modum oiuifit lucem a te'
nebiis.qb enim non eft a nullo ciuidif fed tenebia non
eft ut oicutfancti ergo non oiuidif a luce.CT *p:cterea
Dicit 4rifoftomus fup ioannem.q? lux non lucet in te'
b:isnifiDifiipando7De(truedoteneb:asergo videf q?
potius Debuit Dicere oeltruxit tenebias per luce qua bi
uifit lucem ^tenebias.cpjfcm querif per quemmo'
dum lucem appellauit Diem.oies enim ille non videtur
efie eiufdem rationis cum illo quem fecit fol quarto Die
qb patet q: otes eft fol luces fuper terram z in bac ratio'
ne non pot fumi Dies piima uel fecuda ueltertia.fEade;
queftio eft oe nocte per oppofitum.CT3tem querif ul'
terius quare ^ma Dies non babeat mane cu; babeat ue
fperamXum enim otcif .factum elt uefpere z mane ot'
es vnus.maneptmet ad initium fequetis Diei.C“3teni
cum fupia oixerit.tenebze erat fuper taciem abYfli z \e*
nebie funt nox ut bic Dictf videf nox fuiiTe ante piima;
Diem z ita ^ma Dies babuit mane finem fcilicet noctit z
initium ctet.C" *p>ieterea opus oei videf tunc incepifie
a tenebii5.C~£ OinSiRH oiett Ji3eda non funt audi
endi qutrefpodendo oicut oeum ante creafie tenebias
qj lucem. CJ3t^n querif quare potius otcit.tactum eft
uefpere z mane Dies vnus qj Dies 0m°.Cu Solutio ad
j^mum oicedum ficut etia fupia babitu eft cp tepus creaf
non in aliquo neqj in feipfo^ppiieita gp in notet Diuerfi
tatem mefurantis z mefurati.alia enim ratio elt oe men
fura z mefurato vnde tepus pfideratum fim fui fubltati'
am incepit in fuoinuio:necboce(tincoueniens:qi fim
fubfiatiam bene eft indiuifibile fim fuum efie tamen ac
cipif ut mefura creationis alio# non gp fit ante ouratio'
netqz aliter menfura excederet menfuratum:fed eft am
te ratione ut mefura ante mefuratum.Sicigif fim fub'
itatiam eftcoequeuum.fim efie ‘po eft mefura.z fim ra/
tioiiem alia fiut in ipo ficut in fua mefura extrinfecus ad
iacete.£t boc notat li iu quado Dicif. 3n pncipio zc,£ t
per boc patet folutto ad funaiii partem glofe.CT Hd ali'
ud oicedum g? fim ^ugm faluaf bene paoritas fim oidi
nem nature ut babitu eft fupiatl; omnia facta ftnt fintul
in temporew boc notat in piincipio quado exponif per
ante cetera.Secudum alios autem per celum imdligi'
tur natura angelicae in materia fluida fuperponitur z
bec omnia Dicuntur facta ante cetera.&T^d aliud o ice
dum gifim tertiam partem glofe in quando Dicitur in
piincipionon notat continentiamuel rationem meit'
iiiretfed notat modum relationis filij ad opus creatio'
nis.filius enim eft virtus z ars patris fic pater cre'
at in filio ficut in virtutem arte non gp pater perfe uon
l j
|b:lme partie Cumme
portlt cmretfed q: pater quicqd babet filiue babet a pa
tre.CTSld aliud oicedum q creare ? Dicere ? facere oif'
ferunt in operibue Diuinis.£rearc eni; pertinet ad edu
ctionem alicuiue oe nibilofm fuam fubftatiam.oicere
autem ptinetad Determinationem fapientiefi m qua fit
ree ? fo:maf,£t qpter boc Dicere eft eternuj.ab eterno
enim oeterminauit oen? q tunc incepit boc ? illud.Un
de nibil aliud eft Dicere. Dijsrtt oeus fiat.qj ab eterno oe-'
ter minaffe q tunc uel tunc ree oriatur , Unde Sug0 in
pncipio fuper genefi.ad litteram.Dicit cp uerbum ifinu'
at reuocationem creature create ad fe.Unde cu; per w
Utm ? terram informis creatura itelligif fpiritualie ? cor
poralis uon ponif ibi oijcit oeus, fed per luce; formatio
eiufdem creature intelligif;? ideo ibi ponif.otjcit oeus
fiat iujc.C" 31d aliud oicedum q vna „pp:ietatum mate
rieeftreimerefo:mam?finibancotctftcrraeo gp onv
nia que faciunt retentionem funt in terra. “«Retentione;
autem faciunt tria.f.foliditas ut oifpofitio.ficcitae autem
Minateria,?frigidttasurefficiens.£tideoDicit:3iuca,
q? vis retenttua vigorem fufcepit a frigido z ficco,*ap:o
paetae materie eft recipere.? fim banc(ppaeiatem Dicit
aqua;q: bumidum aque non eft terminabile in fe f; ter '
minaf ad qualibet figuram tangentis.;* qprietas mate
rie eft non fubfiftere actu z banc babet inquantu eft fub
lecta priuationi;? fim banc Dicif abyftus ab eaqdeft fi'
ne z bafis.bafis enim materie fuper quam fundaf eiue
eflefim actum eftfoana fubftitialis.fE^d aliud Diceu
dum cp receptibilitas materie fim aliquid comparaf re'
ceptibilttati loci, g£ft enim quidam locus (impliciter lo
cus.? quidam eft locue ut uacuum.ille #o qui fimplici'
ter eft locue immobilie eft z eft rnotue ad ipfum z ab ip
fo.qui $o eft locue ut uacuii mouef cum re mota z quo
ad boc q locue fimpltciter immobilie eft z recipit id qd
mouef ad ipm babet fimilitudinein cuj materia,? ideo
Dicit pbus in 4° pbt^ q vno modo oicif uacuu; in quo
non eft aliquid.eft enim fomia fubftatialis ? corporea ?
ideo feqmf neqj fubftatia corporea aliqua. Unde Dicut
quidam uacuum efte corporis materiatn quo ad boc au
tem cp locue Diftinctue eft a re locata ? non facit vmi cu
ipfa non babet fimilitudinein cum materia.CE73te quo
ad boc q locue continet materia autcontinef iteru; no
babet fimilitudinem.Dicif ergo materia inanie refpe'
ctu forme que pertinet ad Diftinctionej.uacua #o refpe
ttu forme que pertinet ad oruatum.C^d aliud Diceu'
dum q tenebra eft priuatio luminie.lumen autem eft p
ma forma per quam fupiora mouent materiam elemeu
torum.£tq:adbuc proportio fufficiens nonerat inter
pncipium p:imum mouene m genere corporumqpter
boc oidf tenebra fuifle.sQma fo abyftlie Dicit materia
fimqeftfubbuatione ?non terra uel aqua,ppter boc
oicif potiue illa tenebra ftiifle fup faciem abvfli qj fuper
faciem terre uel aque. %\\ qda fancti oiciit ficut Jidafili'’
cp per tenebras intelligif aer (matus lumine.CT Ud ali
ud Dicedum q fpiritue eft pncipium vite ficut Dicit oris
in euagelio.Spus eft qui viuificat.eSt in genefi bmo.tn
fnfflauitin faciem eiue fpiraculum vite.l^ater #o z fili
ne fim l?oc noia non Dicut pncipium vite;? ideo potiue
ponif ibi fpiritue qj pater ? filiue, I5 eni; non oia fomia'
ta vmat tamen vita eft actue anime ? aia eft ultima foi'
ma tnteta a natura ? ideo precedetia.f.elementa ? mijrtt/
enes elemetorum ordinanf ad afata ? faluantur in illie
$E'Md aliud Diceduj q fpiritue ofuferebafno loci mu
ratione fed e,vl?ibitione oiuerfarum fomiarum in Diuer
fae materie partes. aliud oicedum qfirn re nui'
la eft irafitto inter fpum ? onm.quatum #6 ad modum
loquedi per onm fignificaf pater qpter auctorftateimqr
ficut Dicit ^ug° in patre eft pncipium totius ouuiutatis
q: ab illo geueraf filiue ? ab tpfo procedit fpue fanctue.
Unde ficut fpuefanctuemimf a patre ad fanctificadu;
creaturam rationale; ut Dicit Hug9 iit 4°oe trinitate.?:
mitti eft cognofci q; ab alio fit ut Dicit Sug° ibidem.ita
bic per modum loquodi in ope creationie fignificaf gp
fpiritue diu eft fpiritue a duo boc eft a patre.CT gd ali'
ud oicedum gp fpiritue eft moto: ? caufa ejctra rem ejci'
ftene quam mouet ? caufat ? ejccedee omne caufatii ab
ipfo ? mbtlominue attingee ipfum per fo:me tmpreftio
iiem.£t bec tria importanf per fup.qD enim eft fup eft
ejctra rem eleuatum ab ipfa ? non ptingee eam.lhec au
tem tria non impouanf per prepofitionee aliae : ? ideo
potiue ponif fuper qj alia ppofitio.flET&d aliud oicedii
gp fpue fuper ferebaf ut ejcbibeue formae ut oictum eft.
? q: ejcbibitioni formaru; refpodet tu materia receptibi
litae jjmo ? retetio uel priuatio ideo potiue Dicif qt fere
baf fup aquae qj fuper terram uel abyftuimq: ut Dictu;
eft materia Dicif aqua ^pter receptibilitatem formaru;.
2fd aliud Dicedu;q> duo funt in uerbo ab eterno.f.
idee ? Determinatio vmufcutufq, quado Debeat ^cede
reinelTe?bocuocafab auguftino plenitudo teporis
refpectu filij, Dicit enim £Uig° fup illud.quado uenit ple
mtudo teporie.q? plenitudo tempori? fuit impletio tem
porie qb prefciuerat oeus in quo filiue Debuit tncarna'
ri.? fimtliter eft refpectu aliarum creaturariiiq: vnaque
qj tunc efte incipit quado ab eterno oeueei preordtna/'
uit ut fieret. £t boc eft qd Dicif uerbu genuit in quo erat
ut fieret.nec tame fegtur q? ab eterno creatura fit l; uer'
bum Dictum fit ab eterno' qr non eft idem indicium oe
bac caufa ? caufato eo q> ipfa in infinitu; oiftet a fuo cau
fato non ideo(pportionaf ei in aliquo in eftentfa neq? 111
ouratione neqj in virtute nec in ope,£t ideo oteit 2tu'
guftinue gp uon feqtur uerbum eternum quo Dicta eft
creatura iit fieret creatura.2f liter tame pofiet folui p Di'
ftinctionem butue.ab eterno Dijrit ut fieret eo gp ab eter
110 poteft Determinare boc uerbum oijcit.uel boc uerbil
fiat.? pmo modo eft uera.fecudo modo falfa.ab eterno
enim oijcit ut fiat non ab eterno fed tue quando incepit.
CT2fd aliud oicedum q? tria ejcigunf ad perfectionem
rci.quorum duo funt eje parte efficietie.? tertiu eje parte
rei facte.HMmum qdem e % parte effictentie eft inclina
lio ad opue per uolutatem opandt ? boctn prima caufa
eft impium quodimportaf per fiaum^o er parte effici
entie eft operatio ejcies ab tpfo in opue ? boc iniportaf
perfectio fiue perfecit.;"1 $0 qd eft eje parte rei facte eft
obedientia rei opate oftenfa in efte ? boc tmportaf per/'
fectum eft.fed vnum borum omittif.f.fecit eo qi lujc eft
forma que fit in alio ? non ree per fe ejciftee ? fuper tale?
formae non eft operatio efficietis;qr omni? efficies ope
ratur fup materiam ? taiee forme 110 funt er materia ali
qua.auguftinue tamen aliam oat folutionetnfim fua;
feutctiam Dicens q; per lucem intelligif angelica natu^-
ra reformata ad uerbum ? bec reformatio non prius fuit
in angelorum noticia qj in re tpfaXum igif per fiattm
portaf operatio in uerbo per fecit autem operatio in an
gelorum noticia;? pfectum eft priuatio rei in feipfa fecit
non babuit locum in operatione lucis.ibecfto tria oi'
ftinguunf ab ope creatioms;q: bec tria ptinent ad indu
ctionem forme in materiam.£reatio aut ad eductione;
fubftatie materialis oe nibilo utfupra babitu eft.CTSd
aliud oicedu gp videre no fumif ibi fini q» eft pncipium
cognitionis que orif eje fenfibus fed fumif pro figno uo
lutatis ? bnplaciti artificis ad opus pfectum.ad id enim
qo bene placet multiplicaf afpectu? oculog frequenter.
£t boc eft qd Dicit glofa ibidem. vidit Dens.i, placuit ci
in fua eentia qd pus placuerat ei in fua fapieaa.CL 2ld
aliud Dicedu; q per .pprietatem nature Diftincta eft Ittjc
atenebris;qridqd perfe eft luminofum naturaliter eft
in circuferetia.id aut qd perfe eft opacu ? tenebrofu; na
turalr eft i cetro.jgt tenebre fim q ibi fumunf itelligun f
in fua caufa que eft corpus opacu % in illa non funt nibil
Be 40! cocqucuio
fed aliquid z fic poffunt oiftfngui.CT 2M aliud oicedii
cp-Crifollomue accipit teuebzae que funtpziuatio actus
I uminie in oyapbano ? no in fua caufa que eft opacu;
coipus ? ideo no babet locu; qd ipfe oicit in pzopofito,
H73id aliud oicedum qmppellauit luce; oiem per cau
fam que eft tozma z efficiene.lkoteft enim ratio oiei fu
mi ab efftctete pzojcimo qdeft fo:ma z efficiee ?fic oiee
differt a luce ? lumine:? fim buuc modii tree £>mi oiee
eiufdem ronie erant cum tribue fequentibue . iboteff
etiam fumi ab efficiente pzimo non tamen pzoxuno qd
eft efficiee z no fozma z fic fol effecit tree ultimoe oiee.
Xujc^o indiftincta in celo effecit p:imoe tree:? fic oiee
quodamodo funteiufdem ronie ? quodamodo oiuer/
fe.Si enim Cumani penee fubftatiae efficientium non
erunt eiufde;rome.2>i aut per comparationeadactue
eorum erunt eiufdem ronie. GT 2fd aliud oicendu; 31
mane accipitur ut punctue ptinuane in rone fime ? pn
cipij ? ideo cum pztma; oiem ntbil pzecefferit neq; nojc
neqj oiee initium eiue non poteft fim ronem nominie
dici mane.fed finie eiue babet bene ronem uefpere qz
eft initium nocue ? finie oiei.Sflta tamen ratio fupza af
lignata eft fiin 2lugm. CT 3td aliud oicendum cp fuper
cum oicitur teneb:e erant fuper faciem abyfii non oiee
bantur teneb:e niti fm fuam caufam ? ideo ille no poP
funt cici nojc. IDic autem intelligitur oe tenebzie pzout
fozmaliterfim futim effe intelligunf boc modo quo pzi
natio poteft babere effe ? fozma;.lboc enim nibd aliud
cft^caretia luminie in oyapbano eje iterpofitioe opa/
ci cozporie inter illuminane z ovapbanu;. £jc boc etia
patet folutio eiue qd.fequitur epopueoei non incepit
a tenebzie fed a oie ?luce:fim enim naturalem ozdine;
creatiome pzecedene oiee computatur cum fequeti no
cte fed fim pzopzietatem cafue culpe pzimi bominis qui
cafue incepit a tenebzie infidelitarte ? ignorande ejene
tamen cum fpe illuminationis per gr am computabatur
pzecedens nox cum fequenti oie.gBt ideo fefta legalia a
uefpera pzecedentie otei ufq; in uefperam fequetis oiei
computabanf.fim ftatum aut refurrectionie z refozma
tionie iterum incipit coputatio a plena luce quia in ple
na luce in aurora furrejtit oominue.0.d aute noe faci/
mue in pzecedenti uefpera potiue funt pparationee ad
futurum feftum fufeipiendum q? oe fubftantia fefti.igt
ideo etiam laudee cantantur in aurora pzopter lucere'
furrectionie que tunc incepit.GT 'Md ultimum oicedu;
cp idem eft oiee fim fubftantiam temporie in omnibus
diebue fed non eft idem fim effe:? pzopter boc cum pzi
mu? notet oiuerfitatem ad imfirn effe ? fubftantia.vnu;
aute fim effe tm potiue oicit oiee vnue q; oiee pzimue.
rQd aute; fuba temporie fit eadem in toto tempore ba/
bitum eft fupza in qone oe tempore. CET Slrticulue u*,
a lEiftde queritur ©ebijsque
facta funt fecunda oie.£t quia oe firmamento
saqule ? oiftinctione aquarum iam fupza babitum eft
tm ouo reftant querenda fcil; qualiter oeue uocauit fir
mamentum celum. £t quare fecunda oiee non babuit
benedictionem, non enim ponitur ibi uerbu figns actu
benedictionie ficut in alfie quibufdam ubi oijcit bene/
dijtit eie.nec etiam ponitur ibi uerbu; notane appzoba'
tionem ficut vidit oeue cp effet bonum. GJ 3tem iujeta
boc queritur qualiter in quibufda; notatur benedictio
in uerbo appzobationie tali modo loquendi vidit oeus
cp effet bonu; ficut in operibuequatuoz pzimosoieri».
£\ in alye notatur per uerbu; benedicedi ficut benedi'
jcit eie.CTSoIutio ad pzimum oicendum cp omne no'
tnen imponitur a fozma ? quando oeue firmameto foz'
mam oedit fozmam fubalem tunc ipfo opere celum uo
cauit.G72fd aliud oicendum cp opue fecunde oiei oe'
pendet ab opere tertie oiei,oiftinguebatur enim fecun
l&o tmodcdma 76
da Oie natura elementoru;queoifponif oyapbanoab
vno extremo qd eft ©papbanum naturaliter coiunctii
lumini ut celum criftallmum z non eft fufficiene oiftin
ctio nifi eadem elementa oyapbana etia; alio ejetremo
oiftinguantur qd naturaliter eft opacum ? boc fit tertio
oie quando aque oiftinguumur a terra . £t qz tunc of/
ftinctio pfecta eft tunc accepit benedictionem per nota;
appzobationie oiuine.GJ Si aut querif fim boc quare
intercidit fecundue oiee ante opue perfectu;.quia vna
perfectio operie videtur pertinere ad vnu; otem.Dice
dum gp oiftinctio medio^ elemeto^ ab utroq; eptremo
fctl; a celo ? a terra no eft vniue ronie.2f celo enim oi/
ftinguunturelementaquefuntreceptibilialuminieft/
cut ab eo cu quo no comunicat in materia fed funt m 0/
bilia ab ipfo tm.Sed a terra oiftinguutur ficut ab eo cii
quo comunicantin materia agentia in ipm ? patientia
ab ipfo. £ t oico tria elementa effe media inter celum?:
terram quia comunicantcum utroq; ejctremorumXfi
celo enim babent ovapbanu ut oicit pbilofopbue in
oe anima.£u; terra autem comunicantem in materia,
CTBd ultimum oicendum ap quedam agunt? patiuti
tur in gnatione a fmcipio intrinfeco pp eft natura ? age
re ? pati illozz eft fub neceftitate ? ideo no opoztet q> fiat
eie imperium ad appetitum actue gnationie fed tm be
nedictio eos notatur in nota appzobatioie oiuine cp fic
permaneat in natura queadmodum conftituta funt z ta
iia funt opera pzi mos quatuoz oierum : l; enim uegeta/
bilia babeataiam boc tame anima magie mouetutna
tura q; ut anima quia motue eoru funt fub neceftitate z
funt oetermi nati ad vitum ? non ad contraria, i&ueda;
autem mouentur a pzincipio intrinfeco qb eft aia fenfi'
bilie uel ronalie babene appetitum buiue ? contrarfi z
illa non oe neceftitate generant fed indiuationeappett
tue:? ideo altj oiftinguerunt imperio inclinante appeti
tum per natura in generationeqd oefignatur per tale;
modum benedictionie crefcite ? multiplicamini.
GT*De opere tertie oiei. Slrticulue ij°.
a iBnde queritur Beopeter/
tie oiei .&£t querif f>mo qualiter aque funt
congregate in locum vnum.? quis fit locue ille cu; noe
videamue eae ab alto oefcedere ? in pluuije ? niuibue
z in locie pluribue ee ? in mari. GT Ulteriue queritur
apparuit arida . Si enim fim natura; terra eft in medio
erit ipfa quo ad omne; partem in medio quanto poteft
,pptnquiu6 ut oicit p!5e in oe celo ? mudo.? ita vndiq;
cooperiri aquie ? no apparere arida. CCTlS^zeterea que-»
ritur quare uocauitaridam terram cum etiam fupza ter
ra fit appellata ubi non fit mentio aride.CT 3tem quali
ter congregationeeaquarum appellauttmaria.Si eni
congregationee aquarum funt in vno loco qui eft pzo/
pziue locue elementi qd oteitur aqua cum ipfu; eleme/
tum naturam babeatinfipidi videtur 3? congregatio/
nee aquarum oebeant appellari infipide ? non maria,
zlbaria enim amara funt ? babent aquae compofitae z
permixtae terreftri combufto aque autem elemeta fim
naturam funt fimplices.d “Jbzeterea queritur quare oi
cit in plurali maria ? non in fingulari mar e.$T ^te que
ritur oe quadam commetate in pfalmoubiozqp terra
fundata eft fuper aquae . £1 alibi Dicitur q» fundata eft
fuper ftabilitatem fuam. £t alibi iterii cp oomiiiuefun-'
dauit eam in nibilo.GTClueritur etia quare non fit me
tio oe oiftinctione ignis ? aeris.£T3tem querif niteri0
quare aqua ftuit m terram potiue q; aliud elementum
queritur ulteriue utrum quedam piante noci
ue eje figura utfpineuel bumoreutuenenofetertiooie
fuerint create. £t videtur q? non quia bec funtad pena
bominie ? non punit oeue ante oelictum.ergo videtur
cp talia poft peccatum bominie fuerint creata.C’ 3^ni
Ipiime partis fume
queritur oe figura elementoruj eo $ quidam fancti ov
eunt q> terra licut fcutella natat fuper aquas. CT Solu'
fio Dicendum ad piimumqriria iimt elementa grauia
fciltcet terra aqua z aer . quod patet q? remota terra aer
<z aqua oefcendunt in locum eius.fed vnum tm eft fini
pliciter graue fcilicet terra cuius fignum eft cp ipfa per/
f'e z in alijs oefcendtt ad medium.terra enim oefceudit
perfe ad centrum z polita in aere «aqua iteruj oefcen/
dit fed non fic aer * aqua . Ser enim politus in terra z
aqua afeendit fed hecouo elementa polita tnigne oe'
fcendunt. £t ideo oicit pbilofopbus cp funt leuia in alio
i grauia in alio.£tl?anc naturam accipiendo Diftincta
funt media ab ejrtremis. Unde nihil aliud eft congre/
gare aquas in locum vnum qj oare eis naturam illam
cp fint leues in terra z fic afeendat ab ipfa.? graues in ae
re z fic oefcendunt ab ipfo.CT£t l?oc eft etiam oicut
fancti qi ignis % aer oiftincti funt quando aque recede'
tesab tgne z aere funt feparate.C"Sd aliud oicendum
cp locus congregationis aquarum eft locus originis ea
rum:l5 enim in multis locis fint originalitertamenno
funt in loco occeani ut piobatur in libto metlpeurorum.
Cl Sd aliud oicendum cp aliter eft oe aquis z aliter oe
igne frn naturam.quantoenim elementum rarius eft
tanto maiorem locum occupat.£t quanto fpiftius eft ti
io minorem locum habeufim cp etias oicit pbilofopbus
cp eje vno pugillo aque fiunt oecem aeris : z ideo aqua
multo eft in minori loco qj aer : z ideo no fequitur cp It
aer dignis ambiunt terram vndiqj q^ etiam aquaam'
btat vndiqj eam. fETlbieterea aqua habet bumidum
incoiporale z terra ficcumincoiporale queouooomi'
nantur in omnibus elementatis . Ser autem babet bu'
midum fpirituale non incoiporale : z ignis ficcum fptre
tuale non incoiporale z ideo aqua fim naturam fui bu/
mi di oilfoluit terram influens in poros eius:? ideo co'
operitur a terra z non coperit eam vndiqj.aer autej no
ita oiftoluit eam bumido fuo nec influit in eam . ? ideo
etreundat eam vndiqj z fimiliter ignis.CJSd aliud oi
cendumqj terra fupia piopter fui vicinitatem ad info:'
me polita eft pio materia . Iftic autem fumitur terra fini
rationem fui nominis fim quam oicitur terra quali pe'
dibus trita pio loco quietis elementatorus in omnibus
enim illis ipfa oominatur : z piopter boc omni um qui'
es eft in ipfa. fjj Sd aliud oicendum cp mare fim fub'
ftantiam fuarum aquarum eft elementum z fim efle in'
fipidum : per accidens autem eft amam m z comijctum
ut obtectum eft. dri^olTet tamen oici cp mare non eft
amarum nili in loco illo ubicaloifoliseleuata fundo
eius uapores terreftres grofios combuftibiles fed in Io
co alio eft infipidum, £t boc videtur uelle pbilofopbus
in p:imo oe animalibus < cp quodda animal marinum
inaius eft animali fanguinistcuj tamen z careat fangut
ne boc eft raropauco ficut quidaj pifces oicti malecbie.
nam boc genus augmentatur in locis calidis 2 magis
eft in pelago qj piope ripas z piecipue in locis ubi mul
liplicantur aque infiptde.t£jc boc accipitur cp aque inii'
pide funt in aliqua parte maris.CT&d aliud Dicendus
4; bumidum aque ut babitum eftmateriabile eftinfe:
?ideo oiuilibile fim lui oiuifibilitatem. £tut notetur
becoiuiftbilitas oirtt maria z non mare. CT Md aliud
oicendum cp terra confideratur ouobus modis fcilicet
ur elementum z ut materia coiporum generabilium.
£x pitmo modo confiderata fundata eft fuper ftabilita'
I em fuam.£t oicitur Habilitas eius natura illa que fini'
pliciter eft grauis quia ejcilla babet locari in centro.£jc
boc autem cp terra perfe fundatur in centro z non ter'
minaf ad elementa alia fed potius alia quedam ad ipa?
oicitur alibi fundata in nthilo.Scdm autem cp„ confide
fatur ut materia coiporum elementoru;non fundatur
fuper squas.£ozporaautem commixta funt continua
terra autem perfe non contfnuatur.vnde in quarto me
tbeurorum oicitpbilofopbus. 2/erra pura Iapis non fit
quia continuationem non facit fed comminuttonem.
continuatio enim efteje virtute aque -rideo terre con'
tiiiuatio fundatur fuper aquam piopter bumidum con'
tinuanseamincoiporibus comijctorii.C' Hdouofe'
quentta patet folutio per ante oicia.CC 3M aliud oicen
dum gp piante que modo nociue funt no elfent nociue
ft bomo no peecalfet nihilominus tamen elfent in fuis
figuris z humoribus in quibus modo funt fed non noi
cerent ficut nec ignis ureret neqj aqua fuffocaret fi pec
catum non effet nihilominustameuigmsefletcalidus
z aqua humida.fjJSd ultimum oicendum cp omnius
elementorum figura eftcircularis.terra enim cum vn'
diqj Iit grauis vndiqj quantus poteft appiopinquatad
centrum z ita in circulo quia Ii oiftaret per angulum ef'
fet remotio; a centro in angulo qj in latere figure angu
lateiqi Ii oue linee ejeeant a centro figure anguste vna
ad latus Caltera ad angulus longto; erit ea que piotra/
bitur in angulunu^qua yo vndiqj terminatur ad ter'
ram z etiamf otunda eft.£t eadem ratio eft oe aere pio
pter con ta<tum ad aquam.De igne autem alia ratto eft
ille enim eft/fimplicite.r leuis z ideo vndiqj afeendens
furfum ut ofeit Huiceima z figuratur ad celum lune cp
cum Iit rotundum ignis etiam rotundus erit.
CJarticuIusH9.
£mde queritur x>c
d opere quarte oiei. CT £t quare luna oi'
catur magnum luminare cum tudteio (a
pientum fit mino: alijs ftellis.CT 3tc,n
quomodo pieeft nocti? fimiliter ftelle cum luna quan'
doqjoe nocte fit fub terra? ftelle oe oie ficut oe nocte
funt fuper terram.Cotum autem refiduum oifputatum
eft fupia in queftione oe celis. CTSiOIU^lO oi/
cendum cp luna oicitur magnum luminare non a qui'
titate fed ab effectu illuminandi terram . C* 2td aliud
oicendu cp luna non babet nili lume a fole:? ideo opo:
tet cp opponatur ei per oiftltiam aliquam ? quo ad boc
in quacunqj parte eft fol luna illuminata que illuminat
terras erit in oppofita.CInde fole ejriftente in inferiori
emifperio erit luna in fuperiori fim cp terras illuminat.
Similiter oicendum oe ftellis cp I5 oe oie fint fuper ter
ram tanien non illuminant terram fed tegitur lume ea'
rum a lumine folis fed no fie in nocte:? ideo funt ad oe
corem noctis.fETSi autem queritur quomodo hec Iu'
minaria pertinent ad ornatum celi cuj piante affijce ter
re pertineant ad oifpofitionem.^ieendum ut fupia ha'
bttuiii eft qj ftelle funt motores oeterminati in fpecie z
1$ non moueautur nili motu fuorus circulorum fim na'
lurales phflofopbosuamen oiueritficaiuur in litu? pio
poitione mouendi per renouationem litus in motu qd
non accipit plantas:? ideo pertinent ad ornatum ? non
piante.
CBe opere quinte oiei. Srticulusis'’.
tEtcte queritur rie
d operibus quinte oiei piopterquid eje
vno materiali fiunt ea que ornant aqul
z aerem. CT Jtem piopterquid vno
oie ornentur aque ? aer. CJ Ifreterea queritur que oif'
ferentia fit inter reptile anime viuenns z animam vp/
ueutem arqj motabilem. CT ljbieterea videtur qi aues
fint oe ornatu terre quia oicitur in littera, auefqj multi'
plicemur fuper terram. fU pxte rea quedas animalia
funt que funt in aqua ? terra : licut oicit pbilofopbus.?;
quedam manent in aqua? pereunt in terra . £t queri'
tur ad cuius ornatus pertinent illa. (ET SOtXXZjO
©icendum cp in opere ornatus in oiftinctionibus oie/
Be 40!coequeufo
rum attenditur generalis otuifio que fumitur penes ea
que ornantur:? ideo cii aer ? aqua babeant natura me'
dioruj elementorum que communicant in natura oya
pbani? in paffiua qualitate que efi bumidum ponitur
ornatus eorum in vno Die.quia in pifdbu? ? uolati'
libus piecife paifiuum efi bumidum ? bumidum aeris
fpirituale efi non incozporaleudeo materiale in auibus
<z pifdbus ert bumidum aqueum : fed ex bumido con'
liante perfrigidus fim fui generis naturam magis funt
pilees : ? ideo fim fuum genus funt frigidi ficut? locus
eque in quo funt* £jc bumido #o uaporali coniuncto
cum calido fim fui generis naturam magis fiunt aues:
i ideo fint nature calide fim fuum genuere r boc pa'
tetfoluso ad duo pzfma,{ETSd aliud Dicendum q> mo
tusaumm ell in aere ? quies in terra : ? illud elemen'
tum Dicitur ornari illo genere animalis quo^ ell locus
motus eius ? non quieti?.Unde piante a fanetis oicun
tur noii pertinere ad o:natum:quia immobilem funt fim
locumromnia enim natatilia generaliter pertinetad ov
natum aque:? uolatilia ad ornatu aeris:? grefitbilia ad
ornatum terre.natatilia enim non natant nisrin aqua:?
uolatilia no uolamnifi in aere:? grefiibifia frou gradi'
untur nifiin terra.CETBd aliud oicenduniep anima vi/
uens Dicitur a p:imo actu anime qui pnmus actus ani '
me in cozpoYe ell vita.2lnima#o motabilis Dicitur ani
ma fim actump:ocefiiui motus:motus autem pzocefli'
uus ell in o:gam's ad motum ozdinatis.? fi ozgana funt
ale tunc Dicitur uolatile animal.fi funt pedes tunc oici'
tur grefitbile.Si autem funt pennule tunc Dicitur nata
tile.St i'o vis illa ad motum fita ell in collis uel in ore
uel in collectione ? ejetenfione anuloruj tunc oicitur re
ptile:reptilia enim rapiunt fe quandoqj vi coftaru qui
docp ore quadoqj collectione ? ejetenfione anulorum*
CT0d ultimum Dicendu;cp animalia coimmia utriqj
elemento compzebendutur fub ornatu utriufqj : fed ta'
men magis Dicuntur effe ornatus illius in quo freque
tiorembabent motum :ficut Dicit arifioteles in fepti'
mo De animalibus De oelpbinis.q» babuant in mari ?
pereunt in terra iujeta littus ? quado tranfierunt ouode
cim Dies fetus multotiens in Die uadit cum eis ad ma'
re? non facit boc nifi ut afiuefcat eos mari quia nequit
ambulare eo non potelt fe fuflinere pedibus fuis q:
©elpbinus ell carnofus ? mollis ? eius offa funt cartila
ginofa.
CjJSe opere fejete Diei, Articulus i6°.
JEit rde querif t>e
opere fejrte Diei.flJ^t queritur que
d fit Differentia inter iumenta ? repti'
Ma? bellias* CTJtem queritur oe
pernitiofis?uenenofis animalibus
Ultrum poli peccata facta fint uel ante*CC'3tcm De qui'
bufdam que nafcutur ex putrefactione tltrum tunc cre
sta fint uel pollea. C* Solutio Dicendus cp iumeta fim
fuum nomen Dicitur quafi iuuamenta ? funt ea que iu'
uant bomine in labore. TReptile autem oicitur qz> fe ra
pit ore uel colli?.‘j0eftie autem quafi uallie Dicutur ani
malia vnguibus uel Dentibus lacerantia. CT#d aliud
Dicedum q? ficutfupza Dictum ell oe uenenofis pianti?,
CTad ultimum oicendu cp non opouuitea que pzodu
ci poliunt ex putrefactione' tuc creari eo g> opera fex ofr
erii non funt nifi ad fuffictemiam pzopagationi? in puti
cfpio nature*
CT£>e operibus lex Dierum in communi,
Bnfequenter an/
( teqj oe bomine queratur querendum
elloe bijs operibus in communi
quare in tanto numero funt * £t quid
J0o Duodecima »
fim alium modum Dicatur oie s fi omnfa creata funt fi'
tnul * £t que fit perfectio fenarij oe qua Dicit augufii'
nus cp ideo fenarius perfectus ell numerus quia oeus
opera fua perfecit in ipo.CT £t Dicendum ell ad p:imii
cputbabitum ell in fup:adictts numerus operum fex
Dierum accipitur fim numerum p:incipiorumnatura'
lium ita cp per opus creationis acquirif materialis fub
liantia punciptorum.per opusfto otfpofitionts aequi
ritur fo:ma ? locus actiuorum ? paffiuorum ? moueiv
tiumad tranfmutationem rerum in communi fine oe'
terminatione buius uel illius fpecieufed per opu? orna
tuspotentieactiue ?paffiue?motiue oeterminanf ad
famas fpeciales in quibus fit pzopagatio vniufcuiufqj
fim fuum genus* £t fubdiuifio borum operum fupza
e(l expedita, &d aliud Dicendum qt Dies naturalis
ell reuolutio vna equinoctialis circuli cum tanta parte
jodiact uel linee ecliptice qui naturali motu ab oriente
in occidentem oefcribitfol ? bec par? efl.?z*mmuta fint
illam qualitatem qua gradu? componitur ex.6o.minu
fis in qua reuolutione etia; mouentur elementa ad co'
mixtionem generabilium.CJ 1>otelligitur o ici cp fint
eos qui ponunt omnia creata effefimul Dies tntelligif
menfura perfectionis vniufcuiufqj pzincipy naturalis
eo modo quo opus Diuinum oicitur effe pertectum . q:
opus creationis ell ad acquifitione5 materie tm que no
babet perfectionem in fe:? ideo non ell in vna Die fed
adiungitur et aliquid oe opere Difpofitioms.£t boc vi'
detur uelle auctoritas 2f ugullini iupza inducta que Di'
cit cp mane ell o:tus rei ?c.(T Ud ultimum Dicendum
fim Suguftinum in lib:o fuper 0enefim * q/ fenarius
perfectus ell numerus eo modo quo pertectus nume'
nis Diuiditur in Diminutum? abundantem.lkerfecms
autem Dicitur qui confiat ex fuis partibus? partes Di'
cuntur que aliquotiens fumpte reddunt totum nume'
rum.©iminutus autem ell quem fue partes non perii
ciunt.^fbundans #o fuper quem fue parte? excrefeut*
Sicut quatuoz numerus ell Diminutu? ? fimiliter.S.£t
n.numerus ell abundans. Sed quia banc perfectione
fenarius no babet ex boc q/ opera creationis facta funt
in ipo Speret enim ea ? fi non effent facta in eo.3deo me
Itus oicitur g? perfectio quam babet fenarius ab operi'
bus creationis efi illa que caufatur ex fufficientia p:in'
ciptorum nature utpatet ex pzedictis*
<0llea queritur oe
p quiete fabbati.Si enij quiefeere ell ab
operibus ceffare:videf talfum q 5 Dicit
requieuit oeus oie feptimo cu Dicat in
3oIne.lC>ater meu? ufqj modo opaf ?
ego opero:* Si uero quiefeere ell opus finale:facere
tunc aliquid operatus efioies fabbatioeus ?fic non
compleuit opera in numero fex oieru. CJ lC>:eterea ar
tificis laffibilis quiefeere efi pofi opus ? cum oeus non
pofiit laffari videtur cp male oicitur oe eo qt quieuit ab
opere fuo.CT |(b:eterea queritur quare Dicit ab opere ?
non in opere.CT 3K>w quare oicit ? fanctificautt illuj*
C7 Solutio Dicendum cp quiefeere efi ab opere ceffa'
re ouobus modis.fcilicet ex parte operis.? ex parte efr
fidentis . £x parte operis quia pollea nibil nouumfe'
cit cuius p:incipia naturalia fimto:mamuel materiam
uel fimilitudinem in fex Diebus non pzecefferunt * £x
parte efficientis^o quia in fex Diebus naturam in pun
cipijs fuis oeus per feipfum inftituit*l{boft ^o non per
feipfum folus fed cum natura ? in natura res naturale?
pjopagauit? oe bac p:opagatione intelligitur quod Di
citur in 3oanne 5°*CirSd aliud Dicendum q> quies in
bac figntficatione non efi laffati fed artifici? qui ufq5 ad
perfectionem oeduxit opera.CT 2fd aliud oicendu; q>
ab notat remotionem quiefeemis ab opere : non enim
quieuitDeus fn operibus filio ut in optimo beneplaci/
ti fui fed in feipfo.CT^d sliud Dicendum cp (auctifica'
re fabbatus efi fanctam quiete Dei oemonftraremt
cet l?omo libzos legens Difcat in Deoquiefcere perap/
petitum % Dilect ionemrc non opera Dei p:o Deo Dilige/
re ficut facium bn qui (ruuntur creaturis . Sed horum
amplio: ratio habebitur in tractactatu De p:eceptis .
£t in l?oc terminaf ili :ima pars Sume iDominiSb
berti magni que efi De quatuo: coequeuis «c.
C7 £jcplicit £iber Intime fartis Sume iDrii
2flberti £&>agntDeiQuatuo: coequeuis»
Uenettjs 3mp:efium per Simonem oeEuere
3mpenfis Domini &ndree SToaefanioe
Sfula J9°»tlbcfi0 ©ecembas. i 4 9 8°* feliciter»
tftegiftrum.
0
lfb:ima
b
Concipit ergo
nunc
c
finem
re
,pp:ie
paus
d
ab
goras
liiiu
ne.
e
non
lata
eil
no
i
£reatura
ad
vnde
Cad
$
tica
cati
ctu
aut
b
ptines
egrefilis
natioes:
ne
i
in
puenit
alte
fcitur
1:
Viuifqinfqj querit
tione
De
1
foanam
fejties
genefitn
rJ
(
• -
'
J.. ■
. •. .... ',VIVI
. :f. ' \
Mm
t
/
partis fumme liberti £lfca/
£te bointne* ^
Ijrca fccu
dam partem fumme
©e creaturis reltat que
rereoeboie. ©equo
primo querendum eft
fim Itatti eiusinfetpfo
% poltea oe loco ei°qui
eftparadtfus.£Er Qn'
de circa flatum eius in
feipo quereda fut tria.
O.uoru pmumelt oe
anima ipfius.imoeco:
pore.3moeconiuncto.
£irca pm querunf
cuo.cjuos^mu eft oe fubftantia * natura eius.*"1 aute
©e panibus ipiius *oiuifione*p:op:ys pafliombus*
operationibus que accidunt illi fim cp oicit pbilofbpbus
in ^mooeaiiima.jtnquirimus autem cofiderare * co'
fiiiofcere naturam ipiius * fubftatiam * poilea quecuqj
accidunt circa ipfam quarum alie quidem ,pp:ie paflio
nes anime efle oicunr.Wie autem comimes ex eo gi il
ia animalibus inelt.CJ -Circa j>m queruntur tria.l.qua/
re prius otfputadum elt oe anima * fubltana qj oe par'
tibus eius.uel ce corpore.uel oe piuncto.* au anima fit
z quid Iit fim fubitantiam ipiius * naturam.
, B primum ftc proce»
iDis cognitio tntelligibiliuj ortum Ipabet eje co
finitione feniibilium fim aliquem moduifuba aie * na'
tura funt oe numero coguofcibiliu*iMielligibilium:er'
fio cognitio eo;z ortu? bebitex cognitione feniibilium.
feufibilia aut illa ex qbus coguofcif aia non finit mii ex
parte corpis uel actuum eius qui pueniut ei fim partes;
ergo oeillisoeberetee Difputaiiopor.CLOeritas £me
accipit ex fine febi pofteriojt.vbt nc oicit p&s.videf aut
(enliim mee cibus aialibus.bnt enim potetiam indicati
nam quam uocamus fenfuj.cum iniit atit feufus m l?ia
fident aialibusfit rnafio fenfibilis.in ahjsaut no fit.Ju
fibus igif no fit aut oino.aut circa que no fit no ell in eis
cognitio ultra que no fenttut.3n fibus aiii inelt fentieti
bus eit babere vnum quodda in aia.tlbultis igif tactis
buiufmodiiam oifferena queda fittqre <1111 bis quadi
elt fieri ronem ex talium memoria.in alijs #0 non. i£jc
fenfu igif fit memoria ficut oiximus.ex memoria autej
muliones facta fit expunctum vnum.dfoulte enim nte'
morte numero exptmetum elt vnum.* ex expuncto au
tem aut ex omni qefcete vniuerfali iu aia vnii pier mul'
ta.qd cum iiioibusvuum fit illud artis pncipiumelt %
fcietie.^Uerttas *c accipit ex boc m a |£>latone fuppo
liif aia elfe incoipea.CTjtem tn u° pc pbie pljus oocet
uenire in cognitionem moto# que iunt fulte ftpate * in
Jelligtbiles per cognitionem mobilium que funteorpa
mota fim locumtergo videf a fili qr etiam bic uenieduj
elt tn cognitionem aie per cognitionem corpis qd mo'
«ef * regaf ab ea.CTJtem in i° oe aia oicit pBus cp p:i
»s funt actus porentijs*£mi fim ronem,0iautfic* l?is
adbuc pora funt oppolita.i.obtecta.ergo videf cp ab ob
iecus elt mcipiedum.* poltea oe act ibus.oeinde oe po
letys.* tadem oe fulte * natura aie oifputadum . ^"Si
torte otcaf q> obtecta pora funr actibus * actus potentes
quoad nos * no limplriboc eriteotra Ifanuqr ipfe oicit
cp funt £nnfim ronem.CJ ]|b:eterea illud elt prtus alio
limplr qd cadit in rone eius oiflfinittua : fed obiecta ca'
diitin ratione actuum otffinittua:* actus potcuaru.ergo
actus funt £>orcs potetys z obtecta acnb<,ftmpr.$C' Oeri
tas pm e patet pfe.i11 aut ^»baf in metbaca % tu alijs locis
Be bomine 73
libi potetia biffinif per actum feniprr actus ab obieetts
recipiut fpem z oifferetiam coititutiuam . CT ll^teterea
no videf ualere ratio pfji quam ponit er certitudine cp
oe aia fit pus oifputadum q'5 oe corpe.ceritus eni5 vide
tur ee corpus qbmanifefiaf ad fenfum ad fantafta z ad
intelleaum.Siaenim no manifefiaf ficz ita fini fuam
ronem videf lequi oppolituj.CTSed cotra.oisaa0 p'
cedit id cuius eft actus fuba i rone.aia elt actus corpts.
ergo pcedit corpus fimfubam z ronemXus ergo otfpti
tatio incipiat ab eo qb pus elt fuba z rone Debet incipe
abaia.pmafcribif iun° metbacc.tA patet exroneotfpu
tatioms que .pcedit ex fmcipijsporibusfim rone ama'
Xime oifputatio ooctrinalis ficut p!5s oicit in £mo elen'
cbor. Doctrinales qdem otfptuatioiies funt que exapti
*s vniufcuiufqj oilapliucz no ex bis que riideti vide'
tur fvllogijat.irStem qcqd elt tanq'5 bncipium alicui0
pus elt colideradum 05 illud cuius elt fmciptuj.fcd aia
elt tanqi Ancipium aialium ficut otctf in pmo be aia.er
go aia elt pus cofiderada qj coipus.HT3ie|^ cuiufcucp
cognitio ^ficit ad uerttatem oiutn illud pre 01'bus elt co
ftderadum.aie cognitio elt buiufmodi.ergo -reorna pa
tetpfe.i* oefcrtbtf uipncipio oeaia.C[r3tc5Ql»cqd elt
nobilius melius z mirabilius aliquo tllud prius illo elt
eofideradum.aia elt nobilior melior z mirabilior corpe.
ergo pus elt illo pliderada.pma patet perfe.iA oefcnbi
tur tn capite liba oe aia.$ET Solutio ultimis ronibus vi
def cite pfentiedum. £tritdedum elt quo ad ^>mum q?
ouplex elt via in c ognitione aie quarum vna elt cp per
cognitionem fube ipfius z nature coguofamfcaiifesc'
cidetium que funt paiftones ptium aie.ois enim palfio
caufaf a ^ucipijs lube.-r bee vta por elt. alia via elt a paf
fionib°iiue accutibus,pp:ijs queinferut libi palliones
,pcedetes in cognitionem ptium aie gbus tlla accidetis
mferilt palliones ficut color vifui z fonus auditui z ftc oe
alijs. £t bec via polterto: elt eo cp in ea fcneipta cogniti'
onis funt acentia que fuppommf cogmta non aute funt
cognita nifi er cauiis fuis.caufa aut accidetium elt fuba
z na fubiecti illius cui accidunt accidetia illa.fet ita patet
cp pma via pieeedic iAm. un-aq, m elt necefi*aria.|£"Uu
pfjus in pmo oe aia oicit.Qidef aut non folum qdquid
elt cognofcere utile efle ad cognofcedum caufas accide
tium fubiectis.ficuttn matbematicis quid rectum.quidi
obliquum.gd liuea.quid planum.ad cognofcedu quot
rectis triaguli anguli funt equales.fed etiam ipfa accide
na magnam partem pferut ad cognofcediij qbquidelt.
Si enim oe aliquo non quereref nifi rone fulte z natu'
re no cognofceref illud fiin efle Determinatum panium
fuarum z natura fed in vniuerfali tm.in quo no fcirenf
partes nifi in potetia z fic fcirenf implecte.* ideo ueceP
fe elt q^feianf ptesfim ap Determinatis pafltomb0fiibtj
ciunf .cum enim fic fe babeat efle in natura erit ilte inb'
dus fciedi rem in particulari * iu ^pria natura ficut ba'
bef ab 2l^:m i° prior.* etiam ipfe oicit tn pmo oe afa.
£um enim babeamus tradere fim rantafiam * imagina
tionem oe accidettbus oibus aut pluribus tue * oe fufia
babemus quodqdefl fpecialtter Dicere. Oibusenim oe
moliraiiombus ^ncipium elt quodgdelt.qre fim quaf
cuq3 DtflinitionesnonpfEngitaccidefia cognofcere fed
nec coiecturari oe ipfis.f actle mamfefium ell pp ople
ctice Dicunf * uane omnessboc elt quado babitum ipa'
bemiie talis fcietie per quam poflumus tradere boc elt
rationem reddere oe acadetibus que funt fim imagina
Jionem*fantafiam*ceteraspotentiasammeuteit iin
mutari fenfum a fenfibtli boc uel tlio * tenere fantafma
ta* cognofcere intelligibilia* terreri ad quedam ima'
Siriaca *concupifcere quedam alia tue pofiinuis exeo
dem babim pertecte Dicere 11011 folum vuiuerfaiiterqd
elt anima fini fubitantiam * naturam fed fpecialtter qd
dtfimefle Determinatum quod babet in partibus l;is
£>ccude partis fitme
uel illis.«boe neceflarium efl.qi illud pneipium Demo
Orationis qd efl medium m oemoflratione efl qdeft.i.
Diffinitio pafiionis no folum Dices d pafltoties fed etia
canfam inefie oemoftrationis ideft qre infitXIn fialig
Diffinitio oaf oe fuUa « natura fubiecti in uti e]c qua no
cognofeif Determinatu ee ptium fub illis amittis paflio
itibus nalibus illa erit Dya^.i.trafcedes ee rei qb babet
innatura.cuanaqinopcluditpaflionesoe fubiecto fi
ponar medium in oemoftrationeXlanii enim elt utlpa
bef in pl?i^ qb efl ad alique finem q b no includit,©»
cedunt igtr qr aliud efl ,pcedere £ m pncipidjz giiatione.
«aliud efr incipe £m ,pceffum ejc jriicipys illis.genera'
tioenijpncipiojz incipit a memorys«ejcpimetie fingu
kruim.,pceifue aut ejc pnctpijs incipit ab iplis pncipys
« oeuemt m pucipiata « caufataXIii cum caufa aie « na
tura fint caufa .ppiioiz acentium « ptiutn ipfius aie Debet
Difpofitio pus que eit ejc pnctpijs .pceflus « non gfiatio
pneipior incipe a fulra « natura ipfius aie.C^W aliud
Dicedum elt q? aliud e(l in acceptione numeri z d faba
rum fepatarum fpualium.-r aliud in rone z fulta earum
q: enim funt « q? funt motores cognofeif ejc mobilibus
« motu fed tn Diffmitiuam ronem z fultam non bet nio
to: a mobili fed potius ecouerftvz filiter elt in copolttio
ne aie ad cojpus.Uu cum Difputatio querit oiffinitiuaj
ronem«fultaiucipietacognitioneaie« non corporis.
CT^fdaliud Dicedum q? fimptr ut obtectu elt actus fut
jpuy potetys z obiecta actibus.fed no funt puij fubftai»
rie z nature ipfius aie.imo caufa nf a natura ipfius z fba
£m gpois totma alicuius z actus accipies ronem efl icie
ris erftcif pneipium z caufa actuum illius rei.iffr 2ld ali
«d Diceduj qr quedam eit certitudo fimptr z alta eltcer
tuudo Pm qd.certitudo fimptr eit que eit er pncipys ejc
quoji certitudine alia coguofomf a Iic certior eit fcietia
aie qj corpis.qr aia eit caufa Das ee fpecificum corpori z
ronem Diffmitiuam inquatum elt aiatum corpus z \w
turale.-r ideo certior eit qr ejc tpfa cognofeif ee corpis ta/
lis Xertitudo aut fim qdefl que elt ad fenfum z fantafi/
am z bec fuagis copetit corpt.i boc intedit pbus qn oi'
ctt aiam ee pneipium afalium.06 autem Dicit qr cognt
lio aie .pficitad ueritatem oium iic intelligedii eit q? oia
Dicunf tbi res aut rones.res aut funt uel a natura uel ab
aia.ab aia res funt etbice que fut opa uolutatis z mecba
ntee quarum pneipium eit imellectus actiuus ut babef
in 6° mecc. i&es autem a natura funt in motu fim efle z
ronem .«ille funt fenfibiles.uel fim eegdem funt in mo
tu.fim ronem aiitabitracte a motu -zille funt mat!?ecc«
ima gmabiles.uel funt fim ee « ronemfepateamotuut
otuine res que fuutintelltgtbiles tm.Gn aia quoddam
fmcipium eit ronum per ronem moralium ut.f.per pti/
<ipattonem«eentiamronalium.per ronem prudetiale
per .pbcrefim « eligetiam fiue uolutatem « per tntelle/
ctum actiuum eit pneipium mecbanicorXlt etiam pn
cipium ueritattenalium perfenfum.«u‘eritatt@ matbe/
matico” per imagmationem.« ueritatis Diurnorum per
intellectum .Uti oicit pBus inlffoeaia.qr aia efl quo/
damodo oia.iftin metbaca Dicat.g? fcies « fentiee men
furat quodamp oia que funt.2fia enim oicif bonu5 no
bile honorabile « mirabile « fim pbificam ronem cicif
i pfa bonum « optintuj fim qr eit terminus « ultimus fi/
ms in natura.Sb eo enim q6 eit finis eit bonu.« ab eo
qd eit uUirnu? eit optitmi z boc patet ejc rone torme que
ponif in fine £mi pbi^fgp elt oiuinum « optimus « ap/
petibile.fim aut q- aia oifferetem ronem babet a natura
aliter monet qs faciiit qlitates actiue z pafiiue «non bet
pneipium male er quo fit fic oicif uobile.« boc patet ejc
poc q6 oicif ante finem pmi oe aia.Shmgue impofiibi/
le eltaliqdeeqjaiam.Jncouenies autadbuceitintelle
<tu ee aiuiqus ut nam.ronabiliifimum enim ee aia ba/
bcimobilifiimum «jpprtum fim nam.fi£t ronabiliflimil
eit majrime fpeciei « ronis tributtuum .Ulobiliflimum
aut elt cum no fit alligaf materie ut qlitas quedam ek'
metalis fim quam elt agere« pati. fed mouet coipus fim
.ppuetatemfuarum virium ut infra patebit.lfStopnum
autem eit fim nam q: oifhnctujab alye pbificis e(t,2(li
ter enim aia generat qj igni?uel aliud elemetum.q: aia
generat Determinata vimite« Determinato oigano per
oeciiionem fupitut nutrimeti coipis cuius tpfa elt aettii
« motoi.alia co:pa inaiata no fic« fifiter oealys,mo
ttbus« actibus. IDonorabihus oicif anima per refa
tionem ad ea que pficiutipfam fim bn efle ut fcietie« ^
tutes quibus alia natura pfectibilis non inuenif.rif&m
bilis aut fim cp ipfa eit iu altq fui parte oe numero fub/
ftattarumfepatarum.iileemmfube^pterboc cp muP
tum funt eleuate fup fenfum % imaginationem admira
bile ee bnt in pteplatib0 eas.CTnpBus Dicit in p° meu*
q? oefictens «admtrans opinanturlgnorarecaufan.z
beinde in i°lt° qi admiratio eit timo: in magna fgntafia
CTt-ltrum anima fu.« opiniones quorudam q« oijcc/
rum aiam efle coipus.
„ /Eeundo queritur Utrum
aia fit. £t videf q> no per argumeta impioru iit
fapietie.ubi fic Dicut,fiimus z fiatus eit in narib°nfis
« fermo fcintille ad comouedum cot nr m qui ejctinctus
cinis erit eo: nrm « fpiis oiffundef tanqj mollis aer. er/
o videf q> pneipium vite in nobis fit fumus oa° a coi/
e « flatus refpirationis in naribus ad mitigationem ca
loris nilis pectoris « fimo fcintille.i.calo: nilis ois fer
mone Dtffinitiuu.i.ronem viuedi quicaloicus ejetinet4
fuerit inarcefcit z Deficit coipus in cineres « ejepirat fpi/
ritu coipalem que oiffundtf in aere ejc quo aflumpfelt
ergo aia uel nibil elt uel no elt aliud a coipe.boc etia vi
def ejc boc qb babef in geneli ubi oicifXt infpirauit tn
facie eius fpiraculu vite.Spiraculii enim vite refpiratio
eit fed refpiratio ex fpu aereo ert.g cu per boc intelligaf
oeus boi aiaj oedifle ut Dicutfci.aia uel nibil elt uel erit
toip^CTJtem per rone videf tde q: fi aia elt aut eit fba
autaccnsXbitat g?noeltaccns.naejcaccnteno fitfuba
exaiaaut«coipefufuba.g noeltaccns.Sirr no videf
ee fuba.fuba enim elt materia z founa « copofitum.fed
aia no efl materia qi ejc materia « materia no fit vnum.
cu igtf fit coipus materia ejc coipe « aia no fieret vnu.Si
mitr ipfa no efl copofitti.qt copofitu iiiquatu buiufmo/
di efl no efl copofitto.fed aia copontf eoipi.ergo ipa no
efl copofitum.g relinquif qi fit tbima fi eit.CTi*5ed coit
tra Dicit a0oeti° in U°cetrtmtate.q; nulla foimapotee
fubm alterius acciitis.aia auteflfubm accfitul.f.vmi z y
tutis z fciarti.g no efl foima cu igif nec fit fuba nec acci/
des uel nibil erit uel erit coipus.fjT jlbieterea ofledif ejc
bvpotbefi ut.f.il ,pbef aiam tn aliquo aiato nibil ee.cus
eade fit rc De oibus q?j?batu fit m nullo aliqd ee.fed^p/
baf q? aia in uegetabilib°nibil efl uel coipus efl.qi Dicit
0iego° q? piate viuiit no per aiam fed per viriditatem.
£t in Deuteronomio oicif q? aia biutoj: fanguis efl z fa
guis efl eis pio aia.ergo vtaer eade rone q? in nullo aia
to?zfitaliqd uel erit coipus.C^dide videf facere fnia
quorudam pfio^quo? opinione tangut qda fancto?: ut
2fugo0iegoomcen')« etia 3f^:otc q; magts groffioree
ptulerutaiam ee aquam ut llTfppuscifla rone fupfita
femine aialiii qd efl bumidii z aqueu ee videf. nibil eni
efl ,pductu5 per giiatione in natura aialiii qb potetia uel
actu no fuit in femine.fed nibsl efl in femine nifi coipus
coip° aut no efl in potetia ad no coipus.g videf cu aia,p
ducta fit per giiatione in natura aialiii ipfa nibil fit P’C
ter eoipus.^3K -Creflias piis pcoidas cu Deutero® c t
ctt ipfam d fanguine z fumit rone ejc boc qr qn fanguis
vmuerfaliter recedit ab aliquo membto membium fl/
lud noti fenrit amp(ius.« cum femtre fit anime. videf qr
II3e bomine
«ia fit fanguis % fic eft coipus uel ntbil pter coipus erit.
Sifiter iaiogenes ot citatam c fle aerem fubtilem.tllud
<emm qd tnouet coipora fpus aereus videt efle z fubti'
lisqut etiam expirare videfin moite.Sifiter £raclttus
JHCifaiam efle uaporem eoqxfumofa euaporano coidis
aialibus tribuit z influit vitam z moui.^dem etiam oi '
jen^Ubmeon.cr^» ptrariam funt multe rones.^mo
aficiit videmus cp coipa quorudam aialium mouenf mo
;u .pcefliuo z feiuiut aliquopncipio mtrmfeco.mot0 au
jfcnvjjcefltuus ell in oem loci dtfferetiam.f.aiue z retro,
(jpejctrojfum z finiftroifum fupga % uifenus-.ficut videin0
t^aeeuolare fupza z inferiusjHutergo cotpa babetboe
ihquatum coipa funt.aut tumultum comtxta ep eleme'
tis.aut ab aliquo pHCiptajjtcoipeo.* tuc uel illud erit ut
njiatura uel ut aia.fi pmq modo tuc oia coipa mouerenf
ntotu .pceflUio* fenuwt q d non videmus.£t fiRter co:
pus aialis poli mouem moueref % feutiret.Si *°modo
tuc oia coipora comtxta ejc demetis mouereuf fic z fen
tiret.cuiusinflatiaefl in lapidibus? in muieralib‘\Si
3°modo.f.gjbabeIt l?oc coipus a uatura.ergo cum na
tura eqluer iit in omni tpe in coipore nali qjdiu tale co:
pus eft feirtp mouereuf z fentiret qd falfuj eft.foelinq'
tur ergo q> moueanf? fentiit a fricipio mtnnfeco ico:'
poreo qd non fit natura quam uocamus aiam . aia igif
eft.fQ7 Jtem per 2futcam:noe videmus coipa que nou
nutriunt nec augmeranf nec generant.* videmus alia
que nutrtunf * augmetanf z generat fibi filia fed no l?a
bent boc ejc fua coipettate.TReftatigif ut fit in eentia eo'
rum £ncipium buiufmodi pter co:peitatem z fmctpiuj
illud a quo emanat ille affectiones oicif aia.CT3K> ad
idem.qcqdefloino Ancipium emanadi a fe affectioee
que no funt buiufmodi z funt uolutarie imponimus ei
poc nome aia.CT^tem in genefi oicif qj creauit oe°ani
mam viuetem atqj mutabilem in genere fuo.lC Item
omne qd eft ab aliq foima babet efle z ronem.fed biuta
funt uel boies.ergo ab aliq fo:ma naturali bnt efle z ro'
nem.3ut igif illa fotma eft coipis tm que pfeqtur qua'
litates elemetales.aut erit foima alta.s>i £>mo mo tunc
aut erit fornis elemetnaut erit forma cofeques mixturaj
elemetoptm.* fic aialiaeentelemcta uel lapides qd eft
falfum.ergo erit fotma ulterioi.* bac pbi omnes uocat
aiam.ergo eft aia,CT3tcmey natura motuum coguo'
fctf natura motor.fed iu piatis z boibus inueniunf q'
dam motus qui no inueniunf in aliquo alto coipe ficut
attractio nutrimeti* nutrimetum fim ronem oebita ma
gnitudints eft buiufmodi.ergo ifta opa fpecialem babe
but motorem qd no erit in alys coipibus.* tftum uoca'
mus aiam.ergo illud qd uocamus aiam eft.no enim oi
fputamus o e noie fed an boc fit qd boc noie fignificare
cofueuimus.C73^m vi? illa que mouet ad locum que
<uq3 illa fit no eft vnius ronisfim cp mouet ad vnum lo
cum tm coipus gnabile z co:ruptibile fed fim q> mouet
indiffereter ad locum oem.fed moues ad locum vnum
eft naiura.ergomoues ad oem locum no erit natura.^
eft motoz intnnfecus ols ee z motum coipi a quo eft z
boc fignificaf noie aie.ergo illud qd figuificaf noie ani'
tneiert.CT Solutio cdcededuj eftq;aiaeft.i£tadpmu
oicedum q> impy errate? putabit aiam efle uetum refpi
rationis z calorem nalem.C 2Id aliud oicedum q? in'
fpfrautc.i.per fpum tecit.-r fpus oicif ibi fuba icotporea
que eft aia ronalis.fpiraculum aut vitepontf ibi pio dit
cipio vitee fpiradt^ illud eftaia.CT Md aliud oicedu?
cp quedam foima eft fuba ut pneipium Ibe tm * bcc no
mftutguif a natura rei cuius eft foima. quedam aut fba
eftutpiiciptumeutresperfe poflibilis exiftere uel ad
minus ut oiftincta a natura eo q? aliter mouet 45 natura
% boc pot ee fubm z foima oiuerfis refpectib0 z talis fba
eftaia.CTSd aliud oicedum qifalfum fupponif mbY'
potbcfi.Hia enim eft in uegetabilibus z fenfibilibus.ct
qd Dicit 0tego* « piate no viuilt per aiam fed per viri
ditatem.tntelligi? oe aia fim cn otffmitio aie oaf pfectif'
fimis otflferetys fuis.f.cognorcitiuo z motiuo fim locuj
fim m etiam oteit pf jus in pmo oe uegecabilibus.q? pll
te no bnt aiam fed ptem partis aie.^d aut oicif tii oeu
teronomio oe biutis q? fanguis eft eis pio aia.iiuelligtf
cp funi actus aie quo ad fua obiecta fundanf in fangui'
he fim cp fanguis eft uel alius bumoiilli rudes ultimus
nutrimetum ut Dicit pBus in libio oe aialibus.acrVmj
^mi aie funt nutrire augmetare-i giiare.-z 0mi obiecnl
eft nutrimetum fim fui fubam.fecudi aut fim qd eft qui
tum.terty ^0 fim qd eft per mebia oeductum z ad locus
giiationis tra.tum babes virtutem foimatiuam alterius
indiuidui z eiufdem in fpecte.GT&d aliud oicedum q>
quicqd fit oe alys aialibue.aia ronalis fini fuum ee non
eft in femine aialis nec etiam fim fuam caufam effictett
tem.fed eft per creationem igredies ab extrinfeco z no
eft in femine nifi boc mo oicaf efte in eo.q: boc qd ge'
neraf e, r femine eft materia eius. £t etiam fi oiceref ee
in femine eius adbuc non oiceref cp efiet feme ficut nec
aliqua foima eft fua materia in qua eft potetiauel actu.
CU'£ld aliud oicedum ficut okit piis in i° oe aia loques
ptra Empedoclem q> I5 calot opef m augmento z nutri
meto no tu eft caufa fed cocaufa.aia enim eft dma caufa
que mouet no mota. £ode; mo oicimus qp fanguis no
facit fenfum fed jjpter calorem nalem qut eft iu ipo eft
caufa tentiedi-r no eft caufa que eft pneipium pmu fen
fu?.(T Md aitud oicedum cp aer z uapoi ponuntur efte
aiam aqbufdam plits erratibus jjpter fpiim afale; z vi
talem z nalem qui tnftr m aie eft ut oicif iu li°oe oiflfere
tia fpus zaie.z bic fpus nafcif a uapore effumate oe co:
de z ponif a medicis ee nature aeree z eft iulfrumetuni
anime per qd in fluit fenfum z motum coiporizc.
CT i^uid fit aia fim fubam z naturam.-r f>mo oe oiffini'
tionibus fim j^ipfa eft fuba quedam perfeejriftens.
, i£rtio queritur cm &
fim fbam zmm.(T£t queraf oe Diffinitione
eius circa quam querunf tria.quo? ^mum eft oe oiffi'
nittonibus aie fim gp eft fuba quedam pfe extftes.imoe
otffinitibe ipfius fim qj eft ptectio coipis aiati, oe oif
finitione ipfius fim fuam nam.i.fim cp eft ut natura que
dam coipis cofitderata.CT 3d f>mum ,pcedif fic poni
tur pmo oiffuuttones faucto? z poftea pborus.Dicit er
go ^ug° in lt° oe fpu z aia.m aia eft fuba roms ptteeps
regedo coipi acconiodata. £t iRemigtu?.afa eft fuba in
coipea reges coipus.gSt ©amafcafui i°li°.3ia eft fba
Viues fimplex-z incoipea coipalibus oculis fim fuam,p
piiam nam inuifibilis imoitalts intellectualis tnfigura
bilis oiganico utes coipe z butc vite augmetatioms z fe
fus tributtuamo aliud bns pter feipfam intellectus.fed
ut ptem fui puriflima.g£t ;tbern° fic eam otffinit in epi'
ftola ad cartufiefes.3ia eft res incoipea ronis capax' vi
uificado coipi accomodata.Cres 6me Diffinitiones po
nut aiam ee in genere fube.CCXotra fic obycif per
quidam pfiderationes que ponif in 40 topi^ que eft ta
ItsXoiideradum aut z rones generum fi aptanf ad afi
fignatam fpem z ad ptictpltia fpem necefle enim eft ge
nerum rones pdicari oe fpecie z oe bis que jjarticipat
fpcm.Si ergo 111 aliquo otffonet palam qd no eft genus
qd afltgnatum eft. £% boc patet qj fi fubftatia eft genus
aie fim vnam ronem pdtcabif oe aiaz oe qualibet fpe'
cte aie.fed fubftatia iu eo qj eft res perfe exilies pdtcaf
ve ronali aia.z in bac rone no pdicabtf oe uegetabili z
fenfibili fim qj eft in piatis z biuti$.ergo fubftatia no be
ne ponif genus aie.CJ^tcm fubftatia fim qyeft nome
generis pdicabtf vniuoce oe omnibus que funt in ge'
nere illo ut patet per pbabttl piideratione.Sed ea que
kwt in gne funt fpescopofite uel fpaliflime fed poft eas
H i
Seeude partte fume
non funt nfli indiuidua uel fubalterne fi continet fub te
fpeciee aliae.lfcod aut uegetabilem ? feniibilej ? ratio/
nalem non ed accipe aiam nifi bac uel ponatur
bic q> ad minue l;oc ed uerum oe aiaronali.ergo aia ra
tionalieeritfpecieefpecialiflimaut genere fube.CT3n
de ulterius, pcedaf fic.oee fpeciee fpecialilftme in gene
re fube funt oifperate.fed cifpatarumfpccierm vna no
coditiiit aliam.ergo ata ronalie cum uegetabili ? fenfi/
bili non cofiituet aliam fpem in genere fubflatie qb pia
nefalfumeflq:cofiituitboiein.<T3templue Didam a
fe fpeciee exeutee a oiuer fis generibus fubalternie qj
exeutes ab eodem^jetmo genere.fed fi aia ed in giie fi?
ftatie exit ab boc genere qb ed fuba incoipea.bomo au
temextt ab illo qbed fubdatia coipea.ergo plue Didat
ab boie qj illud qb exit ab eodej genere ^pxtmo cu boie
ergo plue Didat aia rationalie ab boie qj a(in° ab boie.
fed afinue no codituit boiem nec aliud qb exit ab eode
genere cum boie.ergo multo minue aia ronalie condi
tuitboiem.qbfalfum ed.ergomale poniffuba genue
aie.CT S i fo:te Dicaf q> no plue Didant exetitia a oiuer
fie generibue qj exeutta ab eodem genere .pximo.boc
patet eefalfum per bocq? mato: edoifFeretia in genere
qj in fpecie ? mato: in fpecie qj in nuinero.3i,ppter 15
Dicaf q> aia no Dicif boc modo fuba q? fitin genere fub/
dane fient fpectes.fed Dicif fubdatia tanqj pneipium co
ftitues fubam ed fubftatia.SEXotra pneipium quatita
tie cotiiuie non ed quatitae cotinua.nec pneipium qua
titatie Difcrete ed quantae Difcreta.ergo a fimili nec eti
am 0iiapiu5 fubdatie ed fubdatia ? ita male Diceref gp
aia ed fuba ficut male Diceref gp puetue ed quatitae ?ti
mia z vnitae numer0. St fo:te Diceref q> ide rones
logice funt uane in naturie reni q: cicit pl?e iu pbificia
? in fmctpio oe aia gp ex non fubdatye non fit fuba ? ex
non quarte nb fit quatum % ideo nutrimetuj non oino
facit quatum fed inquatum ed fubdatia quanta.aia #o
edfubaficutfoimafubdatialie.CT Contra nulla fo:ma
non pmo aduentee mae ed fo:ma fubalie.aia edfo:ma
non f>moaduenieemae.ergo ipfa non ed fo:ma fuba/'
lie.Lleritae pme patet per boc q> materia oefiderat fo:/
mam a qua polTit pfici boc aut no ed nifi fubalte.U nde
no ed fufeeptibilie accidetalie fo:me nifi fim gp iam fub
dat to:me fubftatiali.iA ,pbaf eo q? aia noti aduenit nifi
co:pori oiganico.? oigantsattocoipie ponit fpecie car/
nie oflts z manue z capitie z buiufmodi que fut fo:me
piecedetee aiam in co:pore,|T3tem ,pbaf gp aia rona/
lie noti ed fuba boc modo oie enim fo:ma inter cuius
fubrn z ipfam ed aliq fo:ma ed fo:ma accidetalie aia ra /
tionalie ed butufmodt.ergo ipfa ed accidentalia to:ma.
tleritae pme patet per ronem pbabitatTMa #o pari ar/
gumeto j?baf per boc q? actue uegetatiue z fenfitiue p'
«e titnentunf in embuontbue qjpfecte oiganijentur.?
ubi ed actue tbi ed virtue agee.-r ubi ed virtus tbi ed fb
da tia ut videf .ctl tgif uegetabilis z fenfibilis aia ante ad
ueniat co:pi qj ronalie.ronalie videt ut accidene ede.
CT3Iem fi fpecierum que per eadem oiuifionem exeut
a genere vno vna fuerit accidee oes erunt in genere ae
cidetie.fed uegetabilis z fenfibilis? ronalie per eande
oiuifionem exeut ab boc genere qb ed aia.ergo fi vna
aia ed accides z relique erut fed uegetabilis ed accides
qb,pbo.g qcqd erit acens z ronalie.CT Sit’r,pbo.qcqd
ed in copofito pter materia z fo:mam ed De accidetib0.
fed in boie materia ed coipus z fo:ma ed aia ronalis.er
go uegetabilis z fenfibilis eriit De accidetibue.CTl&e
terea qdam arguutfic.boc qbaded?abeftpterfubiecti
corruptionem eft accides.aia uegetabilis ed talis ergo
ed accne.miiiorem<pbat:q:co:pu6flrborisinuenif in
ligno arido.CTSedin ptrarinm arguutpBi iTodabulf
nus in lt° oe Differetia fpus z aie.tQuicqd recipit oppo/
lita cum vnum fit numero immutabile in fua eentia fub
datia ed.fed aia ronalie recipit virtutes z vitia cu fit vna
numero ergo recipit oppofita igif ed fuba.CJ jteni gc
qd mouetfiibam vm loca Diuerfa ed fubaaia ed taliS.
ergo cc.iEr*jb:ima barum ronu.^pbat cp ata ronalie ed
fuba.jAqjedcfenfibilis.Cr3tomirollectanu5.gcqtii<l
ed aut ed acens aut fuba.nibil aut qb aduenies conditu
tt fpeciem fube z recedes Dedruit eadem ed accne.que
libet fpecies aie aduenies pdituit fpeciem piate aislie z
bois z recedes Dedruit eldem.ergo quelibet fpecies aie
ed fuba.C3^m 2fuica:(pp:ium fubrn aie tmpodibde
ed ede id qb ed nifi per aiam z ipfa ed caufa vnde £d.fi
ergo aia Dat actum z ronem fpecificam coipi in genere
qb ed fuba.ergo ed fuba.fTjtem oes pbi oicut gp fit fb
datia ut fo:ma aiatt coiporiej^XTJtem accides ed quod
cum fit in aliquo no ed in eo uejut pare.? fmpodtbile c
ede fine eo in quo ed.fed aia edfnaiato ficut quedam
pare ipfiueee.ergo non edaccne.CT ^Item, Differentia
codituttua fube non funtif ab actu uel potetta accidetis
fed uegetabtle fenfibile ? ronale ftint Differerte pdituti/
ue fubarum ergo no fumunf ab actu uel potetia accide
tali.fmnunf auta potetijs? actibus aie.ergoaia noueft
accns.C' Solutio qbpcedimue oicetes q> aia ed in ou
plici cofideratione.f.ronie ? rei.ronie f in qi accipit ut
vntuerfale uel particulare.? fic ed in cofideratione logi
ci.Tftei aut Duobus modis.f.fim q; b*t ee in natura ? fic
ed in cofideratione nalie pbi ?fimq?ed fuba non com
parata ad co:pnsgriabile z coiruptibile ? fic pfiderat De
ipfa piimus pfjus.loquedo atlt naturaliter zfm ede no
queruttf ^ncipia que funt genus? Differetia.bec enim
funt^iicipia cognitionis? non efle.necipfa boc modo
ed fpecies in natura fed pare fpeciei.£t idcirco ratioes
que fitit circa ipfam queretes fubdantiam ut genue oe
ipfa cp per Differetiae cotrabif logice funt? trafeenden
tee.St aiit accipit in rone vntuerfalie ? pticulans tn ad
buc Duobus ntodie potcofiderari.f.ut fpeciee? fic im/
p:op:ie fumet ? uane.q: fpectee non edl3 qdam aliter
Dicat.uel ut oifferetia ? fic magis ,pp:ie fumef ficut Dif/
feretiam vnam Dicimus uegetabile aliam fenfibile alia
ronale. ^t ata boc mo fumpta logice.fed non Differt jv
p:ie loquedo ab bae Differetta atatum elfe nifi tm in no/
mine.aliter enim opoiteret Dicere qj aia eet fpectee ?d»
tuta qb non ed uerum fed ed potius oifferetia pditues
fi logice fumaf.ergo boc mo loquedo fim Dtuerfiij mo/
dum £dicaf oe ata ? aiali rottali ? boie ficut otuerfimo/
de pdtcaf oe fpecie ? oifferetia.oe fpecie ern'5 pdicaf ut
oe copofito in quo ed genue actu.oe oiia aut non fic q:
oifferetia fimplex ed fed reducif pdicatio illa per fifitu/
dinern ad pdicationem fubioe paifione 1; non oino fit
idem modue pdtcadi.q: pallio ed oe giie accntiuj ? no
Diia.CrSigs aut uellet oino illum modus pdicadi ex^
mere Diceret gp genue pdicaf oe oiia ficut potetia inde
terminata foimalie oe actu qui agete itellectu educi0 eil
oe illa. £t per boc patet folutto ad bmu q? aia no ed fpe
cies in giie fube fed ozia.^fTSi aut qe Dixerit ap ed fpe
ace ? Diutdif Diuifione giiie fubalterni in uegetabilem
fenfibilem ? ronale.ille no loquitur nifi ad filitudmem
eo? que funt fpes gfe exntee.? patet gp aia non ed fpes
fim btic modii ? ideo talie itellectue oe aia erro: ed ? ft
logice loqmur oe ea. UT 2ld aliud otcedu ut bituj ed gp
ipfa aia no edfpee fed oiia ? ideopdituitfpem.C*
aliud Dicedum gp cum Diuidtf fuba in fubam coipeam
? incoipea oino no acctpif aia ut pdituta per oiiam que
ed incoipea q: fic accipef ut fpes fed potius cum Diuidtf
co:pue per atatum ? inaiatum aia acctpif ut oiia coipis
Diuifi ? no Differt a oiia illa nifi fub boc noie aia fignifi/
cef utfoima nalie que ed fo:ma ptie.f.maeque no pdi
cafin parte uel toto.fub aiato aut fignificaf ut fb:ma oe
toto pdicabili nibrlominus tamen bcc foirna que ed Dif
feretia abdrabitur a toto fim potetiam inuetam in parte
me homine
f,(n aiVjberboc etiam patet folutlo ad tria qr afa loque
do logice eft otfferetia remoti generis que collecta cum
alys oiflferenjs minus coibus coftituit fpecies ultimas*
fllTad aliud oiceduniqr aliud eft Ancipium qualitatis
frn rone; otinui uel oiicreti.-z aliud eft fmciptu quatita
Jis fi m ee qd tpabet in quato z in natura. ^mo enim mo
Ancipium qualitatis eft indiuiftbile.ptinuum enim no
ptinuat ad ptinuum.qr fic iref in infinitum fed ptinuu;
ptinuaf ad tertium ptinui.nEt fimus ptinui terminus eft
puctus*0it’iter oifcretii in rpne oifcreti no tollif er Dif/
fimtlibus fed ejc vnitatib0 z ynitas eft indiuifibilis qua
titas aiitfim fuum ee q d babet in quato (incipiu; babet
pfectu z impfectu; inter que eft motus augmeti uel oi'
minutionis z ncqrif uel; pditur ejc additione uel fubtra
itione ad magnitudirte; pejcntem qd augef uel minuif
Xoquedo aut,pprie Oe aia oicim* ipfam ee f&am forma
que coftituit id cuius eft forma fim efte z rone fpecifica.
aliud aut qd ptra l?oc eft oicedum gp in corpe orj
ganico nulla forma fpecifica eft ante aiamXaro eni; no
eft caro nifi per boc qj eft medium in fenfu tactus.Srti
ter neruus no eft neruus tiifi per boc q? eft organu; aie
influetis per ipfum corpi fenfum z mbtu;.Similiter ue
na non eft uena nifi inquatum eft organu; nutritiue oe
portatis in ipfa fanguinem ad nutrimetum mebroc co:
poris st fic eft oe altjs mebris fimilibus z oifiimihb°.£t
t>ec regula fupra melius ejcpedita eft in qone oe natura.
aliud otceduin gp uegetabile «z fenlibile in boie
nec funt in eo utforme Tubales nec ut forme accidenta-'
ies fed ut potetie z virtutes forme fubalis que eft ala ra
lionalis z ideo no funt medie inter corpus z illa.Simi
liter oicimus oe uegetabili que eft in brutis . butus aut
©icti caufa infra ejtplanabif ubi queref utrum aia uege
labilisfenfibilts-ironalisinboie fintvna infubftatta.
j£t per boc patet folutio ad fequesJQT Sd ultimum ot/
cedumqr lignum aridum no eft arborficutnec afinus
mortuus eft afinus uel aial nifi equiuoce.
f£&e Diffinitione anime per incorporeum que ponti:
a fRemigto iDamafceno z 3B er nardo.
a ginde queritur De boc qd
Diffinifper incorporeuma tribus/.Tftemigio
©amafcenos iBernardo.videf enim gp no fit incorpo
rea. Dicit enim Sug°q» etiam angeli in coparatione p'
mi fpus corpora funt.jgt idem Dicit Dama°.ergo multo
magis ala corporea erit40tem qwicqd eft fubiecmm
corpearum formarum eft corpus.aia fim fenfum z tanta
fiam eft buiufmodi ergo eft corpus.Ubrima patet perfe.
iA pbaf per boc q> forme fenfibiles z imaginabiles funt
cum magnitudine z figura.flO1*™ cu3 919 meor/
porea autintelligif qripfa no fit corpus.autintelligif q?
fcec oifferetia qua ctuidif fubftatia per incorporeum z
corporeum fit pftitutiua ipfius aie.Si fimo mo boc mo
do erut Differetierqr nulla forma eft corpus.Si *° modo
tue afa erit fpecies pftttuta in genere fube qd fupra pro/
batum eft.CTllbreterea etiam tuc oppofite oifferetie in
fpecie pueniret in pftitutione £>eciei.f.corporeun» z iw
corporeum q d falfum eft.ergo male Diffinit per tncor/
poreti.CTSed ptrafuntrones £oftabulini in li°oeoif
feretia (pnezeie.fxc oes corporee qualitates funt pcepti
biles fenfuum z eius qlitates fenfu corporeo peiptutur
eft pro certo corporeu;.qlitates autem aie funt virtutes
% vuia que funtinfenfibilia.g afa eft incorpea.fiT 3tem
omne corpus alicui fubiacet fenfuum«aia autem nulli ot
no.anima ergo no eft corpus.fT3te; omne corpus aut
eft aiatum aut inatatu.fi ergo aia erit corpus, erit anima
tum uel inatatum.Si tnaiatum tunc no aiat corpus or/
ganicum aialis uel piate qd Dicere ridiculofum eft z \w
conuenies eft.St aiatum tunc reftabit nobis fermo oe
anima afe.f.utrum fit corpus uel non z boc in infinitus
non eft igif aia corpus, C3fom fi aia eft quoddam cor/
pus fubule ut qdarn oijcerut aut erit aer aut fptritus fub
tilis per totum corpus oiffufum.aut erit tgnie.f£t fi ita
fiiertt necefle eft ut ifte fpus uel ignis uel aer aut babeat
.ppriam fpecie uel virtutem ciflferetem a fpecie 'rvirttt/
te illorum corpo£ aut non.Si babet tuc illa fpecies p o/
tius erit anima qj ignis uel aer uel fpus z boc cotra po
fitione^mam.Si autem no babet tuc ois ignis erit ani
ina z omnis aer z oie fpiritus qo aperte videmus eefal
fum.CT3^ fi aia eft corpus aut erit corpus fimplejc aut
copofitum.cp fi fuerit fimplej: tunc erit ignis uel aer uel
aqua uel terra.-r fifueritantma vnum ejc bys elementis
abfolute.i.abfq; alia .ppria fpecie qttafeparef abeo qd
conueniteiinfuogenereomneqd fuerit in genere tl'
Io erit ata.Sicqj .pbatur qj fi aia fuerit ignis qr ois ignis
eritanima r fi militer Dcalijsdemeus.-i fitta fuerit om
ne corpus qd continet tale elementum qd eft anima eft
aiatum. tlerbi gra fi fuerit aertucpulfus.i.uena pulfa/
tilis z pulmo z uter inflatus erunt aiata.£t fi anima fue
rit aqua erit uas plenum aqua aiatum.buiufmodi aute
uerba turpia funt z inania, Od fi fuerint aie corpus co/
pofitum uel erut lapis uel cor uel manus uel aliquid bu
iufmodi,G73ftcfuntrones £oftabulint,jgt quafdam
etiam iftaruj ponit ^ollectanus z addit vitam que funt
pta eft ab 3utca que eft oe ata rationali fimpliciter,bac
f.fpecies iutelligibiles que funt m intellectu aut funt in
eo ut in corpore uel m babete efte per corpus ficut pote/
lia que opatur in organo babet efte per corpus.aut funt
in eo ficut in corpore.Si pmo modo aut ille forme funt
Diuifibiles aut iudiuifibiles.Si indiuifibiles aut funt in
illo qd eft corpus uel potentia bns efte per corpus ut iit
Diuifibili uel indiuifibili.ergo illud indiuilibilebabebit
efte feparatum in natura, Omne enim fubiectu ut Dicit
pl5us eft ens in fe copletum occafio alteri epiftedi in eo.
Si autem fic eft tuc erit puetus feparatum efte babes ejc
tralineam.qdeftincdueniensTfim boc linea babebit
alium punctu; termina tem ipfam uerfus punctu; illum
z dc illo pueto eft eadem ratio z «eru; oe alio etiam pu/
eto eadem z boc accidet ptteta ordinari ad conftitue
dam lineam qd eft incoueniens ur.pbatum eft in 6°pb«
fico» a pbilofopbo.05 fi pueto puetum addas nibtl ma
ius efficies ergo fpecies itelligibilisfi idiuifibilesfunt
no erunt tn corpore uel poterta babente efle per corpus
ut in fubiectoindiuiftbili.Si autem fuerintindiuifibi/
ies-r oisforme Diuifibilis eft futim tunc magis incoue/
niens erit ejciftere eas tn illo fubiecto ut indiuifibili.SB
autem oef altera parsfupiorisDiuifionis.f.qrfut in eo
ficut indiuifibili tuc cum boc fuftineri non pot qr forme
uel fpecies funt indiuifibiles.Omnis eui; forma adue/
nies fubiecto Diuifibili z per accidens oiuidif oiuifione
fubiecn.iRelinquit ergo qjfint Diuifibiles fpecies aut
ergooiuidunf in partes ftmtles aut in partes oifltmiles.
Si in partes fimtles.aut ille partes funt fim intellectu;
fuum totum qr De fpeciebus que funt intelligibiles loq
tur aut non.Si i>mo modo tuc pars uel partes eft totu;
qd non eft uerumfim intellectu qr alius eft intellectus
partium z alius intellectus totius.Si fcdo mo tuc fem/
per remanet aliqd ejetra Diutfionem qd no eft fimile oi
uidetibus z boc eft fpecies per quam tntelligif totu; ut
totum.ergo non oiuidif in partes fimiles qd eft contra
pofitum.Si autem oiuidif in partes oiftiimles tuc cu;
fpeciesintellectapariesDiflimilesnobabeat nifi gen°
z oifferetiam non Diutdef oiuifione fui fubiecti nifi in il
las.fed fubm in infinitum eftinditnfibile.ergo fpes in/
tellecta in infinita genera uel in infinitas oifferetias oi/
«idef qd falfum eft q:,pbatu; eft ep cuiullibet genera z
Differetie funt ifinita.fT preterea ^ma giia zp me orte
funt fimplices oiuifione grits-iorie ergo no oia iteliig®
hilia otuidimf oiuifione fbiecti qd eft ?tra politu; ergo
n 3
0ectjde partis fnme
fpecies ineelhgibileo funt in anima no utin coipore uel
utin potentia exiftete per cctpus.CTSolutio concede
mus 37 anima eft incoiporea.CPW£>mum ergooice/
dum 37 angeli z anima oicunf coipus non a natura coi
porisYed a quadam ,pp:ietate coiporis que eft Diffiniri
joco ficut fupia in Diffinitione angeli Dictum eft.$]J2ld
aliud oicedum 37 foimefensibiles? imaginabiles non
impiimunf in aia fed potius in fpiritu coipcreo:? in o:
ganis fenfuum z laiitafte^lTSd aliud oicediij cp ineo;/
poreum eft negatio cofequens quadam oifferetiam po
fitiuam que eft oe natura anime z eft fpiritualis qi ani"
ma eft fpiritualis.
UTQtrum anima regat coipus z quomodo,
d £mde queritur iDefmia Dif
finitione aie in qua cdueniunt gtuguftinue z
tfteroigius.que eft aiam effe regnum coiporis . £t w
def ^bocnoupamocoueniatanime^iRegere en<3 eft
fim recttficationem operum.aia autem piiiuo facit coi'
pusinactmCEriCneterea videf 37 non omni aie conue
mat.regere enim attribuit cognofceti rectum z oirigen
ii in illo, Ilion autem ois anima eft cognitiua recti.ucr/
bi gf a uegetabilis.Cnkieterea non oes partes anime
regut fed fupiores trn.mferiores autem regunf.ergo vi
def epanima non oebeaftm Diffiniri ab actu regiminis
fed etiam a paffione.CrSolutio Dicendum 31 regimen
Duobus modis oicif, f.cognofcetis z opantis.? fim per
fectam ronem ipfius eft utriufqj fini oiminiuionem ta/
men quadoqj eft eognofcetis tm.quadoqj opan tis tin.
£ognofcetis tm ut in rege malo uel rone puerfa. £>pe/
ramis tm ficut in natura z in vi regitiua (impliciter licut
ponut medici in coipe atato z boc modo regere eft foi/
me cdducetis materiam ad efie z ad opationes naturae
les.gSt per boc patet folutio ad pmum qi aia fim 37 eft p
mus actus coductt coipus ad effe z fim 31 eft actus fecu
duscmotoieoiporisconducttipfum ad operationes,
iOldaluidDicedum 3? regimen coiporis vniuerfali/
tereotienit nature z aie.C' 3d uliimum oicedum 37 fi
vnapotetiacomparefad aliam tunc couentt aie regi?
regere fim oiuerfasfuipartes.0t autem coparetur ad
cotpustuccouenitoibuspotentijs anime regere tm.?
itainteUigituroe Diffinitionibus que Dicunt ipfam re-*
gere coipus,
CETduare anima non magis oiffinif per renfum qj per
rationem.
„ £iiide queritur iDeilla Dif/
ferentia in qua coueniut tres.qi Dicit Huguftt'/
itus ronis particeps.Jte? SDama0rdnalis.Ji3ernardus
autem ronis capax.? qi infra queftto erit perfe De rone
bic non Difputabimus nifi quatum fufficit Diffinitioni,
CTiQueramus ergo cum aia fit capax fenfus z ronis z
generalius fenfus qj ronts.quare non potius oiffinif a
ferini qj a rone.dT pieterea aia Dieif rationalis.? om/
ne ronale eft aial.ergo aia videf efie animal. CT 3tem
querif fim quem modum aia otffereter oicif efie ratio/
naliszbomo.C^tem cu? Dieif particeps ronis.? par/
Itcipare eft parte? capere ex modo loquedi. videf relin
qui 3? altgd ronis fit extra aiam.£t ad boc fequitnr ou/
plex incouenies.f.q? aliquid inanimatus fit ronale.? 3»
ronale non fit ultima oifferetia coftitutiua alicuius aia/
ti.Ci!k’riorea eunt Dieif ronis capax z capacitas Debe
tur ptineti.cotiiiere atit eft foiuie. videf ex modo loque
di relinqui 31 ratio fit materialis ad afam que non pue/
nit fed eft oifferetia ultima in Diffinitione etus.ftTSo/
lutio oicedum ad pmum 3? fenfus non vno modo pue
nitaiatis.quedam enim babet fenfus plures z quedam
fenfus paudores.lftatio aiit vniuoee Dicta tm vno mo/
dopuenit aiatis I5 peraltum modii puentat no aiatis.?
Ideo aia potius oiffinif jt ronali q? a fefititto.CT 2fd ali
ud oicedu 37 aia Dieif renalis no a di ia que Diuidtt aial
ficut patet ex fupdictis fed a virtute z potettaTua que o5
ro.£texbocpatetfolbad feques.CiJSd aliud oicedu?
31 ro ouob° modis oicif ut fup bitum eft in qone Dean
gelis.f.ro que eft in vmbia intdligetie ficut Dicit 'Pfaac
in lt° oe oiffinitionib0,? ro que eft lunie intelligetie pii
mo mo eft in botbus.i0 mo in angelis.TRo aut per £>us
z pofterius fic eft oicta.vn modus loquedi augYnnuit
91 in omni mo Dicta ro efl aia.C’21^ ultmaut Dicedti 3?
ficut patebit iterius aia pfiderata iutotalitate potetiara
fuaru eft totii ptatiuii vniesinfe ptes que fut potetie fpa
les.boc aiitmo ipfa eft ut foima? ptes eius ut males.-s
biic modii loquedi tnmtjfiernardus in fua Dtffinitioe,
(U©e Diffinitione ©amafceniCJtrum aia fit fubftatia
viues z quo oicif limplex z intellectualis,
d £inde queritur Diffinite
one in fpeciali Dam.qtie plura alijs pttnet. £t
videf f>° 37 aia no fit fuba viues.oicit enim pBs tn !t°oe
aia, videf tn panete z oifpofito actiuoiz inee a«°. S5 aia
eft actiua vite z vita eft actus etus.ergo vita erit in patie
te z Difponete.boc aut eft coipus aiatum.ergo vita erit
in coipe aiato.fed in quocuqj eft vita ut act° illud eft w
ues ^ppiie.g coipus eft viues ^piie z no aia.CTJtem il
lud eftppiie albefcesin quo rectpif albedo ut tn fubo-z
fic oe alijs foimis adueniettbus.g illud erit^ppiie viues
in quo eft vita ut in fbo.fed boc eft coipus z no aia g zc ,
pbus oieit im° oeaia.qtvita di ut intellect0?
fenfus z motus z flatus fim locum adbuc fim augmetuj
z oetrimetum z altmetum eft .g illa ,pptie vtuut in qbus
infunt buiufmodi ut motus.fed aia Dieif ut f>nm z caufa
l?ou ut caufata aut ut motus tnfunt bec coipibus aiatis.
ergo utf>ue.CE3em obijcif oe eo qd oicif fimpx.ntbil
enim qd bet multa ut ptes eft fimpYaia babet multa ut
ptes ficut fupponif in bacipfa Diffinitione qn oicif 37 in
tellectus eft pars fui purifftma ergo no fimp^CT jtem
querif qre oicif incoipalibus oculis fim ,pptiam nam i
uifibilis.ficut enim eft inuifibilisfim x>piiam nam ita i
audtbtle? ita oe ceteris fenfibus.|TiP>Jrierea boc qd
Dicit immoitalis no omni aie puentt.aie enim plataruj
?biutor mortunf in ipfiscoipsbus.CLj^fti oe boc qd
Dicit intellectualis.magis emin videf effe oifferetia an/
geli urfup in Diffinitione angeli eft oilpiuattiC* Jtoni
per boc qb oixit eam effe mutfibilem fatis ofteditea5ef
fe infigurabile? z ita inutiliter videf addi, dfiieterea
cum oicif vite z augmecationis fenfus z generatiots tri
butiuuj.quertf qre omittat intellectu ? ronem,
terea querif eum giiatio opus fit uegetabilis ficut z au/
gmetatio qre inter augmetu ? gnationem ponit fenfum
cum fenfus naltter fit poft opa uegetabtlis.CJll^^triea
qre omittif nutritiua cum ilia etiam fit pare uegetabilis
(t”3tem qre Dicit otganteo utes coipe.plate enim non
vtdenf bereoigana fim fiSmp.Oiganum enim eft me/
bium oifftmile in ptibus.ptes aut piate vident ee fimi/
les fi Diuidanf.^^^111 oe boc 37 oieit non bns
aliud pter feipfam intellectum fed etiam ptem fui purif
fimam.videf enim implicare oppofita in locutione.qi fi
babet intellectum ut partem tuc babet eum ut aliud pie
ter fripfam.C^m quare oicif boc potius ce intelle/
ctu qj oe fenfu uel uegetattuo cum quodltbettftoru? fit
pars afe,C[J3tem quare Dicit bac partem purifftma cu?
quelibetpars eius fitidonea.iETQItimo querif penes
gd accipianf Diffinitiones fanaos.CTSolutio Dicedui
ad £>mum fim Diftinctionem 2f^:in i°oe ata.q; quo vi
uimus oicif oup* ficut quo (cim^z quo fanamur,£luo
enim fctm° eft fcia z aia: fed fda ut caufa z pnm z toima,
aia aut ut fbm z potetia.Sifr fanitate fanamur ut toima
fed tborace uel pede ut potetia fubiectoata z quo vtui/
Bebomine
«nus&k(foupre^r.arautwufa«^ndp{um.co:pu6au/
lem ut potetia z fubiectu.GTSed notadum cp moto: z
cauta Duplicem fui,pprtetate mtiuit in fubtecui z mobi>
teXillam que libi ineft z illam que libi no ineft.que no
libi ineft eft motus.moto: enim prius in ordine immo'
bilis ert.que autej fibi ineft otctf ut eife z actus. mobile
enim babet ut efle z actum a motore quo?: utruqj coue
nit motori «fic aia influit vitam -rlenlum. Umere eni5
( m pbiloropbum viuetibus eft efle «fentire fentiend'
bus eft efle.j£t per boc patet folurio ad trta pma.GT 3d
aliud oicedum gp anima non oicif iimpleje a puu Jtioue
oie compolitioius ut patebitfed aquatione quautatis
copofitionis tm uel eius que non elt line illa.C&d ali
ud oicedum cp quedam percipiunt folo vtfu z non alto
fenfuutaftra.fed mbilpcipif aliquo iftorum fenfuum
qoetiam vifu fit perceptibilem ideo vifus pucipalio: eft
quoad obtecta qj aliqs aliorum fenfuum ut oicu pipilo
fopbus in fmcipio metbace.ma]t:ime enim altorum feu
fuum Diligit qui eft per oculos nonfolum ut agamus:
fed ut nibilsebetes agere ipfum videre oeiideramus
preoibus ut oicutalij.£aufa autem eft qm majeune %
cit nos cognofcere btc feu fum-r multas oiffereuas ofte
dtt.*f>er bocigif epaia eft inutfibilie fuppomf etiam q?
fit tnfenlibilis per altos fenfus.nibilominus tame que'
dam peipiunf fpecie ppria fenfibili ut qualitates fenfi'
biles.sQueda5 aut fpecie que eft in ipfis ut fubtecto ♦ ut
fube que lutu fubiecta fennbiltum qualitatum. Quedl
#o nec fic nec illo modo fed per fpeaem fui motus ca'
dunt in fenfuum cognitionem spei illa peipiunf fube
cog a rone z boc modo pdpif natura a iez naiura moto
rum orbium.* boc innuit quado oicu Pm ,pp.iam natu
ram inuifibilis.GT &d aliud oicedum cp e>ama9oiffi'
nit btc bnctpaliter aiam bumanaj z illa eft immortalis.
2Id aliud oicedum q? aliter intellectuale cadit ui ra'
none aie z aliter in rone angeli ut oicu 2luica:q? buma
nue aut intellectus eft in oupltct potetia poflibilis aiv
gelicus aut in actu eft pfectus. vna aut potetia eft que eft
mfpofita z remota ab actu.ut potetia pueri ad edincadu
feribedum z mtlttadum qm nec edtficatoriam nec fciy
ptoriam nec militariam fcit nec inftr a earum coguofcu.
2flia potetia eft ,ppinqo: z aliquo modo oifponca ut
lis eft in tuuene qm artem qdem pdtetarum no fcit fed
lame inftr a earum coguofcit.fed poterie ifte funt in actu
quando nouit artes z pot agere fim eas quado vult nili
Impedtaf ejctrinfecus.Similitereftoe intellectu poflt'
bili in nobis ad fciettam.pmo cnij eft in potetia fola nec
babes fetettam nec cognofces terminos pncipioK.fcoo
eft in potetia babes iu fe cognitionem ^ucipto? per no
ticiam termino#.,0 effictf m actu per faeuas ipias.Jn'
lellectus aut angelicus tm eft in actum ita patet quomo
do aliter saliter intellectuale cadit moiffumtone aie z
angdi,GJ2fd aliud oicedum gp aia Pm fe eft actus toti'
«ssfimfuas partes eft actus partium co:pis.sq: par'
ies corporis oiuerltmodefiguranf.* otuerfitas figura'
rum in organis eft ppteroiuerfitatem potetiarum aie.
poflet aliqs credere eje boc cp partes aie oiuerfas babe'
ant figuras ficut Dicit Juliai ia berefism buic occurrit qft
Dicit infigurabilis. vnde infigurabilisreferf ad partes
cinuifibilis ad naturam ita neutruj fuprtuit.Ct Md ali
ud oicedum cp bac partem que eft ratio uel uuellecr’no>
tributi aiam corpori ut actus fpecialie organi utifra in
queftione oe intellectu erit manifeftu.alias aut potenti
as bn tribuit ei ut actus fpecialiu organo? s idcirco r 5'
nem s intellectu oteit ipfam babere partem qr min° oe
illis videbaf.CPSfd aliud oicedum q? generatio ineft
pllte ut finis a quo oiffinif s oenoiaf uegetabiUs,aliter
enim couenit fenfibili.butc enim couenit ut potentiam
qr fic oiuerfimode utriqj cd uenit ppera pomi poft utru
€Q .IT Md aliud oicedu m gp nutrmua fupponit in vita.
q: nutrire eft pmus actus Pm que oicif viuerc fn corpo
re aiato ut babef in %° oe aialtbus. tC Sd altud otcen'
dum gp piate babet organa. O.ganum euim^pueoe^
termiuaf ab actu ut oicit pbilofopbus in i° oe aia.licut
caput eft aialium fic radues funt piatarum . pgruit enij
inftra oicere oiuerfa s eadem opa. ifleceft boc uerii m
femp organa in ptesoilfuniles otuidanf qrneruus eft
organu virtutis motiue s fenfitiue.uec tn in partes oilTi
miles oiuidif .CT^fd aliud oicedum $ Pm pfjm partes
nec funt eedem cum fuo toto nec oiuerfe.non eni$ funt
in actu uifi per actu totius tame oifterut ab ipfo per na'
luram s litum boc mnuit ©ama9 cum oicit non aliud p
ter ipfam babes intellectu s tn intellectus oicit parte nec
ui ideo oicimus btc intellectus fit eje materia. 0ed fi
cut partes materiales oiftat perlitus ordinem in toto,
ita partes fptiales per ordme folum.CET&d aliud oice'
dum qi aia pm aliquas partes eft actus partiti corporis
ficui ipfa eft acius totius fim intellectum aut nonm ideo
pofiet aliqs oicere gp intellectus non eet pars eius ficut
otjcerutqdam errates in fcietia oe aiam bus obuiat per
talem modii loquedi.iU 2ld aliud oicedum qi inteile'
aus in actu fuo potetior eft ceteris potetys aie zgp non
mtfcet materie organorii cetere %o unmifcent.^L 2fd
uLimuj oicendii gp Diffinitio Buguftini no eft oata ntfi
oe aia bumanam tagit ea que coueniunt aie in fe s que
coueniut ei inquatum eft aia.Jn fe couenit et gp fit fub'
ftatia rouis particeps.^nquatum eft aia puentt ei rege'
re corpus. GT tBadein refptcit Diffinitio iRemigu nili gp
eft oe omni aia gnaliter.oiffmitio #o n3ernardi eft oe
anima bumana tm per eade s addit £mii actu quem ba
bet aia in corpus qui eft vmtficare.G, ©iffmuto autem
Bamafceni eft oe aia bumana tm s refpicit ea que pue'
nuit aie m fem inquatu eft aiam tlgit tam acui pmuj q?
cofequetes quos babet aia in corpus.
GTO-uomodo anima mouet corpus an.f.moueat coi'
pus immobilis manens.
c i0irfequenter tracta*
funt Diffinitiones pbilofopbo». oicit eni5
to gp aia eft fubilatia incorporea moues corpus. Sene'
ca autem oicu q? aia eft fpus intellectualis ad babitudi'
nem in fe s in corpore orduiatus.Jn li° i° oe motu cor'
dis fic otffmif .Suima eft fubftsnua incorporea illumi
nationum qiiefumaf>0.Gr£luia B^:s fequemes
ipfum aliter oiffinuit aiam ,ppter boc prius oifputef oe
ipfis z poftea ponanf Diffinitiones fue.iTtrca ^maj ^o
Diffinitionem "Jb Ia tonis oe boc gp oicif fubftatia incor'
porea fupra oifputatum eft.iQueraf ergo per quem mo
dum moueat corpus. 2f ui enim mouet ipfum cum ipfa
fn immobilis.aut cuj z ipfa moueaf .t£t Halato vtdef 4?
bare gp non £mo modo.fupponit enim ficut oictt pbilo
fopbusinpumooeaia bocqboes fupponebit fcilicet
ntbil mouere z gp ipfum non moueaf .cum igtf aia mo'
neat z ipfa mouebtf.G3em ntbil oatqd nobabet.fed
aia oat motum corpon.ergo babetipfu5.qutcqd autem
babet motum mouef ergo aia mouef.C Jtem motus
eft ,pp:ietas que eft in mobili a motore.fi igtf bec ppne
tas elt a motore etfluitab ipfo motore in mobile. Mmc
quid aut effluit ab aliquo eft in ipfo^rgo motus erit m
motore.-z ita cum aia fit motor motus erit in ipfa z fic p
cofeques mouebif .G7 ibreterea videmus aiam gaude
re trirtari-z cofidere z fperare z mifereri.que oia motus
efle videnf ergo mouef.GTJtem pbilofopbus oicit in
20 oe aia cum non fit fimplejeq? potetia oicif fic, i.ut ages
fed aliud miq}.fieutft oieamus puerum polle militare
aliud autem ficut in ecate ejriftecem.fic z fenfitiuu5 fe ba
bet vnde oicif q? prima mutatio fenfitiuf agnatione eft
boc eft a fenfibilt generate feufumfim actu.ficut aut eft
in fenfu ita eft in intellectu ad fpectes inteliigibiles . er'
n 4
Scctidc partio fume
00 videf q> aia fi m fenfam * fi m intellectu? mouef mo/
tu alterationie fed non motu fim locum videf q? poflit
moueri fim locum.imnus enim videf cp motus localis
puemat magis fimpltci q? aia lit.fed puenit ergo * ani/
me.tClb fto pueniar #batum eft fupia in queflione oe
angelis qui pbatl funt moueri fi m locum.CT Sed con
ira boc funt multe rones pofue a pBis lic.oupliciter eni?
Dicifaliqd moueri fcilicet fim fe * fim accides . per acci-'
des quadoaliqd mouef motu eius tn quo efl* nomo
tu .ppjio ut albedo in re alba * nauta in nauM&erfe aut
mouef quado mouef motu ,ppiio*eft fubiectum mo/
tus. cum igif aia oicif moueri non pot intelligi per acci
dens moueri qi illo motu moucref a coipore * no m o>
ueref coipus.ergo intelligif pfe moueri.Sed Dicit pbi
lofopbusinfine tertij topt^mplius autem in qbus
efl aut fpecte aut numero Determinare pfpiciendum eft
fi in mitlo borum eft cjtuoi.igif cum fuit fpectes motus
aut inouetur fim Duas.aut fim plures ♦ aut fim vnam , *
quicqd bo£ Detur cum omne mobile tale Iit in loco feq
turcp aia Itcin loco.ergoaia eft coipue.(i7 2Impliu$ qc
quid mouef natura pter folii celti mouef etia violentia»
aia aut mouef natura ad alique locii * in eode qefeit na
turaltter * ad oppolitu loeu mouef violenter.* qefeit in
tpfo violeter.ergo fim boc aia moueref ad alique loeu?
violeter * qefceret tn eodem violeter * ad oppolitu mo
ueref naturaliter qskidiculofiim eft qi Dicit pBus qua/
les violeti motus aie erut-zqetes nec fingere uolettbus
facile elt reddere.GT2lmpltus quicqd mouef ad loeu?
mouef a furfunt ad oeotlanuuel a ceotfum ad furfum
uei ad medui iter bec.Si aut oefur fu? mouef erit ignis
ft a oeoifu? erit terra li ad mediti erit aq uel
piius li Dicaf cp mouef motu quo mouef coipus tn con
uertentibu$.erit uerum Dicere q? quociiqj motu mouef
coipus mouef * aia.aut ergo pfe aut per acciis.non per
accides cum motus ponaf ciffinitiuuaie.Si aut perfe
mouef * co:p° mouef localiter.ergo polfibile elt cp aia
exeat a fuo coipore *uadat ad aliud coipus (icut coipus
exit oe vno loco z uadit in altum.CT&inplius cum no
intret in coipus nili ficut in locum % locus eius inueni/
atur in coipore moituo pot intrare in coipus monitum
ficut in locum.* ita quando atiqb aial moituum elt pot
aia que £us fuit in loco uel alia redire ad illud coipus z
ad boc fequeref oia aialia moitua polle refurgere quod
elt bereiis mauicbeog % l^tbagore.CJ^mpli^omne
mouee eentialiter Dittinctu elt a mobili ut #batu? elt in
pneiptofeptimi* in S^pBi^.ergo fi aia mouet feipfam
z mouef ipfa eentialiter oiltincta erit a feipfa q5 falfum
elt.fFifrrierea qdam pBi Dierum aiam mouere eov
pus in eo cp aia mouef ficut Democritus % Eeuci ppus.
Democritus aut Dixit aiam efle calore igneum rone fu/
mes ep calore naturali.* bec elt que mouet coipus.uo/
luit enim cp fuba meet ex atbomis fpericis igneis ut
ab ipfa indiuifibilitate atbomor baberet incoiporeitate
c a rotiiditate mobilitatem* ab ignettate calorem *le/
imatem.lLeucippus aut Dixit aiam efle frigus teperatu?
refpirationis.per refpirationem aute attrabunf atbomt
fperici qui funt oe fubftatia aie * codenfanf in coipori/
bus aiaus * #btbenf exire qui iam intro funt.vnde vi'
deinus cp refpiratio elt viuedi terminus.Sed utrunq?
(032 impiobaf pluribus ronibus.Si enim boc eflet ue/
rum cp atbomus eet caufa motus aie cum atbomos no
ptingat qefcere etiam (i Iit tranqllitas nimia no ptinget
aiam qefcere q5 videmus efle falfum.JIti tn 4?bant ro/
nem fua per ftmtle.*P>btlofopbus enim qdam oe fequa
cibus eo£ comediarum iDidafcalus refert Dedalum fe
cille ligneam Itatuam mobile effundetem argetii viuu?
#pter boc q? argetum viuu non poiTet qefcere in Itatua
ftatua mouebaf fle Dicebat illi aiam eepftatem ejcatbo/
inis fpericis *qino poterat qefcere * fle coipus moue/
ri motu fuo.lCdato aut Dicebat aiam mouere coipus#/
pter boc q> coplejca elt ad ipfum fim armontacos nume
ros.ponebat enim aiam numeruee idearum quarudi
ejcqbus ipfa armenia coponif vnde oia que facit* fu/
Itinet infunt ei flm armoniam illor numero^.* ficut cre
atoi a fcneipio vnum circulu fecit in celo.* ex illo circu/
Io accepit per Diuilionem aliu? circulu.f.?odiacum qui
elt circulus obliquus.^mus aut circulus celi elt rectus
fub circulo #0 obliquo accipit alios circulos repte : qui
circuli feptem planetarum * in motu fuo fequunf circu
lum obliquum.ita aia oefcedes De celo a creatore fcmii
afpectum rectum intelligettefue reflexi t tn circulum *
fub circulo illo per Diuilionem accepit alium circulu? *
fub illo alio feptem altos tatiqj eflent celi motus aie mo
tus.* illis motibus mouet cotpue.(T Sed ptra boc fic
obijcif.Sutboc q i> oicliblatoitelligif metbapbo£e.aut
flm ueritate ficut uerba fonat metbapboce.aut dico cp fi/
cut in celo iueniunf duo circuli magni ita in anima po>
tentia recoidatiua fm fuam pinam generationem elt a
rebus extra * trafeudo per memoriam reuertif in rem.
* ita actus recoidatiue quafl in re extra cocludit circulu.
appetitus autem motus ab intellectu piactico fine fama
fla facit arcutum.funo enim mouef intellectus ab ap/
petibiliqdmouetappetitum*ille ulterius virtutes af/
fixas oiganis que ulterius mouet oigana in rem oefide
ratam * fle in appetitu iterum eodudif circulus.CT Si
militer fim pftm in qnque fenfibus ^mo egredif virtus
ab aia * coiungtf fenlibili * refert fpcciem eius ad ani/
mam * fle in aia qnque fenfus cocludunt qnque circu/
los.Similiter alti duo circuli concludunf tn anima per
motus fenfus comunis * fautafie.Si inquatunt fic me
lbapboceintelltgif tue videf llblato icide in duo peccata
#blematuni.f.qt metif * trafgredif politam locutione,
nam etiam mentietes qui qb non inert alicui inefleDi/
cum peccat.* qui extraneis noibus res appellat ut pia/
tauum boiem.tranfgredtunf enim politam nominatio
nem ficut Ifrlato uocat boiem arborem trafuerfam.iQd
autem metiaf patet ex boc q? motus fenfuum eft flm Di
rectum magis q? flm circulum.CT3ta enim #baf cp v»
demus intus fufeipietes nibil extra mittetes.* fimiliter
audimus *olfacimus,irafgredientt autem politam Io/
cutionem cotingit no pofl*e terminari pofitionem fuam
ronibus.3:i ronibus enim utimur noibus ut plures *
fic uon utif eis metbac<v aftrues poitem.CJ Si aute? in
lelligaf flm fenfus uerborum tuc funt cotra eum rones
3l^:quarum ^ma eft.Sctus funt piius potetys * pii/
mi flm rationem * obiecta actibus.ergo ficut obiecta in
tel lectibus ita eft actus intelligedi * virtus fim obiectu?
vnum uel plura. £t fi efl vnum erit impartibile ficut elt
vnltas * tuc actus eritimpartibilis * viri0 fimiliter.nui/
lum autem impartibile elt coti ituum circulare.ergo iti/
tellectus non elt circularis. <5t Ito funt plura tunc funt
ut Difcreta.Difcreta aute funt per negationem cotinui fi/
cm Dicit pBus.q? numerum cognofcimus ex negatione
cotinui * fic iterum intellectus non erit cotinuus circu/
laris.lIT^mplius oato cp fit circularis queraf cum iti'
celligibile trafit in ipfum utrum trafit in ipfum tangedo
partes circuli uel non.Si tlgendo.ergo trafit tagendo
partes que fimt pueta. qi puncta Dicunf partes cotinui a
iWatone.Sut tagendo partes babetes magnitudinem*
0i pmo modo cum pueta fint infinita in circulo * in q/
libet parte circuli feqtur qrin infinito tepore non tranli
bit.nec aliquam partem eius * fic nunq? coplebif intel
lectus alicuius intelligibilis qd falfum efl.0i enim tan
git partes babetes magnitudinem aut ille partes fumu
tur ut rone ide.aut ut magnitudine ide?.Dico aut rone
idem qi vnaqueq; bet rone ptinui ut Dicit pBus in ^itct/
pio oe celo * mtldo.qb efl fepabile in res fufeipietes Di
uifioue receptione que efl femp.magnitudiue aut Dico
Be bomine *»
partes equales ut Dicit pBue in 40 metba" . qj idem ia
quiritate eqle eil.f.cp queltbet Iit oimtdia uel ja uel 4X
St pco eu ille partes fint infinite in circulo.* in infinitii
oiuifibilee fequif idem q> fnis.f.q? intelligtbtlenunqs
tranftbit intellectu nec aliqui parte ipfius mtelligibilis
Si #0 1° modo tuc fequif qmelligibile multoties tigit
ptes iplius intellectus.* ponamus q? ille fiiu oece tunc
iit tactu vnius oecime intelligef Decima pars i mellea0
* in tactu alterius altera oecima * ftc oe alys quod talfu;
eri q: totus fimul intelligif.Si #0 oicaf q> fufftcit actus
partiu* parris alicuius tunc fequif inutiliter poni tntel
lectu efle circulare.CCIkieterea tlia pars que tangi? aut
cfi partibtlis aut impartibilis.fi parabilis fed parabilis
non tangi? in parribili.ergo cti quedl iutelligibilia lint
impribiita intellecfno tangi? ab illis * fic no ttelligun?
Illa.iSb aut tntelligibilia fint tm parabilia oki? in j°oe
aia.Jirdiuifibiliu mtelligentia in bis eri circa que no eri
falfurn.pba? pa. Oia intelligibilia indiuilibilia funt q:
alr ire? in ifioitu; ut oicit £ollectanus.Si aut rit tpartp
bile tuc per eande rone no tlge? a partibtli intelligibtU
ficut eri itelligibile coplejcu * copofitti * ftc talia no itel'
ligun? ab ipfo quod falfum eri.Si #0 oicaf q? no fufff
cit partiu tactus no enim eri ibi uerus tactus fed uri fimi
litudo circulationis que eri mot° circuli.GT £otra obij/
cit prius ftc nulla circulatio bet principiu * fine ut termi'
nos fed ois uelligetia bet principiu * fine.ergo nulla in
telligentia eri circulatio uel fimilis ctrculatiom;f>ma ba
rum ,pba? ejc Diffinitione. j£ft enim circulus figura vna
linea pteta in fe no bris pitctpttl * fines ut terminos . **
.pba? infpiciedo in ptesintelligentte/Jmelligentia enis
cri coplejci uel incoplejci fi eri fpecuIatiua.Si aiit eri p:a
ctica.cum ois pzajcis fit alterius caufa.f.opia.Sf ntelltge/
tia piactica terminabt? ad opus ut ad fine * non regirat
in feipfam.Si aiit eri fpeculatiua icoplejw? aut illud eri
Jriffuutu uel Diffinies.* fi oiffinitu tunc Determinabitur
imelligentia ad Diffinitione ipfius . Si eri Diffinies tuc
Hat in ipfo ut in fine * termino.Si aute intelligentta eri
fpeculatiua copofito? * riat in coctone que cocfo uf eri
abfoluteita q? eripfa no .pcedif ulterius ad aliud ,pbl/
jdum.uel eri cocfo lic jpbata qb eri pnm fequetie fillogtf
mi que riabxt in cdcfone fua * fic patet cp femp riat itel'
ligentta * no regirat in pnm vn incipit/alr enis ^ucipia
jpbarenf per pclonem ficut fit ecouerfo cum igi? ftet in
termino fuo queltbet tntelligetia no bebit fiFitudiue ad
circulus.Jtem circulus no babet reuolutione vnam uri
fed multas ergo fi effet intelligibile uoluif in intellectu
litin drculo.itellect9 multoties redit fup ide itelligibile
qb tri videmus no efle neceflariu. CT impluis eri cus
imelligentia in tactu fit pars beatitudinis aie magis aflt
milabi? quieti qj motui.* fi fic 110 mouetur circulariter.
CTSmplius natura in oibus facit qb melfeft.cu; igi?
Bie fit melius quiefcere q; moueri eo cp bocpzopinqui
iis eri beatitudinieritamma magis tmobtlisqsmota.
CT ampli0 in quociiqj eri mot° fim nam * perfe in illo
cri maniferia caufa mof.qz quitu eri graue uel leue uel
aptu ferri circa mediuni.3n aia aut nulla caufa maiiite'
fla eri quare mouea? aia incozpore « ergo fi moue? aia
in coipore boc erit pter nam eius.i&uicqd aiit ineft ali/
cui pter nam inducit labores * penaiergo aia laborat *
pena babet eo q? fit in coipore.* ita opoztebit eam fuge
re coipus pzopzium * no manere in ipfo qb falfum eri.
•fuerutatitquida qui oijcerutaiam efle numeru feipfas
mouetem * ptim puenietes cum l&latone eo.f.cppone
bltipfam mouere feipa; * ptim cii t>Ytl?agora foemo
crito * Xeuc^ll^bilippodlSYtbagoras aut ponebat aias
efle numeru ejc primis vilitatibus copofuu,Bemo0auc
* Eeuc0 * lE^bilippus Dicebat aiam ee numeru atbomo
rus fperico?.fed Differebat in boc q? ©emo°* *jhbU°m
cebam eam efle ejc atbomis igneis.Eeucippusponit ea
effe numerus atbomo? frigido? .ppter refpirationem.
Sed lfblato pofuit aiam effe numeru ejc tpa idea *f>rna
magnitudine * f>ma puitate copoftt! Oes irii pueniut
in boc q> mouet feipfam * ita effet numerus feipm mo/
ues qui in mouedo fe moueret coipus.fET Sed contra
boc funt ronespbi que ut melius itelligan? fiat talis Di
utfio.Si aut eri numerus cum numerus no fit mfi oup'
f. numerat9* numerls.f.quo numeramus.numeratus
ut puncto^ *idearii uel atbomo^ . numerans aute fine
quo numeramus ut aggregatio vnitatus.* fi boc modo
eri numerus numeras aut erit numer°potetia aut actu.
Si potetia tunc erit vnitas. CETSed cotra oe mouensz
motu fimul oiriabit foima * quatitote a feipfo.mouens
enim foima oiriabit a mobili motu aut omne quiritate
babet.ergo fi vnitas moue? a feipfa in vnitate duo erut
eflentiafr oiriatia a fe ut moues * motu* vnitas erit qjti
tatis cotinue * oiuifibilis qb falfum eri. CET amplius ii
vnitas accipia? mota tunc no potaccipi nifi in quito co
tinuo bns fitum * fic no Differt a puncto.qi utruqj effet
indmifibile politu in ptinuo . Sed fi talis vnitas ponaf
moueri riurus ille no faciet nifi longitudine fine lautu'
dine * fic aia fi eri vnitas fic mota motu fuo oe fe facit IU
ne!* fibec linea pona? moueri oe fe factet fupfkiem.z
fupficies coipus * fic aia erit iam bns potetiam * locum
* no poterit efle cu aliquo coipore i n eode loco . cus aia
in eode loco fit cum coipore aiato.Si #0 oicaf effe nu'
merus numeris qui eri acm numerus.fU -Cotra fic elt
in nuinero qui eri actu numerans q> in qualibet varia'
te addita uf ablata effici? alia fpes numeri.ergo aia fi eri
talis numerus oiuifa in quolibet atato erit alterius fpei
qb falfum eri qi videmus iu vua planta efle vna5 aiam
que planta fi ouridif in ouas erit in utraqj planta aia to
ta fimilis fpei * pualefcit titraq3 * germinat in fua parte
fi plaute? in terrl.Stfto cocedarm anima ert numerus
puncto^ uel atbomo? fperico^.fEXontra ifti piictiuel
trii atbomi pueuietes ntbil factui nili quam ad magnitu
dinem fi aligd faciiit.cu igi? pars magnitudinis ab aliq
magnitudinis pte fpecie no Differat fed materia tm . oe
aut rnoues * motum oifferiit fpecie tflud cortttutum ejc
atbomis illis no mouebit feipm.Si ^0 Dicatur qj pun
cta *atbomt beant oziam inter feqi vnum eri fwcipius
aliud mediu5*3,n finis* ita vnum moues * aliud mo/
tum*ita totum mouetfeiprn.CrCoirafiDiiafitpenes
principiu mediii * fine * ptinuo fufficit ad boc q? fit mo/
uens* motu.tunc ois magnitudo erit mouens * mota
cum in oi magnitudine ifta inuenian?.* ita ois magni/
tudo erit mouens fetpam qb eri falfum.CTSmplius fi
aia eri numerus atbomo? fiue puncto? qi ad piis no fa
cimus oria; inter atbomos * puncta. tunc tlle numerus
puncto? aut erit eiufde nae * fpeciei cu numero pueto?
ejc quo eri coipus fim eos.aut oiuerfe.Si primo tuc oia
coipora oigaiiica * no oiganica pftitueren? ev quodam
numero puncto? fim ipfos * ille numerus erit eiufdem
nae cum numero ate.tunc oia coiporea taj oiganica 95
no oiganica erunt aiata.Sifcbo iriocum numerusaie
fit in numero eoiporis aiati aut erit 111 eodej loco aut in
Diuerfo.no in oiuerfo qi vnum (ndiuiftbile no ejedudit
aliud a loco fuo.Si aut in eodem ergo qua rone no ejc/
eludit indiuifibilitate fui eoiporis eadem rone no ejcdu
dit numeru puncto? indiuifibiliti alterius aie * alterius
coiporis.ergo infinite aie * infinita coipora pnt ee in eo
dem loco.^JSmpltusfupponaf cp punctus a quanto
per oiuifione * coiruptione no poflit fepari.^nde fic ar
gut? nullus numerus puncto? per quin coiruprionem
fepaf ab ipfo fim effe ita cp no iniit ei . ois aia ita fepaf a
coipore per coiruptione eoiporis qb non eri in ipfo fm
effe.ergo nulla aia eri numerus pueto?.^ Smplius fi
aia eri vnitas atbomo? fperico? cum ejc talibus no pfti
tua? nifi coipus erit anima coipus.* cu ipfa cu; fuo coi/
Secttde partis fume
pore ftt in eodem loco erunt ouo cozpora in eode5 loco
qb eft tmpoflibile.St aut eft numerus puuctojz.aut eft
numerus potettalis qui eft vnus puctus ? ftc in vno co:
pore aiato fu m multe aie firn oiuerfas partes.aut eft nu
merus actualis.? fi ille eiufde roms eft CU5 numero coy
poris tunc oia cozpora er ut aiata.*5i aut eft alterius rd'
nts tunc aliquos numeros cozpos? ataruj no excludet
a loco fuo.? fic infinite aie ? coipora pnt elfe in eode Io
co.Si yo otcaf aia5 no mouere feipfam motufim loctl
fed alijs motibus.CJ -Cotra l?oc funt rones auicslic.aut
mouef aia motu gnationis aut co:ruptionis aut augme
ti aut Ditmnutioms aut alterationis.jffii enim funt tno
tus qui faciut mobile a feipfo uel fim to:ma (balem uel
0ccfitalem.Si motu gnationis tunc aia gnabit feipfam
ggnabif a feipfa qb no pot efie . £i eadtjro eft fi motu
cozruptionis mouef fim l?oc enim ejcigeref q? in quofi/
bet motu aialis beret aia altam aiam oifferetem uume^
ro a pcedcte.Si aut moueaf motu augmen uel otmiim
tionts.aut ergo mouef motu augmenti tm uel oiminu
nonis tm aut utroqj.iSt augmen tm tunc ejcigeref ap in
quolibet motu aialis efficeref aia maio: qj pzius fuerit.
*5i aut moueaf motu oiminutionis tm tunc efticeref ut
quolibet motu tali mino: qj pus . Si yo in utroqj tunc
qfiqj eet maio: qfiqj mino: que oia abfurda ? ridiculo^
fa fuur.Si aut mouet feipfam motu alteratiois.aut ergo
alterat feipfam ab boc acente quo o: aia.f.qt co:pus aiat
aut ab alio acente qb eft acquii itu? per oocirma uel per
afluetudtne. Si pmo mo nic feqmf cp poft motu no fit
aia q: qb alteratur ab aliquo acente poft alteratione no
retinet illb.Si febo mo tunc fi ante motu fuit ignorans
poft moni erit fetes.? iterum poft alium motu erit igno
rans ? cum muliones vno oie mouet feipfam multottes
vno oie erit ignora s ? fcies ? vitiofa ? vtrtuofa.qb cum
fit talium patet cp aia nullo mo mouet feipam:? ita non
mouet co:pus in eoe» ipfa moueaf ficut vtdebaf illato
oicere.Si fo:te cocedaf boc cotrariu5 videf ©ionyiius
©icere iu ltb° oe oi.iio.cap040,ubi oicit gp oiuinarti me
tiU3 fiue intelltgetiaru triplr eft mouerucirculartter qui
dem vmte fine pneipys interminabilibus illuminatio^
mbus pulcb:i ? bom boc eft qn per intellectu vniuntur
illuimuationib°qbusaccipiut fummepulcbzu ?fume
bonu fine omni rone pucipios illarii illummationus in
fummo bono ? fiue omni rone finis tunc eium mouef
a fummo bono per fummti bonu in fummu bonii.? ita
ab eode in idem fim circulu.indirectu eft moueri qn p>
«rediit ad fiibiecto? puidetiam recta oia trafeuutes.boc
eft qn fupio: angelus illuminat interiore uel bomtnem
uel augelii trafeundo tn reae que recta funt no egredte
do o;dine fupioris ad inferiore fim officiii ? ptatem iliu
tninadi. Oblique atit fiue reftejce qn uel^uidentes mi
lutsbntibus iegrefiibilr manet in idetitate circa caufa;
tdetitauspukbui?bonu indefinetercirca tbo?2 agetes
boc eft qn quafi q? ouo mot° funt libi fuccedentes.f.per
infulionej illuminationis ad inferiores minus bntes?
reductione eorudem in tdetitatem p:imaqm manet iit
egreftibilr agetes circa tbor pteplattots circa eam ideti^
tatis ois.que caufa eft fummti pulcbm ? fummti bonu.
cfgo videf cp cu5 itelligetie fic moueanf triplr q? aie fim
intellectu fic poflint moueri.CTJtem ibide aie mot° cir
cularis qdem eft ad feipam introitus ab ejeteriorib0. in
tellectualiu ipfius Obtutu vnifozmts uolutio ficut iu quo
dam circulo no errare ipfi largies ? a multis ejeterionb0
spfam puertes.q: pgregans pmum ad feipfaj oemde fi
cut vmtbmie facta vniens vmtiue vnitis virtutib0 ? ita
ad pulebui ? bonum manuduccs qbeft fup oia ejentia.?
vnum? idem? fine pneipio? itermmabtle.boceftqn
aia ue ntt a oeo in creaturas ? a creaturis in feipaj ut ma
gis bntem oe bonitatib°p:ime caufe.bet enim efie viue
re rbcinari intelligere per que magis appropinquat p:i
mo ut oicit Moenus fn.e.t.£t bae virtutes fuae intelle
duales vmtbzmiter iu circulo uoluit qn refert eas in pn
cipio vnde ejcieru t.bec enim puolutio tribuit ei non w
rare boc eft q> non erret inquiredo fim fnmmu bonuj.
q: pmo per gradus entium puertit eam in feipfam ? oe
inde fic vnifoanem ? pfo:me tactaj pmo magis ceteris.
U7 Jnquatu plures bonitates eius pticipat vnit ei per
copulatione virtutibus vnitiuis boc eft, angelis ad vml
pmu appzopinquitibus.q: angeli onr virtutes vnitiue
eo q; inferiores ad eide vnitate reducut. Mia autem fic
vmta virtutibus vnitiuis ulterius manuducif ad id qb
eft fup oia entia . q: nee bet ens coe cum aliis ? illud eit
vnu.q: in eo nullus eft numer^ptitl.? ide q: apud ipnt
nulla eft ttifinutatio nec viciftltudis obubzatio ? eft fine
pn° ? itermiabile q: icreatu manes in feli fdb^.fit no*
taqj bonitates pmecaufe que funt viue fentirerocinarl
iteliigein fupiorib0 creaturis ut in angelis? inaialib0
otir vmte.q: tu eis fut vnu ? onr vnitiue q: vniut ad p™
fim gradu nobilitatis nature.in ceteris aut onr ptite q:l
quodi eo^inuentt efie tifi.in quodiaut viuere fupee.
in quodi aut fentire fup bec ouo.^n nullo aut vniutur
oia ntfi in creatura que pticipare pot fummil bonu per
beantudiue. (Oblique aut mouef aia tnquantufim p:o
p:ietate fui oiumis illummaf cogitatibus no itellectua/
liter ? oilfufe ? ficut piunctis ? trifitioiubus pactiontb?
boc eft qn cognitione accipit oei non ti in vno fimplici
qbeft i juellect°pme fed imifeet fe alijs rocinido er illis
? oifFmiedo femp inqfitiones opationibus ronis tran'
feumib^per ea oe qbus rociuaf m oeu qfi oblique refle
ctendo.jndirectum aut qn no ad feipfam tngrelTa ? fin
gulari intellectualitate mota . boc enim eft ficut oin tn
quodi fim circulu fed ab bis que funt fim feipfam «pgre
dif ab ejrierioribus ficut a qbufdi fignis uariatis ? mul
tiplicatts ad fimplices fiirfum vuttas: agif pteplationes
boc eft motus rectus aie eft qnquide no recipit a oeo
a creatura ? in creaturi trifiens uadit in ipfam eje bis oi
busrelinquif qjaieintellectiue fitmouericirculariter
oblique? recte.^TSolb oicedum q? aia no mouef &\v
qua fpecte mot° ufjpbat pbi a^:? MmaMuepCoiu
ftabt^lpbarabius ? Xollectanus ? multi alij niles mo
uet aut co:p° ipfa ejens imobilis pfe.per acens aut mota
motu cozpts.q: ficut oicit pbus mouetib0 nobis mouee
tur ea que in nobis funt, j£t ideo oicit 2fug° q? aia eft in
cozpore ficut oeus eft tn mundo.q: ficut oeus imo ejens
cetera mouet ita q> non mouef perfe uel per accides.tta
aia mouet co:pus immobilis manes perfe mota m per
acens q: ficut m oibus oeficit a oeo ita virtus eius moti
ua oeficit a virtute Dtuina motiua.CPC>tcendu ergo ad
pinu <® fuppoittio "pia tonis talfa eft.Jn oieitim motu
necelR eft cp p:imii moties imobtle fit f m motu illum,
vnde aug^ui fine octaui fup geneftm ad Iram.per loeu
no mouef qb per loci fpatia no oiftedif.quicqd aut per
loci fpatia otftedif co:pus eliac per boc pns eft q» aia p
iocu moueri no putef fi co:pus efle no credimr.tETHdi
aliud oicedu3 cp aliqd babetur ab aliquo multis modis
quo#DU0faciutad ^politu. vnus.f.licutfozma babefa
fbo ? fic motu bet id qb inouef.2flio mo fic effect9 a ci
dTtciete ? fic motus betur a motore i mobili ? fic no oat
qb no bet.<ET3d aliud oicedii q> mot°eft,pp:ietas que
effluit oe motore in mobile fed no(ppter boc optet cp fu
in motore ficut tu fubiecto fed ab ipfo influit ficut acau
fa efFtciete.CJSd aliud oicedum cp in talibus non mo
uef aia fed co:pus ut oicit piius in p°oe aia.Mia aute eft
in bis tm moues ? funt bec uerba eius oicere aiam ira/
fcibile eife ac fi oicat aiam tejrcre uel edificare.meli0 eu»
tb:te eft no oicere uel aiam imfieri uel oifcere autinteb
Itgere fed boiem per aiam. boc aut non tm motu iu illa
eje fite fed aliqn quide ufcj3 ad ipaj.alij ^o ab ipa ut fen
fus quide ab obtectis eft ad aiaj.remuufcetia jvo ab aia
Be bomine s4
utmotus qui firnt m fenfibus organie.GT 2Id aliud oi
cendum cp qjdiu aia eft in corpore nec babet motu? Io/
calem perfe cum aut exuta eft a corpore tunc oe ipfa w
def oicedum qo oe angelis Dictum eft fupra.C* Sd au
ctoritatee #o ©ionyfij ultimo inductas oicedu cp Dio
nyfiusfymboliceloquifreferens^prietatescorporales
in fpualia ? ideo oiftinguit motus itelligetie fi m nam in
telligibilium.vnde fup intelligibile illud qd eil fincipiil
«el medium ? finis intelligedi Dicit effe intellectum cir/
cularem ? boc tm eft oeus.S? fuper intelligibiiia illa in
quibus intelligetia in vno accipit pncipuiiu intelligedi
i aliud reflectitur oe illo alio in fimum ut in finem Dicit
motu5 oblique effe reflexu5,ficut qn uenimus a Deo in
creaturas pabillis reflectimur in Deuin.qu#o imelle/
ctus De creatura .pcedit in creaturas ? ftc Decurrit in oeti
oicif mofrectus.ipfe eni no loqtur nifi De intellectu Di/
sjino ftue fit bominis flue fit angeli? ille motus femper
bet Deum aut ut Ancipium aut ut medium aut ut finem
■z fic no excedif ejctra ifim.Hut bet eum ut fincipium ?
finem tm ? efle egredif in medio punges ad creaturas*
c cp linea egredies facit puctum in angulo reflexionis,
aut bet ipm ut finem tm? fic eft inter pucta Diuerfa mo/
tus rectus.no atlt pot eum bere ut principium tiij.q: ille
motus noeffet Diuinus qui finem poneret in creaturis
? bec etiam eft caufa quare non funt nifi tres motus in/
telligentieDiuine,
<TOtuareaia Dicit intellectus fpualis ? quomo in fe z
in corpore ad beatitudinem ordinaf.
* f0nfequentcr tra«^
funt relique Due Diffinitioes Senece ? 2fle
xadri in lib° De motu cotdis.^uare g oe fi*
bac.f.cp aia eft intellect0 fpualis ?c.quare.f.o: ttellectua
lis cuin aia magis beat per ronem Diffiniri ut Dicit 2fu
guftinus. CTJtem qb Dicit ad beatitudiue in fe ? in coi
pore ordinatus no videt efle uerum.qr ut oicit iBoeti4
beatitudo eft ftatus oium bono£ pgregatione perfect9.
qui ftatus no pot efle in corpore. 4C SiTr obycif cotra
fecudam De boc gp Dicit fcda relauone.querif enij quid
©icaf ibi fecuda relatio, St forte Dicaf cp angelifima re
latione?anima fecuda relatione pcipiuvidef non efle
«erum qr aie illuminabiles imediate funt a oeo ficut an
geli vnde pbus in fi°etbi0?,f eltcitatem finem? pfectio
ne ponim0 ubiqj ? oino.fi aut ita bonos Dicem0viuetiu
quibus extiterut uel ejciftut que Diu funt, bonos aut ita
boies ? angelos femp Dicimus ,£xboc accipit gpbo?
angelus receptibiles funt beatitudinis vna relatioe.bea
titudo aut eft fi m oefcefum illuminationu; a fimo in na
luram ronalem.CTlEbreterea cum aia fit quedam perfe
ctio corporis cuiufdam? no omo videt aia Debere Dit>
finiri in coparatione ad corpus fuum.? nulla baruj Dif/
finitionuj facit mettonem De corpore organico fim q> oj
ganieum nifi illa Dama,Od aiit boc fit incouenies pa/
let per pftm triplici rone.^eft qr oicit q? fim quafcunqj
Diffinitiones no cotingit cognofcere acentia boc eft pro
prias pafiioes Diffiniri fed neq j piecturari facile oe ifiis
manifeftum eft cp oyacc oicanf ? uane oes.per babitas
aut .pprie paffiones aie no pnt cognofci ficut modi fen/
tiedi ? imaginadi ? buiufmodi.ergo videf q> uane fut ?
tnfcedentes cum per ipfas no poflit includi pfecta fcien
lia oe aia.C" bec qua ponit©io°quida argumetl
turfolum Dicere quale qd aiafit.oe fufceptibiliautcor/
porenibil ad boc Determinatu eft tanqj ptinges fit fim
lkftbagof, fabulas qualibet aiam igredi qdlibet co:p°
videt aut vntlqbqjbere.ppriam forma ?fpem ? tangit
boc qd Tb ytbagoras Dixit qr aia bois intraret corp°bru/
ti ? rediret,? boc eft incouenies , qr fim nam vnaqueqj
materia bet Determinata forma ? fpem.CT fie ponit
Dices*0imile aliqui Dicut ficut fi aliquis Dicat tectorica
tibfcinesindui.oportefautartem uti organis, aiam aut
corpore.boc eft cp otffinietes aiam no factetes mettone
oe corpore peccaut.qr cum ars imitet nam ficut ars me
cbantca utif^prys organis ? inftris ut taber marrello z
incude ? no fcuto ? lanceaata quelibet aia bet fibi(ppriu
corpus.? qui no Dicut nam illius corporis faciunt ficut
illi qui Dicut artifice vnius artis iu ope fuo inducere ba
bitu alterius artis.ficut fi tibicines boceitmuficifiuel/
leiutibys canere indueret tectorica boc eft arte edifica
toria.CTSolb Dicendum q; ilte oue Diffinitiones Date
funt oe aiain coparatione ad optimu.?qr bocpcipitfi/
ne corpe ,ppter boc no faciiit mettone5 De corpe.^^fd
primu; ergo Diccdumqr aia exuta a corpe magis bebit
actus intelligetie mrdms.fifr in corpe magis attingit fe
licitatem per intellectu? qj per ronem.qr intellectus fim
plicior eit ig ro ? ideo cum illi pbi cofiderat aiam iu co/
paratione ad felicitatem Diffiniut eam potius per intelli
gibile per ronale.CLT 2ld aliud Dicedu? q; beatitudo
accipit iu via ? in patria pfecta ? impfecta.-jberfecta eft
illa que amputat ? penam ? culpa.? banc recipit aia fim
fe qu eft fepata.Jmpfecta eft illa que tollit culpa fed no
oem penam.? banc recipit in corpe ejcns-lBoe^aut oif/
finiuit beatitudinem fim qi eft in ultimo ? in optimo Ita
tu.Sed beatitudo que eft vie magis ^prie Dr felicitas
fim q? Dicit ptfus qi teltcitas eft actus aie qui eft fim vir/
tutem pfectam.CTHd aliud Diccdum cp iarelatio acci/
pff ibi pro cognitione Dei per fenfibilia bec enim cogni
lio eft aie nalts.£a’#o relatio acceptio eft cognitiots Dei
in ipfo oeo ? elt connalis angelo nec aia bebit eam nifi
exuta a corpe, CT^td ultimoicedurn qa petm effetin oif/
finitionibus illisticonderarefaiaa pdictispfiismcd/
paratione ad corpiis.iiunc atlt cofideraf ab eis ad btitu
dinem ordinata fim quem modii corpus elt magis im/
pedies qj .pmoues.? ideo p!3i ifti De qualitate corporis
no faciunt mentionem,
CTOe Diffinitionibus aie fim 2Tffc:£tf>mo querif utrii
aia fit actus corporis ? quomodo ? quare no Diffini/
tureffe ficut actus,
f0nfequeter acce^ds
c elt ad Diffinitioes 2l£:in qb°tria?fiderada
funt.OLuojr^meft De Difftnitioib^qs ponit.
tm quatr vna illarum fit pnmq<5> elt mediu in oeinoftrtf
tionc ? alie ut ?cl’o oemoftratioui6.jm fim quem modii
per Diffinitiones fuas cotingit cognofcere acentia aie.?
ita no eft DyacA? uana.CT -Circa jynquerunf tria.quorr:
^melt oe Diffinitione, i,,lDeoiffiimioe faciete coguofce/
re fubam eius fim q? ipfa eft ro corpis organtci.3moe oif
finitione facietecoguofcereaiam fim q> ipfa eft natura
corpis orgamci.lkonamus igif Diffinitione aie que po
nifiii i° oe aia in fm°ubt fic Dicit pl3us.2lia eft primus
act° corpis pbici potetiavita butis.buiufmoi aut elt qd
cuqj organicum.dT iaueratur ergo fimo quomo aia fit
actus.i°quomo prtmus.fquomo corpis pf3ici.4°quo/
modo poteria vitam bntts.s0 quomo bmot eft qdciiqj
organicum ? utrum bec fim o e Diffinitione.
„ B primum pzoce ditur fic.
©icit iftnca iu 6° oe nllibus.qiata eftpfectio
.pprta corpis pbtei ?c.ergo videf qi pfectio ? actus idej
funt.^ta eni? Dicit Cuarr.fup lib°oe aia.endelecbia eni
in greco actionem uel pfectionem fonat in latino.Sed
vtdef cp aia no fit pfectio. O is enim pfectio fundatur in
pfecto nec l?£t effe nifi in illo, ergo fi aia erit pfectio effe
fuum no bebit nifi i n corpe cuius elt pfectio.boc aut no
couenit aie.qr no puenit aie ronalt ergo male jponif oif
finitiuu? ipfiusaie.cri^obatiofimeeltexrone perfe
ctionis.pfectio enim elt alicutuspfeciio no aut nifi pfe
«i.? ita patet cp no bet effe nifi in illo fi fubale eft ei pfe/
0cc«dc partte Tume
ciionej effe.ficut enim pfectio fuMs cfHn cuius cadit
Difftmnonem.Crjfcm pljus tn n° mece.pnmo Dicit q>
fo:me que funi pfectionee nales ftrnul funi aq materia
nec pceduteam nec fequunftpe.it ergo aia fic eil perfe'
ctio nilis corpis videf qripfa fim fui partes fepabilis fit
s materia qdfalfuj efLlTlfeteterea qutcgd iBale eil ali
cuius fine ipo nd pet eife illiue.fed quicgd oiffmitiuuj
eil alicui0 H5aie eft illi.ergo fine eo no erit eife ipfius fed
©iffinitiuu; anime eil pfeciione corporis efle.ergo fine
eo no erat pfectio ipfius mea ita aia non erit nift pfectio
corporis.Si forte Dieeref cp poc no eil cdmtine oiuj aie
C”3te occurrit te jri5 3|feffic Dicecis.St aut altgd cornu
ne qd quide ert iu aia oportet oicere erit aia.Jtaqj actus
corporis pf3ici organict.HTIbreterea pfectio non videf
effe bene pofitu tn otffinittone.oicit enij 3utc“.q> que
da pfectio rei ei! eptrinfeca queda aut itrinfeca. jBjrtrin
feca ficui faber lignarius ei! pfectio oomus t nause/jn
trinfeca aut ficutforma Domus? naute.Sffrin s° mece
©tffingutf pfectil multis modts.ergo videf tn Diffinitio
ne aie no Debere pont nifi Determinatu* <ET Jte quicqd
cff oiffimuuuj alicuius puentt oi parti oifftnitt fim vna
©iffmiuones.ergo fi aia eil pfectio uel act° corpis.quelic
bet pars illius actus uel pfectio erit illius corpis.contra
rium cuius Dicit pbe in IfaXm iiuellec^nulltus corpis
d! actus.CTl^^terea Dicit pbus ubi uenaf tila Diffini
iioiiem per Diuifionem fic Dicimus effe quoddl genus
eo» que funt iffa pui° aut aliud qM copofitm fim mani
qb fini fe no pet poc aliqd.alteruj aut formi z fpem fim
qua iam Dicif poc altqd*! 3mqb ei! copofitii eje ipfs.£ft
aiit quide materia pot&ta.fpes aut endelecpia.f.act°*cu
igif aia fitn eus fit forma quare nd Dicit aia efl forma pri
ma corporis potius cp aia ei! actus pmus.CTlf^eterea
obijcit 0reg©°'tn %° cotra poc cp aia oicif eudelecpia uf
actus fine forma ficmulla fpes fepatim ef! fufceptitia co'
irario».aia fepatim fufcipit cotraria.crgo aia nd ef! fpes
uel actue.ueritae^me patet per iBoe"1 in lt°oe tri.-z ibi
©icit forme fttBm effe nd pntnd q> cetere forme a fepara
tis fuBtie acentibus funt ut pumanitas no ita acentia fu
fciptt in eo cp ipa eil $ tn eocp ma fibi fuba eftCTCleri
tas ie pabetur eje poc q> pabitus virtutum z fetarum fitr
aut z malartl Dffpdnum tn errore % vitio funt in aia per
fe pter poc cp fit in corpe.CT 1&:eterea cu in aia fit vis z
poteria queda que opaf tn organis corporis videref po
itus Debere Diffiniri per ronem virtutis uel potate qj p
nomen actiis.tnftreterea actus? pfectio pere videnf
quadam ortam.ftcutenim oislnotus mottef a mouete
ita actus ab agete videf effe.? Determinemus actum ad
effe z no ad oparttunc enim videf actus effe pfectu? di
eere.pfectio aut efl id a quo eil td licui cppffe inuit p!3us
in uerbo illo ubi Dicit cp forma eiliba fim quas materia
liue potata ef! poc aliqd.ergo videf q» actus non btt ep
ponaf per pfectione.jsSil enim actus effe qb efl a pfectio
ne in eo cp efl pfectuj.C* Ifreterea ondit 0rego° in x°
oe qd Diffinitur ab optimo fui Debet Diffiniri.St igif
aia Diffinit ab 3f£:oebet Diffiniri ab aia rdnali.ipe auf
©tfftnitab ifimo quod eil pars oegetabilis.CpClcritas
^me acciptf ab ipfo 2Tg?:m 2°De aia cp oia appellari a fi
ne tuflum eff.a quoaurponif nome ab eodem neceffe
efl oari ciffmmoiumqr Diffinitio eil ipfius note ut di/
citS^ttn top.Jdejentm eil ttotec &ifftnti,i5e4l70d
aut tpfc Diffiniat atam ab ata «egetabtlt patet tn pn0fcdi
©e aia ubi' uenaf Diffinitione gf a tftiusmebrt qd effpo
lecta vitam putis.vita atlt Dicimus fim alintetum augme
tuj« nutrimetum,|T3tem ntptl Dictum equoce oe fpe
ctebus alicuius eil oimnitiuti; ipfius a«u> equoce Dicif
©e uegetabtltfetifibtlt^ rottalfiergo non bn ponifoiffi
nitiuu; pme eil tn 6°top.i® aiit ejcpidfe
©ic 3Cuica in pt0q^reterea Dicit 0?eg°in fop
cndelecpia Dices nullo md edeordat cum pis qut qualita
rem eam Dicunergo videf cp ata fi nd eff actus q> fit qua
litas.CS^m 0rego° tu jc° Dicit cp fim a&toporiei qy
necg fine corpore fit aia vnqj neqj' corpus fine aia . boc
aiit iiicduenicm.CT “preterea poc idem videf per rone
queeuqj enim fe tnutcem oiffintitt vnu$ po?z no efl fine
alio aia z corpus fe muicein Diffiniut fim S&iergo vml
po» nd efl fine alio.qt aut corpus Diffiniat atam patet in
prepabita oiffmitione.q» #o ata corpus patet eje relatio/
ne relattuo».l5 enim corpus nd fit relatiuu trt organicus
cuius inqj organici ata eff actus Diffinit ad id cuius eli
organum.‘t ita neceffe eil utrtq? in utroriiq? ronibus uti
ut Dicit ‘f>or°.C7 Solo Dicedum ap fupra Determinatu
eff De angelis $ ibalis Dita anime z angeli eil in poc
aia inclinat ad corpus ut actue.angelus aut nd.0t ideo
fubale Dicimus aie effe cp fit actus corpis.Si tn attedif
*d qd efl aia tunc pdt cotrariari Duobus modisJ fim ee
quod pabet tn fe z fic nd piffinif tn coparattone ad co:/
pus uel fim coparattone ad corpus t fic Dtffiiitf* &t poc
protato d: ei accidere qr queda fpes anime pdt contra/
riari z effe fine corpe.gt ideo otctt 2futcitn 6°oe nalib'*
cp poc vnum m nd eil nome putus rei ejectus effentia
nec er pdtcamlto tn quo ^Unetur icum anima Diffini/
tur ficui Dtffimta effabafemd affirmatur effe eius nti!
fim q? efl prinm emanandi a fe affectiones que non funt
vnius modi z funt uoluntarie^ fic affirmatur effe eiu»
cypoc cp pabet aliqdacctdens.quod tamen accidens
«alet ad* cerUfkandunt eius effentiatu z ad eogtiofcen/
dum qd fit. £t oat Suicfimile Dices fortaffis enim tam
©tdtctmtis gp td qd moucf motore pabet ♦ tn nd fcimus
,ppter id effentia puius motoris qd fit.£t tntedit Huic:
<p ficut motor ouplr Diffinif.f.penes proprietatem pane
que eil moues.uel penes fua’effentta.3ta aia Dupliciter
pot Diffintrii.fim cp eff aia.i^ctus corpte z motor.! fim
tp eil iBa queda ptenta fim fetpfam tn pdicameto wbe.
CTBiceduj igif ad p,H! ad2mcp pfectio z actus fim £&
metatorem funt idem z fi aliqua pnt oriam illa tfra ofle/
def.GTad aliud Dicedum cp qtiedam forma eil que eil
pfectio iu natura que efltm foima.f ufta? non fubapfe
epis in fidicameto ficut funt forme fbaies elemetorus!
coipo» comtjcto^trft mtueraliu z forme qrfida coplep/
onatoriic funt forme uegetabiles !fefibtlesq>ndfunt
fube mfi q: offituut z faciut fubam tn brutis z in plantis
nec etiam perfe funt in pdtcamlto fube.^uedaaiitfoi
me funt fube utroq? md.no enim funt tm ufia fed etiam
itfiofis ut Dicit 30oe°in corneto fup pdicamema z ille fic
funt pfectionesqi fim effefubale ndfundanf tnpfecto*
CTHd td aut qd obijetf cp ro pfectionis eil ee in pfecto,
Dicedum cp poc uertq eil fim cp efl pfectto.fed nd opo:/
iet <y?umm fubilatie rei pficiats ut patet eje ppabtrts*
CpHd aliud Dicedum cp ibi 3ffe:acdpit atam rdnalem
fic Dices*3n qbufdam formis eil tmpofiibtle eas ee pie
ter niam.tn quibufdam #o nd.^bi gfa»St effata talis
©tfpdms no tota (5 ftellecfpoc eil intellectualis aia.tots
enim forte ipofftbile fp eil ut maneat poftcoipMjJSld
aliud Dicedum ut patet er pdtctts cp motori aptanf Due
Difftntrtdes.vna fim cp eil motorilta fim fua iBam #5 <»
perfe eil in pdtcamlto fube ut fpes pdieametj.! quicqd
eil Dtfftnttiut»^ eius poc md fine poc non pdt effe.! poc
ignoraucrut Cpemtiltus z Slejcader pbi.qutpp illud
«erbu Sia m cum corpore Dcllrut ot]rerut.fl7Sd aliud
©teedum q? otie rdnes funt quare nd oeterminafperfe
ctto.vna eff cp queda aia ut rdnalis fim quadam parfei
fui eil pfectio corporis ejctrinfeca ab e6A.no cdmijcta 01
gano corports.quedl aut eff ut intrtnfeca z organo pili
ita ut uegetabile fenfibile.! ideo cum ptectione effe fim
tirriiqj rnodu pueniat aie no Debuit i otffmtude ad alte/
ru? modorum oetermtiwrt.2a ro efl gp aia nd eil tm pfe
ctio corporis ut forma fed ut motor ! efficies opattones
niati corports.C Bd aliud Dicedum gp etisi ©uplejc eff
Oe bominc
r o quare melius Dicif actus uel pfectio qj forma.OLua'
rumvnaeftqi forma ,pp:ie fini nalem pbia? cftilla que
babet effe in !?ac materiae no eft fine ea. pfectio autem
quedam bene eft fine pfecto fim fuam fubam ficut nau'
ta ftije naui cum igif aia fim aliqua fui fpem fepef coue
«iit magis ei fim oe> fui partem Dici pfectione qjj forma.
$£za eft qr forma Dicit coparatione ad id qd remorifli'
mum eft a cdplemeto.boc eft ad ptatem materie . Ifoer'
fectio aut Dicit coparationes ad rem pfecta no tm in ma
teriafed in oibus queerigunfad pfectione rei.ficut Di'
cii pbus.pfectuj eft illud cui nif?i! oeeft. 0 % uic:q> pfe
ctio Dicit coparatione ad re5 pfecta e? qua emanat acens
qd pfectio eft refpectu fpeciei.* cujfic aia coparetur ad
corpus melius or pfectiocpforma.CT 2fd aliud oicedii
quelibet fpes aie eft actus corports.2lfa enim rona'
Iis bet in fe potetiam uegetabile * fenfibile fim quas ipa
eft actus corporis.licut enij trigonii eft in tetragono po
tetia * no per effe ^ppriti fic uegetatiuuj * fenfitiuuj funt
in ronali poteria no bntia efie fpei ronalis aie.no tame
oportet cp fi aia rona lis eft actus corporis gp quelibet po
tetia eius fit affijca organo.ideooicitpbus qjquafdam
partes aie nil?il ebibet fepari ,ppter boc gp nullius act°
corporis funt.boc eft nullius ptis corpis. f£t ideo alibi
Dicit cp oe intellectu aliaru eft qj oe uegetatiuo * fenfiti
uo.uegetabil’ eni aia ubi eft per fpej ibi eft.Sftr * fenfi
bilis ubi eft per fpem fim oes ptes piungif organo.05
ronalis in illo corpe cuius eft fpes no fim oes partes co
iungif organisXlegetatiuu; aut * fenfitiuuj no funt in
ronali ut fpes fed ut potetie.* boc infra jpbabtf z ejrpla'
nabif.vnde oe boc oecepti funt plurimt.quorr pm° eft
ipfe cometator Suerrots.qui Dicit cp bec Diffinitio per
prius z pofterius aptatur aie.qd patet no effe ueruj nili
Eonereuf in boie efie tres pfectiones qo eft impoflibi'
M&uiafim pfectiones Differut pfecta.vnde fi tres pfe'
ctiones eflenttn boie uegetatiua fenfibilis* ronalis no
eflet bomo vnus.CPfctf forea fim pBmboc no eetaia.
aia enim fim pbm eft vnies partes Diuerfas non Diuer
Ja in ptibus pluribus.£t ideo patet gp aia uegetabilis in
plantis pfectio eft corpis plantaria qua eft efie z ratio
piate z oparto eius.* per bac eide rone3 coem aia fenfi
bilis eft in brutis * aia ronalis in boie. £t fic patet qiDif
finitio grue per vni ronem puenit fpebus.OTo aute ne
cefie eft gp per eande oriam cotrabaf ita cp fit puertibilis
cuj qualibet fpecie.fic enim nunqg; Diffinitio gfiis parti
ciparef a fpebus.qr fic oporteret cp oiuerfaru fperu oria
eflet vna ultima pftitutiua qd eft impoflibile.HIijfto oi
periit pp uegetabile * fenfibile funt imediate pfectiones
corpis cui vniimf. fed ronalis eft pfectio mediata eo cp
no nifi mediatibus uegetabili * fenfibili piugif corpori
in bomie.Sed fi boc eflettunc oporteret cp illud a quo
oiffinif bomo.* q£> oat ei effe in fpem * ronem no eflet
Imediatus actus qd eft contra coem pbiam * ronem.qr
nibil eft ita immediatu rei ficut id a quo eft efie * perfe'
ctio ipfius.boc aut in boie no eft uegetabile neq3 fenfi'
bile fed ronale.CJSly aut magis oeltrates oijcerunt gp
ouplr aliqd eft pfectio alicuius.f.per ineffe ut actus.uel
per ineffe tm vnde uegetabilis * fenftbilis infunt ut act°
ronale aut ineft iterum ftare no pot qr illud qd
feft tm eft accns.Cnfrreterea q? aliqd fit pfectio rei fl? a
lis * no fit actus eiufde eft eidem puenire oppofita con
tradictorie.Ois enim pfectio ineft rei . aut igif ineft ut
actus fubalis aut ut acens. £ofiat aut q> no ut accns.er'
go ineft ut actus fu!3alis.£t ,ppter boc alij totum incon
uenies uolentes euadere ofterut ouplice effe intellectu
f.practicum* tbeoricu.lfcracticusauteftmoues in mo
ni ^ceffiuo.tbeoricus ^?o pteplatmus eftueritatis* io
cum motus .pcefliuus no eypleaf fine motu organoruj
videf ille uti corpe ficut organo * ee actus corpis buius.
ct Dicu t gp frn opus fuu;.f.oocedi * loquedi eft comoue
re lingua in interptatione uocuj. 3lter enim intellect*
qui tbeoricus eft nullius eft corpis actus.Sed .pbatur
boc nibil efie. £(k enim aliqui potentia actus corporis
eft bere fini in corporeo organo z Determinari ad aliud
ita cp no opaf ejrtra illud ficut vifus oetermiua? ad ner'
uurn opticii oculi * audit0 ad neruuj qui eypldif in car
tillagine auris iteri0.* fic oe alys.fic igif itellect°practic°
fi actus eft oportebit ipm bere fitu5 in neruis montis.g
cum ipfius fit accipe fpes * formas appetituum * opabi
lia; fim cp bmoi no accipiet aliquas uilt que funt oe na'
tura organi fui, ergo no oes accipiet . qr ipofiibile eft cp
rones 01115 opabiliu5 * appetituu5 equaliter accedit ad
eoplejcione illo# neruor.Si forte Dicaf ap practicus ftel
lectus no fic oicif actus.fed tm ideo Dicit actus qr utitur
corpore.£otra boc eft gp actus non eft perfectio rei nili
fit primus actus qui oat* facit efie.queadmodum Dicit
pBus qj ft oculus eflet aial vifus effet aia eius.Si igitur
intellectus practicus fit eius actus.boc no erit ab ufu fed
potius a Determinatione ad organu cui oat effe * fpem.
CP&rierea fi intellectus practicus utif corpe in moue/
do, ergo * tbeoricus in cognofcedo.non enim babet co
gnitione nalem qui non abftrabit a fenfibns.* ita tbeo/
rtcus er it actus corporis ficut * practicus. vnde oib°iftis
opinionibusimprobatis Aldus eft folbni ^me.CJSd
aliud patet fotb per pdicta.dJ 2ld aliud Dicedum cp eft
endelecbia fiue fpes que eft ufia tm.* becfim fe non pot
efie fu!5m accntiu5.* eft fpes fiue endelecbia que eft ufia
* ufiofis.* bec fim fe pot efie fubm accnfiu * talis eft aia
*itelliget(a.*bocignorauit0rego°m]co.CEr 2td aliud
Dicedum cp potetia ouobus modis eft oiffmita.f.actiua
* paffiua . 2lcttua enim eft j?nm trlfmutldi aliud fim qj
aliud.nbafiiua eft pnm trlfmutldi ab alio fim gpaliud.
ut o: in 5°mece.* vis fimilr oiiplejc eft fim eunde moduj
* uterqj modus puenitaiein partib0 fuisreft enim ipfa
fim fenfus * poflibtk) intellectu potetia * vis receptiua
que potetia oeterminaf pafiioifimnutritiul* gnatiul
uoluntate * quafdl alias eft ipfa potetia * vis actiua.cii
igif nomen potetie * vis fiue virtutis no puenilt aie per
vnurn modii fed equoce no poterat aia Diffiniri ab ipo.
£t bec eft ro 3(utc:tn 6°oe nalibus. 2flia poffet afiigna
ri ro eiufdem.q: potetia a forma uel ma caufat * peipue
potetia ad opa * ideo potetia uel vis fiue virtus eft oe co
iequettb0 effe.* ,ppter boc cii aia Diffiniaf bic uteftact0
proprius facies effe 110 poterat Diffiniri a noie potentie.
HTHd aliud Dicedum actus Duobus modis o: . vno
modo 02 fim ^prietatem nois.f.fim id cp actus eft ab ef
ficiete per motU5 * trlfmutatione mae * fic forma in na'
tura ultima d: actus * ad fintudinem etiam buius in ar
tifictatie 0: forma anificialis actus. Oicif etiam actus il
ludqdactu3eftaforma(nml*copofito.* boc eft effe.
primo ergo mo d: aia bic effe actus . feciidus modus tn
innuif in uerbo pBi ubi o: q? forma eft fim qua? eft boe
aliqd.CT^d aliud Dicendum cp 0rego°jnv° fupponit
quoddl falfu5.:H$£:euim in uerbo illo no querit .ppriu
uegetabile aie fed id qdpuenitaie fim fuuj genus a quo
ois aia pofftt Diffiniri.tale aut eft pnm qp eft uegetabile
boc enim eft in omiaia no autfenfibilis uel ronalis.^t
qd Dicit 2f|b:q) a fine fumende funt oiffmittoes * noia
ficintelligedii eftqjfumedafuntab ultimo ptectiuo qr
boc eft finis . fed boc aliter fumtfin giie fim nam giiis.
aliter in fpecie fim nam fpei.* cu bic Diffiniaf aia fim na
turi gnts no oebet a ronali Diffiniri . qr bec eft vna fua/
rum fperum.Cnr 2fd aliud patet fofo per pdicta.no er.15
bene ejeponit £ometator Dices actum fumi equiuoce,*
beceftroqr fumit ronale ut potentia no ut aiam.cu3tn
boc multum Differat ut infra .pbabif .£T 2fd aliud Dtce
dii q? 0rego° mjc°,fupponit boc ab S^rappe I
laret ibi actum fim genus fuu5«eft enim quida? actus ac
cidetalis * quida actus fubalis * gdam ufia tm * qutdaj
Scciide partis fame
«fia z ufiofis .t ifte ultimus Differt a qualitate accidetali
z fubali que eft oifferetia fimplr in quale pdicata.vnde
patet cp 0:ego° nijc°no fuffideter oiftinguit n ec P m in/
ictione a^.pcedtt.CC' 2Sd alt5 patet folo per pdtcta in
principio oe termina tioius.CT^M ultimoicedurn m aia
ut aia reterf ad coipus z ecouerfo.fed no aia ut eftTuba
pftituta in pdicameto.utpus l?abitu eft*! ideo no fequif
tpfm aliqua' fpem fui anima no fepef a cozpore.
iTUtruin anima fit actus primus cozporis.*! quid ucv
catur actus primus z quid fecundus.
, £cundo queritur quomo
aia fit actus primus *i accipianf ejcepla pbi que
funt feta % confiderare z fomnus z vigilia z figura enfie
z incidere, videf en«5 Pm illa ejcepla cp efle aetti pmuin
% impueniat omni fo:me tam fubali q5 accntali . z fic no
videf ipm elfe.ppjium a ie eo q» pueniat etiam l?is que
funt ejetra, genus eius.CTJtem trafcedetia coia que in/
«eniunf in fingulis no funtoe Diffinitione naii.oiffini
tiones enim nales Dantur uel per fozma z mam uel per
efficietem z mam ficut in 4° metb0?.eft Diffinitio oige/
ftioius.qzotgellto eft completio a naturali *i,ppzio calo
re er cdrraiaceub0 pafiiontbus.naturalis enim z$> pri*
calo: efficies eft z cotraiacentes palfiones ma.cum igif
in illa Diffinitione fint trafcedetia que tam bis que funt
in giie aie <53 bis que funt extra genus eius pueniut vi/
def ipfa eife oya cdz uana.CEJ^tem per ejcepla videf g>
actus fecudus qui elt opatio no femp infit.boc aut non
videf uerum De partibus aie. vita enim femp aia ifiuit.
z nutnmetum attrabedo altmetum atal otgeredo uel Di
ftribueudo per mebza z boc patet per uerba 2fuicrin 6°
©e nalibus ubi fic Dicit.virtus nutritiua ex virib0 aie ue
getabilis opaf omni tepore vite lingularis que DU3 per
maferit exerces fuas opatioesuegetabiliai aialiaerut
viua.cum aut oetuerint uegetabilia z aia lia no erunt vi
ua4I3cni frias pfiderare filr figura enfis s incidere
piiter fe i nuieem tpe.Jn aia aut peipue fim bunc actum
qui eft viuere efle piimu? actum z im actus in opatione
no videuf fe pfequi tpe fed fimul efie tpe.ergo videf no
efle fimilitudo.CLr *jb:eterea illa ejeepla que funtfomn®
z vigilantia nibil videnf ualere.utruq? enim bo? ut
baf in lib:o De fomno z vi gilia eft pafiio pfequens aial
jppter fenfibtle partem eius z ita neutro mo fifitudinent
bebit cum actu ^mo.(T3tem ibidem aia in aiali pzm**
elt oium opationum.cum ergo ifie modus fic febi act°.
videf aia ita efie fecudus actus ficut actus f>mus.C3c
actus f>mus z actus fecudus bnt ozd tnem inter fe.fi igif
fenfus eft fine co:pore actus funus no erit coipis.fi acf*
fecudus aie ronalis eft rdcinaris intelligere qui eft act*
fine coipore.ergo aia ronalis no erit funus actus co:pi$«
z fic co:pus bumanu no l?cbit aliquem actum f>mu? cu/
ius cotrariu fup:a .pbatum eft.Si %y Dicatur q? act°p:i-'
mus z fecudus no bfittale; ozdtnatione cp fi vuus fit cu
cozpore q> z alius.*! fi vnus fine cozpore cp z alt^CET CS
tra boc elt qb Dicit pfius in 160 ©e aialib°bqs uerbis qil
©patio fmcipio# fuerit cozpahs no pnt efie ilia f>na fine
co:pore.#bi gra . qm ambulatio nd pot ee fine pedib0.
jHjc boc accipif cp fi opatio cozpalis efi pnmopati5is erit
c o:poralis actus «r ecouerfo,C7lft«eterea ut Dicit p5us
fomnus eft imobilitas fenfuum queda.vigtltafto fenfa
lio queda eonldej.ergo videf cp aia |)ut eft £mus act4
fiteaufa {mobilitatis.*: boc eft contra oes pBos qui Diffi
niunt eam per motum fim loaim. CT Solo Dtcedii CU5
pbo qj aia eft actus ^mus z no actus fecudus.ac^enim
primus eft ut fup:a Dictu eft qui Dat efle z fpem z ronem
ei cuius eft actus.actus^o fecudus no eft pnmopattonu
fed ipfa opatio.-r tdeo quida oeetpiunf Dicetes atam ec
actum pmum 0m q» eft tb:ma z pfectio Dans efle.*! ean/
dem eireactunnmfputeft^nmefficiensopationuj.efft*
ciens enim nunqj eft actus fuus.nec ejcepla pBi boc in?
'nuunt fed potius cp ipfa opatio fit actus fecudus . £t i5
Dicit %uic:in 6°oe nalibus.pfectio ,pp:ia eft ^pter oui
fpes fit fpes in effectu.ptectio aut *a eft aliqd eje bis que
cofequunf fpem rei aut ejr actionib^eius aut eje pafltonf
bus.ficut enim incidere eft culis ! fictu cognofcere z ca
gitare z fentire eft motus bois.q: bomo eft fpes prtituta
per aiam.pmum enim eft quo polito non eft necefle fe/
ques ponere.?’11 aut no ponitur fine pmo.vnde opatio
que non ponif fine fuba opante eft dc ptectioiribus fe/
cudis z ideo oecepfeft £dme°roices oe actu ^ino z t9
q> actus fecundus eft founa a qua egredif actio.p:imu9
aut founa que eft pfectio rei.fectidus enim actus potius
eft pfectio copofiti fiue Ipeciei coftttutiue 05 ipfa to:ma.
(ET Md f>mergo oicedum m fimilitudo actus p:imi z fe/
ciidi inuenif in fo:mis accntalibus fed no ^p:ie funt in
eis actus £mus z fecudus. Sctus enim eft ut pbabitu;
eft ut fo:ma Dans ee uel ipm efle qb oafab ea.bec aute
fo:ma 110 efl nifi illa que Determinat z linit pote tia mae
talis aut 110 eft fo:ma accntalis z ideo ipfa no facit ee nili
fim quid z bm oi fimilitudo eft in ronabilibus. Ifboten/
tia enim gnis que eft in giie eft indeterminate z non fi/
nit z Determinat quecuqj fozma fed oria fubalispftitutf
ua fpei ttn:buius etiam fifitudo eft in gramaticis in qui
bus fubflatiua noia finita funt fim fubam z qualitatem*
q: talia qualitate fubalem fignt que fubam lumq^reltn/
quit mfuiuam.Sdiectiua^ommuta manet f>m fubam*
q: I5 figmlicct qualitatem finita tn fpecie uel in giie bcc
in qualitas accntalis eft que nunqj fiirit *!copletpoten/
tiam fube fibi fubftltis.lflec appzobo fofonem quorun
dam qui Dicut bas Ditas actus primi z fecudt omnito:/
me ta accntali q; fubali puenire.fed per prius fubali q:
fozma fubalis 110 l?et cotrariu? . z ideo no oe neceflitate
femp agit nec etiam ab alio pot impediri ab ope.fozma
#0 accntalis aut bet ptrariu actiuu aut paflluil cui tn ap/
pzojrimaf per ptactu necefle eft age in tpm z nd pot no
agere.Si ^0 ejrcellif necefle eft filr pati.Si^o eft eqle
firr eft necefle mifceri.vn fozma accntalis femp eft fic co
fiderare z nunqj ficut fcia.fed tozma fubalis' illa pot mo
ue z no mottere.*! io pot ee fic fcia z fic coiifiderare,*j>a
let aut boc efle falfum per pdtcta z in boc facere ad pzo/
pofitu.dJlkzeterea no ois fozma accntalis bctcdtrariii
C^lbzeterea fozaaccfualis que bctptrariu no oe necefli
tateeftacttuaueipafliua fimpfruelfim qd.albedo enij
z nigredo noagunf nec patiunfinuice etiam fi contin/
gant fe.CJ 2&d aliud Dtcedu cp fi actus ,pp:ie 0m nome
fuum accipif erit fozma inducta ab efficiete fupzamant
ut fupza Dictum eft . z fic erit pzopziu5 Diffinitioni mali*
C" Hd ejiepla aut pbi oicedum q? no ponunf nifi gra fi
militudinis znon nifi in b(j0 que 0m aliqd funt ab aia*
fcia entm z cdfiderare funt Pm intellectu fpeculatiuu;.^
fcia eft faciens ipm actu.cofiderare aut eft opatio ei^m
cp in actu ejriflit.Somnus aut z vigilia funt fim pzimus
fenfitiuu; ut Dicit pbus.*r in fomno ligata eft vis ab actu
ejcteriori.ntbilominus tn vis fenfitiua ozganu pftituit in
efle z fic eft actus fcmus.Cligtlia aut eft ejcpafio fenfuuj
ad ejterius iit acubus exterioribus.*! fic eft ut actus fe/
cundus.Silr figura enfis eft illa que eft inducta in fer/
ru3 que oat efle z ronem enfi.qz in artificiatis figura oat
efle -ironeimf ncidereaiit eft utactus pnsfpem pflttu
lam . vnde figura enfis f>mo fint in aia artificis z poftea
.pducta fupza mam enfis per intellectu Dirigerem*! mo
uetem ad opus.GT^Id aliud oicedum q» pzioritas z po
fterioritas in actu pzimo «! febo ndattedif in tpe fed fim
nam.brnus enim Pm nam eft effe qj opatio eius qb eft
z Pm bunc modu Dicif actus (?mus z fecudus.nibtlomi
nustn bocargumetum,puemtejcpzaua mtelligetia Ire
pbi.llldenun intedit Dicere q> in quolibet inflati nutri
Uua agat 4 tn fozte boc uerum fit.fed intedit in vita tn
Be bomine
dfutdui nutritiua non bet tcpus Determinatu in quo tm
agat ficut augmetatiua que no agit nili ufqj ad pfcctum
(latum magnttudmie fim longitudines pcipue.giiatiua
aiit poli duos fepteno9.vnde Dicit pftus in libzo De aiV
lib°.3ndpit in boie oefcedere feme ? pofl tres feptenos
incipitpfecte maturare ipm ad robur ttatojz.fed nutriti
ua femp nutrit z pzopter Ipoc aiata tandiu viuunt qsdut
pnt accipe nutrimetus ut Dicit pJ3us.j£jc ignoratia tame
Imius £omeorcoactus ell Dicere cp nutritiua in qbufdl
aialibus no femp nutrit. vn Dicit cp Ipoc uerum ell qd Di
cit pJ3us oe renfibili z no De nutritiua.nifi tozte in qbuf/
dam aialibus ad tepus utfuntrane magne manetesin
pafudib^in brerne z no tl?efauri3ates «bti.fimitr z qui
daferpetes.Cu alibpatetfolutioperpdicta.CTHd
aliud Dicedum gp non in oibus ell fimilitudo fed oebet
accipi fimilitudo utejcplanata ell in ereplis.cn^dalib
Dicedum gp fi aia ronalis accipiaf ut aia tunc erit act°coz
poris a quo emanat quedain virtutes aflfijce ozganis z
queda no affore.? cp Ipoc no fit incouenies infra oiidef.
l£t fi accipiaf ut actus cozporis Ipcbtt quafda opationes
que no funt fine cozpore que egredtunf a potetps que
funt affixe ozganis.quafda aut Ipebit que funt fine co:pe
z peneslpanc oiflinctione potetiaru3 intelligit uerbum
pftt in i6°De aialtbus.4T 2fd ultimoicedu3 cp fimilitudo
no attedifin fpoccpfomnus ellcaufa imobtlitans fed in
Ipoc m fenfus in fbmno ell facies elfe tm.in vigilia aute
ejcpadifad opa.ulpolfet Dici op I3 fomnus? vigilia fint
pafltone* pfequentet fenfitiuum f>nm tfi ut betur m £m°
oe fomno z vig^.pp cam foinni qefcut in matrictb0 em
bzia f>m.ca aut ell ptinuus flujfiu fuptora z ita fenfus ut
fui griatione pm f m efie effati fomno z piiter in vigilia.
CETOtr» aia fitact^cozpis fimplias ficut celte elemecog
, £rtto queritur quomoaiafit
act°fcm0 cozpis pl3ici.CC’ duerif eni ntru ois
cozporis p!3ici tam fimpltcts 45 comtjctt eje cotrarijs. £1
videf fit act°map;ime ftmplicis Ipoc ell celi.p!3us entj
«fltgnas eant quare cozpus fpois Ipcat nobiliore anima
©icit cp cozpus Ipois magis ell accedens ad equahtatem
coplejctonis rapter Ipoc magis afiimtlaf cozport fupto/
ri z ideo aiam bet fimilliml ate ipfius.gSjc Ipoc accipitur
<p aia ell actus celi.? ua aia ell actus cozpis pf3i« fimpli
«o«GCJte nobilioris ptectibilis nobtlioz ell pfectio.fed
celum ell nobiltfTtniu cozpus plectibile . ergo nobtUflV
mi Ipabet ptectioue.inobtlifiima aut ptectio ell ata itefr
lectualts.ergo celum bet aiam intdlectuale.tr 3^ boc
,pbat2fuic: multis rombus in g°fue pzime pftte Dicens
cppzojcimus moto; ce Ii anima ell e fepaturab imellia.
tL 3iem dz ibidem.Sia que mouet celu3 ell ficut iam
motum ell cozporalis puertibilts uariabilisznec ell fpo
liata a materia cuius coparatto ad celum ficut coparatto
aie nr e aialis ad nos cuius ell ut itelligat aliquo 1110 in./
telligibtlitate.f.comijcta mle.? oino lue ellimationes ul*
que videnf ellimationes funt certem eius ellimatioes
z que videnf imaginationes funt ficut intellectus acti/
uus in nobis qui oino innicief cozpori,tT3te3 ibidem
celum rnouef per aiam z aia ell p nm,ppmquu lui mot°
z m illa aia renouatur imaginatio z uoluntas? ipfa ejeti
mat fe bere appbefionem rerum uariabilium particula
rium z uoluntate eendi ipfas res particulares.? tpfa ell
pfectio cozporis celi z eius fozma . iRaiio aut cui innitif
2fuic:becell.Qniafinalis motus eflet circulans tunc
moueref celu5 uel a loco no nali uel a fitu no nili fuga
iiali abtpfo.iOisautfuga nalisab aliquo non potipa
dTe eidem nilis ad ipm.motus aut circularis fepafab
omni pucto?relinqt ipm.? Ik facit in fingulis punctis
z no fugit ab aliquo aa quem pofiea no redit.ergo mo/
lus circularis no ell motus nilis ozgano.opoztet igitur
cp fit ab aliquo .pyimo ^ncipio.boc aut erit uel intellige
tia pura fepata ue! aia . Si aut ell itelligetia pura fepata
cum illa fit fup totum ule q6 110 uarief nec remoueatur
in parttb°eius efiet motus celi no renouaf in partibus.
qD talfum ell qz motus celi no videf aliud efle 93 reno/
uatio litus in partib°.igif opoztet cp fit aia tanq^ a moto
re ^jcimo.Sia enim bet imaginatione ? ejctimationein
particulariu appetitu pfequedi illa per motum partium
Diuerfis littb0.? ita aia ell actus celi qb ell cozpus limpc
pfricum.tfT 3tcm Suerroys fup i°oe ce.? mu.? fup u®
meceDictt cp celum bet aiam fed oiuerfificaf ab !3uic:m
boc cp Dicit cp aia bec no bet uegetatione nec fenfus fed
ell iiuellectus pur°.fi eui5 bcret uegetabtle eet ipm coz/
pus cozruptibi le eo q> oes ptes uegetabtles aie funt
pter cozruptione? cozporis ficut nutritiua ad oepdm re/
llauratione.augmetatiua ,ppter qualitatis pfectionem.
giiatiua ,ppter tmpoflibihtatepmanedi inidetitatefm
numeru.oilr partes aie feulibiles funt ita q? pzuna ell
actus fine quo aiafenfibilis no efl.lEac^aut ell fim mu
tatione pzimarii qualitatu actiuarii ? pafituaril que non
copetit cejo.ceteri ^0 fenfus funt in ozganis Determina
tis que no videnf elfe in cozpore celt.potetie aut appze/
beufiue babitus fenfibilis aie funt ficut fantafia uel cau/
fa ipfa.? cum fantafia fu motus a feufu fim actum factus
cum no fit m cozpore celi fenfus no erit in tpfa lantalia
neq; celere potetie que fine fantafia efie no pnt. i£t fi foi
re Diceref gp aia oiffimf ti ibus.f.motiuo Pm locuj i? co/
gnirtuo ? uicozporeo.vu I3 celu5 fenfibileaiam no beat
Pm partes fenfibilesappbenliuas Deintus uel toris bet
tfi fenfibile aiam Pm parte eius niotiul eo cp niotiua po
tetia pars fit femibilie aie ut Dicit p)3us.£i 11143 fic otcaf
boc patet nibtlefle.qztaiitafia mouet? appetitus feques
fantafia . vn cum fantafia tnelTe no pot etdeni no potell
i nefle motus tpcefiluus.C[r llbzeterea cuius ell potentia
eius ell actus. vii fi potetta monendi m loco incilet celo
opozteret celum beret motu3 .pceffiuum.qd a p!3o in
z°ce ce.? mu.impzobatu3 ell ? a nobis fupza m qone De
celo.relmqutf igif cp fi babet aiam gp illa no em nili itel
lectualis.CiJ 3tem ,pbaf boc per rdnem.Ois emm mo
toz pncipium pones motus in parte fui mobilis ? no m
toto ell motoz otferetus a natura ? nle rone.motoz celi
ell buiufmodi g ell oifcret0 a ni 1 nle rone. ifrima p'
baf eje boc q? in motu nili locali idem ell motus partis
? totius ficut glebe ? totius terre ? fctittille z toti°tgnis.
3» motu emm locali rillt mones efl fozma fbalis tpfius
mobilis ut ,pbatu ell in 80pbi?.cum aut oes partes mo
biles m actu fint per fozma illa.oee partes equalr fe b^
bet ad motu locale? per fozma illa.ilkinoz ,pbaf eje boc
9? motus celi ell a oejetra incipies z regtras per finillnl
IITSi cocedaf gp aia fit actus cozporis fimpltcisqb ell
celum.-Corra omne cozpus cuius actus ell aia ell ozga/
iiicum.ergo fi aia ell actus cozpts qb ell celum ipm erit
ozgantcum qb falfum eW.&yUx^M boc iteru? que/
rif oe opinione Ozpbi qut Dicebat elementa plena elfe
aiabus ? J>cipue aerem. vn oicebat aias afferri in cozpo
ra refpiraubus uetts:idell ab aura tracta per refpiratto/
nem.TIltbil autafferf eje aliquo qb no ell in eo.ergo vi'
def gp totus mundus ? maxime aer fit plenus aiabus.
C m idem ‘Ebarfis pbus inducit ronetn q? ata ell fo:
ma fimplev ? impcepubtlts. cum ergo plectioiu Debeat
rndere pfecttbtle aia magis eritpfectio cozporis fimpli/
cis 45 eius quod ell otutlibile tu ptibus.? ita aia magis
erit actus aeris uel ignis 45 cozpis coplejcioitati.CJ 3te
fic pot obyct.vtulqbqj rnouef ad boc ut ptictpet ee Dtui
num inquatu pot.efie aut Diuinu ell efie pmaties.? que
no piit manere in idetitate numeri per giiaiionem mo/
uenf ad boc ut pmaneat cade fim fpem.£u3 igif fimpli
cia cozpora que elemeta uocanf cozruptibtlta fint opoy
tetqmtterenfpergnIttone.no eadem numero fed ea/
dem fpecieXuius aiit ctl actus eius efl potetta.? cuius
©calde partis furne
elt motus eius elt* motor.ergoin talibus erit moto: ad
gnationem * potetia iiue virtus giiatiua.boc atit elt aie
«egetabilis ergo talia bnt aiam uegetabtlem.C’ |ftem
murttiua e It ad reltauratione Depdtti in co:pe coplexio
nato.ergoubielteade necefiitasibierit eadem potetia
nifi natura Deficiat in neeeflartjs cfi no cotingit.Sed in
demetis eit eadem neceflitas.qr per maxima actione z
pafiione oepdunf in partib°.ergo eade virtus inerit eis
ergobcbuntnutritiul. (Omne aut qt> nutritur bet aia;
uegetabile.3tem ckit pbe in *0oe aia.aqua quide ignis
climetum eit.ignts aut no alit a qui.* ita videf gp ignis
beat potetiam nutritiuam.Bed cotra ponit pBus plures
rones lic.Si aia elt in aere aut in igne z in quocuqj elt
aia illud facit efie aia I. tunc ignis z aer eriitaialia.vd Di
caf quare in co mixtis corpibus poterio: elt facere aial 45
in fimplicibus .cuius ro no poterit aflignari.(T3te5»i
bil eius Difltmiliu partiu; pot ee actus eius qb elt funi'
lium.&ia elt Difiinuliil partium ergo no eritact°igiiis z
aeris que funt corpora limilia in parttb0. Clerttas pme
patet e,x l?oc gp actus fim fe elt actus totius z £m partes
elt actus parttu ut feribif in De aia.'Ueritasauuc pa'
tetiu emimerationepartiuaie.CT3txm actus oiuerius
in parab°fim oesptes Diuerfas no inelt corpori fimili
in partib‘\ergo li aia inelt aeri ut actus cum fit oiuifa in
parub0* aer corpus fimile in ptibus no inerit aeri fim
oesptes z ttafim aliquas ptes elt in aere zfim aliquas
extra. qb elt incoueiues Dicere. £t eadem ro elt De quo
libet altor: elemetor CTSotb Diceduni qtaia elt actus
corporis pf3ici no fi‘mpltcis fed coplexionati.4£T2Jd
ergo Dtcedum q> pfts in ilio loco no intedit Dicere gp ce'
lum beat aiam que fit eiufdem ronis cum nfa aia.iSed
e» fim nobilitate z Dignitate coplextonie corpo# infun/
danf ena aie nobiliores z motori celi magis files bm et
cp fcti.f.sOio0* i6':eg° oicilt q? quito aliqs plus pgregat
De bomtatib°nalib‘’que fuiit ee viue femire rocinan z i
tcllige tlto tpm elt ,ppinqus £mo fmcipio vniuerfitatis
z motori celeltium.i£t boc patet per eunde pBm qui Di
eit ibide in 6° De nalibus foluens pdictl obiectione.aia
lia z celti no oueniiitin itellectu nois vite.Sed et in itel
lectu nois ronalitatis.ronalitas au te que elt bk cbuernt
aie bfiti duos intellectus males.boc aut no elt pollibile
efie illic intellectus enim illic elt intellectui effectu.3»»
tellectus aut tn effectu no elt ^llttues aiam que elt pare
Diffinitionis aialis.Silr etil lenfus or btc vis que app/
bendit fenfibilia ad modii recipiedi fimtlitudines eoru
z patiedi ab eis.boc aut no pot efie illt.ant malis intelle
ctuaits Debet mtelligt ficut fnpra expofitu elt oe potetia
^ptnqua z remota m qone oe Diffinitione aie qua; po
aut ©ama°.fueriit tn qdl qui Dtxertit foluetes ad rones
cp celii beat aia; ficut bic Diffinite cp vis cutullibet Itel'
ie pflcif no tin ex fe fed ex mullis libi ptiictis.tu ex,pp:k
tate partium orbis.tum etiam ex .pprietate que fit p mo
tum Itelle que elt in fpera vna ad Itellam que elt in { pe >
ra alia.Sed l?ec fofo quo ad eius prima parte.f.qj celu;
babeat aiam .put bic tractaf oe ea inter pftos etia; elt re
probata.CET 2ld alib oicedu; gp pfectio nobilifii ma que
eltorporiscomplexionati eltaia.fed no oportet ppter
boc cp fit pfectio corpis fimpfr nobilifiimi fed illius pfe
etio erit itelligetia boc modo quo motor elt pfectio mo'
bilis z boc dico nifi aia equiuoce bic fumaf.qr boc mo/
do no erit tncouenies celum bere aiam ♦ fed quicqd tuc
De illa codudif z nfa aia nibil ualet.ficut cp celus fit 3tal
z cp aia eius pofiit mereri z Demereri ficut nra.ficut fu/
pr*a in qone oe celo pateter onfum elt.CT 2id nliud oice
dum cp fi uolumusfaluare 2fuicmmc faciemus vim in
uerbo eius qb oicit gp ois coparatio aie celi ad celus eft
ficut intellectus actiuus ad corpus uf m.3ntellect°autes
actiuus in nobis in quatuor oiitinguif ab intellectu fpe
culaiiuo.iOuoE^mum elt cp actiuus babet formas que
Principal elt opationis qb pofilbile elt fieri per uoluta/
tes.SpecuIatiuus aut bet forma fctbilis fim ep fcibile elt
caufatiuii fcie in nobis.Dico aut op° pofltbile fieri p uo/
luntatemfiuefit opus ciuilitatisfiue fit opus artis me/
cbansce . Scbm elt qj forma que elt in intellectu actiuo
elt opatiua rei z ^>pfer boc magis d: forma coponis cfc
abltractionis eo qripa quafi ab aia mouef in rem extra
fim cp Dicit pbus q> fanitas que elt in egro inducta elt a
faniiate que elt in fcia medici.forma que elt in iiitel
lectu fpeculatiuo elt a re extra que elt caufa fcie : z ideo
magis d: forma abltractionis z fepattonis ama z appe
dicijs maltbus,3meft qr io qr oes actus z opatioes funt
particulares-r particuiariu m ftngulartbus circiifiantys
loci z teporis z partiti mae circa quam elt opus.forma
que eft in intellectu actiuo elt pfiderans particularia *
ferf no tm circa totam mam fed etiam fup partes ipfius
z fup ordinem partiti inter fe z ad fornta totius artificia
ti.ficut patet in forma que elt in intellectu arcbarij.lDic
enim pmo pnapaf lignum pro materia poltea partes Ii
gni Dtuerfas.poftea ad fiiudu lateraj opculus z ordine
illarum parttu z copone ut equalr cogregate in vnum
vnianf fub forma totius.fed forma que elt in intellectu
fpeculatiuo ppter boc qj elt ulium in qbus efi fciemia
nibil cofiderat oe ma z oe partib^in quibus Diuerfifica£
tm fim numerii fed accipit intetiones coes fimplices oe
nudatas in partibus c indifferetesfim ipa particularia.
4,n elt gp propter boc q? intellectus actiuus elt mouens
fluit ab tpfo vis zbifpo mobilitatis tn organa exequeu
tia motu.vn ipfe no accipit a corpore fed influit m tpm.
z idcirco or inniti corpori fim ^uicena. Sed intellect0
fpeculatiuus no influit aliqd corpori eo q? ipfe non elt
mones fed potius reciptes.vn z accipit a corpe boc mo
acceptiones quo ad ifertores fttutes que affixe funt or'
ganis ut fenfus z imaginatio ftibferuiut fibi ut copieaf
abltractio utis a parttcularib°.©tcedum ergo cp 2fuic;
vult Dicere q?,ppinquus motor celi pro tato oicif anima
eius qr infliut ei motu cognofces particularia que pfe/
quunf per motum parttu celi z per partes mot°.cogno
fces aut no per forma accepta' ab ipfo mobili per abitra
cttone fed potius per forma coponis ad rem motam z fi
elt accepta boc erit per altu motum fim quem.f.inteili/
getia fepata z £ma mouet fecundi intelligentia inferio
rem coiunctam mobili oe bonitatibus fuis iufluedis ei
quas bonitates pofltbile elt aflequi z acqrere per motu
z ppiex boc gp ille funt particulares fim partes mobilis
z motus Dicit 3fuic:motore<pxi>nu5 celi bere imagina/
tionem z extirnatione.imagmaito enim ut oicit pBs in
cap°oe memoria z reminifeetia elt forma imitans rem
t ad rem extra que elt particularis. Extimatio aut acci/
pit intetiones bom uel mali in imaginationib°.non tn
itedit auictq? beat imaginationem z extimatione que
firnt partes fenfibilis aie.qr ille non funt certe fed oece/
ptortefrequeter.-rboc tnnuitinmoloquedi cum oicit
imaginationes uel que videnf tmaginattoes z extima/
lio nes.uel que videnf extimationes funt certe. £t per
boc patet fofo ad fequetej auctoritate tpli°. 2ld rone
eius Diceduj cp ipfe no negat qn motus celi fit a natura
fed no elt a natura trii fed ficut ,pbatu elt fup in qone oe
eelo.motor celi elt moues celum fim nam ipfius mobi
lis.c ille motor ito pot efie intelligetia limplex^ pura.t.
que nullo mo cofideret mam z partes mae.bec enij ut
babi tu elt nibil influit corpori z no oiuerfifkaf fim ua'
riatione aliqui motus uel partili mobilis, vnde bec in/
telligetta no elt moues nifi ut oefiderani mouet oefide
rtum z Defiderame.^ boc mo no mouet corpus .fedift/
telligemil inferiore; que elt ,pximus motor celi.nibii/
ominus tn motor celi pot elfe intelligentia acnua que fi
Dicar aia a pl3ts eo gp coparaf ad edum ficut intellectus
actiuus ad corpus erit anima equoce picta cum anima
Bebomtne
noflra.vnde ii fimeti 'Mradiciithic dictis philofophoru;
non erit contradictio in re fed in nomine tm.non enim
cotra fanctos elt nec catholicam fidem angelos aliquos
eeo fubferuire in hocqnnouent fperasad gnationem
scoplejcione iteriorum.OLuodautefic intelligetiapu'
ra moueat motores fperaru; influendo bonitates.? illi
tnott moueat ulterius nlle,pductione reru.patet ejc ia(p
politione libii caufaru; que fic oicit.Ois intelltgetia fctt
qdeft fub fe ? qd elt fup le.fed l?oc qd elt fub fe fcit qm
elt caufa ei z fctt qd elt fup fe qm acqrit ab eo bonitates.
UT 2M illud qd obycif e, cotctts jEuarr.patet foto Itliter
% bn pcedim0 q» in celo no elt aia fenfibilis nec etia fim
pliciter aia Ii aia Itricte accipiaf.C" 21d illud qd ulterius
querif oe elemeti? oicedii eltq? opinio (Otpbeifalfa elt
ft&d rone ffharfis oicedii q> aia elt fimplejc ? idiuifi'
bilisfimquliitate ? tu oiuifibilis elt fim otfcrettone fua/
rtl virui st fim Iparti oiuifibilitate elt ipfa act° coipis litis
in ptibus.0ifiter ejc aere no trahit aia ut okebat carmi
na Cfcphei f5 attrahtf aer ad refrigeriu pectoris.CT^
aliud oicedii gp giiatio licut qltbet alius motus oiuerfos
habet motores fi; cp elt ad oiuerfa ut ad fines.? ideo ad
igne mouet fpes igius z ad aiam aia.? ideo I5 giiatio Iit
in oibus gtiabilib0? coiruptibilib0 no tn opoztet q> aia
in eis lit.q: aia non mouet ad qualibet giiatione fed ad
giiattone aiati tm.? 110 quolibet motu giiatiouts f; mo'
tu qui ejcpler per ozgami in coipe copIejcionato.CJ^d
aliud oicedii cp elt nutrimetu qd alteraf no a virtute fu'
mete fed oigerete z afiimilate.? hoc elt nutrimetu; aiati
coipis ? elt nutrimetu qd pfumif artute pfumete ignei
caloris.? cuius aciio infinita elt eo op no ponit termini*
alterationis fue nili in fpecie alteratis.? hoc mo oictum
elt a qbufdl I; t mpiope qd fit reltauratio in demetis p
circulare giiatione demeti ejc elemeto.CJad ultimu oi
cedu cp illius qd nutrif ^ppiie tnaliquo aia elt pm° mo/
toi z caioi ut cocaufa fiue inltr m ? nutrimentu per oige
itione afiimilatii ? calore oiuidete per ptes mebiojz itro
ductu ad lingulas partes coipis nutriti.Jmpio^e aure;
nutrif id ab aliquo qd habet virtute finiptr acttui 1; no
©igerat nec per cigellioue introducat ad ptes ipfum nu
trtmetti. £t hoc mo oicit pbus in i° oe m,ap aq alit igne
fim £ mpe.? noecouerfo.£t hoc mo etia itelligif in pn
cipio qrti metha^.qj tria elemeta materia erut igni.
CJiUuomo aia fit actus coipis potetia vitam habentis»
q tHarto queritur 0.uo ani'
ma fit actus coipis potetia vita babentis.£otra
hoc enim oltedit 0g.mjc° in i° cap° libii fui oe hoie oi'
cesapziait coipus ptate vita here etia; anteqj giiatalit
aia.Oicit eni; coipus ptate vita here etia in leipfo.opos
tetailt coipus gp ptate vita heat^us actu ee coipus.nou
potant ee coip° aiueq; fufcipiat fpem hVie.IDYjo aut elt
fine qlitate? no coipus elt ipoffibile. ergo elt qd non elt
actu ptatem habere ut fiat qd ejc eo.St aut ? coipus po'
fellate elt qliter qd ptate elt coipus.ptate vita habere tn
fetpfo pot.Senfus huius odonis elt iite. potetia aut elt
an actu.ergo coipus ptate hns vita elt an viti.? an vita;
coipus elt no in fpecie coipis oiganici.oiganicu; enim
iam hct vitl.ergo no tm elt tn potetia hns vita fed etiam
in potetia coipus.? opoztet gp f>ue educat ad actu coipo
ris qj ad actu vite.Si aut ,ppter tale ptate male oicif po
tetia vita hns tucqueiibet potetia elt viti hns qdno elt
ue? qi nihil elt i potetia in alio nili Qde vno motore edit
cit ejc ipfo ut oicit Aiuic* fup <f mecc in corneto. CT 3te;
obijcitlilr oices? aliter in alge pofiibile elt hnte qde no
uti eo.in aia aut ipofiibile eft.neq; enim qui ooimit line
fpuali actu elt.etenim nutrif ? augef ? imagmaf ? refp i
rat qd majcime vite elt argum. £y. hys tgif nianifeltu elt
qni ptate viuere no pot alicui inee fed oino actu.ergo ni
hil elt oice potetia viti hns fed aamC^dhuc obycit f
fic qd pncipjditerz ancedenter fpecificataiam vita elt z
no aliud.ul ate qde copulata ? inata elt vita.coipi aute;
fim pticipatione.Oicif igif fanitate ee .ppoitionale; vite
no aut hac aie viti elTe oicit fed el que elt coipis.? ita fo
philticaf ? intedu cp oeciptaf 3^an hoc qd oicit coipis
potetia vita hns.qi vita elt afis ? pmus actus aie no cov
ports t ita aia elt potetia viti hns? no coipus.fjj Jtem
obzjcif iic.Ouicqd aduenit coipi iam hnti viti ii ipm elt
act° illud erit actus coipis no potetia fed actu iam vitam
hntis.aiafenfibilis?rona!is licadueniutcoipi.ergo fiit
actus coipis actu vita hntis.*fd :ima patet perfe. 1* fcnbi
tur tn 160 oe aialib\ubi oicif gp einbiionibus ielt aia ue
getabilisppter acceptione nutrimeti anfenfum ? rone.
0. per hac ronem ulterius codudit 3uicA gp aia fenfibi
lis? ronalis funt acentia fic oices. videfm uegetabilis p
ficiat ma m ad qua poftea aduenit aia aialis.ergo aia ad
uenit mae que pus pllituta elt ab illa que elt caufa pfici
cudi mam in qua aduenit illa alia.f.aiali.ergo no aialis
nili ejens in idto.g elt accfis.®73^ vita que elt in pote'
tta vita elt in potetia mae fim itellectii pdici.cu; igif fola
aia uegetabilis liti tali potetia fola ipfa erit aertalfs que
elt ac^coipis potetia viti hntis.tT3k.viue oicif multi
pliciter ut oicit 2tyfe:in i° oe aia.? vno mo elt itellige.g
aliqd hns viti in potetia elt hns viti itellectiul iu pote'
tia,?fim hoc itellectus eet eius act° qd eltptra ptjm qui
oicit cp intellectus nullius coipis elt actus. fEtyem ui
tellecuua elt actus hntis intelligere in potetia . nihil aut
pot itelligere nili ipfa.ergo tpfa elt act° fuiipftus.$T 3k
pl>us in pmo oe fomno ? vigilia oicit cimis elt poten
tta eius eltactus.fi igif viuere oicif itellige cuius elt po
tetia viuere eius erit itelligere fim actu.fed coipi? elt po
tetia vtuere.ergo etus erttfim actu; intellige.qd falfunt
elt.CT3k querif qre otcat potetia viti hns ? no potetia
viue?.3tem cu fufeipe viti fim rone Iit an here vitl.vtde
tur gp potius oeberet oicere potetia viti fufeipies qj po
tetia viti hns.(T3k femina aialui ? fruct°plltaru funt
potetia viti hntta ? coipa p!5ica.ergo videf cp aia talium
eoipo^ fit actus.qd falfum elt qi nullus actiis aie mani'
feltaf m illis nili trlfmutati? illi? coipibu? ad alii foiml*
dicimus ? fupponimus hic cp aia uegetabilis
,put elt fpes aie no elt rtifi tn piati? fed,put elt potetia elt
tn aialib°.i£til fenfibilis ,put elt fpes aie non elt nili iit
biutis.,put aut elt in potetia elt in hoibus.filV ronalis p
ut eit fpes aie elt in hoibns.Si ^?o accipiaf aia fim fuu;
genus ttic illud genus ponet nam aie fim £mas ptates
aiequepolteaoeterminanf per prires oitas.?tlle funt
ptates uegetabilis? fic oicta aia uegetabilis fim genus
erit in qlibet fuarti fperu. oico igif q? aia uegetabilis no
elt acr1 cojpis hois nec etilfenftbtlis.Sifr no elt actus
eojpts bzutt fed illi°idelt hois elt act0ronalis,tni.? illius
t.bjuti fenfibilis tuc ? place uegetabilis tm.(E73d pm 5
Oicedii gp oiffinitio aie pldtca e 15 elt explica? fba; aie in
hac ma 15 mo quo ,ppjiii elt ullis oiffmire.? io necefle
elt co:p°o:gamcu oblique cade in oiflfinitione.q: tomia
nilis bet Diffinitione fi; gp het ee in hac ml.? qd 2lffe:of
ctt potetia vita hntis. Ii pb1 no oicit nili refpectti mle ad
acui aie q elt viue.3He e.ni;refpect0 poc elt ? 110 act^.nil
qj eni; a^iitedit I5qd 0g.et iponit.f.cpfit aia act° coi'
poris ejciitis in potetia ad aiam.imo illi5 no elt act0.? I>
patet per pf5m qtii oicit in *° oe aia.fiSlt aut noabycien?
aiam ? cu potetia fit.ficq; viuere fim qt elt bfis vitam il'
lud non elt abyctens aiam q: ipfa elt iam actus eius.31/
lud autem qd elt potetia coipus huius non elt habens
aiam. ficut eit femen aialis uei fructu? plite.potetia em;
viti hnsponif iu Diffinitione ad oifferetil quorudl pf?i
C022 coipojz que no hnt ptate; hndi ficut mineralia ? lapi
des.CT 3d aliud oicedii gp I; cozpus fufcipiat vita ui re
fpectus coipis ad actu eit refpect0potentie.C*^td aliud
oicedii ep vita elt aie ficut potetie aettue.? coiporis ficut
Sccudc partio Tume
pafftue vnde patet q> ille rones 0g.ex piaua itelligetiii
lutere &$z'.$ceduuf£’Md aliud oicedu fim pbabita cp
jit fojis plane eft aia uegetabilis ut fpectee * ut actus.3 1»
biuris aut fenfibilis eft ut actus.* ,ppter boc illa imedia
te adueitit coipi oiganico * uegetabilis no clt in eo nili
ut potetia.nibil tn ebibet qn opatio vnius potetie fenfi
bilis aie pus mamfeftaf qj opatio alterius potetie. j£t Ii
militer Dico oe aia ronali in boie,* boc Dkit 2fuicain 6°
De naltbue.oicit enim cp aia uegetabilis e li in piatis fa'
cies futi coipus** fenfibilis in biuris in qua no elt uege
labilis nili ut potentiae filiter eli oe ronali in boibus *
boc innuit etia pbus ini0 oe aia Dices g> viuere viuenti
bus eft ee,* fennre femietibue eft ee.boc enim viue qd
eft ee fim acti» viuetib0 ert tm babere pneipiu vite qd elt
aia uegetabilis, B> viuere no elt ee fentietibus fed ktv
lire boc elt pnctpiu pmi fenfus babere qd no elt aia ue/
getabilis fed fenfibilis. f8t per bo c patet cp aia ronali; *
fenfibilis no funt accntia.qi mime adueniut mae.* per
boc patet folutio ad feques.ct^d aliud oicedu cp viue
re qd Dicif itelligere elt illud qd elt ab aia itellecriua.no
qde a poteria elt que Dicif intellectus.'! boc bn pot fufei/
pere coipus oiganicu bois.CT^d aliud patet folutio p
Diffinitione Duplicis’ potetie.f.actiue % fufcipietis.C*
aliud oicedu cp C113 Dicif cuius elt poteria eius elt actus,
actus pot intelligt ouob° modis.f.fcdus z pmus,2°aute
elt opatio, z H oe boc iutelligaf potetia fupponit poterii
actiua que no puenit coipi nec actus eius.-! fic .pcedunt
obiecta.Biautactusfupponitactupmu tuc poteria elt
potetia malis receptiua que couenit coipi z ftfiter actus
z boc mdobteciio no .pcedit.fTSd aliud oicedum 5»
bere fonat in babitu qui copetit actui foimali.viues aut
tonat in agere qd copetit coipi.bene aut puenit ei babe/
re actum foime que elt actus pfectiuus fim ei.fU^W ali
ud oicedum gp aia no elt actus coiporis vita fufeipietis
fed babetis ut patet eje piedictis.CT 2M ultimum patet
folutio per piedicta. ,
Quomodo aia Iit actus coipis oiganici,* utrum boc
fitoe Diffinitione anime.
q W.nto queritur (Cluomoda
bmoi elt quodeuq? oigamcu. £t utrum boc Iit
pe Diffinitione.Uidef aut no ee oe Diffinitione.qi pote'
t(a vita bns no eft nili coipus oiganicti ut Dicit £o!tan ti
nus.ergo videf fupponi per boc cp potetia vita bns non
elt nifi coipus oigamcu ut Dicit Coftatin°.CJ llSieterea
Dicit pbus in 40 topff q? peccat ponetes genus in ptem
qi genus pdicaf De eo cuius elt genus.pars aut no.cu;
igir fim *p>o:pbymfit gen°torius aialis no oebetponi in
Diffinitione partts.Si foite Dicaf gp bec Diffinitio malis
eltXotra boc elt g? non affignaf th ea er qua fit licut in
Diffinitione mali aflignari pfueuit.4T3tcm omne oiga
(licii elt coipus pfectti in oiftinctioe fuarti ptiii z ligna fu
orum oigano?* copone fuaruj partiliori toto igif erit
actu exns.nullum aut actu ejnis fic vnif alteri cp ex ipfo
z altero eentialiter fiat vnum.ergo ex tali coipe *aia no
fiet vrium.cr3tem ois motoi peipue fi m Socii in motu
^ceffuio no tm eft actus fed etiam eft actu ens in feipfo
aia fenfibilis z ronalis elt talis motonergo eft actu ens i
feipfo.ex actu aiit ente in feipfo *alio non fit vnum een
tialiter.ergo ep aia tali z coipe non fit vnum.$F3tcfub/
itatia cognofcif actu ens in feipfa z non babere oepede
tiam ad accides per boc cp feparaf ab accidete I3 accides
coirtipaf qii non eff fuba.cum igif aia ronalis reparef a
coipe z maneat in feipfa ipfa fuba erit in fe pfecta . nibil
aut talium vnibile elt alteri per eentiam ut piobaf «12°
metc,ergo videf cp aia ronalis non pofltt ee actus coipo
rio.C ftem materia magis elt fepabilis a foima qj foi
(na a materia qi ficut babef in fine pmi pbifico? vna ma
fena numero pot ee fub oiuerfts foimis fucceffiue f? no
vna foima in oiuerfts materys.ergo videf cp magis eo*
tingat coipus ee line aia qj aiam fine coipe.fed aia rona
lis elt fine coipe ergo coipus multo magis fine aia ergo
utriiqj actu ens elt fine altero.ergo eje ipfis no fiet eentk
aliter vnu5.dT3Km £omeor fup metbapbifica Dicit q»
fi duo coponanf z vnu3 eo^ inueniaf fine altero gp z re
liquu pot inuemri fine alio.£oatereplu5 in idromelie.
cum ergo aia inueniaf fine coipe coipus erit fine ea ita
gp utruqj fit actu ens.ergo eje ipfis no fit vnu5,$C'3urta
boc querif utrum coipus oigamcu fit vnum uel plura,*
videf gp vnu.qi ois pfectio vna elt vnius ptectibilis.cil
igif aia fit vna 111 quolibet coipe ut pfectio in ptectibill
ipfum coipus oigamcu elt vnum.<TSed cotra boc elt
cp coipus oiganicu Diuerfitate babeat partili in natura *
fpecie.i talia no pfu effe vnum.ergo coipus oiganicum
no elt vnu.CllSieterea fi eet vnum fimptr tuc nibil eet
rone vmi uel ut tndiuifibilemel ut cdtinuu.no rone qa
os no babet ronem carnis , nec caro nerui nec pes ma/
nus nec ut indiuiiibile nec ut cotinuum.qi coti nua funt
quo?z terminus ide fed no elt ide5 terminus camis * of
fiscum fint oiuerfarii naturaru.ergo nullo mo elt vmi.
CT Si foite Dicaf gp elt vniiin oidine ad vnum, Contra
vnitas in oidine Dicit multitudine fimptr * vnitate3 fini
qd.* talis vnitas no elt receptiua vnius foime naturalis
* fubalis.ergo videf gp coipus oiganicu no beat anima
vna cum aia fit foima naturalis * fubalis. £t bic fuit qui
dam erro: antiquouquem tagitSuica in li°6° De natu
ralibus Dices qifecta fuit que Dijcitq? aia no eft vna fed
multe.* qi aia que elt in vno coipe elt colleeiio aiarus.f*
aie regens * appbedentts.* aie ronalis * irafeibilis. iBt
rdnati funt Dicetes qm pofilimus Dicere oes aias ee vna
aiam cum vnaqueq3 Differat ab alia* babeat^piium Io
cu3.rouaIis enim babet cerebiu.irafcibilis coi babet.co
cupifcibilis babet epar.311 ide videf ieide fnia oe armo
ma qua3 tlgit2f^:in pino oe aia,* elt fnia Cmpedocf*
«£tq:bccfenteria credibilis fuit multis *eltbodie cre/
dtbtlis ideo toitius oifputidu cdtra tpfam. C* & t pona/
tur pino rones 3^:qbus eam ee impiobat * fue rones
in vniuerfo fi.it fepte. iQuag pma bee eft. ois armonta ra
tio fiue pcoidta elt ptrario^ copofitoiz uel ipfa copolitio
eoriidem nulla aiaelttalis.ergo nuilaaia elt armonia
fiue pfonatia cotrario?i,l|b:ima .pbaf ep Diffinitione ar/
monie.q: armonia nibil aliud elt qj pcoidia fiue equali
tas cotrarior comijcto? in copone coipis cdplerionati.
,pbaf eje boc cp aia mouet motu alio qj coipus cdple/
tfonatti moueat eje natura.mouet eni3 .pceffiue qui mo
tus iducitpena* lafftudtne jipter boc gp no elt oe natu
ra coipis coplejcionari fic moueri,C7*a bec elt nulla ar/
monia mouet altqd nifi ad locii vnu.aia fenfibilis * r o»
nalis mouet ad loca multa.ergo no funt armouia.llbik
ma ,pbaf in p° oe celo * mudo.cp coipus copoiitu * co/
mijetu feqtur niotu onantis in ipfo.£t ideo fi ouaf in eo
grauemonefoeoifum.fi ^0 leue mouef furfum.fed iu
oibus coipibus aiato^ onaf graue.f.aq * terra ut Di uu*
De gnatione * coiruptione.ergo piobatur ad feiifum
qi videmus aialia moneri an * retro ad oejctrii * finiltrii
furfum * Deoifum.<ET3a eff bec ois armonia eff in ptrsi
rys comixtis ut coipea ^t° fiue foima coipalis.nnlla aia
fic eft in ptrarys.ergo *c.*p>:ima j?baf fic.Dicif in fine p
mi oe gnatione * coiruprione.cp cdmijctio eff mijcribili/
um alterator vnio * illa vnio eor eff armonia mixtorii.
vnio aut illa eff in ipfis mixtis ut foima coipis que reful
tat ex ptrarijs fic adeqtis * ita erit foima coipea.2 4 $0 pp
baf indirecte fic.q: fi oaref qi aia eet talis vnio mixtortl
opoiteret qi ubicuqj eet vnio mixto? qnbieffetaia* ita
lapides beret aiam.^bieterea cum ars faciat multas co>
mixtides electuarto? * colo? * alio? opoitet gp in qlibet
mixtura ect aia.CET4a e bec.qrucuqj paffioes * opa bnt
Diuerfas rones penes eentia fuptas illa Differutp ibam
Bebomine
i tonenupailioiies z opa aie afperfione armonie? opi/
bus duo babet Diuerfas rones penes eentiam fumptas
ergo aia Differt ab armonia per fuba; ? rone.lktima pa
tet perfe. ia #o j>baf per inductione paffionu ? operu;
armonie ? aie, {Opus enim armonie eft ecjre ptraria in
mixto.opus #o aie eft.fentire tntelltge z mouerefim Io
cu ? uegetare ? nutrire quo:z patet ee ciuerfas rones fi;
fubam fumptas.CTs11 eftjxedes fup oiuifione in armo
nfa enim no pnt accipi ni(i ouo.f.copofita % copo.copo/
lita aut nibil faciut ad ^pofitu fim cp penes manum ?fi/
deranf qt fic no pftitutlt coipus aiatu % ita no erut ptoxi
ma aie ita cp babeatpuenientia ad ipfam.copo #0 facit
ptraria ee in coipe aiato fubaliter oiuerfa ab afa.Xuius
,pbatio bec eft.iiluecuq; funt copofita ? no aliter babet
potetia ut moueanf ab aliquo motore illa fic compofita
Differut fubaliter a motore illo.cotraria fic copolita z co/
plejnonata in tali armonia bfit potetia q> moueantur ab
sia.vn copofitto talis fubaliter Differt ab ipa aia.lkiima
.pbaf eje boc gp moto: z motu fubaliter oifferuu* patet
ejeboc orna no mouet oe co:pus fed fic coplexionatu;.
C76a ro eft bec.Ois armonia eft in multi; multipli fit.
3n qbufda enim Iit Ditante fuco, in qbufda onante frigi
do.m qbufda calido.in qbufda buimdo.in Qbufda; frp
gido z ficco.in qbufda calido z ficco.t n qbu fda; fr igido
n, bumido.in qbufda calido z bmnido.gEt onium eoru;
multiplex; eftXin pte oupla z tripla z qdrupla ?c.ufleje/
tupla uel fexqtertia ?c.uel fup biptiete z fub qdrtpartte/
te zc.eii aut armonia ad eqle oium ptrario^Xii igtr Di/
uerfe fintaie fi aia ell que efl armonia caufabif oiuerfi'
tas potentiarum aie ex oiuerfttate armonie,': ita ex aliq
armonia caufabif itellectus z ex aliq fenfus z lic De alijs
qd oino abfurdu efl z impoflibile z etia uoleti finge tm
poflibile aflignare.GT7A ro ell becXii videam0 in co:/
pore multa ee mebta que bnt armonias in coipore vno
erut Diuerfe numero.m vno tnebio Diuerfe erunt aie ut
in manu,q: in manu alia eft armonia offis alia aute car/
nis.alianerui.lCSofteaponitpbusouas rones cEinpe'
docKqbus ,pbat fua fniam.quartl ptm bec efl.O,uicqd
remouef remoto aliquo uli efl ide fim nam uel fim fot/
mam,aia fic remouef remota armonia coipis.ergo ide;
eft illi fim nam uel fim foima,** eft q: nos videmus gp
fenfus foluif foluta armonia carni;.? ponif pofita armo
Dia camis.ergo videf gp fenfus fit armonia.lDac opini'
one tlgit0g,mx°attribues ea Bynarcbo z Sfnne pb»
lofopbib qui ptradixerunt Socrati, qt politio Socratis
fuit aiam non ee armonia,? oijcerut aiam qde affimilari
armonie.coipus aut lyre.git in by$ in pbedrone ptradt
cit ifclato per 6r rones quaru; £ma eft bec.St Doctrine
funtrememorattoes erat aia nfa auteqj tu bnmana fpe
cie generaref ,fi aut armonia eft.^us qde no erat.Doctrt
nas autfupponitee rememorationes ficut f>u8(pbatu;
ell in pbedrone.CT&mpltus aia qdeaduerfaf co:pi:?
fcabet ronefcncipams in tpfo.armonia aut nec peft nec
aduerfaf.no igif aia eft armonia.CT^tmpliusarmonia
snagts? minus eft armonia intefione? remiffione.aia
autem no efl magis ?minus.ergo aia no eft armonia.
CTSmplius arntonia alteratione fufeipit f5m oiuerfam
eoponem.aia no.ergo no eft armonia.fTTH mplt0 an v
ma virtute ? malida fufcipit,armonia no g ?c.fE* 21 nv
piius aia cu; fufeipiat cotraria feotfum.i.ftne coipe fuba
eft ? fubm.armonia aut qualitas eft ? in Jbto.fuba a u te
a qualitate aliud eft.aia ergo ab armonia aliud eft.l&o'
Ilea foluit 0g.mx° ad ronem ©Yuarcbt ? S Ynne ex ^
bis Hblatonis fic Dices in pbedrone.nepe armonia ptici
pare aiam uel mcouenies eft fed no ex boc armonia eft,
j£t Dat inflatia fic Dices.neq; enim qb virtute participat
virt°e(l,Tftd enim illo^ fuit bcc.Ouicqd ptictpat aliquo
femp eft tllud.aiapticipat armonia ergofemp eft illud
fiarmonta.Jnde feqtur fi aia Dicaf crafi; uel encrafia co:
poris fiue crafis tatu ualet quitu armonia fiue coplerio
ptrario?2 fim Diflinctione coplerionu.fir £ O lflCiRa
bocautcppluresaieponunf tnvno co:pe Dicit 2lifc:ui
160 oeaialibus fic.Sia vna eft in co:pe ? quodlibet me/
b:um babet coicatione cum aia,? inde oicif mebtumeq
uoce ficut meb:u moitui.vft manifeflum cp in quolibet
meb:o aia efl potetia.? in quodatppinqo:.? in quodam
remotio:.3ntra tu oifputabimus oe bocXltrum in vno
aiato aia fit vna ampliori inqfitione.CTSolutio Dicem
dum fim 2tuic4n‘:q; aia efl pfectio ^ma coiporis natu/
ralis inftrumetalts bntis opa vite.? fim bac Diffinitione
o:ganicuefl pars Diffinitionis? inflralis ? otganicum
accipif p:o eode.£t fim boc Dicedtl ad ronem -Conftab,
q? I; coipus oiganicum accipiatur p:o eodem ? fim boc
fupponaf per potetia vitam bntis tu Ii potetia vuam ba/
bens aliu refpectu mae ad tb:mam fiue coipi; ad anima
Dicit ♦ Ii oiganicu eni Dicit refpectu ad potentias aie que
opanf in oiganis.fed li potetia vitam babes Dicit refpe/
ctum coipis ad ipfam aiam.q: vita eft actus ate fim fe ut
infra .pbabif.qiviuere fim Sljfciviuetibus eft ee.fim^o
Xonflab.qui Dicit no effe De Diffinitione Dicendum cp
ipfe iiuelligit ap fupponaf per If potetia vita bns I5 oino
ito fint idem fim rone.? boc videf uelle 2fffe:ex ipo mo
do loquedi cum Dicit aia eft pfectio piima coipis pbifici
potetia vita bns.buiufmodi aut eft quodciiq? oiganicu,
C" 2fd aliud oicedum cp Diffinitio aie materialis no eft
Data per materia ex qua fit aia fed in qua eft . ? ideo cov
pus qd ponif in Diffinitione no eft coipus qd ponif ge/
nus in iftoipbimo. CT ad aliud Dicedu op coipus oiga"
nicu no eft actu nifi per aiani.cum aut no babeat animi
no eft coipus oiganicu nifi equoce ut bo moituus oicif
bo.figure $0 coipis ? rnebiojz ? cetere qualitates no fa/
cifit coipus actu ee fed funt .ppoiuones ? adoptationes
materie que fuba ? rone fequunf aiam.Zpe aut nibil|»
bibet eae pcedere ipfam.ficut ois materia generabiliuj
? coiruptibiltu fua foima tpe pcedit.C&d aliud oiceit
dum cp bec .ppofitio eft faUa fi vniuerfaltter ponaf.Oi;
moto: fim loeu ,pcefiiuu no folum eft actus fed actu ens
per feipfuj.fenfibilis enim aia eft moto: .pceffiue fim Io/
cu; in biutis ? tn 110 eft act° ens per feipfam.fed eft aer’
coiports folu.Si ^0 noit vniuerfaliter fed oe aia ronalf
tm ^ponif tuc fupia foluta eft argumetatio ubi Diflincttl
efl qj aia ronalts no tm eft fuba pfe ens itec tm actu; fed
fuba? aetus.fed fi eet fuba pfe ens tm non effet vmbilis
alteri per pftitutione vni° per fubam.<fET 2fd aliud oice/
du qi coip° bn fepaf ab aia ut materia fed 110 ut actu ma
nes ut ibm fepaf ab accfite.Silr aia ronalis oepedetia;
bet ad coipus eo ap eft vmbilis ei ? vmf ei in refurrecti/
one nouimma,? tdeo cu fic utruq; oepedeatad alterum
ex eis fit vnu per fubam.Cp&d aliud Dicedu q; Dicmm
Xdmetatoris intelligif De l?us que coueitiut ut mixta iit
comixtione ficut mei ? aq in idromelle.oia enim mifci/
bilta fepata actu fut anteq; mifceanf. ficut Dicit in fine De
gnatione ? coiruptione.ted no iteliigif illud De by; que
pueniut ut eentialia ficut act°? materia.CT&d illud qd
iuxta boc querif De vnitate coipis oiganici Dicedu cp co:
pus oiganicu eft vnu fpecie actu numero z rone . 0pe/
cie qi nullu mebio^ bet fpent nifi totiu;.£>ilr actu qt oia
actu funt per vna aiam ut babitil eft ex auctoritate 'Mfei
in lt°oe aialibus.lRone $0 qi aia oibus Dat rone?elfe,
inumero ^0 qt totum coipus oiganicu eft vna materia
cuius pfectio eft aia,3dem aut numero ut oicif in s°me
tbacc ell ide niateria.Si ^0 querif oe vmtate ? ntultitu'
dine Dicedu q? Duplice babet vnitate.vna materie z or^
ginis.qt ficut Dicit 3$fc:in 160 oe aialtbus.pmo generaf
cot? excotde.pducunf omnia membta animalis confe
quenter ? ideo ad ipfum Diriguntur per colligationem
neruorum ? uenarum ? arteriarum . 2fltam vnitatem,
babet a foima, fQmnia enim membia influxum vite’
£?ccude partis rame
recipiunt a corde ut ofcif in j>itio &e motu cordie.vn qb
Dicitur iu obone m no fit vini fpecie z fo:ma falfum ell.
C7 boc aut qo obtjcif q> alia elt ro carnis z offis Di'
cedii q>boc ueru ell fim cp funt offa z caro fe d no fim q>
fimt ptes aiati.l?oc enij mo vna fola aia efl que oat ei? ef
fe zrone.CiTHd illud qb querif oearmoma oicedu q>
oes rones 2f(fc:funt neceffarie .pcedentes uel ey pfe no
tioueiejc neceffario^batieutpatetiiiobyciedo.iRatio
nes aut j£mpedocf.no ualet.no enij neceffariu ert fi ali
qd folutf foluto alio qripm fit ide illi. Soluti enim oie
forma foluta materia pter aiam ronale.nec tfi ide e (i illi.
Tftones etia; polite a 0g.extracte oe pbedrone Ifclato'
nie ftare put pter pamam.0g.enim ilie platonicue fu/
it ualde cocedes cii *£>latone Doctrina? ee rememoratio
nee z aiae an corpa ee creatas. vu etia repIpendit^Hrmo
mu pbm qui oijcit aiam ee fubam incojpeam z in corpe
<reata.0g.enun tenebat iilapctbnem cpfiaia ronalie
no crearer nifi in co:pe etia celtrueref oeliructo co:pe.
fed nos no ita .pbabimue qr nec ooctrine rememoratio
nee funt. nec aia ronalie creata eii ante corpus.nec etiaj
oelirueref oeliructo corpore.
CTOuare aia oicif ab 2f^:fuba fim ronem fiue roco:
porie pBici bntie pncipium motus « liatue in feipfo*
a iSude quetlturBcsifUnwa
ne faciete cognofcefubam aie fim g> ipfa elt ro
<o:pis,0t ponamus Diffinitione ab 2fffc:pofita in 20 oe
aia ubi fic oicir.Bia ell fuba fim rone.fiue aia ell ro pbici
<o:pie buiufmodi bfitis pncipiu mot°? liatus in feipfo*
$£T iQuerit ad qd Dicat btc ro pbici corpis.*r videt fi; ip
fuin cp ro Dicat cp qd erat elfe z Diffinitio qr fic ejcplanat
in Ira z oat fite tu inftrie arttficialib0 ut in Dolabra cuius
©olabre ee elt fuba z ro.fiSt Dicit oolabrale ee torma z fi'
gura oolabre i materia oebita que ell ferru z caltbeXii
igif ars imitet nam ficut etia erit in natura q? fonna nae
in oebita materia fuba erit z ro ipfius inaterie.CCT Sed
;CiQin£lft2l I?oc videt ee cp ois ro que ell Diffinitio p
dicabilis efl oe eo cuius ell oiffmitio.Si ergo fit ro aiati
aiapdicabit 0eaiato.qbfalfu5ell.CCr 3te oie Diffinitio
fiue fit malis fiue formalis fiue per cam efficiente fiue fi
nalem fitDatanunqjegparaeflfeu.pbatiorei Diffinite
boc ell equaliu termino# fim numeru.cu igit aia fit ter/
minus vnius tm ficut z aiatum no pot aia ee ratio aiati.
dTlfreterea obijcif oe filiiductione oe oolabra.remo-'
ta enim forma z figura a ferro z calibe oolabre adbuc fer
ru z calibs ell materia oolabre que potetia fufcipit oola
bile ee.ergo videt a fili cp remota aia ab aiato corpe adj
buc corpus remanet potetia fufcipies vita z aiam.qb no
ell ueru in oi aiato.CJllbreterea querif oe boc qb Dicit
corpis pbici buiufcemodibntts pncipiu mot°*i liat0 in
feipfo.tale enim videt ee corpus pbicu.natura enim ut
©icit pbus in 20 pbff ell pncipiu z caufa mouedi z quie/
fcedi eius in quo ell fmctpiu pfe z no fim acens.*! fic aia
videt ee fuba z ro I3 corpis pbici.qb fup improbatu efl*
CT3te querif oe boc qb Dicit in i° oe aia.qj oportet coli
derare in ptib°qb Dictu ell oeaia.Si enim eet oculus
aial aia utiqj ipfius vifus eet.bic enim fuba ell oculi fini
rone.boc enim no videt ueru qr cu ptes itegrales mate
ria fim totius videt q» no babeat ee z rone nifi in elfe z
rone totius.*! ita I3 oculus etia no videat uere tame erit
oculus ©fimo fit in aiato cojpe.CTSolo oicendu q? du
pier ell Diffmitio.f.logica z nalis.Iogica ell que funtif a
forma totius.*! dico forma totius que pdicabilis ell oe
toto ficut genus oria z fpes.*! ois talis Diffinitio oe reb°
in natura cofideratis ell trafcedens eo cp no tagit princi
pia gbue res ell fed cognitionis tm.1 fiiiter ell uana eo
cp acentia z opa rei ejentis fim cp ell ejcilles in natura no
pot concludi uel excludi per ipfam.pbifica fiue nalis fu
mif eje p nciptjs rei ejentis fim ^ ell in natura ejrns.prtn
eipia^oilla funt materia z forma.? Dico forma no que
ell totius fed ptis que ell materia.Sut etia ^ncipia effi
cies z finis.*! ideo Diffinitio nalis qnq; oat per efficiete
z mam.ficbic oigellio ell pfectio a nali z proprio calore
eje ptraiacetib0 pafftotubus que ponit U140 metbp.^
prius enim z nalis calor oigelliuus efficies ell copletto
^ro effectuil.ptraiacetes aur paffiones materiarer foj'
ma z mam oat Diffinitio nalis.*! tuc no Debet oari ut q
da vitiofe oicut cp bo ell id qb collat ey corpe z aia. talis
enim modus Diffiniedt maliter no ell nifi in artificialis
in gb° fola copofitio forma ell.Sed Diffinitio nalis oe'
bet Dari per forma nale fim gp coplet z terminat ma3 in
ee*! fpecie per que niodu etia Date funt ille Due Diffinit»
ones aie pcedcs.f.oe qua mic loqmur:*! non DifFerui in
aliquo nifi m boc cp f>ma oat oe aia ,put terminat mam
fuaque ell corpus organicu in ee.ia #o,put terminat ip
fam in fpecie nae z ideo utraq; ell oe aia fim cp ipfa eft
fuba z boc mo facit cognofce fubarn eius.CT 2ld 0mil
ergo oicedu cp obo ,pcedit oe ciffmitioe logica.CT Sd
aliud oicedu qr obo pcedit eje praua itelligetia Ire . non
enim fic itelligif aia ee iba corpis fim rone cp fit Diffini-'
rio cius ,put Diffinitio ell oro ejepheas ee rei per fubalia
fed intelltgif aia ee fuba *!ro corpis qr Dat ei eefim (ba$
z ronem tn fpecie nali, CJ Sd aliud oiccdiiqr materis
aliter fubycif opi artis z aliter opi nae. Opi enim artis
Ibijcif materia que efl actu per forma nale, vu nec ab ar
te fufcipit nifi forma accntalem que ell forma Diuifionis
uel coponis.*! ppter boc etia materia remanet poil fiv
luta forma artis fufceptibilis adbuc eiufde.Sed opi ns
ture fubijcif bfle folii qb ell fimplfuba ficut fup DijcinV*
tu qone oe materia.*! ideo forma nale non amittit nifi p
corruptione? fruatione nalis forme que corrupta elt no
equoce.vn no per oia ell file fed in boc tm.qr ficut figu'
ra oolabre ee z rone oat oolabre in fpecie artts ita aia ee
z rone oat aiato corpi in fpecie nae,(C*Sd aliud oicen^
du qj per Ii buiufcetnodi fupponif organicu.per ^ncipi
um aiit motus z liat0 intelligif pncipiu mot° pceffiut.*!
fic patet fofo.C&d aliud oicedu q> qii materia alicui0
forme no uartaf iu ptib°tuc forma illa in terminado ma
teria no ell neceffe uariari.ficut patet in elementis z mi
neralib0.-: ppter boc etia viri0 piis eentia vna ell per to
tu; in talib0 ficut caliditas in igne ? vis attractiua in ada
mate.tQii aut Diuerfitas ell ex ptemae ficut in corpore
organico tuc neceffe ell z oiuerfitate effe er pte forme.?
ideo aia fim fe pfectio totius dlzrofjno fim fe elt fuba
z ro oculi fed fim potetia vifiua.mbilomin0 ni fi oculus
fepef uel ejccecaref fepat0 no eet oculus nifi equoce.qa
ejcpffe Dicit B^:q> pupilla ? vifus funt oculus ficut aia
z corpus funt aial.
(ET Qualiter aia oicaf effe pncipiu z caufa vite tn morta
ltb°.*i quo bec Diffinitio facit aiam cognofcere.
e Equitur querere Deoiffi'
nitione aie que facit cognofce ea fim q? ell na/
tura organici corpis.£t ponam0 Diffinitione politas ab
20 De aia que ell talis.Hia ell pncipiu z caufa vl
teinmortalib°.E)icitenimp}3usibide.q; illa Diffinitio
puenit aie fim fe z ptibus eius.*: cp ipfa oemollrat cam
in effe z no tm Dicit qd ell ee rei.pcedetes aut oue funt Ii
cut pclufiones coclufe per illa. tL cQueraf igif pmiiDe
ipfa Diffinitione z qualiter ipfa ell facies cognofce aia;
fim q? ipfa ell natura z oemollras caufarn in ee.CDQue
raf igif fim quem modii ipfa Dicif£ncipiu.j£ft enim pn
cipiii ee caufa formalis z in pcedettbus Diffinitionibus
eli ipfa Diffinita fim cp ell forma.ergo videf q? in copofi
tione illa eiia otcaf jSncipiu.St forte oicaf q? no or fjud
piu vite boc erit ptra Diffinitione.Slctus enim potetia vi
ta bntis ell pncipiu vite.? boc toui fuppofitii ell per pre
cedetes Diffinitioues.CP^drea per caufa; fupponif
Bc bomine *«
pncipiu z per p ndpfu caufa.2 ita videf efle fupfluu qn
oicit cp aia eft pncipiu * caufa vite.f te vita videf ce act°
Determinate potetie aie ut videf Oam.pone i i° li°cap°
H2.°.3nobediesgde?qb no pfuadef rone inditu eft.i.vi
tale.qb etta pulfattuu uocaf ? fciatiuu.fed ? platatiuuj z
griatiuu z nutritiuu uocaf .buiufmodi aut eft z augmen
tatiuu qb z plafmat cozpa.fOte oie a«° ,pcedes ab oz/
gano Determinato in cozpe eft act° Determinate potetie
z no aie fim fe. vita eft buiufmodi act°.ergo erit actus oe
terminate potetie z no aie fim ferita no erit oiffinitiu0
m’e.t>uma patet e% boc qb Dicit pbi cp aia fim fe eft act°
totius z fim fuas ptes eft actus pttu.vii pars aie eft in o:
gano cojpis z ita act° ozgani erit fpecialis act°ptis aie.ia
^baf per fuppone nltiu z medicog.f.tp a cozde eft iflu'
jrus vite per arterias ?fpus vitalis in totu co:pus.lt )oc
jde videf per Diffinitione ©ionviij pfti que tangif in 70
topiUq? vita eft motus gnts nutribilis nam a aeques,
genus enim nutribile eft gen° uegetabile tm.nam aute
aOeques Dicif qb mouet ad motu nae fim etil gp ©am«
Dicit gp actus uegetabilis potetie gubernaf ta natura qj
rone.CT^teoisefTecfinaliquognecaufe inuetus re/
ducif adeaufam bma in genere illo licut oe caliduad ca
iidiflimu ut ,pbaf in mecc,igif cu viue fit effect0 inue/
tusingiie caufeqbeft atareducif ad pmumingiieit'
io.fed j>mu in gne illo eft uegetabile.g viuere erit actus
uegetabilis.iter potetias aut uegetabiles eft pmo nutri/
tiua.ergo videf cp vita fit ^pzius act° nutritiue potentie
Iboc etia videf per illa ,ppon e' minoris caufaru.omnis
caufa pmaria plus eft influes fup caufatu qj fcbaria-lIM
ena eni? caufa eft que caufat no caufante alia.fcbaria #0
que no caufat fine f>ma z in boc plus iftuit pma qz ibtra
bete febaria «alitate fua no oe neceffitate fubtrabit pma.
£t fim buc modii videf eeoe vita in uegetabili z fenfibl
Ii z ronalt.fenfibili eni$z ronali fubtrabetib0 influjcu vi
ce fenfibtlis ?rona!is no oe neceftitate fubtrabit nutriti
ua uegetabilis ergo vita erit ,ppziiis actus uegetabilis.
£ t fitr eft in potetys aie.f.nutritiua augmetatiua z gnati/
ua.Sugmetatiua aut z gnatiua fubtrabetib0 caufalttatej
fua no oe neceftitate fubtrabit nutritiua . ergo nutritiua
erit potetia cuius act° erit vita.? fic non erirvita Diffinit!
ua aie fj poU°nutrittue potetie.Ob fi pcedaf
% ois act° aie in oi ozgano cozpis eft actus fim fe z
no fim aliqua pteipfius.vita eft buiufmodi act°aie.ergo
eft act° aie fim fe z no fim aliqua pte ipfiusXleritas pzi/
me patet eje boc cp act°ptis aie eft in pte cozpis fim aliqb
ozganii fpeciale ficut a«° ftiutis vifiue eft in pupilla ocu
Ii tm.*A patet eje bocqp totu cozpus dz viuu in oib° ozga^
nis ficut-ztotu eft potetia vita fufapiee.CC3^ 016 actu?
quif m oes uel multas potetias eft alicui0 no videf efle
alicuius illaru potetiaru,ppzi0. vita eft buiufmodi act°in
potetije aie.ergo no eft alicui0 virtutis aie^puMfr-ima
patet per Diffinitione ^pzn^pziu enij eft qb vni foli ccv
uentt.ia patet in i° oe aia ubi dz multiprr aut ipfo viue/
re Dicto.-z fi vnu bo? aliqd infit folu ipm Dicimus viue/
re utitellect0 fenfus z mot0^ ftat°fm locuuadbuc-zjno/
tus fim alimetu eft viue.fT3Q^3 boc qrif quo bec
Diffinitio fit Dices cim^»pterqd in oemoftratione.pce/
detes ^0 fint ut pclbnes oemoftrationu.jpbaf enim in
i° pofte? per multas rones cp Diffinitio non pot ee pclb
Demoftrationis fed mediu.vn Dicit ibide cp pneipia oe/
moftrationu Diffinitiones fut.qrti no ee oemoftratione
oftefu; eft.pus aut erut bncipia oemoftrabilia z pnei pio
rumpneipta <rbocinmnituibit.C'3teibide Diffinitio
gde ipfi0 qdeft z fuba eft fj oemoftrationes oes videtur
ee oes fuppofitiue z acciptetes qdeft ut mace.gd eft vni/
tas gd par gd impare alibi ponit ibide3 plures cp oifft'
nitio no pot eepctb Demoftrationis g videf g? no ueru
Dicat pbus oe ifta Diffinitione cp eft ut rnediii oemoftra
iionis,^lie ^0 oue ut pclufiones.CCT l^zeterea querif
iupta boc quo bec oiffinitto oemoftrat naj afe z quoap
plicaf toti aie z ptib°eius.CET S01W30 Dicedum
gp tu oi natura tres caufe coincidut in vnu ficut Dic Wfci
tn i° pbff. efficies finalis z fozma.Dico aut l?as icide in
vna no cp modus calitatis fit vn9,fed qz vna res que eft
fozma oiuerfis ronib0*! pfiderationib0 fit fozma efficies
z finis.efficies aute eft no fozma qz fic efficeret feipfam,
fed eft efficies ee copofiti z copones pntes ee.fed ee co'
pofiti efficit per feipfam fozma.copones aut pnteseffi/
cit per potetias z virtutes fuas z oe boc effecttuoppzie i
telligif qb Dicit pftue iiu0 oe afa.cp in patieti z oifpofito
actiuojz videf ee act°.fim enim bunc modii vult ibi oice
qz aia eft actiuii z etia eft actus eius in aiato cozpe.vn o»
ftinguit cp dz oupr quo viuim°i quo fanamur z quo fci
musXliio eni3 mo dz quo viuim0 ut fozma effectiua vi/
te,z alto mo ut cotpe ozganico vita fufeipiete z fim bunc
modii viue viuetib°eft ee fim nam ut Dicit ibidej.-r quo
viuimus ficut effecttuo fozmali vite eft ro z fuba viuetis
ficut z quo fanamur z quo fcim° ut fozmalieffectiuo eft
fanitas z fcfa.quo aut fanamur z quo fcirn0 ut fufcipien
tes fanitate z fciam eft fubm fcie qb eft aia.? fubm fani/
tatis qb eft co:p°fm totu uel fini ptes.2fia ^0 eft fozma
fim q? eft in bac materia z eft finis fini q? eft inteta ab ef/
ficiete pmo ut terminas opatione eius fup 3d
^mti ergo oicedu q? ut vult H^:in topi^.pmu ?pn/
cipiufuntide.?<pptcrbocpncipiu no fuppomt biccam
fed pditione caufe.que pditio eft pncipiu ee?,ppziu pzo
jcimii fiue imediatu.caufa fto fuppomt efficiete.efficies
^0 fim rone fue caufalitatis folu fic caufa eft z no eft cau
fata.db patet qz fozma effectiua eft per efficietem.? fi/
nis eft iduet9 per opatione eius.materia #0 trafmutata
eft per motu qui eft ab efficiete.vn calitas efficientis eft
fup tres alias caufas z ideo ipfa pncipiu Dicif cautarum
z fic fumtf bic caufa tu Diffinitione 3^:qn Dicif aia eft
pncipiu? caufa vite.? per boc patet fofo ad duo pzima.
aliud qb obijcif oe vita oicendii ut ,pbat obo
lies vua eft act°aie fim fe ? no alicuius ptis aie pfe,? boc
etia patet per Diffinitione aie fupza babita in quaeje pte
cozpis aiati ponif vitlfufcipies.ejcquo oe necelfitate re
lingtur q? eade eft potetia cozpis ozganici ad vita ? ad ef
fe aiati fim nam.Dama0 aut no intedit oice q> vita fit ali
cui9 ptis aie fim gp viuere eft opus no gubernatu rone.
$C 3d aliud oicedu g? coz no tm eft ozganu fed etia pn/
cipiu mebzo£ oium ut fupza babitu eft.? inquatii fic cofi
deraf fluit ab ipfo actus vite qui eft act° aie fim fe.qz cos
tale rone babet ad mebza quale aia ad vires.CET^td ali/
ud oicedu cp aia in fuis ptibue eft ut totu ptatiuii ut ifra
oeterminabif.totu aut ptatiuii vnu eft in .ppzys partib0
fuisfiiiefequetib0.3nfequetibusautnoiine pmis fim
gp oicit pbus q? uegetatiuu; tm fepabile eft a fenfitiuo z
rbnalifednoecduerfo.?filiternutritiuu bii feparabile
eft in ope illo ab ope augmetatiue ? giiatiue ? no econ/
uerfo.oicaf ergo qi viuere no reducif ad nutritiua ut,p
pzius actus illius potetie qz fic no coueniret algs.fed w
ducif ad ipfam ut in quafaluafaiapusut totuptatiuu;
opans op ni qn coiugenf ei cetere partes ptatis eius eti
am in illis ejcercet eude actu.ex boc enim qi vita eft a«°
aie fim fe ? aia fim fe faluaf in qualibet pte eius ptatiua,
reltngtur vita ee actu cuilibet parti aie puame.{E‘Md
aliud oicedu qi vita eft pme aie que eft uegetabilis.fed
qz no couenifei per ptes uegetabiles fjper feipm.ideo
etia eft actus aie feiifibiIis?ronalis.vn ficut oicit p!5us
viuere viuetibus eft ee.ita Dicif cp viuere iueft aialibus
jopter fenfum pmu qui eft tactus.tactus enim inter fen/
fus folus eft.? fenfus ? oifferetia cbftitutiua aialis ut in
fra pzobabifXt ideo oicit cp fentire fentietibus eft efie.
boc autem fentire non eft iuli fenfibilem animam babe
re.?fim buc modum etiam intelligereintelligetibus eft
effe ? boc intelligere erit intelligibile3 aiam babere fim
0 i
Sccfide partis fume
actu ? ficut aia oiflfinif per fenfum ? intellectu in fpecie :
ita oeterminaf actue eius qui eit vita per fentire z intelli
gere.aliter enim ut fupia babitu eft male oiceref coipus
aiatu potetia vita fufctpte&.CT 2ld aliud oicedti cp uertl
elt cp pma caula plue itluit.fed boc no eit pma caufa po
teua aliq aie fed pottue aia f> m fe.cut0 pma ptae in uege
labili.»* in fenfibili.3a in ronah.TRoneeaut.que contra
boc funt pcedimue oe plano.CJ 2ld illd qd ulteri0 que
rif.f.quo bec Diffinitio Dicit caufam .ppter gd.oicedum
gp ouplejc elt Diffinitio ficut fup babitti elt.f.logica ? pbi
itca que eit per eentialia rei.ciffuutio aut logica pdicatu
elt in ,pblematib0? ideo bet pncipia z pfiderattonee g/
bue pitituif z oeltruif in ee ut Diffinitio.? boc ejc,pbabi
Iib° toibue z no ,pp:ije imediatie z De bac ntbil ad pne.
qi bec nec elt niediii oemoitratiois nec pdulio.Jlla #o
que elt per eeutia rei elt Duplejc.queda enim no Dicit ni
fi gdelt z bec reducif ad fciam.q: queda aut Dicit ppter
qd z qd z illa reducta ad Demoltratione facu fciam pio/
ptergd. i£yeplum £>me elt ut fi Diffmiaf eclipfie folie fic
eclipfie fohe folu eit oefect0 luminie in fole.fic enim di/
cedo Dicif qd elt eclipfie, fed no Determinat caufa in ee.
CJ^Itud ejreplii eiufde oatii elt a pfto in i° oe aia ut fi
Diffiniaf tetragontfmue fic tetragomfmue elt qdratu o:
tbogoiui eqlatcrale eqle altera pte longiori qdrato.bec
enim Diffinitio no Dicit nifi qd elt tetragomfmue.qd pa
tet qi tetragomfmue nibil aliud elt qs figura qdrata eq/
lui lateru tate capacitatis quate elt qdratu no eqliu late
runi fed bne duo latera logiora Duobus alys.ftbi gra;,p
irabanf oueliueeqruutraq5fit.6.cubttop z coiunganf
per Duae rectae lineae cadetee fup ipfae in ejctremis pu
ctie qrum utrags fit duo» cubito».fupficiee igif iter bae
Duae lineae pteta quadratu erit bne duo latera logiora
Duobuealye.qd babebit in vniuerfo latera.i6.cubito».
tetragomfmue aut elt qdratu eqltu3 lateru eqle illi.? o:-*
tbogomi.urecto» angulo» ut.f.qtuoi latera beat quorus
qdlibet Iit qtuo: cubuo»,3Uud enis qdratu erit.i&.cubi/
io» ficut? illud qd elt altera pte logiue.Siffimtio antes
ppterqd elt oicene eentia? caufam illtueppter qua elt
licutfiDtffmiaf eclipfie folie q? eit oefectue luminie in
fole ejc eo cp fubydf ei luna.iic enim tagitur eentia edi''
pfie per boc qd Dicif oetect0 luminie in fole z tagif cati'
fa ppter qua elt per boc qd Dicif eo q? Ibycif ei luna.t£t
etia in ejceplo pBi tu i° De aia.ubi Dicit q? media inuetio
elt caufa eqlttatie tetragoni cii altera pte logiori qdrato
elt bec Diffinitio otceeppterqd.q: tetragonue elt o:tbo
gonii eglaterale eqle altera pte logiori qdrato ejc inuen
none media inter lat°bieuiue? latus logiue qdfic pa'
tet.lup Dictu elt cp tetragonue fit oiuni lateru eqliu; uel
quodiibet lat° biie latitudine qtuo: cubito» .Quadratu
fto altera pte logius vnu latue i?et.6.cubito».aIteru3 #o
ouo».medtu aut inter fejc z ouo funt qtuo: eo q? equali
ter Dtllat a ouob°?fejc.vinciit enim duo in Duob°? vin
eunt a fejc in ouobue.£t ita patet q? bec inuetio media i
ter ouo? fejc caufa elt eqlttatie tetragoni ad tetragonus
altera pte logiue.oicedu ergo q? Diffinitionee Dicentes
qd tm ?pcipue malee funt coclufionee in oemoitratuy
mb°? no note pfe.fed Diffinitionee Dtcetes qd ? piopter
qd funt ^ncipia oe moitrationu fim cp medus Dicif £mu
q: ille funt note pfe.fgt oe bye itelligit pftue in ^polte*
cp no pnt ee pctbnes in oemoltrationib^CirSi^o que
raf quo codudaf vua per altera fiat talis Demonltratio.
Oe pfe lucee cui fupponif co:pue non puu Deficit in ib
luminado.foledipfai0 elt pfe lucee cui fupponif co:p°
no paruti ergo oeficitin illurmnado.CUJte vm alid ejc
emplu qdratu oubogonu eqlateru ptractus fup lineam
que eft media inuetio ppouionie lateris logiorie ? b:e
Uionein qdrato altera pte logiori elt equale quadrato
Altera pte logiori tetragonue elt quadratu onbogonus
ptractu fup linea que elt media inuetio ppoitignts late
rie logiorie ? b:euiorie quadrato altera pte longiori et'
go tetragonue elt quadratu oubogonu eglaterale equa
le quadrato altera pte logiori.CfT iStUter fe bnt Diffinite
onee oa;e oe aia.pme enim Diffinitiones no Dicunt nifi
qd elt aia fini q) elt act° coipis pbifici oigantci potetia vi
tam bntte.? q; elt fuba talie co:pie uel ftiba fim rone.p'
pter qua aut caufam fit act° talie co:pie uel Ida fim rone
no oemoltraf illis Diffinitionib0 ? ideo funt ut pefonee
? no ut ^ncipia in cemoltratione.? q: pdonee funt ut v
certe certificate tn ejt certiorib°«ideo neceffe elt alia Difi
finitione repiri que Dicat caufam ,ppter quaj aia elt act°
talie coipis uel 6a fim rone.bec aut elt lita qi aia elt fm
cipiii ? caufa vite coipis pbifici potetia vita bntie.poteii'
tia enim viuetie act°elt vita.Sctue enim viuetis potetia
elt vita.caufa igif,ppter qua aia elt actue potetia viuen/
tie elt qi elt pticipiu ? caufa vite.fiat ergo talis oemoltra
tio. Oe qd elt pfe £ncipju z caufa vite elt actus potetia
viuetie ? fba eius fim rone.aia elt pfe fmcipiu ? caufa vf
te.ergo elt actus potetia viuetie? Iba fim rone.CTSdtl
lud qd Dicif quo mollrat nam aie oiceduj qr boc modo
quo moltrat aiam ut nam.natura em) elt intrinfecu pn*
cipiumouedi ?qefcedi.vn cum Dicit. aia elt £ncipius?
caufa vite.? viuere oicif multiprfim opa aie accipif ani/
ma ut natura mouee ad opa illa.iT Bd ultimti Dicedus
cp ficut fe bet aia ad coipus ita ptee ipfiue fe bnt ad ptes
coipie.vn ficut ipfa elt caufa vite in toto ita per ptee iliu
it vita ptibue co:pie ^ppter qd Dicit pftue cp fi oculus eP
fetaial viiioeffet aia ipfiue. £t ideo ilta Diffinitio tangit
caufae accnttu ? palTionu.Sie enim oia acentia ? paffio
neefuntfimpteetpfiue?fimopaeiuetnqbu8 ipfa aia
elt ^nctpiu?caufa.Stcigif patet Determinatio Duoruj
que querunf ce aia.f.fuba ipfius ? natura.lfteflat que/
rere mo quecuqj accidut circa ipfam ? fic patet qualiter
be Diffinitiones fic fe bnt cp vna codudif per alta.? qua
liter caufe accfuiu aie coghofcunf per ipfae.? ideo non
elt neceffe fpeetaltter Detpfie Difputare.
U7£>e idetitate ? Diuerfitate aie Utrum fit vna uel plu/
ree in omnibus animalibus.
d j£mde tranfeundus *
ad qone oeptib0 aie.? oe riuifione.? oe.ppiijs
paffionib0 in opatiomb0 que accidut iilie.? que Diuifio
videf manifeftare fubam ipft° per poiteriora.dJ 0.ue
redu elt ^mo oe fpa.? q: vnu idiuiduu eltin fe.iQueraf
pmo utru aia fit vna uel multe in oib° aiatie.£t fi multe
i^uerafutru an co:p° fuerit create m cdparib0 ftellie ut
Dicit ^>lato.uel in coipe fint create uel multiplicate.
fifint i co:pe create Utruimediatecaufenf a oeo uel ab
itelligetije angelicis ficut videnfDiceqdapBo^CriliiO
ftea ^o piiter queredti elt oe oiuifione aie per bae Dtias
uegetabtlie fefibilie ? ronalie qualis.f.fit ilta Diuifio. £t
utru fit ifufficiee uel no. £t utru Diuidi pofftt aia per ro/
nale ? irronale ficut Dtuidif aial . £t puter querif Citrus
lite tree ozie aie fint vna fuba m aliquo vno coipe aiato
uel no. £t,utru in quolibet aiato fint pluree aie uel non
j£t tandem queredum oe fingulte iftarum Differertaru.
„ 'Serat ergo piimo a™-
aia fit vna uel multe in oib° aiatie.iQuida enis
pBi vna aiam ee oiperiit que pio Diuerfitate coipo» aia/
to» oiuerfa in eis opaf utetee pio rone Duplici fili quo»
vnu elt in aia ronali in boie.que cum fit vna iu oiuerfis
pttb° coipis Diuerfimode opaf .Jn ptib° enis terreltrib0
ficut fut offa vnguee ? pili opaf foltimo op° uegetatiue.
3n ptibue aut comijLtie acciitib°ad teperametu ficut elt
caro? neruue fenfibilie uegetatione ? fenfum.Ju fpiri'/
tibue #o lucidis ? Directis ad ^tutee animalis que funt
in capite opatur opus rationie.i"1 fimtle elt in igne qui
iu iujtta fe coipora polita pio Diuerfitate eorum Diuerfi/
S3c bomlnc
modeopatur.gbufi!am enim tmcoicat calorem . gbufi
dam calorem z lume.gbufdam calorem * tomes: fpeci'
em fuam.iltt etiam nitebanf tali roiie.Oiltinctio elt in /
ter fozmam materialem non matertale.gSt oico fotmam
tnalem fiue Iit acctdetalis ftue fubalietque oiuifa fua ma
teria manet in qualibet fui parte ficut fotma lapidis in Ia
pide.m fotma calidi in calidoXum atlt aia no fic oiuida
tur ad oiuiltonem fui fubiecti ipfa no erit fotma materia
lis.ergo no erit fotma que elt in materia eo g? ois fotma
que elt in materia materialis eft.igif erit fotma fepara/
ta.nulla aut fotma fepata z immaterialis oiuerfificaf pto
otuerfitate materie in qua opaf.ergo nec aia . fed arbot
btutus zbofunt fubiecta in gbus opaf.ergo ipa no erit
©iuerltficata.ppter illa.fed remanebit vna^Jtem oef
g> oiuerfitas fubiectott facit ei otuerfitatem z fupponaf
qt ficut aia bois tota elt actus totius. ita fim ptes elt act9
parnum.boc enim fifiter fupta ,pbatum elt.indejpceda
tur fic.©iuerfitatem eentiale aie efficit Diuerlitas mate-'
rie.fed in cozpe bois pto oiuerfis partib0 bec oiuerfitas
Inuentf.qt quedam funt partes terreltres.m quedam co
mftte ad teperametum plus attedetes.ergo opottet cp in
aia bumana vna pars oiuerfa citet eentialiter ab alia qd
no elt uerum.ergo Ii Diuerlitas mae no facit oiuerlitate
aie z (ic uerum reddit g? ipfa elt vna in omni aiato.]|bzi
ma #o ouo Itmtlia buius fecte fcripta funt in li° Ifbtbolo
mei.rones aut cottnenf in lib° ^uic.CT *£>ot aut oby/
cere altqs ad idem lic.Ois fotma generis fi oiuidaf ne/
celfe eltipfa; oiuidi per oiflferetias que no pnt limul in
vnum cogregari.Ueritas buius patet per inductionem
oiuifioms ois generis.ergo fi aia fimfe-z in genere ac /
cepta oiuidaf per ee.necefle elt g> boc fiat per oifferemi
as ejc oppofito ipfambiuidetes.ergo a oertructione co/
fequetis ft no oiuidut ipfam per oppofitum non erit ne
cefle oiuidi aiam per ee.fed oifferetie aie funt uegetabi
lis z fenfibilis z ronalis que no funt oppolite oifferetie
ficut patet ejc boc cp funt actu in vno.f.ronali.ergo no oi
utdut aiam pfe z fic relingtur cp aia fit vna fim elte in oi'
busaiatis,|T3temotcitpl5us ln40pBft<p eglaterus
a qdratus eadem figura funt fed no idem triagulus.^jc
boc accipif cp quecuqj Diuerlitas cofegtur rem cp illam
rem pcedetem no facit vnam neq; multa;.i©b'p atet e£
boc cp vnuquodq; elt a fotma fua.id aut qd pfequif no
elt fotma fua. cii jgif uegetabilts fenfibilis m ronalis fint
pfequetta aiam fim fe aia ab eis no erit vna neqs multe.
CTjtem qd couenitalicui per acens non facit ipm vnti
anel multu; ee uegetabilem fenfibile z ronale accidit aie
ergo no facti ipfam ee vnam uel multam.llbtobatio mi/
norts elt.qt gcgd no puenit alicui pfe puenit ei per acci
des.ficut enim ens ple z ens per acens imediate oppo/
nunf ita couenire pfe z puenire per accns.qd aut alicui
couenit pfe puenit ubiqj z femp.vn fi ronalis z fenfibi/
lis coueniret pfe aie opotteret cp omne aiatum eet fenli
bile z ronale.qd falfu; elt.-r ita reddit tp pueniut per ac
cides z fic no faciut oiuifione aie fim ee.tjj 0ed £Oiri
boc funt multe rones Collectam z 2tuice.qua?z
vna elt cp necelfe elt vnuquodq, ensin namrapptia ba
bere fotmam numero z fpecie oifferetem ab alto qd elt
in alia fpecie fim natura.fed b b btutiij z piata funt in na
tura numero z fpecie oifferetia ergo necelfe elt ea babe
re oiuerfas fotmas numero z fpecie oifferetes.f3 fotma
aiati no elt mfi aia que oat aiato fpem z elfe.ergo necef
fe elt aiam in tltis oiuerfam ee fpecie z numero.CCT 3te
babitum elt fupta cp aia elt fuba fim ronem oium aiato/
rum.boc aut patet elfe falfum.qt fi aligs alfignauerit ro
nem pbicam bois btuti z piate oiuerfam bine inde aift^
gnabit.C”3^ni ois Diuerlitas que elt in materia caufa
tur a oiuerlitate fozmeXleritas aute butus patet ey boc
cp materia no indigebat trafmutatione z oifpone per al
terationes nili per boc ut apte? ad recipiedam fotmam»
Sed ejcpfie videmus magna oiuerlitate materie in boi
bus btutis z platis.ergo bec Diuerlitas caufabif a oiuer
fis fotmis fubalibue z nalibus.bo^ aut fotma fubalts z
nalis non elt nili aia.ergo aia oiuerlificaf ab illis.lboc
idem accipif ab 2f^:iru° oe aia ubi ficoicit.Unufgfqj
actus « in eo qoin potetiatin.pptia materia fitapt°na'
tuseltfieri.ergovidef g>fim oiuerlitatem(pptie mate/
rierei nalis oiuerfificef actus a fotma.fed actus z fotma
aiati elt aia.ergo oiuerfa erit iu oiuerfis aiatis.CTt>^/
terea fi eadem elfet aia in oibus aiatis que oiuer fa age/
ret pto oiuerlitate materie tuc opotteret g> in oibus ani
matis eiufdem fpedei aia baberet eafdem opationes.er
go opotteret cp tu oibus boibuseifet ignoras uelfapi/
euseqliter.qoaptefalfumelt.CTSifotte oicaf a ni/
ma uariaf in fapietia z ignoratia ex refpectu ad cotpus
boc uel illud. 4IT£btra boc elt qt fapietia z ignoratia no
funt fotme refpecttue fed abfolute que non in cotpe ali'
quo fed in ipfa aia funt ut in fubtecto.ergo videf cp non
oiuerfificenf ejc refpectu ad boc cotpus uel illud cuj no
fint in boc cotpore uel illo fj in aia fim fe z no per refpe/
ctum uel per relationem libi couenietesXlidemus entj
in fimili ^ bo non elt in refpectu oium boium pater uel
filius uel frater forot uel refpectu buius uel illius eo g>
fotme fignificate pto illa natura per refpectum non onv
nipueniiit.fed refpectu oium elt fapies fi fapiens elt.-r
ignoras fi ignoras eft.uel feneje fi feueje elt.uel iuuenis
fi iuueuis elt eo gi ilte fotme abfolute funtiu bomine.
CETSOiUOO concededum elt cp aia nec vna nu
mero elt nec fpecie in oiuerfis fed in aiatis oifferetibus
fpecie elt ipfa oiuerfa fpecie z in oifferetib0 numero elt
ipfa oiuerfa numero ficut j>bat ultime rones que (pptie
funt z pftice.CT&d pmum ergo qd obycif oicedum g>
non elt fimileoe partibus cotporis bumanu oecotpi/
bus oiuerforum aiatorum fpecie z genere z numero z
boc ouplici rone.quarum vna eit qt mebta cotporis bu
mani fim originem reducunt ad vnum mebzum qd elt
cot a quo reciptuttnflujcum vite ficut fupiusbabitu elt.
3nfiues autem elt vnum numero z fpecie talis aute; re
ductio non eit in cotpibus oiuerforum aiatoru; nume/
ro z fpecie z genere.^ elt q: partes cotporis bumani ire
ueniunf omnes in fotma totius copofiti cojporis.talis
aut vmo no inuenif in cotpibus otuerfo# atatotz fpecie
z genere z numero.CT Sd aliud oicedu3 cp illud no elt
fife ouplici rone.Oluaru vna elt qt ignis bet qlitate acti
uam que elt caufalitas que trafmutat mam.ad boc aute
ut fit fufeeptibilis ignies cum actio ois fit inter ptraria
elt illud in qd agit caufalitas tgnis^mo oi itas a natura
ignis z poitea magis apptopiuquas z poitea fpem reci
piesdalis aut virtus actiua no eit in ata.qz aliter opotte'
ret qp piata alteraref z fieret bzutum z bzutum alterare?
z fieret ronalis qd no ptingtt. f- ro elt qt ignis oe fe z Iu
men oe fe no querit mam oiuerfificatam in ptibus oif/
litibus fed accidit ei boc.Sie ^o no puenit ee nili in ta
Ii materia que oifitfes bet ptes.Sicut enim oicit pBem
3°oeafa.3mpolltbile eltfimpfr cotpus ee aialis.CTHd
aliud oicedum cp fotma maiis ot qiuot modis iu fotma
fubalu-r etiam ouobus ntodts in fotma 9ccntalt.3n foz'
ma fubali vu°modus elt g? elt act°mae fimplicie no re/
folubilss in ptes que $tute z potetia fint ipfa z fic fotma
elemeti elt fotma malis.*0 modus elt g» elt actus mae
cornu te cuius quelib et pars elt tu actu illtus mUti.-r fic
fotma lapidis z imiieraltu elt fotma malis. modus elt
g» elt actus mae coplejcionate que fim oiuerfas fui ptes
oiuerfos bctact°mUtionis.ficaltus elt actus mictionis
in came z alius in ofie.-rbocmoaia uegetabilis-r kw
fibilis funt fotme maies.4°modus elt g? elt actus mae
coplejLionate z oiuerfimode comipte i ptib°f5 no fi; oes
ptes fui elt act° ptiu cotpis.st boc mo aia ronalis eltfot/
ma maiis. £t cum fic oiuerfis modis oicaf fotma malis
o 4
©ectrdepartfefume
©iuerfimode eda Diuidif a oftdfione materie.fjme eni$
oue jrpter boc cp funt in materia fimtlt per totus iit par
ttbiws.Dtuiia materia funt in qualibet pte ipfi% tn quali
bet pte materie ejcercet oes opadones quae ejcercuerut
in toto.ja #o ppter boc <p ed ac£° cozpis toti* oifftmilts
ni pttbus z fitn oee partes ed actus parttus eius Dtutfa
cft materia in utraqs pte Diuidete tota quide fed non dc
tteceffitate ejcercet ole opatiotiee in partibus que ejcer
cuit in toto.Sed qnq? fic qnqs no.planta enif oiuifa ba
bet ufum alimeti z augmen z gnadonis in utraqj parte.
Sed brutus oiuifum aias bet.in utraqj parte quide per
fenfum z motum fed non oe neceffuate ejcercet in illie
opa que ejcercuit in toto z pcipue oigedfonis z alimeti.
z idcirco etias talia nopualefcut.pdngitaut boc,ppter
Defectus o:gano2.4a fco oiuifo cozpe tn nulla parte ed
z boc p tingit ejc boc q? ipfa trabtf in fpem per boc ipm
qb ed ronale z £m illud nuliiueptie actue ed z io non
manet in partibue Diuerlie . ^oima $o accntalis ut ot*
etum ed cuobus modie oz mllie.quoK^mus ed qn ta
lised qmullameffentiaacduauelpaffmasuel ejcbi$
pfuemadyat mae nali gnabilium z cozrupdbilius.fed
tm oicit ponem partium ud illud qb pfequtf politione
partium eius.« boc modo fozme malee funt rarikfptC
fum graue z leue.iRarii enim ed cuius ptes Didat a fe
inuice.Spiffum aiit cuiue ptee funt ppinque.leue aut
fequif ad ranl «graue ad fpiffus.Secudus modus ed
qn addit mae griabilius z corruptibilium edendam acri
tiam * pafftua ud pntem ejc bijs lictit calidu frtgtdu bu
tnidum z ficcum oulce antariis album z nigrus que c5
fequunf ejc bijs.stdefozme accntalee Diuidunfedam
Diutfione mae.Sed aliter funt in ptibue oiuidedb0 qs
fozniefubales.fozme enim fubales ud malee iupartt/
bue mae magnis funt nec magne nec parue.2fccntales
aut in ptibue mae magnie funt magne z in paruie par
ue.quadtas aut §m intellectu ed ante mam gnabilium
z cozrupdbdiu eo cp tnuenif tn no griabilibue z coirm
ptibilibue ut in celo z tn no Diuidif tn bis in qbus Diui
dif materia ftcut odddunf fozme accntalee malee.lfca
tet igif cpno fequif boc.Si aia non eft tota in qualibet
parte cozporie Diutii q> fittbrma no malis *fepata.£t
ita no fequif ulterius cp,ppter oiuerfitate cozpis no re
cipiat oiuerfitate.CT ad aliud oicedus cp noedfimile
©e ptibue bumani cozporis ut patet ejc pdictie.tT 3W
aliud cicedus q? uegetabile fenftbile z corruptibile pnt
fumi ouprut o':ie fpccifice pftitiuiue z otuifiue fui gtiis.
z boc modo funt oppofiteq? ftcut uegetabile no editi
plantie z fenftbile no nift in brutis.z ronale non nili in
boibue.z aia f m eife Diuidif ejc illie pnt etiam fumi ut
otetie z viree aie eiufdem numero.« oe boc pleni°ba
ebtf tnfra.C” Sd aliud Dtcedu qj pfequetta fum duo
bue modie.fpntta potetiam mae z pntta ens pfectum*
pntia potetiam mae femp faciunt ipiam mam vnu ud
multa fm efle z boc modo Dite fubalee pfequunmr ge
nue % fozme ualee mam.« ideo etil genus fm ee mul
ttplicaf per oiiae z materia per fozmae.pfequentia aut
ene pfectum funtaccntia.« oe illie ed uerum qb oicif*
C sd aliud oicedum q? puenire perfe Di ouobue mo
dieilptientre imediate z puentre fbalr « £6uenire aut
f mediate adbuc ouobue modie oicif.f.perfe folum uel
i n Difumctione ad alteru.llberfe folum fictu bonum io»
ticiitc riftbile z triagulo bere tree angulos equales duo
bue reate.f n otfiuncttone ico ad alieni ficut parstm
par puenttit numeror boc modo Differende oppofite
couenuit generi fic ronale z irrationalepueniut atali.«
boc modo uegetabile“« fenftbtle« ronale tnfunt anime
ubiq; z femp pueniimu bec Diffinitio fumif in po^
ffertoy a^.Subalder autpuenire ptingit etiam oupr
f.gf a mteriorie cuiue fupiue eft (ba fin partes . gr a fu
periorie qb ed iba inferiorie fm totum . fBjecpluj pmi
ed ficut rtftbtle puenft aialte bere tres attguloe equales
ouobue rectte puenit figure.rifibile enim couentt aiali
gfa bote cuius, fba ed atal.Scdm partem bere autetres
conuenit figure gfa trianguli cuiue iba fm partem ed
figtira.genue enim pare ed fba fpeciei z Dita pare alte/
ra.fSjceplum aut fcbi eft ficut rtfibile puentt petro z bie
tree anguloe puenit buic triangulo plumbeo.fuperius
enim qb eft bomo« fpee eft totum effe fozmale petri.c
fupiue qb eft triangulus z fpee eft totum effe buf trtan
gult plumbei.Sifr per accfte puenire otcif onob0 mo^
die oppoftde.f.per oppofitum ad imediate t5uenire,«
per oppofitum ad fubffatialr puenire.pztmo modo ac*
cidit rationali petrum effe z eidem accidit animal effe.
Secudo modo accidit albedo Socrati z De boc folo ,pv
eedd rado pziue babita.
fUOtrus anima fit idem cp oeueuel bTleutoijcerum
quidam.
a iSnde queritur Citrum oe«
aie ante cozp^fuerut create in cbparib°delli0
ut Dicit Hblato.uel in cozporcftm create * multiplicate.
£t qz fnia ponedum aiae ante cozpue oup^ eft.f.pftba/
gorico?2« platontcog.ideo Difputadus eft oe utraq?,£t
pzimo oe fnia pytbagorico^pofiebant aut pitbagortci'
aiam effe oeum ut retert ^oanee crifoftomue fup 3'o.
in ta omeUfie Dicee. "Jbf tpagorict fupabundadam pfti
fionie Dereliquerutmufcae z canopee z arboree boiuj
Dicetee fieri aiae.etiam oeu ipm aiam effe Dtcetee z alia
quedam talia oefozmatee.C Se fnia aut buius pftba
gorie ridef effe carouato pbue ut Dicit Hug^in s° oe cp
udate Det.qrbifoli videbant pbici aiaduerttffe qdeet
Deus qui crediderut oeum aiam effe motu ac rone mtl
dum gubernatem.^ t banc fniam tangit ^uiczin 6° oe
nllibue oicee.i^uidam putauerunt qi anima dcus ed
qui ed fublimte fup effe,« illi onr beretici.©icunt enij
qi ipfe in aliqbue ed natura «,in aliqbus aia z tn aliqui
bus intellectus qui ed fublimi oz « mirabilioz.bac enas
fniam tagit lD»tbolomeus in fuo dbzo oe aia.bec fnia in
Itbzo ©auid matbefis inuentf no folum tacta fed edam
multis ronibus^bata.fiBjc quibus ronibus coeludtt in
fine fic.dlbanifedffed igif vita fola ibam ee no m oius
cozpos fed edam aiarus oium z eam nibilaliudeffe qs
ipm Defi.qz $o iba oe qua funt oia cozpora ©icit bjle»
ftibaeyquaiutoesaie Dictfro ftuemes.manifedued
oeum effe ronem oium aiarum z bfle oium cozporuf.
£t induat ibidem llblatoue-z 3enopbantem pbos qui
funt bec pfentietes.qz Dicebant mtldum nibil aliud effe
Deum fenfibile.^uem errorem tangit edam 3fug°
in 4°oe ciuitate oei Dtces.gt quida credebat oeum effe
oia f m q? iuenif quida poeta oiriffe moris omnia ple*
na.iSifputaduin igif edoebac fnia «^moponanf eo?i
rones % bec ed ro Dauid.intellectus intelligit oeum z
bf le.ergo opoztet qi beat fimtldudine eus Deo.« bfle fit
idem illis q: nibil intelligit intellectus mfi per piucrio*
nem intelligibilis ad ipm.Sed non funt nift duo modi
ptucdonisXaccntalis z ibalie.s accntalis facit filitudt*
nes.ibalis jeo idetitates.ergo neceffe ed gp ttd!ea°bTle
z oetx altero idos modos acdpiat.no aut accipit per fifi
tudtne eoy.qz per fifitudine nibil itelligif nifi qb bet fo:
ma que pot abdrabi ab ipo.fs tale fozma no bet oe9 nec
bfle.gno 15 moaccipiunf.ergoacctpitmfpertdedtate
z ita itellecri« oeussbfle tde erut.ljjifmpli^oe paffi
bile per ptrartasfoimased pafftbtle? no per fubmqb
fubdctf cbtrartetad fozmaru.3ia z b?le paffibilia fut.g
per ptrarietate fozmarus z nb per fubm qb fubijcitur \V
jis.llbzima .pbatur per boc cp fubm in paffiuis oibus z
acnuis ed vnu. zA ico $>baf ejc boc q? fentire ed qbdam
pad« ftlrintelligeutoictt pftue.Jndegce&it fic. (Dius
acduo^« pafftuo^ 4»pter boc fubm ed ipafftbile pfe fo/
Bebomine
lu;«q: ipm eft in oibus vnu;.2lia aut * cozpus funt acti
ua z pafliua.ergo fubm qb eft in eis eft,ppter focfpaf/
fibile.qz eft in oib° vnu;.ergo itellect0 z bYle funt vnu;
fm fubam mae.iab diam (itidem cu; oeo utruqj iftog
fic^baf.in qualitate fic eft q? queda eft ptinuaqueda
©ifcreta.f>mu; aut pnmptmui opouet effe noptinuum.
qz fi effet ptinuu; quereref iteru; oe fm° illtus.?'fic iref
in ifinitu;,? io bnmtpfius eft puetus* Sifr £nm oifereti
per earude; ronej opouet ee no oiferetu,? to eft vnitas
z no oifferut vnitas z ptlctus in eo £ma z £nafunt in
quato.fed in eo q? vnu; eft bns per ronem politionem
alteru; it o no.ergo fi abftrabaf ozia illa vnitas? pue tus
no bebunt d ziam.Sed ide; eft a quo no Differt oha ut
©icit pBus in 4°pbiF*ergo erut penit°idem.ergo fimifr
erit tn parte tfta byle enim ? oe° no oifferut in eoqj pzi
ma ? £nafunt fed in eo gp vnu; eft paties potetia alteru
$o ages.ergo fi abftrabaf illa ozia oe° z bYle erut ide?
qb £us babitu eft q^bYle* itellect0 funt idem.ergo ide
eft hyle z oeus z intellecfMirJte; boc videf oauid ac--
cipe auerbopBi quioicitqmaeftquodamo oiaque
funt.CTJtem Dicit gp feta fim actu; eft res fcita.? in alio
loco idem eft actu feta rei.? in alio loco omo aut intelle
cras itelliges fim actueft res.CLT #mpli°quicqd Differt
ab aliquo aliqua ozia Differt , ergo ep nulla ozia Differt
ab aliquo idem erit illi*CJ3te ois ozia efta fozma ergo
qb nulla bet fozma nulla babet oziam.Sedpma pzin*
ftmpliciffima que funt oe° iioys? bYle nulla bntfozma
ergo nulla bnt oziam z idem eft a quo no Differt ozia g
penitus fuotidem*CT ^fmplfin ronibus fic eft gp refo
lutio ftat in ente qb eft fimplicifftmu z pmum ad id qb
ptingit oeuemre per ronem..£u; igif oe qb eft in rone
fttperabftractionearebus naeopoztetcp aliqd fic erit
in quo no oifferut entia oeterminata.boc aut no pot ee
fozma qz per illa bnt oiuerfitate oia entia ergo illud erit
frYle.Sed in na otftingunnf pmo per eentias eternas z
fpuales z cozpales.? ois oiftinctio eft per fozma z babi
tuj.ergo neceffe eft cp fuba que oiftinguif in qua falua
tur entitas an oiftinctione fit eadem in illie.Sed pzima
fuba in fpualib0 eft noYsn.mens ueIamma.C'l^/
terea in cozpalib0 eft bYle.lfrzeterea in eternis eft oeus
crgonoYsbYtes oe9 funt idem*3fte rones inueniunf
in li°Bautd matbefts per theologos facto qui totus eft
beretic°?in quoda libzo antiquo alexadri cuiufda gre
CO-WVE. iR&TPOUdfc obijcif fic,
pzimu efficies no fubycif paftioni alicuius qz at’r opozte
ret cp pmu; efficies effet paffiuum z eet agens pzimu; z
spzimuacttuu;.Sed£mama inoipaffione eftfubm.
ergo impofltbtle eft fcmu; efficies z pma mam ee ide;*
Sed oe0 eft ^mu; efficies z bYle eft bma ma.ergo oe°
z bYle no funt idem.Sifr noYS fiue uellect0 fiue mens
f m otetu; pfjm fepaf a cozpe ficut impaflibtle a paffibi^
it.ergo erit impaffibilis ♦ fed ois pafftbilttas efta ma.g
erit imalis ergo oeus z itdlect0 fiue iioys z bv le penit9
funt oiuerfa^Ct 3te Dicit pftus q> tres caufe in viia inci
dut.f.efficies finalis z fozmalis.malis aut nunq; eft ide
cum ipfis.cu; igif oeus fit efficies aia hio eft actus z fo:
ma.bYle ma z fubm.impoffibile eft bec tria ee vnu;
z idem.efficies enim extra no vniuoce cum fozma facta
no pot effe idem fpecie z numero.oeus aute efficies eft
feXtra no vniuoce qz no eft vnius ronis cu effectis.ergo
no erit idem cu; noY uel cu; aia neg? cu; bYle* (ET 3tem
bYle no cognofctf nifi fm analogia ut Dicit pbs tn ^mo
pbi°^ficut enim ad ftatua es aut ad oolabzu lignu; aut
ad aliqd aliojz bntium fozma ma z infozme fe bet pufqj
accipiat effe rozma.fic ipfa fe ad fubam bet z boc aliqd z
qb eft ens.Si igif fic eft q> ma non cognofcif nifi in b»
bitudine ad fozma*ipfa nunqj erit idem cu; fozma.-r et>
ficies pmu; plus oiftat a ma q; fozma«ergo oeus qui eft
efficies fjnmaia que eft fozma z bYle que eft ma nullo
modo funt idem.frjtem ens per oem modu; pfe ne/
cefle nullo mo pot elle ens per oem modum uel per ali
quem modii pofiibilis/i enim pfe neceflarium eft tunc
ipm ab aliquo no bet neceflitate.s ideo no eft copofitu;
eo cp omne qb eft compofitu eft bns neceflitate eft bns
eam a coponetibusSi aut fic fimpreft necefiariu; tunc
ipm totu erit neceffariu z no in aliqua parte necefiariu
z in aliqua pofiibile,taIe aut ens necefiariu eft pmu; ef
ficies qb eft oeus.Si enim ^mu; no effet tale effic iens
neceffariu;.tunc opozteret qripm effet neceffariu ab ali
quo necelfario z ita no effet pmu.^lia ^o uel no ys fim
alique; modu eft poffibile.b Y^ aut fim oem modii pof/
fibtle.ergo tfta tria nullo mo erut ide.Obenim aia f m
aliquem modii eft poffibiltspatet.fimpfr enim poffibi
le eft fimpfr poffibi le.Stmpfr autpaffibile eft qb patif
ab actione rei fim cp eft res in natura.ficut calidii a frigi
do.fimfto gp pafiibile eft fimpfr paflibile fim qd erit pof
libile«fim ^o qd paflibile eft qb patif no ab actione ret
0 m cp res eft in natura fed ab actione fpei rei ma pfente
uelnopntetnfinema exnte.ficut appzebefiua Deforis
appzebedit fpes fenfibiles fine materia pnte materia.ap
pzebcfiua yo oeintus fufceptiua eft fperu; fine materis
ma no pnte.g patet gp ifta'tria nunqj poffunt ee eadem.
CT3tem f»mu; moiies nunqj pot effe motii z terminus
trafmutationis in natura.oeus eft ^mum moues.mate
ria uel 1?yle motii.2fia uel iioys termin0 trafmutatiois
in natura.qz eft terminus gtiationts aiati.ergo termin*
iioys uel aia uel bYle nunqj pnt ee idej.ybzima .pbaiur
ex boc.qz fijmiu; moues effet motu effet motum ab ali/
quo.-z fic no effet f>mu; moues.Qb atitpma materia fit
motu tiii pbat piius in multis locis meaVr peipue in <f
qz tm cognofcif per potentia ad mottmrafmutatione;
vnde in qbus nulla eft potetia ad motu uel trafmutatio
nem tn illis nulla eft ma ut ibide oicit.&b aut aia fit,ter
minus trifmutatiois tn natura patet per bocq; eftfba-t
act°*Cr'll^zeterea oe nibil eft oicedii qn oebet pone itf/
ftatia male aie exponit intellectu uel noYm.itellect9 ent
femp pomtuegetabile z fenfibile piucta fibi ficutfozms
fupponit mam -r .ppter boc intelle«°uel uoys poti0 bnt
fimilitudine cu fozma qj cu ma.Cll^zctereapzo tato o*
cit ftcllectu uel noYm ee fbam male qz eft ipaffibiliscu;
ois paffio fit oifpo impfecti z mae.CTUbzeterea tpfe oi/
cit fenfu; ee fcia; paffiua z itelleccu ee fcia ; ipaflibile.vn
potius Deberet oici fenfu; ee malem qj itellectuj.btc aut
bo ubiq; errat in na z pBia oices rarii/me extefione fui
rartficari z oenfu; fine ptractioe fui ifpiffari z alia multa
abufiua que ponit in oiffinitionib0 nae i li°fuo z fequif
quofda anttqs q fua uocati fut z oefcedtt bec fecta a pfiis
uetuftifftmis pYtbagortcis.<z pYtbagoras ut referta^:
in ^mo mecc,ppter boc gp afluet0 erat z nutritus in arif/
metricis pofuit vnu;pnmee oium-rvnum ee oia.buius
aut qmdaoifcipulus3enopbanasmagts aberras oice
bat vnu; folu; effe oia z idem ee oeu.vn oixit ee feriptu
in teplo palladts cp pallas eft quicqd fuit? quicqd eft z
quicqd erit nec aUqsboiumoetexitpepIu; quo facies
eius uelabaf .iRefert aut tfMutarcus pbus gp uetuftifli/
mi pboiziterptati funt illud fuiffeoictii oeoeoqutpe/
pio tect°eft q: oes eu; ignorat z oes nibil aliud qj eu vi/
det.peplu aut quo ipe tect° eft videf ee fenfus qui eft in
aia z fozma que eft in cozpe qbus ouob°ciraifcriptis ab
aia z cozpe appet tpfe oeus in ppzia fut naturale oteit
qi uetuftifiimi pfbo^ oixerut vnu ee ens tmpttbile z imo
bile qb no nifi oe oeo itelligi pot.Sifr inducit ozpbeu;
boc oicente mudii ee plenu oijs.inducit etia Jlucanum
Dicente bcm° cuctis fupisteploqj tacete ntl agimus nifi
fpote oeo z poft pauca eft ne o ei fedes nifi terra ubt p 5
tus z aer 3uppiter eft qbcuqj vid es qbcunqj moueris*
3nducit etia Seneca otcete qd eft oeus meus vmuerli
qdeftqb vides toui ?qb no vides totu ubtq; eft opus
Secute partte fume
futi (utra i ejrtra replet cui oeide magnitudo fua reddtf
quo nibil maius ejccogitaf.Sed |?octotu oerifioneple
nu; eft qzeuaokit ibide cpfoime reru;no funtnififtn»
fenfu; tm?q>l; mudus beat ftm fenfus magnitudine; ?
motu; tamen fm rationem neq; magnitudinem babet
neq; motu; fed eft impartibile z imobile z q? tempus z
locus no funt nifi fm fenfum z cp motus etia ois (tue Io
calis (tue altus no fu nifi fm fenfu; z buiufmoi que oie
abbozret fides? ro que oia fequunf ejcf>mofalfo fuppo
fito.f.g? oia funt vnum.£t,ppter boc cotra eum oftedit
.Collecranustn fuoli°oe aia.Oeqd cepit creatum eft*
aia cepit ergo aia creata eft.creatti aut z increatum non
funt idem. ergo oeus z aia no funt idem.CT3K5 omne
impfectum f m ee uel bn efle a pfecto f m ee uel bn efle
oefcedu.aiaimpfectaelifmbneeboc eftfmfcietias z
vtrtutes.ergo oefcedit af>mo pfecto boc aut eft oeus er
go aia z oeus no funt ide;. qz c\t> oefcedit ab aliquo per
ee no eft illud a quo oefcedit.CTJtem quecilqj funt ea'
dem illo# eft potetia vna.ergo (i oeus z aia funt eadem
illos eft potetia vna <zficfi oeus mouet miidii z aia mo'
uebit nuidu. i€t ft aia pot malefacere z oeus pot ntalefa
cere.GTSifoueoicaf ut Otcif in 4°topip.cp oeus pot
pzaua agere z ita babet ide pofle cum aia.QT £otra aut
potetia illa reducibilis eft in actu aut no.fi ftc cu; no co
tingat pzaua agere nili per appetitu pzauii ftcut oicit ibi
dem. per appetitu aut pzauii oicit aligs z eft pzauus. vri
etia ibide oicit.oeus poflet ee pzauus qd eft cotra apz:
in ii° oe caulis.ubi uocat eum pura bonitate.? in n°me
tbacc.vbi ,pbat ipm ee nobiliflimti? opttmu z oefidera
tum ab oibus motoribus interiorib°.ergo relingtur gp
bec potetia no egrediaf in actu, vn no eft potetia nifitm
potetia pmittes licut oicit 2fnfelmus.cp oicif aligs face
re aligd cumpmittit fieri qd,pbibere poflet eu; tn iufta
rone pmittat.? ftc oie ^fa.63°.O.uare nosone errare fe
cifti oe vijs tuis indurafti coz noftru ne timeremus te.?
apfs ad 'iRoift.i. tradidit illos oe° in paftioneignoratie
ut ptumel^s afficiat cozpa z fua in femetipfis..£u; igif
potetia faciedi pzaua in aia fit reducibilis in actu in oeo
autpmittetis tin patet cp no eft vna ptas oei ?aie.ergo
no funt idem.CTSOlLtlff 3 O f m catbolicafidem?
f m oium recte pfiantiu atteftatione oicimus gp oe°? aia
z bvle no funt ide;.Hd auctoritate aut Uarronis pbilo'
fopbi qua inducit 2fiig0in li°oe ciuitate oei rnfu; eft fu
pza in qone oe celo.2llios aut Dicta oium putamus oe'
lirameta.^^ld ronem autoicedum cpresertraresoi
uerfimode intelligunf. i^ueda eni intelligunf perfe ut
£>me caufe.queda auteaf>ori.queda#oejc pofteriori.
z quedaitellectu copofito.? queda mcopleto,£t que in
telligunt intellectu incopleto fic intelligunf ouabus oe
caufis.f.^ppter eleuatione fui ee fupza nrm intellectu;?
boc mo intelligif oeus tncoplete ut oicut nBoeti0? aut
cena.2lut .ppter oebilitate fui ee ut materia tepus ? mo
tus.iQueda etia intelligunf pfe ut babitus z affirmatio*
queda per fuu oppofitu ut Quatio z negatio ftcut ifra ba
bebif qo erit oe intellectu z intelligibili z boc ignorauit
oauid cumoijtitoiamtelligiper fitttudinem^ppziefoz'
me ? per idetitate.^ad aliud oicedu g>J?oc falfum eft
gp illud q$ vnu eft m actiuis z paffiuis no patiaf imo il'
lud patif tm ? reliq.i.fozme ptrarte tm agut.aia aute no
patif ntft quodamo z f m gd licut in obiectione tactu eft
?,ppter boc no eft eiufde mae cum cozpalibus in gbus
eft palfiuiifimprr.boctn melius infra oifcutiefcu que'
ref Utrii aia fit eje materia uel no.CT 2fd aliud oicedil
cp boc uerum eft qd oftedif oe pueto z vnitate.ideo aut
funt ide ab abftractis oiflferetys qzcoueniiitin eade na'
tura generis oiferetu ?ptinuii.3n nulla aiit generis na
tura puemut oe°?bfle nae? in natura griis fube ftcut
bet(pbari in qone utrii oeus fit ens in pdicameto uel no
% utrii oeus fit ens cades fub ptrarietate entis ? ideo g
Intellectu fepatis oibus oiflferetijs mae pme z Mi non
remanet adbuc ens vini fed oiuifum.CT^d aliud o ict
dum gi iBauid pzaue intellegit litteram 3^.i0icitenim
fcia f m actum eft res fcita ? non f m efle ? uoca t
fciam intellectu fpeculatiuii.? uocat actu fpem rei intel'
lectiue.Species ailt in aia eft res e^tra per actii ipfi°fpe
ciei? no per eeqd babet in materia ejetra? ideo nofeg
tur cp aia fit res itellecta fed gi actus fpeculatiuus fit fpe
cies rei intellecte ? no ipfa res ? fic itelligif qd oicit pKs
$ aia quodamo eft oia qz fpecies lapidis eft tn aia ? no
lapis.oe boc aiit infra melius patebit.CT 3d aliud oicc
dum cp bec eft falfa g> ois ozia eft a fozma qua babet res
eifferes.f ozma eni; no babet fozma ? bf le fm cp b?lc
no babet fozma ? tn fozma Differt a materia.Siliter bec
eft falfa cp oe qd oiffert ab aliquo Differt per oifferetias
aliquam qua babet qzvuaoifferetia oiffert ab aliaoif'
feretia ? in no babet oifferetiam per quam ab alia oiffe
rat qz fi baberet iref in iiifinitu.vnde patet gp multa otf'
feriit feipfis.£t cum oicit pftus m idem eft a quo no oif
fert otfferetia intelligit oem modii Differendi fiue pfe fi
ue per fozma que uifit Differentia acciptaf.lU&d aliud
okedum gp ftcut babitii eft .pbart babet alibi gp oeus no
fit ens Determinatu fub coitate entis.frma eiiimoeter'
imnatioentiseftadfpes eius que funt pdicameta.oe*
aiit ito eft ens in pdicameto neq; ut generaliftimu; nec
ut fubalternum neq; ut fpecialiffimu nec ut indiuiduu;
nec ut materia neq; ut fozma neg; ut copofitum eo gpip
fe nullo mo copofttus eft neq; copontbilis alteri.? ideo
l;oia oiftiuguetia eas abftrabauf ? remaneat folu; eu»
tndiftiuctuimqz per intellectum etiam abftrabif a mate
ria iudiftiucta oiftinguibili per fozmas cum illo ente re
licto no vmunf materia oeus ? noys eo g > oeus no pot
ee vnum aligd otfttnctii ? Determinatu fubcoitate entis
Oerfus aiit Hucani no faciiit aligd pzo oautdtqz? fi luca
nus errado oeti oipotete appellauit ioue no tn fequif ad
boc gj oeus fit efle oium male, fed ® oeus eft ubiq; ? in
oibus pfens ? ejetra oia licut etiam utile a&ern^fup can
tica oicit.g? oeus eft ee oium non male fed caufale.? fi'
cut oicif iit actib0 g? in ipfo viuimns monemur ? fum°*
©ictum aiitSenece gi oeus eft mes viuuerfi intelligif
f m gp oeus eilpmus motoz ? rectoz miidi ficut aia regit
? mouet cozpus.e^ boc aut no fegtur gt oeus fit oia.St'
militer oicimus aiitigfftmos ueterumerraffeinboc g>
oeum pallade noiauerut.fed no erraffe in boc gi oeii oi
jcerutfuilTe ? ee in omni eo qd eft fuit? erit? ipm oeu;
effe rerum ee non male fed caufale. £t Dicemus tunc g>
peplum figbat ^pzium ee rerum qo bnt a ^pzijs fozmts
qz res in gbus cognofcif oeus ut per imagine ? ueftigi
um uelat eum eo g? no pfecte reputat eum ad cognofce
dum ? nullum fapieui per ronempoffereuelarepeplil
boc.qz nullus per ingfitionem naturarii pfeete poflet co
gnofeere oeum? ideo fides eft neceffaria que eft argu/
metum facies cognofcere oiuina rerum no apparentia*
CTCllrun^ omnes anime ante cozpusfuerunt create in
comparibus ftellis*
d £indc queritur oefententta
•jblatonico^qzipfiponutaias fuifle multas?
*'n coparibus ftellis pofitas oonec in cozpa oefcederent
? iterum poftcozruptione cozpo^ad copares ftellas re'
dire.Clidef aiit Slug0fup genef.inquada; glofa oieere
g; aia humana creata fit an cozpus.rcputat enim tncoue
tiies cp aligd (it creatum poft oiem feptimti in quo rege
uit oeus ab omni ope fuo.i.creationis oifponis z ozna'
tus.eiiigif aia bumana creata fit videfg? in opibus fe'
ptem Dierum fit creata.glofe aiit que funt fup geii.acci'
piuuf eje 7° fup genefi .ad lra;.ubi 2lug° fic oifputat vit
fit aia.i.oe quo uelut materia facta fit . uel oe qua pfeeta
ueraq; natura oeftujcerit.uel utrum oino eje uibiio facta
Bebomine
fuerit, etiam fi oubitaf z querif illud tn minime Dubita
duj eft.s fi aliqd ante fuit a oeo factu efie q b fuit.? eque
nuc a oeo factum vnde aia vi ua fit.au t enim nil?il fuerit
aut B qb efi no fiiit.CT^t q: pfueuerut oice cp oia crea/
ta fint opib° fepte Dteru uel in materia uel in rtfitudme,
3n materia ut coipa.in filitudine ut aia q: fifitudine bet
cum angelis. Obuiat&ug0 ibidem oieesep fi in ange
lica natura eft talis rd aie creata tunc angeli filia eflet.?
fi in alicuius coipis natura tunc illius filia erit qb ouri0
cft oicere.GT^te :Sug°ibtde5 burnane opationi tolera
bilius mibi videf oeu; in ipfis pinis opibus que fimul
oia creauit nam bumana creaffe qj filio tempus ejeme
biis eje limo foimati coipis ifpiraret.^Jte ibide creda
lur ergo fi nulla fcripturaru3 auctoritas feu ueruatis ro
cotradicit boiem ita factum fejeta oie ut coipis qde; i?u/
mani ro caufalis in elemetis mundi . 2lia ivo tam ipfa
caufaref.CT 3te meli0 caufaref aia; £us creata naltter
uelle incoiporari ficut nale efi nobis uelle viuere.male
aut viuere iam no efi nature fed uoluntatis pueri e qui
penafequif.bec? bijs filia multa inueniunf in nobis.
0ug°tbidem a qbus oibus videf accipi cp aie bumane
create fint ante coipus z pofiea per imperiti oei ? uolu/
tatem nalem incoiporate.boc idem no foiu; videf oice
re fed etiam multis ronibus(pbare0iego°mjc0 in lib°
te bote loques cotra eunomium pbm qui cetermi na'
uitaiam fub maincoiporea in coipe creata. £tf>ma ro
fiia efi bec.iOe qb bet giiatione coipale z teporale; coi
poraleeft z moitaIe.fi ergo aia creationem bet in coipe
monalis erit.Slia ro efi eje uerbis moyfi in qua lic oie
cocoidat aut cu; bijs z ea que funt moyfi.fenltbiliu enf
gtiationum fubfcribes no in eam z eam que intelhgibi
Iiu$ efi ejcpflum oijiit fubfiitui nam.fed corninates boc
qdeopinanf sfenfus efi ap iter coipa^ppter boc aia; ro
nale z angelos moyfes no oijcit creari ut intdltgant an
creata.j^ro fua efi in qua oicit fic . Si aut quis eje eo cp
pofi plafmatione coipis imifia efi aia ejciftimauerit poit
coipus giiatam eam ee excidet a ueritate aut ergo eam
moitalem oicat ut aliqui oijcit eam in coipe giiatl ee
z fioyci aut oicuteam fubam ee incoipoream aut rema
net oicere tn coipe creariut no moitalis aie intelltgeiv
liam nobis repntet? io irronalem.4aeft bec creationis
boc £ncipaltfitmum efi opus eje no entibus facere. Si
igif ad inuicem giiatione aie fiunt rone,puidetie fiunt
ccoirupnbilesfunt queadmodum aut alia queejcfuc/
ceiltone griis fiunt.Si autem eje no entibus oeducitur
creatio qutde fit z tunc no efi uerum Dictu; moyfi fi w
Suieuit ab oi ope.Jncouenietia ftmt utraq; ergo re
nquif aias fimul an oia coipa fuiffe creatas. £t qi ali/
quis poffet obijeere in bm uerbis.s0.3o.pater me°ufq;
itio opaf z ego operoi.foluit ergo oices q? no oetermi/
nido ledpuidedo boc Dictu ee bn videf. C3^3 boc vi
def pfeimre Bama.in i°libio j°cap°ubi Dicit . ego aute
0iegtbeologo pfentio.oicebat enim fimo intellectua/
lemfubam creari? ita fenfibilepfiter.cu; igif aia rona
lis fit intellectualis nae videf creata an fubam fenfibtle
que efi coipus.Cu3n ide ferunf Dicta ifrlatonis in febo
tbimef.Ubi inducit oeu; loquetead fiellas oe genere
moitalium z oicetem buius vmuerfi gms.t.moitalium
femetem facia.i.aiam uobifq; tradi uos cetera ejcequi
parum efi ita utimoitalemcelefteqj nam moitalt textu
cjctrinfeco ambiatis videatifq; moueri ctbuq; puidea/
tis z incrementa cetts.St pofi oifiolbnem id tedus cp
credideratis facta fucceflioeaie? coipierecipiatis.£jc
boc accipif q> fim Hblatone; aie f>us create funt z in fiel
lis pofite z a fiellis ad coipa oefcederut z iteru pofi mo:
tem ad fiellas redcut.CU3te5 llblato fiqde pafiiones ac
pturbationes formaret ac fubiugaret iufil bijs leueqj vi
tam fore.Sed fi vincerenf intufil atq? pfragofaj victri
cibus qdem ac compis fielle contubermu fedem redi/
tuqj patere actiuis.Seinde vita uera z beata; vitas pot
ro mutare fejcumatq; ad infirmitatejule muliebiisre
ligate z fic gnatiois tpe z fubinfert q? fi no efi tunc a vi/
tijs cefiant oefcedut ad oeteriora coipa beitiaru z auiil.
boc idem videf oicere tlfoacrobius in piimo Ubio ficut
;odiaculu;ctrcuIu5ita lacteus circulus oblique circufle
jiioiits occurfum ambigedo coplectif oeu5 cui ouo tro/
pica figna ca^comus cancer iutereifet bas folum piatas
pfiici uocauerut qi in utraqj obutlte folfiicio ulterius fo
lus inbtbef accefio: z fit ei regrefius ad ;one via cuius
terminos num^ relinqt per bas poitas aias oe celo in
terram meare ?oe terris m celum remeare credunt io
boium vna altera oeo?i uocaf.boium cancer qi per buc
in iferiora oefcefus efi.ca^comus oeo» qi per illum in
piopiieaieimoitalitatis fedet?in oeor nume^reuerta
tur.CU fte illbacrobius infra in eode j.boc ergo piimo
podere oe ;odiaco z lacteo ad fubiectas ufq? fperas aie
oelapfa ou z per illas labif no folu; ut oijcimus lumina
fi.i.vifibilts coipis Imittif accefiu fed etil fingulos ma
tus quos in ejctercitio babitaf pducit z in faturni rocina
tionem z intelligentil cp logifiicon tbeoricon uodt in
iouis vim agedi qb piacticuj oi .in martis aiofitatts ar/
dorem qb tbtnito iiucupaf. in folis fentiediopinldicg
nam qb etbettcb z fantafiico appelllt.oefidery $o mo
tum qb epimeticon uocaf in ueneris «pnuncildi z iter
pietldi que femtat qb betenticon oz.jn oibe mercurij
pbtticon^o.i.nam plantadi z augmetldi coipora in in
grefiu globi lunaris ejcercet.C3te paru; boc afi aniine
beate ab oi cutufq3 ptagione coipis libere celum polfi/
dent.que $o appetentia coipis buius qui i u terris viti
uocamus ad illa fpecula altiffima z ppetua luce oefptci/
ens oefiderio lateti cogttaueri t ponderi ipfo terrene co
gitationis paulatim in interiori oilabif nec fubito a pfe
cta.tucoipalttate luteum coipus induit fed fenfu; per ta
cita oecremeta z longiore fimpltcis z abfolutifiime pue
ritatis receffi.15 in quadi fyderei coipis incremeta terge
fcit.in fmgults enim fperts que celo fubiecte funt etbe>
rea obuolutione uefiif ut per eas gradatim foititi bmoi
indumeti teftei confilief z io totide montibus quot fpe
ras trlfit ad bauc puenit inrfis vita uocaf.CT3.te5 idem
videf oicere pytbagoras.putat enim a lacteo circulo in/
cipe cttis.i.plutoms imperiu.qiaie indelapfevidenf
iam a fupts receifilfe inde pinum nafcetibus afferri ad
lactis alimonia q: pnms eis mot°a lacteo incipit in coi
pora terrena labetibus.CTl^r fone aut boc tde.s videf
poffe (pbari fic. nulla foima fubalis efi aettua uel pafiiua
ueritas buius patet per boc cp foima fubalis no bet con/
trarium.ois aut actio uel palfio efi iter cotraria . ergo fi
aia per gtiationem ^ducif in efie boc no erit per actio/
nem foimaru fubaliumque funtm cozpibus.Sed acci
detales foime no pnt tacere fuba5.£uius x»bauo efi qi
accntales foime fiunt a fuba.ens enim fit ab ente pcede
te.0f boc igif babef q> CI13 aia fit fuba no pot fieri a toi/
mis coipalibus fiue fuDalib°fiue accntalibus.foune aut
coipalcs agut in oi natura ergo aia non pot efie facta in
natura. rdmquif igif q? aia facta fit an curfu; bui°natu
re uf futura fit pofi fed no efi futura pofi ergo facte fuut
oes aie an coiporel creaturl.<IT3tem id qb opaf perfe
opaffibtfimile ergo ftoparef aia pfe in natura opoite/
retqnllud efietaia.3utigiffaceretel oenibiloautoe
aliquo.no oe nibilo qi boc efi creare qb copetit tm crea
tori ergo opoiteretq; faceret eam oe aliquo ? fic aia fie
ret oe aliqua ma z eet ens copofitum z pfectu; m natu/
ra per griationem ,pductu5 qb iterum no efi ueru ergo
relinquif q; aie oes funt an coipus z pofiea iucoipenf*
CT 3te fic fe bnt foime effites in potetia ad potetii ilii
ita etiam fe bnt foime que no funt in potentia in aliquo
ad ea in qbus funt . £ t ueritas buius patet bic cp foima
que efi potetia in aliqua ma cum educif eje ipfa efi a«°
0'ccude partte fume
illius.Silr etiam ata ronalis que no educit oe mi* eius
eft act° z fuba eius in quo elt ? fic eft q> forma que edu'
cifce materia oes fimul facte funt in eentialibusroni/
bue in tl!a ut Dicit Slug^.ergo necelfe elt ep ille que no
cducunf oe mi' aliquo mo etiam fint fimul facte no aut
pnt fimul fieri in materia.ergo fimul tacte funt in actu.
£Lt fi?cedaf funtro
nes Suictquas ponit etia; £oUec.fic.St aia e it an cor
pus aut eit vnum uel multa.Si vnu; tunc opojteret gp
cjc illo vno aiarenf oia corpa.? boc non poffet ptingere
nili altero duo? modor.f.ut eadem aia numero eiTetin
oibus cojpibus aiatis qd fup:a improbatu eit.aut gp oes
aie pticulares eent partes illius -z fic oporteret gp in eu/1
iufltbet aiati corpis griatione oefcederet pars ab aia illa
qd abfurdii elt Dicere,Cp3i #o oicaf q? eit mfta cu no
fint nift qnque caufe mltitudinis necelfe eit qj aliqilla/
rum caufaru fecerit multas aias.-Caufe enim multitudi
nis funt ex oiuifioe formali uel malfuel accntali uel cau
fali fim ep caufa extrinfeca oiuidit qiiqj caufata extra e?
otuilione actuali ouobus modisXfmm quedaoiuifa
funt in loco z P m q> queda oiuifa funt tepore.cu; enim
oifferetia Iit caufa numeri z no ptingat pluribus modis
inueniri oriam otuidetem qj per numeru ? efie oportet
gp aiarum multiplicatio fit aliquo ilto? . patet aut gp no
cltbecoiuifio tormalis.puemeiiumenim in forma non
elt oria uel numerusf m forma illam.aie em; bumane
oes pueniutin Diffinitione z tortua g no eit ipfaru; nu/
merus z oria P m forma.CL Si oicaf q? otuifio mae
facit numerum.CT^Contra aut mae intra in qua eit aia
aut mae extra ex qua elt corpus.Si primo mo tunc ata
effet ex ma Diuiiibili z quata z fic ipa eet corpus qd inv
probatu eit.Si fcdo mo tunc aie no bebiit multitudine
ntfi in giiatione corpo?.t£t qr boc no pot fieri nili duo/
bus inodis.f.qjantecorpusfuerunt oes vna aiafolu;
que per giiationem Diuidaf in partes qd pus Deitructu
eit.aut gp nec fuerunt oino an fed fimul efie z multttu
dmem accipiat in corpo? gnatione ?boc erit ptranum
opinioni illi que Dicit an corpora fuiffe aias.Si $o w
caf gp multitudine bnt per refpectum ad corpusXotra
aut illud corpus ad qd bnt refpectum erit actu uel pote/
tia.Si actu ttic oporteret q? oia corpa eflent fimul facta
ficut z aie qd effet coirafenfu;.©T©ifto poteua.-Corra
illud qd eit in potetia mali ttn elt ptinges poflibile fieri
z no fieri.*£>onamus ergo gp no fiat tunc no erit refpe^
ctus ad tpm g aia eius no erit per refpectu; tllu z qd no
elt vnum no elt ergoaia illius no elt an ipm.£t eade;
re elt oe qualibet aia ergo nulla elt an refpectum illu;*
Sffto oicaf cp bec multitudo elt a caufa extrinfeca Diui
dente boc ntlpil elt.ab extrinfeco enim neqj res elt vna
neq; multa.vmi enim z multa funt in bys que funt vnu
z multa ab aliqbus Dtuidetibus uel viuetibus ea.caufa
aut extrinfeca efficies i nquatu; bmoi no facit vntta tem
nec multitudine.fi enim laceret perfe vnitate; nunqj fa
ceretinuUitudme z ecouerfo.Sed nos videm°q? quq;
facit vnitate Dando forma vnam «quq; multitudinem
Dando formas Diuerfas ♦ Si fto Dicar gp bec multitudo
elt ab acente qd elt tepus z locus.CJXotra loco no oiui
dunf que in nullo loco funt pfe.aie in nullo loco funt p
fe ergo aie per loeu no oiuidunf. £adem ro elt De tem
pore qr queciiqj fimul funt tepore no Diuidunf tepore.
Sed aie ab iltis ponunf oes fimul creare g tpe no Diui/
dunf.CJ Si ^ooicaf q» per acentia fpualia Diltinguu
tur ficut per gratiam faptentia uel virtute adbuc feque/
ref Duplex tncouenies.f.qj an corpus talia beanf ccpin
Illis no Dtfferat.no elt enim ro quare vna beat grani fa-'
pientia uel virtute z alia no g uel oes bnt uel nulla.? fic
patet epin tllisaccnttb^oespueniiit? Dria lofa elt caufa
numeri ergo per illa no numeraiif.cii igif an corp° no
fint aie vnu; uei multa fequif gp no fint qr omne q$ eit;
dt vnu uel muIta.CTl^^^ponit^fuicrvnasperfefo
lumfic.Smgulariias vniuselt ex collectione accnnu;
quain aliquo no eit poffibile inuenire.Sut igitur bec
fingularitas puenit aie i eo gp eit aia . aut in eo gp elt aia
butus corpis.Si f>mo mo tunc pueniret oi aie z fic vna
numero acentium collectio eet m oibus aiabus z fic ois
aia effet vna aia numero qd elt incouenies.St Ito fcdo
mo Dicaf tunc fingularitas aie incipit qn incipit illud ce
in corpe.Sed qn incipit fingularitas alicuius tunc inci
pitee illud lingulare ergo bec aia lingularis no bietee
ante corpus qb elt edtra platonicos.C^fdbuc etia po
»iii 4oltct.perfe vna ronem fic.nibil elt uanti in natura
ergo aia no bebiteffe'qn efie eius erit uanum.eflet aute
uanum qii eet motor z actus corpis ? nullum corpus fa
ceret ec actu z mouere z boc eet fi eet an corpus g aia no
dt afi corpus.Sed qr ^uierpoflet obijeere (paia buma
na eadem rone no remaneret polt corpus cum no effer
caufa vilitatis uel multitudinis uel lingularitatis ei°fol
uit Suicoiccs gp boc no effet necefie.Sia enim in cor-»
pore uicipit ec qo ui efie no bet a corpe z remanent libi
jpprtetates quas bet in corpore,pprias no comumcatas
corpori qbus Differt ab alta aia etiam cum corpe erit ab
foluta.GT2ld boctdem obijciturtbeoccficoiatps.qui
finxit ftgillau; corda eo?,fingere aiit elt creare z cor po
mf ibt pro aia ut Dicit glo.figtllatim crcanf aie z non fi/
mul.f£r3tem Dicit aplusoe tacobtefauad Tfto.cu no/
du; nati ecut ad qd egiffent boni uel mali egtlfent ergo
an corpus uofuerut.<ET^tem augeri x°fup geii.ad Iit
teram.qi no aiterius nature elt aia q; illiu s hn qua Die
fexta factus elt bo ad imagine Det no recte Dicit dcu; ea
tacere nue que tunc 110 pfumauit.^am enim z tiic aia®
faceret quales mo z nue facit.? ideo no aliqd nouu crea
rure genus facit qr tunc in fuis pfumatis optb° no crea
uit. ±x boc acctpif qj nuc dcus facit aias que funt eiufde
rationis cum anima ade quam in 6a Die fecerat qd ex-*
prefftus infra in eodem libro Dicit fic.corporibus buma
nts quo? ex illispmis opibus ^pagatio pmiua fucccf
fione .pccdit tales pgruit aias ileri quales nuc Deus fa/
dtatq5 liifeitt.CTBoroDicedumcpDeus infundendo
creat aias bumanas z creado infundit eas z oia alia re /
putamus oelirameta. C; ad auctoritates atit^ug.oi/
ccdu; cp opinado z opiniones alio? fequedo talia Dicit
? fic fenticdo ut patet per auctoritates ad oppofitum e?
eodem loco inductas.Si tu ucllemus Diftinguere oice
remus q? aia Duobus modis f>o: cft corpe ? corpus vno
modo pus aia eft enim fba pus tpe z fic corpus pus elt
ata q: no ifundir ei nift ia; organi;ato.£t qd 2fug°oicit
Difficile Dicere aliqd oe mbilo factum ec pofiq; reqeuit
ab oi. o.qd pa.Duob0 modis glofatur ab anttqs.iauo?
vnus cfi gp cefiault ab opibus nouis z noua tunc Dtcii/
tur opa qr an no fucriit per mam uel filitudmem.vnde
oia corpa que grianf fucriit pus in materia.aie aute bu/
mane pus fucriit in fifitudine? quia natura angelica in
boc ^ intellectualis elt filitudinem bd cum aia ronalt.
Silius modus elt q? nomi Dicaf opus a quo ceffauit De9
qd apte no fuit per fpem z rone; I; ergo mo aie creenf
tn adam factus fuit fexto Die qui babutt aiam ronalem
queeiufdcmfpct?roniselt cum oibus aiabus poltea
creatis, x£t bec glo.videf accipi ex uerbisSfuguftini ul
timo inductis.^ offemus tii Dicere gp boc,pprie creaf
qd fit line oi pcedcte ma.dlbateria autem Duplex elt.f.
cxq«tn qua.ilbateriaaiit ex qua no bet forma aliqui
vii no folum aia bumana vn fi .ppter Defectione; illius
mae Dicerefaiabumana creata tunc Diceref creari ois
forma eadem rone z eadem Difficultas que videf ec oe
aia bumana cotra textum gcii.fi crearci fequeref oe oi
forma.jgit etiam materia in qua ? bec Duplex, vna cu;
aliqua forma que fic eft in materia qjno educif ex tpfa
per actum gnatiouis z nature fed tiu natura opaf aliqd
me homine *
refpectu efue * talis ell aia Humana Vn aia bumana no
cft oino line materia nec oino Une ope nae.llbofletigtf
cici q> regeuit oeus oie leptimo ab oi ope creationi'© z
z oifponis z ornatus que lic funt opa oiuina $ nec na/
tura opaf ea nec aliqd opaf ab ipfa ut Diximus fupia in
qbnibus oe opibus fex oierii.fed no regeuit ab opibus
illi© que opaf in natura z que opaf in fe ita tn cp natura
opaf ad eam.©ebijsvidef intelligi illud 3o,pi meus
ufqj mo operatur * ego opero:.CP3d rbnesi*5g.mx4
cicedum gp platonicusfuit ualdetntm nitif excufa'
re llblatone in boc qb oixit aias viror no colentiu tufli
ciam z oijs no obfequetium in Agnatione poli mone;
tralire ad feminae in gbus li iteru iuliicia negligunt in
3®gnatione poli mo:tem z trafeut ad beftias.lbac enij
tranffojmationem oicitigg,mx0fim rnetbacAm oebere
intelligi ut gdam oicut platonici ut oicanf trafire in fe/
minae qn efficiunf effeminati z in leones qn furibudi
5 in afinos qn incotinetes fed boc ell apte cotra intetio /
nem Hblatonis z platonicorii traftbimationemccomi4
z $p?eodor° z Ifcoipbirius platonici fic Dicebat fieri <p
oie aia vniue ell fpei,f.ronaIis z ep illa trafit per Diuer/
fa coipa p:o meritie fmezq? in quibufda coipibus eyer
cet quafda viree z quafda no boc tm fieri ey. oiuerfuate
toipogz meritisaiarus.Sablius autquidaoifcipulue
platonie Dicit aiae efle Duplicis fpei.f.rbiialis z non ro
nalie z tranffbimatione efle no extra fpem fed in eade5
fpecie ad oiuerfa co:pa ita.f.g» ronalee anime ad oiuer
fa coipa boium trafeut z irronales ad oiuerfa coipora
irrationabilium quem etiam collaudat 0g,mx°.noq:
tranftbimationem ponat fed quia minue ceterie errat.
CTCncedum ell ergo ad ronem 0g.q> boc non fequi
tur fi bumana aia fit creata in coipe -z,ppter boc conum
paturconupto coiporefedfequereturfitn coipe fieret
afimefle Dependeat adco:pue boc non ell uerumeo
gt aia bumana no elltm fo:ma fed etiam fita copleta in
feipfa utobat pBi nales z noe ifra oe boc bebimus qo
ne.CT Md aliud oicedus q> moyfes tacet oe natura an/
gelica fed oe aia ronali no tacet in foimatione coiporie
bois q: bo no ell ad imagine z fimilitudine oei mfi qua
tum ad aiaimCT ad aliud oicedus g> oicee aiam buma
naj creari in co:pe fim ee no tn pepedere a coipe no ex'
cidit a ueritate fed potius oicee oppofitu.nec $ Jfeivnqs
Dixit aiam bumana mori cum co:pe nec Dicit ea in co v
pore griari.q? enim no Dicat ea comipi cum coipore pa
tet per bec uerba fua in lt°f>0 fuo oe afa.Jntellectus ito
fuBa queda ell z no co:rupi.CT3^ ibides inteUect0 ell
Ciutnu aliqd z impaffibile.Sitr aut euarr.qui fequunf
2i£.3n oibue multie ronibus ,pbant aiam no coirupi
coirupto coipe fed potiue fepari ea ficut ppetuuj a con
porali.»Qb aut no gnef fed creef in coipore fim 3£:pa
tet in iO°oe aialibue ubi oicit intellectuale aiam non ee
ab aliquo incipio efftciete q 6 fit in femine.i&b aut ei4
piinmfit oeue z <p ingredif per creatione in coipore pa
tet per bec uerba fua que funt in f>mo oe caufie .ppiieta
tum elemetoru,2qua viri qn cadit in matrice mulieris
Decoquit eam maxima caltditate fua z comifcef aqua il
lacumfanguine matricis ooncc fit trulluj : Deinde for
maf z fit in eo fpus vite fultu oei, patet ergo gp imponif
falfum a^.Silf imponif falfum floycis qi nec oes tlU
Dicebat tp aia moreref cum coipe.llblato enim iloycus
fuit nec tame ponit aiam mori cum coipe ut etiam ipfe
0g,mx° oicit, Siir piotbinus lloycuefuit oe quo oicit
aug^in £mo oe ctuitate oei.gp lecto ifblatonis libio ubi
De imoitalitate afe Difputauit fe pcipite; oedit oe muro
atqs ita oe bae vita migrauit ad eam qua credidit ee me
Siorem.C 3d aliud Oicedu gp i; ponamus aiam creari
cum infundif no tn cotradicimus moyll ut patet ex pie
dictis.inemo tn credat nos ueile cofentire eunomio l>
bn Dicam0 eus aiam oiffinifle cuj oicit aiam efle fultam
iucoiporea in coipe creatam in boc gp oicit mundus ue
re no efle plenum fed femipfectus zoi oie recipe addi/
tiones ad minus gnquaginta militi fubarus fntellectua
lium oe nouo giiataru z cus pfectus fuerit eo llatim tue
oiflbluef cotradicimus ei . 0ed infra erit qo oe boc cus
oe mudo oifputabtf.CTSd id qB obycif oe Oama.re
fponfum ell fupia in qone oe angelis ubi quefitumell
qn angelifueriit creati, uerba aut platonis fimptr refuta
mus.lDoc aut qd oicit ilbacrobi0 expife ell berefis z iu
fide z in nili fcia,£t berefis quonidam mantebeo^ qui
oicut aias oefcedere per feptem circulos z in quolibet fi/
mul oeponere vnum coipus z fimulmori ipoileaoe/
trudi in banc vita moitales in qua etiam tranftbimaf in
multa coipauttpfi oicut ?tandes reafcedet^ reinduenr
coipa que tn circulis fepteinferionb0^ octofuperiori
lacteo reliquerut,3nnitunf aute uerbo ps.Sup flu.ba.
fe.z fle.ous re.fy.que fe.in m,eius.fuf,oi.uellra.©icut
enim flu.ba.coiruptione efle z pfufiouem buiusvite in
qua ate eo^ oetrufe funt in qua flendus ell oumrecoi/
danffvon.cum enisrecoidatiopteritilitopoitet utol^
eunt g? in pterito fuerint infyon.t,inceIo.z oicut qttn
fyon oum oefcederet fufpederut oigana fua boc ell coi/
pora fua querelinquerut in circulis que onr pio tanto
fufpefa in lalicibus op arbores infructuofe funt qi coipa
illa fine vita funt fufpefa tn ad reicerata reinductionetn
tnitunf etias ei qb betur in fap, 3°.ubi Salomon fic
loquif .foititus fum aiam bonam z cus elfeni magis bo
nus ueni ad coipus coinqnatus.Si igif aia fic bona ue
nit ad coipus ipfa fuit au coipus.CC Sed ad boc oicen
dum gp ps loquif oe filijs ifrt’ ouctts in captiuitate in ba
bvf.qui ad Iram federut fup flu,ba,-z lle.fup oellrucrio
ne f^oiuCT^fd alib oicedu gp Salomon 116 potuit aias
foittrt anteqj eflet ficut etiam per pcedente Iras paret ut
Dicit puer aut eram iiigeutofus z foititus fum aiam bo/
nam. £t qb oicit uent ad coipus coinqnatum mtelligif
ueuilTe per colideratione coiporis no per looi % boc vi
def ex mo loquedi.oicit enim fic ueni ad coipus incoin
quinattl z ut fetui q: aliter no poflum ee cotines nili oe4
Det ic.Si aut oicafmaia uenit ad coip° intelligif oido
nature no teporis.^ iHd illud qb obijcif per piimam
ronem oicedus qjfoime fBalesnofunt aaiue? pafliue
pbice fed nibil .pbibet qn fint motiue -z peipue fim loeu
foima enim iBalts ignis mouet ignem furfum z toima
fubalis terre mouet terra oeoifum.Sitr aia que ell foi/
ma ibalis mouet aiatum coipus multis mottbus.lDec
aut^ppo qj accns no facit ibam uera ell fi intelligif acci'
deusut elementum non facere iBamqmecell foima
in IBa copofita nec ma.Si aute intelligif eflfecttuetunc
iterum ueni ell cp no facit fBam illa cuius ell accidens.
Sed nibil ,pt)ibettranfmutari mamperipm accnsad
boc ut educaf oe ma foima fBe que no ell ficut vtdem4
calidii z frtgidu trafmutare mam oium giiabtlius z coz
ruptibilium1. Sifr qualitates elemetares multu prit qn
enim piungunf eis virtutes llellaru z virtutes aie que
no pnt pfe folas nec boc oicimus q? uelimus aiam edu'
citnee ex materia virtute llellarus fed potius oicimus
eam creari a oeo utril aut filr fit oe uegetabili in plantis
cfenfibiliinbiuttsinfra oedarabifemn oifputabifoe
potetia gnatiue.^ET^d aliud oicedum q? boc non opo:
tet q? oe efficies fit tn eade fpecie cum effecto.fol enis ef
ficit gnatiua inferius ut,pbaf in i° oe giiaaone z coiru/
ptione.Sedboctm exigtf inefficiete bnte nant comw
nicabile ei qb efficif z boc infra melius patebtt.^^d
ultimoicedurn gp no ell fimile oe forniis que no educu/
tur oe materia z oe founis que potetia funt tn ma edit'
cibtles ex ipfa per actum giiationie z nature. ille enim
que potetia ftu tn malBmbnt in quo pnt ee fimulboc
mofimqi funt in potetia z boc iBm ell ma pma per itel
lectum accepta an oem toima, Sed ille que no educun
Scalde partis fume
turoe materia non babettale CBm z ideo nonfuntnili
quado funt actu z cum boc no ftt nili griatione corporis
no bebiuu ee ante coipis giiationem.GTS* aut quertf
quid *|M’o intellejcit per copares Itellas.oicedum q> co'
par itella o: Duobus modis fim ] |Mbne;.vno mo refpe
ctu coipis in aie oefcefu z fic o: copar Itella que influjcu
virtutis bet fpeciatr ad illius uel illius coipis gnatione
i boc accipif eje #bis ljMbnis in tbimeo ubi Dicit cp re
liquias^orispcretionisejc quamudiaiam comtfcue'
rat in eiufdem carceris finu; refundes eode; ,pp:ie m5
giie atq; eadem rone mifcebat nec tn eadem oriebatur
puritas ierenitafq;,puetiu nec ta;imutabiltspfeuera'
tte f; ic z 3coigmtatis.i°mo 02 Itella copar aie ad reditu
que oeberet aie iulticia colentis fi m .pportione fut me/
rica reuertett ad luperos fed l?ecfabulofa funtfimtbeo'
logos -.fim pbosnales.
CTUtrum omnes anime imediate create fuerut a Deo
autabimelligentys.
A i£mde querit Lltraie ronales
imediate creenf a oeo aut ab intelligetijs ange
licis ut videnf oicere quida pljo# quor rones pmo po
nedefunt.iDndttg £ol’.ftc„£aufa nuc agens « no pus
uecefie ed cp agat per aliqua oifponem noua fibi adue
niete; caufa aie quo fit elt caufa ntic agesino £us ergo
uecefleeftcp agat per oifponem nouam fibiaduemen
te prime caufeiiue oeonuila nouaoifpo aduenttergo
no erit cans imediate banc aiam.lfcama ,pbaf per bac
^pponein fcrtpta in i°oe giiatione z coiruptione.ide eo
dem mo ie bns facit feinp tdem.lDoc enim tenet tam in
caulis milibus qj in caulis uoltitarys.iSe caulis ualib4
e it planum.m caulis aut uolutarysque agut per electio
nem patet eiianulla enim caufa nibtl agit nift qo eligit
z uelu ergo ad boc q> agat nuc z no prtus opojtet cp eli'
gat aliqd z agat ntic qb 110 piius eligit z uolutt.Secuw
da patet pfe.^jj Smplt0 imediate recipere ab optimo
nobilius elt q; recipe per medium ab illo . Si ergo aia
recipit imediate ee a oeo recipit tpfu; nobtltlftmo mo,
Sed ad nobiliflimu modum recipiedi fequif nobtlifft'
muin ee receptui ergo videf q> aia fim boc oeberet ba'
bere nobil iffimu; ee boc aut elt ee intelligetie angelice
ergo aia oeberet ee angelus qb no elt ueruergonecre
cipit imediate ee a oeo fed ab angelis a qbus ee ignobi
Itus babet amplius ab infinito agete fim potetiam agen
di actus elt ifinit‘\Sed oeus elt ages infimtu ergo act*
cius imediatus erit infintt0 aia #0 bet effe ifinitu; ergo
no erita oeo imediate fed mediatib0 augelis.jlte funt
rones -Cof.tbrtiores z quafda alias pontt oebtles quas
fubttcemus.CT 2td idem videf facere £bmeor ltbuoe
caulis fup pma ,ppone qui oicit lic caufa pma creauit ee
aie mediate iMelligena.C73tem tbtdem aia qi fufdpis
tmpfiionem intelligetie facta eltiferioris opationisqj
ipfa intelligetia fed no recipit impfftone; ab aliquo iuli
creatu ab illo ergo aia creata erit ab intelligetys.C73^
fup i4am,ppbnem.Sia tacta elt caufa coipos -z facta elt
caufata ab itelltgetia que elt an ipfamObuelligetias aut
uocat 4omeorfubas feparas a coipe oino -zille funt fbe
angelice ergo videf qj aie creenf ab angelis 4 Iboc idej
videf uelle pfaac in iib°oe oiffimtiomb°qui ponit aia;
ronalem creari in vmbra intelligetie-z femibile invnv
b:a ronis z uegeiabile; in vmbia fenfibilie^ia cutus
etiam quertf quid ftt oictum aiam vna creari m vmbia
al;erius.$3~S£iD £iOllt oicit ©ama.in i° li°
cap° 30 in fine.quicuqj atut angelos conditores by oee
funt piis fui otaboli.creature enij euntes no funtpdito
res oium aut facto: z ^uifoi z pteptoi oeus elt qui folus
icreai0 qui i pie z filio z fptifcd bvmnis laudaf z glificaf
CT3tem Hug° fup gen.q? angeli nullo mo oicedi funt
creatores alicuius rei/Jtem yfa.oiu5 flatum ego facio»
flatus aut elt ata.^tem z fu gernrn Dnsifpirauitin facie
eius fpiraculu vite.3tem titbil z aliqd otfiat in infinitu;
ergo educere aligdejc nibiloeritpotetieifinite boc aut
elt create ergo iftmte potetie erit creare aias z oes res.
cr S O 32« 0^3 O £of.ejccufat fe-za oictis fancto^ 01
cens qt (5 pfeimat aias creari ab angelis non tu oicit au
gelos ee creatores q: creato: elt ille qui ,ppiia auctorita
te z virtute aliqd oe nibilo facit fed angeli faciut boc mi
niitrates oeo z auctoritate oei.Sed idubitata fide tene'
duj elt qt angeli no creant etiam minilterio.bono: eni
creatoris Angularis eit qui epbiberi babet ei ab oi crea
tura z io no oebutt trafponi bonoiilletn creatura aliq.
-Creatura etiam no fuit pofllbilis fulcipe potentia crea/
di oupltci rone.Quarum vna eit q: cum nulla ma pia/
ceat creationi opoitet cp creatio IU opus caufe que fini fe
elt caufa caufe.nibi! aut creatu; in ee perfe elt caufa cati
fe z io creatio no pot ee opus creati . 2f lia eit q: cuiufli/
bet potetie no puenit opus aliqd fim genus fuu; impof
fibtle elt ilii potetie puenire fpern opts.Sed create po'
tetie no pueuit creare fim genusqifimfuu; genus cuj
ipfa fu terminus fue creationis z no ^nm ergo eide; no
couentt creare boc uel illud.li^Iures aut rones funt afii
gnate fup:a in qone oe creatione. CT ©icedu; ergo ad
pm q? oe us elt caufa nunc ages pter boc q; aduenit fibi
noua Dtfpo elegit eni; z uoluit ab eterno ut ata bccutic
crearef .uoluntas enim fua z fcia fua ab eterno funt z in
teporalr Determinata I; res create teporalr nunc z tunc
ee ab ipfo accipiat.CfrSd aliud oicedum cp multa tme
dtate ee rectpiut a oeoXcelu;? terra z ma pma z bcc m
no nobiliflimu recipiiit effe . £t bmoi caufa elt q: illud
qb recipif no elt uri fim ptatem eius a quo recipif fed z
fim nam z ptatem recipietis.vn non fequif eje tlla rone
amplim nili q> vuuqbq; imediate recipiens efle apmo
recipiat ee nobilius qb pot bere fim fui nam pgruetia;
cptdtem.CT^fd aliud Dicedu;q?^>mu;eit ifinite virtu
tt$ quodamodo.i.lt ii infinmi negatiue ejcponaf boc eit
panni potentia bet que no terminaf loco uel tepore uf
iutdlectu.£jc tali aiic virtute non fequif qt femp fit effe
ct° infimf fed cp ftt tatus an nani elt recipe illud qb crea
tur a potetia tali. CCT ©icedii aut ad armelt qj fi ab infini'
ta potetia femp effet effectus infinit0 opoaeret qtintel/
Itgetia angelica eet infinita q: illa imediate ejtit a prima
caufa.CJ 2ld id ^0 qb obycif De corneto li caufaru; Di/
cedum $ Duob°modis intelligetia elt caufa aie.quoru;
vnus ql elt per impflioue illuminationu in ipfa ficui fu
p;a tn qone oe angelis elt ejcpedmi.2Uius elt q: cu; in'
telligeue fim motores fperaruni fim pbos per motu; il/
lum aliquo mo eant quare aia ejciltit in corpe eo q? mo
uet ad giiatione coipoiz.dJ 3d illb qb obyctf oe vfaac
Dicedu; q> ipfe uocat vmb.aoccafum luminis fupioris
eje Detectu nature interioris que no pot recipe illud vn
cum intelligetia intellectu femp beat in actu z agentem
ipfa elt in pleno lumine intelligetie.fed ronalts aia bec
intellectu cum triplici potetia ut fup:a Dijcimus z idiget
inqlicione z Itudio ad boc ut fiat actu to elt vmb:a intel
ligetie nb bns plenum lume fim actum. Senfibilis Ico
no elt cognitio nili particulariu z 110 cognofcit quiddi'
tates z ueritates rerum quas inqrit z pcipit ro z io ipfa
etiam elt in vmb:a refpectu ronalts.cu; aut iterum fen t
fibilisappbefiua -zmotiuabeat virtute; in quibufdam
aialibus in oibus aut beat appbelionem per feufum ad
nunus z infup opera uegetabilis.uegetabilis d: effe in
vntb:a ei^eo q> occidit m tpa lume cognitum fenfibilit»
CT sQuerif oe oiuifioe aie per bas Ditas uegeiabile fen
fibtle z ronalem an pofiit oiutdt p rbnale z irrbnale»
d fi£mde queritur Be oiuifioe
per bas orias uegeiabile fenfibilec ronale qua
lis fitiffa ojuifio.£t utrum fit fufficies uel uo.£t utrum
Be homine m
ah Dfuidi poflit per ronale * irronale ficut oiufdifaial*
Confiat enim q? bec oiuifio no eft acentis eo# nullus
acens pftituufpim in ni z fuba.Uegetabilis aiit coiv
ftituitlpem plantem fenfibilis fpem bzuti ? ronale fpem
boie.tflec etiam pot effe equoce penes fignificationes
eo tp aia no otuidtf oiuerfis rombus fim fuum nomen
©e uegetabili fenfibiit ? ronalt.lflec videtur effe giits m
fpem eo qz fpes oiutdetes genus non pnt coadunari in
vna fpem ut bomo z alinus.uegetabile aut % lenii bile z
ronaletmieniunf pftituerefpem viia.f.boi?.Cr Si #o
©icaf cp fu oiuifto totius in partes.aut eru totius itegra'
lis aut totius virtualis fiue poteftatiut. illo mtegralis q:
fic totum no pdicaref oe parte.Sed nec videf ee #tua'
lis.virtus enim alicuius virtus ed line quouobe't effe
vri it uegetatiua eet virtus alicuius aie no eifet $tus ali
cuius mft ipfius in quo etiam funt alie virtutes aie boc
eut no eft nili ronale z lic oiuiiio aie per feniibtles uege
labiles? ronalem eet oiuiiio aie ronalis z no aie frn fe.
Ifroc aut no eft uerum ejc boc eium fequeref qz uegeta
bile qd eft in planta z fenfibile qd eft ui bzutts eent par
fes aie ronalis? bois qd no eft ueru.Si^pter boc oice
ret aligs qz bec eft oiuiiio pncipy que eft media iter oi'
«ilione equoci z vniuoci. CET £otra fis boc opoueret qz
aia fim puscpofterius oiceref oe uegetabili nenlibui
z ronali.boc aut no eft uerum q: tres oiffiiiitioes fupe'
rius oate a pf3o pueniut aie fim qualibet parte fui ut fu'
peri0 oemoftratum eft.vn pftus oictt in 30 oe aia in pn°
Joi aut eft aliqb ede oi m oi aia opouet oicere erit uuqj
actus co:pis fzmue pnici o.\|>o.vi.ba.4iri&:eterea que
rif oe bac oiuifione quoruda pftos.qz aiarus queda eft
ronalis z queda uronalis.bec enim oiuifto eft lambli'
ti cuiufda platomd qui oicebat aias rbnales no traffoj
mari ad bzuta nec bzutos aias traftbzmari ad boiem vi
def aut cp bona fit q: copzebedit oes partes aie.2fnime
enim bzutos? uegetabiltum irronales funt.aie aut bo'
mimi ronales funt.CT Ibzeterea bec oiuiiio reducif ad
affirmatione z negauonesin gtieaic? cum tuter affir/
«lationem z negatione aie no fit medius videt cp com'
p:ebedat oes partes aie ua q? nulla media cadant inter
partes aie.iQJ Sed boc ponit pftusin f
©e aia capio oe mouete tres rones.^uarti pma bec eft
queaiqs oiuifio fufficieter oiutdualiqdejctra illam 110
©ebet iueniri aliq ps totius oiuili.Bt ergo ronale z irro
«ale fufficieter otuidiit aiaj no oebet iueniri aliq psaie
que no fit irronalisnec ronalis.Sed uegetabtlis neqs
ronalis necgirrcmaliseft.ergo bec oiuifto non eft bo'
na, Oes pmtffe .ppones patet pter illam que eft qz ue'
getabilts nec ronalis necirroualis eft que (icebatur.
Siirronalts fumifi ut negatio tunc nibil ponit? fic non
ponit oiiam oiuidetem uel pftttuetej.fed fi ponitaliqd
boc erit ozia que erit in eodem grie^rimo cum ronali.
ronalis aut eft in cogmtio.ergo z irronalis erit in cogni
tio.fed uegetabilis ejetra genus cognitiui eft g eru ettas
cptra utraqj partem oiuidetem genus tllud,s£tpzopter
boc Dicit pBus etiam q; bet maiorem oiiam ^ ronale z
irronataCT^ro eft <$ fi bec oiuiiio eft per oppofita oe
het ondere oiuerfitate oium partui aie fed boc non facit
per banc enim oiuifione no pbtfcireutrus fantafticafit
alia a ronali uel irrcmali.s cp boc uerum fit patet q: fatv
talia inuenif in ronali uel irrdnali.Cj3a eft per inftatil
sppetitiue-r motiue fim locus • mouua emmfim locum
luenif iu ronali z irronali z appetitiua filr ergo 110 oes
partes aie mtelliguiif fepate z oiuife per ifta oiuifione,
IDoc etiam quertf oe fuffteietia oiuifiois
pjebabite,videf enim no effe fufficies eo cp multe funt
partes anime que no vident effe create ficut nutritiua z
augmentattua -zc.^St foue oiceref cp oaf penes fpes
aiatorii.adbuc no videf fufficies , Jn planus enim funt
multe fpes que bnt fpecie otfferetes fotmas fubales. Si
enim plecta fpecie Differat neceffe eft z pfectos olfferre
fpecie z filr in bmtis.Bi foite oicatur cp bec oiuifio oaf
penes gria aiatop adbuc no videf effe fufficiens, Bicut
eium oicu pias ui giie aie fic eft ^ pinus eft in eo q$ eft
piiter.vii ans ponti fpem aie fi cotmgai ipm fepatus in'
ueniri ab eo qd ofequif ipm.ficut uegeeabile ponit fpe
ctes aie eo q> tepaf a fenfioili z ronali . z fenfibile ponit
fpem eo pp lepaf a rdnali.ergo filr cum motiua fim locu
fepef a ronali? iuueniaf cp fenfibile no motiuum fim
locus ficut queda oftree cocbtlia marina.vtdefq^motK
ua motu .pceffiuo fit (bes aie. Si foue oicatur $ talia oi
caiuur mota motu pftrKttotus z Dilatationis z pzopter
boc «pbanf bere fenfum tactus boc no impedu obonej
q: motus oftrictionie z oilatatiois no eft motus pzoceP
fiuus.<ET^0lLt1£30 oicedusfimphmmi°oe aia
qz eadem eft oetermmatio oe aia? ptibuseius que eft
oe figura ? pttbus eius. £t boc ouplici rone.quaru vna
eft cp figura fim fe ronem bet quanda; gtiis fim cp oicif
figura eft terminatio qulti linea uel lineis ?teia ? bec ro
couemt cuilibet fpei figure ? tn nullius eft ,pp:ia ro ? io
ad pfectam cognitione figure opouet cognofcere etiam
,pp:ias rones partium eius.ut qd circulus qd triagulus
£ t fifr eft in aia gp eft queda ro ipfius aie fim fe que nui
lius partium eft ,ppua z qua cognita no cognofcuntur
partes nifi in uft? poteria ? no tn ppzia natura. vn fi oe
beat pfecte cogfa aia opouet quere rones.ppzias ptiu z
cus fit iu quolibet gne per coparatione ad fuas fpes aia
quo ad boc m oiuilione fui iilitudiue bet cuin oiuifione
giite.2f lia ro eft in figuris q> figura pcedes que eft pat»
co^ angulou femp eft in onte ? cum pfe accipit bet eile
^puum ? fpem ut gtie figure.cus aiit acctpif i n pfite tuc
110 bet effe ,ppuum ? fpem fed ttn potetia otftmguibtlts
eft in fequeti figura.trigouus enim in tetragono 110 eft
nifi in poteua ? no fim actum fit tn actu fi 110 oiuidaf te'
tragouus per linea Diagonale boc aut non pungit qz in
oi quato cotinuo uel oifcreto in maiori ? pluri femp ut'
dudtf minus ? paucius qd tn ficjndufum no eft in illo
tm nifi ficut maliter ? potetiafr 110 oiftmctum per ee pzo
pzium (n fpecie qd m fi oiftiugueref beret «pp.ius effe z
jjpziafpemfub giiefuo fediuuceetfepatus apiite?ls
boc fit in oi quato ut otetum eft cus pBue oat ejcentplus
q? ficut trigonus eft m tetragono qz oe nulla figura boc
«eru eft qd oe triagulo pbaf S.gp m qualibet figura plu
rium angulos funt tot anguli quot bet illa figura angu'
los ? refultat a quolibet angulo figure trabaf lutea a ce'
tro ipfius figure que eft plunu angulos ? fic eft m parti
bus aie.Uegetattuii enim eft in fenfitiuo no per j)pzi il
effe fed ut virtus ? potetia ipfius.ficut enim oicu iiooe0
in oiutfionib0 quicqd pot potentia infertoz pdt ? fupioz
fed no puertif.quqs enim fepaf uegetatiuu$ a feniitiuo
virtualt patet q? oiuiiio aie per uegetabile? fenfibile?
ronale eft oiuifio totius potetialis que media eft iter oi
uifione totius ulis ? totius i ntegralis.? boc erpffe oicit
a6oe°in otuifionib0.<ir2fd illud ^0 qd cotra boc oby
cif patet foto per pdicta. vegetabile enim fim q; eft fpes
aie oiuides eam eft aliqd fepatum a feniibilt ? ronali?
eft in plantis tm ? tunc eft fpes buius vntus totius ptl'
tiui qd eft aia.Si #0 fumif ut virtus ? potetia quedam
tunc no bet effe fpecificus pfe fed eft potetia in fenfitiuo
uel ronali.Hlia enim eft oiuifio aie tn fpes ? alia in vi/
res fiue in potetias.CJ 2Id illud qd oz oe oiuilione pia
Ionicos otcedum q> no eft bona.no enim «ppzie uegeta
bile oz irronalisfim qz oictt oziam otuidente.Bt autes
reducaf ad affirmatione ? negatione z lic no oicatur ba
bere medium tunc nibtl faciet ad ppofitum qz irronale
110 ponit oziam aliqua oiuidente uel ?ftitueme.C* ‘M&
illud qd querif oe fuffteietia otuifionis oicedumqz bec
oiuifio fufficies eft ? oata penes gita afatos-CET 5Sd |»m
aut qd cotra boc eft otcedum a? alia eft oiuifioaie m vi'
JSecnde partis fume
f es z aha in fpc$,Sp& enim funt pftitutiue aiato^ otffe
retium fpecie.vires fto funt potetie que fpes coftitutas
feqtiuni per coparationes ad opa ut nutritiua' vifiua in
tdlectiua.^Sd aliud oicedum gp non oaf penes fpes
fpecialiflimas fed penes fpes fubalternas ut pbatu eft.
fjj ;Hd ulumDicedum $ motiuu fi m locum no bet #tu
tem ,ppna fed tifi ejcteniione quaruda virtutum 015 ap'
pemu.3nteUect°eni3 pars eftronalisaie quo ejctedete
fe per coftderattonej boni uel mali opabilis « impante
motum ft piungat impio eius uoluntas fit motus,pceP
fiuus.Silr fantafticus qui eft pars fenfibilis aie ejctede
te fe ad appbcnfionem puenietis z incouenietis tmpat
motum cutus impio fi pitigaf appetitus « Defideriuj fit
motus, vnpatet cp mouetta in motu.pcefituofunt vires
putes aiam fenfibilem « ronalem f m gp bmoi % io non
taciut fpem aie pfe.Qb aut quedaj alia motiua fint fim
locuj ; « queda 110 boc #0 accidit qt quoruda falus * nu
trimetum funt in loco vno« quoruda in locis oiuerfis.
j£tilla quos falus « nutrimetum funt in loco vno acci'
ptut nutrimetum ad modu piante oigeftii f>ma oigoite
tractum a terra z io no mouenf nec bnt oigana,pceffiui
«not°,£t boc eft qd oicit pfiusui 70 oe aialib0 circa pii"1
fic.illatura gradif paulatij a no aiato ad aiatum «,ppter
eotmuatione rerum no apparet termini z mediuj inter
ea z pmum ens qd inuenif poft in aiam eft plantarum
genus z Dtuerfificaf etia3 boc gen° qm in eo eft magis
ouras «minus Duras «boc genusprierf adaliacoipo'
raaiatavidefiualiquofimilequoiaiato qua remotio
inter ipm z aial eft pttiiua z in mari funt queda in qui'
bus eft oubiu3 utru iint aialia uel piante z funt cotinua
eum locis in qbus muentunf z plura ejc eis cotrupenf
fi mutenf ab iliis locis ficui folinera z riuaria.qm ifta no
pnt viuere fi eradicenf a fuis locis« omne genus corei
teftei z fimile piante cum ad aial ambulans pferf.Silr
oicit Suicena m 6°oe aialtbus qt otdmes aialiu uarianf
gradata qufqj pueniaf ad fpem copleta que eft ronale.
GXItrm uegetabile fenfibtle z ronale fint vna fuba in
boie/z utrum in quolibet aiato fint plures aie.
£ide queritur oe iftts
d oifferentijs aie uegetabile fenfibile z ro
uale utru fint vna iuba in bomine ul no.
£tut pin quolibet aiato fint plures aie,
£tquerunf tria.quo^ert utru ifta tria i bomine fint
fuba vna uel oiuerfe.*inutru5 qdlibet illo? uel aliquod
fit poteua plura multiplicabile in actu per oiuifione cos
pts in quo eft.3mutrurn aia que continet bec tria fit fim'
plejcuelcompofita,
„ W> pzimurn pzoce ditur fic,
«videfqj in boie ifta tria fint vna fuba.vnius
enim pfectibilis vna eftpfectio.fed coipus eft pfectibi'
le vnnm 3 aia que eft eius pfectio erit vna.(T3rc poflt
bilium no oifferetim fuba actus indifferentes funt fim
fubam.fed coipus bumanumeftpoflibile indifferens
fim fubam ergo actus eius tndiffereteserutfimfubaj.
Sed uegetabile fenfibile ronale act° funt bois ergo no
oifferiit fim fubam.^d aut illa tria fint actus bois ,pba
tur ejc boc q? foima z actus eft id qd mouet ad opa z fic
faciut uegetabile « fenfibile in boie.$U3Kro2l|fe:m
mecemueftigat itumeru moto?z ejc numero mobilius 3
fim numeru tnobiltii eft numerus moto?: ergo etia vni°
mobilis fuba« numero vnus erit moto: fuba« nume'
ro.Cffte oicit piis in *° oe aia gp ficut trigonum in te'
tragono eft ficut uegetatiuu3 m fenfitiuo eft« fenfitiuii
in ronali fed trigonus in tetragono ejcns non eft oiftin
ctum ab illo per fubam ergo filr uegetatiuus z fenfitiuu
no funi oiftmcta per fubam a ronali ergo funt vna fba.
GT Ifricterea eft obo 2fuic.q? in qbufcuqj vnum ejcns
in actu retrabit alteru ab actu % opatione vniunf in ali'
quo vno fim fbam.fed fic eft cp potetie fenfibiles aie in
actu ejcntesretrabutpotetias aie ronalis ab actu «ope
ratione « ecouerlo.ergo vniuntur fim fubam in aliquo
vno,G*3tem fi uegetabile fenfibile «ronale ponantur
oiuerfa fim fubam boc non erit ,pp ter opationes 01'uer
fas fed in uegetabili muentunf opationes oiuerfe fimi
le in fenfibili« ronali ergo eadem rone ille funt multe
fube.GHlbieterea querif fim pbm in fine ^mi oe aia Ii
bec multa funt qd eft qd cotinet aiam.fi ptibilis apta na
ta eft no enim coipus videf enim ptrariii magis.f.aia;
coipus continere egrediente enim aia coipus ejcpirat z
marcefcit.Si igif alteru aliqd ipm vnum facit illud ma
gis utiq3 eft aia ejc boc accipitur qd pbus reputat icone
nies^ aliqua multa fim cp multa pofienteeaiavnafed '
necefle eft ea vniri.G" 3^ P.be in 6° oe aialib°,2Inima
vna eft in coipe « qblibet mebium comuntcationes bet
eu? aia.GT3tc 2fuic.in 40 z in 6° oe nalibus oicit gp ejc
vna aia fim fubam emanat oiuerfe virtutes quarti que'
dam bnt colligantia in coipe ut fenfus« queda non ut
tntdlect^.CLJjN pbus in pn° fcdi oe aia.fi niqj tota aia
totum coipus cotinet puenit z piinet vnaquaqj cotine'
re qd coipis. IDoc aut vidcf impoftibile qualem autem
partem « quomo intellectus ptmet graue eft etia finge/
re.jgjc boc etiam accipif qd pBs vult q; vna eft tota aia
sti boie cuius partes funt uegetabile fenfibile « ronale.
Glfte 3u.in corneto ibide oicit gp aia eft vna fim fbaj
z oiuerfa agit oiuerfis virtutibus.iu boc enim aia oiftin
guif a natura qi natura eft ad vnum per vna virtute aia
#0 ad plures per plures virtutes.£jc bis oibus accipif
cp fnia oiuj pboy eft op uegetabile fenfibile « ronale in
ipoie fui vna fuba.« boc ejcpffe oicit 2fug°ut h°oe fpu z
aia.GT Sed cotra rei coiruptibilis « icoiruptibilis nucg
eft eadem eentia « fuba.fed fola aia ronalis incoirupti/
bilis eft cetere ^ocoiruptibtles ergo nunqj earum eft
fuba vna.maioi patet qt fi coiruptibiIts« incoiruptibi'
lis ect fba eadem opoiteret g>idem numero elfetcoiru
ptibile « incoiruptibile.minoi ^0 pouif in i° oe anima
ubi oicit pbsqj aia fola ronalis feparatur ab alijs ficut
perpetuum a 'coiruptibili.Cr3^f^Pabile a co:pe«infe
parabile nunqj erut fuba vua qi alr idem effent fepabi
!e« infepabile.Sed ronalis eft fepabilis a coipe.uege'
tabile $0 « fenfibile no 3 no funt vm0 fube.fO^ fi ro
« fenfus funt idem in fuba ergo ubicuq3 eft iuenire fen
fum eft iuueuire ronem.fcd ui oculo eft fenfus ergo in
oculo erit ro qd falfum eft.GT3^ fcut Differunt opatio
nes fic etiam potetie a quibus,pcedunt opationes ille z
ficut oifferut potetie ita « eemie rridetes potetyo illis f$
potetie mite funt ergo zdntic z fbe.GTjt^^un16®
oe aialibus ejc eo op oijcimus in fcdo oe afa fciat qui uo
luerit gp neceffarto eft in pcepto pue aia cibattua « cum
creuerit in eo aia fenfibilis per qua 0: aial « no eft aial
« 1)5 fimul neqj equus « aial fed coplemetum erit in ul
timo qt ejc boc coplemetum bet^ptium fiie griationis.
^jc boc accipit q> uegetabile « fenfibile pcediit fe imi/
cem tpe no fuiu eiufde3 fube ergo fenfibile « uegetabi'
le no funt eiufdem fube ergo multo minus bec ulterius
erunt eiufde fube cuj ronali.G 3^ ens ab agete ejetriu
feco qui eft ejura insim « ens ab mtrinfeco eductum oe
ma no funt eiufdem fube qiafridem fim fubam effeta
ouobusagetibus nopiunctisin opatione.Sedintelle
et0 eft ens ab agete ejctrinfeco.Seiifibilis aut z uegeta/
bilis ab intrinfeco ut oz in 160 oe aialibnsiergo no funt
eiufde fube.C73tc actus educt9 oemaensin potentia
in illa non eft idem in fuba cum actu qui nec educit oe
ma nec eft in poteUa illa.fed uegetabile « fenfibile funt
educta oe ma « ejentia in potetia.rouale ^0 no ergo no
fum idem m fuba.lDoc aut,pbat piius in 160 oe aialib0
fic nos Dicimus q? aia cibatma eft in femine « mconce
Be homine *
pto animalis qb eD oiuifum ab animali ?manifeDum
eD qr illa anima eD in eis in potentiaan actu autem non
anteq j adueniat cibus ? faciat opationetn anime quoni
am videf qr omne quod eD coceptum viuit in principio
ficut viuut arbores»? feqtur Dicere oe oifpofitioneani'
me fenlibilis quoniam uecefiarius clt ut ille anime (int
pus in potetia aut non fi nt Aus in potentia»? aut qr nui'
ium eorum fit ejtmaut quedam fint quedam no»? ma
nifeflum eD quonia impoflfibile eil Dicere cp omnia fint
ante in femine ejc ipfis rationibus quas otjcimus fupra
in libro oe anima»quouiam quado opatio Ancipiorum
fuerit corruptibilis non poflent illa Ancipia fine corpo'
re efie.uerbigfa.quoniam ambulatio non poteD efife fi
ne pedibus ei) ergo tmpofitbile cp intret in corpus ab
eptrinfeco.fi uegetabile ? fenfibile quoniam corpus ell
jfuperfiuitaa cibi alteratt. £t feqtur Dicere cp intellectus
tm intrat ab eptrinfeco ? cp ipfe folus el) oiuinus quoni
am opatio eius non babet comunicationem cus opatio
ne corpali aliquo modo.fijc boc accipif q> fefibile ? ue'
getabile funt actus materiales educti De materia ? ideo
opsmonestllo? no pnt eppleri fine corpalibus inftris.
intellectus aut eo cp opatio eius ejcplef fine inilfis coi'
poralibus ? ideo non erit eductus oe materia nec actus
materialis.cnktf terea fi funt vnus oporteret cp aliquo
modo vnirenf.^t oe boc funt tres fentetie oiuerfe . pri'
ma enim ell pBi qui Dicit fic. trigonus vnif tetragono cu
ell in ipfo.^Sed ptra trigonum ell pars tetragoni qn
ell in ipfo ? corrupto trigono corrupif tetragonus.ergo
videf qr corrupto fenfitiuo corrumpaf intellectm qd fal
fum eD.$T Jtent fim boc intellectiua aia coponif ejc ue'
getatiuo ? fenfitiuo ? ronali.queraf ergo oe ipfis copo/
nentibus.nibil enim coponif ep vno.cum igif aia bruti
habeat fenfitiuam ? uegetabilem ? uegetabile fit vnum
coponetium fenfibile ? aliud compones illud ergo fen'
fibileaut erit idem cum uegetabiliautoino Diuerfum
ab tpfo aut in fe babes uegetabile ? quoddl altud.Si A
mo modo tuc vnum oportet tm efie copones qb falfum
eD.Si fecudo modo tuc inuemref fenfitiuum fine uege
latiuo qd el) cotra pftm.Si tertio modo fequunf ouo iit
couenientia.quop vnum el) qr compones non Differt a
copofito.2Hterum el) qr oe illo qd ibi el) pter uegetati'
«um ell eadem quellto tltrum in illo.f.fit uegetatiuum
f»? quoddam aliud uel uegetatiuum folum ?ficibif in
fnfinitU5»]|^ropterboc Dicutqdlalyqrinboieaia rona
Iis fola fit act°,fenfibilis aut ? uegetabilis funt oifpofiti'
ones in bruto.fenfibili? ell actus ? uegetabilis oifpofitio
GTSed contra ois actus per Difponem ens in materia
queritultimatam Difponem per quam coiungaf mate-'
rie.veritas buius patet per inductionem ignis eni; act*
non erit in materia ignis nifi per calidiifimum ? rarifli'
mum que funt Difpones ultima te.Si igif aia fen fi bi lis
d) oifpofitio ad ronalem aut eil uitimata aut nou.Si A'
mo modo tuc cum talis oifpofitio trabat femp fecum for
mam in eadem materia oporteret neceflarto qr oe fenfi'
bile eflet ronale qd ell contra fenfum ? cotra 'pbum.Si
aut fecudo mo oportet qr fenfibiliaddafaliq oifpofitio
per quam fiat uitimata? illa oifpofitio maiori roneerit
alia qj fenlibilis ? fic babetn0 plures orias aie qj uegeta
bile fenfibile ? ronale. £ade eet prfus obiectio oe uege
tabili in coparatione ad fenfibile in bruto.CJ^m nui'
Ia forma ens actu fabalis vnius fabe pot elfe oifpofitio
materialis ad actum fabalem alterius fube.Cleritas bu
Ius patet per inductionem.forma eni; fabalis ignis no
ell oifpofitio ad formam fabalem aque.Cuj igif aia fen
libilis fit actus fabalis in bruto no pot elfe oifpofitio ma
terialis in boie»C”3tem potetia ? actus opponem qua
dam babet, igif ficut potetia materialis nullius ell actus
ita actus fabalis nullius oebet elfe potetia materialis.fs
fenfibile ell actus fabalis bruti ergo non pot efie oifpofi
no ronalis ad afam ronalemtq: ois oifpofitio materialis
etiam potetia ad mam reducif .<£" 3tem aia fim fe oiffp
nif cp ell actus corpis po, vi.ba.ergo ^uenit omni aie er
go nulla videf efie actus potetie que ell aia fed poti9po
tette que ell corpus ? fic iteruj vna no erit oifpofitio nec
potetia ad altera.C^tem fi forte Dicat qr fettfitiua nooi
fponit ad boc qr aia ronalis fit tu corpe fed cp opemr in
ipfo eo qr intellectus bumanus non intelligit fine tanta
fmate ut videf oicere pirus. CC"~otra opatio aie in coi/
pore reducif ad actum *m.efie aut aiain in corpore redn
cif ad actum Amum.fed im ordinaf ad Amuj.ergo fi eft
oifpofitio ad coparationes erit oifpofitio ad efie qfrim'
probatum efl ergo nullo modo erit oifpofitio.CTPrtte
rea ficut fe babet opatio ad opationem ita virtus ad viri
tutem ? eentia ad eentia.ergo fi opatio oifponit ad opa'
tionem? virtus ad virtutem ?eentia ad eemiam ?boc
improbatum ell ergo nihil ell oictu qr otfponat ad opa^
tionem ?noadefi*e»C7 propter boc uenit3a opinio z
oicit qr in ueritate tres fube funt in boie uegetabilis fen
fibilis ? ronalis.^t uegetabile ell fuba que ell ejc tradu
<e per quam viuit bo vita qua coicat cum plltis.Senlt
bile aut ell fuba que ell ejc virtute actiuamafculi ?llel/
lis ? orbe oediui.jfntellectus ^o fiueafa ronalis ell Iba
que ell immediate a oeo ? ad imagines oei creata? ifte
tres vniunf in actu illo qui ell pficere corpus bumanus
? ideo funt vnus actus.^t illi pontlt ejceplum qr bn con
lingit tria vniri in actu vno que funt oiuerfa fini fabam
? nam ficut radius ignis ? radius Delie ? radi°folis vni
unf in illuminado cum tn radius ignis corruptibilis fit
radius aut folis ? Delie non»? fic okut qr Is uegetabile ?
fenfibile corruptibilia fint vniunf m intellectuali impfe
ctione bumani corpis.*f> oiuit etias ronem pro fe fic.S»
uegetabile? fenfibile uoeent nifi potetie ronalis? n5
fube oiuerfe ab ipfa aut efient naturales aut accidetales
Si primo modo tuc cum naturalis potetia femp fequaf
id cuius eD potetia.aia ronalis ejcuta a corpore retineret
potetias illas ? fic anima poD mortem fentiret qd abfur
dum eD Dicere. £t fi otceref qr babererqdem potetiam
fed non egredietem in actu fequeref qr illa potetia efiet
uana.CJlf^eterea boc eflet cotra pbm qui oicit qr intel
lectus folm feparaf ficut ppetuum a corruptibili.fETSs
cotra queraf oe illo fenfibilf q5 per fubam oiuifus eD a
uegetabili utrum intellectu eius d audaf uegetabile aut
non.Si fic tuc fequeref qr in fenfitiuo femp eflet uege'
labile ? redibit quellio eadem oe illo uegetatiuo ? fenfi
tiuo unum fint oiflincta per fubam aut non ? ficpcedef
ininfinitum.Si aut non eD in ipfo uegetatiuii ergo fen
fibile non ponit oe neceflitate viuum qd viuere eD ue'
getabiIisAmoutoicitpbus?(icnon ualet^cefius ille
cD fenfibile ergo eD viuum.CJlkreterea pbus in Ii° oe
caufis in Ama (ppofitione.oicit in cometo.qr caafa fecun
da babet tn Ama qb eD ? qr caufa eD»? oicit ibides qr ue
getabile eD ut caufa Ama ? fenfibile ut caufa fecuda ? ita
videf qr fenfibile non pot abDrabi per intellectum a ue'
getabili I5 pofitt fieri ecouerfo.CTlfr eterea foetius in
libro oiuifiotfum oicit qr potentia inferior femper fit in
fuperiori?quicquidpoteDinferiorpoteD? fuperior fs
non conuertitur.ergo videtur qr in eadem fubDatia nn
mero fit potentia ad opera uegetanue? fenfitiue.quia
quicquid poteD uegetabile poteD fenfibile fed non con
iiertitur.GTSolutto Dicendum qrfim omnes pbilofo'
pbos etiam naturales cp uegetabile fenfibile ? rationa'
ie funt in bomine fubDatia vua z aia vna ? actus vnus.
tUSld primum autem quod contra boc obijcttur oicen
dum qr corruptibile ? incorruptibile perfe ? in fe ? fitn
idem nunqj eD fubDamia vna ? fic non eD anima ratio'
nalis corruptibilis ?i!Korniptibilis,3fia enim ronalis
eD fubDatia vna ? (corruptibilis tm ejriDes ep qua fiuiit
quedam potetie opame# fine mfiris corporalibus vnde
P
Secfide partte fijme
diruptio n5 ed e t* pte afe fed ex parte ozganop eftacoz
ruptio opationie no potetie ppantia.aliter enim opo:te
retipfam ronalem aiam Dicere oiuerfas fubas.in motu
enim pceffiuo bois monet intellectus z uolutas.quoril
utruqj ronalis afe eft z cu opatio illa no fit abfoluta a co:
pore eo cp ambulatio no poflet ee fine pedib0 pzincipia
«Ilius opationie erut opantia in inftrumetis cozpalibus
z fi potetia aie cozruperef ppter cozruptione opattonis
opoueret noe Dicere gp aliq para aie ronalia cozrupere
tur z ita vna pare aie cu alia eent oiuerfe fube.CD"!^''
terea fim oee pboe intellectus pzacticue fiue actualia to
tua innittf coipi z ficipue tn matbematicia eo gp actuale
bopu no aegri i fine opatione coipia nec tn ideo oicim0
Ipfum fim fubam coirupi coirupto coipe uel effe Diuerfe
Uibe ab altje partibua aie ronalis.coiruptto enim bec ac
cidit ejc pte coipia z no e% parte partili aie ficuta Debili /
taa opationie accidit ex Debilitate oigant z no ex Debili
tate virtutis oigani.Oicit enim pBus cp fi fenio: accipe
ut iuuenia oculti videbit utiqj ficut tnuenie.boc tn meli
ua patebit intra cu De imoitaiitate aie ronalts oifputabif
d aliud Dicedii eode mo cp potetie aie ronalis fepa
te gde fini cp funt in Tuba aie fea fim opationee ex oiga/
nia oeficietibua coirupunf.CT^d aliud oicedus no
fequif cp fi fenfibile z ronale fintidein fu&aguibtcuqj
fit fenfue cp ibi fit etiamro fed fequif qj ubi eft fefua in
boie gp ibi eft Tuba aie ronalis qi feufua z ro vniunf in
b oie in fuba vna.<ET2ld aliud oicedus gp bec eft falfa cp
ficut oifferut opationee gp ita Differat virtutea a quibus
funt opa nifi intelligaf boc mo quo virtutea per opa Dif
finiunf. verus etia eft gp Diuerfa opa in fpe oiuerfaa po/
nut virtutea in fpe fed no opoitetqi ficut Diuerfa opera
fpe no reducunf ad vnam virtuti fic Diuerfe virtutea
no reducunf ad vnafubam.2fliter enis opoueret tot ee
fubaa aie quot funt virtutea pticulares z potetie.z bic fu
it erro: quoruda *p>Ytl?ac°9 oicetiii q> in quolibet coipe
uiato funt infinite aie.quaru queda fedet in cerebro uti
tellectua z ro.quedi in epate ut nutritiua.queda in me/
biia genitalibua ut giiatuia z fic oe altje.a tfte erro: inv
pzobatue eft ab Huic‘v in 6° oe nalibua.GT&d aliud oi
cedu cp pbua no intedit Dicere <p aia uegetabilia uel fen
fibilis fint in femine ficut actua in potetia fed funt in ipo
ut ibide Dicit ficut artificium artifice ano intedit Dicere
cpaia uegetabilia fit an fenfibile in boie tpe fed q: piiue
manifeftanf opationee eiua z boc nibil,pbibet cp aia ro
nalia fit fuba vna cu fenfibili z uegetabili z tn piiue tpe
funt opa uegetabilia qj fenfibilia z fenfibilis qj ronalia
Citrus aut aia uegetabilia a fenfibilia fint in femine uel
ex femine z quo fint z quo no queref infra cu Difputabi
tur infra oe potetia griatiua.CEJSd aliud Dicedu cp p:o
pofitio ueraeftqjena ab agente eytrinfeco ac.fed bec
falfa eft cp aia uegetabilia z fenfibili? in boie fint ab age
te intri nfeco.fuba eni3 aie ronalia fim fe totu eft per cre
atione que inftmdif coipi oiganico z tn qbufda partib0
eius opaf opa uegetatiue z in qbufda fenfitiue. CT 2fd
boc qb obijctf oe pbo Dicedii gp ipfe ibi intedit reddere
cam maria afemine z oftedere cp tn piantia fufficitad
uegetabile materia feminis cu; virtute celefti fine opa'
tione mafculi.3n biutia #o opoitet in materia ee feme
mafculi qb fubftatificat z mouet mam q: aliter no egre
dercf aial fenfibi le.boc in boib° jppter oiueriamfttute
ipfiua intellectus ejcigif creato: ejctrinfecue ipfiua aie z
bec oia patebiit infra cii oifputabif oe giiatiua . per boc
etia patet fot’o ad duo fequentta.CTad aliud qb obijcif
oe mo vnionia iftorii triu Dicendi! cp triplejc eft modus
vnionis eo^.f.ut potetie z actua z ut caufe pmez feque
lima ut partili ^tualiii in toto.Eueo aut ut potetie z act°
no qj materia oicaf potetia z fo:ma actua fim cp gen° po
terta z oiia pftitutiua.relatto enim Diie ad genus eft rela
Uo actua ad potetia z «ppter boc imediate vnif ei ad con
ftftuedii fpem z ficut Dfta ptate eft in gife actu ailt no nl^
fi qn cu genere pftituit fpem fic fenfitiuii eft in uegetati'
uo z ifta vntone tagit 2tuica qui Dicit uegetabile tribus
modis pfideraf «fiut genus z ut fpes z ut potentia.ut ge
nusfimm Dicit ?trabi per fenfibile a ronale adgftiiue
da fpem muti uel bois ut fpeciea.uel cp pftituit fpeciem
piate ut potetia.aut fim cp eft pars virtualia pfequea fim
fubam aie fenfibilia z renalia.*0 modus vnionia iftaril
eft ut caufe f>me z pntiti z ifte modus vnionia tagitur in
^ncipio oe caufis.£ti enim ^ma caufa fit que influit no
influere t\zA aut que no influit fine £tna fim cp fubftitu
it fua rem magia q? pma.patet gp uegetabile eft ut cau/
fa pina z fenfibile vnif ei ut caufa feba z ronale vnif fen
fibili ut caufa tertia.pot enim per itellectti uegetabile ab
ftrabi a fenfibili z influere caufalitate fine ipfo fed fenfi/
bile no pot abftrabi a uegetabili z eade eft coparatio ro/
nalia ad fenfibile.?0 aut modus vnionis iftojz eft ut ptiii
virtualiu in toto z biic rnodu vnionia tagit i3oe° in o if
uifionibua z vide f innui in ejreplo p6i oe trigono z te'
tragono.trigomi enim no eft in tetragono fim ee ,pp:iii
fedfimefletetragoni.Diftinguibtle enim eft trigonum
per oiuifione tetragoni a eft ibi fifimdo Dup*a vno mo
Diftifitudo.eft enim fifitudo qualitatis cotinue z ptium
eius ad toni ptatiuu z ptes ei°in boc ep fic tn toto pttnuo
includunfparteafimeentilabutactuinipfoaee z no
pfe.ita in toto ptatiuo funt partes poteftatu particulari/
um que partes vires uel virtutea Dicunf z no fim efie %
fpem ,pp:ia fed fim ee z fpem fui totiue.uegetabile enij
qb eft pars ronalia aie no eft fpes aie fed para bui°to/
tiua qb eft aia ronalta.£t bcc fifitudo fumif ex compa/
tioe totius ad totu fim ptinetia partiu fim qui min° fem/
per eft in maiore z attedif a p!5o in *° oe aia ♦ *a fifitudo
eft in mo oiuifionia.ficut enim cotinuu oiuidif in plura
fic z quattl ptatiuu totu; potetiale Diuidif in plura pote/
tialia fim ea in que pot.Sed in boc eft oiiaq: cotinuu;
Diuidif per itranea z ideo no mouet vnu qn oiuifus eft*
ptatiuu aut Diuidif per intranea z obiecta potetie fim q>
pot in duo uel tria uel qmo: a ideo manet vnu refpechi
ilIo?2.o:iaibo eft in boc gp ptea cotinut no pnt (ignari ni/
fi per oiuifione cbtinui.fed partes ptitiui fignanf p opa
tionea.fim aut ouoa pmoa modoa vnionia per iutelle'
ctu uegetabile eft ante fenfibilea fenfibile ante ronale*
Sed fim tertiu modii uegetabile per nas fequif fenfibi/
le z fenfibile per nam fegtur ronale ut para futi totum 1$
tpe opationee uegetabilesbcedatopationeefenfibileo
z feuiibilee opationee pcedat opatioee ronalee.CJSdl
id qb oicif contra obiecta oicendii cp fenfibile qb eft
para ronalia fim cp eft para eiua no coirupif ut patet eje
fupiadictia.C^^d aliud oicedus gp fenfibile non eft c5
pofitu ex uegetabili z aliquo alio ut ronale copofitus eft
ex fenfibilia aliquo alio.nulla enim Diia copofita eje ge/
nere eft.fi enis copofita eft no poflet efle copofita nifi eje
genere z Differetia.£t ad boc fequunf tria incouenietis
quos bmu eft cp Differetia eet fpeciea q: copofitueft eje
genere z Differetia.*meft q? eadem queftio eifet oe Diffc
rentia que coponit oitam a iref in infinitu.?"1 eft q: ge'
nus bia poneref (n Diffinitione fpeciei .f.perfe fis m oif/
teretia coftitutt fpem a fim gp Differetia eoftitnit oiffereii
tia.£t adbuc fequeref gp Differetia effet Diffinibilts per
Diiama fic Differetia eet fio: Differetia z pofterio: z idea
q: oia ualde incouenicntia funt a abfurda non pot Dici
cp Differetia fitcopofita.Bicedum ig if gp fenfibilia ais
fpeciea aie eft a copofita ut fup:a oictii eft.a fimiliter aia
ronalis fed fenfibilis z ronalis coftituentia baa fpeciea
fimplicia funt z tn ab intellectu uegetabili no pot abftra
bi fenfibile.q: uegetabile femp intelligif in fenfibili fed
non intelligif in ipfo ficut para eentialia fpeciei que eft
gen° fs itelligif in ipfo ut potetia a qua eductf act°fine q
act° talia no pot edm<BUe enis poteftatiue funt in gne
me bomlne
•z educunf ex f pfo z non pnt edud nifi ex taW potentis z
ideo coparatio oifferetie ad genus eft eompatio aci° ad
potetia que pcedit ipfum fim ronem -manu in bocoif
fert a founa naturali z a ,pp:ia paffione.tbima eni; natu
ralis eductf oe materia z ce potentia que pcedit ipfam
tpe no natura z rone.fed puenittn boc cum eade qj ficut
materia no e(l par6 fo:me ita genua no eft pe oite.^a
ffo paltio compaf ad ibm coftitutti z copletum ut ad id
qd eft f>us tpe z rone z in boc puenit cu o:ia in compa'
tione ad genue.f; Differt in boc q: ipm ibm Diffinit paP
fione ,pp:il fi m q> Dicimue cp impar eft numerue medi
um bns fed genue no Diffinit oriam.couenit enim in b
«p fBm no eft pare eentialie paffionie f; id fine quo par
Ko no itelligif.CTSd illud qd oicif gp vna eft oifpo ad
altera Dicimue ralfum effe fiinptr ut bii,pbatu eft in obij
ciedo.CT^Id illud qd obijcif oe trib° fubftltije in boie
quarti vna eft ex traduce.alia eje ftellis,3a a oeo creante.
Dicendu gp non eft ueni nec fim pftiam eft Dicti! q: pina
ptradicit z Mt&:z ‘Muic.z feti ptradiciit ut i6oe° z Mu/
g^meqj. ualet fil’e inductu ouabue rontbue quarti vna
eft q? illuminatia pueniunt in actu ilUimmldi z idcirco
vniri pnt in ope fed oiuerfe fumfim fubam.fed uegeta'
bilis ienfibilie z ronalie in ope non pueniiit ficut patet
Infpicieti opa uegetabilie fenfibilie z ronalie.vn fi; eos
jnanebut oiuerfe fim opa z fim fubae z fic nullo mo vni
te.2flia ro eft qre non ualet file qt^pter boccoueniunt
igni? ftella z fol in illuminado q: aliqd vnu c oe generaf
ebtpfieqd facit actu eepfpicuu.uerbi gra lumen qd eft
nn4 lucidi fim cp eft lucidu utoicif in i®oe aia.f; no vml
tale gnaf a uegetabili feufibili z roiiali que Diffcrut ftfa
c rone fim iftos cp facit actu boiem uel cojpus bumami.
&Md aliud oicedu cp in ueritate uegetabile z fenftbi'
le no fimt nifi potetie aie ronalie naliter pntee ipfam.q
liter aut maneat uel comipanf eje parte poft mone bois
pttm patet eje pdictis fed fubtiliue infra oifcutief.
CJtltru quodlibet iftopf.uegetabile fenfibile z rat io/
nale uel aliquid fit potentia plura multiplicabile iit
actu per Diutfionem corporis.
, tEcundo queritur Citrum
quodlibet iftoru;.f.uegetabile fenfibile z rona
le.uel aliqd fit potetia plura multiplicabiliein actu per
aiuifione coipis in quo eit.Be b oc enim Difputat 2(ug0
jppter Diuifione quoruda uermiu in qbue videf eadem
aia numero mane m utraq; pte.OLd etia Dicit 2Jnfelm°
in monologion.vult enim q? ,ppiiu; Dei fit ee ubiq; fed
creature fpualis que eft aia in plurib0 locis poffet effe I;
no ubiq;,CJ£iuerem0 g De boc.videf enim gp aia vna
numero fit in utraq; pte poft Diuifione coipis buius er
$o fignil videf in piatis. £ti enim piata Diuidif freque'
ter pungit cp utraq; pars pualefeit z germinat ctl enf; u
diuifa no fuit nifi vna aia maneat poft oiuifione.CSte
ea que Diuidunf per acens uel pfe.pfe ut quata per acci/
de? #0 ea que oiftinctione bnt in quito ut altitudo z bu
fufmodi.fed aia neutro mo Diuifibilis eft ergo videf q?
vna maneat in oib9ptibus oiuifi coipis.CTlfbieterea vi
tdemu? gp in piata Due aie piugunf fu vna.ad piuctione
enim corpis feqtur piiictf 0 aiaru.fed videmus in infita
pllta cp vnif cu ftipite ergo videf etia aia vniri cum aia.
tuc quertf utru infita mutaf in ftipite uel fti'
pes in infitl uel ambe in tertia; que fit ejrbys<£t videf
cp ftipes mutef in infitl.fi enim duo cozpa aiata pmutl
tur ad fe tnuice illud accipit Dniti qd magis nutri? z au '
gef .fed infita magis nutrif z augef ^ ftipes ergo ftipes
mutaf in infitl.Cl^^r^ fim nam infita oicunf fru^
ctus z folia z no fim nam ftipitis cu igif talia generenf
ex fupftuo nu trimeto totu erit fim nam infite ergo vide
tur natura infite vincere in opibus aie ergo vincit etia;
tn ipfa aia.CC^>?eterea in infita aut remanet aia qui p/
u? babuit aut no. Si no remanet tue no eet in ea opatio
aie nutriri. f.? augmetari z griare qd eft cotra fenfum er
go remanet z ita videf puertere aiam z trabe el ad fe.
CTSiSD C01BC1R2J boc videf q? radqreft caufa vi
te ut Dic pBus in li° oe uegetabtltb°.ergo Diuerfa radijc
fpe erit oiuerfitas vttefpe . z ita videf cp ibi fit fpes vite
ladicisi no inftfpite.^Otem nutrimen! affimilaf co:
pori fed coip9vnius nae no nutrit co:p9 alterius nae ni
fi trlfmutef in illud.fed nutrimetu artinulatu eft ftipiti t
radice ergo no nutrit ifitl nifi f»us trlfmutef in ftipite f;
nutrit infitl ergo infita mutaf in fpem.tTS; videf c 0'
tra tteru cp ambe trlfmutenf in fm.ex ouobus enim co
ponetibus no fit alterti copofini fed tm qd eft eje utroq;.
Ueritas buius patetpertductionein oib4copofitis.cu;
igif infita z ftipes lint duo coponena tm videf gp neum
cojz gilabif er ipfi?.CTllb:eterea querif in Diuifione aia
liu ficut ferpeni anguillaru z quorudl uermiu anulofo/
ru utru maneat vna aia uel plures numero.©icit enim
pbusqifuntplures numero bac rone qi que Differunt
loco oifferut numero fed ifta Differut loco ergo <rnume
ro.<PI^:eterea fb:ma no bet multiplicatione uel oiuiii/
one nifi per fbm in quo eft ergo a Diuifioe fbti z nume/
ro Diuidif z numeraf aia.Si fo«e oicaf qiaia no eft nifi
in pte vna uel in neutra in reliq ^o uel in utraq; rema'
net quedl fpes z virtutes affire illis qb° moueret ad w
pus tales partes aialiti.Sicut vis(ptectiua remanet in
medio perqdfi^piectioetilceffante ^mo,pijciete zio
Ctrl talia aialia no pualefcut.Cr£otra boc eft qd nos vi
demus morti ^ceffiuii z fenfum in utraq; parte.fi enim
tlganf incuruaiif^fugiut partes z boc no poffet fieri ni
Ii virtute aie.CT3uXW boc querif utrum liir fit iu aia ro
nalt in boie.legif enim in vita bti ]fbauli gp poft abfciP
ftoue capitis lingua fua clare z apte noiauft nome oiii te
fucbufti.Siliterlegifcebeato iDionyfio q> poitauit p
logii fpatiti caput abfeiffum in manib^.filf videf in aiijs
Decollati? ligua palpitare poft abfeiflione capiti?.CT£>o
lutio Dicedii gp in plicis vua aia actu potetia eft plures fi
cut foima maiis eft per Diuifione; place fit actu plures*
i&d aut coualefcit piata oiuifa eft .ppter filitudine ptiu;
eius.l; enim radices babelt ori filitudine ni figura radi
cis no multu Diuerfificaf a figura ftipitis z ramo^.radic
enimtrabit nutrimetu per poros qui etilfuntiuramo
z ideo frequeter ^tingit gp ramus fijcus in loco nutri me
ti incipit trabe nutrimetu ut radije-r oualefctt, buius aut
fignii eft cp coaejc infpiffat^circa radice; pllte,ppter boc
rp opilaf in poris impedit attractu; nutrimeti z piopter
boc minus fructificat piata z tade arefcitXlidef etia;
pter boc q? fi fcindaf radit in plltis amiqs z fci ft ure tm
ponaf lapis ne tteru poffit pdudi incipiet radit trabere
nutrimetu ficut fius per opatione poroa in medio radi''
cis z placa icipiet germinare z virere nifi foae fuptores
ptes ita Deficcate lint gp no portim trabere nutrimetti qd
eft inradice.tuc enim a radice pullulabunt furculi per
quos redit ad radicem iuuetus. £t limiltter Dicedum vi
def in aialibus qbufdl que funtfimilia m partibus coy
poris ut anguille z ferpetes z rugofa,ppter boc folum.
Sedq:novidenfcoualefcere Diuifaboc cotingit Ideo
q: nullii atalis coipus eft ita fimile in partibus qn femp
DiflU’itudinem babeat in ore z ideo .ppter Detectu; oris
quo accipit cibu z Defectu meb:i quo Digerit cibum co/
gnofcunf oeficere partes l; utraq; babeat afam fenfibp
lem.C72fd illud ergo qd Dictf oe Mu$ z 3lnfe!mo oi t
cendurn q> tpfi intelligut cp in utraq; parte oiuifi eft aia
vna perrdnemznoii per numeru aliud oi
cendii cp illa oiuifio eft caufa numeri in coipe z per con
feques caufa numeri in m.Q£Md aliud oicendu q; tP
la ouplet oiuifio que ponif eft oiuifio qulti pfe z per ac
cidestfed no oie forma Diuidif ut qultum.ut quantum
enim Diuidif quod Diuidif in partem maiore z minore
P *
Secfide partte fume
quarti neutra eqlis ed toti.Sed fozma fubalts materia'
Ite oiuidtf oiuifione mae ita cp ipfa f m tota fui ronem z
fotu effe manet in utraqj parte.fiStboc oico qn oifio no
eozrtipit fpeciem auri z ideo quelibet para auri ed aurtl
fed no quelibet paro alim ed afinus q: oiuifio auri non
eozrtipit fpem aurt fed oiuifio afini corrupit fpem afini.
CE T2td aliud oicedu qz neutra platarti mutaf ad alteras
ftc em' oicit pbus.plata queda nafcif in terra z queda in
alia plata.fF 2fd i llud aut qd obijcif oicedii cp no fuffi'
cit boccp piata fumat plus oe alimeto ad gHterfione alte
riue in Te fed ad maius augmeni-CT 2Td aliud oicedu;
cp caufa eius cp fruct0 a folia funt fim nam ifite edqmi
trimetu acceptu ut in primo oigerete Digerifin ozganis
infite que ne liat in (lipite impedita funt per infertiones
in dipite.Si enim dipes tali? ozgana beret folia z fruct0
fequerenf nam eius.CT^fd aliud Dicendu cp remanet
aia qua f>us babuit fed no fegtur gz puertat aiam in fe.
nibil eni pbibet qn piata locu bns in piata alia accipiat
nutrimen! Digedu ab illa Digerat illud ulterius fm cp
puenit fibi.CMdillud qd opponif oicedu cpradijc ed
caufa vite.fed radi? oicif qd pino trabit nutrimetum et
eniy ebibet cp radijc vna in terra z alia in piata fim cp ra
dijc oictf boc qd per ftlitudine oris fzmo trabit fiue acci'
pit cibu.C"Hd alid oicedu qz nutrimen! alTtmilani vni
no nutrit aliud nifi ulterius per aliqua otgedione adimi
ief illi ficu t fit in alia piata accipiete cibus ab alta planta.
C[T^d aliud aut Dicedumqjcoponetiacoftituut fl qn
vnu ed ut materia z alteru ut fozma.fed no eft fic in ifer'
tione piate in plata.UTBd aliud oicedu cp aialia queda
Oiutfa aiam bnt in utraqj pte Dtfferete per numeru z no
per fpem ficut Dictu ed z viutit ad tepus pcipue fi oiuida
tur in loco oyapbanitatis fiue parietis z in tpe calido ga
tuc in iferiori pte remanet calo: Diu .ppter mebza oigedi
onis.in fuptori aute oiu manet ppter coz.vn fi abfctdaf
caput a talibus aialib0 cito reddit caput i mmotii eo cp a
fe no babet calore vitales tenetem vita. GT^d illud qd
sujeta boc querif utru filtter fint in boie oicedum cp no.
aia enim ronalis no ed fozma malis que fic otutdaf oi'
uifione cozpis.^ncipales enim ptes eius no funt in oy
ga no aliquo co:pis ficut itellectusro-r uoliitas.Cj^Hd
illud qd obijcif oe fetis oicedu cp miraculofa fueriit illa
z virt°opata ed ea potius qjaia.CJJHd illud qd obijcif
oealijsiterfectisoiceducpm neruis motiuis remanet
virtus queda que no ed pars aie fed caufata ab aia * ed
cozporea que pod moztem pod b:eue tempus in incer'
to mouet quedam membza.
UT citrum aia bumana que cotinetin fe uegetabile fen
fibtle z ronale fit fimpleje uel compofita.
, Hirtio queritur Qtru aiabu'
mana que pttnet in fe uegetabile fenfibile z ro
Itale fit fimpleje uf copofita,£t bic pot adduci tota oifpu
tatio que fup:a babita ed oe (implicitate angeli.Sed ga
gda ,pbat aiam ee copofita eje materia z fo:ma ponent0
roneseojz.£t f>ma fitida.aiaboccdfubaqueedaiaaut
babet fozma aut no.Si no cii ee fit a to:ma videf gz no
beret ee.Si aut bet ede tuc bebit fozma z fo:ma no ed fi
ne materia igif babet etia mam.(T3te ois fpes pdituti
m in natura babet fozma.aia ed talis fpes ergo bet foz'
ma z fozma no ed fine materia ergo zc.(T ?te oes fpes
ta fpuales qj cozpales ^ueniutin boc cp funt fube ergo
necefie ed eisinee fubam coiter que oat eis coem itelle
ctti fubalitatis boc aut no pot ee fozma qz fozmis oifferut
a fe inuice oes fube nales ergo non erit nifi ma ergo oi
um fubaru erit cois materia ergo z aie ctl materia z ma
terta no ed fine fozma ergo?c,C3tefut>e tncozpeftlt
multazz actiontl z opationu. Oie aut actio z opatio a foz
ma ed ergo aia bet fozma que ctl no fit materia bebit eti
m maj.^^te fuba nalis uel ed fozma uel materia uel
copofitu.fed aia no ed materia tm q: materia pfe no bet
ede.nec fozma tm qz fozma no b et ee nifi in materia tnh
ergo relingtur gp fit copofita eje materia z tozma.fC’
oe qd ed boc altgd Differes ab alio qd etia ed boc aligd
Differt per fozmam que edin ipo.aia ed boc aligd oiffe
resafubacozpea* ab angelisgoiffert ab illis per foz^
ma que ed in ipfa fed fozma no ed fine materia ergo zc*
C3te nibil intelligif nifi per fozma.qd enim no babet
fozma indeterminata eftz ifinitu cu ois finitas z ois oe'
terminatio fit a fozma. ctl igif aia intelligif finita z oeter
minata bebit fozma fed fozma non ed fine materia g *zc.
CT3te multiplicitas que ed in aia.f.qripfa ed fenties m
telliges nutries zjnoues fim locu no poteea materia er
goeritafozmanoautafozmafubaliqzvnius tmvna e
fozma fubalis ergo ed a fozmis accntalib0 que multe fut
inboie.fozmeautaccntalesnofuntnifi incopofito ey
materia z fozma ut fepius.pbatuedfupza ergo aia erit
copofita ejnnateria z fozma.CT l^zeterea cu oicif ee feti
fibile effe ronale ut ronale z Ii fenfitiuu oicut fozrnas fpe
cificates effe z cu tale ee beat aia ipfa bebit efi*e fpecifica'
tu per fozma -r inde utpua.Cltequecug? funt fpes co>
equeue in vno giie per vna ronej ptictpat illud gen°.is
fuba cozpea fba ed copofita eje materia z fozma opoztet
cp icozpea fuba etia fit copofita eje ma z fozma. Si enim
Dicerer fintp* ctl fimp1 fit an copofitum no poffet ee coc
queua fpecies cu fuba cozpea que ed copoiita.<X73tem
fube oes cu refoluunf in fua fmcipta aut refoluuntur in
vnu aut in ouo aut in plura ouob°,?dat aut cp no i vntl
qzvnu no pot facere copofitu ergo in ouo uel in plura*
Si in ouo g in oua$ mas uel in ouas fozrnas uel in vni
mam z vna fozma.no in ouas fozrnas nec in ouas mas
qz nec ma cu materia nec fozma cu fozma facit copofittl.
Si aut in vna mam z vna fozma tuc babef «ppofituj cp
f.fit aia copofita ej c ma z fozma.St aut in plura Duobus
fit refolutio tuc aut eet ma vna z fozme multe aut multe
mae z vna fozma aut multe mae z multe fozme.Si pzi^
mo mo tuc qdlibet copofitum eet multa qz quelibet vna
fozma facit vnu pfe.Si Ito fcdo mo tuc vni° fozme actu
eent multe mae z fic idem numero effet in Diuerfis fub
datijs.Si tertio mo tuc aut multe mae z multe fozme ef
fent vnius ronis aut multarti.Si f>mo mo tuc oes eent
fupdue ptervna mas z vnafozma.Si fcdo mo ttic opoj
teret pone multa j?na pma malia z multa fozmalia . fitr
qd abfurdu ed oice ille enim mae aut Differti t iuice aut
no.Si dmo mo cu ois ozia fit per fozma tunc ille pzime
mae ia bcrent fozrnas z fic no effent^me qz copofitu eje
materia z fozma no ed fcnctptu.Si fcdo mo ttic omnes
effent vna ma z fic redtf ad ^mti.CT3fom oicit p)5u$ iit
li° De caufis gp iteliigentia z aia edbns yliatim qm effet
fozma fj caufa ^ma no bet vliatim qz ed effe tm.CET 3^5
2flejcr in li° oe itellectu z itelligibili oicit qz aia babet itt
tellectti yleale.pleale aut ed materiale.ergo aia copofita
ed eje materia z fozma.$T3te numer0 caufaf eje Diuifio
ne cotinui * tn numero pod vnu fequunf ouo.ergo vi'
def qtin entib°pod^mti^ncipiu qdfimpTred vnu oe
berent feg duo caufata ab tpfo que funt£na coponis re
rti z bec funt materia z fozma.ergo ctl aia fit oe pntibus
pod ^ncipta ttl ipfa erit eje materia z fozma.fETSoro oi
um barti obieettonti z filium babef eje qone oe fimplici
tate angeli.oicimus enim aiam effe copofita fed non eje
materia z fozma.fs eje eo qd ed z quo ed.£t gd appella^
m° qd ed z quo ed z qud.qd ed Differt a materia * quo
ed a fozma ejcplanautmus ibidem.Sed ni qui oictit ani
ma caufari eje materia pma z vna effe mam fpualium z
cozpalui (ppter fupza bitas rones * boc oicit ejepffe £o!
lectanus cuius rone« funt pbite.Sed qz boc no ed uertl
f m pbm nalem no videf nobis ita oicendus ede.iQuo
etia aia fit (lmpr z quo copofita ibidem oijcim°.GT ll^te
terea i qone oe celo oidijcim0 40r modos fimplicitatis i
me homine
irrtfcuIoubiquerffOtmj celufitfimplejc uel copofittl.
IJJDuerif an uegetabile fit vnius ronis % fpeciei in pia
no bzutis animalibus z hominibus*
Bnfequeter que^s
C e fi oe fingulis Iparu oiiaru uegetabilis fen
fibtlid z rationalior pzimo oe uegetabili.
4££irca qb querunf ouo.f.oe uegetabili
In fer oe partibus eius, De uegetabili aut in fe queru'
lurouo quogfunu eff Utrii uegetabile fit vnius ronis
z fpeciei m piatis biutis % hoibtts.*"1 oe oiuifione eius
per nutritiuii z augmentatiuum z generatiuum*
, B primum pisce*»»*.
Dicit enim pbus in It° p° oe uegetabilibus.vi
ia coiter in aialibus 2 m piatis inueta eli in aialib0iw
inferta appens in piatis aut occulta no euides. vita igif
que cois pira eli in aialibus z in piatis aut eli cois coita
te uocis tm aut uocis z ronis.no pmo mo qz fic equoce
oiceref.Si aut fcbo mo tuc erit vnius ronis in animali
z piata z ita erit vnius fpectei.iio enim finit vnius ronis
que no finit vnius fpei*CT'||b:eterea hoc videf per tllb
qb feqtur*3n aialibus eli manifelia appares in plantis
aut occulta no euides. Occultu z mamfeltu no uariant
fpem cu fimacciltia.fijijftem poteiie oiffiniunf per aa°
ergo eoriide actuu fpecie ide erit pncipiii fpecie fj in aia
libus* in plaus eff altmetoutKaugmetari z generare
que finit viiiusroms opa ergouegetaun in utroq5 erit
vnius rbnie.fETSi torte oicaf cp piata eli alia fpectes qj
aial retia uegetabile uupfis ei t alterius fpei z alterius
ronis videt q> hoc no fit uerum q: aial vniuoce oicif oe
fcoie r afino I* fim oiuerfe fpes-ergo videf cp filiter aia
polTit ee eiufde fpei Ij aiata Differat fpe uel gne.C3fce
terea vitis z oliua funt oiuerfe fpes plataru ergo eadem
rone uegetabile otceref fim oiuerfae rationes oe illis*
CSed ptra oicit p!3us in 6° topi^.g? Bionvfij vite otfr
fmtttoXcp vita eli motus generis nutribilis naturi aP
Seques peccat qz vita 110 fim vnl fpem videf oici.fed ab
fera aialibus qde altera aut plantis weft.Oionyfij aute
diffinitio eli gp vita vnius ronis fit in fpebus illtsergo
Vita no eli vnius ronis z fpeciei in aialib0 z piatis ergo
necaia queeftfmctpiii vite.fjjjte oicit cp vita ineft pia
lis per uegetabile aialibus autperfeuftbile £>m,f,tactu5
Ii ergo no eli ab vno in aialibus z piatis 110 erit vni° ro-
nis.CT3^ aia rit fuba ols rone z fpem cozpi afato.fed
sia no oat piatis eadem fpem qua oat aialibus ergo no
eff eiufde fpeciei z ronis hincinde.CT S OXUtJ Q
ad hoc oicedii cp no eli eiufdem ronis uegetabile in pia
tis z aialibus ficut ,pbat rones ultime.eii enim iu plaiv
iis fpeci es in aialibus aut potetia trit z non fpes. C7 ‘Md
£mu ergo oicedii ficut oicit pbus cp ro aialis fim vuum
quodqj eff altera*habeteni3 aial buplice ronem.vnam
fim 91 eft abftractu per rotiem ab oibus aialib0 z fic oit>
finif per pneipia ronis que funt genus zoiia r cuj hoc
mo fit pdtestu c oe oe oibus fubiectis fibi fpeeieb0 bicef
(n hac rone vniuoce oe illis.<a aut habet fim cp eff in
vno quoqj aiali z tue cu fic habeat in natura ee oiffuuef
per ^ucipia illius ee nalis. £t cii no fint eadem pncipia
huius aialis-z illius 110 habebit eade ronem aial fim cp
cft in illis. £t filiter oicimus oe vita vn qb oicit pbus ‘cp
couerinuetaeff ?c.itellig(f oe coitate gnisremottz lio
oe coitate fozme que eff ipes facies ee in natura.fET Hd
aliud oicendu cp mantfeft u z occului hic fiippomit ouas
dztas fpecificas.f feufibile z infeufibile z ita fim fuppofi
ia no fim acciitia I5 noia eoy ab acente ipofita effe videl
lur.C" 2Jd aliud oicendu cp actus no funt etufdej ronis
fn aialibus z plantis uifi fim geuus.cii enim opationes
trahanf in fpem per obiecta fi opationes eent eiufde ro'
iffs e tia obiecta eent.iObmauteffalHnetu qb fim ibam
eff obm nutritiue.fim autquatitateaugmentatiuet fim
eff fupfluii in idiuiduo neceffariu eff fpei giiatiue.cu5
igif nutries piata fit afiimilatu piate z nutries aial fit aU
ftmilatu aiali patet cp illud qb nutrit hinc z ide nb eff in
eadefpe nutrimen aliter enim eje uutnmeio eiufde fpei
aptu natu eet fieri lignu z caro qb falfum eft.Sitf gnati
ua in piata giiat lignu e% fupfiuo nutrimeti iu planta e;c
quo aptu nam eff fieri lignuj.in aiali aiitgriat carnes %
offa aiati coipis que apta nata funt fieri eje fupfiuo nutri
meto aialis.CC* 2ld aliud oicendu q> aial fi accipiaf ut p>
dicatu ufe het vnl rone giits ad oes fpes fuas fed fim 9)
efi tn vno quocg per cenae het alia z alta ronem ut ha'
bitu efi fup.CT ad uliimu oicendu $ ueru efi 91 aia ue
getabilis i>m nam nb efi vnius ronis tn oib° piatis. fed
iu vite efi aia oas ei ee vitis z ronem fim fpecie z fozma
z tn oliua efi uegetabilis aia facies oliua oas ei effe z rb
nem * fim fpeciem z fozmaj z fic oe alys.vii uegetabile
qb oicif oe tpfis oicif in rone giiis z no in rone fpeciei.
CT Utrum nutritiuii augmetatiuum z uegetatiuum oif
feram nifi per accidens.
d £inde queritur Be oiuifio/
ne uegetabilis per nutritiuii * augmentatiuii z
gnatiuu. £t videf cp iffa tria non Differat nifi per acens.
Ifbotetie oiffiniunf per act0? actus per obiecta.ergo fim
diiam obiecto» erit ozia actuu z potetiarii.Sed obin ut
efi neceffariu ad fubam mdiuidui z ut eff quatu? ut eff
fupfiuu no oiffert nifi fim accfis ergo z opa z potetia no
oifferut nifi fim accfis.fFl&ieterea potetie accntales fut
que qnqj affunt z qfiqj 110X5 augmetatiua z gnatiua qn
qj affunt z qnq3 nb ergo funt accfitales.CP^^tcrea 0 i
uifio (bti in acciitia eff qn oiuidif aliqd in fe copletuj in
id qb habet ee in ipfo.fed aia uegetabilis eff quodda in
fe cbpletu.eff enij fozma z fuba uegeiabi liu.fj gnatiuu;
z augmetatiuu hnt ee in uegetabili g funt acentia z oiut'
fio aie huius iu ea erit oiuifio ibti in accntia.UT lfrzete/
rea nutritiuii augmetatiuu z gnatiuu videnf oicere po'
tetias nales uegetatiui.fed ualis potetia eff fpes qlitatis
z fic iteru reddit 91 fit oiuifio ibti in acentia q: ois fpes c
accfis.jSt eje hoc etia videf heri cp ptes aie ufiter funt ae
cidetia.CJ -Jbieterea quei if iujeta hoc qb caufet multitii
dine ptitl in aia.cu igif aia uegetabilis fim fe fit fuba idi
uifibilts nb videf ee caufa z pn"1 multitudinis ptiii z fic
ciutfio eius per pec no eff oiuifio per ptes.<n^:eterea
videf ifufficies hec oiuifio ponanf entj quatuoz aie.f.at
iractiua retetiua oigeftiua z ejcpulfiua. £t fi oicaf gp irte
fubferuiiit nutritiue videf aut cp hoc nb fit ue2z.ll n gria
tiua eni eff attraetiua feminis ad loctl gnatiois z ejcpulfi
ua per mebza geuttalia.CriliJeterea quertf qliter ibfer
uiut fi fubferutut no enim iueniunf ut videf in oib° ue^
getabtlib°.fi eitirn oigeff iua fepat puru ab impuro non
videf ee oigeftiua in illis uegetabiltb0 in gbus oe puro
nihil ejcpelhf ficut in oib° piatis. j£t fi fozte oicaf cp fit eje
pulfio ad conice per oiffillatione refma?z z gumt l> nihil
eff qz oe tali ejcpulfiua no loqmur hic.tn gb°enim eff eje
pulliua videbim°9i fut mebza recipietia fupff uitate que
ejcpelli oebet z vie p qs ejcpcllif que nb videm°in piatis
cu igif na 110 oefkiat i neceffarys fi piate hutflet hae jv’£u
te na feciffet eis hmoi o:gaua.|tT 0ol’o oicedum cp ifte
fut ptes potetiales ipli°aie uegetabilis z oiuidif i eas lic
totu ptatiuil i pticulares ptates.C" 2Td pni g qb obijcif
oicim°92obm het fbaleoz^ fi ut ibm pfideraf.potetta
enij cozp° no oe neceflitate eff ejuls fb maiori qualitate
q? pus fuit z io cib° fim cp eff ey eo fit cozp0cibani,£ cib°
fim 91 eje eo fit mai°i quatitate petpue fi5 Ibgttudine qua
^us huit hnt oiiaj fim (bale fo:ma obti z 15 patet eje ozia
nuiii.finis eni 5 nuf tiue e p icozpatione cibi laluare co:p°
statu, f5 finis augmetatiue e p icozpatione qjti cibi pdnee
<ozp°ad pfecta magiutudinefi; figura. vn augmetatiua
P 3
S>ecude partte fame
maCorkajore indiget qui fufficiarejrtendedo ozgana t
flddcdo abii coducere ad magnitudinem Debita fpeci'
ei* magis infra boc patebit.9tfiter fupfluu nutrimeti
fup qb opaf gnatiua e It potetia tin cozp9o:ganicu no ad
dibile aly co:pi ficui fuit cib° nutritiue * augmetatiue.*
pp 15 opoztet gj i ilto marie $t°opef trafmutattua fenus
* fozmatiua ozganojz.Stc igtf patet 3? boc nutrimetum
*de fit Pm fubam mae no tu ide eftfim fpei rbnem.aiia
enim virt° elt in ipfo a virtute nutritiua que eft in epate
uel in cozde,* alia a fttute augmetatiua que elt in fonte
caloris facta in cozde.f.*alia a virtute gnatiua que elt i
uafie feminarys * per bas virtutes oefcedetes in «bu ci
bus trabif in Diuerfas rones que fiut ei fpecifice £$ ap ad
Diuerfas poteuas uegetabilis compaf.C* Hd aliud Di'
cedii g> vis gnatiua femp adeft fed no femp opaf «boc
S* t uel ejc Debilitate ozgani ut in iuuenib°.uel eje De
nae feminis.Strr augmetatiua femp adeft fj im t
pedtf tu ,ppter Debilitate inltri cii eje pte ei* qb Debet au
geri ficut fubtili0 ifra e^planabif.vn cotingit tpediri per
aceris ab ope * boc no facit accntale ee virtute.tET 2ld ali
ud Dicedu gp uegetabile Pm gp ut toni ptatiuti cofideraf
no bet ptecuone nili in ptib° luis * io qii aia Diuidif per
ilta no oino Diuidif per accntalia.imo ficut fe bnt mem
b:a cozpis ad cozpa ita fe bnt vires afe ad aiam.qb patet
ej:$bo plaiin i° De aia ubi oicit.g* ficut aia tota elt actus
totius cozpis ita ptes funt actus ptiu.* ideo fi oculus eP
fet aial vifus eet aia eius.naec boc eft uerti gp oe piis ali
qd fit accntale nili intelligaf oe cofecutione Pm tps.Pin
rone enim ptes femp cofequunf totti que tn Pm relatio
ne fif funt * Pm mam £>us * fic eft De oib° piitibus in a'
b°id qb colentur betpfectionePm f&am* poffe.d T^d
aliud Dicedu 31 ai dz potetia nalis duo oicunf.per li po
retia enim fupponif ens qlitatis.per It nalis #0 fuppo'
mf caufa ueceffaria ei° in ibto.* bine etia eft gp potentia
nalis no adeft *abeft fed femp adeft qzeam neceffarisf
fupponit in fbto * io no eft oino acens fed ^pzia pallio
flues oe pn°fube Ibti * fic fe bnt oes vires aie ad anima*
vn patet $ no funt accfuales fed nales ,ppe * imediate
fluetes e jc ipfa fuba aie.tj™ 3d altb oicedti 31 ots tozma
nalis eft in rone triplicis caufe ut fup DijcinKfifozmalis
* efficietis * finalis.* Pm 3? aia eft ut efficies opationes
mati fic bet vires in qb°pficif calitas fua in efficiedo opa
3mptectu enim efficies eft qb no pot omnia opa uel po
tetialia fieri Pm naturam in fbiecto.vn caufa multitudi'
nis viriu vna fuba aie eft gp aia compaf adcozpus ut et>
ficies qz cozpus vmi qde elt per fubam fed multu per 0:
gana*3n aia $0 ronali fecus eft per itellectu que accipit
aia no eje compatione cozpis fed eje compatione ad Deu
cante.fiSt boc videf innui in li° oe caulis ubi oicit gp ois
fuba nobilis babet tres opationes.ua eje opationib0 ei9
eft opatio aialis % opatio intellectualis * opatio Diitina.
Bia enim nobilis d: bic aia itegra ut Dicit pbus.Bic en i
7l\ef iu li° oe itellectu * ttelligibilt gp fola aia bois eft i
tegra * boc eje compatione ad cozptfs.bet enim copara'
tione Diuina * aiale.gSfte enim oiui nuj eft efte faluatu z
pfectu Pm poffibtlttate nae.ee aut faluatum in idiuiduo
eft etia in fpe.pfeau aut eft cozroborata virtute Pm pfe/
etione magnitudinis Ibtuto aia nobilis cofequif ee Di
uinu Pm poffibilitatem fui per tria opa uegetatiue ptis.
tOpario aut aialis eft pzo^a opatio aie Pm qua Diftiguif
a natura.no enimPm ee oiutnti Diftinguif eo gp oia mo
uenf ad illud * .ppter illud agit qcqd agit.vn opano aie
eft Pm 31 tnouet cozp° Pm locii z cu ille motus non fit fi
ne appbefione fenftbili fenfus * mot0 Pm loeu funt opa
tiones pzo^e aiales z in bijs aia eft caufa cozpis * fupioz
eo gp cozp°recipit impffiones ab aia ad pfequedum bcc
Duo.* io oculus no vides non eft oculus nili equoce.s
pes no mobilis no eft pes nifi equoce.eftetia aia nobi
lis uibitomiti* ut Dicit pbus creata a Deo ut inftrm itelli
getfe * cu ftelligetie (int fube fepaterecfpet aia impffio’’
ne ab eis.£t ucru illa implfio fit op° tmellecfagetis ud
modi reuelationuj * ^pbetie ficut Dicit 2fug° tn u° fup
gen.ad Ifam.mo no Determinam0. boc aut pftat gp opa
tio itellectualts elt iu aia no e% compatione ad cozpus:
fed potius eje compatione ad iiiteiligetia pmi * itellige
tias febas * io in l?ac compatione aia iferioz facta eft itel
ligetys eo 31 recipit impffiones ab ipfts.CT&d alid Di
cedti gp ille qtuo: que ponunf no funt ptes aie.aia enij
eft ifiues impffiones tn cozp° ut ia bini eft * ille impff»
ones funt recepte a cozpe * Dicunf virtutes fijre mebzia
que funt fubaltter ptes aie fed fundanf in ipfis nalibus
* calore * coplejcione mebzoiz * ideo uarianf * Debilita
tur * iuuauf Pm uariattone mebzor.vn attrabe oigere/
re retine * ejcpelle nutritiue funt potetie * ipfa vna e#'
ftes per Diuerfitate actiuaru * paluuarii qlitatu opaf oia
illa.per calida enim «ficcu qb0 viget attractiua attrabit
p frigidu aut * ficcu retinet p calidu fo otgeres in bumi
do per fifitudineelijcationis utoicifiu 4°metbau^oi'’
gerit * couertit cibu ad cozpus.fed per calidu uetofum *
bumidu lubzicas ejcpellit.Stfr * quq*, expellit per frigt^
du bumidu lubzicas tducens fed boc fit per acens vn ta
lis ejrpulfio frequeter eft indigefti cibi qz frigus circum
ftas impedit actione caloris nalis Digeretis ctbu ne pof
fit attrabe bumidu fubtile * puni * ?fumere pte bumidi
aquei e jc quozz ofumptlone * attractione groffum terre/
ftre * impuru iufpiffet.qltier tn qlitates actiue * pafltue
fubferutut ptib° aie uegetabilis infra meli0 ejcplanabif.
CT2ld boc qb obycif oe e^pulfiua cp no fit in aiatis oi/
bus Dicedu gp uerti eft boc.natura enim no abiidat fup/
fluis * ideo cu piate trabat cibu oigefttuii Digeftione pzi
ma in qua groffum * impuru fepaf a fubtili puro * guc
nilti no mdiget uetre uel ejcpulfione qz ficut oicit pBs in
li° oe aialibus terra eft eis pzo uetre.fit caufa buius eft:
q: trabut ctbu per poros * no recipitit groffum ut aialia.
lEt caufa bui° eft Debilitas caloris nalis in piatis qui at
tractu ctbii groffum iu piata no poffet Digere.buius aut
figmi eft gp e? modico frigore ejcteriori reftringuuf po
ri piate * oenfaf Jucus * fluut1 folia * ideo etia 31 attrabit
ctbu tn radice no tl eje calore fui qj eje calore uaporum
qui funt in terra.
(CTiQueritur quid nutritiua potentia fit.
lEinde queritur &e par
d tibus uegetabilis * querunf ouo.f.oe pti/
bus figillatim * oe ptibus in coi.iDe ptib9
figillatim querunf tria.f.oe nutritiua aug
metatiua*gnatta.©e nutritiua aut querunf 4or.£luo/
ru pm eft oe nutritiua in fe.im oe motu eius.j,aoe nutri
tiuo * nutriete.4m oe inftf o eius.CT -Cirta £mu queru/
tur tria.lfbzimo enim querif gd fit.i°utru fit vna uel plu
res.3° fi plures fint nutritiue utru fint eiufde fpei uel no«
9 ©pzimum pzoccddurfe.
Dicit 2futca in 6°oe nalib°.<p nutritiua eft vis
aie uegetabilis puertes cozp° a cozporeitate in qua erat
in fffttudine cozpis iu quo eft * vnit ei cibu per reftaura
tione eius qb folutu eft in i!lo*CT£>ed pira bac oiffini/
tione pcedtf fic.iSeneratiuappzie eft virtus puertens
cozpus a cozpeitate in qua eft eo 31 inducit alta fpeciem
* j?pter boc videf gp bec no fit ,ppzia ozia Diffinitiua nu
trttiue.^fjtem cucozporeitas fpes fit qualitatis videf
magis pzopziu augmetatiue trafmutare cozpeitatem ci/
bi * inducere fibi qultitate cibati qj ipfius nutrittue.Et
boc videf eje illo uerbo pf?i in pmo oe gnatione *cozru
ptioue.ubi otcif fim qd id igif qb potentia utruqj.uerbi
gr a quata caro auget qd etenim quata opoztet generari
carnem.fim id autem qb folum caro nutrit * cum fic oif
fert cibus * augmentatio ratione.tr ftem infra fim id
iBcbomlne
qb eft q? aduenft potetia qulta caro augibfle eft carnis.
fm id aut $ folu potetia caro nutrimentu.jgjc boc patet
w mutare cozpeitate cibi in cozpeitatem cibati cozpis eft
augmetatlue z nutritiue.CET Ibzeterea nutritiua no fem
per ponit reftauratione oepditi qz no femp (it Depditio
fed nutrimen! obijcif calori nali ne pfumat Iftaj.HT 3te
fi vio eius eft faluare idtuiduu z cu a fine fit oenolatio z
Diffinitio ut Dicit pftus.ab illo videf potius Debe oifftni
ri.CTl&riereacu nutritiua puertatcozpus Digeredo z
oigeftio fit ut babef in 4° metba*2. copletio a nalt z pzo/
p:io calore eje ptratacettb0 paffionib9 viderq? potius oe
beret Dicere a paffionib9 fiue qlitatibue in qbus erat f>'
us qj a cozpeitate in qua erat pus.cum enim puerfio fit
motus a ptrario in ptrariu z cozpeitas no beat ptraiaces
prrariu videf cp potius fit puertes a qlitatibus gjacoz'
poreitate.CT Ifreterea 21^: vult cp nutritiua trafmutat
cibu fim fubam in fubam cibati z (ic videf oebe oice co
uertes cibii a fozma iubali in qua erat pus.CET Sofo oi/
cimus cp pbita Diffinitio bona eft ? p&ica.otffinif enim
potetia pBtci per actu que bec fup .ppzia mam z in copa/
ratione ad fine z per fuu (bm in quo eft.bec enim ofa ta
gunf in pdicta oiffmitione.Q.b enij o: virt9 aie uegeta
bilis tagit ffimperqb .ppzie nalis Iba z nalis paffio oe
bet Diffinutlker boc aut qb Di puertes tagif i>p:i° act°
eius.couerfio enij bec fonat uerfione in fe eje alio z non
aliud qb no erat fius.lfrer boc aut quod dz corpus a co:
poreitatein quo eritpus tagif .ppzia materia ipfi9 ? effe
ct°que cofeqtur in ipfa.£u aut oup* fit fints.f.finis opis
z intetionis per boc q> dz in filitudine cozpis in quo eft
z vnit ei cibu tagif finis opis.finis emj opi; eft in quo fi
fiit opus efTicientis.tfber boc qb o: per reftauratio/
ne eius qb iblutti elt eje illo tagif finis intetionis qui eft
finis ultim0 moues intetioiie efficietis.^ 2fd 6m ergo
Dicedu cp couerfio .ppzle no elt giiatiue fed trafmutatio
s fpe in fpem aIia.Dicim9enim q? couerfio eft #fio alicu
ius ad fe no in aliud ficut illud qb nutrif cibu puertit ad
fe per actu nutritiue z no couertit ipm in aliqua fpeciej
noua que pus no fuerat fed in carne neruti z os que p/
usfuerut.fr2[d aliud Dicedu # cozpeitas no fumtf bic
metbc£ fed poti0 pbice.i ideo Dicit bic fpej cozpis qb elt
cib° z fic,ppne puenit nutritiue.Cjadaliud oicedm cp
per actione caloris oiuidetis id qb nutrif ad fubinducti
one nutri meti femp alicj fit oepditio fim mam I5 no fim
fpem.? qb Dicit pftus in li°oe mozte z vita itelligif fic .cp
calo: nalis Deftruef pfumado iBm fi no obyceret ei niv
trimetale bumidii.f^ad ahb ia patet folo per ejcplana
tione Diffinitionis in Duplici fine. Salus e 1113 idiuidut i
cludif reftauratione oepditi.cfi enim fpes nutritiui noti
pdffit faluari nili in materia z ptes fini mam oepdanf 'p
actione caloris no relinqtur modus falutis fpei in eo tp
nutrif nili per nutrimetu refiauraf oepditu i ptib0 mae*
z 15 ifra erit magis manifeltu.fCT 2ld aliud oicedum m
cozpeitas fupponit bic fpem cozpis pbtci.fed fim fpej io
la fubale no pot ee mot° q: nibil bet ptrariu z oie motus
eft oe cotrario in cotrariu nibilomm0 tn qz nutrimemm
eft Diffinitii a fine z bec elt mutatio cibi fube z vnio Iba/
lis ad cibatu potfoiffinif a cozpeitate fim q; eft fpes pBi
ci cozpis qj a pafiionib0 fiue a qlitatib0.£$ enim altera/
do agat in cbuerfione cibi tn alteratio eftppter couerfio
ne fube z oigeftio que Dtffinif tn metbapboris fupta eft
grialiter^put bet fub fe ptetas fpes calidi Digeretis fiue ii'
lud calidu fit ejctrinfecu fiue urinfecii.-r boc patet in pen
paft.Jn penpalt enim que elt oigeftio in fructificatis ali
meti eft calozintrinfecusDigeres.3nepbefi aut que eft
oigeftio ad totu a calore btumdo elt calo: ejctrmfecus z
io ^pzie dz epbefis in elimati; ut ibide Dicit pB$.3n opeo
fi i"o que eft oigeftio a calitate ficca z aliena z fpe o: in
affatis eft calo: Digeres ejctrinfec0 z ficcus ut calo: ignis
z jppter 15 illa oigeftio no femp couertit ad fubam oige/
reris ficut facft calo: Digeftlu* ai ati cozpis fed coplet bu/
midii eius qb oigerif remouedo ipm a paffionibus f fi/
gidi qb eft caufatiuu idigeitionts.^T^fd ultimu5 patet
folutio eje boc cp cozporeitas fupponit fpectem cibi.
CTtltrum fit vna nutritiua an plures.
4 fJzcundo queritur Utrufit
vna nutritiua an plures.j£t videf cp vna. vn tus
em'5 act° idifferetis fim fpem vna eft potetia idifferesfis
fpem.fj nutritiue eft act° vnius no Diuerfificat0 in mem
bzis fim rnant.g nutritiua erit vna.flJ^te videf per fife
,pbari in radijs folis.radt0 enim 110 Differt eje 15 gp qfdl
mas idurat z qfdl iiqt.ergo fifr nutritiua no accipit oif/
ferctia eje 15 q? eft nutrire os uel carne manu uel pedem.
<T3tc na expedit fe paucioribus qj potet! igif fufficiat
vna nutritiua cu Diuerfa coplejtione nutrinuo? mebzo?
no erut plures tn vno cozpe aiato.CJ^te in i° oe a ia Di
ctt pBus q> funt tria opa uegetabtlis aie.f.alimento uti z
augmetare z gfiare z no fubdiuidit alimeto uti ergo vi/
def q> in toto co:pe ufus buius alimeti fit eiufde; ronis •
CTSed pira oiuerfi mot°fim fpem oiuerfos ejcigiit mo
tores fim fpem.fed in cozpe alato oiuerfi funt mot°nutr<
tionis fpe ergo oiuerfe erut nutritiue mouetes. dlbaio:
patet q: ali0 elt moto: furfu? z aIi°oeo:fum z ali9ad fbaj
z alius ad quatitate.maiozjpbaf eje 15 q> mot?oifttnguff
penes termini! ficut mot° fuBe qui eft ad fubam. motus
augmeti qui eft ad augmetii.jfii cozpe -fto alato nutritio
ter minar ad os carne z neruti qui no funt eiufde ronis.
C/ £>:eterea boc tde ejcpffe oiett 2tuica fic.oe ni^b^ bei
fttute ,pp:il nutritiua que eft in eo qb pmutat nutrimtii
tn filitudine ei°,pp:ta z vnit ei.C" Solo oicim9 vna fo
Ia ee nutritiua que eft ps ale uegetabtlis plures aut catas
ab.ipfa fim oiuerfitates coplejrionu olunt inebzo^ fitiuj
cu enim ala fit moto: cozpis no mouebttipm nifi Ifluc'
do ei impfltones fim qs pot atari ab ipfa z moueri z be
impffiones alales funt virtutes affijce ntebzts ut fup Di/
jcim9 z in cozpe qb fut ut in Ibto fed tn ab aia cate z iflu/
fe ipfi cozpi.£t otco mebza filiaque oiuidunf oiutfione
cotinui. 15 eft cp quelibet ps oiuifi ronej bet toti9 ut caro
os neru9 arteria uenacerebzu z medulla z butufmodt.
mebza aut Diffilia funt que no oiuidunf fic cp quelibet
ps obtineat rone toti9 ficut caput manus pes xbutufmo
di.no eni3 qcqd eft pars capitis eft caput ficut ps carnis
caro eftXti tgtf fim 2fugm pBlce artis mebza oiffilia no
nutrianf Imedtatefj per filia que irnedtate nutnunf z
eje qb9 illa coponunf ille virtutes affijce mebzts peipue
erut multiplicate fim numeritecoplejrione mebzo^ fili/
um.^tper 15 patet folo ad oictii Hulce:q> oe illis virtuti
bus itelligif .CU ad illud qb an obyciebaf Dicedu cp eft
finis qui tm eft termin9 opis z ille no frabit op9 in fpem
ficut no dz oomificatio alia fpe que terminaf in facturo
fundamen z que terminaf in factura pietis.? oiuerfitas
talis finis no ejrigit oiuerfitate motoris uel finis fim \\v
tetione mouetis z oiuerfitas oiftinguit motu z per moto
rem per otuerfas fpes. vn cu nutritiua fit vnus folus w
iis qui eft fafuatio fube 110 erit nifi vn° folus moto: fpe
qui eft virt9nutritiua.cuiufcuq3 enim eft finis ultimus
tit inducens eiufdem funt ola que funt ad finem illum.
CUSiplures fint nutritiue utrii fint eiufdem fpeciet.
, l£rtlo querif Si plures fint nu>
trttiue aut funt eiufde fpei.aut no. videf q? non
eittfde.Diuerfificatioentm eft penes fines ?fines no fiit
eiufde ronis. vna enim couertit in os alia in carne aha i
uenl?c.CT3KOiuerfo|2 ozganojz fpe oiuerfe futfttutes
fpe fj ifte ^tutes fiitaffijre i ozgaiiis oiuerfis f pe.g fut oi
uerfe fij fpej.Si fozte oicaf gp reducunf ad vna z idcirco
fiit vna.Cu -Cotra fi reductio ad vnti eet ca vnitatis tunc
ses vires aie que reducunf ad vna fubamate in quam
P 4
Sccudc partis fume
% a qua funt e£»t vna qb falfum eft.g reductio ad vnuj
no erit caufa vnitatisfpe.CTlfbreterea oia meb:a co:pis
reducunf ad vnti ^itcipiu qb eft co: nectn,ppterbocfiit
etufderonis ergo filr I3 nutritiue nieb:o?i reducanf ad
vmi piim qb eft caufa (>ma nutrimetipprer boc no erut
eiufde ronis.CT Sed ptra fpes mori no oiftinguuntur
penes fines in fpecie fj peuce fines in gne.ficut oicinri
altu motu ee fube aliu qlitatis aliti quatit atts aliti in ubi*
£ii igif no (it puerfto cibi in fubas tm no erit oiuerittas
inorifim illa « illa fubam in qua Iit puerfto.CTSolb fis
6us oicta termini qui funt ad tine « funt termini pticula
riti opum no,pp:te fim fpern oiftmguut opattone efftcie
10 ai tales termini fuit cii 0: nutrire 00 nutrire cari
Ite ilte ^tutee no ,pp:ie otfferut fpe fed numero « mate
rta.ejc boc patet foro ad f>mu,{ET2ld aliud oicedu q? 0: /
gana ,pp:ie funt mebia officialia que ad altqb offin fpe''
ctale funt oidmata ut oculus ad vift^-z idcirco nemus
z oe « buiufmodi no funt organa nutritiue potetie fjpo
t tue materia circa qua opaf nutrittua in aliquo organo
exue ut in epate uel in coide.G el Dica! cp Diuerforii ov
ganojz que funt oiuerfojz finiti funt Diuerft fines « oiuer
fe potetie.fed no opo:tet gp oiuerfos o:ganoE eude Ipiitt
um fine oiuerfe ftnt fttutes.C' 3d aliud otcendu cp alia
eft reductio tftaru viriti ad nutrittua qj virui aie ad aiaj
z meb:o5z ad cot.vires enij reducunt ad aiam ut ad ftia;
« ibm tn qua funt mebra aiit ad co: ut ad pnm ejc quo ge
neranf « a quo acctpitit influxu vite.fed tfle vires redu
cunf ad nutrittua ficui queda tnftf a in qbus opaf nutri
tiua.mecboceftuerticp fpee moriotfttnguunf penee
gna q: in fuba eft oup* morigriatio.f.« co:ruptio in qua
titate eft augmentum % Diminuito.
^Qtrum nutritura babeat motum aliquem uel non*
l£inde queritur JDemo
d tu nutritiue « querunf qnque.j&uo? f>n
eft Utru babeat motti alique,im utrus plu
ree uel vnu.}m ad qua fpern motue redu'
cif*4m qd fit mobile in boc motu.s"1 utni femp fit nutri'
lio oum animal vtuit? quare.
„ primum proceanur
. z videf gp no babeat motu. iQie enim morieft
ad fine alique qui eft in mouete per intetione uel ibam,
fuba aut carnie que terminue eft nutritionie fim plium
nec per intetione nee per fubam eft in potetia nutrittua.
ergo non bet motti qui fit ad terminu illii.l|b:ima ,pbaf
per inductione q: mones pbice puertit paties uel tranP
mutat in fua fubam ut ignis aqua in igne z ideo termi'
nue motue fuit in mouete.moues aut in arte per intetio
nem cognitionie piedeterminat finem.** ,pbar per boc
cp aia uegetabtlts nec intetione babet nec ipfa fim fbam
eft caro.lT' ^fte oie motue eft a ptrario in ptrariu quo?
utrtiq3 agit z pattf .Sed oicit pbue tn*°oe aia cp nutri'
tiuii mbil pattf fed nutries folii ergo nutritio no eft mo
tue.(C"£>*dere3 ptrariu noreftaurat oepditu fed cibus
reftaurat ergo cibue no erit ptrartue.cu igif motue fit a
ptrario tn ptrariu no erit motue aliqs a nutrimeto in nu
iritu*CT3K oie mot°e(l ad fpern mouctie uel ad aliqua
bonitate (ppinqua illi.bec.pbaf in fine fcbi oe celo z mu
do, cibue no pot moueri ad boc q? fiat aia uel aliq poten
tia eiue ergo nullue mot°eft in cibo uutrtmeti.GrSed
ptra oee pbi otcut op nutrittua oueit nutrtmetii in aial p
mutado ipm f>mo tn fanguine z bumore ex qbue eft co
ftitutio eo:pis bumani z aflimtlatr: vnit z reftaurat oep'
ditti que oia otcunfmot°.<E3^ nutrittua virt°eft a po/
tetta, aut igif erit actiua aut pafttuaXoftat cp no pafttua
qtficaligd trafmutaret ipfamergoactiua.Sed Dictfin
b° mecc q» potetia actiua eft fmciptu trafmutadi aliud in
quatu aliud.ergo nutrittua trafmutabuahad z trafmm
tatio erit mofeiue.fT 3^ fu Kd 2C aia b: gp potetia aie
Diffinif per actus ergo quelibet potetia aie bebit actu ali
que -i motu.CTSolo Dicedu gp nutrttiua bet actu z mo'
tum qui eft aftimilado nutrtmemu z vnire fube nutriti.
Sed pmue et° mot° eft reftauratto oepditi in pttb9mae
nutriti per cibu adueniente z tfte motue eft oe quo Dicit
pbue <p nutritu nutrif z non cibu nutriee z eft uti in nu
trito.i boc meliue patebit.f.qn queref qd fit mobile bu
iue mot9.CT Cncedil ergo ad pmcp fuba caritis eft per i
ternione in potetia nutrittua z no per fubam.Sed oup*
eft intetto.f.tedene in fine tm* no oetermtnaeipm per
cognitione z bec eft tntetio oium virtutu acttuarii in mr
tura. oi enim cui attribuit fime attribuif intetio in fine il
lo.Slia eft enim itetio tedee in fine pdeterminas in ma
teria per cognittone5.be c eft intetio artie.oe ^ma babef
in etbicie cp virtus eft eertio: arte, caufa aut certitudinis
eft q: vtrt° aflimilaf nae % natura eft eertio: arte ut d: in
ultt° cap°qrti metb^CTSd aliud oicedu cp bec eft falfa
cp oio ntor’ fit a ptrarto in ptrariu ntfi itelligaf oe motu
pbico tm agettu z patieuu.Sed non eft uera giialiter oe
01' motu locali nec oe motu aie ficut nutritio mot°eil aie
CT^d aliud oicedu illa ro bn ^cederet fi nutritio ef
fet in nutrtete^tn mooili (bto fed ifra ^babimus cp no
eft ueru nibilominue tn nutriee trafmutaf oe ptrario in
cotrariu ut fiat file nutrito z bet ptrarietate ad nutritu in
quatu oiftat per fpee ab ipfo.GT^td aliud oicedu cpnu
trimetti mouef ad .ppinqtta bonitate anime uegetabilts
q: efficitur co:pue animatum.
ifUtrum nutrittua babeat pluree motus uelvnum.
d geinde queritur Citrum beat
pluree mof uel vnu.gSt videf cp pluree.in nu
tritione enim opouet afttmilari nutrimetu; z boc no fit
nili per alterattone.Stlr oe potetia carne fit actu caro
fubam z boc no fit nift per gnationequada ergo babet
motu alterationie z giiationie ad minue z fic bet plures
mori.CTl&eterea necefte eftqreib°co:rupaf fim fbam
in qua fuit «fic etta babet motu cojrupttonie.C' Jtefl'
lud aliud q6 addif nutrito eo:pue eft ergo quatu.quatu
aiit additu quato facit maiue ergo eft in pexnns magni
tudinieadditametu ergo eft moi°augmett.Cr3te5ac'
qd crefctt in qualitate crefcit in maiore locu.maio: aures
locue z mino: non funt ide locue ergo ntutaf oe loco in
locuergo bet loci m utatione.CCT t>:eterea cibue fim lo'
eu trafu a loco oigefttonie ad meo:a furfum z oeotfum
ergo eft ibi motue fim locum.« ita videtur nutritio e fle
motue copolitue ex griatione co:ruptione augmetatioe
alteratione z loci mutatione.? bec qda opinati funt elfe
vnii.CTSsptraote mori dl ab aliquo «in aliqdiquo
qefcit.alteratio cibi no eft altqd qo fit ene qlttatts in quo
Iit qee ergo non eft ibi abfolute alteratio.^ ' patet ex ro
ne termino^ mori.ri .pbafexboc cp fiqe eflet in aliquo
ente qlitatts no oe neceftttate trafmutaref ctb° fim Ibas,
q i> tn neceflariu eft in oi nutrimeto.(C* IfSiererea in p°
oe griatione « co:ruptione oicit pbue qr alteratto eft qn
manete fbto fenfato ente trafmutaf in eiue pafitonibus
aut ptranje aut medfis.puta coipus eft fanu « rurfue Ia
borat manes ide.bic aut cibus no manet ide in (bto er'
go no alteraf*CT3tnn omni griatione giiaf altqd fiiti
fpern « fo:ma qd fim foima tllapus no futt.ctbus autej
bic trafmutaf in fpern « fo:ma carnis que ^us fuit.traiif
mutaf enim in fpern « fo:ma nutriti que ^us fuit g non
eft griatio.CTJte motus oenoiaf ab intetione mouetis
ut fup:a babitu eft.cu igif intetio nutritiue non qefcat in
co:ruptionectbifimfubamin qualus fuit non erit in
motu illo co:ruptto*cnib:eterea in oi griatione necefte
eft id ex quo altqd giiaf co:rupf pne q: aliter oue fo:me
fbales eent in eode lilg fi pp corruptione cibi i nutritioe
Picem0 ee motti co:rupttbie.eade rone oicem0 ee motti
Be homine
cozruptloie fn oi 5nattot1c.fr UVeterea no eft necefle
in oi nutritione fieri magis augmetu.alr enim augmen
tatiuanoftaretqbeft cotra pbosz cotra fenfum ergo
no eft necetfe cp «15 nutritione fit augmetatiua z p piis
no eft necefle crefcere tu maiore locum motus aut qui
eft nutrimen a loco oigonis ad mebza furfu; z oeozfu;
eft motus qui eft in nutriete tm ut in fbto z non in nu'
trito.cum aut nutritio fit in nutrito ut jabaf nutritio no
erit motue copofitus ex motu fim locuin.C Solo boc
eocedimus.Dtcedtt eft enim cp nutritio eft vnue motus
qui eft in nutrito fimplr qdl quej tn pcedtit quida mo
tus ejc parte nutrimeti qb per oigeftiua tranfinutaf ejc
eotraiacetibue pafitomb°r afitmtlat mebzis z per calo/
rem nalem purius eleuaf furfum ad nutrimettl fuptoiz
z grofiius oepmtf interius ad nutrimetum inferioruj.
<TT Sd argumenta aut facta in cotrariu; patet foto per
rones p:o ifta parte inductas,
fp^ueriiad quam fpem motus reducatur nutritios
quomo eiufdem eft facere z reficere.
, t£rtio queritur ad qua fpem
mot° reducaf nutritio.z videt q? ad giiatione;
motus eni; reducif in pdicameui z fpem per £naipfius
motus que funt fozma z ma z puatio.cum igtf materia
fit tuba z foztna accepta fit fubalis.Sitr -z Quatio fit abie
etiofozme fubahs videf gg ifte mot°redu«f ad motum
gnationis.gnatto enim eft ingreflusinee ex potentia
iiiba in actu fubam.Sifozte otcaf cp boc 110 eft nifi ge'
neratio ptie fed in motu giiationis eft giiatio totius fi'
<ut videf oicere pbus in *° oe giiatione z cozruptione.
uelnobocfimfegnaf giiatio emmeet noaugmetatio
in nutrimetum.^£otra in loci mutatione ide; eft mo
tus totius z pus ut Dicit pbs ergovidef cp fitr Debeat ee
in gnattone.fTL^^Krea in 160 oe atalibus oicit pbus
4p virtus infonnat tua z giiatiua que eft in femen trabit
in fe nutrimetum er quo fozmet ozgana fed tractus nu/
trimeti nutritiue eft z nutritio z ita videf cum eiufdem
fit facere z reficere aliqd poft oeftructione; z giiatio fa/
ciat nutritio aut reficiat cp giiatio z nutritio fint eiufde;
virtutis z nutrire fit quodamo gnare, £t boc pceflerut
quida ejc antiqs oicetes nutritione nibtl aliud ee q 3 ge/
neratione in parte reftaurata poft: oepditionej eius qb
nutrif. C" S^d cotra boc funt rones foztifltme.iubil ge
iteras gitat fei^m.oe nutries nutrit feip m.oico aut nutri
ens ut ages nutrimeto no ma ergo nullum nutries eft
grians g nulla nutritio erit giiatio.CTJtem ois giiatio
eft ingreflits in efle qb non eft nulla nutritio eft ingreP
fus in efte quod nost eft ergo nulla nutritio eft genera'
ito.UV.ima ,pbaf eje oiffinitioe giiationis que ponif in
ipfa.z^patet ex boc <p nutritio eft utgreftus in ee nutriti
z eft au nutritione z nutritum eft actu an nutritionem*
<£3^5 Duarti virtutu oiftiitctaru per ozgana no eft ide
actus giiatio ^ nutritio funt tales virtutes ergo cu; act°
griattue fit giiatio z nutritiue nutritio giiatio no erit nu
tritto.£a patet pfe.i* ,pbaf per boc cp gnatiua eft in ua/
fis feminarijs nutritiuafto in cozde uel epate in quo eft
vnus tractus nutrimenti per uenas meferapeas a greco
meferon qb eft trabere fic oictas.C3* virtutis opera
lis tn ozgano z virtutis opantis ozganum non eft idem
acms fed fic fe bnt nutritiua z gnatiua.qi gnatiua eft fa/
cies ozganum fed nutritiua opans in ozgano ergo ipfa/
rum no erit ide actus z fic gfiare no erit nutrire.fUJte
in arte mefl?acano eft eadem ars utens z faciens patet
enim cp fabzilts lignor eft facere nauem z nauigaiorie
eft iui ea.0il’r carpetarte eft facere oomum z veonomi
ce eft uti oomo facta z tabzilis in ferro eft facere gladiu;
z militaris uti eo z ofno fic eft in architectonicis z ufua/
libus.cum igif ars imitef nam z in natura no eft eiufde
virtucisfacere aligd % uti facto fed giiatio facit oia ozga'
na nutritio aut utif ad falute ergo no funt tdem.fTSo
lutio boc cocedimus oicetes cp nutritio eft moftn par'
tibus materie nutriti z no in pnbus eius fin fpem. ficut
enim oicit pbus in pmo oe giiatione z cozruptioe que'
libet pars fm mam effluit z refluit z nulla fpem z foz
ma5.net oicimus aliquo mo <$ nutritio fit mot° in cibo
ejcns.cuj igif fim pbm fit tm tn ptibus mae z per mam
nullus motus ponaf in pdicaturn z fpem ifte ntot0non
erit reducibilis ad pdicaturn uel fpem alicuius motus.
«Qb aut penes mam fpes motus no oiftmguanf pfide'
rati patet qz cum tria fint pzincipia motus.f.ma tozma z
pziuatio eiufdem nae pdicati.ma eft fubm in cibus mo
tibus fed no eiufdej pdicati z nae fozma z ^uatio.qz $0
nutritio fit motus in ptibus mae tm fupponif boc a pbo
z ita erit in qone que oe nutriente z nutrito oifputabif.
UT2fd f>mergo otcendum cp in nutritione eft acceptio
fozme que eft actu z illa no eft terminus neqj ^ncipiu*
giiationis etiam bene cocedimus <p ito eft giiatio ptis
nec pbus mteditboc fed potius giiatio eft ingreflits
in efle abfolute z limpr fiue in pte fuie in totum qb efle
lotum fuit in potetia.fed nutritio eft ingreffus in efle qb
eft actu fim fpem z fozma nutriti z no ponif in potentia
aliquo mo nifi eje etfluru z iflujcu mae.C^d altud pa
tet folb per pdicta qnioeft l?ic giiatio pns (impliciter.
aliud otcedum cp nutrimetum qb trabif a vi ge
neratiua in cozpe aiato ejente in femine eft alteri0 ronis
qj nutrimetum qb trabif a vi nutritiua in cozpe aiato.i!
lud enim eft in potetia ad tozma z fpem ozganoru; que
no eft actu fed illud eft in potetia ad tozma z fpem incm
bzo? finuliu que ia? actu eft in nutrimeto adueiuete no
acqrit nifi faluatione.CETSUud aut qb 0: cg eiufde fit fa'
cere z reficere oicedum q? \?oc eft uerum fi in eadem ro
ne accipiar facere z reficere, virtus enim gtiatiue eft fa'
cere fim tozma z reficere fim fozma fed nos iam oijcim0
gg nutritiue eft tm reficere fim partes materie effluen'
tesz refluentes.
IpQuerif qd fit mobile in motu nutritiue.
„ ‘Sarto queritur ma a
mobile iti boc motu.z obficif fic ois motus eft
in mobili ut in fubto.mobile aut eft qb m ouef a fozma
in fozmI.cum igif nibtl moueaf bicntfi cibus videf og '
cibus fit mobile in boc motu.^C* 3te nullu? mobile eft
eiufdem oifpoms uel loci an motu; z poft illud qb nu'
trif eft eiufde oifpouis z loci an motu z poft.ergo illud
qb nutrif iu boc motu no eft mobile. CC 3^5 oicit pbs
in t° oe aia gg in pattete z oifpotito videf tiiefle actus.z
ibide ozcp «bus eft paties ztdqb nutrif eft ages.ergo
cum actus agetis fit mot° mot°tlle utiu mobilt erit in ci
bo.<ET3te multis ronibus .pbattt; eft gg mouens z mo
bile no funt idem.cu; igif itioues in boc motu fit aia w;
no pot idem ee mobile z fic relinquif cp cibus fit mobi
le in boc motu, CTScd contra ois motus eft in eo ut tn
ftjto qb oenoiat nutritio oenominat nutritu ergo nutri
tto nutrif z mouef boc motu.CT *jbzeterea per locum a
coiugatis .pcedtf fic nutritio eft motus ergo qb nutritur
moueturzqb mouef eft fbm motus ergo qb nutrif eft
ibiectu motus. CPlV^rea boc oicunt oes pbi fi enim
nutritio eft infimus nutrimetiqb recipit bunc iuflujcu
ut Ibm videbitur efte (bm motus.CT 0ol’o boc conce/
dtmus 1; quida e? ignoratia fcie oicat oppofitum.otcut
enim illi q» falue eft magis quies q? motus vfi cum fal
uef id qb nutrif magis quiefeit qj moueaf.fed nos otei
mus gg in faluato no eft mot°neq;,pp:u: quies.faluatur
enim tozma z fpes totius ztnebzo? fed iu eo in quo fal
uaf motus eft boc eft in ptibus mae effluetibus z reflue
tibus.GTad f>mergo Dicamus cp alia ro eft in ifto mo'
tu z in alijs motibus.ifte enim motus tm eft in partibus
mae z no oe fozma in fozma, cocedimus tn bn gg ctbus
Seetide partte Tume
tranfmutef fed no tranfmutaf motu nutrittonis fed alte
rationis que exigif ad nutrimetum.nT2fd aliud oicen
dumgjimtrttuj euifdem oifponisan 'rpoftfimfo:ma
fed no fim partes mae ut patet ey pdictis.HT ad aliud
oicedum gp agens trafmutationenutrimeti e It nutritu^
fed refiitues oepditum in ptibus mae elt via nutritiua
in ultimo actu nutriendi z paties in boc actu elt coipus
aiatum fim mam.CETHd ultim oicedu3 cp moues z mo
bile no funt vnum m eentia fed bn pnt ee vnu copofitu
ut ata z coipus z vis nutritiua z coipus nutritum.
Utrii nutritio femp fit oum aial viuit uel no. ^
q mo et ultimo querit
Uiv nutritio femp fit cu aial viuit. £t videf cp
fic per pbm oicetej fic in bmo oe giiatione. Ulutrif gde
qufqj folutf z coirumpif : augmtaf aut no femp.C73^
in i°oe aia fim gp cibus fupple elt boc aligd z fba alime
latum elt faluatenim fubanuufq? ad boc eft quoufqj
9lat.CJ3te 2(uic:in 6°oe nalib°.virtus nutritiua ex vi'
ribus aie uegetabilis opaf cum tpe vite lingularis boc
elt indiuidui que oum pmafit exerces fuas opationes
uegetabilia z aialia er ut viua.cu3 aut fuerit oeltruaa ue
getabtlia z aialia no ertlt viua.fed i?oc videf falfuj.oicit
enim piius in 7°oe aialibus.q? quedaj aialia z quidam
ferpetes pnt oiu viuere fine ctoo z ideo latent cauernas
qnqj.£t Suicun fuo libio oe aialib°7°oicit q> funt que
dam fquamofa ficut ferpentes z jxbea que funt in fuis
locis quatuoi melibus in byeme z nibil comedut.fimv
liter erucus z urfus qnqj abfcodut fe z urfa qftqj abfco'
dit fe per yla oies z aliqn per multos meles z urfa tunc
parit z bmoi ejcpimetuj elt gp no bn cognofcif oe partu
urfe -zqjlilyfui macileti funt ualde qii funt pui.CT 3te
videf polfe pbari per ronem.oictt enim piius nam ee
ficut fomim ficut vigilatia z ita videtur q? oesfttutes
Debet qnqj elfe ficut fomn°.Somnus aut elt quies viP
tutuj ergo virtutes qftqj oebet qefcere.<U3^ ficut olte
dit pbus in fcmo oe fomno z vigilia.sQuorucuqj elt ali
quod opus imi nam qnqj ejccelferit tpus uel aliqb eo«
b poflit tpe face necelfe elt ea laguefcere ut oculos vi'
etesi quiefcere boc no facietes fupple necelfe elt filr
z manum' z aliud ee cuius elt opus aliqb quare fi alicu
ius elt opus fenttre ptinue languebat z boc non faciet,
ergo a fimili cum nutritiua fitinmebiis bntibus aliqb
opus necelfe eltipfam languefcere tpe z gefce.HTSo
Iutio oicimus cp nutritiua femp agit in vigilatib0 -z.oo:'
mietibus etiam magis ficut oicit piis in £mo oe fomno
z vigilia.fic opus fuum facit nutritiua ptialia in ooimie
do magis qj m vigilado nutriunf enim magis tuc z au
genf tanqj uel agetta.nr %d obm oicedu3 cp aialia cui
abfcodunt fe non quiefcit in eis nutritiua nm fim acce/
ptione muri meti ejcterius.funt enim talia aialia frigida
oebilis caloris no bntia multa fame.caufa enim famis
eft oilfolutio nutrimen uebemes-zcaufa oilfolutionis
elt paucitas inae z eiufdem fubtilitas * raritas pellis z
calo: nalis foztis z calo: aeris ejtFinfecus adiuuans z fi
militer motus z idcirco qn aligd iltoruj oeelt uel plura
quibufdaaialibus? funt gulofa^ppter appetitum com
trabut multas fupfiuitates grolfas quas calo: nalis oe'
bilis oilfoluere no pot pcipue cum no iuuaf calore ey
teriori nec motu talia enim aialia^ppter multa fupfiuita
tem frigida cotracta z calorem nale? oebtle tpe frigido
eificiunf pigra ualde z oefideratia quiete z imutabtlita
tem fui co:pis -rideo abfcodut fe.tfiin quibufdaeori»
fuerit calo; adeo tb:tis gp fupfiuitates illas pot pfumere
z oilfoluere toto tpe abfcofrorus tunc illa aialia attenua
bunf z oebtIttabunf.fi ^o adeo oebilis fit cp non poflit
natura oecoquere tuc idecocta fupfiuita? frigiditates in
teftinorcoagulafinaruma^: eificiunf magis pinguia
tpe abfcbfioms-r f m cp calo: pot boc facere uel tardius
uel citius fim boc efi longius uel bieuius tepus abfco n
fionis eop.eBt no efi incoueniee gp boc accidat in qbuf'
da boibus z pcipue in mulieribus fi fiunt imobiles fim
locum queadmodil in ciuitate paduanaabftinuit que/
dam xr oiebus.CET 21d aliud oicedum gp queda virtu
tes aie mouet o:gana fua,pp:io motu aie z no nature ut
virtus motiua f>m locu z virtus fenfitiua z q: talis mot9
no eft oe natura o:gano? fim coponem ex elemetis in*
ducit pena z laborem o:ganis z ex boc nafcif oefideriii
quietis ettaj imobilitatis ficut in fomno z vigilia.Sed
queda virtutes mouentfim nam organo?: z ille motus
femp efi o:ganis Delectabilis z fic mouent oes virtutes
uegetabilis potetie z pcipue nutritiua z ideo oixit ©io
nyiiuspbueqj motus grauis generationis nutribilis
efi naturam aifequens in mouendo.
HTUtrum nutriens nutriat fimile uel oilfimile.
£inde queritur ««*
d triente z uutrito.£t queritur ex parte nu
metis utrum nutriat itmile uel oilfimile*
j°utru5ipfa tranfeat in fubam nutriti uel
totum emittaf in feceifum ut videf ous oicere in euan/
gelio.3°fi ipm mittaf in co:pus bumanu? utrum mutef
in ueritatej bumane nature que refurget in oie iudicg.
4°autquerif ex parte nutriti utrum nutriffim fpeciem
z mam uel fm mam tm,$° querif fi nutrif fm mam tm
utrum in oibus partibus materie polfitfieri oeperdttto
z reftauratio uel in quibufdam tm.
a © pfimum p:oce*»<-fe.
lOmne nutries patif a nutrito.nibil aute patif
mficotrarium-z oiflimile ergo-rc.Sifoue oicat f m gp
pbus videf foluere utam telonem cp no efi totum oilfi
miletcoctum aut fimile queref oe illo cocto.fBft eni; fi/
militudo ut oicit ^3oe°iu top.rerum otfferetius eadem
qualitas ergo opo:tet q; aliqua qualitas vna fpecie fit in
cocto z nutrito.auttgif ilia fo:ma eft fubalis aut accnta/
lisXofiatcp no fubalisq:fielfet cibus accipiafoeco/
ctus 4aoigeftioue que ultima efi adbuc no bet founarn
fubalem carnis uel olfis ergo relinquif cp fit accntalis.
HTSed cotra jpbatum eft m qoue oe ma q? folu3 bf le
fubycif trafmutationi illi que efi fim fubam cum fubm
acentium fit ens copletu no pnt acentia ineife illi qo no
eficopletum perfo:ma accntalenifed cibus trafmutaf
per fubale3 fo:ma cibi.ergo per pns amittet oia acentia
que tuerut in cibo z fic nullu manet in quo poflit atten/
di oiflimilitudo.CJ Sed $>tra boc efi qb oie pbus in
oe griatione z co:ruptione. gp bntium fymbolU3 faciiio:
efi trafuus ad inuice5 eo cp manet in utroqj qlitasvna
comunis.ergo videf aligd manere in tranfmutato z in
eo in quo fittrafmutatio penes qb pot attendi fimilitu/
do z fymbolum.CP&otb oicedum cum pbo gp p:iufqs
oecoquaf efi oiflimile z cu5 oecoctu3 efi efi fimile z ma
Xime ultima oigeftione.HT %d illud qb querif in quo
attedif oiflimtlttudo oicedum qr penes^ppouionem ad
vnu3 qbinefivni actu z alterum eximam bet otfpone
ad illud boc aut efi fo:ma carnis z olfis que meft nutri/
to actu z nutrimetum ultimu3 ^xbna bet oifponem ad
ipfam.CJXocedimus tn bn ^utfup^batus efi cp bf te
tm fubm efi trafmutationi fim fubam.led ad boc gp traf
mutef in fubam banc uel illa3 exigunf oifpones otuer/
fe quaru I3 nulla eadem numero maneat iu ma p:ius z
poit manet tn eadem fim fpem z ronem z boc fufficu fi
militudtni, j£t qb oicit pbus gp bntium fymbolu tacilio;
efi trafitus no itelligit q: vna qualitas numero maneat
in utroqj fed fpecie que facit ad facilitatem trafmutatio
nis in boc q: 110 agit cotrarium fed mouet ad tranfmu'
tattonem fi mtedaf.f per boc patet fote ad totum.
HTUtrum nutriens tranfeat m fubam nutriti uel totus
Be bomine
«rofttaturfnfettffum.
, £cundo queritur om»
nutries trafeat in fubam nutriti uel totu; emit/
tafin feceffum ut videf diis in euangelio oicere ♦ ©icit
enim $ omne qb in os intrat tn uetrem uadit z in fecef
fum emittif ♦ Si aut omne in feceffum emittif tuc nibil
irafit tn fbam cozpi?.<ET3<^ videf oicereaBeda fup eu
dem locum in glofa z magr in femetijs.lRo videtur ad
feoc tde facere.£aloz enimoe fe tranfmutat z cofumit z
no vnit-zincozporat.ergo videf 'jBeda oicere uerujqz
per occultos meatus egredtf quosgreci porosuocat.
t£t quia oel?oc fatis oifputatumefttn qoneoerefurre
ctioiie z oe fequeti articulo.Utrum trafeat cibus in u e/
ritatem bumatie nature.iEt qd fit ueritas bumane natu
re ibidem oeterminauimus. Jo oe bis bzeuiter bic
nos abfoluimus ad utruq; oicetes qz cib°tralit in ibam
cozpis z quodamo tn ueritate; bumane nae ficut ibi oe
terminauimus.CJ 2td ultima aut ronem oicedu; qz ca
loz ignis pfumit fed caloz oigefttuus no agit im fi m pzo
pzietatem ignis fed etiam fim virtute aie -zfim virtutem
celeftem ut infra Determinabimus z ideo poteft ineo:/
porare cibum*
CXltrum nutritum nutriatur fim fpem z materia; uel
fim materiam tm.
Barto queritur ejegtenu'
^ triti.Otru nutrif fim fpem z mam uel fim ma/
feriam tm.vider qzfim fpem -z mam qz nutrimetu;acct
pit fpem nutriti -z no remanet in ma tin.ergo cum nutri
lio fiat fim qz addif z qb addif fit tn fpecie z ma nutritio
erit per fpem z mam.C’ 3^ fim mam ttneftfimpo
letia tm eft z no fim actum ergo fi nutrimetum tmeffec
0m mam nuuq; nutriref aliqd actu fed boc eli fallum*
ergo nutrimeiu; fit fim fpem z mam.Cjte nullus mo
lus pot ee oe materia ad mam cpfic materie eet materia
opoztet enim qz aliqd ee't Ibm illi motui -z ita efiet mate
ria z moueret ad mam qz nibtl eft qb non pot tntelligi
ergo nutritio no eft motus fim materiam tm in nutrito.
<XTlSS:eterea qn oepdif pars materie iu carne cum foz/
ma no beat efle nifi in materia neceffe eft cellriufozml
que fuit iu illa parte ergo fi reftauratio fit fim modii oe/
pditionis neceffe eft reftaurationefieriin fozrna ?ma.
CTSed pira illud no imutaf qb eodem mo manet fp e/
cies nutriti eode; mo manet bodie ficut beri in totozin
parte.gSadem enim eil caro bodie que beri fntt I; no ea
dem materia per cotu ergo nutritio efl penes mam tm*
<j7lfrzetereaoicitp6us qzvna pars mae oefluit-zalia
aduenit ♦ fpes aut z fozrna fiat eadem z oteit fpem fimile
ee uadi z mam aque merfe z remerfe uafe vuo z eode;
remanete. <J7 ]fb:eterea nos videmus qz oes mot° qui
aliquo mo fum ad fozrna fiue extra ftue intra. extra ficut
motus ad ubi.intra ficut illi qui funt ad fozrna ibale uel
accfitalcm fpeciales bnt Determinationes qbus reducu
tur ad fpes z giia z tfte no bet ergo videt qz iu ptib° ma
terte tm eft.Si enim oaref qz efiet ad fpem no efiet nili
ad fpem carnis uel offis que nutriunt nibil aut nutritur
nifi illud qb iam eft actu per fpem z fozma.Si enim oi
ceret qz moueref ad fpem illa moueref ad illud qb iam
eft actu -z bet qb nb pot tntelligi fim boc enim idem nu'
mero moueref ad aliquid z quiefeeret in illo fimul-z fe
mei moueref ad aligd z efiet in motu effe in iilo fitnul z
femd z efiet aliqd actu z no efiet fimul z femel que oia
funt impofiibilia ergo nutritu no nutrif nifi fim mam.
<]7 Sofo oicedum cp abfq5 oubio fim oes ueritate Intel
ligete? nutrimetu no eft nifi fiin materiam. i£t quida co
tradidit buic fentetie ex igratia^tattJ.CTDicedu ergo
ad illud qb addif no efficitur tn alia fpecie qj que
pzius fuit z idcirco nutritum no nutriat Pm fpem illam
1; aliqd addaf ei fed q: alias parte? accipit males ,ppter
boc mutaf in prtbu? materie z nutrtf .<f Sd aliud oice
dum qz nutrimetum no tiiteftin potetia fed tn actu fed
ille actus eft idem qui fuit f>us in ptibus nutriti l;non
eedem ptes fintf m mam.CT^td aliud oicedum qz nui
lus mot^eft oe materia in mam utjzbatum eft fed oene
cotingitaliqd idem numero moues recipe partem ma /
terie pzo parte z poft partez cum parte fim qzipm traP
mutat aliqd iu fe z tn fpem fua. <fT 3d aliud otcedu qj
cum pdif pars materie no oeftrutf ,ppter boc fpes me/
bzi atati cozpi?. par? enim oepdtta no ftiit neceffaria fpe
ciei fiue qua effe aon poffet z ideo pot effiuere illa z in/
ftuere alia ficut per file oftedit pBus in uafe z aqua.
CuXltrum in oibus partibus mae pofiitfieri oeperdi/
tio z reftauratio uel in quibufdam tm.
„ ®ito et ultimoquerif
vtjz in oib° pttb°materie pofiit fieri oepditio z
reftauratio uel in quibufdltm teftoBo antiquoru;^
no in oib° que videf effe foztis.Si eni; in oibus pot fie
rt oepditio figtur qz cozpus per parte? qua? mo bet cra?
quafdl exetsnoiibcbit fed quafda altas reft auratas z
poft cras iterum filY z fic cotiugit tande qz babebit oino
alias mae partes numero in toto cozpe z fic vna fozrna
numero poffet eetnouoboco!pibu0 numero fuccefiiue
qb vtdef tncouenies. UT Ubzeterea nutritiua eft virtus
queda opans in ozgano ergo ad opus fuum neceffe eft
faluari fbam ozganozz ergo non eft poftibilefiert oepd»
tto in illis.^tem per expimetumpbaf .queda enim me
bza in bofe funt que abfeiffa no put reftaurari per nutri
metale bumidu; ficut illa quozz fba eft ex bumido fbali
fetali ut oicit 0.cum igifnofiat oepditioptiumtn nu'
trito nifi earu quarti pot fieri reftauratio per nutrimecii
no videf fieri oepditio z reftauratio in ptibus mebiog
radicalium-Ob (i cocedaf eft oBo grauifi tma tu contra
rium.^lla enim mebza radicalta copofita funt ex cotra/
rtjs ad muice repugnatibus z cu; in oi talt fiat oeperdi/
tio neceffe eft fieri ptinul oeperditione in illis.<ET3^5
caloz naiis ^fumptiuus eft qz afr nullius fieret oepdi/
tio ergo facit oepditionem tn oi eo tit qb agtt.ergo cu;
fimiliter agat tn parte? radicales ficut in alias eqliter fa
ciet oepditiotte in illis ficut in aliis. £t ad boc Dixerunt
quida q> virtus uegetatiua que eft in aiato Digerit calo/
rem z no Digerit ipm tn ntebza radicalia-z idcirco no fa
cit oepditione in tpfts fed boc minus eft qb nibil. Uirt?
enim uegetatiua regit ad modii nature z no ad modu;
Deliberatis ergo oirigif caloz naiis a virtute regitiuain
omne qb eft vicinum et.victml aiit eft radicate ergo co
fumit radicale. <]7 Ibzeterea qb fmcipatr nutritur fuut
mebza radicalia ergo videf qz ^ucipalr fiat oepditio in
illis.<ETSoro oteimus qz rtza cozpis buani z fil’r cululli
betatalis maliter pftatexoupltcibumido.f.bumido fe/
minali qb notm eft male fed etiam factiuii ozganorii z
ex illo frncipafr fit fuBa illa in qua eft fzma ozgantjatto
cozpis recipit aut augmentum per aliud bumidu qb au
trabit cjfi pzo cibo? uocaf bumidu nutrimtale a qbufda
z m no eft ita adeo puenies fup factura cozpis ficut p"1
?,ppter boc virtutes nales coparates in cozpe aiato
betanf in illo.iBicedu igif qz in bmo bumido oepditio
no recipit reftauratione per etufdem nois bumidum I;
enim mebza radicalia augmetum z nutrimetum recipi
ant per cibum no tit vnqj adeo couenie? pot fieri bumt
dum cibi cp efficiar radicale z io cofumpto vir bumido
radicaliuel tutato qz no fufficiat cozpori aiato iteceflk/
rio inducif moz? z noti pot fieri reftauratio z pfumptto
etus impedif per cbtiuua infufione bumidi nutrimeta/
lis.bumidu enim radicale eft illud qb eft in ipfis mem
bzi? radi calibus imbibitu z eft qfi quodda uas z inftr m
italein quo virtutes aiequefumuiozganis cbuerumt
Staude partis fume
fumidum nutrimftale attractiuumftt mcb:a ? m cople
Xioneni mebn? line quo boc facere no pfit ficut nec ar/
tifejc pot opari fme inftfo.? inde eft (i oifttnguaf burni
duj per I0C115 triplex bumidii repiftn co:pe bumano.f.
radtcale q6 eft intra meb:a radicalia ? per qd tanqj per
inftf m opaf natura iit bumidu cibi.? zmqd eft bumidii
nutrimetale qd e(l iam attractum ad fingula meb:a. i£t
3meft bumidii nutrimetale fup infufione femp infufibi/
leauenieque funtvte nutrimeti. £t bmoi exemplum
pomf in oleo lucerne cuius queda pari eft imbibita in
ter licbimi z queda pare attingit licbimi vndiqj z que'*
dam circii natat in plures lucernae? cuj apponit igni 0
agit quide imediate in bumidu qd e II inter licbimi ?ti'
nue ? paulatim ? attrabit ptinue bumidu ctrciiftans li'
cbinum.Sed ne fubito poflit pfumere bumidii pumii
impedif a cotinua infufione olei circiinatatis ? Ite calo:
nalieotinue agit in radicaleptmue oepdendo partem
eiue fed ne fubito poflit pfumere impedif a cotinua in
fullone bumidi nutrimetalis.CjDicediim ergo ad £,n
q* oepditio fit in oibue ptibue coipis fini litam fiue lint
ex bumido nutrimetali fiue in bumidoradicali fed no
eodes mo fit reflauratio I5 enim reftttuaf caro ex bunii/
do nutrimetali tii illa caro no erit irtf m ? uas nature in
qua poflit opari carne alia, ficut inftf m ? uae eft illa ca/
ro que fit ex bumido radicalt.vas enim appellat pfts ei
in lib:o oe gnattone?co:ruptione,C"3d aliud oicedtl
cp fme oubio ^>cedit illa obo ficut iam patet ex fup:adfr
ctie.fed Iba o:gano£ fit ex bumido radtcali ,vfi ficut oe*
ftructa radice in planta no fit poftea nutrimetum q: no
eft qd couertat nutrintem? ad mam piante lic oeftructo
radicali qd oiffufuj eft per o:gana no erit uegetatlo me
bws.radicale enim eftpuertes? actiuii per virtute aie
que eft inipo fed nutrimetale eftpuertibile un.C^tt
aliud oiceduj 37 fini pfSm in £mo oe giiatione ? co:ru/
ptione funt ptes in co:pe aiato que funt fini fpeni ? par
tee que funt fim mant.0unt enim in co:pe meb:a ono
nuoinera ut manus ? pes que funt fim fpem ? formam
qd patet ex boc 37 abfcilfa no retinet nome funt nifi eg/
»oce ? funt bumores qui funt viciniftimi tuxta materia
eleineto^ exqbus giiauf per comixtione . £ t funt que/
dam ptes medie ex quibus coponum ononuomera?
quefimoiuerfas coponesgnanfex bumoribus? illa
funt meb:a que ofir fimilia ut caro neruus os ? bmoi ?
illa funt media inter malia ?fo:malia inquatum enim
cotinua recipiut giiatione parttu ex nutrimetali bumi-'
do bumor tenet fe iuxta mam.inquatuj yo ex £>nio ra
dicali gnata copomit o:gana que funt ononuomera te
net fe ad fpem ? iliaque fic founalia funt ofir uas ? ideo
abfctfla no recrefcut q: oeeft uas in quo pparari oebuit
materia reftauras nifi fo:te iu qutbufda ataltb0 in quit
bus queda meb:a fiunt ex bumido nutrimetali tm ut in
cancro ? boc eft qd oicit pbs 37 materia efftuit ? refluit
fed fpes maitet.refidua oifputatione cocedtmus.
d^Cltru calo: fit inftf m virtutis nutrittue.
d Einde querttur DcBhomi
to virtutis nutrittue qd oicif ab oi bus ee calo:.
Sed boc no videf efte ueru.calo: enim eft pfumptiuus
? virtutis nutrittue eft faluare ? pferuare cus igif opera
lio inftf 1 no oebeat efte cdtraria opaiioni virtutis no v»
debif calo: efte inftf m virtutis nutritiue. CT t>^terea
calo: no videf nifi calefacere ?otftoluere.in nutrito atit
Videmus 37 Ipm coadunaf in came ? ofta ergo videtur
an ipfo opari aliqua alia virtus qj calo:. $]7 3^tem p!3us
Dicit in 160 oe aialibus cp bumidii eft caufa vite.cuj igif
nutritiua fit ad pferuatione vite fdtuidui videf cpiftfm
cius oebeat efte bumidii, <JU*p>:eterea in pcedeti qone
babitii eft cp bumidu radtcale qd eft in nieb:is foimalfr
bus z radicaltbus eft puertes ? bumidu nutrimentale
couertibile.cuj igif no fit puertene ut virtus aie erit co
uertens ut inftf m.{Pk:eterea necefle eft ut aligd ope
ref in cibo ad inceptione fperuj ? figuraru meb:o}2 co:/
poris ? boc no pot efte calo^^Solo oicimus 31 £mu
inftf m nutritiue eft calo: nalis.fed calo: ille eft m tripli
ci virtute ut oicit ^^:expfteiiii6°oe aialibus fic. illatu
raqueeftpuemeselemeto terminait.f.tgnisno gene/
rat aliam nec apparet fuftetata nifi fuftenf iu rebus bu/
midis aut ficcis ? pter banc calo: folis ? calo: aialis funt
in co:pe ? no in fpermate tm fed iu qualibet fupftuitate
aliaruj fupftuitatu nature.appellat ailt fupftuitatem bic
bmoi materiam feminis? fauguine? bumoresXalo:
enij oigeftiu°qui pgregat omogeneas ptes libi boc eft
Ibtile fpeciale oulce bumidu; ? oifgregat ecberogenea
fibi boc eft groftum terreftre aquofum expellendo ille
cftoe natura ignis.Sed calo: qui eft pnm viutiicabift/
laus in parte cibi que inco:paf ^>p:ie calo: celellis eft?
p:ecipue qui eft a lumine folisXalo: $o oigeftiuus ab
a ia alterans fim ronem ad fpem carnis ? ad fpem olfis
no ufq> ad cineres 0: calo: aialis ab ata ? calo: quidem
eft vnus in iBto fed triprm virtute.f.elemeti celi ? aie.?
cum ifte lint opationespnctpales aie uegetatiueponif
calo: fic in triplici virtute ut ,pp:iU5 inftf m eius ? to re'
dargim 2fi^:£mpun i°oe aia oe bocqd otcebattmca
lorem igms efte cam augmeti oicens cp eft ptinens iu
cdtraria que fo:mat terra ? igne3 euellere enim nili ali/
qutd eifet .pbibens.Si ^0 fic erit boc eft aia ? caufa ali
meti ? augmenti ? ibidem oicit infra cp ignis eft pcaufa
quodamodo ? no caufa fimplr fed aia . j£t ex boc patet
cp necefle eft calore agere in virtute ate.3de3 etia iu 16®
‘pbat 31 uecefte eft eu> agere in fttute celi fic calo: ignis
cofumptiuus eft ? oeftructinus ibe.calo: aut ualts pfer
uati uus eft ? pumvite igif agit in virtute celi q: calo: ce/
li£nmvite eft frigiditas aut que eft in co:pe bumano ut
otcu2fuic:obfequif fecudarioqueda meb:a coagulan
do.fi igiditatis enim ,pp:iu eft coagulare bumidii eonti
nedo bumidii intra ex bis ouabus virtutibus obfequu
tur oue virtutes paifiue.f.bumidu ? ficcu ? boc ouotius
ntodis.f.ad fubam meb:op z ad figura ? fpem earude^
ad iubam.bumidii enim per actione Digeretis caloris ?
frigidi ptinetisptinuat liccu.Biccu atit per actione eo/
rtidem terminat bumidu ad figura #0 ? fpem meb:oril
q: bumidu eo 31 cedit im(>itieuarcuftado ipm utotefr
tur.tit ^metbaifr.receptiuii eft fpeciei ? figure fed non
retetiuum liccii aiit receptiuii mat’.? bfi retetiuum eft ?
ideo cdmixtu ex bumido ? ficco bfi eft receptiuii ^pter
bumidu? bfi retetluum^ppter ficcum./£x bts patet lolu
tlo ad ouo fmia.<I72ld 3mfro oicedum cp bumtdum eft
caufa vite ut mareria.oes enim caufe longioris vite pfi/
ftunt in bumido Difficulter ftccabili ? in calido oifficu!
ler infrigida bili.
C^Utruniaugmentatiualitvirtus anime tmuel ettaj
aliorum inanimatorum.
^lifequeta* querif
c £>e parte aie uegetabilis que o: augmeta
tiua in fe,? querunf quatuo:.iQuoru5 pm
eft oe augmetatiua in fe.1"1 oe motu aug'
merf. 3moe augmentate ?augmetato,4m oe inffrumen
to.Deaugmtatiuain fe querunf ouo.quopp"1 eft utri!
fit virtus aie tm uel etiam ali«^ inanirnatoj:.imfi eft vir
tus anime tm tunc queritur quid fit.
„ W> pttmum p:ocetoriic.
©icit p!5us tn i°oe aia.Slqua quide igni alime
tum eft.fgntsaut 110 alit aqua.^t in 20 oe gnatioe ? co:/
ruptione oicit.^ aqua augmetat ignem ? li in quolibet
augmetato eft vis augmetatiua tunc videf 37 m igne fit
vis augmetatiua. C l&eterea boc videf ex otfftnitioe
Bebomlne
augmenti que eft augmentum eft petfitfa magnitudo
nis additamctu addit cni; magnitudini ignia qn aliqd
tranftnutaf in ipm.CT 3U#9 l?oc iterum querif utrum
ignia poflit augere aqua z videf cp fic.fi enim ignia tra
iit in aqua addit aliqd magnitudini aque 2 ita videf au
geri.CpSbieterea illud augmemaf q£> efficit in maiori
quantitate ergo videf tp in omni rarefactibili fit virtua
augmentatiua z no ttn tn aiatia.CT SOZUZfO o i
cedum <p fi via augmentatiua ppiie fumat cft tm in ata
ita tunc enim ,ppiie eft taciee maiorem qua litate eje ali
quo ejctrinfeco qi puertif in rt?am rei augmetate ita q>
ree aucta manet in fua fpecie % foima z rea augea eade
numero fpem z foimam accipiat large aut quelibet via
actiuapfumptiua fbarumfibi appofitaru2gfiatiuafue
fpeciei in ipfam z per boc augea fuum fbrn oi via aug'
mentatiua ficut eft virtus caloris ignei in igne z boc mo
02'ignia augmetarinotn augmentaf,ppaeq:noeade
numero fpea ignia efftcif in maiori quito fed poti0 no
ua fpea ignia giiaf a materia aque z banc gnatione no/
uam pfequif maio: quatitaa neq; aqua eft augena boc
mo ignem addif fic ei ut fubintret qualibet parte ignia
fed fufficit fi addtf ei in parte vna.^St per boc patet folu
tio ad frm.{T 2Jd aliud oicedum q? intelligif additame/
ii»5 fieri cuilibet parti fim fpeciem per fubinductionein
augentia in auctu5.fed no obferuarbocqn aqua auget
ignem.CT ^d illud qd querif iujeta boc oicedti cp fim
antiquos pl?oa empedocleos.f.nulluj demeto? augef
2 alif nifi ignis z nullii alit z auget nifi aqua cufro eft qz
in aucto opoiteteffe vim actiua tranfmutatiua cojporio
sn fe z opoztet in ipfo efi*e natura rari porofi receptiut.2
©ponet 3°efie mam ficci terminalia illud qd receptu eft
2 bec tria in nullo elemeto pueniut nifi tu tgne.^n aug
metate aut optet eife mam bumidi fubtilis penetratius
ficut oteit Mfe:in *°ee giiattone z coiruptione oe bumi
do qd eft impletiuu qi no oeterminaf qutde in fe fj bn
terminabile eft ad terminu alterius coipis qd fequitur
tanges fubnie ut repletum eft in ptibus z partiti ptibus
©ponet aut augens effe incoipale aucto z bec no conue
tuunt alicui in demetis nifi aque rm.bumidu enim ae/
reum no eft incoipale.CTSd ultimoicendurn cp impio
piyftime fumif augmetuin z rarefaetto qi nibil pejcifte/
ti magnitudini ejctrinfecua eft additum per qd efficiaf
tn maiori quantitate*
Cj&ueritur quid fit via augmentatiua*
8 £cundo queritur quid fit
via augmetatiua.2 fumaf Diffinitio auicitn 6°
fce naltbua que talia eft.Slugmentatiua eft via augens
coipue in quo eft ex coipe qi ipa affimilat illi augmen/
tato/ppoittonabiliiuoib0otmefionibua fuiaque funt
Songitudo latitudo z fpiffitudo ut pducat rem ad perfe-
ctionem.t£t videf cp no fit vis augena cozpus.oicit eni
pba in 4°top,cp fi aliquid ponif iu alio ut iu giie cofide
randum eft fi fim omne tepua fequit idem in quo poni
tur.2 fi non fequtf fim omne tepua tuc erit genua illud
qd pofitum eft pio gne fed no eft femp via augena coi/
pus ergo male ponif ut oiffmttm augmetatiue.HT *fc:e
lerea idem videtur Diffiniri per ide qn Difftntf via aug/
metatiua per vim augente coip°.C* Ifreterea boc vide
tur eife falfum qd Dic augea coipua in quo eft intelligif
enim tm.fi enim illud augef cuiua fba effictfin maiori
quatitate ft5a enim cibi effictf fub quantitate cibati que
inaioi eft qj fua quatitaa fuerit videf tunc cibua augme
tari 2 notm coipus m quo eft vis augmetatiua.iO^e
terea augmetatiua no videf coipus aflimilare fed poti0
nutruiua ut babitu eft in pdictis.ergo male videf Dice/
re q> ipfa affimilat illi-CL lfrieterea boc videf erpffe fal
fum qd Dicit augmento.ppoitionabili in.o.Di.fuis.vide
mua enim multos quo^ latitudo 2 fpiffitudo no rudet
longitudini fim (ppo:tionem.C’1^K«*«a Wdef in boc
cotradicere fibiipfi qi in alio loco Dicit eiufde libii q» nu
tntiua apponit in latitudine mebior z in fpiffitudinem
eoa augmetu; maniteftu in groffitie longitudini ei° no
addet.:Hugmentatiua#o addit multo plus longitudini
qj latitudini.CTlfSieterea que oicatur.ppoitio ibi patet
enim cp .ppoitio no eft nifi fim equale uel minus uf ma
ius oeterminata.quod no fim equale fit planum eft vi/
dere qi longitudo no eft equalis latitudini nec fpiffttu/
diiti fim maius z minus Determinata non pot reuocari
^ppoitio in boc loco.videmua enim eundes boiem cre/
fcere z Diminui fim latum 2,pfundu z nofm longu.Si
ergo in Dtminutione no fuerut latitudo z fpiffitudo pio
poitionate longitudini etiam increineto no fuerut pio/
poitionate z ecouerfo.Si foite Dicaf ^ ,ppo;tto acctpif
bic boc mo ut fumif ro in 2° oe afa cum Dioium natura
coftatium terminus eft z ro magnitudinis z augmenti*
queraf tunc que funt natura coftatia.2 fi oicaf q> prtan/
tia per fpem z foima cotra quorii vna eft^tus fim fpem
z foima eo? vna erit opatio virtutis frn fpem illam fed
vna opatiooi ab vno termino fim ronem ergoopoite/
ret qj vts augmetatiua in qualibet fpecie vna beret ter/
minum vnum fim ronem z boc manitefte falfuj eft. vi/
demus enim vnii boiem bicubitu effe z alterii tricubitu
qui no funt idem terminus quatitatisfim rone. CET t>x
terea querif quid oicaf bic ro magnitudinis z augined
fi enim ro fumaf nio fpecie tunc nibil videt Dicere qua/
re etiam natura no coftatium ut mathematico? eft alta
ratio z fpecies quatitatis . Si #o fumatur pio pontone
tunc redit eade queftto que frus fuit.flC" l^zeterea quid
eft qi Dicitur ratio magnitudinis z augmeti.boc enim
Videf idem effe.C" If^ieterea videtur falfujqd Dicitur
pducat rem ad ptectionem bec enim videf magis effe
jipiium virtutis Dantis fpem z foima fim qua eft perfe/
cti02beceftgnatiua.<T QOlXJiTjQ Oicedum^
bec Diffinitio bona eft 2 pBica Data eft enim per .ppiius
actum per quem Debet Differri virtus z peqppiia mam
actus illius 2 per .ppiiu finem. IDoc enim qi oi via au/
gena ponit ,ppnum actum vtrtuttsaugmetatm cum aut
fit Dup^materia tpfiua actus. vna circa qua opaf augme
tum ilia fupponif cum oi coipua in quo eft.alia ex qua
opaf augmetum z illa tangif cum oi eje coipe q? ipa affi
mtlat illi.finis^o eft ouplejc etiam.f.foima in qua termi
naf actu02ille fupponif cum okif in Diffinitione aug/
meto .ppoitionabilt tn.o.o.f.que funt tn longitudine la
titudi ne z fptffitudiue.mot°enim augmetatm terminaf
ad magnitudi ne fic |>po!aonata fini logii latu 2 fptffuj.
;Hliue enim linia eft qui intedif a mouete z ille fuppo/
nif cum oi ut pducat rem ad pfectione. C iDicaf ergo
ad£mq?boc q^oi augena non pofuir genua virtutis
augmetatiuiifed(ppiium actum qui I5 no femp fequaf
virtute tn eft actua pfe z quiefeit virtua ab ipfo cuj^ue/
nitadfineintetum a mouete ficut infra ejcplanabif eu;
querif quare aial no femp augef ficut femper nutritur.
$j ~2td aliud oicedum qi Ii augena no fupponit ide fed
actuj ut Dictum eft. C7 Sd aliud oicedum q> augmenta
tiua no auget nifi id iu quo eft 2 no cibu?.adbuc eui5 q>
aliqd angeaf opoitet manere idem numero fim 1Ba5.cE
bua aut non manet fed accipit fMamiam a ucti.CTSd
aliud Dicedu; qtafiimtlattomnutritiua 2 augmetatiua
eft oiuerfimode fim oiuerfoa terminoa nutritiue 2 aug
metatiue . vnde nutritiua affimilat ut fit potetia fuba tu
qua faluef effe tndiuidui.augmeiuatiua^o affimilat ut
fit potetia quitu ejetedena indiuiduu ad maiore quanti
tatem.C^Hd aliud oicedum (ppo:tio no fumttur ibi
fim eoparatione oimefionia ad Dimefionej in fe fed fim
opationeotumoimefionuniin coparationead figuraj
que oebef coiport ex boc cp eft ft?m talia aiefim qi coi /
pua bumami & a p!3o in libio oe ataltbus longuin 2 re
Sccude partte fume
ctum « alia cozpa aialium no funt adeo lata fim quanti/
ratem fue magnitudinisfed funt magis fpifla . latitudo
enim ed a oertra in finidra z fpidiitudo ab ante ? retro»
longitudo auteoeozfum ad (urium ut in fecundo oe ce
10 z mu do. CETHd aliud oicedum cp virtus ed ultimus
potate in re sio cum ultimu potate nutrittuefitfalua/
re per reftauration? oepdirt oe potetia nutritia ntbil in-'
uenif ultra ultimu i!lud.£u$ ergo maioris Difficultatis
fit ejttedere manus ad id qb faluatu efl opoztet cpbfital
terius virtutis que ed augmetatiua z io nutritiua no po
nitaugmetum pfe nec in latitudine nec in fpilfitudine
fed per aceris q:id qb redituit quitu efl no tn in eo qb
quitu; efl redituit fed in eo qb rt?a z ita foluunt quida.
Sed melius Dici pot qb ut fupza Tpabitu ed queda ptes
funtincotpeatatoinquo^ eaefionefmcipafr edaug/
metum naie z ilia funt ofla z nerui zuenez illas ejeten
dere oifTicillimu ed eo <p funt oure z io etiam ejetefe no
reuemmf.no enim videmus qz bb efficiaf minus lon/
sus qj fuit per aliqua Dimuiuiton e z fic ed etiam in lati
tudine z fpiifttudine fbe radicalis. IDec igif augmenta
tio (pp:ie efl virtutis augmetatiue zeft f> m nam z in bac
etiam evpfle apparet qo Dicit auic.qz inulto plus addif
logitudiui q; latitudini z fpiditudini. CET Sita ratio ed
augmetatiom prtbusquefunter bumido nutrimenta
11 que no funt ut uas fed potius ut facte in uafe ut duen
tes z reductes zPm l?as fepe accidit fgroflstio z attenua/
tio z bec augmenta tio ptinet ad n utrtttua qz ed tm a nu
trimeto maiori uel minori deut et videmus in paruulis
q: calo: eos ed foztis z cozpus rarum -rapter boc oe nu
trimeto eoi: plus tranfitad fupiora mebza-r efficiuntur
fupiora mebza eorum maiora inferioribus fim pzopoz/
tionecozpisfui. Ikodeaftocucozpus rnfpiffaf -zcaloz
cfftctf oebilio: no trldt ad fupiora mebza in nutrimeto
nifi qb ed fubtile z penetratitifi z Ieue z totil reftduu tii
ftt ad mferiora z io tfertora efftciunfmaiora fupiortb0
0m .ppoztione fui cozpis.<ET2ld aliud oicedum qz,ppoz
tio fumif bic tn coparatioe ad figura que oebef cozpori
talis aie ficut Dictum ed z I; dat tngrofiatio z attenuatio
tn ptibus bumidi nurrimetalis no tn uariaf oimefto ra'
dtcalium membzog.(ir 23d aliud Dicendum qz.ppoztio
ab StticzDz ro ab Sjfcz-z vis ed in boc qb Dicit pl5s na/
tura ptilttu; . no enim pdant nifi que per nam oiuerfa
fuKvmunfin copofito per mtxtione-z fi illa funf dare
Debeat necelfe ed adede aliqd qtines ea:boc aut ed foz'
ma que oz na s in aia tis ed aia '. termin0#o oz refpectu
eius qb augei.tn boc entm no auget quocuq3 mb f; alte
raf ad terminu fpei z figure eius qb augef:? io boc uer
bum Dicit pfzus cotra Empedocle qui Dicebat augmen
tum fieri ab igne tm z repzobat eius Dictum eo qp ignis
no alterat ad terminu fpei z figure inaiati cozpis fed in
infiniti! quoufq; fit cobudibde z non relinqmf q; fit tm
ponere augmeti z virtutis aie que oz augmetiua.refpe
ctu magnitudinis oz .ppoztio magnitudinis z oictf
jzpoztio potette ad actum z etsam^poztto figure z ma/
gnitudinis ad fozml z virtute fozme.Dico aut .ppoztio
nem potate ad actu; menfuri fube que ed in bumido
radicali eje quo fiunt mebza radtcalia ad tanta z tantam
ejrtenfione m longu latu z fpifium.dbefura aut illa ed
in Duobus.f.in calido actiuo* bumido paffiuo.calidu;
enim actiuum in femine qb ed acttttu; ut pbabitum ed
fttute ignis demetatis z fttute aie z virtute celi Debilius
ed in aliquo femine z tn aliquo fozttus z fim boc extern
dit mebza radicalia in matoread minorem oimenfione
fimqzmueniunfcozpa inutieruinmebiis radicalibue
minora cozpibus viror z frequetius.bumtdil aut padit/
tium in femine quq; eil magis ejctefibtle z qnq; minus
«boccotingittum eje quantitate tum ex ficcitateipfius
z f m boc fiunt cozpa maiora uel minora luinqj tn ejiiv
fibilia in infiiiitu.bumidti enim illud per ejcteftone; no
Diuidif ultra bocq> podtt in eo manere virffactiua me
bzor radicaliu que funt ut uas in cozpe aiato.-z ideo pa/
tetq^noDiutdifut quitu; qbedoiuifibilein infinttu;
fed ut feme oidributf per mebza qb retinet virtute facti
uam oiu; mebzor c bec ot«f,ppo:tio potette illius que
ed m femine ad actu; tate magititudiius uel tante-llSzo
poztio -j^o figure z magnitudinis ad fozml z fttute; foz/
me ed mefura tate qultitatis in ozgants radtcalibus in
qua pot aia cozroborari virtute z erercere operationes
fuas z bec uocaf a pbo ro magmtudints.ro aut augme/
ti oz ,ppomo eius qb addif ab ejctrinfeco ad fine z datui
magnitudinis.iRadicalia enim mebza ad fine z datum
peruenire no pnt eje quatitate^ppzie fube.Sed opoztet
ep multipltcef per alieni adumptl.c per boc patet foto
ad totum qb querif oe ^poztione.fETSd uUim Dicedtl
cp ed ,ppo:tio pfectio fim effe fpei z fozme z bec ed gna
tiue.ed etil pfectio fim robur ^tutis.tn ozganis^ figura
magnitudinis ozganor z bec ed ^tutis augmetatiue*
CET^ue funtpzincipia motus potette augmetatiue»
lEtndequerituroemo
d tu augmenti z querunf quatuoz. t&uop
pzimum ed que funt pzincipia illius mo
tus. im utru; fit ad oem partem equahter
uel plus ad vnam. f1 utrum fit eiufdem virtutis Dimi/
nuere cuius ed augrnentare.4m quare Hat motus aug/
menti aliquando.
, B pzimum pwce*»fc
£®>otus pzinafunt in eodem gne in quo ponif
motus ipfe.tibotus aut augmeti poiuf in quantitate.g
pzmaeius erunt in quatitate fed pzina funt ptraria inter
que ed motus ergo ^traria erunt in qulrttate qb ed co
ira pf>um in pdicame'tis. CT3tem nullus motus ed iter
talia pziuaquor vnu; manet in reliquo.augmetatio ed
inter talia pzm‘lergo no ed motus.jja,pbaf ep boc q? ois
motus abucit terminum a quo z mouef ab ip(oz fumit
terminu ad que z qiuefcit in tllo.Un fi terminus a quo
effet in termino ad quem opozreret qjabtjceret aliquid
z quiefeeret in eodem ipfo idem motus numero qb ed
impodibile,ia(pbaf per fenfum qz videmus q? cum ali/
quid accipitincremetu no abijctt quatitate qua f>us ba/
buit paruum entm per fbam z quatitate ed in magno.
CT *p>zeterea quida obijcitlttn bunc modu qz in Diuer*
fis motibus fpecie z gne Diuerfa funt mouetia fpecie z
giie.Sed alteratio z augmetatio funt Diuerfi motus fpe
cie -z giie ergo bebunt oiuerfa mouetia fpecie z genere.
Sed qlitatesacttue -rpafftue funt mouetes in alteratio/
ne ergo no erumf>namouetia in augmetatione.cuigif
ito iiuieniaf ibi pztus nifi rtja-z quintas z fuba per ean
dem ronem no moueaf no erittbt mouens nifi quanti
tas.fed boc ed impodibile qz fim boc opozteret 3? qua/
tttas a quatitate edet acnua z pafftua z accideret e> boc
qz in aliqua eifent actiua z pafltua iuuice z mobilia p5t>
ce qz totum talfum ed. £t]ppteridam ronem Dijceruni
quida mirabiles boies qz cum fn motu augmeti non fic
nifi materia z duo termini qultitatis moueri no pnt qd
mi mouet.CT Sed cotra in eode motu numero no ed
eiufde; moueri z mouere z materie in motu augmenti
ed moueri ergo no monebit fim eunde motu;.? ad boc
Dicut qz materia mouet mota no pfe. £t ad boc fequttur
Duplejc incoueniens.quo^ vnum cd qz ubictlq; ell mo
«ens motu; ibi ed mouens tm illud erit magis moues
q; moues motu.CT tQueraf ergo qdfittn motuaugme
ti mouens tm.aut eni; boc erit futta uel fbzma aut quali
tas aut quatitas aut materia.i patet qz no fbauelfozma
nec qualitas per boc qz ipft fupponut qz moues pfe ed
in eodem gtie cu; motu nec ed quatitas per roni pzius
babitl ergo erit materia z materia no mouet nili mota.
Bebomfoe
j ergopifmtl mo«en0 erit mouens motu qb ed impofli/
btle.CET lf>:eterea quid eit motu; tm pilat 31 no ntfi ma
leria.ergo idem erit mouens motum % mouens tm.*"*
incouemes ed cq nibil erit mouens «ti gnatione.fomia
eni fubalfe nec e il acrtua nec paffiua % tiilpii mouet pfSi/
te ntfi qb ed actutum z pafliuti.CT ibieterea querif oe
‘ boc 37 outt pBus in^oecdoc mudo.Dico 37 furfu; ed
pnclptu latitudinis z an dl pnm ,pfundttatt0 z no noio
panmntli vnde motus fcmue in quo dl motus.vn fcnm
motus augmen dl furfum z |mmm0to0 localis dl oer/
irum z p:inm motus feofibiiie edan ♦ Sed m boc enim
videfi cp eadem fit pnm motus localte z augmetof;quo
rucuq; motuu; funt pnna eadem fpecie illi motus (uni
idem fpecie ergo augmentum dl loci mutatio que dl a
furfu; funt ide fpetie^iszetem cu; oejttrtl z finiflru
fintp:tnaa qbus ettpmm motus bmi mobilis vtdef 31
motus qui magis copetftof mto Deberet die a oejttra
in fintllram cfc a furfum in oeoifum.talte dl aiit motus
augmeti eo 37 ille puenit plantis z aialibus 1 no motus
localis qui dt a oejetra in finidrl ergo morus augmen/
ti magis oebeteffe pnmoejernl qj furfum.CT l&eterea
quertf quare Dicaf p:tnm motus augmeti furfum z non
$eoffo3.C”lC>*rierea cu augmetu; fit an z retro Deftros
fum z iintllrotfum * furfum % oeoifu m videt $ bec oia
fint jwfi1 motus augmctt.C[73ujtta boc iterii quertf utnl
«ugmetum fit motus uel mutatio queda; triv? videtur
cg mutatio tm.cum enim altqd accipit tneremetu; que/
libet quantas qua accipit dl alta numero * fpecie a p:e
cedetis cum qudtbet fi>es fit ter rmnatiua motus videf
gp in augmeto accipiant qualitates infinite per oidine;
in infinitis inditibus.cum ergo mobile in initari fit tm
motum efle -x no moueafut pbatum ed6°pbiF*augme
tu; videf rite mutationes mulcu; inftatanee * no mor’.
H7S O ±iXE3 0 ©tcedum gp augmetum motus ed
mumattjjpdeut babitojed^efl fim quiritarem «funt
cius termini impfecm;xpfectufim figura «magmtu/
dine oebitl cotport atato.C" 3d pm igtf otcedu gp qui
litaiifim edquititas ntinl ed cdtrartsl in gne * fpecie
z b»c ed qualitati in fe pfiderate ,put pftderaf in pdm<
metis.£5ed qualitati ,put cofideraf pfectauel imptecta
incoparatiortead vires o:gano|t nibiljpbtbetaliqdee
tdtminmXomm eni; inter que dl motus non toni
vntus ronis in oibus motibus.qnqj enim vnum cotra
rio?z fimul mouet z ed terminus mo^fim eefpecieico/
trarie z imi boc tm p*me qualitates funt cotrarie actiue
5 pailiue.4alidu enim mouet frigtdu zed termm0 mo
lus eius 3? ed cakfactuuqnq; aut ed cotrartu ut termiu0
motus fed no ut cotrario agens % moues id q$ moue|
ficut albu -x nigrum funt ptraria.albu ernmx nigni no
funtpafitua ab inuice c actma,0ncp entm vnum ed in
fpecie nullo mo aettuum % alteru no bet efle fpecie» fed
pnuatienis ficut ed in gne fube in qua vmi ut Dicit pbs
in fine ^mi pbftfufftctt abfentia % pfenda facere muta/
tionem.aliqfi etiam vnum per fuu; efle mile no conw
riaf alteri fed per rdnem qua i?d e% ppouime ad figu/
x ram fim nam t ppaMomm ad vigorem virtutis cuius
cd materiae boc mo pfectu; % impfecni funt ptrarta tn
quautate afati cozpis in quo fofo ed mofaugmenti fim
jpptta augmeti roiie.C’ Sd ali^oicedu g» h mitr1 qua
tum faluef tn maiori fim efle male : fed cp no ed termi-'
iius motus tn no faluaf tn ipfo fim ronem impfecti fim
erat terminus mot^ut patet eje pdtofs.fi enim minus
% maius fim efle quali pnt efle termini motus dfet mo/
tus in matbematicisqd impofltbtle cfl.C’3 d id quod
obijcif dc mouete Dicedu; q& erpfle Dicit M^iin i°oe
aia.gpvisaugmetatiua mouet -x calo: ed cattfa quoru;
neutru ed in gfle quatitatis.moms enim ut Didtngtiif
ad genus uel fpem eje monete fed eje termino tn quo ed
motos % bec ^po tpiti otoerfie mottb0 fpecie % gne Di/
uerfa funt mouenfta fpecie 1 gne plane falfa ed fi gnafr
(mdligalSi fo inrdligaf oe mouete qbeil efficies %
fpes tunc uera ed ficut ed calidu mouens ad calidum:
fed oe nullo q5 ed mouens ut efficiens tm ed uera qd
patet q: calidu mouet ad rtkm x mouet ad qultitate; z
ad qualitatem ^>ut efficif tndr m Diuerfarii virtutu mo/
uetium.cocedimtis aut gp ma nullo mo mouct.Cir^fd
aliud oicedu; gp pBus no tntedit in celo z mudo loqui
grtafr fed intedit inuedigare oejaru z fintdru z furfum
z oeoffum % ante z retro tn coipibns aiatis in qbus illa
funt per figura % virtute oillincta ut videaf fim que mo
dtij Dermi % fintdru fintin celo % idcirco Dicit ei oejctni
vn ed motus tn aialibus qui ed motos .pcefltuus z no
fimdru q: in illa pte ed Detectus virtutis motiue in ata/
lib ’ z ante Dicit efle bnmmotus fenfibilis.fenfus eni ed
fufceptiuus fpirum fenfibiliu fine mi pnte tn materia z
pnnmtalis motus no ed ntfi a natura ubi funt fenfusils
enim tactus fit retro ficut an tn motus eius no ed motus
fenfu^ppue q: no ed fpeciei fine mi fed potius per ma
terie ptactum.x De boc fimo erit infra in tractam De feti
ftbus.nrnb:inm aut motus augmeti inaiato edfurfu;
no fimpfr fed furfum in mto z illius caufa ed q: ultimil
virtutis augmetatiue oeterminaf furfu; : ejr natura eni;
alimeti facile acciptut augmetu; meb:a infertora.fimtTr
ad latu z fpiffum no eptgif ntfi politio ptts cibi cum pte
fube ad qd etiam fuffteit nutritiua ut ^us babitum ed»
Sed fummu poffe ed tn nlongatione mebto? radica/
lium z ad boc ^nctpafr eil virtus augmetatfua*? fi obij
ciaf 31 furfum in plantis ed locus radicum z illuc ed fa
citis oefcefus nutrimetiad augmentum.Oicendum 31
furfum Determiuaf abipoqd ed bnmlougitudmis z
tl m toto co:pe m iit mebus afati co:pis vu furfu ed boc
tn qd ejetendunt meb:a fiin longitudine liue fint polita
furfum liue oeoffu; in coxpe^Mi aliud Dtcedii m no
opouet fi ^mus mofed a oeptra in finidram tn celo gp
fipter boc glialis fit tn alye eo qp ille ed caufa oiurn mo
tuum z no vnius folu.s vudecuqj recipit mot^caufatos
ab illo fim ppoatone pueniente fue nae. C" 2fd aliud
Dtecdtl ep oeo:fu3 nopoteffe finmmot‘,augmeuti eo gp
ad illud no Determtaf ulcfmu potetie augmetatiue .per
boc idem patet fofo ad feques.C"^ td qd ulteri°que
rtf utrum augmetu; fit mot° uel mutatio tm.Dicendum
37 motus.CPSW id aut qb obycif tn cotrariu Dicedum
g>ed quitu; fluens -x quitu; dans in fpecie z ei quatt*
id atit qb augmetaf accipit ptinue quitu fluens in fieri
abimptectoad pfectu; z cu; nullu; accipiat ut dans oe
terminatu in fpecie tn nullo accidit quiefeere z cu; nub
Ium fitindiuiftbile in nullo accidit moueri in uuuc.fed
fi accipef quitum dans in fpecie tunc uteref illo ut ter/
mino in quo non ed motus fed immotum effe z fic fe/
quereturobtectio*
CTUtrum motus augmentatfue fit ad omnes partes
equaltter uel plures ad vnam.
9 tEeundo queritur Citrum
mof ide equafr fit ad oem partem uel plus ad
vnam.St videf gp equafr ad oem partem q? boc ejcpfle
Dicit pBus tn z°oe ai'a,CE3eto tn p‘:’ oe giiatione z co: /
ruptione Dicit gpquelibet pars fim fpem augmetatur^
no qudtbet fim mam.ergo cu; ptes fim fpem fint ubi^s
In coipe mot° augmetatiue erit ad odn pte.CTSed co/
traSuic.Dicit cpbnred furfum fim longitudine mebioa
ergo no ed equafr ad oem pte.|iriD>:ea li eet ad oe; ptl
eqliter tuc no daret augmetu per toti enim viti fit atte/
nuatio^ Dilatatio quarudi partium co:pis,oes aure ci/
cunt3»augmetu;detmpfectione figure-x magntmdi/
nis mebio?. CSOiUtlo fim auctortiates foe nilis
Dicedum gp vis augmeratiua peipue opaf ad ejttefione
mibio^ radicaliu ad j?fecta figuriz migrtUudme ipoa
0ectide partis fume
2 frn qr illa funt in toto corpe ita augmentum eft in toto
porpe.Scd ulumuj eius fim cpipfa virtus Determina!
in furfum qd eit prinmlo»gftudinie meb:o:z.i£ft etiam
auginetum per cibum additum ad quod etiam fufficit
nutrttiua perfefola z illud non eft in corpore animato.
£% boc paret foiutio ad totum*
(JETCUru eiufde fttutis fit oiminue cui0 eft augmetare*
, t£rtio queritur tltruj eiufde
virtutis fit Diminuere cuius eft augmentare.-z
videf qr ficXomrana enimfunt eiufdepotette ficutvi'
tiu5 z virtus tgnoratia sfcfa ergo cum augmetatio-z Di
minutio fintcotrarie erunt etufdej virtutis aie.CETJte
vifuseit vifibtlis z inuifibilis auditus foni-z filent u ut
d: iu i°oe aia*ergo fifr erit boc in pttbus aie uegetabilis
z fic augmetattua vis erit augmetatiois z Di minutiois.
IFI^etereaqmdaobycititfic nolentes oiidere oimi'
nutioneeffe motu nalem. Diminutio aut erit violent0
motus aut nalis aut uoluntarius.pftat aut qr nec vtole'
tus nec uoluntarius ergo nalts . ergo bcbit motores in
natura*cu; aut idem fit fufceptibilis augmeti z Diminue
nonis z onfuj eft qr no nifi aiatuseft fufceptibilisaug'
meti tunc etiam nibil erit fufceptibilis oiminutidis nifi
siatii ,pp rie -z cum ois mor’afati fit a motore qui eft aia
Dumodoeritabaliquavfrtuteaie.^SiQXGOO
3d boc oicedus qr Diminutio mot0 quedam nalts eft iu
sia tostu inaiato fi comuntter oiminutto fumafuelin
aiato tmfi.ppuefumanfed no erit ab ata nifi a virtute
Defictete ficut etia nalts poteria eaufaf a victoria forme
fup:a mammalis aut tmpotetia caufafa Defectu illius.
CT Dicar ergo ad pmqr cotraria funt eiufde potetie paf
fiue fed no etufdem actiue.Dicif enim iu libro metba9
<p cdtrario# funt caufe cotrarie fed no cotrariojz ma con¬
traria fed eadem. CJ 2td aliud z 3moicedu5eft qr virtm
tes appbcliue palfiue potetie funt zio funt ptrariog fed
virtutes aie uegetabilis oee funt acttue z 1 5 no eft fimi
le Detllis*<r2td aliud oiceduj qr Diminutioeft motus
nalis a calore nali pfu mete z non ab aia nifi ficut a vir'
tute oefi ciete.
tQ7 Citrum ftet motus augmenti.
q 'Sarto queritura«reft«
bmotus augmeti.quadoqj videf enij qr no ftet
cotinue enim addif cibus corporeus z quantus.ergofi
cutnutritiuacotinuetngeric fubam fic videf augmen'
tatiua ingerere quatt^.-z ficut eft ptinua oiffolutio-z re'
ftauratto fube ita videf effe cdtinua oifiolutto z reftau'
ratio quatio fic videf augmentatiua no ftare fic nec nu
trttiua.Cu 3tem ois virtus crefcit z tortio: efficif ad mul
fiplicatione materie .pprie ficut patet in calore q in ma'
iori igne eft maior z in minori mtnor.ergo fifr in aiato
videtur qr quanto plus crefcit cp tanto fortior efficif ea
lor nalis tn ipforfed quato plus iugerif oe nutrimento
tato maior eft materia ergo tato maior erit calor . -Calo:
aut eft inftr m augmentatiue virtutis ergo tanto magis
augmetabit, Sed C[QM\Tfo.Q Muecuq*, cotraria
nata funt fieri circa idem necdTe eft vnu quiefeere qfiqj
ut aliud infit.augmetu z Diminutio funt ptraria nata fie
ri circa tde3.ergo ad boc ut qnqj iufit Diminutio augme
lum ftet z ftare oportet.C" 3tem in ptinuo no eft infini
tuj fim additione fed fim oiutfionem tm ut d: in 3°pbi?*
£uj igtf augmetii fit p additione necelfe eft ftare qnqj.
omne inftr m virtutis corporee eje nimia freque
tatione opationis bebetaf z retiiditur.tale inftr m eft ca
lor nalts ergo ali qn retudif z bebetaf ita qr altqn fit im
otetior.cunt igtf mapinie Difficultatis fiteptedere me'
ra radicalia ^ppter Durtcie eopaliqfi bebetaf -z impotes
erit ad boc z fic flabit augmetU5.CEr3tem ois virtus ov
gantea finita eft fim futi poffe ad opus fed tales funt vir
tutes aie peipue uegetabilis ergo necefie eft etiam ff>m
tn quatitate z figura effe finitu.CC* Tbreterea natura no
abudat fupfluts eum ergo corroborata fit virtus aiati in
tato no factet natura maius quia abundaret fuperftuis.
CET S iOXUff3 O Dicedus qi augmetuj ftat trib° ro'
nibus.quar ^ma fumif ep calore nali qui eft in mebrts
radicalib°cut° poffe in eptededo limitatu eft ut fupra eft
Determinatum.^4 eft ep parte materie membro^ radica
iium cui I5 addaf nutrimetU3 tn no eft eptedibilis ultra
Debitaj 1 fpeciei quatitate.3aeft ep teperatioe mobilis adi
motore 15 eft organi ad virtutem aie que eft in ipfo bec
enim in quata quantitate z tali figura virtuti aie eft pro/
portionaium.(T 2fd igif Dica f ap finis nutritiue eft
ialuare indiuiduu3 z bunc fine no fequif nifi ptinue im
triedo ficut ptinua fit oepditto.finis aut augmetatiue ut
p:ebabttu5 eft in Diffinitione eft pfectio fim magnitudi
nem -z figura organo^, -z io cum pfequif 1IIU3 quielcit in
illo qr fupuacuu effet ultra mouere.ois enim vivi0 qute
fcit in finefuoqn pfecte pfequif ip m vn etia; nutritius
fubferuit augmetatiue miniftrado plus oe nutrimento
longitudini qj latitudini uel fpiffitudtni quoadufq? ftet
augmetatiuarep tunc enim incipiut j>us infpiffart -z oila
tari mebra ep maiori fiupu nutrimen ad Dimefioues tl'
Ias.CTHd aliud oicedU3 m virtus crefcit in multiplica'
tione ^prie materie fed 110 aliene fed .pprie.^prta ma'
teria caloris nalis eft fuba radicaliu3 mebro^.fuba aute
bumidtmitrimetalisingerifab eptrinfeco-z ^pterboc
no eft 4?prie ,ppria z io calor remitttf in illo quanto ma'
gis multiplicabif.C' Sed adbuc querif utrum illo tpe
quo augef atal continue augeaf uel 110.2 videtur qj fic.
calor enim nalis femp agit puertendo nutrimetu ergo
femp fit additio ergo in qualibet bora z in quolibet mo
meto-CTP^rea no effet ro quare nuc potius qj alia
bora augeref ergo cotinue auget.CET Sed fi boc conce
daf erit ptra pftm in 8°pbi?otcente qmo fequif fi aliqd
tm augmetu3 eft in aliquo tpe ficufin anno addigif uel
ouas qi in qualibet parte tpis augmetum fitfim partem
.yporttonale illi0 totalis quatitatie.{ETS01lO£3£?
©icedum q? non augef ptinue fed qnqj addif quato z
qiiqj non.^r^fd f>"1 aut oieendu qr calor no femp agit
fed qiiqj oifponit ut poftea fiat facilior additio . <Q7 Hd
aliud Dicendi! qr ro Drie eft qr no eodes mo id cui addi
tur iu qualibet bora eft Difpofitu3 nec etia id qd addif z
fin boc Difcontinuatur additio.
C7 Utrum agens eft corporeum*
f£inde queritur ©e au
d gente z aucto z queruntur duo.£° enint
queritur ep parte augentis utrum fit eo:
porcum uel incorporet^.*0 aut queritur
ep parte aucti utrum augeatur fim qualibet partem uel
fim aliquam tm.
, 1B pzimum fumaiiwr *
nes a^rin ^mo oe gnatione z eorruptide.fi id
qd auget eft incorporeu3 fequeref qr ep no corpore fie'
ret corpus z ep no quato quatum.fi aute corporeum eft
aut boc eft potetia tn! aut actu.fi potetta tm ergo cu ipm
fit materia aucti erit aliqua ma uacua fine forma qd fal
fum efl.Si atit eft corporeuj actu aut recipif in toto ere
icente aut in parte crefcetis.fi in toto necelfe erit duo eo:
pora effe iu eodem loco fi in parte tunc 1:0 fieret augme
tum equatr fm oeni parte5 qd eft ptra pfrm qui Dicit qr
adueiiit cuilibet parti fim fpem*f£3team manet corpo
reum aut no manet.fi manet tunc videf eppffe fequi qr
duo corpa eriit in eode loeo.fi no manet ergo cum non
corpus nd facit corpus coftitutu? ut pars no erit auctum
per illud.^pter iflas rones z files Dtperut quidas qr oe
fuba augetis nd nifitiu id qd augef fed tm per ipm re'
me bomine
focillaf calo: naturalis qui cofortatus dilatat fubft Jtiam
i» qua elt.CTSed contra boc eit oictuj auguftini qui
erpfie oicit cp nutrimetum tranlit in fubitatiam nutriti.
CTKbretereafm foc no efiet generatioq: giiatio no elt
niti Defupfluo nutrimenti quarta Digeltioneoigeftiqd
Virtutem griattuam in uafis feminarijs accepit. (ET llbre
terea boc elt ejcpfle contra pfjurn in £mo oe gnatioue ?
corruptione in cap° oe augmeto ubt fi c oicit. cp adttenie
te aliquo opo:tet augeri.reccdente aut Diminui. CTllitte
terea in Deutero.S0? dfeattbei f okif.iflon in folopa
ne vinitbomo fed in omni uerbo qd jjcedit oe ore bei.
er boc enim qd Dicit no in folo pane innuit cp corpus vi
uit er pane.boc etiam patet er glofa fup eundem locum
©euteronom.que Dicit fic.fignificat geminam materie
nature fubam.lDomo enim er aia conflata corpore qd
er terra ett z terreno altf cibo.anima #o viuit De uerbo
oei.fT llbreterea id qd augef per calorem tm nulload/
ditoaugef per rarefactionem.fi igif augef ficcorpus bu
manum tuc oporteret qpeorpus tlto efiet rarine? fubti/
liue quito ett femus cuius cotrarium videmus ad ocu/
lum.CS O&UOO Dicimus cp augmetuj fit er ad
ueniente aliquo augete qd tranfmutaf in fubftatiam au
cti.0ed fient babitum elt fupra virtus augmetattua ett
in aucto z non in augete.augmetatiue autej virtutis elt
ertendere fubitatiam radtcalium membroruj z in ipfis
trlfmutare ad fe cibus aduenietem.CT 3tem notadum
<p cibus adueniens fini totam fubitatiam fuam trafmu
lar in id quod augef.? propter boc oportet ipfam corru
pi fimfojmam quam £»us babuit.vnde pbilofopbus ot
eit.^ngrediens generaf fpecies fed corrutupif bec pati
cns.lfcrobatum autem elt fupra in queltione ce mate/
ria cp corrupta forma fubltatiali in aliqua materia nulli!
©e accidetibus cofequenttbus manet idem numero.ne
q3 quiritas neqj qualitas.aliter enim oporteret materia
quadoqs efie aauinfinitam.non enim finif per formas
acctdetales fed per fubltarialem tm.? Dico infinitam j>/
«t infinitum eit Determinatum in efie?fifiniref per for/
mas accidetales oporteret tot fpecies el in aliquo quot
funt accidentia? multa alia incouenientia fequerentur
que fupra potita funt.vnde relinatur materiam folam ef
fe iubiectam trafmutationi fubitatiali z ipfam folam ma
nere eadem numero in utroq? terminorum trlfmutatk
onis oiuerfa tame per efle.CPBicimue igif ad primum
cp augens fimqt ett auges ett poteria pars aucti que ett
«aro uel os uel utrifqj? non tiu potetia pars fed potetia
quanta neutrum tame actu.fT^t ad boc quod obpcifi
cp cum ipfum fit materia aucti videf aliqua materia efie
nacua a forma fubitatiali ?qulritate.©icendum q> boc
non fequif nili pofiet probari q> inter non carnem qua/
tam que potetia eit caro quata ? carnem quatam eet ali/
ud medium.fed cum illa fint cotradtctoria quantum ad
terminos patet cp inter ea nullum eit medium.? fic pa/
tet cp inter amifiionem forme fubltatialis ? qualitatis c&
bi ? acceptionem forme fubftatialis ? quantitatis cibati
nullum eit medius.? fic patet $ materia nunqjelt fine
forma fubitatiali ? qualitate cibi uel cibati.CJ £t fi obij
tif cp fim boc augmetuin non erit motus q: eit oe no it*
iectoad fubm boc eit oe non quito ad quatum.©ken'
dum motus cibi non eit augmetum fed tranimutatio
fubitatialis.nec tamen eit generatio q: non eit in ipem
quenoneitfedpotiusinfpeciemaugmctati que pejei'
ftit.augmetum aut elt in augmetato qd oe minori quatt
litate mouef ad maiorem.C' 2fd illud autem qd obyca
tur op non quitum non elt quitum coititutiue.oicendiS
boc elt falfum.non quitum actu potetia tamen quan
tum coltituriue facit quitum ? talis eit materia ctbi.vn/
de I; non ferat quantitatem actualem cum tamen addif
fubftarialiter ad cibatum efficit quantitas maior in ciba
to.quatitas enim elt menfura fubfiltiefim partes mate
rie.? ideo necefi*e eit ipfam ejetedi multiplicatis parrib4
materie ? oecrefcere oepditts partibus materie.? boc of
co materie partibus eodem modo fe babetibus in fitu.f.
qiper rarefactionem vita non oifietabaltanecper i\v
fpifiationem ptrabaf.fET^fdaliud oicedum cp non ma
net corpus nifi potetia z efftcif actu quando accipit co: /
poreitatem eius qd augetur. Jdetn autem qd eit potetia
coipus non autem actu bene pot efie pars conititutiua
corporis materialis.fETad ea que obijciunf cotra l?oc
qmtbiltranfeatDefubitantia cibi ad cibatum concedi/
mus De plano.
QXltrum auctum augetur fim quamlibet partem.
„ Ccundo queritur Deaug
meto utru augeaf fim quamlibet partem uel fi;
aliquam tm.? Dicit pbilofopbus ejrpfie cp quelibet pars
fim fpeciem augef ? non quelibet fim materiam.? Dictui
elt fup:a quid appellef pars fim fpeciem ? qutd pars fis
materiam.Uidef autem falfus qd oicit pbilofopbus eje
Dicto Huiccfup:ainducto.f.qt augmetattua plus auget
longitudini latitudini uel fpifittudini oe cibo . Cum
igif fpecies membrorum fit fim latum ? fpiifum ficut fim
longum videtur fieri non p:opo:tionabiliter augmen/
tum fim quamlibet partem fim fpeciem.fU l|b:eterea 3
dam obijciunt fic.fi additio fit cuilibet panicule oportet
cpaltqd cuilibet partkule addaf.coitatautesqr boc erit
Diuifibile quia aliter non pofiet efie oiitributum ad qua
libet particulam.acciptatur ergo particula carnisan fit
additio lignata minima quantum ad actum oiuideittis
? non quantum ad actum Diuifibilts.calorenim oiutdit
carnem nutriendam ?ciutdit nutrimentum addendo
cuilibet parti carnis partem nutrimenti.? accipiatur mi
ntmam lignatam in carne ? in nutrimeto miuima.aut»
igitur nibil fit minus minimo tanta erit pars nutrimen/
ti additi quanta elt caro cui fit additio.? ii tantum tanto
additur efficitur Duplum . ergo videtur op omne quod
augetur crefcat in ouplum.(C" Si forte Dicatur cp calo:
in minora oiufdtt nutrimentum qs nutritum. boc cofiat
efie falfum quia utruqs oiutdit in minora qj potefi oiuk
dere.^CTl^reterea cocedatur boc ? ponamus in Decima
parte efie minorem partem nutrimenti qj partem nutri
ti cui additur tunc fequetur 31 quodlibet nutritu in qua
libet nutritione efficietur in oecima parte maius oq fue
rit prius ? boc elt plane falfum.CTSi torte Dicatur cp in
nutrito fit Deperditio r id quod additur refiaurat illud
Deperditum ? ideo non eit necefie crefcere in Duplum.
CT Com ei quod Deperditur nulla fit additio fed ei qd
manet, cum ergo addatur cutcumqj partteuiemanen/
lis fequitur idem quod prius.GT Ifcopter boc oicut qu»
dam pp fine oubio nutrimentum additur cuilibet parti/
cule ? tanta eit in qultitate pars nutrimenti qulta pars
nutriti.fed nutrimentum eit liquor fubttlis parum ba'
bensoemateria.caro autem eit fubitantia grofia.vnde
quando nutrimemm accipit fubitanttain carnis contra
bitur in minus ficut omne fubtilequldo efficitur grof
fum fit in minori loco ? in minori quantitate . ST Sed
contra, ponamus cp invigiuti partibus efficiatur ntk
nus tuc addatur vigefima ergo id quod nutritur in qua
libet nutritione crefcttfim adieettonem vigefnne quod
ad oculum e It fa I fu m.^fTS O £3 O Dicendum pp
Duplejcelt augmentum fcilicet generale quod eitfim
quamcuqj quantitatem.? oe boc loquitur pbilofopbus
in primo oe generatione? co:ruptione.?elt augmen/
tum fpecialequodperducit corpus animatum ad per/
fectam quantitatem ? figuram.? boc fpectaliter elt in e%
tenfione radicalium membrorum per additionem cibi.
Cu iDicendum ergo gp Suicenna tntdligtc De bac fe/
eunda augmentatione. fecundum utramqj autem m
gmeutatiDuem fit additio cuilibet panicule proportio/
Stecude partfs fume
liate ita fctlicet gp malari membro plus ? minori minus.
Clj&d aliud Dicendum q> calo: Diuidit in minima ? nu
tritum ? nutriens.fubinducit enim vndiq; cibum in cor
pus nutritum % nibil probibet quin paro cibi tante fit Di
mefionio quantum efl pare corporis nutriti anteq; ad'
datur ei.Sed q: ut fupra babitu eft in quefiione oe nu/
tritiua cibus non addif cibato ita cp maneat in fo:ma p
p:ia fubffdtiali nec qj acgrat formam nouam fubftantia
lem que fius nonfutt.Sed accipiedo formam que actu
efl in nutrito.ideo etiam non addif manens in quanti'
rate quam babet nec accipiedo aliquam quantitate; no/
uam fed accipiendo quatitatem eius quod nutrititur z
ideo non eft necefle augmetari in Duplum uel in tripli!
tiel etiam in altquo.Si enim oabif gp ipfu; accipiet for'
ma; notia fubftatialem . illa noua De necefmate alia erit
per minima a forma que eft in nutrito z ita oporteret g?
eflent tbi oue carnes per ouas formas carnis z duo ofla
per Duasformasoflis.CrSi^o Darefcp accipit qdem
eandem formam carnis numero que eft m nutrito fed
nouam quatitatem tunc fequeref oe neceflitate gp in eo
dem numero per fubftatiam eflent oue qitatitates? fic
quelibet pars carnis cui fit additio babebit ouas quan'
tttates z fic quelibet pars offis ouas quantitates nume'
ro.GTSoi forte oicaf q> quatttas noua generata in parte
addita vnifquatitati 'antique que fuit in nutrito prius.
CT4otra quantitas illa noua aut eft ante vnionem illa
aut non.Si non tunc non vnii qr nibil vnif quod non
eft.Si #o elt tuc ei qd nutrir non aduenit materia cibi
fola fed materia quanta cibi.materia autem cibi quanta
non elt nili fit in aliqua forma fubftatiali.ergo aduenit
materia cibi in forma fubftatiali ejc qualitate quod itaq5
eftimpofllbile.vnde nibil remanet oicedum nili boc fo
iutn cp materia cibi aduenies accipit eadem formam IB
Itatialem numero que elt in nutrito z eadem quatitate;
z qualitatem z idem ubi.fTSi #o querif qliter fittilc
augmetum.oicedum gp per calorem naturalem ejctede'
tem membra radicalia in omnem oimefionem z plus in
longum.? ideo cum ejctefio tortior elt qj multitudo par'
iium additarum poitit infpiffare elt corpus nutritu; fub
lile ? rarum ficut funt corpora puerorum.quado autem
utruqjproportionatum eftutriqjeftcorpuffmedio mo/
do fe babes ficut funt corpora iuuenum.quando #o Itat
extenfio z nihilominus ingerunf partes materia les per
cibum tunc necefle elt corpora fieri fpifla z groffa z foli
da ,ppter bumidiconfumptionem ficut funt corpa fenu.
GTUtrum fnflfm augmetatiue fitbumidum ?ficcum.
a £inde queritur iDe iflrume'
to virtutisaugmentatiue.g-tvidef gjipfum fit
bumidum z ficcum.augmeti enim elt oeducere ad ma'
gnitudinem z figuram, fed fim pbilofopbu; bumidi elt
fufcipe figuram z ficci retinere.ergo videf proprium in'
ftrumetum virtutis augmetatiue efle bumidum z ficcu.
C'Si£0£iQin£tfl$boceftcp omne inrtrumetu;
elt actiuum z reducif ad caufam emcietem.bec aute paf
flua funt ergo non poffunt efle inftrumetum.Cnkrete'
rea 2luicap:obat q> maior calor elt inflrumetum augme
tatiue q; nutritiae . ficut maioris virtutis elt extendere
membra radicalia que Dura funt z conuertere cibum in
fubltdtiam z quatitatem aucti q; conuertere cibi fubfta/
tiam in fubftatiam nutriti trn.fjmum facit vis augmen'
tatiua per futim inftrumetum.?fcdm vis nutritiua per
futi etiam inftrnmetum.ergo maioris virtutis calor erit
inflrumetum augmentatiue qj nutritiue quod concedi/
mus Dicent^ tamen q? calor eius agit in triplici virtute,
f.ignis celi z anime ficut Dictum eft fupra, ?buic calori
obedit frigiditas eoagulans.? illis ambobus obediunt
bumidum z lucum recipiendo z tenendo figuram*
C t&ueritur quid fit potentia generatiua.
^nfequftertaiisMus
< efl ad queredum De generatiua.? querun
tur qui nque.tQuorum primu; efl quid fit
generatiua.*'11 quid fit actus eius.;"1 quid
generaf z ejcquo.4m quid fit inflrumetum eius.smqua
re generatiua oicaf finis a quo efl Denominatio iter w
res anime uegetabilis.
a 1© pzinilim pO»atur Diffinitio
Sutcene in 6° oe naturalibus que efl bec.gene
rattua efl vis uegetabilis anime accipies oe corpore in
quo efl partem ilii fimilem in potetia z opatur in ea per
attractionem aliorum corporu que tlliafltmilat genera'
ri z comifcert z puertit eam in fimilitudinem illius in ef
fectu.$CX boc fic obijcif cum Dicitur acci/
piens oe corpe in quo efl partem.ttbrepofitio oe aut no
tabit materiam aut aliquam aliam caufam . z conflat cp
non aliam caufam.ergo oportet cp id quod accipitur Iit
pars materialis corpis illius in quo efl generatiua.nul'
ia autem pars materialis efl nifi caro os neruus z buiuf
modi.? fic oporteret cp pars oe qua fit generatio effet ali
qua barum partium qd falfum efl. Omnes enim pbilo
fopbi Dicut cp griatio fit ex fupfluo nmrimenti.CriR»^'
terea cum Dicif illi fimilem tn potetia intelligitur oe po/
tenrta cibi ad corpus ctbatum.bec autem potetia erit in
organo aliquo mutef in partem corporis fine quo orga'
no non pollet mutari ?fim boc videf cp ex femine non
fieret generatio nifi effet femetn aliquo organo ? fic no
fieret mantis ex ipfo nifi eflet in manu ? pes in pede qd
falfum eft.CETlfrreterea per bac Diffinitionem non vide
tur feparari nutritiua a gencratiua.illa enim accipit par
tem corporis in quo efl fimilis illi in quo efl potetia ?c.
trafmutat enim cibum De potetia fubflantiain actu fub'
ftatiam ? fic vtdenf efle idem.CTSiOlia03iO oice
dum qr ifla Diffinitio bona efl ? oaf per coparationem
virtutis ad fuum genus ad ,pprtam materiam ?(pp:ium
finem z actu; virtutis eius.ergo fupponif per boc cp Di
cit vis uegetabilis anime.actus enim eius fuppoiuf du
plex.f.pro accipe? pro operari.Jn generate enim acci'
pit f>mo per attractione; ad uafa feminaria que attrabut
femen a toto corpore:? ab ipfisuafis oefcedit in ipfum
vis generattua.tlis autem opans efl in femine ? no iri
organo aliquo ? illius efl opatio eius qb nafaf.illbate'
ria ^o Duplex etiam fupponif. f.^ncipalis que .pfunda
tur in membris radicalibus ? boc efl bumidu; qd efl in
fubflatia feminis ? fupponif per boc qd oicif parte; coj
poris fimilem illi in potetia.Secudaria fto fupponitur
cum Dictf per attractionem alioru; corpog que illi fimu
lat.illa eni; efl materia fanguinis meflrui ? feminis mu
lieris que attrabif a femine ? comifcef illi ut fufficiat ad
corpis quatitatem.&lia ^o pars fanguinis meflrui Deri
uaf ad mamillas ad nutrimetumqd pparari Debet gria
to.Sititer Duplex finis efl.per boc enim qd Dictf gene/
rari tagif figuratio formalis fim lineamenta mebrorum,
ll^er boc enim qd Dicif tn fifitudinem illius in effectu tl
gif finis ultimus qui efl finis intentionis,? efl inductio
forme fpecifice in eo qd generaf. CTCucedum ergo ad
fimum q? oenofat materia fed femen efl potetia pars z
no actu pars eius in quo efl giiatiua.? etiam efl potetia
illi fimilis z non actu.C' 3d aliud Dicedu; cp cum Dicif
potetia illi fimilem intelligif potetia que efl ad formam
fpecifica; fim fe ? no ad boc q? fiat actu pars aiati corpis.
per bas enim ouas potetias oiflat materia giiatiua ? nu
tritiua.djad ultim Dicedum gp nec vnius giiationis po
tetia efl tn materia giiatiua z materia nutritiua nec etia;
vnius ronis actus ? oe potentia tam babitum efl.actus
eni; nutritiue efl actus partis in quo fit trafniutatio.fed
actus generatme efl actus forme fpecificefim fe.
Bebomiite 104
> CET&uttttur qjufe eft actus generatiue.
6 £cundo queritur j&uisfit
act0gnattonis.fi£t videtur $ actus gnationis eft
fn generante licut omnis actus eft in agente ♦ 3» gene'
rante autem non videmus alium actum nili oefeindere
femen.ergo videf gp oefeindere femen fit actus genera
tionis.fed fi hoc concedat tunc videt actum generatiuu
non efle tn omnibus generatibus.Siait enim oicif iti
Iib:o oe animalibus z probat multiplici ratione.in femi
na non eft oecifio feminis que perfectiue opetur aliqd
ad conceptumXum ergo in ipfa fit generatiua non erit
.pprius actus eius oefeindere femen.(T Ibreterea \?ec
patet eje oiflfinitionibus mafculiz femine que colligun'
tur er libro animalium z er principio libri uegetabiliu;
hec.f.qt mafculus eft qui generat in alio fue fpeciei er fe
mine proprto.femina #0 que generat in fe er femine al
teriusfuefpeciei.lker hoc enim patet qp femina gene?
rans non oefeindit femen proprium ad i?oc ut effectiue
opetur conceptum.Cnfrreterea eunt actus fint ^mi po
tentus fm rationem videtur cp generatiua in mafculo
z femina fit equiuoce ficut patet er oiffinitioibus fupra
politis*-! cum generatiua fit a qua oenominat uegetabi
lis anima videtur anima uegetabtlis equiuoceoici in
mafculo «z femina.GTlkreterea oecifiojemints non vi'
detur e ile in plantis ergo non videf effe ille actus gene
ralis generatiue.CJlDacterea queritur quid fit oelcin'
dere femen*fi enim hoc tm ell feparare quanda partem
nutrimenti tunc non tm generatiua oefeindit femefed
etiam augmetatiua que feparat quandam partem nutri
menti in augmetum.^ETSi autem oicatur cp oefctnde/
re femen ell per aliquod organum attrahere fuperfluita
tem quarte oigeltionis z maturare ipfam ita gp recipiat
virtutem tbrmatiuam feminis in fimile fpeciei generan
tis.tunc non videbif actus generatiue elie in plantis in
quibus non ell attractio partis nutrimeti ad organum
vnum cp influat ei virtutem formatiuam*qr videmus gp
planta inllipitecinramis ^ in radice profert furculos
virgas folia flores -z fructus. tET lfcreterea videf cp ge'
neratiua in plantis fit multiplejc propter actus multipli''
ce s qui funt jpducere prenominata.CT -jbreterea C113 in
omni natura aliud fit agens z aliud patiesraliud materia
z aliud forma z femina fe habet ad mafculus ut materia
ad formam z ut patiens ad ages videbitur gp in omnib'1
animatis aliud oebet efle femina z aliud mafculus z fic
in plantis Deberet efle oiflinctio fejcus fim actum virtu'
tis generariue.CJlIbreterea generatiua virtus ell ani'
me uegetabilis ergo oiflinctio eius fim fuum actum oe
bet couenire omni nature uegetabilium z fic iterum fe'
quitur cp piante Debent efle oiftincte per mafculum-zfe
minam*<E Si forte oiceref 3) in piatis eft fejcus ficut oi
jcft 2fbrutallus.Sunt contra hec multe rationes que po
nuntur a philofopho in libro oe uegetabilibus z piatis*
quarum vna effcqr mafculus quado generat in alioge
nerat.i femina quado generat ab alio generat z fut atn
bo feparata ad inuicem z poftea comm tfcetur z illud no
inuenir in plantisvaiia eft gp non indiget piante effecti
uo nifi fole in hora pullulationis.cum igif effectiuus fit
mafculus non indiget mafculo.-z hoc oicit philofophus
per talia uerba.*p> lama indiget temporibus anni z fole
z temperantia z uere plus omni re.hijs ergo indiget in
hora pullulationisarborum.eftcpfmctpium cibi planta
ruma terra z Ancipium generationis fructuum a fole*
qr 2Inajcagoras oijcit cp earum frigus e ft ab aere z ideo
Dijcit Eetineon cp terra ell mater plantarum z fol pater*
dTHbreterea nos videmus inanimata generari no per
oecifionem aliquam.fed quedam pro commixtione de
mentorum z mineralia metalla.fa lapides.quedain#o
per trafmutationem alterius materie, ut cum ignis tna/
jeriam aeris trafmutat in feXum igif animata perfecti'
ora fint qj inanimata videtur cp oeberent habere perfe'
ctiorem modum generationtsXum igif perfectius fit
fuper aliam materiam generare fuam fpeciem qj fuper
abfeiflam a feipfo videf gp animata non oeberent afeitt
dere femen fed generare fup aliam materiam.C" *£>re'
terea videtur cp oecifio feminis nullo modo fit actus ge
neratiue.cum enim generatiua fit ad falute fpeciei actus
enim videf efle qui inducit formam fpecificam.oecifio
aiit no preparat nifi^pria materiam.ergo non erit actus
proprius generatiue.Cu Interea ex hoc etiam videtur
generatiua non fit in generate.oportet enij cp virtus
coiuncta fit actui fuo in eodem.&ctus autem generatio
rtis eft in femine ut in fubiecto . ergo virtus generatiua
erit in ipfo etiam ut in fbiecto.cuj igif femen per fublli
tiam fit feparatu5 a generate virtus generatiua fubiecto
cratione oillarevidebif ab ipfo generante. GTSlO'
3LQ2T3 10 Sicut oicit 2luicA in ultimo libri fexti oe na
turalibus ab anima que eft in toto corpore virtus gene
ratiua emanat in organum generationis que virtus in'
ffuitfeininivirtutemgenerationisque generat mebra
f iti vnatnquaqj virtutem congruam actioni illius ita gp
vnumqubdcg membrum fit aptum ad recipiedum vir'
tutem propriam que apparet in eo.*z fim hoc Dicimus cp
virtus generatiua pma que eft pars uegetabilis anime
eft in generante z in animalibus quidem ficut habet iti
Determinato organo generattonis.in piatis autem in g
bus fim omnem partem eft vis impreguas z impregna
ta non habet Determinatum litum fed eft in toto corpo'
re piante z huius cattfa ut infra.Sft tn femine ell vis ge
neratiua caufata ab illa que nec anima eft nec pars ani'
melj actione anime operetur.^T^fd primum ergooi'
cendum cp oefeindere femen a fupfluo quarte oigellio
nis actus eft generatiue prime que pars anime ert.-z i?
tam in animalibus qj in plantis* Sed generatiue kcun
de que eft in femine non eft actus ille qa aliter femen a
femine oefcinderef.CSJd aliud oiceduj # femen eft.
ouplex.f.materiale z effectiuum qd tamen effectiuum
pars eft materie fim fubfectu primum in quo faluatur z.
primum.f.inateriale oefcinditur a femina perattractun»
fanguinismenrtruiueralicuius humoris qui ell loco
eius.Secudum autem fcilicet effectiuum oefcinditur a
viroin omnibus animalibus oe quibus eft mafculus z
femina.Sicut autem oicit philofophus in xm0 metbacc.
mafculinum-z femininum accidut omnibus animalib0
fed tn libro oe animalibus excipit quoddam genus pi'
fcis in quo no eft vnqj vifus mafculus -z hoc necefle eft
contingere propter fimilitudinem partium illius pifeis*
quando enim corpus animatum omnino ell fimile tn
partibus uel minimam habet oiuerfitatem tunc fupflu'
um cibi ab ultima oigellioneaccipit virtutem ad profe'
rendum tale corpus z non eft necefle ut a virtute orga'
ni fpecialis recipiataliquem influxum ultra \?ec.z ideo
cum organa generationis tnfluetia virtutem fpecialem
fupflue quarte oigeftionis faciat oiftinctionem maris z.
femine no erit in tali animali oillinctio fexus.z ideo oi
cut quidam philofophiexp^rimetatores cp hoc genus
pifeis eft anguilla in qua nunqj apparuit mafculus uel
femina.iEr^ld aliud Dicendum q? femina non folu ge'
nerat in fe ex femine alio quod eft effectiuujffedtamen
ex femine proprio quod eft materiale. C*
cendum cp ficut corpus organicum oiffmitur in compa/
ratioe ad animant -z anima Diffinitur in comparatione
ad corpus organicum ita oiffmitur pafliuu; ad efficiens
-z efficiens adpafltuum.^fimiliter femininum adma'-
fculinum z mafculinum ad femininum.Suut enim ad
idem operantia vnum effectum :z alterum materiali'
ter . £1 cum illud ad quod operamur fif linis oiffinien'
tur ambo per idem.*! quia illud vilius rationt'3 eftoer
Secede partis fume
quod Diffinidtur non omnino funt equiuoca virtus ge
iterantia in mafculo * virtus generatiua in femina ? per
confequcns nec etiam uegetatiua erit equiuoca in iliis.
IT Ad aliud cicendum gp oecifio feminis eft in piam
tts.oecifo eni; femine in genere generata eft feparatio
quedam nutrimen a cibo quod eft natum fuftinere in'
diuiduu; in quo feparato per generationem faluaf fpe
cies. talis autem feparatio fit in plata.q: id vnde fit gene
ratio feparaf ab eo quod eft cibus maximus ad fuften'
tationem cozporia plate.Sed uerum eft gp planta non
erit femen extra fe.uel oicaf melius gp in planta eft ou'
plejc generatio.quarum vna eft per quam ad ipfam pia'
tam generatem reddit iuuetus eius % in ifta generatio'
ne generatum femp eft pars generatis ? ideo ifta fit oe
nutrimeto ipfo ipftus plate.flj Alia eft generatio plaii'
te fimilis in fpecie per quam non faluaf nifi fpecies pll
te ? non indtuiduum?boc fit per femen oecifum a nu'
trimeto z extra plantam pzoiectum ficut patet in nucleis
«iructibus.CT^d aliud otcedumqj cecidere feme eft
feparare ipfum a nutrimeto z influere ei virtutem gene
ratiuam materialem uel effecturam qui influxus fit a ge
nerariuaqueuel eft in toto co:pore generatis uel inoj'
gano fpecia Ii. CCAd aliud Dicendum qrin plantis fine
cubio multiple^ eft generatio boc eft multorum z boc
cotingtt ,ppter qualitatem z fimilitudinem cojporis pia
te in partibus.? boc enim accidit cp nutrimetum qd eft
aptum nutrire partem vnam eft etiam aptus nutrire par
tem alteram.? ex boc iterum cotingit cp nulla oifferetia
eft inter bumidum radicale ? bumidum nutrimerale in
ipfis.fSt ex boc cotingit ulterius q? ex bumido numme
tali poteft efte generatiua partium in piatis cuius fignu
eft cp ptes eius abfeifle recrefcut qd non fit in antmaltb0
babentibus multam Diuerfitateni in ozganie.gftcimua
igif cp ex nutrimento in quo oominaf bumidum aquo
fum qd eft facile Delectabile pzoducunf folia.gsx nutri'
mento #o in quo oominaf fubtile terrenum bene com
inifetbile pzoducunf virge ? furcuti.ex illo aute; in quo
oominaf iubtile aereum cum aqueooigeftibili facile ?
maturabili generanf fructus ? ftc oe alijs.C^fd aliud
oicedum cp in piatis non eft oiftinctio mafculi? femine
per fexum fed per pzopzietates queppzietates funt foz/
mam fpeciei? figuras impamere ?becimp:elfa recipe
re.? ideo ambe ifte pzopzietates adunanf in planta vna
Ut Dicit pbilofopbus in jamo oe uegetabilibus? plantis
caliditm?ficciefttmpzimere ? quali figillare fozmam
cfiguram.calidum enim eft penetratiuus ? ficcum ter
minatiuu.? cum bec fint ubiqs in planta pzopaetas ma
fculiubiq? erit in planta.ijbzopzietas autem temtne fu'
perfrigidum ? bumidum? bumidum eft figure?fpe'
ciei receptiuum.frigidum uero per coagulationem j?u'
midi aquoft eorundem eft retentiuum.? ifte pzopaeta'
tes fimiliter ubiqs funt in planta. £t ideo Dicit pbilofo'
pbus cp planta ubiq; eft impzegnas ?imp:egnata . 0$
autem non Diftinguif fexus in piatis boc eft ,ppter equa
litatem cozporis piate in partibus.^x boc enim contin
git cp nutrimetum aflimilatus parti vni eft etiam aflimi'
fatum alteri.? aftimilatum parti, eft etiam aftimilatu to¬
ti.? quod eft potetia pars eft potetia totum.? cum nutri'
mentum in piata ubiqj fit potetia pars ubiqs erit poten'
tia totum ? fic ubiqs generatio.m autem idem fit in pia'
ta bumidum nutrimeti ? bumidum generationis patet
er experimetuimquia partes abfcifte recrefcut qd non
eret fi eftet bumidum Diuerfum.? ideo cum ad bumi'
dum nutrimeti non exigafoiftmctto fexus fed tm calo:
agens cum virtute anime ? virtute celefti etiam ad gria
tione piante non exigif nifi calo: ages cum virtute aie ?
celi.?boc eft quod oixitiocineon oium uegetabili'
um terra eft mater ?fol pater.CETAd aliud oicedum cp
oiftinctio maris ? femine ouplex eft.f.per pzopaetatem
? fexum.per fexum eft in aialibus.per pzopzietatem au
tem in piatis.? boc eft ideo gj anima fenfibilis oiuerfas
babet virtutes ?opationes pcipueubipfectaeft ?ideo
exigit magnam Diuerfitatem partium in co: pe quo utu'
tur ut ozgano in illis virtutibus? opationibus.? cus ta'
lia fint Difficilioris generationis fim naturam contingit
ex boc <p nutrimetum aifimilaf parti vni non eft afiimi'
latum parti alteri.? quod eft aflimilatu; parti non eft af'
fimilatumtoti.CC*Cllteriii0qd eft potetia pars non eft
potetia totum.? q: fpecies non faluaf nifi tn eo quod eft
potetia totum opoztet talia babere fpecialeo:ganum in
quo fit virtus aie que trabat partem cibi a toto cozpore
? faciat ipfum potetia totum uel materialiter uel effecti'
ue ut fup:a Diximus.? oiftinctio borum o:ganorum fa'
cit Diftmctionem fexus in aialibus.? boc patet ex boc q:
ft funt aialia fimilia in partibus quorum facilis eft gene
ratio ? p:edpue que non funt completa in numero fen'
fuum.multa eorum generanf ex putrefactione? virtu'
te ftellarurn ut Dicit Ai£:tn Ub:o oe aialtbns.CT^d ali
ud oicedum cp perfectiorem babet generationem ani'
mata qj inatata tam ex parte agetis qj ex parte materie*
ex parte agentis q: in illis agit qualitas actiua ficut cali'
dum ? frigidu; tm.in iftis autem non fufficitboc fed ctl
calore opoztet addere virtutem anime ? virtutes celi.ex
parte materie #o quia illa generado pzeparat materia;»
3n tftts autem opoztet efte materiam ante pzeparatam*
<p#o illa non generat Defuafubftatia buius caufa eft:
q: bomogenea funt ? in bomogeneis nibil eft qd fit in
potetia ad fozmam fed totum eft in actu.in aiatls autem
funt quedam partes potetia ? quedam actu.nutrimetu;
enim aftimilatum eft pars potetia ? non actu ? cum ge'
neratio fiat ex potetia ente ? no actu in bqs que funt ani
mata oebet fieri generatio ex talib0 partibus.in illis aii'
tem que non funt aiata non poteft fieri.qz omnes partes
eorum funt actu ? er ente actu non fit generatio ? ideo
opoztet cp generet fpeciemfuam fup naturam alienam
qb eft extra ipfam.C' ad aliud oicedum eftfitn fupzadi
cta cp pzima virtus generatiua que pars anime eft in oz
gatio eft ? in generate.? bine eft actus ille £mus qui eft
oecifio femmts.Sed ab bac virtute infiuxa eft alia vir'
tus iu femen cuius eft eouertere fubftatiatn feminis Itt
fimilitudinem fpeciei pzimi generatis? ifte eft actus fe'
eundus ? virtus bec non eft in generante fed in femine
per boc patet folutio ad ultimum.
GT Oueritur quid generatur.
, £rtio queritur CLuid gene'
raf ? ex quo.£t bic occurrit illa oifputatio Utg
anima Iit ex traduce quemadmodum Dixit Apollinaris
uidam bereticus.£t utrum anima fit in femine ficut vi
etur Dicere quidam pbilofopbus.^t utrum anima fit
per creationem? infufionem ut per actum nature qui
eft generatio ? fi boc vniuerfaliter queredum eft oe om
ni anima utru; oe anima bumana.? fi fpecialiter oe ani
mabuniana que infundendo creatur tunc aftignanda
erit bui° ratio.dT Dicit igif Apollinaris ut refert 0ze'
gorius nixenus libzo oe bomine.auimam ab animabus
generari ficut cozpora a cozporibus.pzouenire enim ani
mam fim fuccefttonem pzimi bominis in eo quia ex illo
funt omnes fmcozporalem fucceftibnem nec fubiace'
re animas ut pzimogenitasneq; nunc creari, jgt buius
ponit talem rationem quia fi Dicatur <p anima creatur a
oeo erit oeus cooperato: adulterorum.pueri etenim il
Ii ex bys generantur. Alia ratio fua eft bec quia requte
uit oeus ab omnibus operibus fuis que ceperat facere,
ergo nunc non creat nunc animas fed per generatione
fiunt/Jfta etiam oifputatio multii tangif ab Suguftino
fuper gen.ad littera;.? vna ratio que potiftima videtur
talis eft cp fides catholica fupponit cp pueri trabut pec'
Bebomlne
catum originale a paretibus.fubiectum autem ppjium
peccati nibil aliud elt nili aiaXum igitur peccatum tw
btit ex traduce vtdenf etiam anima; trabere ex traduce
cita anima filij Defcindif ab aia pamum.tT jtem onv
ne qd in primo fuieffendi principio immaculatum elt
comaculattonem videf babere ex fuis /rncipijs primis,
aia eit bmufmodi.ergocdmaculationem ex fuis princi'
piis £mis babere videf fed a oeo non pdt babere ullam
cdmaculationem.ergo oeus non erit proximum frneipi
«m aie.? ita erit aia ejr traduce.C73tem omne qd cote/
quit actus alicuius efficietis per efle caufaf ab illo effici
ente.Smma rdnalis femp confeqtur actum generatio'
nis qui eff actus paretum generalium, ergo per efTe cau
faf a paretibus generatibus.maio: probaf per Diffinitio
nem efficiens q: efficies eff ut Dicit aGoe0 qui mouet ?
opaf ad boc ut aligd fit.mino: patet fenfu.Sed cu; que
Hio nra fit oe omni aia c non tm oe aia ronali querut q'
dam probites ecotrario naturam aiam efTe nifi per tnfii
fionem nec uegetabilem nec fenfibilem neqj rationale;
adbibetesfue opinioni basrones.aaicit Suicena cum
creaf materia corporis cum fit oignum fieri, inftf m ani'
me ? eius regnum tuc caufa feparata que folet oare vna
quaq; aiam creat aiam.ergo ut aias creet ? fine corpori'
bus quibus p:o£a fit.creatio vnius z no alterius inipof
fibilis eff .ep boc accipif qr anima creaf a oeo fed no cre
atur nifi corpore organftato eo qrvnicorpi cebeaf vna
c alteri al!a.CTJtem2futcain75oe naturalibus Dicit ac
cipiedo aiam boc eff aptitudmem inltrumf ti comitaf qr
creaf a caulis feparatis id qd eff aia.boc autem non con
uenit in aia tm fed in oibusfoimis babetibus imtiu qua
re efie non ppoderatfup earum no elfe nifi q: materia
acceptio: eit quatu; ad illas? Dignior illis.f.recipiedis»
£x boc iterum accipif q? no folum aia fed ois t'o:ma eff
per creatione; uel infufionem pme caufe.CT 3lem ibi'
dem.attribues efle aie no eif corpus nec co:palievirt°f;
«eif fine oubio eentfa exifies nuda a materiis z mefuriSo
fTJte ibide icap° oe Diluuijs que numeranf intbimeo
•jprlatonis.oato: formarum oat virtutes agetee? matris
facit ad melioratione.cp eni matrix fit largies caufas no*
eff fenteria IJberypatetico^ fed fornie z virtutes fubffati
liales ueniiit a jrncipijs intrlfmutabiltb0eternis.CT3te
Sfteiin libro De caulis .pprietatum elemetorum Dicit qr
in habitatoribus climatis frmiqd eft,ppinqu9 linee eq
litatis boc eff eqnoctiali .ppter afiiduam fixionem mof5
folis accidit ficcitas?minoraf in eis frigiditas z bumt>
ditas quare calefiut matrices mulierum earum z comti:
tricat eis nigredinem corpop z crifpitudinem capilloril
qb eff qr aqua viri quado cadit In mulierem oecoqt ea;
matrix caliditate fua z comifcef aqua illa cum fanguine
matricis Donec fit fruff um.Deinde formaf z fit in ea fpi'
ritus vite iulfu oei.fijjtem in libro De motu cordis.jfu
eff femen vite Ancipium qb ejctrinfects qde ammmiem
Iis trabif ad actum mijcti.igif ad uegetationem pmi cd'
linetis birficio ejeterius indurata uaporem ingenitu; ex
balare non pmittut que fi in fpum cofequunf babile fit
corpus atatum necelfario-buius eni; mijeture a fummo
dium creatore funt-r (fatim aia infundif.CTf t*m in *°
maebabeo# cap°7° oicit mater filijs fiiK.Wefcio quomo
in utero meo compuiltis.neqj enim ego fpum z animi
Donauiuobis? vitam in fingulopmebra.non ego ipfa
pepigi fed miidi rector qui formauit bois natiuitate.qui
cuq? oium adinuenit originem fpum Dedit uobis.quia
reddet z vitam ficut nuqppter ipfius leges uofmeti pfos
oefpicitts.Sunt etiam rones pro bac parte facientes ut
videf .Dicit enim pftusm 6° topi9 qr eadem elt ratio aie
z ois anime.fi igif vna aia eff per infufione; erit omnis
aia per fufiifionem.fed pme caufe ftmojz uegetatiuoru;
eje pinorum aialiunr -z {>mi bois funtoate per Dationem
ergo i oesanime.CT pteterea ex frncipije naturalibus
fic olfendif in materia que eff fubiectu; generationis <&
corruptionis in corporibus aiatis no videmus agetia z
patietia nifi qualitates funas elemetales.barum aut no
eff nifi Duplex eflfectus.aut enim vna eff ages z altera pa
iiens.tuc enim ages vincedo patierem trafmutat ea; ad
fetnuicem ficut in generatione elemetoruj.Sut ambe
funt agetes z patietes z tunc uiraq; remittit alteram z ex
eis non producif nifi effectus mixti.Hia^o z quelibet
pars forme fublfltialis copofiti nec eff fimplex elemettl
nec mixta tm ex elemetis.ergo no caufaf ab illis.CT Si
forte Diceref qr caufaf a formafubifatialiqueeffinage'
teXotra boc eff qr forme fubffltiales nec acuue nec paf
fiuefunt.Sienimeent actiue z pafliue tuc ea que babet
formas fublfatiales quado appropinquaret fibimuice;
corruperent fe per actione forme fubffatialis.^ boc noe
non videmus.ergo non pot Dici qr caufenf a formis fB
ifatialibus cum ille nec actiue nec pafitue funt.? iff e ftlt
rones Cbeodori z auicene.fiTJte; nibil agit ultra fpe
ciem fuam.ergo calidum frigidum bumidum ficcu que
funt in materia no agut nifi f imilta fue fpeciei.fed forma
fubffatialis z aia peipue non funt De fpeciebus illarum
qualitatum.^bprobaf fic.nam forme fubffltiales non
babet ptrarium.tlle aut qualitates babet ptrarium.ergo
aia z forme fublfatiales non fiut nec agunf ab illis. Cu;
igif nibil fit actiuum z pafituum in natura nifi calidii fri
gidum bumidum uelliccum nulla forma fublfltialis,?
peipue aia fiet ab illis fmcipye naturalibus.Si fto o ice
ref <p aliqd poteif agere ultra fpecie; fuam.pbaf qr no.
qr fi in fpecie agetis non terminaref actio tuc non eet m
tio quare in aliquo terminaref z fic procederef in infitii
ium.C7lC>:eterea actio z pallio funt inter cotraria.ergo
ildiu Durat actio agetis qjdiu eff cotrarium in patiente
fed fufeepta fpecie agetis non eff ultra cotrarium in pa'
fiente.ergo tuc terminaf actio z fic videf fequt qo prius
coclufum elf ^ncipttl fn naturis eit qr no ex rtr'
ff atijs fiat fublfltia.cum ergo qualitates 0me fiut no
ffatie exipfis non fieret forme fublfltiales.ergo multo
magis nec aia.|T3^nt Dicit pfrue qr nibil exit in actu;
nifi per illud q5 elt in actu.? pbaf fic.fi enim oef qr exit
in actum per id q i> eff in potetia tuc non exibit in actum
nifiperidqdeifinpotetiatlla.^potetia no poteif
efie nifi potetia.? ita accipiedo potftiam accipiet actum
qf> elf impoflibile.CTI^reterea accipiedo potenam W
bebtt Duas potetias qd eit fupfiuum in natura.HTJtem
De potetia educente aliam potetiam efiet fimilis queftio
quid educeret eam.boc enim efiet in actu uel potetia.?
fi efiet in actu tuc uerificaref propofitio videlicet qr nibil
educit in actum nifi per boc qd elf in actu.£>i autem et'
fet in potetia tuc oe illa efiet queltio per quid educeref.
z fic iref in infmitu;.ergo b cc erit probataXqr omne qd
educif in actam educif per id qd elf in actu, jllud igitur
educens autelfinmateriagenerabiliu? corrupttbiliu.
aut extra . Si elf in materia tuc De ipfa eadem erit que'
Itio quid tpfum fecerit in materia.nulla enim forma elf
in materia generabilium ? corruptibiliu; nifi facta ? ge
iterata ? oeficiete illo iterum eadem erit quelt io.dtrum
fit in materia uel extra ?ibif in infinitum nifi Detur ali'
quid exilfes extra materiam educes materiam in actu;;
ergo videf qr omnes forme fublfatiales fiut a oatore for
marum qui elt forma nuda a materia ? mefura materia
K.ilT^rmplius.omneqd elt non Deficies? inquietum
femp retteratum fim vnum modum neeefie elt 'reduce/
re illud ad frneipium immobile eternum.generatio for
marum fubifatialium ? peipue anime elt talis.ergo ne
cefie elt ipfarn reduci ad Aucipium immobile ? eternuj
qd elf oeus.maior patet ex boc qr ages quadoqj ? qua'
doqj non non pot efie eaufa eendi femp eodem modo,
xflbino: probaf fic ex boc qr curfus generationis ad for'
nwm fubalem femp elt eodem md.CTHmplius.fi pme
q 5
Stecudc partte fume
qualitates faceret fozmas fubales tuc ubi cent potetiores
efficacius efficeret eas.fed in fimplictb^ut fcrtbi? in fine
De fenili z fenfato fuiu potetiores qjm mijitis.ergo poti
us faceret ibi aiasq; in mirtte.CTwnipliusin ronibus
ita eft q? Differetie fpecifice poteftate oee funt in genere
z no educun? De tpfo genere per virtutem aliquam que
eli in genere fed potiue per intellectum virtutem gene''
rie Diftmguetem per Differetiae oppofitas.ergo fimiliter
erit in naturie $ temne fubftatiales que potetia in mate
ria funt non educunf ep i pfa per virtutem aliquam que
eft in materia fed per lumeintelligetiefeparate que eft
caufa pma illuftras oia fua caufata per Dationem founa
rum fubftatialium.|T3tem boc etiam videf uelle Dice"
re pftue in phff.ibi enim aftignado oifferetiam inter
methapbifi cum z pbilicum Dicit cp methaphificus nulla
fozmam fepatam a materia cofiderat. fed phificue I; con
fideretaliquam que eft in materia no mep materia fed
eft feparata a materia ile oicee.phtficus eit circa bec que
funt feparate qdem fpeciee in mateiia.boino enim ho/
minem er materia generat z fol.iQuomodo aut habeat
fe bic fepabilte a quid iit pBie pme optio eit Determina'
re.£p boc accipi? qj bomo -z fol generat id qd eit in bo'
mine ep materia z non generant aiarn ronalem que eit
fubltatia feparata a materia fed eit a fubftatys ppetuis i
enerabtlibus z in cozruptibilibus oe qbue ptinet con
derare ad pw pfrm.CTSi fozte Dicere? queadmodum
ajfczvnlt Dicere ep aia uegetabilte z aia fenfibtlts funt in
femine fed non aia ronalts.iCXotra boc iic obyctf.aia
uegetabilte a aia fenfibilte no poifunt accipi niit tribue
modie, f.in genere fpecie z virtute que potetia uocatur.
Si igtf eit in femine erit ibi fim aliquem tftoru; modo/
rum.inon pmo modo qz aia accepta ut genue 110 eit ni
fi in intellectu 7 no babetibm Determinatu; in natura,
fimiliter nec fecudo modo.Sia enim accepta per fpecie
eit fuba oane efte z ronem ei in quo eit ficut fupza habi/
tum eit in Diffmitione.-z fim boc feme in quo eet aia ue'
get3bilie effet piata -z illud in quo eflet fenfibilte eet ani
malqd patet eliefalfum.CTl^eterea aia fic accepta eit
actuo cozporis phifict ozganici potetia vitam bntte.4u;
igif femen no fit tale cozpus non erit in ipfo aia per buc
modum. Similiter nec tertio mo qz virtus que eit in po
tetia aie eit oe cofequentibus fini naturam z fpem aie.s:
ideo fi no eit in femine aia aliqua fim fpem.no erit in ali
qua virtute eius.CJ 3tem cozrupto fubiecto alicuius De
necefiitate coirupif fozrna fubalis que eit in ipfo.fed qc
quid eit iis femine mouet ad feminis trafmutatione.er/
go per cofequens ad feminis cozruptionem.fi ergo aia
uegetabilte z fenfibilte eent in femine mouerent ad fut
ipfius cozruptionem qd falfum elt.qz fim materiam ni'
bil mouet ad cozruptionem fui.CT jtem oe? gz aia que
eit m femine generataiam.aut ergo griabit eadem ani/
inam.autaliam.Si eadem tuc idem generat feipfu; qd
eit impofiibile apud oem materiam.q: fic idem eet z no
«flet fimul qz generas eit <i qd generaf no eit.Si autem
generat aliam.aut fatua? cum illa generata aut perit.£5i
pmo modo tuc oue aie eiufdem fpeeiei eptftetes erutm
eodem cozpe.Si fecudo modo queri? quo oeitrueee pe
rijmion erit facile afiignare ronem etiam uoletibusfin
gere. CT 3tem ars imita? namra.fed in arte facies eit oi/
no ejetra materiam in quam inducit tozma artte.ergos
in natura facies fozmam fabalem oino erit ejetra materi
amXum igif femen fit materia a(ati«z aia fozrna fubita
tialisfacies aiam non erit in femme.CT3lern P^U0 afl»
gnat oifferetiam inter metbapbificu architectum cufua
lem in z°pl>iv.hac.f.qi architectus cofiderat materia fup
quam pot inducere fozmam artis ut faber ferru; z es er
qbus facit gladium qm no pot facere ex lana z lino.vfu
alis aute non cofiderat materia fed uti? ea tauq; pparata
ab architecto ut miles uti? gladio.£t fiftterfe bntfactoz
frenor % egueller.£t ep boc pattt cum fiRtudo fit inter
artem o nam qz no eft eiufdem virtutis in fpecie facere
aligd % uti eo.-Cum ig i? aie aialte % piate fit uti cozpe oz'
ganico no erit eiufdem facere ipm.ergo aia no eft in fe/
mine ejciftes ut facit cozpus ozganioi uel aiam.*z ifte ro^
nes funt ad boc q> necefte fit ponere Datorem fozmaru;
utpofuerutUblato2fuica0beodorus'z: alij fequentes
eos.Sed q: H^tpKia uadit in cotrarium ponamus ro'
nes eius fic. Omne trafmutas materia fim fubam necef
fe eft gs piuctum fit illi.illud qd facit fozrna fubalem fim
materiam eft trafmutas mam fim fubam ♦ ergo necefte
eft cp couictum fit illi.dlbato: ,pbaf ex eo ^ inter agens
1 paties non pot efte medium ficut ,pbat in ^mo oe ge/
neratione-z cozruptionem in 70pbip.£lf>tnoz1pbatur eje
boc cp nulla eft alia trafmutatio fubftatialts que Dici? ge
neratio nili factio fozme fup materia.CT 3tem csu,fe fe'
parate agetes aut agiit per motum cozpor naturale; aut
perfe.Sifjmo modo tuc nullam tozma; inducut fuper
materiam nift per motus illor cozporii 1 fic eje illa mate
ria generatiutn m cozrupetium non mouenf immediate
nili per calidum m frigidum humidu m ficcum inducere
tur fozme fubales prime.Si ^0 ageret perfe tuc omni?
aetto eorum erit fim modum fubftatie agetis.fubftantia
aut ages eft feparata a materia.ergo tozme fic facte ab eis
non erut coiugibtles materie generabilium cozruptibili
um m fic nihil ^funt ad gnationem.CTJtem ^bat in z°
De celo m mudo cp femp potetia mcuette ppoztionef po
tetie mobilis m ecotra.ergo mobile icozruptibile erit mo
uens tncozruptibile per .primum % cozruptibtle cozrum
pitincozrupttbile.griabilia autm cozruptibilia cozriipun
tur oia oe necefiitate tpe oeterminato.ergo fim fubftati/
am no mouenf a motore tcozruptibili.primo.ergo nec
acaufisfeparatte.qzille fubeoes funt incozruptibiles.
C3tem caufa vno modo febabes fim natura non pot
efte caufa .prima oiuerfimode fe bntiu; ut ,pbaf in i° oe
giiatione m cozruptione.ZIu igi? fube feparate in fe vno
modo fe babeat non erut caufe oiuerfimode fe babetiu;
oia aute; giiabilia m cozruptibilia fim fuas tozmas Diuer
fimode fe habet fim efte m no efte.ergo caufe fepate non
erut 4>rime 1II03Z.S1 fozte Dica? cp perfe no creat tozmas
fed per motum fupiorumm per motum elemetoru; tuc
redi? ad,ppofitum.qz bene cocedif cp caufe feparate fut
fime caufe agetes in natura fed non .prime facietes foy
mas fubftatiales generatium m cozriipetium.CT3te mu
tationis ppetue liue motus non ppetui non pot efte ea^
dem caufa ages .printa.qd patet eje boc.qz cum tm^po:
ttene? caufe .prime fim natura opozteretg? ppetuum z
non ppetuum ^poztionarenf eidem fim nam qd 110 po
teft efte.3nde^cedi? fic. motus celeftium eft motus per
petuus.generatio ^0 cuiullibet rei no eft ppetua.ergo
fim natura non funt ab eodem agete ppinio.Si fozte Di
caf op etiam generatio eft ingeta % infinita ut,pbaf in i°
De giiatione zcozruptione nihil eft ad.ppofitum.qzilla
infinita eft fim fucceftionem oium giiabilium.nos aute
querimus oe caufa agete j>rima huius fozme giiabilia
uel illius.CTlfreterea infinitatio giiationis per fuccelli
onem no eft immediate z prime a caulis feparatis fed
per motum celeftium cozporu; z elemetor.]£»zopter qd
etiam generationis cotinuatio alfimila? cotinuationi fo
ni in cptbara in qua non ptinuaf fonus in vna cozda uel
Duabus uel tribus fed in oibus.ficut quando non fonat
vna tuc fonat alia.CT3tem in fupioribus videmus gp I;
oia fim cozruptibilia fim naturam nec fint in potetia nili
ad vnumtmtame,ppterDtuerfitarem motus localis in
eis non pot efte motoz.pnmus.ergo multo minus in in
feriortb0 que Diuerfitate bnt a fupioribus ta in motu q;
in fuba erit idem ages.priniu.s fic in inferiorib0 no funt
fozme fepate uel fube facietes fozmas «prime.C' llbzete
-rea fpectaliter pe boc qd eft De pzopofito.f.De infulione
Bc bcminc
anime obijrif ficXluicqd eft caufa efficies generatiois
boc agedo inducit foimam fublMtiakm.femeti eft cati/
fa efficies generationis.ergo agedo inducit fubakm foi
mamqf oima aut fubftatialie eft ata ergo agedo inducit
illam,]|Mma piobaf ep Diffinitione efficietis fupia 'po/
fita.feciida feribifin z° pBt0?«CT f tem quicqd mouet*
opaf ad boc ut aliqd fiat % quiefeit facta ilia opatioe Tua
Includit illud ut finem.feme tn gnatione atatoru mouet
c opat ad boc ut Ducaf aia in coipus oiganicu . % illo fa/
cto qefcit.ergo eft caufa efficies giiattoni? aiato# #tn fo:
mam que eft aia.pma ^baf per Diffinitionem agetis,**
fcribff in*6° oe aialibus ubi oicifqtfeme facit boc in fi
guine menftruo qdcoagulti in lacte.fjjffbieterea videt
cp aia fit in femine,Di«f enim in *° se aia cp ntbtl alit ni
liqd vita babet* aiam.embiia concepta a!unf,ergo bnt
viti * atam.St no credif pine ,ppter auctoritate tuc pio
faaf per fupiadicta ut fupia babitii eft cp uti cibo actus eft
nutritiue potette que eft pars aie uegetabilis*SiFr feda
feribif eppffe in multis locis libii inj>° oe
fomno z vigilia Dicif cp embiia qefoit in matricibus qn
que mefibus^pter multu flupu nutrimen in fuperiora*
St aut no crederetur boc tuc fic jpbaf.oe q£> accipit aug
mduabfqsboctimcfi j>baf omneqdacciptt augmenti
ebfq| boc qb rarificaf in tuba neceffe eft cp boc fiat p nti
trtmetu additu ftbufemim accepta fic augent ♦ boc ergo
fit per nutri metu additu libi % fic feqtur m babet vitam %
aiam.CTJtcm iit prno oe fomno z vigilia Dicifmianifc
Itum eft cp ueceffariu eft aialt cum ibm bebeatpmu ali/
metu ftsfctpe atq? augmettlTed femina cocepta fufeipiut
alimetusaugmetu ut jpbaiu eft.ergo bnt fcnfum.* ffus
jpbatii eft cp bntaiam uegetabile ergo bnt fenfibile ataf
c uegetabtle.$L 3te virtus foimatiua oiganor eft virtus
ale in femine.ergo in femine eft virtus aie.fed virt° aie
uo eft fine fuba aie.ergo in femine eft faba aie z virtus
eiue.pma ,pbaf per 2fuicam quioicit q? qd emss
nat ab aia ut fpina eft feme* virtus gnattonis qua gene
rat mebia fim vnaquaqj virtute cogruam actioni illius*
<I" jfcieterea pftat cp feme agit z mouet in gnatione, aut
ergo jmctpisl motus buius eft in femine,aut eptra illud»
fi eptra illud queraf in.quo.St Dicat cp in mrice boc erit
gtra 2lute,qui Dicit cp matrip no facit nifi ad melioratio
nem,* cp in ea no eft nili virtus foimatiua, CJlDie* ad
*ppofitu no erit q: nos loqmur btc gfialtter oe uegetabi
itbus aialibus,* coftat cp femina plltaru no pyctunf in
matrice a materia.ergoopoitetq>^ncipiu buius actio/
nis fit intra feme t pm*3ut ergo ipfa eft calidii aut frigi/
du|.aut aia uel coipea virtus uel incoipea, Si cozporea
virtus tuc no pot ee frigidu q: boc no eft Ancipium vite
eft gnarionis z motus fed potius immobilitatis ut Dicit
auicamec calidi! pot effe.3llms enim eft alterare in in
finitu quoufq? eft cobuftibile z calefactibile ut Dic Mfj&i
in i°oe aia cotra £mpedode.ergo erit virtus incoipea.
virtus aut incoipea noeftntfitnaia.ergoin femine eft
virtus aie,* cum nulla virtutii aie fit fepata a fuba aie in
femine erit fubaaie,CTlP«eterea ponatur rones Mfpt
polite in If a.i6 Ji^ralalibus.quaruj vita bec eft quam
©icit fub bus uerbis uolumus inqrere illud qf* facit me
biain gnatione.31lud ergo aut eft res ejctrinfeca opera/
irip,am ey fpmate pars aie.£t Dicere epeft ejctriufecus
opatoi quortida interior mebio|i uel epteriojz coiporis
eft falfuimqi no incipit inouere nifi pm cotactu,£t fi no
poffetmouere no poffet alterare, manifeftu eft ergo gp
in embiione eft ifta vtrtus.qm fi no eft in eaneceffario
eft oiftincta uel Diuifa.* Dicere cp eft ree Diuifa falfu; eft*
UJ3tcm,pbat pBus ibide' pnter cp eadem aia facit cozp°
que recipit ipm fenie,j£t ratio fua colligif eje boc cp me/
bia coipis no fiut fimul fed fucceffiue^mo coi * poftea
a!ia,fupponit etia gr quodlibet factum per nam neceffe
eft babere rbimatore ?mccum fibi * intrinfecmvie erga
foimatiua coidis aut parit foimationes coidis aut non*
©i parit tuc no erit altgd foimas cetera mebia qi illa foi
nismfer coide.Si fo no parit tunc eade virtus que foi
mauit vnum mebui * alterum foimabit manes poft foy
matii mebium.ergo virtus foimatiua manet poft fingu/
Ia mebia foimata coferuas z reges illud qd foimatu eft*
q: non eft alterius conferuare * regere q$ eius cuius eft
foimare.fed regere * coferuare foimatu eft afe,0b pio/
baf et boc qb Dicif in fine mi De ata ® ata ptinet coip1*
qua egredtete coipus ejrpirat * marceftit.ergo eade erit
foimatrtjc mebios,* fic eadem aia erit in femine * in coi
pore oiganftato.lOtcm pBs ibi Dicit « aia eft in femi
ne ficut aninciatu in artifice.Sifoite udit aliqs Dicerep
pter boc ^p embiia ante infufioneaie rnouenf * crefcui
ad modii plate.qi ficut piate pparaf nutrtmetuj in terra
ab ejetra ita in matre ab aia mr ts pieparaf pcepto nutri/
meto.i:t ex illo nutrimento foimanf mebia fic etia poft
partum mater pparat nutrimetum iam nato.boc eft co/
ira Dictum oium pBo^ naturaliu,©ictt enim a^u6° oe
aialibus femina Dare materia * mares oare illud qd cre
at,CLr3tt‘m cu$ ejciuerit feme a mafculo * intraueritma
tricem mulieris frequetabitfupfluitatemundam ualde
fanguinis meftrtn.®73tem‘t5*^^u^t9fi° cmbiionis
erit eje virtute maris que eft in kvmc.^Jxm boc n5
ttn fenfut fed roni eft mamfeftum.qm coceptum fufteta
tur ep femine maris.cr3£CfT» ibide mantfeftil eft cp mi
teria eft ep femina * piiucipium motus eftep mafculo*
CTJtem ibide rectu eft querere queftione grauem Dice
do ^ fi talis aia eft in femina * fupliuitas femine eft ma
teria qua oe caufa femina indiget mare* non generat
perfe fine mareXaufa ergo illius eft q: inter atalia * ar
bores eft oifferetia fenfus.ergo no poteffe manus aut
caro uel aliud mebiu5 nifi fit iu eo aia fenfibilts aut acu»
aut potetia.quonia fimpliciter erit ficut mebiu? moitui*
Si T^o mas eft factio illius aie quado oiuidif mas a fe/
mina non pot femina perfe generare aial.quouia virf*
eft maris ficut narrauimue in queftione graui.GT 3tg5
auic* in fuo Ubio De aialibus n°magna * logam pones
©ifputatione; oe alteratione 0alieni * S^tfic Dicit*3«
fpmate eft virtus maturatiua * infbimatiua * illa virtus
erit potes generare mebia ficut eft potes generare offa
neruos * uenas quoniam generatio eft imptinens ad
matricem.CTS^ni ibtdem.ftultus eft qui Dicit cp eode
modo opatur matrip ficut furnus in coctura panis.qil;
matripfit calidiftima eius tn fupficiesinterio: eft bumP
da ualde z fua fubftatia,* ideo no eft se fua natura affa/
re aliquam fubftatiam,^ flem Huic* in cap° oe oiliy
uijs que numeranf iu tbimeo l^Iatonft oia ifta generi
tur ep coplectione demeto^ * matrip uibil facit nifif etv
nere.(T3t«fu ibidem matrip no facit nifi ad meliorati/
onem * non foimat.Cir Solutio fine piudicioalio^ no
Difcedimus a nfa politione quam fupia pofuin»0 in que
fttone oe creatione,f,qr foime oes pieter aiani rationa/
lem poteria funt in materia ipfa generabilius * coirupti
bilium. £t educurff per actionem calidi * frigidi.bumi/
di *ficci in comtptionem.De ata autfola ronali Dicimus
m ipfa infundedo creatur * creado tnfundaf a p»ma cau
ia que eft ipfe Deus gloriofus * fubltmis,©icimus etil
qjataplate*bimifuminfeminepotettauonactu * no
potetta materiali tm fed poteria efficietis * opantis,Sic
autem non eft De aia ronali que eft aia bominis que eft
creata ad imaginem Dei.quare in fui ftibftiria imagine
©ei babet.nec babet efficietem nifi folum Deuin.in femi
ne bois eft virtus foimatiua mebiorum coiporis buma
ni qbus foimatis per creationem infunditur ata a Deo*
quo? oium ro patebit in folbne fmgulo^ obiectoy.Oi/
cif ergo ad ^mil ficut Dicit 0iegort°nicenu? rndes apol
linari cp in bys qui in adulterio giiaitf .puidetie ronem
rdinqmus ignota nobis epnti,9i aut opoitet quid % oe
m 4
£»ccudc partte fume
^midctta qd«? ofno nouft dcus qd gigni f uel vite uel ftbi
ipfi utile futuru.t£t,ppterea peedtt aiatione bac fieri. fuf
futes aut argumetu huius accepimus illu qui tiiit ex ea
que fuit urie falomone ? a oauid griatti.lkoflet etia Dici
<p Difltnguedu efl opus nae ab ope uolutatis.GTHdul'
terit! malu eft q: efl cocubitus ipfe opus aut nae efl foy
matio corpis ? infufio aie qua opaf oeus coopando na'
ture no efl malu.ipfe enim oeus totius nae moto: efl p
mus z ideo Debet nae coopari.CT Hd aliud efl rnfuj fu
p:a qltter Deus regeuit ab omni ope qd fecerat.Cu Hd
id qd obtjcif oe Sug Dicedu q aia no efl ex traduce fed
corpus qdgriaf Duplici corruptione corruptu ell.f.paf'
Itouts z vitij.? ex illa corruptione que efl vity oic2tug°
in ii°oe nuphjs z pcupifcetia.tanqj ex filia pctm caufac
originale in aia CU3 tn tt n pena fit in cozpe.0d tn qltter
boc fiat ejcpfiius Determinari bet in qoneoe originali
pcto.CT 23d aliud Dicedu cp ueru qde efl aiam flattrn cu
efl ee comaculata originali pcto.fed illa comaculatione
no traf?it a parettbus tanqj fit ex traduce fed potius feg'
tur ipfam vnione aie ad cozpus.ficut enim liquo: aligs
purus corruptione ptrabit a uafe in quo efl.Subtile? tn
ronesctumbopponi bnt in qoneoe originalipeccato
CCTSd aliud Dicedu 3? efl oup* efficies vnus qui opaf
rem z alius qui opaf ad re.? De pmo tenet qd obtectum
efl De fcdo yo no. jGonitas enim Dei coopaf uoluntati
opanti ad fe femp.qncuq5 eni? aligs facit qd in fe efl De
us infundit ei gram.fiBt filr eade bonitas oei coopatur
nae in giiatione bois.qncuqj eni? natura fufftcieter for'
tnautt organa corpis bumam oeus creado infundit aia;
ronale.? boc 110 efl ex ptate efficietis nae fed ex ordine
coopationis oei ad op° nae.CJ Hd fequetes #0 rotifo
que videnf eflepbice oicedu q fiuoluerimus fufline'
re2fuicam oicemuscp caufefepate.f.motores orbium
no bnt actu in natura nifi per opa nae z idcirco ille non
creat tbrmas nifi per monl fupioE z per motu elemeto?
z per mae trafmutatione.Stlr Dicedu ell ad fequete au
ctoritate auice.G7^d 3"1 Dicedu? q caufa £ma ages in
natura efl caufa fcda nuda a materia z mcfuris fed non
caufa ages i>jrime forma fubale.CT 2td 4am auctoritate
ipfius Dicedu q bn pcedif q? matrix no bet virtutem for
mattua.fed boc qd Dicit q forme z virtutes fubales ue'
ni ut a bncipys in trafmutatioinbus eternis no fic Debet
intelltgi q; illa fmcipia «mediate funt caufa formaru fba
liti fed q funt caufe fune agetes a qbus tota natura acci
ptt virtute agedi.(T^d illud qd obijcifoe Dicto 2£$zi
Dicendu q boc plane ueru efl.fed ipfe no loquif nifi De
ifufioneateronalis.?bacpced»mus imediate eeaoeo
z non ab alia caufa.CTHd id qd obtjcif De li° De motu
cordis Dicendu q fi gnaliter loqueref oe aia oicedu? q
fummus oium creator infundit aiam ut caufa bma mo'
ues.fed natura ut caufa jpjrima.St #0 loqtur oe aia ro'
nali tm tuc plane ueru efl qd oicit.C[r Md id qd obiidf
De 20 metba0? Dicendum cp ueru efl qr tbi no loquif ni'
fi dc aia ronali.CJ ad ronee #0 inductas otcetes q ea
dem efl ro aie z ois aie Dicendu q ueru efl quarum ad
nam aie in genere fed no efl ueru quatu ad fpes aie qa
no efl eade ro uegetabilis z fenfibi lis.SiH no efl eade
ro opis reflauratis nam z opis qd efl per nae .ppagatio
ne.opus aut reflauras nam efl per creattoue.fed propa
atio efl a natura.? IS fatis Dtfcufiumeflin qone De opi
us fer Dieru.€T2fd aliud Dicendu q tn ueritate caufe
agetes ?patietes in natura no funt nifi qlitates ^me in
fe uel in mijcto.fed mouetes caufe funt plures.mot°eni5
celi 110 efl a talib0 caufis.fed qr boc no efl ad .ppofitum
Dicimus tw torme fubales funt a qlitatibus ^mis agenti
bus ? pamouibus.ls enim calidu tm fit agens no tame
agit tm a virtute calidi ignei.qr boc efl pfumptiuu utor
cif iu li° oe fuba orbis.agit enim cuj virtute calidi celi ?
cum virtute calide aie ut lupra babitu ell z et pfle fcribif
tn li° oe aialibus ? in libro oe fuba orbis.? virtute eius
efl inductum formaru fuBalium.? oiuerfificaf in agedo
fim cp Diuerfimode recipif a lumine oefcedete a flellis.
©iuerfitas aut illius luminis oercenlus caufatur ejc W
uerfitate fitus flellaru ejc jppi nquatione ? elogatione ea
rum ad iuuice.CT^fd aliud Dicedu qjifla.ppofittonibU
agit ultra fpem fua fi abfolute intelligaf falfa eil.dibifcr
bilia enim in mijrio agiit ad actu mijcti qui e(l pter actu?
mifcibiliu.fi intelligaf fpectaliter oe actione fimplid
umadbuc falfa efl qrfimplicia nofempagiitin fimplid
virtute fed qnq> in virtute fua? in virtute celi ? in virm
te aie.Si aut intelligaf oe fimplici agente in virtute fim
plici fic uera ell? no facit ad^pofitii.^Sd rone? qui
jpbat Dicendu q tenet tin qu fimplejc in virtute fimplici
agit in oibus afijs no.pcedit tn tnfinitu actio fed termic
naf qu geueraf puenieifim(pportioneagetis ? materie*
Dico aut jpporttone agetis ? mae qr calidu ? bumidunt
mouetiatn generatione oiuerlas accipiunt .ppoitiones
ad formas fubales iuducedas ejc Dtuerfitate luminis oe
fcedetis a fublimi oe flellis ? ejc oiuerfitare mae que qn
q; comijctioue trn nata efl fufcipe.? tuc generatur mine
ralta qn aut ad cdmfjctione ? coplejcione no tu ad equa'
le fed in qua ofiaf fuba terreflris oura ? tunc generatur
plate.qfiq; aut coplejcione attedetem ad eqle ? tuc gene
ranf aialia ? fic etia tntelligif qd Dicit p5us q ois gene'
ratio efl ejc ?uenien.£oueiUes aut fupponit^portione
agetis? mae ad forma que iducif.? boc tde ponit Huic*
in 6° oe nalibus.in actione ignis qui cuida mae no coi'
cat nifi calore.alicui aut calorem ? lume.? alicui calore?
lume ? fpem fim q? magis ? minus materia apta efl fu'
fcipe impfiiones que funt ab igne^Hd aliud Dicedtl
q bec .ppofuio abfolute intellecta ejc no fubflatgs noit
ht fuba falfa efl.Sed fi intelligaf qi ejc 110 fubilattjs non
fit fuba pflitutiue ut.f.non fuba fit pars fube faciens efle
eius fic uera efl.? fic fupponif a pbts qr It et babet noia
re materiale bncipiil.fi -fio Ii ejc caufam efficietem nofat
falfa efl.q: qualitates bme trafmutat materia in genera
tione fubaru.QTI&d aliud Dicedum cp bec .ppofitio ue'
ra efl q ntlpil eductf in actu? nifi per boc qd efl actu.fed
non oportet cp fit in actu fimili fim fpem ficut ejcpfife vi'
def tn lumine ? caloribus poflqj fuerint in potetia.nec
tn efl in aliqua fpecie caloris.q: fi eflet in fpecie vna tuc
non faceret actu efie calore qui efl in fpecie alia.^t pro'
pter boc quadocuq; Dicif q? nibil educif in actu nifi per
illud qd efl tn actu.oportet cp intelligaf dc actu agentis
? non oe actu fo:me.£t tue ppofitio uertficaf quinque
modis.fOuadoq3enimilludqde(linpoteua no efl ps
agetis efl tn natum fufcipe fubam ? forma agentis ? tuc
agens qd efl in actu educit illud qd efl in potetia in fub
ilatiam ? fpem fuam ficut patet in circulari generatione
elemeto£.qi!q3 $0 illud qd efl in potetia pars efl agen'
tis nata fufcipe fubam ? ronem ipfius agentis ? tuc ne>
cefie efl q ab agente bmo influat virtus in id qd efl in
potetia que fit effectiua forme ? fpeciei ficut efl in gene'
ratione piatarum ? aialtum ex feminibus . f modo id
qd efl in potetia ens pars agetis babet tn fe virtute age
di ex oiuerfis fpecie comijetam ficut efl in generatione
muli ex femine aflni ? eque.40 modo illud qd efl in po
teutia nullo modo efl pars agetis nec eiufdem materie
cum ipfo fed .pporttonaf ei fim ee formale tm ? boc mo
do fe babet in coloribus? lumine.? fifts modus efl in
agete intellectu zfantafmatib0 a qbus abflrabunf vni'
uerfalta ? in boc cafu t nducifjjportto a pbo in f dc aia*
Quinto mo illud qd efl tn poreua bet in fe agens qd efl
in actu per multiplice virtute coiuncta fibi ex celo ? ek'
metis per quas virtutes .pporttonaf fim couenientia.?
fic qualitates pme funt in actu in ml miueralfti ? eoru?
que gnantur ex putrefactione . patet ergo q no oportet
agens el in fili fpecie ? forma cum eo qd eductf De po'
Bebomlne *0?
tentta* CT Md boc aut qd querif utru; boc (it fn ml uel
extra Dicedis; gp qiiq; fic ? qiiqj no.Jn 0nationib0emm
oi bus eft tn ml fed m intellectu z tiuelligibilib®? fole z
lumie z colortb0 no eft iic.CT 3d boc aut qd obycifoe
illo cp ml eft eade cum educto z ibif in tnfinitu.oicedu
cp no eft ueruj.Saio enim inferior non reducif ad alia
inferiora anteriora ficut .pceditoBo fed ad motu fupio'
rum a qbus inferiora acapiut virtute agedi fpem z for
ml.? fupiora accipiiit a motoribus z motores a moto/
repmo? ibi eft flatus* (LT 'Md aliud oiceduj qmosbn
cocedinuis cortnuattoue gnationis reduciad principia
Habilia boc eft ad mot® fupioru.fed fupiora no formant
caufas fuBales pfe folas fed per motu inferio?: ut piius
fcabitu eft. CT Md aliud oicedu; cp argumew; illud no
tenet mfi Diceremus formas fuBales comixto?2caufar*
a qualitatibus pmts inquatu funt (implices z primoru;
fimpliciti nos aut boc no oicimus ut patet ejc predictis.
$£Md aliud oicedu; q> in ronibus genus eft forma ge
neralis que bet puenietiam cu; ma aliqua z fit'r oria eft
ens tn rone.? funt ifte forme oe pinibus z nooe conftt
metibus effe.qd patet per boc cp pdicaf utraqj earu oe
toto qd no poliet fieri nifi totu;pfequeref. partes enim
coftituetes efte no pdicanf oe toto.q: totu; copofitu no
eft ma neq? formatio no eft mirii fi in ronibus agit in
tellect®q: renalia oenudata funt a ma z ejc pte potentie
que eft genus z ejc pte orte que eft act®,? fitr in nalibus
dguntfmcipia nalia que funt in ma ipfa eo gp nalia oia
tam ex pte potetie que eft ma q; ex parte act® qui eft tot
ma piuncta funt mae.C “Md aliud oicedu; cp pfjus Io/
quit ibi oe aia ronali oe qua iam Diximus cp non eft ex
materia fed per creatione a oeo.CT Md id qd queritur
utru; aia fit in femine.oicimus cp aia ronaln boc eft aia
fed creaf a oeo z infundif corpori.Tflos enim oicimus
cp in boie eft vna fBa que eft aia z no tres fuBe z io non
poftumus otcere q> ex boc fuBa in pte creetur a oeo qua
tum ad ronales potetiamn pte educif ex fuBa feminis
quitu; ad potetias fenfibiles z uegetabiles.fed tota ok
cimus creari a oeo z infundi corpori . fed aias brutoru;
z uegetabiliu potius per griatione educi ex ma feminis.
<p3d boc aut qd querif utrum fit tn femine uel no.oi
cimus cp fint ibi per alique modii z per alique no.ficut
enim babei in i6°oe aialibus non funt ibi actu fed funt
ibi in potetia efficietis z mle.fiSt fi queraf quid fit illudi
efficies utru; fit aia uel no.oicimus fimpfjm qripmno
eft aia fed eft calidti z materia eft bumidu coniixtu; fim
coplexione feminis z natura.calidum atit eft eo qd agit
multiplici virtute ut babef expffe tn libro oe aialtb® fedl
in virtute ignis fim qua; bet attrahere fubtilia apta aia/
tioni.? in virtute celi fim qua ponit efte ,pp:iu; forme z
fpei.? in virtute aie fim q? recipit a $tute giiatiua patrie
vim informatiul z giiatiua organo?: . z io oicit pfjus gp
aia eft in femine ficut artificiatu in ariifice.Srtificiatu in
artifice no eft fi; ej z fpem fui f; fic in officio fuo in quo
eft ro opis.que ro eft pportio efficientis ad opus.? fifr
aia fenfibilis z uegetabilis funt in femine ficui in effecti
ito in quo eft «pportio ad talem forma z fpem fim nam.
Supra fto oiidtmus qualr cotingit q> calidum elemen
tare efficit (Bm calidi celi z calidi aieXoncedimus igif
bn qr aia no eft tn femie neqj per genus neq; per fpem
neqj per virtute que fit pars aie queadmodu oictn; eft.
CE 2ld aliud oicedu; q> no in oibus ars imitat nam q:
no pot fed in boc tm cp querat materia apta forme qua;
vult inducere z adaptat eam pparando illi forme ficut z
natura in boc aut no pot imitari eam qt efficiar ^ncipiil
intrinfecu ficut natura.|rr %d aliud oicedu; gp bn cocv
dimus boc gp no eadem virtus utif z facit.nec nos oici/
Inus aiam el per fubam in femine ut patet ex pbabitis.
CTSdalia oia que obijciuuf perMftiptra oatore; for
maru in giie cocedimus oe plano ficut enim beturin 7®
prime pftie idem numero no pot ee a ouobus agetibus
i mediate ita q? vnum agat forma z alteru mam ipfius.
qr agentiu fepatoj: per fubam z actu; fepati funt effeci®
per fuBam.uo enim pofier poni vnies fi qualitates age
tes z patietes faceret mam copofitos in natura z (I3e fe
parate faceret forma (Balem.no poftet ee vnu; copofitti
ex materia z forma z io no credimus uerti effe qd oicif
oe formaru; oatore.CET ad id ^0 qd obijcif fpecialiter
oe aia i(pbaf gp fit in femine.oicimus gp pcedimus ouo
prima quepbatfemc effe clm efficietegiiationis.Sed
oicimus q? fecus eft in aia bois.bec enim fim parte
cipaletn fui abfeluta eft a materia z no eft alicuius ptis
corpts actus. £t io cum opatio ipfius no oepedeat a co:
pore fmcipiu nonpotlperea virtutibus corpalib® ficut
expffe .pbaf in i6°oe aialibus.BSt quomo aia roitalis oz
aiaquefola egredif abatriufeco.f.a oeo crelte.vnde
virtus que eft in femine bois no eft nifi formatiua z ge/
neratiua 0rgan052.CC” Md aliud ^0 oicedu qd fup in f
obycif .qt fuut etiam fupra noiauimus in qoue oe nutri
tiua w tractus nutrimeti eft oup^.f.ad factiuii ozganoru
z ad falute facto?: organo?: per reftauratione; oeperditi.
j£t primus tractus eft virtutis gnatiue.fcds #0 nutriti'
ue.i oe boc i°mtedit pl jus cum oicit in i°oe aia qt nibtl
alitur nifi qd bet viti 'zaiam.oe^mo aut tractu itelligit
qd oicit in p° oe fomno z vigilia.q? ficut ipfe oie in lib°
oeaialibusprimoinguatione formanf mebra fupiora
poft co:.z poftea iuferiora.-r ^pter boc in qnque ^mis
mefibus magnus eft fluxus nutrimeti in fupiora attra/
cti per virtute formatiul que eft in femme.C’ Md rone
aut que ,pbat boc oicedu; eft qtfic eft ficut pcluditro.f;
tractus ille nutrimenti eft a formaiiua vtrtute.-z io oicit
pBus circa fiuem.i6.oe aialib°q> femen afftmilatur filio
egredieti oe oomo patris ille enim cu; egredif partem
cibi fumit qui portat fecum oe oomo pris z in oomo (p
pria per lucrum z negociatione multiplicat cibum illu;
ut fufficit fibi.fup femen bumidu quoddl iu quo falua
tnr virtus formatiua trabit fecu oe corpe malculi giiaii'
tis,^ cu; eft in matrice negociaf circa fanguine meftrui
extrabedo purius ex eo ad multiplicatione; fui bumidi
ut ex eo poffu pfici formatio fuo?: organoru . £t per boc
patet fofo ad ouo fequetia.CT^fd aliud oicedu qj ^tus
corporea que eft iu calido agit in femine fed agu ut oi/
enim eft triplici fttute z ppter boc oictii ^^rotra £m
pedocle no obuiat nifi Diceremus cp calidu agit iu ^tu/
te ignis tm nec oicimus gp ^tus formatiua fit in auima
matris uel in matrice qr buic expffe ptradicut auctori»
tes nilis pBte.CT Md aliud oicedu; q> primi rone; pBi
bncdcedintus.neceffeeftenim ut fim naturi agens tl
gtt paties.? qd mouef fim naturi beat motore intranet!
libi piuncfii uel talem extrinfecu; cuius actus z mot® fit
er aptitudine nature.? boc oico (ppter oictum artiti
°pbipqui oicit qt inorus furfum ? oeorfu; funt a gene/
rantib°graue ? leue quo?: giiantiu actus eft ipfius leuii
? grauis fim naturi fed no intedit oicere q? eade; aia fit
que facit corpus z regit ipm z q> fit eade virtus informa
tiua faciens qdlibet organu ? ptingens (pm factu.^tus
enim iformatiua organo facto manet in bumido radica
li qd eft in organis ? fic pus erat tractantium fanguiuis
menftrui ex quo multiplicato bumido feminali facito:
ganum.ita poftea per attractum bumidi nutrimentalie
reftaurat oepditum iu organis factis ? boc eft qd oicit
2fuica:in 6°oe nllib® qt virtus gnatiua poftqj perfecit
corpus fic comittitillud faluandum ? augendum virtu/
ti nutritiue ? augmematiue.CU 2ld oia ^?o feqnetia ar/
gumenta patet oe facili folutto per predicta.
I^Utrum inftrumentum generatiue
eft calidum.
£5edide partis fume
„ “Barto queritur ©e inftrti
metognatiue.£t videf effecalidum.q: caitdu
eft piincipiu vite.Sed cotra boc e it qb oicif tn Itbio oe
fu 13a oibts.q? caitdu ignis eft pfumptiml ? no viuificati
uu.CTlktf tereafto vtdef tm eife calidu q: Dicit pf5e qj>
etia bumidu eft £ncipiu vite.CC" Ubzeterea videf ee fr t/
gidii.frigtdu enim ut Dicti 3fuicaeft pgelare in figura?
fubam meb:o£.? q: De boc iam fepius fupia oifputatu?
cit Dicedii ut fup:a q> calidu eit iftrumetu3 bncipale fini
oteit piunctoj calido celi? calido aie,? fecudario frigi
dum eit inftrumetu qbus Duobus obednit bumidum ?
ficcum . iHb aut adiucta Debeat bqs ee vis aie ? vis celi
patet p 2fj£:iu i6°oe aialib°ubi fi c oic.Duricies ? molli
cies ? vifcoiitas z ota accidetia fifr erut tn mebtis aiatis
er calore z frigiditate.mixta aut ejc qua quodda erit ea/
ro z quodda os no erit ex calore z frigiditate fed erit er
motu gnationis fi m qj id qb eit in actu eit ex illo qb eit
in potetia.fiai t accidit in rebus arttficialib0 qm caitdu z
frigidu faciiit ourum z molle in ferro.gladius auteffici
tur er motu inftrumeti qb mouetfimfcia5 artificis.qm
ars eit p:i ncipiu z foima illius qb erit.
CTOtrum generatiua eit linis uegetatiue.
q “Quito queritur ■Quare ge
neratiua otcif finis a quo eit Denotatio iter vfr
res ate uegetabilis.i£tvidef $ no fit finis.f inis enim
eit in quo quiefcrt efficies.giiatiua autfmcipiii bet mo'
tus poltqj mouef nutritiua z augmetatiua pducedo ad
Debita qualitates z fic ille potius erit fime.®7ifc>:eterea
gnatiua fi eit linis oebet ptineri intra efficieutes.gnatio
aut femp eit ad alteru ?uoad idem.Cn&eterea queri
tur fi giiatiua finis eit in u e geta bilibri trti fit ide5 qb fo:
ma z o:ia pftituttua.? videt $ no.tbima enim femp vi
dei effe tn actu.griatiua aut no femp eit in actu.jn p:in
ctpto em' etatis no eit gnatio nec in fine f5 in medio tm.
Sed cotra boc eit q> tn quolibet aiato fpes z finis oeno
mina? a fbuua fubali.founa aut fubalem no inducit ni/
fi gnatiua ut «35 babitti elt.{p&eterea boc Dicit expfle
pfjus in i°De aia fic.qul aut a fine oia appellari iuftii eit.
finis enim eftgeneraffeutipm uttqj eritaia.generati
ua aut ^ma.aitbi Dicit qjvnuqbqj prectujeftcumpot
jpduce ex fe alteru tale quale ipm eit,{ET lfreterea Dic
2fuicacp appetit9gnationu eft res que eit a Deo ut falue
tur fpes z fomia giiatiua.CpQuerif etia tiixta boc utru
eiufdem fpei fit tn oibus griamib0 . £t videf cp fic.quia
fi potette Diffiniunt per actus z actus per obiecta tuc cii
in oibus Iit gnare exfupfiuo nutrimeci videbifin oib°
effe etufde ronisgtiatiua.cr Solo oicedii eftq?giiati/
ua finis eit a quo oenoiaf z Diffinitur uegetabtlis aia,?
ro eit bec q: nutrimen^ no attingit nifi reltaurationem
mae indiuidui. £1 cum ma no fit finis nutritiua no pot
effe finis.*! idem iudiciu eit oe augmetatiua que codu/
cit ad pfectione z figura qualitatis que accidit rube.? io
non eit finis.giiatina aut ad falute tbmie z fpei que fim/
pliciter finis eft.to gnatiua Dicit effe finis.? boc Dico in
bys in gbus uegetatiua eit ut fpes z bec eit in plantis fo
lum.CTSd pm ergo oiceduj q? gnatiua qefeit in fpecie
z polt fpem no eit motus aliqs ad fpem.Sed nutritiua
cit ad reitauratione partis mae.*! uegetatiua ad pductio
nem quatuatis Debite z fic I; m eode fequanf giiatione
tu ; q: no funt ad tdem no impediut qm gnatio fit finis.
CT Hd aliud Dicedii q> giiatio in eodem pcedit nutriti/
uatn z augmetatma.-zpiiatum comittif eis.Sed gene^
ratiua eft que ad altera m eadej fpecie fequif nutritiua
z augmetattua.t fubferiiuit ei nutritiua z augmetatiua.
«bec bet ouplicc finem, vnum que fequif in motuvno
qui eft giiatio vnius.altum que pfequtf tn oibus mou' /
bus qtu eit talus fpei per fucceflionein oib^CTad alib
oicedum q? gnatiua oicif finis eo qp ipe attingit Duplex
perfectti.f.in actu z fubiectu in actu.Jn actu attingit fot'
ma fpectfica qua inducit. 3n fubiecto aut attingit itatu;
qui medius eit inter nam Deficietem z pfectum ipfius.
Jn pfecto enim nature nibii oe nutrimeto eft fupfluuni
«.ppter boc totum cedit in lubam.GTlfreterea coipus
quatuj ad coplexione-r robur mebio? no eft copletum
z 16 etiam fi Defcinderef feme no effet incoueniens giia
tioni ficut Dicit pbus in Itbio De aialib°.3n ftatu aut na/
ture Deficietis vincit frigidu z ficcu.-z per ficcu quide Di/
rninuif feme.per frigidu aut efficif no puenies genera/
tioni. «,ppter boc gnatiua 110 agit nifi in ftatu perfecto z
tn Dicit finis ,ppter bauc Duplice pfectione qua attingit*
lb:ma eft tpfa aia uegetabilis z ipa eft potetia.Qua
re aut in uegetabiltb0multifb:mis fit gnatio fupia eft ex^
peditu.tfET 'Md boc qj iuxta 15 querif utru gnatiua in oi
bus fit etufde fpei ia> fupia rndim°in qone oe nutritiua.
iOicimus enim ^ non. j£t conuenietia actus «fubiecti
no eft nifi in genere.£um enim etufde fpei eft fupfluuj
ex quo eft gnatio in plantis z ataltb°.nec in vna fpecie
plame-ralia.-! fifr eft tutbima inducta per actum.? p:o
pter boc in nullis que non funt etufde5 fpeciei eft gene
ratio eiufdem fpeciei zc.
CTQueritur De fufficientia partium uegetatiue.
( I0itfequeter queritur
oe bijs ptibus uegetabilib0 aie in comuni. £t
querif De earum fuffictetia z oe oidine earil. & t ad boc
oicedu eft $ oe talibus ut fupia ,pbatu eft no pot ee fpe
cialis potetta aie.q: vita eft actus aie fim fe.Stfr attracti
ua oigeftiua retetiua expulfiua no funt potentie aie fpe/
ciales fed miniftrates nutritiue,? io potette aie uegeta/
biles que nibii refpiatlt extra fubain . aut funt ad 1'ubaj
que eft fonna.autad fuba? que eft ma.aut ad robur utri
ufqj.iSi ad mam tunc eft nutritiua.fi ad fomta tunc eft
gnattua.fi ad robur utrtufqj tiic eft augmetatiua.De oj
dine aut oicendu q? ouptr pnt oidinari.f.fim i^efpectuin
indtuiduc^.uelfimrefpeciu fpei.Si ^momotiicgenc
rattua erttpma z fequif eas nutritiua.? ultima erit aug<*
metuatiua.Bi febo mo tuc gnatiua erit ultima cui mini
ftrat augmetatiua coiroborado ? maturando oiganaa
quibus Defcindif femen gnattonis.Ulutritiua aute fer
uu utriqs miniftrando materiam ?c.
& £iuermir quid eft vtfus.
i£mde tranfeundt»
d eft ad aiam fenfitiua.£t pmo oifputadii
eft oe partibus eius.gSt poftea ce ipa iit
comuni.Sed q: partiu queda eft appbc
fiua.queda motiua,? appbcfio pcedit motii.QueredUj
eft bmo oe appjebcnftua ? poftea oe motiua.Quia ^o
iteru appzebcufiuaru queda eft appiebcnfiua oefons ?
queda appbcftua oeimus.lpsumo queredii eft oe appie
befiua oeforis.poftea oeimus.Sed q: iteru appbefiua
ceforis ouplex eft.f,fenfus!pp:ius?fenfus comunis.
3deo bmo quereduj eft oe ienfu ,pp:to ? poftea oe coi.
£>e fenfu ^0 (pp:to oupfr agedii eft.f.figtllatim oe vno
quoq? ? in comuni oe oibus.f.qua lr qlibet fenfus fufee
ptiuus fit fperum fenlibiliii pfue materia.Senfus aute>
.ppaus qntuplex eft.f.vifus odorat0 tactus guftus audi
tiis.Queredum eft ergo pmo oe vifu. £t querunf qua/
tuoi.f.quare vtfus pouaf pmus fenfuu.^tqd fit villis*
? i° oe vifu expte ojgani.30 De vifu ex pte obiecti ? me/
dy.4°oe vifu ex pte modi ? actus videdi. 4'irca |>mque/
runf ouo qd.f.vifus eft,? quare ponar ^mtis fenfuuj.
„ w pftnium pzoceatofc
fljtctt Damafcenus in i0lib:o,i8.caf.vifus eft
pumus fenfus cuius otgaua funt qui ex cerebto nerui z
Bebomlne
> octili * fentit fim prima ronem colore.oinofcif autem z
1 cum colore coloratu corpus.CT3tem 0rego°nixenovi
der fic Diffinire, vifus eft fenfus qui in anteriorib°cere'
bri fim recta linea accipit colore z cum colore coloratu;.
C3e5 2Uucafic.vtfus eft vis ordinata in neruo optico
ad appbedendu forma ei° q<5> formaf in bumore criftal'
lino ex fifittidinibus corpo» bntiu; colore que ueniunt
per corpa radiofa in effectu ad fupncies corpo» terforu.
CT^Cotra prima Diffinitione videf eeqd oicit 2fuic,q>
p:im° fenfus ,ppter que aial eft eft tactue.fT Ifceterea
,pp:ie $tutis fim gp eft bmoi no eft organu coe fed qui
ejc cerebro nerui fupponut organu coe oibus fttutibus
mortuis z fenfibilib°.ergo videf gp male ponanf in oif
finitione vifus.CET l^reterea vni° virtutis numero z fpe
cie no videf effe organu coe.nerut aut z oculi Differunt
per fpem mebu.ergo videf gp organu vifus no funt ner
iit z oculi.CT Tbreterea id qo fentif ,pp:io actu fim pro'
piiaronemfenrtf magis q; id qdactualieno.lujc aute;
fentif actu pprio z colo: actu alieno.ergo videf gp vifus
fentiat §m prima rone luce,? fic falfu; eft qd Dicit q> fen'
iit fim f>ma ronem colore, tC £otra iamoifftnirtone vi/
def ee gp anteriora cerebri funt interius . appbefiue aut
virtutes oetoris Debet bere organa fua e^terius.CT Co
ira ?amvidef effe qd oicit pbus itu0 oe aia.fi oculus eet
aial gp vifus efiet aia eius.-z boc enim relinquif cp vifus
fit vis ordinata in oculo.-r fic falfum eft qd Dicit cp vifus
fit vis ordinata in neruo optico.q: neruus opticus non
*ft oculus.fed qr bec oia melius patebtit in fequetibus
ideo rndendu eftcpoes ille Diffinitiones Dantur De vi
fu fim gp eft potetia queda organo piuncta in quo opaf
z paftiua ex obiecto exteriori. CT Ibreterea tn cujfuba
vifus tangit ordine ipfius ad altos fenfUs z ordine obie
ctosipfAufus.per boc enim cp eft pmus fenfus tangit
ordinem ad alios fenfus.per boc #o cp oicit z fentit fim
prima ronem colore tagit ordine obiecto» ipfius vifus.
Uber boc #oq> oicit cuius organa funt que excerebro
nerui z oculi. tangit fubam vifus fim gp ell vis oetermi
nata ad o:gamUa#o oatur penes fubam z obiectu; vi
fus z modii videdi qui importaf per boc cp oicit recta;
linea z c.;d#o magis exemit effe vifus q; oue prebabi'
le.illa eni; oicit (ppriii organu vifus qd eft neruus optP
cus ad oculu terminat0,1:: oicit ei ipfius vifus fim cp eft
potetia paftiua recipies impffa in bumore criftallino . z
Dicit agens ppriii qd facit vifu; in actu qui eft color fim
actu lucidi.C' «6icim° ergo ad fumi gp ta«° eft primus
•fenfus tn pftituedo aial fed vifus eft j?us in appbededo
«t patebit inferius.CT 2fd aliud oicedu cp cu; oicif qui
ex cerebro nerui tc.fit reftttutio per boc qr additur ocu
li ad neruos opticoa.i.vifibilee.CT 3d aliud oicedu gp
virtus vifiua fim fui pfectione eft in anteriori parte cere
bri fed fim inceptione eft in bumore criftailino.S; fim
jrgreffum ad pfectione eft in neruo optico z fpiritu vi'
ftbilt qui oifcurrit in illo z fic nibil ,pbibet cp vis viliua
oiuerfimode cofiderata Diuerfabeatinftra.ficetiavna
vis vifiua bet duos oculos.CJ 2fd aliud oicedu; qr lux
z color fim ee formale coloris in rone obiecti vifus non
Differut.effe enim formale fim qr eft actu color vifibilis
eft a luce.Scdm etia; cp oicif color eft extremitas pfpi<’
cui in corpe Determinato z fic utruq; eque primo videf
qr per vna ronem videref ,CT2ld id qd obijctf contra
3amoicedu eft qr vis vifiua oiuerfimode eft in anteriori
parte cerebri sin neruts opticis z in oculo ut Dictu; eft.
£t p boc patet fofo etia ad id qd obijcif contra ;dni.
CETUtrum vifus oicaf effe primus fenfuum,
, Ecundo queritur iQuare
vifus oicaf ^mus fenfus a quibufda.primii eni
videf effe ex pte fentietis qd eft coftttittiuu tpfius.f; boc
eft taa°,ergo tactus eft frmus fenfus, 5 cuiufcuqj
fenfusinftrmfiue organum eft fundametuntorgano»
fenfuu alio» ille fenfus eft pmus.Cacfeft fenfus cuius
organu eft tale.ergo ipfe eft ^nVMCmma patet perfe.i*
fcribif in ^mo oe fomno z vigtlia.CET 3ftem pus eft na'
lura a quo no puertif pntia ut oicif in pdicamentis.fed
quocucg fenfus pofito fequifiu effe tactu z no couertif
ergo tactus eft pmus fenfus natura.C'3te pbus in pri'
mo oe fomno z vigilia oicit qr pmii organu eft organu
tactus.qd cum impotes fuerit ueceffe eft organa fentif
di oiabere Defectu fetifuusXu; ^o aliqd eo» oefeceril
no eft neceffe boc oeficere.CET ^^ 111 2° oe aia oicit qr vi
uere ineft aialib°fiin fenfibile primum primu; fenfibile
uocattactu.3i forte oiceref gp vifus eft ^nius fim obie'
ctum -t no fim ronem organi.C' 4otra.tact° eft pmaru
qualitatu ex quarum comi, itione oia aialia fenfata cau'
fanf.ergo priora funt obiecta tact° oibus alijs fenfibus.
CTlIbreterea per ronem medy videf effe jamus tactus,
prius enim eft piunctum iu natura q; oiftans per fubm
z natura.mediu ^o tactus piunctu eft in natura cu; ori'
gano tangedi.fed inediti vifus eft oiftans perfubam-r
natura.ergo tacffim rone; medq jauseft vifus.Sed
cotra ©amafcen°oicit gp vifus eft ^mus fenfus.CTJte
vires fenftbilee funt^iicipiacognitionis.ergo que ina
gis facit cognofcere illa erit prior inter eas.fed vifus ma
gis facit cognofcere.ergo vifus eft prius.CpCld ^o vv
fus magis facitcognofcereaccipif expmo metbaceub»
oicit gp vifus plures orias ondit z io magis facit cogno
fcere^Jte potetie fenfitiue oiffiuiunf per act°-r actus
perobiecta.ergo fiinprioritateobiecto» bebut ordine;
potetie fenfitiue.fed obtectu qd iuueui f in oibus corru
ptibilib^r incorrupttbilib°prius eft qjillud qd iuuenif
iit corruptibilib°.ergo fenfus ufts obiecti por eft q; fen'
fus particularis obiecti italis eft vifus.luxeni;zcolor
que funt obiecta vifus in celeftib°z ifenorib^nueniun
tur.-r tangibilia tm in iferiorib0 funt . ergo vifus eft 0or
iactu.C*3Iem tin ouo funt fenfus oifciplinabiles ut o»
cit pbus in pnio oe fenfu z fenfato.? vifus oeferuit oifci
pline que per inuetione eft.2Judit°aut ei que per ooctri
nam elt.£u; igif inuenire fit an addifcere. vifus erit an
auditu.-r multo magis an queltbet alni feufum que uo
eftpfeoifciplitiabilis.lUJtem fenfus quipficit in actu
mouete natura ^rna videf effe p mus. vifus eft bmoi.qr
efficif in actu per lumen qd eft natura ^us gj calidum z
frigidu eo cp eft corpis pmi.illa #o corpo» iferio».ergo
vifus eft bmus fenfus.tCT3^ °ee* fenfus pficiut opatio
nes fuas per fpm aialem.fed vifus buc bet puriffimu; z
dartflimu ut oicif in libro oe oria fpirit0 z aie.ergo ipfe
eft fenfus pmus.CT3tem Pm quecuqjfenfum tact°ac/'
<ipif fenfatii ppriu z coe ille videf effe prior in rone fen
tiedi.talis eft vtfus.-r fic oicit pbus iu i°oe fenfu z fenfa
io ergo ipe eft fenfus por. C[J0ol’o oicedu q; fenfus on
pltce coparatione bet.f.ad fenfitiuu; z ad fenfibile . %d
ienfttiuu tn coliderado ipni ad fenfibile ut in cognofce'
do. j£t fim primu modu tact° eft ^m° fenfus z guft0 q
eft fenfus alimeti.z quida tact°. i£t io oicit pbus iu ;°oe
aia gp ifti ouo fenfus funt .ppter ee.reliqui fio tres funt
.ppter bii effe.;0 ^o eft odorat°.qr fient oicit pbus iu IX9
oe fenfu z fenfato.odores in alijs aialib0 pter boie5 no
bfit.ppria Delectatione; fed tin eam que eft cibi.qr odo
res iudicat cibum z io oicif in etbicts q? canes no gau'
dent odorib°lepo» uel ceruo» ,ppter Delectatione; odo
ris.Sed q: per (jus eft.f.ceruus ad oeuoradti.Jn boi'
bus aut queda funt Delectationes odo» z flo» z aroma
tum quoruda z oe bijs tractatur in fequentibus.40 yo
erit auditus z ultimus vifus fm bancopationem<pce/'
dunt rones prime -riftum ordine; fequif Huic.Scdm
aiit ronem cognitionis vifus eft primus ut probant xo'
nes inducte i°.z % fiter auditus eft 3°odoratus qui oucis
ad cibum oiftame longe quedaaialia.oeinde gufttis z
£>ecude partis fume
ultimo tactus ? butw ordinem fequuntur ri5:egori°Da
mafeenus? &$?:?£.
GTUtru pfifterta oculi eft in l?iiido uel igneo lumiofo.
d JEinde queritur ©e vifu ex
parte organi.f.utru cofiftetia oculi fit tm in W
tnido aquofo uel igneo luminofo.De | ?oc enim altrica
tio eft inter 2Jr(ftotelem z ifclatonem ? fequaces eos.
videtur enim cp in oculo orietur ignis uel lumen.lic vi/
fus pficif i>m actum lucidi.Sed cotingit queda; aialia
videre oe nocte ut lupos z cattos qn mediu no eft actu
luctdu a luce ejtteriori.ergo erit lucidu tunc a luce egre
diete ab oculis z ita in oculo oriatur lumen. C7 3^5 ni'
bil videt in tenebris nifi in quo oiiaf lumen.oculi quo/
rudam aialium videnf in tenebris admodti candelarrl
ut lupos oculi z cattos z canum.ergo * in illis otia? Iu/
men.fed eade eft ro oe omni oculo quatu$ ad videre.g
in omni oculo cuiuflibetaialts erit oniu5 ignis.CT3^5
sfpecfno ponit linea vifuale; per imaginatione tm fed
per rem egrediente ab oculis.? linea vifualis no eft ni
fi radius qui no egredif nifi a luminofo . ergo in oculo
oriabif luminofurn.COte oicit 3pe:in t° oe celo? mri
do ® in videdo ftellasnjcas inuoluif vifus ,ppter elon/
gationl earu ? no pfequif eas pfecutioe forti fed tremit
15 planetas pfequit pfecutioneforti?iono tremit.? eje
boc accipif cp vifus tremit p aliqb qb exit ab ipfo ? elo/
gaf .? boc no eft nifi radius.ergo radius ejrit a vifuXtl
ergo radius no egrediaf nifi a luminofo in oculo oomi
nabif lumen.CT fte in i° oe fomno ? vigilia oicit pfrs
cp oculus fplendetium ell.nibil aut eftfplendetium nifi
q b eft lumrnofu3.ergo ?c.CJ73te in tbtmeo platonis 0:
cp radius interior ptungif radio exteriori ? terminatur
ad fenfibile ? repcufli motu recto redeunt ad oculti z re
curretes interius ad aiam opanf vifum.CT3tem
dius oicit® iubar exterius oefcedes piungtf interiori
tanq5 ei qb eft eiufde natureXuj enim Duplex fit natu
raignis.f.edax que eft ardo: ?Iux qua influit fupinfe/
riora fim nature lucis influetianr fupius corpus pftituit
oculii z i5 interior exteriori ptungif ad opandu vifum.
CTJtem ejcpfte oicit 2fug°fup geii.ad Iram ® in oculo
onaf lux ignis.? ® radtj egrediunf ab oculo pus tangi
lesboc vicinii q5remotu.Cr#d boc ipm inducit f&ie
gorius nijc° multas fententias pborum oices ® befpe/
rus ait radios ab oculis ejttefos finibus fui z ipfos que
admodu manuupalpationib^tangetescorpa exteriora
? fufeeptiones earu3 ad vifum reddere.CT 3^m indu/
cit geometres afpectiuo; qui oicut radios emitti ab ocu
lis admodu figure pinee liue piramidis a oexuoin fini
ftril ? a finiftro in oextru5.? bosoifcurrere fup latitudi/
ne3 vifibilis quouf® piunganf.? io accidit qiiqj q> fup
pauimetu no videmus numu3 tacente fup pauimetura
que poftea videmus peurfu radio? ad mimu.cSt poftea
inducit rJnem Ifclatonis que fupius pofita eft cui oicit
cofemire 0aIienu.CT3te5 >n £n°oe fenfu ? fenfato po
nanf queda rones.Quaru pma eft ab auctoritate quia
primi pfSi faciunt vifu3 ignie.i* eft a quadi paffioe que
accidit in oculis in tenebris uel fupuelatis copreflis.ur
fubito pcuftis.&ccidit enim ignem lucere tnterfin ocu
Io no aut lucet interius nifi fit interi^C^m ad idem
pot obtjci fic.butiu; fftnbolu facilior eft trifmutaiio ad
inuice.cu3 igif oculus oebeat trafmutari in colore actu,
videf cp idem oebeat in ipfo onari qb facit colore actu,
boc aut eft lux.ergo lux oebet onari in oculo.dJ S3 co
tra boc funt rones plures 2f$£:? imitati^ eum jpbatiU5
0) in oculo onatur aqua.quaru queda iacent in libro oe
fenfu ? fenfato.? fic fi ignis onaref in oculo ut oicit em/
pedodes ? in tbimeo feribif cu$ ignis emittit radios ad
illuminatione oyapbani fic lumen eorediens a lucerna
accideret tunc lumeegredtes ab oculo illuminante me/
dium ? 0 m boc cotin geret colores vfdert in ten ebris qb
falfum eft.CTJtem no pot ftare fofo que oicit cp extin/
guif radius egredies ab oculo in tenebris ficut oicit tbi
meus.boc enim uanu eft oino.nibil enim extinguif ni
fi a fuo cotrario.extingutf enim a frigido calidu.aut ab
bumtdo ficcu queadmodii oicut quida ut otcif incarbo
nibus ignis flama extingui.£um igif ntbil fit cotrariu
igni no pot extingut.GrJtem no pot ftare fofo que vi/
def foluere fic ® no extinguif quide lume ignis qb eft
in oculo fed oebilitaf iutantu cp latet nos.Si enij talis
ignis in oculo eft tunc oportet etia ipm per oiem extin
gui frigido z bumido.? ita in glacieb0 ? in aqua fierent
maiores tenebre.flaina eni5 z ignita corpa extinguunf
in illis.cum ergo no accidat tenebre.in glacie ? in aqua
patet ® non onatur ignis in oculo.
deinde ponit pbilofop^s
rone que fumif ab organo oculi ad tactu recipiedivifi/
bilia.£u eui$ vna fit forma vifibilis que rectpif a medio
? ab oculo.oportet vna natura ee receptibilitatis in me
dio ? in oculo.cum igif in medto recipiat natura perfpi
cut.in oculo onatur aligd pfpicuojr.CT Sj tm ouo funt
perfpicuaXaer ? aqua ergo in oculo oriabif alteru bo^
©ifferut aut aer ? aqua in recipiedo z boc ® aqua fua/
bilius eft elemetu qj aer ? boc triplh melius enim fiuat
quatitate z figura ipfius oculi que fabricaf ex ipa.fimili
ter etia melius feruat actu; luminis ab ejctrinfeco egre/
diente in ipm bumore oculi.? feruat etia melius fpes re
ceptas vifibiles que tm trafeut per ipm aereXum igif
oculi fit recipe? tenere aliquantulu relinquif qrinipo
onef elemetu aque.CJ Deinde ponit pfte puter qtuot
rones a quatuo: ptibus oculi.Duaru pma bec eft.vnu/
quodqj corrupif in eo ex quo pfiftit maliter fed nos vi/
demus oculo corrupto aqua exire.ergo cofiftit maliter
ex ipfa aqua.CTJtem iaeft per expimetu fumptu in ele
metis in qbus calidu fupat cereb:u5 frigidti z calore re/
foluit? facit fluerebumidu oculi frigido coagulatum?
ex uaporib°calidis ? groftis Diminuit ipm in pte ? tur/
bat quatitate pfpicui?facittreme fpmviftbile.bocem'5
no accideret fi onaref in oculo tgnie.calidu enim a cali
do no oiminueref fed augeref . CT 34 ro eft fumpta per
exptmetum in abudatibus multum calido fanguine in
quib°natura ponit cerebru frigidifitmu ? albu oculi fa/
citcraffius qb (5 fit ut pmaneat bumidu no coagulatu.
£o:pus enim oculi fic frigidu eft cp no pot ampli0 infrl
gidari falua coplextoe oculi.Si aute eet natura oculi ex
igne tunc non oporteret natura ingeniari qualr oculus
faluaref in calore cordis in abiidatib0 fanguine calido,
q: tato melius pferuaref oculus quato calidius eet eor.
q£T4aro fumif oe expimeto fumpto in no bnjibus fan
guine.Jn illis enim ,ppter oefectu caloris intatu coagu
iaf exterior tunica oculi ?induraf ® non indiget palpe
bris uelantib^^batu aut eft in 40 metbauros op a frigi
do no coagulaf nifi aqua ? fpes aque.ergo reliiiquif cp
in oculo aqua onaf .Deinde ponit pBus alia rone fic.qr
fi in oculo onaref ignis ex quo exiret radij oporteret vi
fum in radijs illis extendi ufqj ad aftra que videmus.?
oporteret ipm .pdeunte ex oculo per radios coadberere
oi bus vifibilib0.? ex boc fequeref ® ^tus vifiua exten
deref extra oculii qb eft incouentesXum nulla virtus
extedaf per eflentia extra ^priu fubiectu.CEr ll^reterea
incouenies eft oicere exterius lumepiungi interiori.il/
la enim no piungunf quo? aliqd eft mediii.fed iter ey
trinfecu z intrinfecti tunice oculi iterfuut que a pbo mi
ringe onr.CT lkreterea tn omni figurato corpe z aiato
necefie eft fim natura onari elemetu receptibile illius fi
gure.Jgnis aut z aer no funt corpa receptibilia figura/
nupter fui fpualitate.ergo in oculo no onatur alteru
bo? fed terra uel aqua.Bo terra qr ipfa non eft pfpicua
me homine
ergoreliqutf ap aqua bneffnocuIo.Sffoite Diceretur
a) in oculo Ditatur lumen celi ? no ignts.UDoc erit otctti
fm ignorantia? qi celum no cff pmifcibtle cum aliquo
coipe ? ,ppter boc pftus no oifputat cotra boc fed rei tn/
quit pio abfurdo.fjj Jtem in li° oe aialibus oicif cp in
oculo Ditatur aqua ? io etia ultimo iter inebia coiporis
coplef.<C3tem 2flpborabius in fuo lib°oe fenfu z f en
fato Dicit fic inftr m virtutis vilibiliseftoculus z in illo
f nftr o Dnatur aqua que eft faba oyapbaua ut liat talis cp
f n eo befcribanf foime fenfibiliii ut in fpeculo z io paro
glacialis eft ualde clara z alba ♦ <£* Jtem Dicit 3uica in
fuo libio De 0ialtb°«oico cp vifue erigit bumiditate? da
ram que refpiciatimpflioues.Sed qi auctores nalium
coiter boc Dictita io fup boc multos auctores inducere
fupuacuu eft.videf aut cp neutru bos fit ueru.fedqtin
oculo onetur terra.Jn ot eni? coipe copofito z comixto
atato Dnafterra ? aqua z pcipue terra qi oia talia quie/
fcut in ipfa.CC" Jtem Dicit in libio De celo z mudo qnn
oi coipe copofito otiatur illud elemetu cuius fequif mo
tu?.fed oculus oefcedit ad terra. ergo m ipfo onaf terra.
CT Solo oicimus qt iit oculo oiiatur aqua quitu ad il/
lam parte in qua fit impflioXft enim in oculo ouprbu/
moi.quos vnus eft in acie qui oicif criftallinus piopter
puritate.? glacialis fiue gradtnofus .ppter frigida com
plexionaleonans inipfo.q: ficut Dicit pBus oculus eft
ita frigidus cp feruata coplexione nSinfrigtdaf ampli0
z io in tpibus z in locis in qbus infr igidanf oculi fupia
teperametu? generatur obfcuritas vifus.? boc patet ejc
boc cp Diu ambulantib0 in niue uel glacie uel aqua ob/
fcura apparet loca niuium z glaciei “tripe aquaru? z Iit/'
lora mariu.2niusbumo:eft poftillu in textura uenaril
qui bct colore vitri aliquatulu? tedente ad rubore . z io
e quibufda pljie oicif vitrius.daritate enim vitri bet ex
couenierta cu criftallo cuius ille eft nutrimetu fed rubo
rem pticipat ex puemetia cum fanguine er quo gnatur
in extremitate uenaru tangetiu oculu.fupflmtas aut po
nif in albumine ut fit fcutii buoris criftalliniXirca bos
aut bumores funt tunice fiue retia oculi que tunice ex
parte aute funt pfpicue ut per ipfas poflit fieri tmutatio
pumoris crtftalliiu z circuducif ades cu circuferetia ni
gra uel glauca ut ex illo colore fit cogregatio z coaduna
tiofttutis vifiue.cuf natura eft turbari claritate niuis.
CTj£x bac etia oe caufa uelamia ut palpebie z fupcilia
ponunf extrinfecus? io accidit cp afpiciens Diu ad ma
gna albedine uel claritate poftea no bn videt nifi piius
eoadunef vifusXum #o bumidu criftallinu receptibi
le fit luminis z coloris opoitetq? pellicule que funt an
ipm puie funt ita cp per ipfas poflit imutado igredi eo'
loi? lume.qi coloi no immutat vifum ut poftea Dicetur
nifi per actu luminis.? io pungit qn aligs babuerit ocu
los Diu daufosuei in tenebiis fuerit? poftea fubito ua
dit ad lume cp no bn videt anteq? ingrediaf lume tepe/
rate imutans ab extrinfeco.q: iterum vifus pficitur
fpu vifibili qui oeferf ad oculos p neruos opticos ? co/
cauos ab interiori pte cerebii qui fpus fecu trabut tepe/
ratum colore.to cdtingit qt poft fomnu in quo fpus oes
mouenf ad interiora ad locu Digeftionis relinquendo
oigana exteriora fenfuu ftatim aperies oculos no bene
videat an reditu fpirituu ? caloris ab interiortb0ad epte
riora oigana fenfuu.Quiafto illi fpus clari? puri funt
qui oeferunf ad oculos fup oes fpus feniibiles io turba
tio quecuq? ptinges in cerebio magis apparet in ipfis.
z io cotingit in ebiijs in qbus multus uapoi terf ad cere
Ibiu qi obfcuraf vifus.? eade caufa eft quare vifus obfcu
raf miratis qi ira accedit fanguine circa coi? eleuatua
poresadcaput.£um#o iteru fpus ille feruidusfitite
rum cdtingit ipm a uaporib0 calidis moueri extra fitum
jiptitl in quibufda infirmitatib0 ? ebitetatib0 ? ira ? tuc
apparet vini ouo.Bpiisfto accipiens foiml in fitu vno
ftat anteqj renundet eam ? plene fmfftnaf ab ea accipit
eade in alio ftatu.? fic vnti in Duplici fitu acceptu appet
Duo.£t bec eade caufa eft quare vmi apparet duo qfi Di
gitus fuppon if ? eleuaf oculus ad fitu altiore uel Depif/
mif ad inferiore.? io quito magis ponif extra fini pio/
pini interius uel altius tlto magis apparet oiftbnantia
iter id in Duplici fitu acceptum. £t buffile eft videre in
fole peutiete fup aqua fluentem que videf efle maioris
qultitatis fim Duplu uel triplu fim motti aque. £ft etia?
terfum coipus ? politu in acie ut ad ipm fit r effectio Iu/
minis extrinfect fub quo fit {mutatio a colorib0? abftra
«io coloris.fed oe boc plenius Dicefffra in qoneoeco
lorib°.(T2fd pmigtf oicaf qi queda aialia funt que oe
bilem bnt vifum ? no bn coadunatu ? illa claritate Dief
viucunf.^ppter boc in Die quiefcut? oe nocte mouenf
qn lume lune ? ftellarti eft in aere qd Debilius eft lumf
ne folis.Sed fi elfent oino tenebie ficut eft fub tecto in
Domib°oico q? tunc nibil videret.? fi tunc uenanfiodo
ratu uenanf ? no vifu.f]J2fd aliud Dicedu q> noctiluca
ficut oculi quoruda aialium ? capita pifciu? ? coipa pu'
trefacta funt actu in tenebiis? non tu fic femp q? diurni
net niediu.qd patet er boc q> fi mediii eflet illuminatu?
tunc no luceret illa.aliter eiiim lucerent oie ac nocte qd
no videmus vnde illa lux in talib°eft a partibus igneis
que funt in exteriori pte ? no ,pgredtf ab inferiori par
teocultad.piectione radios per quosilluminenf me/
diu? obiectuviltbile.aliter enim circilftans aer ? colo
rata oia illuminarenf ficut a candela qp non videmus
.prima enij que funt iuxta noctiluca no videnf ficut na
fus lupi ? maxilla. UT Sld aliud oicedfi cp non tenemus
filiam afpecttuogtenetiu radios efle coipa egredienda
ab oculis.fed oicimus radios efle {mutationes fim re/
«as lineas in opapbano factas ? qi oculus coipus poli/
tum eft ? terfum reflectif fup ipm lume qd eft actus vf/
fibilis rei ficut fup fpeculu.? qi reflexio lucis fit ad pares
angulos cu?inctdetia eiufde io ficut radu a pmo illumi
nite Dirigunffim figura pyramidale cuius piict0 eft iit
coipe pijciente radios ? oilataf plus z plus fim cp radij
jacediitab illo.0tl’r in coipe reflectete lumen? radios
colligunf radtj in punctu pyramidis ? amplianf plus z
plus fim qj radtj oiftant magis a coipe reflectete lumfe
z radios.? cum tale coipus fit oculus per bunc modii fit
reflectio lucis ab ipfo ? no lic q? rady ^cedlt ex ipfo fi/
cut ex pmo illuminante.nec eft etiam oe ^piietate fnie
afpecto^ oeterminare oe na radtj fed potius ponit ipm
in paflionib^eometricis que funt curuum? rectum z
bmoi.nalis aut b« querere cui fit coipusnel qlitas alis
a coipe.oeboc tn planius bebifinfra.C"2fd aliud oice
dum eft cp tremoi ille oe quo loquif piius eft in fpu vili
bili interiori qui ficut exigit .ppoittone in claritate ? ob
fcuritate vifibilis ita etia exigit g?poitione in oiftltia co/
ueniete fibi.? fi tremoi aliquis eft in radio ille erit in ra
dio reflexo ad oculii ? no in emiflb ab illo. 2fd altd
Dicedu qj oculus fplendetiu eft ficut terfum ? politu? re
flectes lume? no iic.ptjcics lumen pfe.C*3^d aliud o£
cedu q? fi oebeat faluari tbimeus no pot intelltgi nifi oe
radijs exterius refleris ? no ab iteriori .pcedetibus.fed!
tn bec no eft intetio fua.fCT Md aliud Dicedu cp -Calcidi
us fequif Ifrlatone tn ita Dicemus De fpecie ignis edacis
? lucis.CT 2(d aliud Dicedu qt auctoritas 2luguftini in/
telligif oe radijs exterionb°‘.|I; 2fd id qdobyciturDe
opimomb^inductis a 0iegorio m'x°patet folo per pdi/
«a.CT2fd id q i> obycif oe fenfu ? fenfato Dicedu cp pif
mi pBi fi Dicebat ignem otiari in oculo falfum Dicebant
ficut bnpbaf ab 2triftotele.Si aut Dicebat vifu? fm ta/
«uni no pfici fine luce? Iuce?appellauerutignem tunc
ueru oicebat.GT Sld aliud oicedu q? lucis illius que ap
paret in tenebiis uel oculis daufis tn refractioe uel per
cuftione oculox caufa eft claritas fpus vifibilis qrn oifp /
©cctide partio fume
gif fn fdjrm in tali refractione uFrepcufiione ? ideo re
tro in oculo apparet quandoqj mutatio lumints.cridal
linum enim oculi immutabile ed fin ante ? retro z pro
fundum ficut infra oicemus.retro enim ad ipfum fluut
imaginationes fomniales?anrectpiut imaginationes
feufibiles z trafetit ad ipm fenfu5 coem z fantafia.
CJ trum lumen oefcendens a corporibus lumuiofis
ed fuba uel accidens.
( jBnfequenter Querendus eft
oe vifu ex pte obtecti z medy.Sed qr lume ed
actus utriufqj io etia neceflariu ed querere oe lumine.
fET -Circa bunc ergo articulu querunf gnque,f>m ed oe
lumine.imoe noctilucis que funt obiecta vifus in tene
bus.3moe co!orib°que funt obiecta vifus in Iumie.4m
oe natura medij qb ed vifus.s"1 z ultimii qualr fpes w
fibtlee funt in medio,{C -Circa f>mergo querif utruj lu
men qd oefcendita cozpibus luminofis iit fuba uel acci
dens. i£t obijcif fic.ois torma pfe alterans ed padio uel
padibilis qualitas.lume ed forma pfe alterans.ergo ed
padio uel padibilis qualitas.ois aut padio uel padibilis
qualitas ed accns.ergo lume ed acciis.i^d aut oe perfe
alteras ed padio uel padibilis qualitas betur in 80pbt9
ubi fic 02 que alteranf alteranf oia a fenfibilibus.? bo?
folii? alteratio ed.fenltbilia aiit appellat pafltdes z padi
biles qlitates.iQd aut lume alteref betur expffe in libro
oe fenfu? fenfato ubi fic oicif.q illuminatio ed altera'
tio.C” 3tem oe qd ptingit eide? fubtecto manet in elfe
z no in ede ed accns.lume cdtmgit eide fubiecto mane
ti in elfe.f.aeri z no in ede.ergo ed acciis.CT ^tejoicit
pbus in j>°oe gnatione z corruptione alteratio quidem
ed qfi fubiecto manete in elfe trafmutaf in eius padio/
mb°.fed qii aer illuminaf pnte lumie z abfente manet
idem.ergo bec trafmutatio ed padio.? ois padio ed ac/
cidens ergo lume ed padio z fic acens.CETjte? oe qd in
fubiecto recipit magis z minus ed accns.lume in fubie
eto recipit magis z minus ergo edaccns, qbatio prime
betur ex boc q forma fubalis no recipit imelionem nec
remilfione.ead aut lume recipiar i ntenfione z remidto
nem patet ex boc q? aer qnq? ed luminofior qnq min°
Iimnnofus.CCr 3tem ois forma fuuafr oidenfa in eo in
quo ed ita q in maiori pte maior z in minori minor for
maaccntalis? corporea ed/JLume etiam ed forma ergo
ed aceris corpis.Ueritas pme patet ex boc q forma tba
iis edfimplex no oiuifibilts oiuiftone fubiecti.vil d ot/
mdif aliqua forma oiuiftone fubiecti illa erit accntalis.
CT3^ni Dicit 2luicapbs in libro oe fuba orbis, q nulla
forma oiuidif nili quef m nam aduenit compotito pod
quatitate z io etiam forme fubalee funtindiuilibiles.qr
fm nam adueniunt mae an quatitate.Sed patet q lu/
men ed oiuilibilis forma oiuiftone fubtecti.ergo adue/
nit pod qualitatem cdpolito.nibdaut aduenitebpofito
pod quatitate nili accns.ergo lume ed acens, t&d aute?
nibil adueniat copofuo pod quatitatem nili acens patet
ex boc qr forma fubalis uel fba no fundaf in ma media
te acente fed potius ecdtrario. CT oe qd fi m viiuj
actu inuenif m corruptibili z in incorruptibili ed acens,
lume ed tale.ergo lume ed accns.qbatio frnie.corrupti
bile z incorruptibile pueniutdm fubale forma.qr quo?
vna ed forma fubalis illo? vnu ed ee.qd no ed incorru
ptibili z iu incorruptibili.CT3^ nd coueimitfm mam
fim qr beturin 90metbace,f.q corruptibilia z incorrupti
biliu no ed eade ma.ergo li pueniiit relinquit qr coue'
nietta illa erit in forma accntali .,pbatio *c ed qr lume in/
uenir in igne z celo fm actu luminadi z faciedi colores
in actu vifibiles.C’ 3tfm d cet fuba tunc eet forma uel
ma uel copofitii.? pdat qr no ed fola forma uel ma fola
q: neutrii eo? pfe inefle luenif.ergo reltnquif q Iit Iba
cdpofita.pdat atit q lume nd lucet ntfi interueuieie ali'
quo obfcuro inter illuminas z flluminatu.aut ergo tue
illa fuba oedruif aut retrabif ♦ Si oedruif tunc oportet
^ beat cotrariu.qr nibil oedruif fm mam ntfi per con/
trarium ageus.lume aut no bet cdtrartu agens.ergo nd
oedruif .Md aiit lume nd bet coiurariu patet per boc qr
cotrario? utruqj bet nam z entitate fpeciei*. tenebra aut
que eet lumini ptraria fi ipm berenteotrariu nd ed niti
pziuatio utoicutpbi z fanctt.Si %o Dicatur qr retrabif.
aut ergo retrabif podqjiam iteruenit opacu . aut qn ed
vicinu.Si ^mo mo tunc oporteret qr per mediu opacu
retraberef z fic viderem0 ipm trafire ptes opaci qd pa/
tet ee falfum.Si i°mo tunc ex vicinitate opaci rece'
deret lume.boc aut ed falfum qr videmus lume imedta
fepiungtvinbre.ergo patet qr non edfuba compofita.
Cj 3tem fi eet fuba copofita.aut efiet fpualis ita qr edet
fpus.aut eorpalis fiue corpus.Si pmo md aut accipitur
fpiis pro corpe ficut accipiuteum pbt ficut betur tu libro
codabulini cpfpused quoddacorp°fubtile? inbuma/
no corpe ori! ex toto eozpe z ferf in uents pulfatiuis ad
viuincadii corpus z opaf vita z anbelitu z pulfum z ori
tur ex cerebro z in neruis ferf z opaf motum z fenfum.
Sut accipitur fpiis md theologico pro eo qd ed aia uel
dufdenae cum tpfa.Si^mdaecipif fpiis tuc nulla oi
dinctio erit inter otcetes elfe fub93 fpiiale uel corporea.
CTlibreterea erit iucduenies qr illa fuba aut ed puia cti
lumine qd bet.auc no puia fed luminofa ficut ed Iba fo
lis ? tg nis.Si p°md eotra.omne puiii oenfatu5 minus
ed puiii.fubdaiia luminis ed puia ergo oeufata minus
erit puia,,pbatio pme ed iu pdefatioe aeris z aque que
funt elemeta puia.? patet q oenfius minus ed puium.
fifr patet qr in pttbus eridalli que funt tenues ? fi copo
nanf muiui oimmuef per metas ?tandetollef iu toto»
CT ©et n de fumaf oclufio .pbata.oe mipus puium mi/
nus vifibtle pducit ad vifum.lumen oenfatu ed minus
puiu q'5 nd oefatu.ergo vifibtle minus pducit ad vifuj.
qd patet eefalfum.qri^to magis ed luminofum tanto
melius videf ahqd in ipfo luniine.C73tem nullus cor'
pus naliter mouef ad oiuerfa loca. lume aiit mouef ad
oiuerfa loca.qdpatet.qrimutatfurfum? oeorfum?ad
latera circuquaqj.ergo lume no ed corpus.Si^o oicaf
q ed fuba fpiialis boc md quo tbeologi fumunt fpm qr
ed filis fube cum aia.CXotra boc ^mo erit q bec no
ed opinio alicuius pbi.3tem aut eet litis fuba cti aia ue
getabtli aut lenfibili aut rdnali.i£t qdcuqj oicaf oporte
ret q eet pfectto alicuius cozpis organici.qr ea que funt
eiuide nature ? fube funt etufde ordinis in natura.vnde
eu, vna fuba fpiialis ordinef ad corpus ut pfectio ? alis
fitr ordinabif.lTStom nulla fuba fpualis boc mo fum/
pta ed mefurabiltsoimefionequa(itatis.Iumenaiitbet
oimenfionem quatitatis.qd patet.qr in tricubito aer ed
tricubitii ? ui bicubito ed bicubitu;.ergo lume non erit
talis fuba fpuaIts.C73K,n ois fuba fpualis fm organa
oidincta oidinctas bet vires.liime boc mo nd bet Didi/
ctas vires.ergo lume nd ed fuba fpualis.Si forte oicaf
q lume ed intelligedii.boc ed dultius qj q cotra oifpu
taf.€T Ubreterea otcit^faac in libro oe ominitionibus
q orbis tot0? lumen creanf in vmbra aie uegetabilisli
cut uegetabilis in vmbra fenfibi lis ♦ ? fenlibtlis iu vm/
bra ronahs.? rdnaits in vmbra intelligetie.Sed creare
altqd in vmbra alterius nibil aliud edfim ipm qj vnuj
Incipe in ee ? ^tute oefiittt fuu fupius ope ? #tute ficut
patet ^er fingula.intelligetia enim nd ed cum ingfitio/
ne.? io in tnqfitione incipit rd.fifr ro noedcii appben/
fioue feiifibiiui.? io ibi incipit fenfus . fenfus aut no ed
fine appbelione,? io ubi ed opus aie ? fine appbefione
incipit uegetabilis.ergo fi orbis? lume funt pod ida ito
bebut aliqua opatione fpus.ergo non erit fpiis boc mo
oicto fpii.C" St aiit oicaf q lume nd ed fpiis £ m ee fe<J
fm opus fuii.4dtra opus fpiis uo erit^mii nifi vita?!"1
Bebomine
alimeto uti * augeret gnare * fle oe alijs.quox nullum
bet fame.g lume no eft fpus quo ad opus faum.CrSi
$o oicaf gp eft fptls vitalis qui eft in coipe qui tameeft
coipus.Et Dicit )%acq> fpus mouetur in coipore ficut
lumina in inudo.* fic lume eft viuificu. CET -£otra fpus
qui eft in co:de eft inftr m * mediii per qb afa Diffundit
vita in coipe.* vita no eft act°ab ipo nift ficut ab inftr o.
f£t ex boc no fequtf cp fi lume boc mo mouef in inudo
q> fit fpus.CPPweterea ille fpus vitalis eft coipus * po
fitio iftius opinionis eft q? lume no fit coipus . Si aute
oicaf gplume fit coipus no fpualeXotra obijcit pbus in
labio oe vi fu <p fim boc duo coipa erunt in eode loco qi
lume eft in aere* no videmus aere ire oe loco fuopio'
pter aduetii luminis.Q/ lfcieterea oes rones que addit
cte funt cotra illos qui Oicut lume effe fabam coiporeaj
* fptiale fut etia cotra ifta opinione-C Si ,ppter boc oi
taf cp lume eft foima fubalis * no fuba copofita . £otra
nulla foima fabalis eft imutatiua per actus alteri°coipo
ris.lume imutat aliud coipus qj id cui ineft .ergo no eft
foima fubaIis.,pbatio pme betur in libio oe fenfu * fen
fato ubi Dicit pbs.&b enim fim cp ignis * terra nibil fa
cere uel pati uel aliud fuppte qtiicqj bet fed fan cp ptra'
rietas in vnoquoq? eft.^pbatio *caccipif a fenfu qi lume
imutat aerem.flTJtem foima fabalis eft pfectto ei9
in quo eft fim ee.ergo fi lume eft foima fabalis erit pfe'
ctto aeris in quo eft fim effeaeris.qb patet effe falfurn.
CTJtem nulla fonna fabalis aduenit mae fim nam * te
pus poft receptione accntis.lume aduenit aeri poft acci
dentia aeris.ergo non eft foima fubalis.C' 3tew nulla
foima fabalis fim ee fau inuenif ejctra faa ,pp:ia mam.
lume inuenif extra fua.ppiia mam que eft coipus nali
ter luminofum.ergo lume no eft foima fubalis.tT 3 te
pbus in libio oevifu Dicit.manifeftu;eftcp lux non eft
coipus fed acens aeris.ex boc betur gp lux no eft coipus
neq5 foima fabalis neq; fuba fpualis fed acens. ClT 3&
ibidem caloifim quem alteratur aer ab igne luxoi.oif'
fertqj flama a luce.na flama eft fumus accefus toqj fla'
ma eft coipus cum fit ftimus.lux #o no eft coipus f5 eft
palfio oyaphani coipis. £jc boc videf q> lux eft paffio.*
paffio eftaccns.ergolux eft accns.GTjtem 2lutcain 6°
ce nalibus lume eft affectio coipis bntis luce cuj appo
fitu fuerit illi.2tffectio aut eft tmpffio acentis ergo lux
efta*ccns,<E3te 2tuica lujc eft qualitas que eft pfectio
traducetis fim cp eft tranftucens.fed qualitas eft acens,
ergo lux eft accns.CjJJtem 3uicaibidem.lume eft qua
litas qua mutuatcoipus no traduces a lucido.* tranftu
cens efficit per eum traducens in effectu . ergo lumen
cum fit qualitas mutuata.* ois qualitas mutuata fit ac'
cides.Iumefitaccns.CT Sed cotra fi lume fit acens no
erit in pdicameto qualitatis.* cum fit vifibile pfe * alte'
rans vifum no erit nifi in illa fpecie que eft paffio uf paf
fibilis qualitas.ergo erit aliqua oepmis ufoe pofterio
nb^.coftatqnio De f>mis qi ille funt caltdu * frigidum
bumidti * ficcu.ergo erit oe pofleriorib°.fed oes pofte'
riores caufanf a pmis.ergo lume caufabif a calido frigi
do bumtdo * ficco uel a quibufda eo£,qb patet effe fal
fum.qi inuenif in quibufda coipibus que no fubijciun
tur qtialitatib^pismis.C^tem ois paffio uel paffibilts
qualitas bet cotrariu in fpecie qjuie no in gne.* ueritas
buius patet per inductione.Iumen no bet ptrariu in fpe
cie.ergo no eft paffio uel paflibilis qualitas . pbatio ic
eft qi nibi 1 alteras fubito bet cotrariu.cotrarim enim in
fubiecto refiftit alterationi ne fiat fubito. CCT 3tej fi biet
Cotrariu coiruperef per pntiaj illius in fubiecto.lumen
aut no fic coirupif fed per abfentia tlluminatis.C3e5
nullu accfis eft foima pfectiua alterius acentis * act° ipi '
us mediante quo agit actuafr.fed lumen eft foima pfe'
ctiua coloris qua mediate actuafr agit in vifum.ergo lu
men non eft accns.C^Jtem videf g? lumen fit coipus.
oefcedit enim afole* aduenit ix pte ignis. venire aut *
oefcedere coipis eft.ergo videf gilux fit coipus.CTJ^
quicqd mouef localr eft coipus ♦ lume mouef localiter
quia furfam * oeoifam.ergo lume eft coipus.CT^tem
qutcqd attingit aligd * reflectif ab illo eft coipus.lume
attigit radiofum coip° * reflectif ab illo igif eft coipus.
C7fuerut aut quida qui ^pter iftas rones Dixerut lu^
men nibil aliud ee qj coloris refplendentia fiue manife
datione utentes bije ronib°.©icit enim H^:in lib°oe
fenfu * fenfato.queadmodu in aere boc quide lume eft
boc ^o tenebia.ita * in coipibus fit albii * nigruj.ergo
videf op pntia luminis in coipe terminato nibil alid eft
qj albedo.* abntia efnibil aliud eft c9 nigredo.<E*3te
in quibufda coipib°no Determinatis ficut eft nubes ex
pieffe videmus q? pntia luminis eft albedo.abfentia$o
eius nigredo.CC3iem quiegd agit fim nam agit fau ali
quid intrinfecu fibi * eentiale.ueritas buius patet p otf
finitione nae in i®pbi? ubi Dicif.natura eft fnicipiuj ali'
cuius*caufa mouendi*quiefcediin quo eft^muspfe
* no fim accns.coloi aut fim nam agit in vifum.ergo co
loi agit fan aligd intrinfecu * eentiale.z* ^baf per Diffi
nitione coloris affignatam in i°oe aia ubi oicif coloi eft
imutatiuuvifusfanactu lucidi.*beceftipfius natura.
(fSilr patet per oiffi nitione coloris tn Ubio De fenfu *
fenfato ubi Dicif cp coloi eft extremitas pfpicui in coipe
Determinato * ipfo^pfpicuox.C 3jem queeunqj funt
^ppiie coparabilia illa funt vnius fpei.ueritas buius pa
tet in S^bi^ubi Dicif cp fi aliqua coparanf in aliquo il'
Ia no erut vniuoca in illo.lux aut * coloi coparanf p ma
gis * minus.ergo videf q? funt vntuoca.^batio mino'
risqi^pterqd vnuqdqs tale * illud magis tale.Iumen
vifibile eft .ppter lumen.ergo lumen magis.ergo colo:
* lumen recipiut magis * minus in vifibtlitate * ita vn*
uoca funt in natura illa in qua funt vifibilia . * fic erunt
eiufde nature. C7 Sed contra eft cp lumen fitrefplen'
detia fiue apparetia coloris boc pot intelligi ouob°mo'
dts.f.cp luminis ee * coloris effe fit idem fim vnu actu*
uel cp effe coloris fit vnu* lumen nibil aliud addat nili
per coparatione illius ad vifum.06 fi f>° mo Dicaf boc
pot iteru effe DUob°modis.f.q? lumen beat idem ee cuj
quolibet colore.uel cp beat idem effe cum albedine tm.
fim qj Dixit Empedocles gp fol eft alba res calida.Si
mo.f.q? lumen beat idem effe cu quolibet colore.fequi
tur tunc gp aligd qd eft lumen fit ptrariii alteri qb eft lu
inen.qi albedo eft cotraria nigredini.boc aut eft impof
fibile.idem enim no eft ptrariuj fibi, 3tem quecuqj
funt Diuerfa fpecie oppofita illa Diuerfa funt in fpe.ueri
tas buius pata in £mo topicox ubi Dicit pbus cp cofide
radii eft q> fi buic quide aligd eft ptrariu illi aut fimpfr
nibil.q: tunc illa no erut eiufde nae.fed lumini nibil eft
cotrariu.tenebiaenim eft Quatio* no contrariu.colori
aut in fpecie aligd eft cotrariu.ergo lumen no eft coloi.
CT3tcm intefio qua nigrii eft vifibile fan actum eft pie
ter effe nigredints.qb patet exboc.qi fi Detur oppofitu
nigredo femp erit viltbiltsfimactu.ergo cumeadej ro
fit oe oi colore.ettam intefio qua albedo eft vifibilis firo
actum * ceteri colores erut pter effe tpfox.CT 3£e? fi
caf q? effe luminis eft effe generis in colore * no ee fpe
cterum.-Cotra effe generis in fpecie no eft oiftinctum a
fpecie ipfa.qi ficut Dicit 3futcacoloi qui eft in ipfa albe'
dine eft albedo.* coloi qui eft tn nigredine eft nigredo
* ita Iuxfim faum effe eetin cotrarys* caufa cotrarioru
qb eft intpoflibile.qi cotrarie funt caufe cotrarioxut d:
in }°metbe?,Crili>:eterea fi oef q> tota eentia coloris fit
lux tn ea que eentialr bntin fe luce vifajimutent. ideo
in tenebiis potius Deberet coloi videri qj in lumine qb
no cotingit. CT 3tcm videmus cp oculo pofito in tene'
bia **colore in luce accidit coloratu videri fim actum . *
boc no cotingit ut oicut pbt.f.Slpborabius* ^tiica.qi
Sccude partio fmnc
sd vifum no eyigif nili ut colo: fit In actu etia$ fi medii!
jio fit illuminatu.OLuidlalij otcut fequetestSlatonem
cp no cotingit,ppter aliquod lumen qd eft piunctuj na
ture oculi q> penetrat medtuj ufqs ad colore colore ejct-
fteme in actu.Si ergo lumen eft tota eentia coloris mul
to fonius oeberet colo: videri pofit°in teneb:a ab oculo
exute in lumine qj ecotra.q: illud qd lume l?et fim ptej
fiie eemie ut oculus no impedit a teneb:a.multo minus
inipedief illud qdlumebetfim tota fui efCentii^Jtc
vmiqdq? eft magis actiunj ex' pncipye fue nature qj ey
panctpio alteno.ergo fi lumen eft eentia coloris magia
agit per feipm z per ,pp:iii lumen qj per actu alteri0 co:
poris.ergo no Debuit oicere pftus cp colo: eft motiuum
vifus fim actu lucidi fed fini actu ,pp:iiUucidu enim eft
oyapbaiiu actu illuminatu cui°actus no eft act° coloris.
CpSttbzteoicaf cp lume eft eentia albedinis tm.zfim
magis z minuo giiantur ey lumine aly colores.<CXo
tra magis z minus no oiuerfificant fpem . ergo fim boc
oes colores eent in vna fpecie coloris qd patet ee falfu5«
ptraria lunt que mayime a fe inuice oiftlt fub
eode giie.pticipates aut eytremu no mayime oiftant.g
cu>* nigredo mayime oiftat ab albedine nibil participa'
btt oe eentia ipfius.ergo no giiabif aliude nigredo fed
a puatione luminis.fed quicqd gsiaf a fmatioe luminis
eft puatio.cu? fmatio »6 poiftt Dare fpem nec mani ge'
nerato ab ipfa cu ipfa nibil fit.ergo nigredo eft pauatio
z ey boc fequir cp nigredo no eft fpes coloris qd eft co'
tra pS5m in ltb:o oe fefu z fenfato.CTSi fo:te oicaf cp ai
bedoz nigredo funtcotrariaz tngiianfa lumine gita'
ttone equoca no vniuoca.izt oicif giiatio equoca qfi ge
iteris in gnato no imbmit fua fpem.Uniuoca #0 oicif
qii imbnut in eo fua fpem.ficut fol eft equoca caufa ge'
nerationis inferio?:, II301110 aut griat botem ficut caufa
vniuoca.SI mqj fic oicaf cp luy eft accntalis caufa colo
ruj boc erit cotra pofitione eor.q: giiatio equoca eft qn
giians oat edentia fua giiato.Jpfi aut oiciit q> lucis eeu
tia eft eentia colorti.CL 3tc5 l? giians equoce vmi eyns
in iba giiat multa ficut fol oia iferioraterre nafcetia 110
tn eode m 0 fe bfis.q: oicit pbiis necelfe eft ee ouplicej
allatione,ppter oiuerlitate que iueiiif in giiabilib0r co:
yuptibtlib°.ergo fifr fi lumen giiat oiuerfos colores eq
uoce opoftetqj ipm otuerfimode fe beat.z ifte oiuerfus
modus non inuenif in folo lumine.ijj l£>:o bac ni opi
iiione videnf quedas facere auctoritatespfx>?:.oicitur
enim in capfo quoda ce colorib°.oico luce efte ypofla'
fim colo^.fed ypoftafiseft fuba.ergo luy eft fuba colo?:.
CT3teniaipbora0<colores fiunt ex admixtione ignis
cuni co:pib°.z luy 110 eft caufa in iductione coloris ttn
ad vifus fed in ee eius. C” W eypimetuj videf ad boc
facere q: in edipfi folis qn fol in pte tegit alba ftatim ap
paret pallida.z boc 110 cotingft nili ey fubtractioe lucis.
z ua cu luy fubtracta Diminuat colore z pofita augmen-'
tat videf q? luy fit caufa eemialis coloris.C”3tem aliud
eypiinetuefttn vitro zvino.qzfiparuj oe vino rubeo
infundar iu vitro puro fol penetras vinti in fundo vitri
giiabit albedinem que eft colo: fifio: luci inter oes colo
res. fi aiit mulni inftmdaf no erit in fundo albedo.quia
luy tunc no poterit penetrarem infundo multiplice?*
CT3uXta boc iterii queri f cum lume no fit cotrariu? fri'
gtditatifiin que modu ad multitudine luminis fequaf
multitudo caloris, fi enim ut qda oiciit radius luminis
fecii trabat calore co:pis illius in quo eft lume nic oebe
ret maio: calo: elfe in co:pe quod vicinio: eft illi co:po'
ri a quo lume fumit calore qjm remotiori z fic maio:ca
lo: oeberet ee in medio aerts qj iuyta terra.CT3de etta
fequif cotra eos qui oiciit qi radius fupio? trafiens per
igne accipit calore ab tgne.06 aut no fit maio: calo: in
medio aere q j iuyta terra eypfle oicit pBus in metbe5-’ z
per eypimenni fcif.uapores enim eleuati ey reuerbera
ttone luminis ab tferiorib^gelanf In grandines z nP
ues in medio aeris z tterftitio.Silr patet ey boc qd acc»
dit in fpeculis pcauis aut conneyis folari luci obtectis,
reftectif enim luy cu calore.ita etia $ luy itenfiua fit in
loco ad quem puentiit multe reflectiones ey oib°partP
bus fpecult.CTUbzeterea luy folis a ,pp:io fubiecto non
potrrabere calore q: folneqj calidus eft neqj frigidus
eft.CTSuyta boc iterti querif utrii lume ignis z lumen
fupio?: co^jo?: fit vnius ronis.jEt videf cp fic q: utriiqj
eft act°ovapl?ani. ftem utriiqj tacit colores in actu.
<T3te utruq? tmutat fubito.(ET3tem oicit pbusin i°oe
aia 110 f>5 cp aq neqi fim q? aer lucidu eft fed qm natura
eft eade5 utrifqj.bijs zin ppetuofupius co:pe.St igif
oyapbanu5 eft idem in aere z aqua z in ppetuo co:pe.z
acrovapbani erit ide quitu ad rdne.iSt boc oicit etiam
ibide -Cometatoz.fic vna natura eft in oi pfpicuo In qua
coueniut pfpkua cu celo.fed In quibufdl eft femp pfe'
cta actu luminis ut in celo z in igne.in quibufdl aut na
ut in aere z in aqua. Cl -Co tra 110 eft eadem rojbe coy
ruptibilis z ico:ruptibilis eo cp uibil vmi fim rones pot
elfe in cozruptibili z in ico:ruptibili q: nec idem genus
nec eadem Ipecies nec eadem x>p:ia palfioXum ergo
lumen fupforum fit in ico:ruptibili z lumen ignis fit in
co:rupttbili no erit lume bincinde eiufde ronis.
mifcibile z no mifcibtle no funt eiufdem ronis.fj fupio
ra in aaib°fuis z fo:mis no funt mifcibtlia.Jguis aute5
imfcibtlis eft cu fuis foimis.ergo no funt eiufdej ronis
fo:me eo^.||33^|ii ignis eft gnabilis fuba z cotruptibi
lis.z per pns gnaf z co:riiptf lumen in ipfo.fic aiit non
eft oe lumine folis z fupio?: cozporu in coparatione ad
fubaj in qua eft.GTQltimo querif oe o:ia lucis z luml
nis z fplendore rady z radiofitatis z lumtnarys.CLr So
lutio.iZirca ifta qone oes ille opinioes fut que funt fup
tacte cu fuis roiiib°.OLuidl enim otcut cp luy eft co:p°
z funt multa co:pa pua radiofa oefcedentia in aerem z
terra que illuminat.i©uidl aiit oiciit cp luy eft iba fptia
Iis adueniens ei qd illuminaf fine co:ruptioe alicuius
fo:me in oyapbano ficut aia aduenit co:pori,ppter boc
<p co:riipat.Ouidl ^0 oiciit cp fit fubalis tb:ma eius in
quo eft.iQuidl aiit aly q> 110 fit nifi manifeftatio color.
Sunt aiit aly recte oicetes pp lumen fit acens initentes
^bo p!3i qui oicitin i°oe aia in cap° oe vifu.lunie neqj
ignis eft neq3ofno co:pus neqj oefluyus co:pis illius.
elfeteiiimaliqdco:pus z fic aui ignis autalicui9bmoi
pntia in lucido.neqj enim ouo co:pa poftibile eft in eo
dem dfe.videf aut?trariii elfe teneb:e.eft autteneb:a
p:iuatio bmoi babitus ey lucido.z filr illud oicit Huic4
|£j£y boc patet q; luy eft babit°oyapbaui.z cp colores
no acqrunt babitii ey luce.lDoc eriaj videnf oicere oes
nales pbi.z io fine piudteio pfentietes iftis Dicimus
luy eft accfis qd eft in qbufda babit°z in qbufdl oifpo.
CTad id #0 qd in cotrariti obycif per roiies oicedum
qd eypfte in textu betur qj lumen eft babtt°zc.i£t fic pa
tet q> no eft palfio uel paftibilis qualitas.z non opo:tet
cp babit°babeat ptrariu.fcia enim 110 babet ptrariu fed
opponif ei ign orltia ut Quatio. CET^t ad boc qd contra
obycif pp quicqd iferi paifione fenfui eft paflio uel paP
fibilisqualttas.zlumeuifert paifione? fenfui.ergozc.
Dicendu cp quoddl eft iferens paifione fenfui uel alte
rans folii zl?oc eft palfio uel paifibilis qualitas.quodda
aut no pfe eft alteris fed ut pfectio vifus z vifibilisfim
cp eft vifibile z fim pp eft vifus ad actu.z boc eft babitus
c oifpo. Ibabit°aut z oifpo funt qualitates pficientes po
tentias ad actu ficut vifibile z lumen pficif ad actU5 z vi
fus etil lumine libi piuncto cu bumore criftalliiio pfici
tur ad actU5 videndi. tii fi uelimus vim tacere inuerbo
pJ5i tunc vifibilepp:iii eft colo: z lumen eft non vifibile
fed eft babitus uel oifpofitio quo vifio pficif fim actum.
Unde z ille aaus comunts eft o:gano z medio z cbie'
me bomlne
cto vifus.dculus enim bab^t aliqb lumen innatum.* Iu
meu actus ovapl?aiu ut Dicit pinis * act°coloris per que
mouetvifum.necfeqtur boc argumetumXolo: videf
per lumen.ergo lume eft magis obm vifus.qi no in eo
dem modo colon lujc fe babet ad vifum. vnum enim fe
babet ut pallio uel paflibilis qualitas, alteruj ut babitus
uel DifpofitioXt eft inftr m qi ©ccptio fiue fentetia alicu
Ius uocis .piate puenit ad intellectus mediate uoce.nec
tame uojc eft obm intellectus.q: #o ftc Dicetes Declina/
mus oes obiectiones.oicamus aliter q> lume nibil p:o/
biber efle partionem uel pafltbilem qualftate.Sed tunc
Diftinguedumeftiuterpaflionescotpos paffiuorum z
uctiuos^interpaffiones que no babet ©trarietatej nec
agu t nec patiunf fed tin mouer.ltcut enim coipus celerte
fe babet ad coipora inferiora fic pallio eius ad pafliones
coiporum iiiferioruXJnde ficut coipus celi in elemetis
nullum babet ©trarium ita nec pafliones eius in pallio/
nibuselemetorum.pbusftocumoicitfecudas qualita
tes generari a primis intedit in generatione z coiruptP
©ne circulari elemctorum.* ideo Dictum fuum intelligi
lur oe pafliouibus z qualitatibus que funt ©prie deme
lorum.CT^d aliud Dicedum cp lujc non babet ©trariuj
nec opouet q> paflibilis qualitas fupiorum coiporuj ali
quid babeat ©trarium flcut tam Dictum eft.©cedimus ta
men bene q? non .ppiie alterat q: ad boccp alterarto fit
p:op:ie tria ejcigunf.f.q» foima alteras babeat aliam eP
fenrtam a qualitate z eentia materie z piopter boc rarus
z oenfum cum no Dicat nifi quadam copofitionem par/
tium materie non piope alterat.i"1 eil q> foima alterans
magis facta fiue excelles abijciat a fubflatia coirupendo
fubftatiam.* boc modo babitus z oifpofitio ficut virui/
tes z fcietie z babitus coiporei ut fanitas in bofe z lume
fi in rone babitus accipiaf non alterat qipotius vnufqC
q? oicif perfectus Pm pBum cum attingit fcietias z vir/
tutes qj coiruptus uel alteratus.3m eft q? foima alterans
coirtipit altam foimamcotrariamfibi in fubieeto** boc
modo iteruj lumen no alteraf.boc autem q? fubitomo/
uef non efl fufficies caufa cp non babet ©trariu-j in fub/
f ecto qd immutat. fed opoitet cum boc q> ubiq> inueniat
Difpofitionem fui in fubieeto qb immutat, z boc efl na/
tura Dyapbani in perfpicuo co:pore£[r 2fd aliud Dicen
dumcp bcc^pofitiononeftueraqi nulla foima accide
talis efl actus alterius accidetis mediate quo fit actu.int-
mo ois foinia accidetalis fi babeat actrnn Pm efle foime
uel materie ille erit actus accidetalis naetqi ejc Cuba z ac
cidete non fit vnum ut ejc potetia z actu.iauid aut uoce
mus mam coloris z qd founam infra patebit.CJS d ali
ud qb obijcif q> fit coipus Dicedum q; lume non afcedit
aoefcedit ut mobile per feipm fed ut immutas fbm fu/
perius* interius Pm ptes DYapbani.CT ad aliud o ice/
dum qj lume non mouef localiter nifi ficut vinbia ut Di
cit 3utca:* foima que eft in fpeculo.no enim idej lume
efl bic nuc z poftea tbi.uel nuc bic z poft tenebiam iteni
in eode5 loco . fed oeflruif lume z fuccedu alteri* ad p:e
fentiam z abfentiam illuminatis coipis ficut z vmbia z
e? obtectu coipis opaci ad lume * figuram in fpeculo ejc
Directa oppofitione afpktetis.fCTSd aliud Dicedum q>
norefleerif idem lume fed oiuerfus ut Dictu eft.CT ad
id qb obijcif cp fit coloris refpledetia tm fiue manifefta/
tio.taotadum cp Duplejc efl ee coloris.f.male z fotmale*
Dico aut male qb babet mam in qua efl no q? fit ejc ma/
teria aliq.materia atit eius in qua efl Determinatum coi
pus tdeft no putum.* boc efle male babet coloi a quali'
tatib^pmis aettuis* pafttuis.f.calido* frigido bumido
z ficco.£fle autem foimale coloris eft ee coloris quo eft
actu in potetia actiua imutadi vifumPm actum z bocee
coloz vifus bet a luce,* boc eft qb Dicit piius cp coloi eft
motiuum vifus Pm actum lucidi * boc eftipiius natura»
qifto lume multiplicat m loco reflcjcionis z repcuflio/
nispliifig in loco ubi no reflectif z ubi non repentitur,
ideo lume ejciftes in oyapbano Pm qi buf no eft actus
coloris fed ejens in ejetremitate ipfius in loco ©tactus ad
coipus Determinatum,* boc patet ejc boc qj folum colo
ratum ejens politum in lumine ^piio uel alieno *aere
medio tenebiofo ejente pterqj in loco ©tactus no videf ♦
fifr * oculo m tenebiis accidit videre.oculo #o erute in
lumine * aere * colorato in tenebiis pofito no ©tingit vi
dere.* ideo Dicit pBtis cp colo: eft ejetremitas pfpicut in
coipe terminato * no Dicit cp fit actus pfpicui cuiufaiqj.
<T ©iffinitio eni coloris bec eft Pm ee toimale ipfi°per
qb eft in potetia copleta actiua ad mouedum fenfuj.gSf/
fe aut boc no babet a quoeuqj actu Dyappaut fed ab actu
qui eft in loco ©tactus ut Dictum eft.{tT2fd id aut qb b
mo obijcif Dicedum qi Dictum pl5i in li° De fenfu * fenla
to in telligif pticulariter * no uHter. fed in qbufdam coy
oribus tm * no in oibus.^jc pntia enim luminis in q/
ufdam coipibus no Determinatis generafalbedo ficut
in nube.* ejc ^uatione ipfius iiigredo.*ideobocintelli
gif in coipibus Df apbani colorans tm * no in alijs quo
rum colo: no eft idem ejc,ppinquo * remoto ficut idem
eft coloi in coipib°Determiiiatis ©pinque * remote afpi
cieti,* per boc patet etiam folb ad fcbm.HT2fd aliud oi
cedum m coloiPm q? agit m vtfum eft in ee foimali * fic
eft conate fibi lume quo agit in ipm.eft enim fibi femp
Pm boc ee ©iuctum.Pm aut ee male non agit aliqd q: fic
lume eft ejetra ipm.C^d aliud Dicedum cp cum Dicif
coloi eft vifibilis^pter lucem fiue ^pter actu5 lucidi qb
no fequif qj actus lucidi fit magis vifibilis fiue lumeu»
qi no eodem mo fe bnt ad vifum lumen * coloi.fed vnil
eft ut obm terminas vifum.alteru; aut in quo coloi mo
uet vifum.fiue ut cuius actus terminaf ad obtectum vi/
fus qb eft coloi,* fi eodem mo fe baberetad vifuj adbuc
no fequeref qteent compabilia in oibus fed m efle fo:/
mali coloris tm illo.f.efie foimali quo accipit potetiam
copletamaaiuam ad mouedum vifus* quo ad boc tm
eentia luminis erit in ipfo * non fimplr.C' ‘Md auctori
tatesulumo inductas *ejcperimeta Dicedum cp intelli/
gunf oe efle foimali coloris in coparatione ad' mouen/
dum vifum.GT 2ld Ipoc qb iurta boc querif utru5 lume
babeat Diffundere calorem»videfDkcdu5 ficut fupiain
queftioue De qualitatibus ftellarum Dictum eft.tumen
enim ,pp:ia foima eft fupiorum coiporum * no inferio/
rum.q: etiam ignis Pm quofdam pbilofopbos no lucet
In fua fpera * ideo caliditas feqtur ad lumen * ad Iu mi/
nis multiplicationem ficut ad caufam f>mam que no De
necelfitate Difpomf motu quo mouet.£t fimtle eft i mo
tu locali* motore piimo qui no oifponif motu locali*
tamemouet localiter. 2flie etiam quefttoues tacte funt
fupia.Similiter in queftionibus oe qualitatibus ftella/
rum.* fumunf a pbilofopbo in libio oe eentia * natura
oibis.CTBd boc qb ulterius querif utrum eiufdem ra/
tionis fit lumen cek * lume ignis * coiporum elementa
torum.oicedumcpnoneft vna ratio generis *fpei fed
vna ratio piopoitionts ad actu.vtruqj enij eft actus oya
pbant * pfectio caloris Pm actum ♦ lumen enim folis ut
obiectu5 eft in interioribus manet.Pm virtutem tm.* P5
elfentiam non manet in aliquo nifi ut oifpofitio * no ut
babitus ut patet in coloribus * coloratis quia lumine fo
lispiefentefuntinactu*recedentemanent in materia
tm.fed lumen ignis manes in fubftatia ignis comifcibi
le eft coipibus* manet in eis ut bitus.ficut patet in byo
que lucet in tenebiis,* per bocpatetfolutiooium obie/
ctorum.CETiSi 7^0 querar fi lumen ignie manet in coy
poribus mijctts quare non cofumit coipora fibi coniuti
cta ficut eft videre in oculo ubi lumen ignis eft cum i?u/
more criftallino * tn non ejriccat bumorem criflallmu;
nec ejetinguif ab ipfo.oicedum cp fubftaiia ignis d aply
cem babet compatione.vna.f.cu foima ppetui cozpom
Stande partte fame
fm .ppoztfone; que elt Iufik it.s ab bac babet 3? non (it
demetu.:2Jliam l?abet cu qualitatibus actiuis ? pafliute
<2 ab bac babet q? fit demetur ifteoue coparationes fic
ozdinanr cp £ma £m natura ? ronem elt an fectida; qd
patet ejeboe qz fi £ma eflet an fecuda; tuc lume no com'
poneret cum fttbftana ignis nift mediate calido ? ficco
? tuc non eet coponibile cu alijs demetis nili per eafde
qlttates.qb patet ee falfu5 in aere ? aq.lume enim eje pte
ifcti no querit nili nam DYapbani que eft in trib° deme
tis fim rone an copone cu qlitattbus actiuis ? pafliuis.?
ideo ignis in mixto pot alterari a qlitatib0 actiuis z paP
fiuis no retmedo eas Pm actu.? tn no retfnebidume qd
Pm nam eft an glttates illas.? q: boc no bet ptrarietate;
cd aliqua qiitate fubaliuppter boc no cozrupiteas nec
cozrupif ab eis.CCTSd id qo ulteri0 querit oicedis cp fi 5
rone noium ut Dicit 2luica:lur eft in na .ppzia.lumt aut
in Ibto recipiete.radius #0 elt exit°lummis fim recta Ii
nea.fed radiofum eltcozpus politu in fe bns lumerefle
ttes tn radios.fpledoz aut eltreflectio luminis .pcedens
a reflectfone radiog/Jn boc enim Differt radius a lumi
ne gp radius no pcedittmutado nili recte linee.lumen
aut ena no ad recta linea imutat.ficut enim elt videre in
foie ingrediete per teneltras ut rady ad recta linea igre
diunf .lume #0 fubfeneftra luxtapieteillummat aerem
quo no pot trabi recta linea ab illuminate.SiUter elt oe
fpledore z radiofitate z redectione.radioiitas enim ifte
ctitradiu? fpledozlume.luminareautfi; Oarnafcemelt
receptaculum luminis ut cozpus lune uel tolis.
(Petrum obiecta vitusin tenebzts fmt lumiuofa? a
quo recipiunt lumen.
a £inde queritur Be uoctilu
cis que funt obiecta vifus in tenebiis ftc quer/
cus putrefacta z queda offa pifetu ?fquame? quedam
aialia.CCT -Querit aut vn fit lume eozzXt Ii Dicitur cp ab
sgne tuc videt cp no.qz no pot dte ab igne mixto eo cp
igni? no elt in mixto acm fed in potetia ttn z igni? no elt
lucere in potetia.aliter eni5 oia mixta luceret.fETSi "fto
©icat cp in talibus elt ignis actuXotra ignis in actu ulli
nue elt eius in quo elt z talia nos non videmus aduri.
<ETlfczeterea rones fup polite a pl5o in Ii° oe fenfu z fen
fato ptra Ifrlatomcoe Dicetes igne Ditari in oculo viden
lur bic bere lociLSi eni5 lume elt ab ignecuc talia vide-'
lur oebere extingui in glacie z nlue polita z aqua fupfu
fa cu licut cicit pftue calido ficco ptrarief frigidu; bumi
dum.CET Si fozte Dicat g? boc elt ex lumine celiXotra
boc elt qd fup pbatti elt oe celo gp no elt cozpus gnabp
le z no comifcibile alijs elemetis cu no Iit eiufde mae cu
alijs.CTl&derea querit qre queda eojjoe Die vident
z oe nocte.queda De nocte tm. jn Die aute videt alba in
loco lucis.^gms enim oe Die z nocte videt ut Dic
in li° oe aia.$F3te5 querit quare queda vident in luce
ignis oe nocte ficut uermiculi in qb45 appet qfi fifitudo
igniti carbonis fuccelTiue fufflati.fed quercus putre fa-'
«a qfi appet alba z videt fub colore.CD* Solo Dicedu ut
babitu elt gp Ignis bet ouplice compatione.ppzietatej.f.
luminis qua accipit a ppzto cozpe qd elt celu.? caltdti z
liccu fim gp eft elemetu.? illa compatio que dt fba ignis
cu lumine poz eft na qj illa que eft tuba ignis cu calido
€ ficco trib° ronib0.CTiQuaru bma elt qz illa b et per re'
latione ad pmit cozpus qd dt celtl.Oicit enim pBs cp ce
Iu no recipitimplfiones pegrinas fed elemeta.i idcirco
ignis receptiuu? dt iinpflionu celi z maxime fter eleme
ta eo cp vicinifiimus celo elt.qz ptingit ubiqj fpera lune
$ma -jbo impflio edi fup inferiora elt impzemo luminis
CT*a ro q: lume cofus eft qj calidii z ficcu.iuenit enim
infepabtliter in celo z igne infpifTatisptrtfUsin ptibus
noadeofpifiisnoluceat.infepabiliterautinaere z aq\
■qd aut eoius dt puenit rone ^oris z eoioris qj id qd elt
^pziufimfpem.(TJa ^oro® lume no elt comifcibile
cu aliquo pfe.cuius,pbatio elt.qz no betptrariU5.-r ml?il
comifcef nili qd bet ptrariu ut pbat in Ii° oe gnatione z
cozruptione.Otcimus igit cp ignis in mixto amifiis p^
pzietatib0 polteriorib^fim actu no oe necelfitate amittit
^pzietate ^ore fim nam.z mixtu fim .ppzietates pziores
no oe neceflitate comifcenf fim pore.Qed tn notadu cp
caufa lucetie no eft natura celi ttn nec etia na ignis.Hli
ter enim celu in oi fui pte luceret.? fiir ignis in totafpe/
ra fua.fed opoztet ptee ee pculcatas ?,ppinqs ad inuice*
% ideo neceffe elt in noctilucis ptes pculcari z uifpiflari
ipfius ignis ad boc ut luceat.? boc ptingit tribus modis
f.iu cozruptis inqb° ctl calido na ptes igni? euolat ? ad
exterius trabetes fecu bumidu nale ad fupllcie.? qz bu'
midu aquetl feruabile eft luminis ut Dicit pfius pzopter
boc ptes ignis multiplicate in pte exteriori tenenf?fer'
uanf ab bumido.per pns tnfpififaf ad lucedtl.? boc noti
ttn fit in qpercu putrefacta fed etia; in alijs qbufda.Uu
2tutctloicit cp vidit gallu moztuu tale ? ouu galli ne tale*
j£t (iit nos videm0 fpinas interiores quoruda pifeium
que funt loco fpodiliu in qbus elt mica Defcedes a capi
te fic fulgetes oe nocte qn exiccate funt.^n illis eni; fpf
nts elt bumtdu medullofum qd extracui ad fupficie fer
uat ptes ignis.? buius figml elt cp talia putrefacta uebe
meter exiccata non fulget fed inueniunf fcifia in ptibus
tanqj recidetta in cineres.Scdus modus elt in non co:
ruptis qb * Ja; naliter frigidis? no l??itib° fanguine in
qbus ptes ignee pgreganf circa loeu Digeltionis nutri-'
metiadboc cpcopkripolfitDigeltioXt idcirco incipi
unt fulgere ibi ficut dt in uermiculis qui lucet in nocte*
fertius modus eft in qbufda pifcib0 iu qbus jppter co'
feruatione caloris natis iu loco frigido ? bumido natu '
ra extrinfecus circtlpouit ptes ouras terreltre? calido oi
gerete coagulatas.? qz oura ? fpifia multu tenet calidu;
^ppter boc partes ignis multiplicanf in illis.? ideo inci-'
piut fulgere ficut capita quoruda pifeium ? fquameXjc
bjjs patet folutio ad oes rones tductas.CT^d id quod
querif quare queda vident lucetia in Die ut ignis . Oi'
cedu gp bec elt ro.qz lux ignis fouioz dt ^ aliop.nibilo-'
minus tn ignis fi erpona? imedtate radqs folis videbif
albusXuiusfignu elt cp qn carbones ignei immedia/
te exponunt radtjs folis Itatim vident coopta alba fauif
Ia ? ideo ptingit cp foztius lume vincit minus tagedo ip
ftirn ? colore (ppziti in atatis.? ideo vident tuc fub colo/
re ? no fub lumine.GT^d ultimu otcedu gp in putreta'
ctis partes ignis funt oefictetes retete in bumido extra/
cto ad fupficie.? ideo funt Debile? in lumine ?rppter boe
lux ifta appet tanq; immixta albedini.fed in illi? que no
funt cozrupta lume dt in partibus ignis caloris natura/
lis multiplicati circa loeu; Digeltionis ? ideo magis elt
foztts in illuminadoXt qz in talib0 puolat ut Dicit
sn libzo oe fomno ? vigilia repeufito dt fpiritus ad fuc/
cinctorium fiueofafragma? pzopter boc illa lux VideS
quali fufflata fuccefitue.
{jJQueritur quid Iit colo:.
£rtto queritur oe ^
t loribu? qui funt obiecta vifus in lumine
£t querunf tria.f.quid fit coloz.? que ge
iteratio coloris.? utrum colo: fit ttn obie
ctum vifus quando videt colorem.
, © pzimum puxe*»
©icit Mfcinz0 De aiag? coloz eltmotiuu; fitn
actum lucidt.? boc elt ipfius naturaXt in libzo oefen/
fu ? fenfato Dicit <p coloz utiq; erit perfpicui extremitas
in Determinato cozpe ? ipfoy perfpicuo^.Huica aute in
6° oe nalib°3° li° Dic gp coloz elt qlttas que pficif ex luce
CTQbijcif atit ptra ^ml fic in topici s ?ti nef q» figs oif'
Be bomine
ffnfat aliqd per potetia * no ofjeerit cuius potetia eff ma
la eff Diffinitio, motiuu aut Dicit potetia mouedi z no Di
cifgdmoueat.crgovtdcfcpmalc.CCr l^eterea mobi'
ic fim cp bui4 non cft motiuu.cum ergo coloi (it mobilis
a luce 'ut patet per tertia Diffinitione que eff 2Juice male
Diffinit per motiuu.CTf te in naturis fic eff cp ma nun'
qj mouet fed femp mouef.cu igif babitu fitfupcpeffeu
tia coloris malis eff ad lume videf oebere Diffiniri per
moueriznopermotiuu.CTIfretereaquerif cuius Iit
motiuu. i£t videf qrvifus.ficut enim fenfibile febetad
fenfum ita vifibile ad vifum.cu ergo vifibile (it motiuu;
fenfus.vifibile erit motiuii vilus.CTJte otfftnitio z oe/
noiatio fumeda eff a line fi m pfim.cu ergo vifum moue
at utad fine.mediu aut non ut ad fine fed ut ad via colo:
erit magis motiuii vifus $ medij.CJlfrreterea pzopter
qd vnuqdq? tale z tUud magis.fed mediu mouefjppter
vifuj.ergo vifus £ncipalius mouef.z ita iterii fequif qr
colo: fit magis motiuu vifus 93 medij. (ET^otra jdm^o
Diffinitione obycif fic.ejrtremitas pfpicui aut itelligif in
tra pfpicuii uel ejctra.fi intra tuc colo: erit tn pfpicuo ut i
fbo.ejctremitas enim pfpicui fupficies eff pfpicui que fu
perficies oictf colo:.fi #0 intelligaf ejetremita; ejetra nic
ipbatio videf ee falfa.que Dicit q> colo: eff pfpicui ertre'
mttas.ejctremttae enim que eff ejetra pfpicuii no eff eje'
tremitas pfpicui eentialiter.Cn^etereaquerif qd oi'
caf ibi pfpicuu.etia.fi Dicaf cppfpicuu ide eft qd tranfpa'
res.CXotra.nuHu trafpares fiin cp trafparens eff colo:
uel bnscolore.ergofalfum eff qboicitqr colo: eff pfpi'
cui ejctreinitas.oico aut pfpicuii fim qr eff pfpicuii nec e f
fe colore nec babere colore.q: I5 queda nubes colorate
ftnt ficut offedif in f>° * f metbe^.boc tn non accidit eis
fim nam pfpicui fed fim cp aliquo nto terminat lume ue
nies fup ipfae.fO^ cu pfpicuii l?eat fmcipiu medium
z ejetremii vnius z eiufde ronis videf cp eadem rone co
Io: fit pfpicui ^ncipiu z mediii q eff ejctremitas.CTlfce
terea querif qd uocef co:pus Determinatu fiue termina
ium.fi enim ut qda cicutuocaf Determinatu pfpicuum
Determinatu ad rem colorata tunc videf oib° modis co
loree in pfpicuo ficut in (boqd improbatu eftia.£t etia
ptra fenfum eff q: nos videmus colores ee in piete z la
pide z buiufmodi co:pibus,CPk:eterea querif oe boc
qd Dicit act4 lucidi.act4 enim fiue pfectio lucidi lumen
eft.-z fiin boc colo: no videf ee nifi in lumine.qd etia Di
cit ejrpffe 2fuica fic.colo: eff qlitas que pficif a luce.Si
militer aut colo: nibil aliud eff c& admijetio co:pis lucidi
cuoyapbano? ideo 110 eff necefleipm oyapbanum in
actu ad boc ut colo: videaf fed tm pfectio coloris p actui
lucis eff illuminatio Dyapbani.fifto boc nojeputef ico/
uenies.C Cotra boc obijcif per rones fup pofitas i qo
ne oe lumine.ibi enim fufficieter offefum eff cp eecolo
ris no pftituif eje lumine tm ut eje caufa fed etia eje actioe
z paffione^maruqlitatu.CPI^^fcaft»P fllud uert,“
ln*° oe aia gp colo: eff vifibile fim fe ? eff moriuu fim
actu lucidi Dicit 2J uica.q> cu Dicit cp colo: eff vifibile pfe
no eff in fimo mo Dicendi pfe f; in fcdo ubi.f.f&m eff in
rone pdicati.compatio #0 vifibilis ad colore eff qlis eff
compatio rifibilisadboiej-rideocolo: eff pfe caufa vi'
fibilitatis.^ boc accipif cp lume no pfert colori cp fit vi
fibilis nec etia ee.fic ulterius relinqtur cp colores fint in
teneb:is.CU3^ Huerroys act4 lucidi rio facit colore vi
fibile ee eje pte coloris fed eje parte oyapbani qd no bet
potetia fufeipiedi tfim nifi fit actu luminofu5.(£jc boc ite
ru relinqtur cp colo: fit in tenebas vifibilis I3 per acens
ipediaf «£til 2fuerf,oicit colores actu fut in obfcuro fj
videnf in actu lucidi ^ppter potetia oyapbani que pficif
actu lucidi no ,ppter potetia coloris.? q>pter 15 feqf ide|
qd fius.C Solo ficut fup Diftinctu eff colo: bet oup*ee
f .male qd bet in co:pe fpiffo qd no eff puiu fed terminat
vifu? % ee fo:malefim cp ipfe mouet fenfus.15 aut oup*ee
,pbaf inee colori eje 15 qt ipfe no tm alterat fenfuj fj etia
co:pa.3llterat enij no fubito co:pa fenfum #0 (bito.cil
igif colo: pfe no fit qlitas actiua uel paffiua alterabit no
actu ,pp:io fj actu alteri4 agetis z fi ages illud quo colo:
alterat co:pa no agit fubito tuc colo: no alterabit fubito
ages aut illud uel eff calidii uel frigidu uel ficcu; uel bu'
midu quo|2 nullu agit ufpatif fubito.s idcirco alteratio
coloris quo alterat co:pa no eff fubitoXii #0 Dicit pfts
in z° oe celo z rnudo.cp fim oia ea fim que alteranf iaia'
ta alteranf z aiata.fj no puertif q: aiata alteranf p fefus
P m quos no alteranf iatata.Tff elinquif cp alia actioe co
lo: agit in vifu$.ergo z alio agete z boc ages gde lumen
eff .©icamus igif ip eff pfiderare colore fim relationem
ad bmasqlitates que eant ipm in co:pe oeterminato.-r
boc ee ipfius qd bet in ma bet in co:pe Determinato z fic
colo: bn eff in tenebris.^ fic no oiffinif in aliq Dictarum
Diffinitionti.q: fic no itert pafiione in potetia vifiua.-z eff
etia pfiderare colore fini relatione ad agens id qd oat el
ee fo:male quo poffit imutare colore vifu; z medium vi
fus.i fic colo: bet ee a lumine z no eff in tenebris z fic oif
fintfinfupdictis oifrinitionib4,£u enim Dicit p!3us in
8i° oe aia vifibile qde eff colo: z qd rone eff oice.itelligit
colo: eff vifibilis no oi mo fed in rone fbrmali.boc eff
per actu luminis qui Dat ei actu z fpem fim cp pot age in
vifum.-z fim boc Diffinit euj qn Dicit colo: eff motiuu vi'
fus fim actu lucidi z boc eff ipfi4 na.act4 enim lucidi lu'
me eff z bac nequaqj Diceret ee coloris nam nifi aliquo
mo Daret ei ee z fpem.CET^d pm $0 otcfdu q; ueruj q'
de eff qr motiuu Dicit potetia actiua.fed per bocipm qd
Dicit fim actu lucidi Determiuaf eius pafftuu.llber actu;
enim lucidi no eff’mobile a colore nifi mediu trafpares
z vifus.(E7£Id aliud oicedu cp colo: no mouet lume fed
mouef ab ipfo fim ee fonnale.fed nibil .pbibet qn refpe
ctu alteri4 pot ee motiuu lj no refpectu eiufdem.CT^
aliud oicedu qr in naturis pfe tna no mouet, fed mota p
fpemquaacqritamouetepdtmouealteruzfic eff bic.
iTolo: enim pfe no mouet fed mot4a lumine.HT^d ali
ud oicedu cp uerii qde eff qi colo: bnctpalr mouet vifu5
z mediu .ppter vifum. fed boc no eff fibi fubale q: pot ee
colo: in actu mouedo folu mcdui.z per boc etia patet fo
lutioadouofequetia.CTiDei4#o Diffinitione oicedu
cpfic itelligaf qj ejctreinitas pfpicui Dicitultimu pfpicui
iagesre colorata cin actu luminis unifees fe fue fupfici
ei.*: per boc pferes ee formale colori.-r ppter boc qn Di'
cif ^ colo: eff ejetremitas pfpicui no itelligif oe quocu'
qj pfpicuo (5 oe pfpicuo qd eff fim actu per lume qd eff
in ipfo.nec itelligif oe qcuq? pte pfpicui fed oeilla parte
que imi fcet fe fupficiei rei colorate.-i boc eff qbadiugtt
pfpicui ejnremitas in corpe Determinato inues q> lume
pfpicui imijetu oebet ee colori ejenti in fupficie corporis
oeterminati.£olo: enim femp eff in fupficie.-r ideo py/
ibagorici uocauerut eii epypbane boc eff fupappentem
«ec itelligif Diffinitio oe quolibet ee coloris fs oe illo ee
fim cp colo: alterat fenfu5.n0 fim cp alterat corpa.boc aut
qd fequif -z ip(oz pfpicuo^ no itelligif oe qbufcuqj pfp*
cuis, ficut enij ,pbat Slejcader z bn perfpicuu qd eff me
diu vifus no betcolore.i^pter 15 ois coloris eftfufcepti
bile.Sut aut queda pfpicua aliqua bntia pdefatione fic
funt nubesiaq -z illa pimijetione lucis recipiut colores
Diuerfos.Un pbs in talib4ejceplu ponit aurora z mare*
Differt tn colo: ifto^ a colore Determinato? co:po?.q: in
iff is colo: no eode mo appet accedetib4p:ope z remote*
Diffas enim a mari videt colore albii in fupficie maris z
accedes ,ppe magis videt ipmobfcuru.c bui4 caufa eff
q: qn loge eff ter minaf ei4vifus ad fupficie aque.que cu
eff plana oiffudif fup ipfam multu lume z io appet albe
dinis uebemetis.4Tu aut fit,ppe no fiffit vifus in fupficie
in qua multu oiffimdif lume fj penetrat in,pfudu i quo
minus eff oe lumine.? ideo appet magis obfcuru. f5 in
r 1
Sccudc partto fume
aurora « in nubib*eft alia caufaXum enim aliae Didat
loge tuc inter iprn? (ole multum e It oe fuba nubie ? ua
pog.? illud multu .pbibet lume penetrareppter fui oen
litate.?,ppter boc appet in eo colo: rubeue uel aliue fim
Oiuerfitate uapo^Xti aut elt ,ppe tuc inter iprn ? fole pa
rum eftoe fuba uapo#.? illud parti pot penetrare lume
folia.? ideo tuc nullue colo: appet fed trn videf obfcuri
taa nebule oebilie.CT 2ld illud oicedu qb ptra boc obij
cif cp extremitae pfpicui elt ultima pa pfpicui que elt p'
mixta fupficiei co:pia colorati.? boc elt coloria fim mo'
dum illu qui oictua elt no fimplhC~2fd aliud oicedu;
cjjpfpicuu oicif ibi oyapbanu liue trafparene qb elt fim
actu lucidti qb I5 in fe nullti beat colore 0m cp elt trafpa'
rea ntbtlominue ni per imixtione fue luctabat ee altera
ttuti fenfue tpfi colori ut babitu elt.C [T2M aliud oicedu
cp pfpicmi ouobua modia elt pfiderare.f.fitn nam oya'
pbani uel trafparetie?fm actu luminiaqbeft in eo.£t
fi jamo mo oftderaf tunc elt eittfde ronie in frneipto me
dio ? fine.Si aut febo mo pftderaf tuc non elt eiufde ro
nia ppter ouaa caufaa.qrti vna elt q: lume magia pde/
faf ? multiplicat ubi reuerberaf q; ubi no reuerberaf.
£um ergo in ptactu co:pia oenfati ? foltdt fit reuerbera
tio luminia patet cp pfpiciiu in extremitate tagete co:p°
tale plua bet oe lumine 93 in medio uel in pncipioXu;
igif lumine fuo actu faciat ee colore; magia facit actu in
extremitate qj in medio uel in p:incipio.Hlia ro elt.q:
colo: no elt fubale lume qb elt in medio uel in pneipio.
fed tm illud qb elt in extremitate cui0 expfium oocume
tum elt.q: fi colo: ponaf in lumine fim extremu pfpicui
? pncipiii ? meditl pfpicui fit teneb:ofum videbif colo:*
©iaiit^ncipiu ? mediu pfpicui fit illuminaru;.extremi
las #0 tm fitteneb:ofa no videbif colo:.CT$d aliud oi
cedu cp co:pua terminatu oktf co:pue oenfum ? folidu.
oiuidif enim co:pua terminatu ptra co:pua puiu ? tunc
oicif co:pua terminatum q: no fufeipit lume nili in fuio
terminia exter torib°.puiu atit qb fufeipit lumen in fuis
termtnia ? tn fuo ,pfundo.C2fd aliud oicedu cp colo'
ree fim gdfunt in teneb:ia ? fim qd no funt in eia ut pa'
tet expua babitis.CJJ^fd aliud oicedu qb obijcif oeboc
qb oicit ^fuerroya fup li° oeafa.qa colorea fimplr funt
(n teneb:ia.'Bicedu cp ipfe errauit oeceptua per fallacia
oiuifionie.beceni; elt ouplex.colo:eltfim actu; lucidi
tnotiuu ex eo q? bec oeterminatio fim actum lucidi in to
topoteeoeterminatioeiuaqboicoeltmotiuu? fic ue/
ra eft.? fic explanaf ab 2tiuca ? ab ifnepetbe ? fic coco:
dat cu uerbo fequete quo oicit ? boc elt ipfiua natura.?
pco:dat cum Diffinitione polita in li° oe feufu ? fenfato*
que elt q? colo: elt ejetremitaa pfpicui in co:pe termina'
to.Si aut terminatio oiuidaf in fe? oiuidaf etiam a uer
boeftqbpceditutfitfenfuacolo:eftmotiuu fimfe ?fi;
aeni lucidi boc elt lucidi exntia fim actu ut.f.bocipm qb
Oicofim actiioeterminatiofitbuiua.qboico lucidi gfa
pticipy fiibintellecti tuc elt talfa.? in boc fenfu explanaf
ab Suer.fET aut obycit Huerro.qa colo: elt pfe vifi/
bile ut oicit a^:c p colo: pfe viftbile elt ergo no fim actu
lucidt.oicedu cp boc no fegtur. £um enim oicit %$tigp
colo: pfe vifibilia elt itelligif oe eoiore fim ee futi qb ba
bet ab illo actiuo qb agit in vtfum.boc atit elt lume cui4
oemoftratio elt.q: fi lume fepatti elt ab effe buiua vifibi
lia qb elt colo: tuc ertit ouo vifibilia que non reducunf
ad genua vnu.? boc oicit 2£?:q> oia fenfu? elt vniua co
trarietatie pter tactti.que cotrarietaa elt in vno grie.Si
#0 oiceref cp lume no eltvifibile boc eet ptra fenfuj.cu
enim lumen fit qlitaa fiue fo:ma rei lucetis ut oicit pBua
patet cp noa illa peipimua in teneb:(e.CJ Si fo:te oice'
ref cp utruq? gde eet vifibtle fed vnu per alterum.aut er
g 0 fume vide? per colore'.aut colo: per lume.fi farno mo
tuc colo: erit lumini caufa vifibilitatie.? fic nulfii lucena
Videbif nifi adueniat libi colo: qui faciat lumen eiua in
actu.qb expfle falfum eft ? ptra fenfum.S» ^0 fecudo
mo tuc babef ^pofitii.f.gi lume elt colori caufa vifibili'
tatis fictit ^nepetbe Suicena ? 2Hpborabi°oicum.
CTOueritur que elt generatio coloria.
f £cundo queritur u^ue fit
giiatio coloria. £t videf g> nulla pfe.colo: cui;
ut babttti elt relatione babet ad ouplex agea.f.ad ^mas
qlitatea ? ad lume.? fiing? alterat co:pa vtdef gnari a p
mia qlitatibua.CTSedptra gcgd elt pfe generana per
eenttl fua elt generaa.fi igifcaltdil?frigidu uel bumi'
dum ? ficeti pfe elt generaa albti uel nigrum ttic albii ?
nigrueentcalidu?frigiduuel bumidti? ficcti.C' 3te;
oia giiatio pfe eft in fifitudine fpei uel fo:me cu genera
te.fi igif albii generaf a calido uel frigido pfe erit albus
fimtle in fpecte uel fo:ma calido uel frigido qb falfti eft.
CTJtem gcgd pfe generaf ab aliquo nogiiafa ptrario
illiua.fi igif albii pfe griaf a calido nunq; giiaf a frigido
? fi pfe a frigido nunq; generaf a calido.quo# utriiq; fal
fum elt.q: noa videmua cp albti in litue generaf a frigi/
do ? albti in calce genera? a calido.Si ergo oicaf gt co/
lorea fufficieter grianf a luce.cotra boc eft qcqd fufficie
ter aliud generat boc fufficieter ? pfe terminat eiua een
tia ? fic opo:teret q? lux Daret perfe eentia albedini ? nk
gredi ni ? fic ouo ptraria effent ab eode eode mo fe bnte
qb eft impoffibile.CTlIbteterea boc fup:a in qone oe Ut
mine multipfr eft imp:obatti.Sifo:te otcat aliga q> ni/
gredo ? albedo Sint qlitatea actiue per feipfaa ? ideo ge
neratea feipfaa in fua fpecie ficutbo generat boiem ? coi
Itdil generat calidti.CT^ontra boc eft gp qlitatea actiue
ptrarie iuxta fe pofite fe inuice nafmutat ficut videmua
in calido ? frigido bumido ? ficco.boc atit no videmua
iiiaIbo?mgro.nigerenimlapt8?albu8 etiam quatti'
ctiq; iuxta fe ponantur non trafmutabiit fefm colorea.
C7U^:eterea oea qlitatea actiue cotrarie bnt alias palff/
uaa ad qa oeter minaf actio illarti qualitatu;. oicaf ergo
que fint qlitatea paftiue in gbu$ oeterminaf actio albi ?
nigri.Cn^terea querif oe gnartone medior coloru.
£1 videf oicere pfiua in Ii° oe fenfu ? fenfato <x> generi
tur per mixtura albi ? nigri ? fupenatattone alternorus
colo^.fed boc videf falfum.aut enim colorea mifcetur
f m fe.aut per accns.f.per mixtione mae in quaftit.fi H
fe cotra.ntbtl fim fe eft.mifcibile nifi qb fim fe eft oiuifi/
bile in mmima.colorea aut fim fe no funt oiuifibilea itt
minima ergo no funt mifctbilea f>m fe.Oeritae ^me pa
tet per boc qb feribsf in fine ^ mi oe griatione ? co:r u pti
one.q? nibil mifcef nifi qb eft oiuifibile in minima.fectl
da #0 patet per boc gp nulla qualitas pfe otuifibilia eft.
CP&eterea in pmo oe generatione expffe feribif gp q
Utatea fiue paffionea funt imifcibilea.Si £pter boc ok
caf q: mifcenf extremi colorea per mixtura materie tn
qua funt.£uc querif quid mou et ad mixtura illa; cu co
lorea ut.pbatti eft no funt qualitates actiue uel pafftue.
COktfterea videf falfum qboteitin fupenatattone al/
ternos colo^generanf medtj coloreaXum enim colo
rea fupenatat nec vnua mifcef alteri neq; materia eiua
fed uterq; manet otftinctue ? fic nopftituiit 3m.C7l^:c
terea illi alterni colorea aut fic fe bnt gp uterq; eft i n mo
teria trafparete.aut uterq; in materia terminata.aut vn4
in terminata ? alius in trafparete.Si bmo mo tuc uter'
q; trafducit vtfum ? no itnutabit eti fim alique medium
colore ficut patet in vitro puro ? aere.fi febo mo ttic fup»
0: opit inferiore ita cp no refultabit medina fed tm mae
fuptoris colo: immutabit vifum.Si tertio modo aut er
go fupio: eft in materia terminata ? tferio: in trlfparete
aut ecotra.5i p:tmo modo ttic iterum fupio: operiet iu
feriorem ita q> non refultabit medius.Si fecudo modo
ttic vifua penetrabit fupiore ? ftabit tn interiori ? ab illo
folo immutabif.? ita iterti non refultabit medtua colo:*
Bebomine
sita nibil videf t\ te qb Dicit De fupc natatione colorum.
CETlEweterea querif oe boc qb oicif in Ii° oe fenfu % fen
fato tp oeterminanf faporee ficut coloree.f.cp fmt fepte
numero, videnf enim multo pluree ce coloreo q; fepte.
lDabenme enim albii z rubpallidum z palltdtl z luddu
citnnum z fubcitrinusliliter fubrubeii z rubeum.'! filr
in viridi multe funt oiuerfitateo.GTl&eterea coi o: pur
pureuo z fauguieue z vinofuo z glaucus z flauuo z mul
te alie oiuerfitateo.CJl^eterea querif oe bocqb oiciit
gdam cometa toreo ee affimetri aut fimetri.aut enim at
tedif mefura ad vifum ficut oio colo: qui in lumine eft.
Simeter eftqui comefuraf vifui z folu; ille qui eft in te
nebuo erit aiumeter.CErsedptraboc tuc erit p fi alii'
metrum nund; pot ee fimetrii z fim boc colo: qui eft in
ieneb:io no pot elle vifibilie adueniete lumine qb talfu
cft.Si oieaf p atteditur comefuratio ad Delectationem
que eft in vtfii tuc oio mediuo colo: erit ftmetri z nullus
aflimetri,q: oelectatio fernp eft in medio z nunq? in cp
tremo co:rupete.(C l^cterea querif oe boc quod Dicit
;Huicd:palbum mutaf in nigru, tribue modie.f.utp:i'
mo fu fubpallidu z poftea pallidn;-! fic oeincepo.uel $
£mofitfubrubeu> z poftea rubeii.uel p ^mo fit viride
z poftea ueniat ad colore mediu; z tadem ad nigredine
pfectaXum enim multa flnt media videf album pofte
mutari in nigrii per quodlibet illo# medio#.-r fic multi
plex erit via.mediuenimeft.ficut Dicit pbuo in qbpuo
uenit id qb mutaf qj in ejctremu.CT £>:cterea videf n5
ce nifi vna fola via.Jn inceptione enim motuo ab albo
f n nigru; id qb mutaf viciniuo eft albo q; nigro.-r ita in
co obtinet qlitateo albi.? ftc reftat illa fola via que eft aP
fco in fubpallidu z Deinde in pallidum z poftea pgrefli
one ptinua in nigrii.fim ^uicam etia videf <p funt infi'
niti coloreo medij.cum in vnoquoqg Heri ftnt infinita fa
cta ut oicif in »° pofte* z etiapbaf in 6° pBi^.iboflum*
enim noo (ignare motu albi in nigrum fim quelibet pii'
«tum intermedium cum fernp in ligno illo fu in motu z
factum ee fim quodlibet illo# ligno# bebit nouum colo
rem mediu;.* cum illa ligna lint infinita medtj coloreo
pnt ee infmitf.lTsQuerif etiam cum qblibet albu poftet
fmutari in nigru per artem z nam qre no quodlibet ni'
grum poflit mutari (n albu z alium coloremXtnctoreo
enim panu; bntem nigru colore no pnt mutare in albu
uel alium mediu.tETSolutio Dicimus gp triplex eft giia
lio colo#.f.in co:pe terminato z boc ouob° modie.f.per
mixturam z per fupenatatione;.? in co:pe pfpicuo ficut
in nubtb0 uel uaporem boc vno mo per imixtione lucis
z qlibet bo# modo# trium multiplex eft.£t ut agnofcaf
giiatio que eft per mixtura in co:pe Determinato fciedil
eft qp ouplex eft generae.f.generae pfe calidu z ite cali t
dumm frigidu gnat frigidu; z generao aliud ficut lume
generat calorem filtter motus.bic enim no generat calo
rem pfe fed per boc p calidum z frigidu oilToluut-xfaci
unt oiftare pte; a pfe que eft actio calidi, vn q: actio ca'
lidi feqtur ad actioneo eo# generat ipfa calidum per ac'
«ideo fiue per aliud.Sicimuo igif p coloreo generatur
Iu co:pe terminato per calidum z frigidu per accito liue
per aliud i no pfeXt per boc patet folutio ad £ma tria.
C3cm notadum q» ptraria triplr funt actiua z pafiiua
ad iuuice.^ue da enim funt fic actiua z paftiua ad iuice
cp trafmutat fe ita p no opo:tet aliqd oe materia igredi
in mam alteriuo fed tm virt° eiuo intrat fbm alteriuo z
fic funt actiua ad inuice calidu «frigidu;.^ enim calidu
ponaf iuxta frigidu fubintrabitvirtuo calidi in Ibmfri'
gidi-r ecotrapterboccpaliqdoe ptibuo malibus calidi
fubitratptee maleefrfgidi.Sut etia queda fic acnua ad
inuice p nec trafmutat fe nec ingredtunf in fe line ma'
teria in qua funtm boc mo trafmutat fe inuice bumidu;
z necum i ,ppter boc funt minuo actiua qj calidu -r frigi
dumXtoicuuf paftiua refpectu illo#,;0 mo oicunf pal?
fiua z actiua que trafmutat fe fed no ^ma actione ppiia
uel fubintratione ,pp:ia fed opo:tet alia ^uo agere z fub
intrare ficut albu z nigrum oulce z amaru z buiufmodi.
bec enim non trafmutat fe ad inuice nifi per actione cali
di z frigidi bumidi z ficci z fic etia mifcenf per actioneo
illo# z mixtioneom per buc modu gnabim4 multoo c o'
loreo a calido z frigido, £ft enim calidu adureo pteo ter
reftreo z fic per pno eft griatiuum nigri . pteo terreftreo
adufte per fepationem ab aereo -raqueo que fueriit in
ipfio com^menf in feipfio z obftruunf pori ita g> no po
tefteio inifceri luxm cu; euolauerint pteo oyappani w
rio z aque que fueriit lucio pceptibileo z per ?ne rema'
net illud obfcuru z nigru qd cobuftii eft,£ft etia calidu
otftblueo z per boc q> eft oifiblueo eft ipni rarificlo fba;
mae z per pno itroductiuu aerio z cti boc fit opapbanu;
z pceptibile luminis fic giiabif albedo in co:pe oetermi
natoXft iterii calidu extractiuii bumidi ptinuatio? per
gn e oifcotinuatiuii fube z rarefactiuu z per piio facit ab
bedine in oiftblutio z rarefactie z fic caufaf albedo a ca'
lidoin calce.£ft iterii calidu extractiuii bumidi aerei z
coagulatiuu grofii aquei ai fubtili terreftri fibt comixto
z per gn o catiuii albedinio in eo qb ^uo fiiit oyapbaml
qn multe pteo aerie erat in eo tacietee oiftare pteo terre
*zptes aerio comixtas x fic caufaf albedo i albumine oul
cocti. £ft iteni calidu oigeree z comifceo grofiu; terrei!
«ii fubtili aqueoptinuate >! boc eft catiuu; albedinie in
oftib°,que oia funt fere aibaXft iterii calidu fugao frigi
dii in ^fundii z cii frigidu ifpifiet pteo ,pbibebit recepti
one luminte in fupficiei per pno relinat nigredinem.
Ibije ergo modio z multie alye griaiif albii z nigru a ea
lido, £ft etia frigidu tnducce bumidii aqueii eo qp fym
bolii bet cii ipfo.q: utruq; eft in aq z per piie q: bumidi!
eft DYapbanu z receptatu luminio caufabit albedinem.
j8ft iteni frigidu coagulatiuu z pgelatiuii ptiu; terreftri
um?perpnooiftinctiuiiclaritatto in fupfiae z caufatb
uu nigri. £ft iterii frigidum expelleo calidu qb fecii aa'
bit bumidii ad fupficiem z ideo coloraf fupficiee z fit co
Io: albuo,£ft iterii frigidu fugao calidu in ,pfundu;.qb
multiplicatu in ,pftmdo inflainat -z incedit bumidii z ta
dem poftqj exbalauerit bumidii exurit pteo terreftres z
relinqutf colo: niger ficut patet iu florib0 quoe occupat
mina in arbore-Calidu enim nale fugao itrinfecuo ip
uo florio inflamat bumidii z jppter boo floo cadeo p:b
mo eft rubeus fubtus ubi pungit ramii.oeinde efficit ni
ger qn bumidu euolauerit.q: tuc no relinqtur nifi terre
ftre cobuftu;.bio ergo modio z multio alyo gnaf albu;
z nigrii in co:pe oeterminato.Sed p!3i bac giiationem
no oeterminat q: eft per accno a no bet fmcipia eodem
mo o:dinata z fta tia z ideo no eft terminabilio gnatio ii
la per artem,3fte ergo eft vnuo moduegeneradi exire'
moo coloreo m co:pe Determinato fini illud ee colorum
quo trafmutat co:pa Determinata z no fenfuo tm.£t bn
pcedimuo q> no giianf a luce ficut obtectu eft.CET ad id
qb querif litrii albii z nigrii fint pfe qlitateo actiue z paf
fiue patet fofo per iamoicta.<T2ld illud aut qb querif
oe mixtura oicedii cp ille eft febuo moduo gnandi colo'
reoineo:pe oetermtnato.£tq: extremi funt fimpliceo
imixti ifto mo no generanf extremi fed medy.Sld mtx'
ttone aut bn pcedim0 cp opo.net comifceri pteo mae co'
lo#.,z bii pcedinuto cp colores ad mixtura no mouet fed
calidu z frigidu bumidii z ficcum ut £ue oictum eft.f it
aut mixtio ouob° modio,f.fim .ppoaione oerelicta-z fi'
ne<ppo:tione.Scbm aiit.ppouionefitadbuc ouob°mo
die fini pbm.f.fim ^poztione arifmetrice -zfim .ppouio'
nem mufice.Scbm aiit .pponionem arifmetrice adbuc
ouobuo modio fcilicet per equidiftantiam •zfic non eft
nifi vnum medium inter ouoextrema.Jn bac enim j>'
pouioue medium fe babetad utruq; extremorum ficut
fubduplum^vnumad ouo.qbpaterq: medium tau:;
r ;
Stande parite rame
fpabetee vnoptrarfo quatum ce alio.ficut albuj cupio
pluo babet ce albo qj mediuj.? nigrii cupio pluo ce ni
groqjmediii.? bocuocaf medium equediftae.Si aut
e it mixtura fi m Derelicta gdem ,ppo:tionem fed no per
equediftatiamtuc n5ptingit imfceri niti ouob°modie.
f.fim ^pontone extremi ad medium equediltao . ? per
bac mixtura generaf medium qb viciniue eft excerno
qj medio equediftati.fQb fic,pbaf.3llud medium nam
extremi iu extremo accipit.? accipit etiam nam eiufdej
extremi in medio equediftati q: in illo elt natura extre'
miniatura aut alteriuo extremi no accipit nili vna acce'
ptioneXtfj cp elt in medio equedtftate.? lic vicinio: erit
vni extremo# qj medio uel alteri extremoruj q; natura
vniue extremo# in ipfo fe babet ad nam alteriuo extre'
mi ficut ouplum ad oimtdiu * cuo ad vnum.Seciiduo
moduo ,ppo:tionio elt fi m compationej medij no eque
diltatio ad medium equediltao ? lic relinqtur vnuo co/
Io: qui vicinio: elt medio equediftati qj extremo.qb fic
$>bar.3n ilta comixtione medium pltitutu cuplici acce
ptione accipit nam medij.accipit etia5 nam medtj a me'
dio equediftati ? a medio non equediftati c tm limplict
acceptione accipit nam extremi.f.in utroqj modo.extre
mum enim no elt nifi in fe ? in medioXu igif illud no
accipiat nam extremi tn fe fj in medio tm no accipit ex'
tremu nili in vna accepttone.natura #o medij no foluj
eft irnedsatetn medio equediftati.? tdeo Dupliciter ac-*
cipit nam medij ? per pne elt vicini0 medio.3n iltio au
lem ppomoiiibuo no erut nifi fepte coloreo.q: no funt
nifi tria gtia ,ppo:tionum.f.extremi ad extremu.? lic re'
fultat treo.f.cuo extremi s vnuo equediltano ? extremi
vniue ad medium equediltao ? ftc refultat ouo.vn°qui
elt vicinio: extremo in vna pte ? alter qui vicinio: elt ex
tremo in altera pte? iiti cuo cum pipabitis tribuo faciut
qnque.fgt medij equediftatioad mediu no equediltao
« fic refultat iteruj ouo.vnuo qui vicinio: elt equediltao
ti m vna pte.? altera que vicinio: eit equediltati in alte
ra pte.CT Si aut queraf qre no compaf no equediltao
ad no equediltao ? extremu ad no equediltao ut refulta
ret alij cuo coloreo.oicedum q> ,ppo:tio illa no eet ime'
diataaam enij babitu eft £p inequediltao gfiat ab eque
diftati.? fic fua,ppo:tio imediata elt ad equediltao ? per
ipm ad inequediltao fim ronej ,ppo:tionu arifmetrice*
fiftter babitum elt q> inequediltao no generaf ab extre'
mo nifi per compationem ad equediltao. £t ideo etiam
compatfo extremi ad inequediltao no eit imediata fim
regulam ^pouionie arifmetrice.? .ppter boc ex illis co/
parati onibuo no refultat aliqo colo: fic loquedo.Unde
ili i coloreo ee cicunf fimetri boc elt comefurabileo.£t fi
no attedaf talio regula ,ppo:ttonum tuc griabunf multi
qui oee eriic afltmetrifim mefuram(ppo:tionie arifme'
trice.St fto fiat mixtura fim fmcipia ? regulae ,ppo:tio'
nio mufice tuefiet^pouio in compatione ad fenfum fio
cut femitomum cum Diapente ppouionent bet culcem
in audttu.fic etiam multualbediniecu parti rubedinto
facit Delectatione in vifu.? fic fiunt multi coloreo ? fime
iri celectabileo.indelectabilee #o afif metri. j£t per boc
patet folutio ad oia que quefita funt ufqj ad qonem que
elt ce fupenatatione colorio.CET^ fupenatatioe aut fci
endu elt q> in fupenatatione vniuo coforio materia poo
iiit fup altam ? opo:tet cp femp materia fupiorio fit puia
q: aliter tegeret inferiore ficut obiectu elt.Sed puiii elt
cuobue modio.f.abfolute puium fine colore ficui aer z
fic no fit fupenatatio.q: fic no refultaret mediuo ex fupio
ri ? inferiori . £t elt puium qb elt cum colore puium ?
tuc mediuo refultat ex fupiori ? iferiort ficut patet in vn
gue buman o qui babet colore putti ? fanguio fubtuo co
lorem rubeti bet colorem terminatum ? ideo refultat ex
utroqj colo: mediuo.? fic in picturio elt qu pictoreo alio
qd tactut appere per colore aque ficut qn faciunt imag(
neo qfi in aq Itateo.? per boc patet folutio ad ea que fiit
obiecta ce fupenatatione.fupio: enim no fimplr eit traf
pareo fed fim qd.SiUter per ante Dicta patet q liter colo
reo funt feptem ? qliter plureo.? qliter gdaj aflimetri z
qdam fimetri.C’ Hd id aut qd obtjcif ce 2fuic‘l cp trib°
vyo mutat album in nigrii cicedum gp ipfe loqtur ce co
ftitutione medior colo:: fim mutatione nalem ? no fim
,ppo:tioitee arifmetricao ? muficas.fim buc modii enim
funt tot rnedg quot pfit eiTe termini motuo in alteratioe
ab albo in ntgrum.medtum aut elt in qb ipm pumum
inuenitidqbmutafanteqjueniatin extremo. S3 boc
pot efle trib°modio.f.fim entum albi ? fim cnium nigri
uel fim utriiq3.£t fi cicaf fim ciiium albi lic elt,pgref
fio f>nta q: elt nalio?paulatim recedeo ab alio.? ilta elt
^mavia.f.abalbo in fubpallido ? pallidum ? ficoein<'
cepo.Si aiiteltfim criium nigri fic erit uebemeter inte-'
fe ? caufe nigredinie ? ualde cebilto caufa ntgredinioz
fic erit feba via que elt ab albo in viride ? fic in nigrum.
Si #o elt fim utniq? tuc adbuc ^ppter boc q? recelfuo eft
ab albo cefictetee erut caufe albi ? tnualefceteo caufe nl
gri.? ^pter boc album erit fubtuo clarui ? fup nigrii ob/
ti ne« nigru5,? ex boc refultat bmo fubrubeu ? poltea m
beu5 ? fic ceincepo fim cefectii caufarii albedio.CT
aliud cicedum q? vna fola eft pgrefiio pura ut cictu eit:
fed alie cotingut ex fomficatione maiori uel minori cau
farum nigredinio fup caufae albedinto.lTSd aliud c»
cedil q; infiniti funt coloree medij boc mo cicedi.f.pote
tia fed no actu.ficut potetia infinita facta funt in vno fie/
ri fed no a«u.C"2fd aliud cicedii cp natura bii trafmu
tat nigru3 in album ut patet in canine nigror pilos . fed
aro tincto# no facit q: no tn oibue pot imitari aro nam.
q: aro tinctoria facit nigrum ex colore penetrate rem tin
ctam ? opilate poroe eiue ita cp no pot poltea ali0 colo:
fubintrare,? nigru .ppter boc ab arte no mutaf in alium
colore.fed aly coloreo bn pmutanf tn nigru.que no fui
tn ma adeo penetrate ? opilate poro? rei tincte. CCT £x
bije igif patet cuo modi qbuo gtiant colores in coipore
terminato per mixnone uel fupenatatione. £t p boc pa^
tet foto ad oia alta quefita.Sed adbuc vnuo moduo re/
itat quo giiauf coloreo tn co:pe no terminato ficut funt
nubeo.3n iltio enim vtdef multiplex colo: fim ctuerfaj
admixtione luminio fupio# co:po# ad mam nubio. Si
enim uapo: fit aqueuoctfgregat°multuotta qi no pof/
fit ipm totuo penetrare radiue tiic erit qfi inflamatu ru/
beum.£t cicif colo: purpureuo qui frequetiuo in fupio
ribue appet.fi #o fit aqueuo ? cifgregatuo magio ? fub
tilio ita q> fup ipm plue vincat lux fupuenieo tuc erit qfi
colo: auri fulgetis ualde.Si aut fit uapo: aqueuo gdem
fed fubt° magte fpiifue ? fup:a magio raruo ? fic cifgre/
gatue ciftao per ptee ? pteo tuc lume cefup mixtu faciet
qfi colorem uellerio.Si aut fit uapo: infpifiat°ad palma
? ex oppofito opponaf foli ita q? lume folio fubtuo uenit
in tpm ex pte cocaui tuc uapo: ille ciftabtt per ptes treo.
■pud enim qb graue eft ?uerfu3 ad nam aque ? fpifiil
erit fubtuo ? lume folio ad boc ceuenieo facu colore vt>
ridem.fed id qb eft fup:a in nube aquofum iam icipies
infpilfarifednoduadbucinfpifiatu boc aut bet calidus
eleuao ipm.? lume folio ad boc ceuenieo facit colorem
rubeti fm cp magio uel minuo eft fpiflum.mediu aut in
ter bec eft puium q: ptee no multu cillat inter calidum
eleuao ? frigidii oepmee ? infp(flane.£ t idcirco lumen
folio ad boc ceuenieo facit colore ceruleu tedetem ad al
bedinem.? ifti funt coloree appenteo in yride.? ex boc
etiam apparet ratio quare in yride fupio: colo: femper
eft viriofue ? inferio: femper vtridio ? mediuo ceruleu
uo tendeno ad albedinem.St ^ofit uapo: uebementer
comp:eftuo per frigidum coftringene tunc non poteft
(mmifceri lux cefup aduenies ? tunc apparebit colo: ni
ger.uauare aut in fublimi queda appem rotiida % que/
me bomlite «4
tfem femictrcularia.s quedalti perpedicularia alterius
eft negocy Determinare.
^Citrum colo: eft obiectum vifus.
, £rtio queritur tltruiu colo:
tm fit oBm vifus qfi videt co!orem.£t videf gp
nojam enim babitum ell q? colo: no eft in actu vifibi'
1(0 nifi per lume qd eft in extremitate pfpicui immixtus
fupficiei coipis colorati * fic cum colore videt lume.er'
go no tm colo:.CETSed cotra boc videt ee gp vnus act^
numero no babet nifi tm vnum oBm, vifio aut eft vnus
artus numero.ergo terminaf tm ad colorem uei ad Iu'
meii z no ad ntrtlq? fimul.gra etia buius querif Defoi'
ma refuitate in fpeculo que nec colo: nec lume videf ee,.
CP£t querif pmo utrum fit uel no. £t vtdef cp non.q:
©tcifinfex&ncipysqrimpofltbile elino coipus co:pe
moueri.fed foima que videf in fpeculo eft aut erit coi'
pus aut no.Si coipus tuc duo co:pa enit in eodem loco
q: fpeculum ,ppter ipfam no occupat maiorem locum.
CPJJurterea cum oe co:pus beatufuudum opoiteret q?
foima no videref taces fup fpeculum fed eleuata fup fu
perficiem fpeculi fim qualitatem .pfunditatis co:pis illi
us q& cum fit falfuj tmpoflibile eit illam fbtmam ee coi'
pus.Si aut Dicaf qj fit no coipus qd videaf moueri mo
tu locali fup fpeculum mouebif no coipus motu coipis
qd multis ronibus impofitbile efle ,pbaf.jDtcif enij in
fejc pncipijs cp impolfibile e (Ino co:pus co:pe moueri:
Boc eft motu' coipis.* in 6° pBi?.qj omneqd mouef eft
co:p° ptinuuj.* in f>ino oe aia q? omne qd mouef eft in
loco:* nibil efttn loco nifi coipus.lfreterea fi mouetur
aut mouef pfe aut per accides.no perfe ut,pbatum eft*
ergo per accns.fed per acens mouef localiter qd mone
tur motu eius in quo elhergo cum no fit nifi in fupficie
fpeculi % in extremitate pfpicui tagetis fpeculum mone
bif motu iIloj2 tm.fed nos videmus q? fpeculo immoto
manete % fimiliter in extremitate pfpicui mouef imago
ad motum afpicietis ad fpeculii.ergo videf ipfa no mo «
ta efie per acens * no erit non co:pus neq3 co:pus * ita
nibil erit.fCSed cotra (?oc qcqd agit altqd immutado
actu eft.foana illa actu agit immutado vifum.ergo actu
eft.fT3tem qcqd vtdef pfe uel per accides illud eft.ioi
ma illa videf perfe uel per accns.ergo eft.St aut eft tuc
erit coipus aut no co:pus uel fuBa uel accides. £t videf
gp fit coipus mobile.^uicqd enim uariat fitum mouef
•zed coipus mobile.foimatl Ia uariat fitum videlj quia
modo eft in vna parte fpeculi modo in alia.ergo moue
tur z eft coip^mobile.CPQueri f enim ulterius fi eft in
quo fit ficut in fubfecto.^t videf g?no in fpeculo.oicit
enim pinis in topicis cp mouetibus nobis mouetur ea
que in nobis funt.fi igif eit in fpeculo moto fpeculo mo
ueref*ipfe.boc aut videmus falfum eeqi videmus gp
fpeculo manete immoto appet foima uenies * recedes
z uarias fitum ad motu afpicietis.^t ,ppter boc oictt au
cto: fex pncipioK q> impolfibile eft foluere pcefto q» ibi
uere fit toima.Si aut no Dicaf ibi efie foima erit incredt
bilis erro: in vulgo fequete fenfum.lj boc .pbabilius fit
Dicere -rapter bocinnuif q> fit in extremitate aeris tau
getis Ipeculu5.fed boc videf ee falfum q: tuc videref ett
am fine fpeculo qb falfum eft.CTl&etcrea vnuqdqs eft
in illo ficut in (Bo a quo no Differt per fitum * locu5.fb:^
ma fpeculi no Diftat per locum *fitus a fpeculo ergo eft
in ipfo ut in IBo.C %d pdicta uoluerut qdam foluS Di
cetes q? in seritate foima illa nibil eft abfolute fj tm eft
compatio quedam afpicietis ad fpeeulti.ficut etiam vm
b:a piiatte lucis eft ex obiecto coipis opaci refultans ad
lume.lTSed ptra l?oc eftqjin vmbia no refultat ima'
go rei opace expfte.fim oiaTtneamenta fed pfufe tin £m
ea que pmo intercipiut trafitu lumints.Jn imagine aut
tu fpeculo refultant oia.C” Ibieterea in vmbia ficeft qr
femp .pycif poft coipus opacum ita gp opacum coip0 in
ter vmbiam % coipus luminofum eft. fed in fpeculo ima
go fic refultat ex boc q> lume Directe illuminat facie afpi
cietis ad fpeculum fine omni vmbia media que fit inter
afpicietem % fpeculum.ergo foima illa oe neceifitate eft
in fpeculo.CT £t fi boc Dicaf tuc querif fi eft accides in
quo fit pdicameto.f£t videf q? fit paffio uel pafiibtlis q
litas.omne enim qo infert palfionem in fenfu eft palfio
uel pafiibilis qlitas.fonna illa infert palfionem in fenfu
q: imutat ipm.ergo eft palfio uel pafiibilis glitas.C" £5
tra boc videf ee gp ois palfio uel pafiibilis qlitas bet con
trarium in fpecie.foima aut illa nibil babet ptrarium er
go no eft palfio uel pafiibtlis qlitas.ltl^cterea videf
ee foima uel circa boc ahqd pilas figura/jllud enim qd
videf in fpeculo appet foima fub qultitate Determinata
ad figuram afpicietis.<rt>ieterea querif illud qd in oi
bus bys Difficilius ell.f.utrumrecipiaf foima illa in fup
fide fpeculi ut in puncto uel iu fupficie fpeculi.fit videf
gp in fupficie.OLuicqd enim appet fub logitudine % lati
tudine appet fim ronem fupficiei.foima fpeculi lic appa
ret.ergo vtdef ee in fpeculo ut in fupficie z no in pticto.
UJSi aut boc pcedaf obycif fic in ptrariu. 0.uicqd aut
appet ut in fupficie fi ipm eit totutmn fupficie vna alicu
ius quatitatis ipm totuj no erit in minori.fi ergo foima
fpeculi eit tota in fupficie alicuius quatitatis ut in fupfi'
ctettuc no erit tota in minori qB eft ptra fenfumiqi fi fpe
culum frlgaf in Decem ptesin qlibet illarum ptius erit
foima tota.CT3tem qcqd fim eadem qualitate, refultat
iu minori z maiori fimul z feniel boc no eft per oimefio
nem quatitatis in ipfis.foima fim eadem quatitatem fu
mul z femel refultat iu maiori z minori fpeculo . g non
eft per oimefionemquantatis in ipfis.fly.ima ,pbaf ex
boc gp ro oimefionis quatitatis eft ee fim maiore oiml'
fionemin maiori z fiin minorem in minori.ia aut patet
adfenfum fi duo fpecula opponanf fimul z femel afpici
enti.CTlI^ieterea videf per gSudide qi fit in fpeculo fic
inpucto.jabat enim £iicl!des in quoaa fuo U° oe fpecn
Io z vifu gp ois vifuspficif fub triagulo ambligomo boc
eft qi babet vnum angulii obtufuj fiue amplum fiue ep
pafum qbidem eft.Si igif oculus eft quodda fpeailuj
aiaturn ficut Dicit pBus gp id qd imutabit oculum fub la
teribus triaguli imutabit ipm.-r fic attingit ipm in puiv
cto anguli.£u3 igif eodem mo fiat imutatio fpeculi fov
ma que refultabit in ipfo erit ficut in pticto anguli z non
ficut in fupfirie.fnfrieterea jubatum eft ab Euclide gp
reflexio luminis femp fit ad pares angulos uel in feip;
j£t ad pares qdem fit fi radius ex obliquo ueniat ad fup
ficiern fpeculi in feipm.autppediculariter.£x boc acci'
pit gp oie radius reflexus a fpeculo ptingit fpeculuj uel
ad angulum rectu uel ad acutu uel ad obtufmn.Si enis
ppcdicuiariter incidat radius fup fpeculil planum tunc
refiectif in feip; in fupficiem plana Ipeculi z tagit in ptl
cto.i ex utraqj pte ptactus fui ad fupficiem facit angultl
rectum.qi ^ncipiu eft in f>mo £udidis gp linea recta p/
pediculariter cades fup lineam recti tacti duos angulos
rectos.Si aut oblique ueniat radius fup fpeculu tuc oe
neceffttate fiet ibi tres anguli equi ouob° rectis.quorus
vnus eft inter radiu incidetem z linea fupficiei fpeculi z
eft acutus.aiius iter radius reflexu* altera pterii linee
fupficiei fpeculi z eft fititer acut° eqlisf>ori.30iuter radi
um incidete z radium reflexu * eft obtufus z eft qnqj re
ctus qnqj acut°.£um aut oe qo uenit ad fpeculu (B ipije
angulis ueniat ad ipm.1£n qo recipif in fpeculo redptf
ut in termino angulis termm°tlle pucfeft.g oe qB reci
pit in fpeculo recipif ut iu pucto.ut 15 melfitelligaf po'
nam°fupficie fpeculi plani.a.b.-r ponam°rad tu incidete
ppediculariter.c.-z radiu incidete ex obliquo.d. paru ele
uatum fup fpeculu *a!tiore illo ponamus.e.iterum alti
orem, f.* radios reflexos ab ipfi@.b.g,t.ficeftiufubte'
r 4
S»eeude partte litnie
«a figura, CT3tem querif iujeta b<^ fim qua natura fpe
culum fit fufceptibile talis tbzme.SIut enim boc ei con'
tiemt fim q? eft cozpus.autfiin qt eft trafpares.autfim q>
eft trafparens in aitera parte extractum fiue terminatu;*
*3i £>mo modo ttlc oebef omni cozpori qb falfu; eft.St
fectido modo ttlc boc magis oebef aert.fi tertio mo tuc
pofiet efie fpeculum cozpus qb no eftet terminatu in aP
tera parte qb videmus ee falfu; in aqua:q: aqua eft fpe'
culum afptcietis in ipfanuCTlpzeterea oe metallis vide
mus efie fpeculu quadofunt polita? terfa ficut oe ferro
argeto? auro ? etiam oegbufda; lapidibus politis, £t
querif fim quam naturam coem boc contingat in bis.
|T3fein querif quare imago in fpeculo videf qnq; p'
funde tn tpfo ? qnq; in fupficfe.C73tem cum anterior
pars afptcieti Directe fit cotra fpeculum videf ipfa citius
tagere fpeculum q;pofterioz.? ita nobis Deberet refub
tarepollerto: paro -r no antertozquafi coopta pofterio/
ri ficut ce boie recedete a nobis no videmus ntfi pofte'
norem parte.CTJtem querif quare in gbufda fpeculis
apparet inferius fupius ? ecotra.fifupius apparet infe'
rius ? finirtra oejetra ? ecotra.in qbufdam aute apparet
recte.Stmiliter quare in qbufdam apparet plures faci/
es ad vnum afpectum ? in qbufdam vna fola.CJJujta
l;oc aut querif iterum oe boc qb Dicit pBus in i° De ani/
ma q* vifus eft vifibilis ? iiuiifibilis ? cp fuiilbile eft fini
tresmodos.f.nullo modo vifibile? vir vifibile pzopter
paruttatetn ? cozruptiuu vifus opter ejccelleti3.CT So'
lutio Dicedum ad jamumq; vifus fim actum non eft nili
vnius vifibilis.coloz enim fim actum cum lumine quo
agit vnu; vifibile eft.ficut materia ? fozma no faciiit duo
fed vnum,1: ideo cum lurne illud fit ut fozma.coloz aute
ut materia erit er illis Duobus vnum vifibile fimactum
ideo non eft nifi vnius vifibilis.CpSd id qb querif oe
imagine que refultat in fpeculo Dicedum q? ipfa eft ali'
quid no tn coipus uel fubftltia fed accides.CJ f£x ad 15
qbobijcifoemotueiusDicedum qrnon mouef motu
locali fed potius generaf . ficut enim fupza oijcimue oe
lumine qb babet femp nouam eentiam generata ad no
uampntiam illuminatis ita Dicimus bicqt tribus mo/
dis fozma generaf in fpeculo.f.er motu afpicientis ? er
motu fpeculi?ejc motu aeris intermedij.? boc cotingit
ideo q: recta oppofitioejLigif ad immutatione fpeculi z
illa pot immutari uel er parte fitus afptcietis uel er par'
te fpeculi.? ideo cozrupif vna ? generaf altera.mediu;
aut qb eft Deferes etiam coznlptt eam fi ipfu; uariaf .fed
ad mutationem eius no videf fo:ma moueri z ideo co'
tmgit ouabus oe caufis.iQuari1 vna eft qz trafitus ima'
ginis per mediu eft fubito ficut z luminis . fed mutatio
aeris oe loco ad locum no eft fubtto.iaeft medium rece
ptibile fo:me fed no feruabile ut babet in libzo oe fenfu
z fenfato,? 4ppter boc ftatim qn medius aer eft ejetra re/
ctam oppoiitioite inter fpeculu z afptcietem fozma non
apparet amplius in eo/jn aq enim fecus eft qzilla ma'
gis feruat z ppter boc in aq mota apparet facies maio'
ris quatitatis.qz pars aque que mouef ertra rectam op
pofitione tenet fozma a materia oiu in illa.pars cometa
cum pte fozme que eft in recta oppone facit fozma maio
ris quatitatis appere z qnq; Duas uel tres fozrnas, Sic
igif patet qjifta fozma no mouef neq; pfe n eeQ per acc»
des fed femp noua generaf, £r bys patet fotb ad oia ea
queobiectaitmtufq;adidqb querif in quo fit ficut in
fbo.£t ad boc Dicimus q> eft in fpeculo ut in flao.qj aut
non mouef motu fpecuTi fed cozrupif z generaf in alte
ra parte boc eft ideo qi fuum generas eft ertra fpeculu;
f.afpicics oppofitum fpeculi fim rectu fitum ficut etia fu/
pza Dictum eft oe giiatione luds.fU&d id aut qb obyci
tur oe auctore fer fmcipiog Dicimus cp erroz eft q? fit in
ertremo aere tdgfte fpeculum ficut tn fbo.fed eft in ipo
ficut in extremitate pfpicui qb pfert ei actum tmmutadi
vifum ficut oirimus oe colore.bn enim pcedimus qt 61
fum eft m fozma illa uilpii eft ficut pbatum eft in obycie
do.iU ad id aut qb querif in quo pzedicameto fit. Dici
mus q> eft iu pdicameto qlitatis fim illam fpem que eft
babitiis uel Difpofitio.£ftenim no,ppzie imago uel fo:
ma fed fpes imaginis uel fozme.-r talii que pot ee in ata
ut in fbo.T no eft .ppzie loga uel lata fed babet logitudi '
nis uel latitudini fpem.lt enim logum eet uel latum cii
logttudo illa uel latitudo no terminef fim^termiuos ae'
ris uel fpeculi fed afptcietis opozteret q> logttudo z lati /
tudo alicuius eentertra ipfum qb eft incouenies.-z: pzo
pter boc necefie eft oicere q> in ueritate no eft logu neq;
latum fed fpecieslogt-z lati per quam cognofcif figura
afpicientis,£tcum tales fpes fimbabitus uel Difpones
erit illa fozma babitus uel oifpofitio.-z eft etiam in aia Ii
cut babi^.i n fpeculo #o ficut oifpofitto in aere.C”
id aut qb cotra boc obijcif oicedu; q? id qb immutat fen
fum pfe ut f>mum agens eft pafiio uel pambilis qlttas.i:
boc eft coloz fed no opoztet q> illud qo receptum in ocu
lo z fpiritu vifibili uel in fpeculo fit coloz fim ee coloris,
fed potius erit fpes coloris que eft Ancipium cognofce
di colorem.CPHd aliud Dicedu; qt no eft fozma uel dr
ca boc aliqdconftas figura qz ficut Dictum eft no babet
terminum quatitatis fim ee figure fed potius filitudine;
eiusadfpem queapta nata eft repfentare figuram fim
ee quiti.CCT^fd illud aut qb querif utrum rectpiaf foz/
ma illa ut in fupficie uel in piicto.Dtcedum qt ut in pun'
cto ficut bu z oemoftratiue ,pbatti eft.cuius euides eve'
plu; eft oe fozma totius fpere Dimidtj celi que tota reful
tat in vna parita acie oculi, qb non pofiet fieri fi rectpef
iuipfo ut in fupficie.£t eadem ro eft oe fpeculo que eft
ee oculo.Cr^i^Q^obycifcotra patet folutioperp'
dicta, imago enim refulias in fpeculo no babet logitudi
nem z latitudinem fim ee logitudmis -z latitudinis fed
potius fpem z intetionem illarum Dimefionu.CT 2Id id
qb querif fim qua nam fpeculu fit receptiuum talis ima
ginis.Dicedu <v tria opoztet peurre in nam fpeculi.f.pla
nitiem trafpafetia in fupficie z aliqd terminas ipm poft
fupficie.-z }°q> fit .ppoztionata refierio.aer enim qui eft
trifpares tm no eft fpeculu.2f qua ^o qz eft trafpares z
fpiftum aliquo mo terminat luce que abftrabit fozmas
vifibtles z reflectit eas a fupficie plana.? per pns cogre
gat ibidem fozma abftracta; a luce reflecta,? .ppter boc
ipfa aq eft fpeculu fed aliquatulu obfcurum.metalla #o
no multum polita in fupficie z bn comirta ficut auru; ar
getutn ferru z cupzum Depuratu funt fpecula.iBuiufmo
di enim oia gnanf eje fulpbure z argeto viuo . argetum
enim viuufit ev fubtiii aqueo z fubtili terreo.qu igif ar
getum viuti fubtile eft ualde ? fulpbur filtter z cqmifce
tur per calidti Digeres? inflamastucfitaitrum qbin fu
perficie polita^pter fubtile aqueu ? medium receptiuia
eft reftejciuum.? .ppter boc fubtile terreii eft terminati'
itum ? ftc fpeculu efftcif.Stlr eft oe argeto (ppter eafdl
caufas pter boc folii qt calidu in ipfo no eft adeo bn co'
mifces neq; adeo bn oigeres neq; adeo inftamas ficut
tn auro.? qz aurum magis feqtur fulpbureu colore ? ar
getum magis argenti viut.in utroq; tn eft frigus magia
coagulas ? .ppter boctpm etia receptiuum luminis ? re
flejciuti.£upzum aut oepuratu eft eje fulpbure qdem pu
ro? argeto viuo minus puro ? bn comiptis.? ^pter boc
etiam eje ipfo fit fpeculu qn politum eft in fupficie.ferrti
aut eje utroq; qdem eft in puro ? bn comijctis,? fua bn'
miditas vifeofa no fepabilis ab ipfo per eliqtione calidi
z ppter boc efficif fpeculu fed magis obfcuru; fim gd z
minus obfcuru fim gd in eo q? politu magis accedat ad
nam ovapbani per colorem aque.qz nullus coloz magis
receptiu°eft fozme ? coloris.Jn eo ^o q? eft ejcptis grof
iis terreis eft magis vmbzofum z fic minus receptiuus.
auru aut ? cupm eo qt b»i colores minus receptiua fut
Bebomlite
fbime * (dori&Jn eo #o $ biit fubtile terreum magis
qjferru magis fum receptiua.^ppter boc inter oia me
talla argentu? bii politu magis efl fpecultf.q: l?oc in co'
lore magis accedit ad oppbanut babet fubtile terreus
bn comixtii.Stagmi aut? plumbti magis funt ex argu¬
to vtuo no bn puro nec bn comijcto cum fulpbure.i
pter boc in fupficiebus eog femp remanent ptes obfcu
re terreflres impedietes luminis recepttbilitate.i io ex
illis no gitaf fpeculum.Jnter aut oia melius eil fpeculil
C3C vitro z phibo q: vitrii „ppter ti afpareima melius re'
ctpitradiosplubii no babet bumidii folubile abipo.i
.ppter boc qfi fupfimdif vitro calido siccitas vitri aoftra
btt ipm z efficit vitrti in altera pte terminatu ualde radi
ofus.CET^Xigif etiappoitioreflexionis q: fi nimie fie'
ret reflexio fictfpeeulo oppofito foli immediate no re'
fultat coloi z figura uel obfcure refultabit.i boc eil ideo
q: pdefatio radiorii z luminis tegit colores z figuras fi'
«ut patet fi lapis niger ualde polit0 ponar fub Iole z ali'
quis eminus refpidat eum ex obliquo videbitur lapis
ille albus uel fplendidus .ppter multi oiffufione radio
rii5 in fupficie. fj“ #d illud aut qb querif quare fo:ma
qiiqj in pfundo videt z qfiqj in iiipficie.oicendu q» in
fpeailo no tm refutet foima fed etia Diflltia que eil in'
ter afpici ente z fpeculu.i .ppter boc qn oiftaima efl ma
gna tunc vtdef forma «pfundata in fpeculo.qnftopua
eft oiflatia videf accedere ad fupficiem.CT 2fd alidoP
«endii qt fient babttii efl foima que apparet efl fpes no
bna fpiflitudinem z ppter boc nulla efl qo.Qtrum po'
Iterio: pars tegat anteriore, C"3d aliud oiceudu q? in
conexo fpecu Ii apparet foima ficui efl in plano.qutaibi
vna pars fpeculi no efl fub alia z ppter boc no nt refle'
po ab vna parte fpeculi fupaUaded in cocauo vna pars
efl fub ali a.i ppter boc fupio: ps|«t fup inferiorem fo:
tua receptiua.i io fupio: pars apparet inferius.? filiter
efl oe oextro z fintftro.i ifle modus nalis efl in gfiatio'
ne mixtionis I5 no figura lapidis que oicif tbopajion in
quo femp apparet facies uerfa.CT Si aut fieret fpeculu
«figulati multis angulis cum fllibet angulus oifconti'
nuet reflexione3 que fit ad fupficiem.in eo fierent mul'
te imagines fim nant oifcotlnuatioiiu rcflexiois.dJSt
#0 fiat fpeculu in vna parte pcauuj z in alia pte planus,
fiue planu fit fupius icocauum inferius refutebiitoue
faciee.i fi cocauum fit fupius z planu fit inferius tue in
loco ptinuationis plani ad cocauu videbunf ille taciee
continuate in collo ita q? vna facies fit fupius z alia tnfe
rius.St #0 fit ecotra planu inferius z cocauu fupius tue
videbunf facies ille ptinuate in «ertice capitis eo q? ife
rioipojrigtf fupius.i fupio: oepedet iferius.CL 2M ul
ttmu Dicendu cp cum cictf cp vifus efl vifibilieiinuifi
bilis Ii in pot puare obnt vifus refpectu ipfius vifus ulf
refpectu armonie ipfius.Si puto mo tunc tnuifibile 0:
no bns colorem aptu natu tii bie ficut aer uel aqua ♦ Si
atitpuat refpectu armonie boc pot fieri Duobus modis
falj fim exceflum uelfim Diminutione * Si jamo modo
tunc oicif tnuifibile qb minus efl lucidu.Si j°mo tunc
©i inuifibile qb pua bet oziam inuifibilitatis ic.
flp&uerif oe natura medii per qb efl vifus»
t , J0nfequeter queritur
oe natura medii per qb efl vifus» Dicit autem
pfjas in i° oe aia cp aqua 110 fim q? aqua , nec aer fim qi
aer fed qm natura efl eadem tttrifcg bfis z in ppetuo fu
perius co:pe.z fic videf q? aer z aqua fint mediu vifus
fim cp comunicat in nant trafparetis.fic enim in eis efl
natura fuptoris coipis que natura efl lumen. <F Sed
tunc querif quid cotinuet vifus ufq§ ad vifibilefl^ona'
mus enim aliquem flante in aere videre lapidealbum
in aqua iaceme.coflat qt aer -z: aqua cotinua coipora no
fum q: otiiiua funt quo^ terminus efl idem ♦ z non eil
idem terminus acris tfaque.CT £115 ergo lapis fmutat
per fpatium aque pueto illo in quo tagit aer aqua mute
tur colotiinutansut infineimutationifaqye z ut in pn
apio mutatiois aens.ergo qefcere accidit in medio oe
neceffitate ficut .pbatu efl in 4°pb^ qn aliqs medio pii
cto ut Duob^utif vno.f.tn fine z ^ncipio.qd quies inter
ciditz q: nos boc fup:a Determinauimus in qone oe te
pore io fupponamus bic.fT tSadem ,p:fus obiectio efl
De vifione ftdlaruJHc enim videnf per parte qnte eeu
tie z per ignem z aere que no funt co:pa ptinua.C* £x
boc etia videf falfum qb oicit plSs cp tnl aer z aqua funt
mediu in vtfu nobis enim apparet fldle per parte qnte
eentte z per igne.®J3te5 querif que fit natura tlla quas
ipfe oicit cotcare aqua z aere cum ppetuo fupius co:pc*
re.0i eni tlla lume efl tuc no pungeret aiiqd videri qb
falfum eft.q: luminofa ut noctiluca m tenebas videnf.
Si aut efl natura trafparentie tunc plura videnf ee me
dia qj aer z aqua.Oidem°enim ad iram q> ignis in fui
fpera trafpareus efl aliter enim nobis no apperentflel
le per ipm.(T3u]cta boc enim quertf cum ignis in ife'
riortb°tegat nobis colores qui pofl ipm funt uelinipo
z in iteriorib°.St!’r oicaf ignis ee lux z coipus lumino'
fum quare nobis no tegat flellas.^St quare no videni9
lumen eius.Si oicaf cp boc efl ppter eiuepuitate* re'
motione a nobis l?oc no potelTecaufa q: fic nec ipfun*
videremus nec (fellas que funt pofl ipm4ET Ibieterea
coipus lune multo minus efl qj coipus igni? ut piobat
in almagefli z remotius efl a nobis.efl enim minus ter
ra<z terra efl coipus minus ignei tu videmus ipfum.
IIT Solo ad l?oc Dicedii gp aer z aqua funt mediu ut Di'
cir pfjus no fini gt aer z aqua, £tppter boc non tm funt
media fed etia alta in qbus efl eadem natura ficut qnta
«entia tu partib°non flellatis z ignis in fpera fua , f3 no
ita ppiie funt illa duo media ficut aer z aqua, £t boc co
tingit ouab^onib^OLuaru vna efl cp aer z aqua coma
nicatin bumido.i bumidi funt duc virtutes.f.bfi recipe
rei ad aiiqd fluere q: male terminabile efl in fe.£tp'
pter boc fenfibilia bn reciptut 1 ad fenfus bn fluedo re'
po:tat,tale aut bumidii no efl in igne 1 quinta edentia.
Mm r 5 efl q: aer laqua no funtfimpfr leuia nec fimpir
grauia.j£t,ppterboc minus obuiat inomfenfibiliuper
ipfa ad oem.ppiietate.i talis »p:ietas 110 efl tu igue.£t
.ppter boc no ita couenies efl meduij.jCfl aut alia natu
ra medfiXcp ipm Sit raru 1 puiuj 1 illa magis efl in igne
iqnta eenfia qj in aere 1 plus tu aere qs iu aqua.i pio
pter boc oia bec oiffereter effictunf medtu5.fl, %Ld
ergo Dicedii qt natura in qua coicamaer 1 aqua esi ppe
tuo fupius coipe Duplex efl vna ex parte poteime 1 alte
ra exparte acfiV^lla que efl exptepotetie efl opapbaui
tas.iSt bec efl trafparentia que caufif eje raro fubnli in
parfib°mae.£t q5to illud plus abiidat in aliquo coipe
tlto ipm efl magis puium.3te#o que efl eje pane acf*
efl lume receptiuii qb facit tranfparens efle in actu effe
trlfparens.utracB enim narum inuenifin celo.Jn ftel
lis enim efl lume 1 in alfis partib9o:biii trafparetia.bu'
midii enim in fuo Duplici virtute aer 1 aqua ad facilita'
tem medtadi 1 peipue in aere q: tbt comngif bumtdu5
cum magis tralparenti qjin aqua.C"2fd altb ergo qb
querif qd cotinet vifum.Dicedii cp tnorflucis in oyapba
no fubito efl 1 no in tepore. lEtcuj colo: imutat actu Iu'
minis erit inuitario coloris ad modii imutaiionis Itinii
nis boc aut bic fupponaf.q: in fequetibus boc^babif,
z, ppter boc non efl ibi ,pp:ie mot°nec alteratio nec loci
mutatio f$ giiatio potfm oib°partib° medfi Directo op'
pofitis Diftatib‘,fim<ppo.tione fim qua pbt in imutabile
viftbile. <£t io nibtl qb obtectum efl oe cotuumate/pla
aut obiectio cofequif neceffario illos qui Diciit lume ee
fubam 1 vifum fieri per emiffionej radiorii ab oculis.i
jppter boc Diciit abfurda mute,figp coipus quintum fit
Sccude p.irtfo fume
fmijtium ofbue etementfe tranfparentibue.s boc fit qi
continet vifum.£tboc eltgraueabfurdiis teduqzfm
boc ouo cozpa funt in eodem loco I5 boc no reputat i\v
coueniee 3? cozpue quintu fit cum quolibet in eode lo/
co.Si fo:te obijciaf cp vifibile equepmo elt in loco s in
medio s ita non fit in oculo per actu medij erquo eque
primo griaf in utroqj.oicedum gp no eft ibi bue s polte
riue fim tepue fed fim ozdine caufe tm.C* £jc byo patet
foro ad oia quefita pter ulrimu;.£t ad illud oicendu cp
nullu5 multu rarum eft in feluminofum.£t,ppter boc
ignis in Tua fpera cum fit multu rarum no lucet. 3d boc
enimutaligd luceat ut Dicit quidapftueopoitet g>ba'
beat partes multu copieflae s calcatas.q: aliter no eflet
/lumen feruabile in ipfo.Si enim luceret ut oicit 2fuic"
lunc obtegeret vifibilia que poli ipm funt.Jn inferio/
ribue autem ignis efl copzefiue in materia terrellri s io
lucet ibi z tegit coloree sc.
CT^uertfquarr fpeevifibfles fint in ocFosin medio.
« f0nfequeterqumtur
quali fpee vifibilee fint (n medio zin oculo,
tlidef aut gj ut in mas ut in fubiecto.fic oie accntie ee
no elt nili qn efl in aliquo ut in materia z ut (n fubiecto
fpes vifibilee funt acentia ergo no funt in oculo z in me
dio nifi ut in mas in fubiecto, ®T3k oe accne qd imu/
tat aliqd elt in illo ut in fubiecto.coioree imutat mediu
z oculu.ergo funtin illie ut in fubiecto.®73tem ois Ida
ages actu accntie accne illud babet in fe ut in fubiecto.
aer z oculus agunt actu colo».ergo coloree funt in ipie
ut in fubiecto.^ma ,pbaf e% boc g> fuba no agit actu ac/
cidene pfe fed per accne qd trtefl eU "patet per fuppoli
tionem pbabtto»qz imedfu; imutat oculus oculue 0:
ganum lenfue coie z fantafie.CT 3tem coria boc elt cp
nullu; accne cum ptrario libi pot e fle in eode fubiecto.
vnue colo: cum fuo ptrario fimul pot efie in medio ae'
re.ergo coloree no funt in medio aere ficut in fubiecto.
prima pbaf perronem ptrario».®/ £otraria eni; funt
que nata funtinefie eidem fed nunq; fimul actu vno.i*
,pbaf lic per oemoftrarione.Sit enim.a.oculue uerfus
oriente pofitue fed afpiciee ad occidentej.b.aut oculue
pofifuerfue occidente fed afpiciee ad orietej z fit oifta'
tia media oece cubito». £jc parte aut orieris fit.c.album
coipus uebemetie albedinie imutane aere ufqj ad ocu
IU5 pofitii in oppofito ex parte occidetis.gSx pte aut occi
deris fit.d.nigru3 cozpue uebementie nigredinieimu
tane aere ufq3 ad oculii politu uerfue oriente.£t oiltent
illa cozpa s ilti oculi oyametraliter-zin eode tpe imute
tur vnue ab albo alter a nigro ergo iltosouoe coloree
necelfe elt ibi occurrere in medio z tuc fimul ee in actu
Illo qd impofiibile elt fi ptrarietates bnt z infunt aeri fi/
cut accne in fubiecto.®73tctu oe aecus qd elt in aliquo
ficut in fubiecto oenoiat ipm uel fim totu uel fim parte,
coloree funt in aere ficut in fubiecto z etia in oculo.er'
go oenoiant ipfa uel fim totu uel fim parte.^t lic pofiu/
mus Dicere cp aer z oculue uel fim totu; uel fim partem
funt alba uel nigra qd falfu; elt.f^bar ex boc cp I5 bif'
fictle fitpuertere eam que elt ab acente Denotatione? Ii
cut betur in 2°topi?.q: no fequif albedo inelt butc.ergo
elt albue.nibilominue tn bn couertif fub oifiunctioe.f.
fim gd z fimpH.boc elt fim totu uel fim parte.ficut enim
bn fequif boc elt albu ergo albedo inelt bufe ita bn feg
tur albedo inelt buic.ergo boc elt albu uel fim totu5 uel
fim parte. Hd pdicta uolut foluere quida fim fniam
Suerropemlibiooeaia oicetee.cp coloree no funt in
medio z in oculo fim fuu; efie ,ppuu; z nale fim g> funt
In aliquo ut in materias in fubiecto.fed fim efie fpiiale
qdeft fepatu; a materia z fubiecto in quo efie no babet
oppofitione z ptrarietate ficut nec rones intetionii eani
que fum apud aiam.®7 Sed ptra boc elt multiple» ro4
Ouarum^ma elt gi omne qdrecipifinaliquo recipit
fnillofim ptatemrecipietiesnorecepti.fed coloreere
cipiunf in medio sin oculo.ergo fim ptatem recipietis
* no recepti.Sed recipientia funt cojpora.ergo recipiil
tur fin efie co:pale z non fpuale.^" patet e» auctoritate
3Boecy.a"pfe nota elt.®J3te5 oe q5 fic efi* in aliquo gt
tpm per ejrcellentia celtruat illud in quo agit eft fim ee
male in ipfoXoloree fic funt in aere ep per ejccellentil
Defiruiit vifum in oculo.ergo fim efie male funt in illo,
prima ,pbaf per oppofitu q: fpee Denudate oino a mate
ria z appeditijs materie quatucuqj funt excellentes no
Deltruut ut betur in 30 De aia.q: bec elt o:ia inter fenfuj
z intellectu.q: ab excellenter intelligibtlib°no coirupif
intellectus quopeiue inteliigatminue intelligtbiliafj
potius pfouaf ut melius intelligat ea . fenfue aut ab e»'
cellenter fenltbilib°comipif quo peius appbedat min9
fenfibilia.ufetia e» toto ut patet per experimentum.Sl
cnimvitrii purus claru accipiaf s intundaf argentum
viuum s fupponaf fub fole fiet magna reflectio ad fupfi
ciemvitri-s mot° fiet illtue refiectiois ex motu argenti
viui.sBt fige Diu cogaf afpicere ad illud execaf ex toto.
£?ill by qui Diu fueriit in ergaltulo s poltea emittuntur
etia ree ualde albae no pnt afpicere nifi cum magna pe
na.^fn oibusautpfundifvifus exafpectu adrotafolis.
tCTf^opter boc gda uoluenit Dicere cp qn oicit 2fuer/
rope g» fpee vifibi lee funt in medio ut in efie fpuali . cp
110 oicif ibi fpfie frn ep fpue elt no cozpue fim que mo'
dum uocamue afam fpm.fed oicif ibi fpue lucidu? co:/
pus s fubriTe qd elt.mltrumetii ad pfectione virtutu a ia
liuj fim m fpue oiffinif ab Hlgajele in fua pbica.ubi fic
Dtcif.fpue elt coipus fubtile copofitu ex uaporib°bumo
rumcuiuefedeeeltcozsipfe uebtculu virtutu vitalius
afalium per quem ^utee fenfibilee smotiue trafeunt
in fua inltrumeta.oicutergo gp qz fpue ille cu? nalie elt
aeri io aer fim ptatem etiam illiue fpue recipit fpee fen/
fibilee.C/Sedptra boc elt cp no ttn medium vifue elt
aer fed etiam aqua que no beta materia giialitatecum
fpu illo.ll^iopter boc alij uolebant Dicere grin ueritate
fpee vifibilee no funt in medio fim efie fpiiale fic uel il/
lo mo.fed funt in eo ficut in potetia.ficut fozma ad qua;
elt rno^in motu ipfoXii eni; mot° fit endelecbia exilte
tie in poteria firn cp elt in poteria erit fozma ad quam elt
mot^fim gt elt in motu no in actu puro nec in potentia
pure fed in poteria que elt exit°corinuue ad actum.s iit
tali efie fo:ma bn pot efie pmixta fuo cotrario.i£t(ppter
boc cotraria fimul efie pnt in medio eo g? non funt actu
tn eo fed poteria. CCXotraria bn fimul funt poteria.
Sed gp boc mbil fit^baf.iOlt^fum enim elt in 50 pbi5*
cpnibilidemfimuls femelsfimeande parte mouetur
ad cotrario? terminoe mot°.THefumatur igitur fupzaba
bita oemoltrario.per illa enim patet cp idem aer nume/
ro elt qui imutaf ab albo s nigro fini oiuerfoe fit°.ergo
necefleelt tlloe coloree puenire in medio eque Diftate
ab utroqj.s illud mediu De necefiitate mouef contrarijs
motib°qd elt impofiibile.C’3^ eiufde fubiecti elt elfe
in motu s in termino mot° fi mot° ille babet terminu.s
fi no babet terminujtuncelt perpetuue.St igitur me/
diu; elt in motu alterarionie fim fpeciee vifibilee De ue
ceflitate autem erit in mom perpetuo qd elt falfu; . aut
aliqn erit in termino motue illiue.Si aut fit in termino
tunc De necefiitate Denoiabif a termino illos tunc erit,
aer uel albue uel niger uel alterius coloris qd falfu; elt.
Si fo:te Dicaf g> in ueritate aer no mouef motu illo : f;
mot°elt per ipm vifibiliii fperum ita gp «pfe fit quafi fpa
tium oeferee motu;s mobile.CCXotra boc elt gj nibtl
elt mobile aliquo motu nifi eojpue.St ergo boc elt mo
tue opouet aliqd coipus efie mobile illo motu.lboc aut
no eft aer ut Dicut nec coipus coloratu.qz boc no tra nfit
per aera, ergo erttibi aliqd cotpue pter coloratu s aere
Be homine
s oculii qd eft ?tra renfu5.<Otfm ,pbatu eft in
<plj motuo circuli qui eft in circulo no beat cotrarium
mot° tn fup circulum pot bcre cotrarium.Cmndaf enij
circulus p oyametni ? fmt piicta ptact0 oyametri.a.t.b.
?,d*? fit mobile motu.a.in.b.per vnu femicirculii ? tra'
fcat per.b*? uadat in.a.p aliu3 femicirculu.c.aiit iit mo'
bile ejc.a.p aliii femicirculii.? trafeiido p.b.ueniat in.a.
3fta ouo mota occurrerent libi in.b.? vnu fiftit motu al
ieri°eo g? funt ad litue oppofite circiiteretie.g fitr erit in
motu recto.Si ergo albii imutat uerfue oriente oculus
aliquem ? nigru uerfue occidente aliu oculi! ? album ?
nigri! funt in medio ficut in motu ut oiciit illi oe necefii
tate mo^vnuefiftitalteriHfic neuter oculus imutabif*
q: vmue no pmittit alterii trafire ad oculu.Si fo:te otca
tur qp vnue oeclinatab alio in occurfu ejc bocfequifib
iud incoueniee cpcolo: vnius eo?z non videbif oyame
traliter cotra coloratii.fed potiue ex trafuerfo.Si enim
albii co:p°*a.? oculue oppofit0 illi Dyametralr fit.c.d.e*
nigru aut cojpus oppolitu albo per oyametrii lit.f.^ ocu
Ius videns ipm oppofit°oculovideti albus per oyame
trus fit.g.St ergo nigru oeclinatab albo tiic oedinabit
extra menfura oxameter.c.d.e.? ille fuit oyameter qui
fuit inter oculii videtem nigru z cotpue nigru z boc eft
importabile z cotra fenfum . StlV eft cotra jfiuclide qui
oemoftrat cp oe qd vifu oepbendif fup illud pcutit oya
metru triagult ambligom mb quo pficif vifus.CT
terea quicquidagitactu eft actu fpeciee vifibilis.in me
dio agit actu tmutado oculum.ergoeftactuin medio*
CTlD>:eterea querif fim quem modii Differente fpee vi
fibtlee funt in oculo z tn medio.CSotb Dicendum qp
tria attedenda funt ad fciedii quatr fpee vilibiles funt in
medio z in oculo.Quorii vna eft natura agetis coloree
z abftrabette eos.? bec eft natura agentis qp eft qualitas
utfup,pbatt5eftnobne cotrariii cui°trafit°permediii
eft fubito z no in tepore.? io cum coloree agunt in me'
diti z oculii nili per actu luminie fi m qd agiit in actione
fua no bnt?trarium.imeft natura colorie abftracta . ille
enim noabftrabif cum caulie giiantib°ipm in fubiecto
que funt calidii frigidi! bumidii z liccuut fupoictiieft.
Sed abftractio fit in pp:ia fpecie colorie trn fine omni
pte mae z line oi caufa mali.£t boc eft qd uocat 2£uer*
fup libtii oe aia fpiiale efleXuj aut fup babitii eftcpco'
lores no agunt nec funt qualitates actiue pfe pafliueifed
potiue per actum caltdi z frigidi zcM non agunt? pa'
liunf a fe tnuice.ergo non trafmutabut fe inuicetq: oie
trafmutatio fit per actione z paftione.£um igif lic Iit in
medio z oculo.patet cp no trafmutabut fe inuice z vnus
no obftat alteri.3meft natura medy.q: ut fup babitii eft
aer z aqua no funt media fim cp aer z aqua fed fim coi'
tantia qua bnt cum fupiue ppetuo cojpe.lDec autes eft
trafparentia que eft aptitudo ubicg recipiedt fpem vift'
bilem ubi opponit ree colorata fini actum lucidt.Oico
aut aptitudine recipiedt ut oeferes recipit? no ut recipit
tenee.£tboc eft qo uolutquida oicere cp vilibiliafum
in medio ut in potetia mot°? non ut in termino ? actu*
£t ,ppter boc nec ex pte illa vilibilia bnt ptrarietate. £t
lic patet qualr ambe opinioee aliquo modo funt uere.
CT£ld pmigif oicedii cpouplex eft (Bm.f.tenee ? colli'
gene ? fl?m oeferene*Subiectii auttenene oenoiaf ab
acente qd tenet uel fim quid uel fimpUr .Sedfbmoefe'
rene no oenoiatur ab acente qd eft in ipo.q: non eft in
ipfo nili in potetia ? no in actu « ? taliter vifibilia funt in
medio.&uafr aut funt in oculo okef in fine*g£x bys pa
tet folb ad qnque bma.(U2ld boc^o q 6 obqcif contra
fnia3 cometatoiis oicedii op no uocat ee fpiiale a fpii qui
eft aiarfs a fpii qui eft co:p° cui cofcat na oyapbani i me
dio exiftee ? attedit ee colorie qd eft fine pte mae ? line
caulie giiamib0 ipm tn ma fim naj colorati co:pie*0d
aut excellene oeftruit vifu, no eft ex natura colorie fim
$ colo: fed fim nam lucie per cuiue auctu mouet colo:
oculudDoc enim qiiqj in minima fupatfpm vifibilem
? pfundit vifum ? per pne bebetat vifum.q: ad multitu
dinem luminie fequif multiplicatio colorie.lunie egre
diene nimii! in oculii no intedit bumiduj criftallinuni
fed remouet ipm a teperameto fue coplexionie ? refol'
uit parte eiue fubtile ? infima qua refoluta incipiet pfta
re ? ifpiflari ptee magie grolle ficut betur in 40 meibe’2
oe coagulatie a calido ? imptnguatieXum autej fic in'
fpilfaf bumidii criftallinum no erit fufeeptibile fpue vi
fibilie qui uenit a cereb:o per neruoe opticoe*? fic acci
dit pfecta cecitae etia qu oculi pulcbu apparet exteri9.?
,ppter boc apparet cp co:ruptio oculi a luce ? a colore p
accidene eft.Sifr oicimue oe bfje qui oiu fueriit in te*
neb:ae ? poftea cu pena infpiciiit ualde alba * bec enint
110 pfe accidiit a colore fed per accne.CET -Calo: eni5 na'
turalie ? fptie oiffundunf in o:ganie fenfuii ? multipli
canf in eie ouab°oecaufie.tQuarii vna eft exercitius ttv
opibue (enfuu.£j:ercHiu enim multiplicat calore ? ca'
Io: multiplicat0 attrabit fpiritii.? inde fit cp fpue magie
multiplicaf in vno fenfu qj in alio.^pterea matne exer
citiii illiue fenfue.^lia eft intetio aie in ope fenfue vn»
ue.ex boc ipfo eni ertrabif ab altero ? oigerit fpm ? ca'
lorem ad fenfum illu in cuiue ope eft intetio ? cttj calo:
fit apitiu0 pororii facit facile oifcurfus fpirituii ad fenfuj
illu:? per oppolitu oiu maneteeiuteneb:ie no babent
ex^rcittu vifue nec aia eft inteta opibue vifue.£t)pi?ter
boc fubtrabif fptie viftbilie ab oculie ? exkcanf ,z cotra
bif neruue opticue intantii cp etias qn ueniiit adjucem
fpue no piit fubintrare nili parti ? paulattm. £t io vinci
tur ? ledif ab albo excellenti.igfppter 15 patet fofo oiu,
eor que obiecta funt cotra cometatorie fniam. CU* 21(1
illud ^0 qd obijcif oe alia opinione oicendii g: etia illa
fim aligd eft uera fed no fimplr uera.ino enim abfolu'
te alteratio eft imutatio medii a fpiritib0 vtfibilib°:q:m
alteratione abfolute funt cotraria agetia ? patietia in eo
qd alteraf.Sed boc eft vnu agene in ofbue vifibilibue
cotrarije? medye? boc eft Itimeu.Silr colores funt in
medio fepati ab oibue caulie a qbue accipiiit cotrarie'
tatem. £t ,ppter boc alteratio oicif equoce oe alteratio'
nepl5ica?oe alteratioe fenfuii? medyi.qd patet ex boc
alteratio pbica eft oe cotrario in cotrariuj.aiteratio ivo
fenfuii ? medior eft oe^uatione in babitu5*£t per boc
patet folo ad oee aliae oemonftrationee inductae.q: il
le inducunf ac fi alteratio rnedy fit alteratio fimpliciter*
id ^0 qdobiicif cp quicqd agit actu eft actu.oi'
cendii cp uerii eft boc fim actu illiue agentie quo agit f5
colo: in medio no agit in vifum nifi actu lucidi.?^pter
boc per actii illiue eft ibi fed no peractu mae rei colora
te.fiBt io etia aer ,pp:ie eft albue nec niger eft fed ,pp:ie
luctdue.CPHd ultimii oicendii cp tree funt 0 :ie fpei vi
fibilie in medio ? in oculo.Quarii vna eft q: oculue ex
eo cp cofiftit in fuba aque que nigra eft circiipolita fiuat
fpem ? colligit eam ita cp apparet in ipfo.fed boc non ta
cit aer.iaeft q: oculue babet fpem vifibile ut babitii uel
oifponem que eft bncipiii cognofcedi rem vifiua.? p:o
pter boc etiam colo: in oculo 110 eft utcolorane ipfuni
ied ut babit°qut eft fo:ma totiue colorati? bncipiu, co'
gnofcedi i pj.? fic tterii no eft in aere.3aeft q: eft in ocu'
lo ficut in termino fed tn medio ficut in via*?,ppter boc
etiam in oculo eft aliquomodo ut in actmfed in medio
ficut in potentia ?c.
CTOueritur oe modo ? actu videndi*
v ifitdecimo queritur oevl
fu ex parte modi ? actu videdi.Sup boc enim
tlgit Slpborabiue in li°fuo oe fenfu z fenfato.? 2tuica
in 6°quatuo: opinionee antiquor p53o^. Suarii p:ima
eft oicentius fenfibilia eife actu in aia cp no fu nt acQfita
£>ecnde partis farne
ab eytrinfeco.? fozme extrinfece folumodo excitat ? fa/
ciunt rememorari eum qui tenet eae in afa,£toicif cp
bec ell opinio •£> Ia tonis in toto uel fere.iaell opinio Di
cetium <p no eil in aia altqb fenfibiliu in actu fed aequi
rif et ab eytrinfeco.? illi oiuidunf in ouo.Qutdaenim
Diciit m acgfitio fozmaru ey trtnfecaru eil acQfitio cozpa
1» z no fpualts.lDoc eil qz eife earu in aia ent fim oifpo
nem fim qua funt in rebus extra atam.? bec fuiife vide
tur opinio £mpedodis qui Dixit cp terra terra cognofci
mus z aerem aere z fic ce altjs.&lu fo Dicunt <p aequi
fitio fozmaru fenfibiliu eil fm eife ipuale z illi iteru Diui
dunf in duo. Cuidam enim Dicunt cp in appzebefione
fenfibiliu no eil neceifariu mediu per qb tranfeat fenfi >
bile ad fenfum . Sed aia mouet fe ad feniibile z fuppo/
nit fe illi.q: aut neceifariu eil $ beat inftr m per qb mo/
ueat ad feniibile.? ,ppter boc oefcribtit lineas egredien
tes ab oculo quas uocat radios per quos anima uentt
ad fenfibile.2Uy #ooicutq?feufibilia uemuntadfew
fus per medium in quo pmo fiunt? poilea in fenfum.
z bec eil opinio ergo in vntuer fo funtquatuoi
fnieoe ma videdi.GT £otrapzimaautopinione ponit
aipborabius Duas rones.Quarii vna eil per Diffinitio
nem babtt°.IDabit°enim eil quo quis aliqd agit cu; uo
luerit fine aliqua indigetia alicui0 ejctrinfeci.Si ergo vi
ftbilia funt in anima ut inbabitutunc falfum eligi ali/
quis indigeat ej.trinfeco.fed pot videre fine oi ey trinfe
co excitante memoria eius.SJlia e(l fumpta ey utilitate
ozgant.buius enim nulla eil utilitas nifi ut vifibilia per
ipm ueniant in aiam.Si ergo in illo pfe funt in aia:tuc
funt alia ozga na uana:? fic aligd erit uanti in natura qb
eil incouenies. tjj jCotra fo *dmopinionem ponit ipfe
inultas ronesaQuaru pma eil bec.oe qb recipit fozmas
ptrariojz fimul recipit eas no fim elfe qb bnt in ma.ata
fenfibilis recipit fozmas ptrariojzfimulXum enimreci
pit fpem albi no amittit fpern mgri.ergo no recipit eas
fim elfe qb bnt in materia.^ eil q: fimul ell receptio oz'
gani? receptio medii fim aliqd. mediu aut vifus recipit
eotraria fimul.per eade eni pte aeris vtdef albu ? nigrii
a ouob°oculis ey oppoiito refpicienttb°.ergo no recipit
ea fim elfe qb bnt in materia.?aell quiegd recipit fozma
aliqua fim elfe qb bet in materiatrecipit eam fim quatx
tate; qua bet in materiazqz fim elfe qb bet a materia no
abllrabif a quatitate.f; vifus oculi vnius recipitfozma;
eimidij celi.ergo recipit ipfam fini quatitate oimidy ce'
Ii,? ka opozteret cp oculus eetin tata quatitate quata ell
Dimidiu celi.4aell ey Diffinitione fenfus.qz quicqd reci
pit fpes fenfibiles fine materia recipit eas fim ce qb ba'
betin materia vifus recipit.lic ergo recipitfpfofenfibi/
ies no fim elfe qb bnt in materia.saelt ® in aia funt inte
tiones utes uel pticulares.&ut ergo eil recipies illaru5
vno mo aut Diuerfo mo.Si vno mo CU3 a mo receptio/
mssabllractionis oillingiianffpes fiue itetiones que
funt in aia:tuc ille fpes erui uel ambe utes uel ambepti
culare&qb falfum ell.ergo modus receptionis erit Di/
uerfus.£um aut ufe fit oino Denudatura materia.? oe
mediu fit materia queda ut babitu ell fup.receptio ufis
erit per abllractione a fantafinate facta fine niedio.Xu;
igif fpes pticularis que ell in fenfibili fit fpes Denudata
quide a materia fed non oino ipfe erit recepta a medio
qb ell ma no oino ut fup babitu eft.? io Dicit Slpbora
bius qi fpes pure ? fpualtter funt in aia . fed in ma funt
pure ? cozpalr.^n medio aute medio momec pure coz/
poratr nec pure fpiiafr . 6° r3 ell q: natura oe oppofito
ad oppofiui no ^cedit nifi per mediiiXum igitur pure
cozpaleqbellinrevifa:? pure fpualeqb ell in aia funt
oppofita quodamo nopcedit natura De vno in aliud ni
fi per elfe qb ell in medio.tnfcoltea foluit&lpborabi
us ad vna ronem illaru que Dellruebat mediu; que ta /
fis ell.omne qb recipif per mediu; recipif in quatitate
f pfius medij.ergo fi fozme ufes recipiunf per medium
aeris:recipiunf fim qualitatem aeris fim qua eyplef vi
fio ? fic per paruti; aeris recipif parua fozma.? per ma'
guum magua.qb non ell ueru.£t Dicit alpborabius gj
boc tenet in bis que recipiunf fim ee cozpale ? no in bis
que recipiunf fim ee fpuale.fF deinde Difputat alpbo
rabius cotra tertia opinione per plures rones.OLuaru
pzima eit bec.oe cozpus bns intrinfecu lumen omilfiuil
illi°in tenebzis ? in lumine ell fozti0 in tenebzis ficut pa
tetin noctilucis.cozpus oculi ut illiDicut eil bnsintrin/
fecu;lumen,ergoellomilTiuu radijtoztiusin tenebzis
4; in luce.fima patet ad fenfum.^0 feribif in libzo eudi/
dis oe fpeculis ? vifu per bec uerba.Jn egreffione radij
a vi fiu:? couerfione ei° ad oculu ,pcedit a pupilla ^tus
luminofaimfimesin eo cui occurret ey toto aere lume
PYramidalezcuius vfdel; acuitas apud pupilla; eyillit.
x£t quato plus elongaf oilataf efbafis.? ell figura qui
lumen illud cotinet pyramis collinea cuiusvidel;acu
mine apud afpiciente ell ? fines fequunf illud qb afpici
tur.g copzebedft illud fup qb cadit lume illud radiale:?
fup qb no cadit ipm no appbedtuttro eil qz fi; qp Dicti!
ell bec virtus vifiua non indiget nifi lumine.ergo retia
oculi funt fupuacanea.? oellructis retibus non oeflnuf
vifus qb falfum ell.3A ell fi aia fupponaf rei vifibili per
raditi Deferente virtute vifiua; ad rem vifam.tuc virtus
vifiua f mediata erit cuilibet vifibili fiue oiflet fiue fit &
pinquu.ergo equaFr videbit utruq5.f((ppinquu ? remo
tu.q: utriiq; ell libi imediatu qb falfum ell 4* eil qz illi
radtj aut funt cozpa aut no. Si funt cozpa:? oe cozpus in
tpe mouef:? citius ad^piuquii q; ad remotu;.ergo vi/
fus erit fuccelfiuus per tepus qb fup impzobatu; ell in
qone De lumine.?alpborabiusetiabetbocpzoincoue/
niet i.fiSt in libzo De fenfu ? fenfato ,pbatu ell ab Sriflo/
tele q? i boc Differt vifus ab auditu ? olfactu qp i pe ell fu
bito.^uditus aiit ? olfactus iio fubito.Si aut ell no coz
pus tunc erit qualitas alteras mediu uel actu; luminis
ufqj ad vifibile ? fic erit in tenebzis vifio.Sed tamefim
afpec tiuos radij illi cozpa funt.?,ppter boc 4A ro alpbo/
rabii .pcedit boc fupponendo fic.Si cozpus egredif ab
oculo.g iter paruu uas oculi erit cozp° .plongabile ufq;
ad celu ? Dilatabf le ufq; ad quatitate medietatis ceii.qb
videf iiicouemes.nibil eni tam paruu ell Dilatabile per
nam taliter.s4ro qzin quociiq; ell virt°aie vifiua illud
erit oe copletione ozgani vifus adeo qi fi fepef ab ozga
no oellruif vifus.St ergo in radtjs illis ell ^tus vifiua
radij illi funt oe copletione ozgani.? fepatis eis ab ozga
no oellruef oculus.fed quotiefcuq; vifus ell fim actum
fepanf ? egrediunf ab oculo.ergo quotiefcuq; fit vifus
fim actu oellruif oculus.6A ro eil qz virtus vifiua cu ell
in actu videndi aut ell in oculo autinradio egrediete*
Si ell in oculo cum ofs actio ? paffio fiat per cotactum:
no erit vifio cbpleta nifi per ptactu; alique ret vifibilis*
no aut tangit fmediate oculu.ergo opoztet gi fiat motus
per radiu.ergo vifibile tanges imutat raditi:? radius ta
gens imutat oculu.? fic radius pattf qb abfurdu ell Di/
cere.Si #o ell in radio virtus vifiua ? radius ell extra
oculu.ergo virtus vifiua erit eytra oculu ? opabif eytra
oculu.ergo virtus ozganica opabif eytra ozgami qb ell
impolTibtle.qz pio tato Dicit virtus ozganica:qz no opaf
eytra ozganu.Si ^o Dicif gj virtus ell in oculo ? radi0
iugredies no t mutaf fed aer per que; trafit radius tunc
no erit Dz'ia opi monis tertie ad quarta que ell % pfemifi
in boc cp illi ponutradtil egrediente ab oculo.Strillote
Ies aut non Dicit egredi ab oculo fed luce eyteriore que
ell in aere reflecti fup oculu:? ey illa reflectione radios
generari fine gbus imutaf oculus.3lle rones oes funt
alpborabjj no quide fic ab ipfo fozmate fed oes a Dictis
fuis ertracte,f[;X6tra fo quarta opinione nibil oppo
nit fed tenet eam, Sed tu duo incouenietta videnffeg
mc bomlne
ex iHa.tQuo?: primum elt <3? hos videbimus fon boc ad
oem partem ut videtur.Ser enim imutaf an 2 retro 2 a
oextris 2 a fintllris . 3fer ergo qui elt retro nos imutat
aerem per longii fpatiu an nos.jBt cum aer innuat imu
tat oculii, videf qt aer qui an nos elt Debeat imutare ocu
los nollros colore rei que elt retro 1100,2 Ite ita bn vide
bimus qb elt retro nos ficut illud qb elt an nos.QT Si
fo:te oicaf q? co:pus bois impeda imutationej.q: imu'
catto elt ad recta lineaXontra boc ponamus oemoltra
tione lic,fumaf triagulus.a.b.c.cuius bafis Iit retro nos
longio: longitudine nri co:pis 2 fir.a.b.!atera ante eius
fint.a»c.et.b*c»et ptangat fe in piicto*c.ante oculos nr os,
£u5 ergo immutatio fiarfimillas lineas que recte funt
imutabir aer ufqj in.c,2 aer imutatue imutat aerem ad
oem parte per ciraiferentia.ponaf ergo circulus fuper
puncru.c.cutus circuferentia tangat oculii retro que elt
bafis triaguli,ergo ille oculus videbit colorem politu*
in.a,2 colore politu iu.b.qb falfum elt.ergo 110 videbit
fieri imutatio aeris ad oem pme.&Jtm querit iuxta
boc cii imutef aer ad oem parte* quare nos no videm0
oem parte fimul vifibilhejtpadif eni* nr vifus fup.paui
metu totii:2 oeiiariii tacente fup pauimetu* 110 videm9
Donec oitcurrat vifus ufq* ad illa partem pauimetiubi
tacet Denarius* £jt boc enim cocludit /Euclides q> nos
videmus per lineas egredtetes ab oculo.f.per triangii'
lum cui°bafis elt res vifoiz angulus expafus elt in ocu
loti Diameter eius oifcurrit per ptes rei viteiz no app'
bedimus parte vilibilis nili qua attingit Dyameter.2,p'
pter boc Dicit cp no itatim videmus oenariu in pauime
to iacente*£t ponamus ad boc oemonftratione ut me'
lius intelligar.Sit igif triaiigulus.a,b.c.cui° bafis.a.b»
fitquatitas reivife2.c.angulu0fit?iunaioradtoru*m
oculo 2»d.oyameter Iit egredies ab agulo.c.2 oifcurres
fup quatitatem bafis.Ibico ergo aut oia vident oifcurre
re que funtiter,a.et,b.auttm,c,auttlludfuper qb cadit
Dyameter.d.Si f>°mo tunc totu* videbit oifcurrere qb
cff in pauimeto,a.b.fed illa funt multa ualde.ergo vni'
to intuitu videbimus oifcurrere multa ualde qb falfu*
elt.Si atiu0mo tunc beturjppolitum q/ no videt fimul
2 femel oifcurrere nili vnum fup qb cadit qyameter.d,
IT 3tem querit iuxta boc oe quoda* per qb .pbant ra'
dtos egredi ab oculo ficut Dicit qnta fuppofitioinlibto
pe vifu*f*li ponat ferrum ualde album 2 politu* in uafe
jpfundo 2 recedes afpicies a ua fe intantu q/ no pollit tra
bi recta linea ab oculo ad ferru illud.tiic no videbit fer'
rum*fupfundaf atit aqua pura ufq* ad fummii ualis ttic
videbit in eo loco ubi no vidit. IDuius eui* caufa nulla
videt efie nifi recta linea egredies ab oculo que no pof
iit trabi ad^fundu uafis fed trabit bn ad fupficiemn fic
videt vifus fieri per emifiione radtoru.CTSofo oicen
du*cp qrta opinio uera ell que ell 2lf&:z qua tenet 211
pborabius.Qb atit 110 videmus ea que retro funt non
di bec caufa q/ no fiat imutatio ad oem partcfed q: co'
Io: no agit nili firn actu lucidi ,ppter boc pedito imuta'
tionis a colore in aere elt fim jxeflione lucis reflexe uf
incidetis,lux aut que elt poli uos abllrabes colore imu
tat aerem an nos ficut oemoilratiue .pbatii elt.fed imu
tatio aeris no fufficit ad vifum fed opo:tet etiam fpes vi
fibiles in oculum .pcedere ad actum fim actum lucidi»
iTum igit lux que elt poli nos .pcedit ab oculis noltris
t no in oculos nr os.ideo colo: rei vifibilis que ell poli
nos pcedit remouedo fe ab oculis uris % no in oculos:
2 io no fit vifus nili fiat reflexio fup fpeculu* qb ell ante
oculos nr os. Concedimus tii bii radios efie tangentes
oculos fub qbus fit imutatio licut fup Diximus * fed illi
no egrediuni ab oculo fed a luce exteriori z reflectunf
fup oculii no a luce que fit imediate circa oculu*:fed ab
illa que ell in extremitate pfpicui quefacit colore* actu
efle:q: illa fola fufficit ad vifum.CP&d aliud oicedum
<p no ell b« caufa tp etiam Diameter egredies ab ocu'
Io attingit rem vifaimfed pouus virtus vifiua que app
bedit fo:ma impfiam Dirigit fo:ma i Ili ad rem qui app
bedtt per ipfam»2 qiiqj oirigit eam in tota* rem fim ro'
nem totius z fic totu vifibilc accipit iu tpfa.qnq; aut Diri
git in parte ut appbedat parte rei vtfiue per ipfatmz tuc
no pot fimul opari ad ptes multas fed parat ad partem
poli partem tunc fit quali quida oifcurfus ^tutis vtfiue
iup parte vifibile» £t qfi uenit ad parte illi in pauimen'
to in qua iacet oenari9 videbit ipm:l* aut oyameter no
egrediaf ab oculo oirecto tn fpus vifibilis 2#tus vifiua
in rem vtfam ell per modu Diameter. &t ppier boc me
lius appbendunf que opponunf per ovametru ad ocu
lum q* que opponunf extra oyametru. CET 2td ultimu
oicendu cp no ell fufficies caufa in lineis ut iam oictu*
ell fed potius q: fo:ma ferri im^mif in aqua 2 aqua fer
uabtle ell elemetii 2 to tb:ma ferri implta in fuperficie*
aque manet lians 2 a fuperficie immutat aerem oyame
traltterufq39doculum.
CUtrum vifus ell per emifitonemradiop»
9 £d ad boc ut lucidi
^pofitum reuertamur 2 queram°tltru vifus
fiat per emifiione radior uel per imutatione oculi a me
dio 2 medy abiecto vifibili.^t ponanf rones afijectiuo
rum fic.pofito enim q; vifus fiat per imutatione ad ocu
Ium videbif circulus qut tn eadem fupficie ell iu oculo
videte.qb fic,pb3f.Sit circulus.a.b.c.d.2 oculus vides
fit.e.fit.e.in eadem fupficie cum.a.b.c.d.2 fit fpatiu pfpi
cui medij.e.f.3ndeftc.a.b.c.d.circulu8 imutat fpatiuiu
e.f.ergo fut figura giiat in ipfo.fed pfpicuu cotiuuu* eil
ad oculu.e.ergo pfpicuu* imutabit oculii fim fua figura
qua* imutat in «rculo.&.b.c.d.fed oculus immutatus
necefiarto videt 2 app:el?cdit . ergo oculus.e.in eadem
fupficie exnscumcirculo.3'.b.c.d.videt2app:ebendit
i j?m.^b 11 cocedaf .cotra no ell vifus nifi ad oppofitio'
nem recta*:fed ad oppoiiem recta no opponif oe etreu
lomliareuolttasexterto: fiue conexu* pttsfemtctrculi
qell.S.b.c.d.g oculus.e.no videbit nifi conexu* illi9
ptis femicircult.g no videt2 appbeditcirculii.^.b.c*
ci.CJ^ Pcr expimetu ^>baf fic ide.^Hi cni quo^ vifus
Debilitat peipue i tpe buido videt imagine fua cora ocu
Iis futs.lDocaiitnopot ee nifi q:oiradus egredtettb9
ab oculo 2 figura egredif i radio videte.g radi0 egredtf
ab oculo 2 virt° vifiua iu radio ita q> fupponit fe rei vili
bili .CT3w5 pbaf radij egrediunfad modii pyrami'
dis que pyramis babet angulii in oculo.2 tato plus oi'
lataf bafis quato plus feparaf ab oculo.q: nos videm0
in Ii uel aliquo loco certifitme oep:ebedimus bac Iram
fup qua cadit centru* pyramis:2 minus oepbendimus
que magis accedit ad circuferentia bafis. ^to maio: ell
bafis pyramis 2 tato minus oep:ebendif res que ell iu
circuferetia bafis qjto mino: ell bafis pyramis ita qj tllb
qb ell extra circuferentia bafis pyramis nullo mo oep'
bendif.g planu* eil q? linee egrediunt in qbus fo:maf
bmoi pyramis.cuius bcc ell figura.Sit oculus.e.ctrcu
Ius pyramis.S.b.c.d.linee aut egredtetes funt.c.H.b.
e.t.e.d.2 centru circiiteretie bafis fit.f.res fup qua cadit
linea centri.f.e.f.fit.g.res atit infra circuferentia cadens
fit.b.res atit cadens extra circuferetia* fit.i.otco ergo.g»
efie oppofitu* centro oculi qd patet ex boc q/ Itnea.c.g.
perpediculariter cadit in re* vifiua ab oculo.i.b.autno
opponit cetro eo q; linea.c.b.oculo no ell appbendicu'
laris fed oblique iienies.iTum igif vifus fit ad oppone
recta maio: erit ad linea perpediculare q* ad linea* ue'
niente oblique ergo magis videf.g.qj.b.fed ab.i.non
pot ouci linea in centru oculi fed potius trafit fup cone'
jcurn oculi facies angulii cotingetie fup centru oculi.er'
go no opponit centro oculi * ergo res que eft.i, cadens
£5ectjde patiis fume
ejrtra circuferetilp?ramis culus cimilmeftMJbdA
no videf.<ET3tein creato: 01115 Deus oia pfecttflime co'
ftttuit oigana fenfuu;:* fecit iftrm odoris frigidi! Ipumt
dum qb faluaref calido ftcco uaporatiuo in quo Deferd
nir odores.fecit etiam tnftfm audit0 cocauum ftrictum
in quo faluarent foni qui nibil aliud funt q| aer p:efliie
ergo fecit optime iitilrm vifus.fed boc fecit fpericunn*
fpericum elt fup qb no flant foime.ergo no fecit ad boc
m fo:me uenientes ad ipm flarent fup:a tpm.ergo noti
fiunt in tpfo fo:me fed potius ab ipo egredsf $tu@ ad ui
dtcadafenfata.C[r3te3 fecit ipm mobile.mobilitaeaut
refpuat receptione rbmiariiergo ad boc fecit mobile ut
motu fuo centm fuu ad oia viftbilia couerteret*per ra'
dica pyramidales virtute fui viftua ad tparn moneret*
CET3tem f?oc videf beri eje boc centro fublidens optt
me videf eo cp ipm ^pinqutifimu eil cetro oculi.remo
ta aut a centro eo qt longius Didant mmusvidenf.Sit
enim oculi centrum, e.res aut vtia fit.a.b.cuius pare ca
dee fub cetro oculi fitc.Si ergo oucaf linea a.b.e.in.c.
perpendiculariter cadit fup ltnei,a,b,*ttw.fadet duos
angulos rectos.sucaf nm linea ab.e.cetro oculi ima.
que ed vnue terminus rei vife * alia Ducatur ab.c.in.b,
que ed alius terminus rei vife.Sunt igif duo triangu'
Ii.c.a.c,*.e.b.c.vnl linea bntes coem que ed.e.c.^tem
tdi duo trianguli ftc funt cp uterqj babet vnu triangultl
rectu qui ed.c.* alioe duos acutosXc.*.a.vnus.*.e,b*
aliue.fed rect°angulus ed mato: acuto,ergo angulus q
ed in.c.ed mato: angulue qj.e.a.b.fed in oi angulo Ion
giue iat° opponif angulo maiori.ergo lat0,e.a,logi°eft
e.c.in triangulo vuo:* lat°.e,b.longiuseft latere.e.c.ui
trilguloaUo.g.a.magisoidatab.e.qj.c^filfmagie.b*
Diflarab.e.qj.c.fedquemagisDidantminusvidenf.s
minue videnf quefunt ejctra centra? vifue 951'd qb eft
fub tpfo.lTJtej ,pbaf quibufdl paluonib°fpeculi fient
illud quod Dicit £udides in Appone lib:i oe fpeculia
Deptra fmtdra apparet -r ecotra. £tidejed qb Dicit t> Ia
to in tbimeo per bec uerba.oeprre po:ro ptes que funt ii
nidre apparet.l^opterea oeptrie ptibue vidis circa ii'
nidru fpecult fitiidrie iterum cotra oeptera pofitie mo'
tu facto co:pie ep aduerfo ptee eius vfi mot°fitgedicula
tue mot°imago.boru atit .pbationee geometricas pone
re longu ed nec ,pded cum no querimus Demondratio
nem nec clm que adignaf ep redectione radior in fpe'
culo fup rem vifaj in fpecuIo,<[T3Km alia inducuntur
epptmeta deut ed illud qb patet ad fenfum coloree *
figure reril vtfaru no mouenf a co:ptbue in qbus funt
nec motu locali nec ad vifum.ergo cum neceite fit piun
gi in vidi rem vifam * oculoe oportet per aliqd mo'
ueaf vifue ad rem vifam.boc aut no ed radius emtfliis.
ergo emittif radius in quo ed virtus vifiua.CJ 3^m fi
cutfupDtpimus in oculis quorudaafalium ad fenfum
fuenir lumen egrediestficut luporti leonuj ferpentum.
ergo idem ed-ioealijs oculis. CT ftem videmus ocu'
lovnoDiuclaufo uel eyecato foramen alterius oculi re
p leti lumine qd fuit in priori oculo claufo ufejtecato : z
melius videre oculo alto 05 fius vidit.ergo in oculis ed
lumen.C’3^5 id c$ Dicitin libro De vifu q? oculo poli
to in cetro fpeculi concaui videbit feiprn oculus vifu ad
centru? reflepo <1 cum in cetro nibil inueniat nifi oculus
reflectif ad ocuki?.CJ3dem ego epidimaui etfa in fpe'
culo conepo fi oculus ponaf no in centro fed in parifa'
rta^fic oculus illuminat°lumine epteriori uenientead
ipm videbit oculus fe in magna qjtiiatc maiore qj ed*
Si aut Didat videbit fe minoreJDuius aut caufa ndvt'
def q: triangulus uel pyramis fub quo ed vifusadiun
ct° cu angulo facit aiigulii eppafus magnu ad Didas.aut
minore.t ad mapime Didas mintmu.*j>iob9f eni in
ettdidis in oi trtagulo mapimii lateris ee mimu agulu*
Xui°igtf rei vtfe qititas appeatPm q^titate anguli triati
guliuelpYramisqutedtri oculomopot ede alta caufa
nifi q: radtj ab oculo egredtunf * z q: tdt pbationt mul'
tum mmtunf afpectiui.ponamusv ad boc Deinodratio/
nem z figura.fit itaq3.e.oculud*a.b.aut res vifa per © P
damti vilius cubiti Didaris ab oculo.c.d.aut res alta vi
fibilisin qjtitate equali.a*b.uel Didans per Duplu;fpa
ty ab oculo, e.jpducanf aut oue linee ab oculo in fines ii
Itus vifibilis qd ed.a.b.in linea.e»a.^ Itrtea.e.b.Deuide
,ptrabaf linea in cotinuu?^ fifr jptrabar linea,e,b,cum
igif linee ab eode pueto triaguli .ptracte tanto magis Di
dat qjto minus (pf rabunt luiee.e.a.f . e. b. magis Didit
tupt9,c*d,<^ tupta.a.b.ergo no cottiigunt fines vifibilis
qd ed.c.d .ei go4cai non videtur fub eodem triangulo
cum.a.b.lCS-oducIaut iterum Duas lineas a puncto.c*
ubi ed ceniru circuli in fine magnitudinis vifibilis que
funt.cd.ztiicta’ triangulu.e,d,ergo.c,e*'z:.d.e.funt linee
fub eode pueto trianguli oucte.ergo qjto magis panra'
bunf tato plue ©idant.fed in.c.d«mag(s<ptrabunf q^ its
a.b.eo q? Dup* fit fpattii.g min^Didant in.a.b.qjtn.e.d*
Sed tmc.d.Didant ad ^rttatej rei vtfe.ergo in .a.b.mi'
nus Didat qj per quititate ipfiusled.a,b,T.c.d,funt rna
gnitudiues equales.g linee.c.e^.d^.feeabuna.b.figui
ficabo igif loca fectatorts Duab° litteris falj.f.g.tgtf tria
gulus.e.fig.eunde bebttangulu in cetro oculi qd ed.e»
quem bet triangulus.e.c.d.fed angulus in oculo qui eft
triangulfie.f.g.pars ed anguli in cetro oculi que babet
triangulus.c.a.b.-r cum ois pars fit mino: fuo toto mi'
1101 erit angulus in oculo.e.f.g.qj angulus.e.a.b.-t ide
qui edangulu0.eXg.eft etiam angulus.e.c.d.ergomi
no: eft angulus fub quo videf minus ©litans:* etiam l!
illa per quatttate fint equa. lia, £p boc etiam,pbaf q* mi'
nus* magis equafr tndidatia vident fub eode angulo
ficut.c»d.?.f.g. £p eodem etiaj ,pbaf cp e ade res .ppc z
longe videf fub Dfuerfis angulis.op tgif inquiut afpe
ciiui ret quintas ©epiebedaf fmi quatttate anguliivifus
perficif per lineas egredietes ad rnodil trianguli uel pf
ramis.2fiias etia Demodrattones polfemus ad tdes in'
ducere.fed tda fufftcttlt ad intelligeduj .ppofitum.Sed
anteqj cotra obyciam^ponamus^mo 01U3 eo? politio'
nes Diuerfas ut contra fingulas Difputemus.^udidea
igif * fui fequaces videntur ponere ttfi lineas ab oculo
egredietes triangulu Defcribetesicuius femp catbecus
eft ^ntasreivife.ypotbemifa aut linea uel radius fup e
riorem parte vifibilis attmgens.bafis aut radius fiue Ii
nea attinges inferiore partes cui0 oy ameter ed mobilis
fup partes ret vtfe.* videf Dicere cemtudtnafr cp vis vi
fiua fictu Df9tnetromobili,3n aliis atit radiis quefunt
in loco y potbemtfe * bafis no fit virtus vidua nifi cofu
fe.^lato aut ©icit UnemquiM egredi ab oculo:fed Iu'
men oculo? no efle fufficies ad rem cop:ebedendl.fed
lumini rady aduentes ejctrinfecu lumen mtfcef z ep iV
Io foittficaf ad videdu5,l?ec tgif ozia ed inter politione;
Sfrlatome z £»cltdts,^lta ed q: Dicit fiudtde 0 rei Di/
ftltis minore angulu ede tu oculo:* to minore videri *
in tini pode ©iftare cp q$im anguli vifibilis erit.* tuc
etiam rem |>pterfuia nguli infenltbile puitate no vide^-
ri.lCblato atit Dicit radiu luminis <pto magis jitenditur
liro magis eptmmn ficut etia fit in oi re ptenfa *£tio
Debilem ede * tremere.uel etia tande Deficere dtp rem
multu oidante.Sut etia alij ficut 3»cob ailuiidy filius
in ltb:o ©e ©itierfitate afpect°lune Dicetes non egredi It
neas uel radios ©tdinctos a fe inuice . fed lumen conti'
nuum ad modu pyramis * boc lumen ede cotinuu; fim
oem Dimefione * ede virtuti vifiua? in illo toto lumines
* ipm efle co:pue,fed tn maiore babet vim fup id quod
ed fub cetro oculueo q illud a plurib‘’partib°oculi illu'
minatu magis videf. “Cuius ejcemplu poni tn figura ut
fit facilius intdiigedum,0it tgif arcus oculi in quo eft
acies vifus uerfus rem vifam.a.b,c**,b.fit in cetro ocu
JBebomine
li.sjxaut (Igniant puncta diametri ocuIi.Syameter
dico qui oiuidit totii circulu neceffario fegregans femt/
circulus ab exteriori quo utitur ad rem videdam . iftes
aut vifa fit.d.e.f.z.e.fit in cetro rei vife que ed fub cetro
vifus uel in alia quia pte vi fibilis que Directe cadit fub
cetro oculi.d.f.aut fint ligna parttuj aliarii.linea igif c5
trabea cetro oculi qbert.b.in.e.qoed para cades fub
cetro cadit ppendtculariter.ergo facit ouoa anguloa re
ctos.vuum uerfus.d.z alium uerfus.f.?tingit aut idem
Duas lineaa trabi oblique uenietesin.e.vna er.a.z alte
ram ejc.c.que funt pueta Diametri oculi . £um igif ille
linee itgnet radiosipdat op ipm.e.a.trib0 partib°oculi ii
luminaf fcilj ab.a.b.c.oucaf iterum linea ab.a.in.d.bec
erit ppedicularto.fed ft oucaf alia ab ipfo cetro oculi ita
cpoculusnocouertifafitufuozoucaf tn.d.ida fup.d.
facit angulu acutu z otno no tantil illuminat ficut £>ma.
tn ilia femp illuminat a ouab°partib0oculi.Similiter fi
ducatur alia ab alia pte oculiDyametri oculi in eande;
parte rei vife fctlj tn.d.fecabit femicircalum oculi.ergo
illa no illuminabit rem vifasiqz impedit gibbofitas ocu
It.ergo res vifa in ejctremitattb9 fuis: que funt iujeta cir/
cuferenni pyramis egredieris ab oculo no illuminatur
nifi a ouab0partib°oculi.£um igif virtus vifiua fit in lu
mine egrediente ut ipfe Dicit mino: erit #tus in ea que
no fubfiit cetro oculi <# in ea que cadut fub ip o.3de igi
tur funt politiones afpectiuorii.fESed cotra p:imi fic
obtjcif. radius enim egrediens qui elt linea ut Diciit aut
ellfubaautaccns.fi accns.ergo no babet ee nifi in fBto.
ergo cum egrediaf quale facit aerem ergo aut fim lume
im.aut fim potentia videndi z lumen. £t fi fim lume uit
ergo multiplicato radio multiplicat aeris illuminatio.
^Srgofialigslletinjcta multos aptos oculos babentes
iuxta eos meli0 videbit qj in alio loco.CETfcteterea fim
boc bns oebile vifum piuctus ei qui babet vifum foite;
melius videbit.CPIbieterea fi multi afpicietes in tene/
biis lient fimul aer illuminabif .que oia falfa z abfurda
funt ergo radius egredies no ed acciis illuminas aere.
CTIb teter ea boc efiet contra pofitioneipforum q: ipfi
dijcerut q? radius babet vim fenfitiua in pueto . ergo in
radio no egredif lume tmtfed etiam vis viliuatz fuppo
nit fe vifibili apptebefiuo. Sed fi boc oiceref cotra.
lumen ed vis vifiua ambo iuuant ad melius videre.er
gofi multa alia psungauf eritpfectifiima vifio.ergo oia
incouenietia £us induto magis fequunf cotra ida opi/
nione qj pira piima.ergo no pot Dici cp fit acens radius
ille.CT 3tem nullu agens fit extra fuu; ibm ita cp fit ide
numero.ergo radius in aere exfis no ed idem numero
cum radio qui ed in oculo.igif fentire radij in aere no
ed fentire radij in oculo . ergo per pfentire radij no fiet
iudiciu ce re vifibili apud vidente . ergo ad vifum non
jjded radius.CCr3temfim boc radius refiexus a fpecu
Io alius erit a radio incidente infpeculo:eo cp Diuerfa
funt fubiectautrorucg.ergo appzebedei e vnius no ed
appzebedere alterius.ergo etia agpiebeto ab ipfa ernnt
fepata.fed vnus appiebedit foima rei ut Diciit afpectiui.
2flter aut foimaj fpeculi.ergo fo:ma fpeculi z fo:ma rei
videbunf fepata.ergo foima rei no apparebit in fpecu/
Io cuius cotrariu videmus ad ocuIu.CT 3tem vifus no
fler no un penetrat aerem fedetia celus ufqj ad dellas.
ergo celu tmpflione bns recipit a vtfu.qb ed abfurdu;.
q: pbatu ed cp celti no recipit «mpffiones peregrinas,
ergo no patif luminis imutatione; a vifu.^*f>:eterea
qutcqd vifibile ed iii(ppiio lumine no indiget ad boc lu
mine vifus mediii imutate.lucetia per feipfa fufficiunt
ftbi lumine .ppiio ut videanf.ergo no indiget ad boc lu
mine emiflb a vifu.ldte m lumen emifliij qd ed radi
us uel radij aut ed ammtniculans tm ad vifum fient me
dium.aut ed amminiculans z fentics.Si p°mo tuc no
bebit ronem medij.^ut ergo babet rone agetis aut pa/
tietts.Si agetis cum non pollit agere nifi fenfiim tnne
fenfus medium aget fenfum vifus.aut ergo Tbtute in'
trmfeca fibi:autextrinfeca.Siintrinfeca tunc linea me
dia erit fentiesintrinlecaiz fic no Differret ab ocuIo-Si
extriufeca tunc aliquid f emit qo no babet fttutes feutie
di piuueta libi qo ed falfum.Si aut ed mediii patiens:
tuncpatifimutatiouefenfibilistzficvifusdtintusfufci
piedo queadmodum ponunt nales.Si,ppter boc Dica
tur tp linea amminiculafz fentit tunc fuperduit pupilla
ocult.C l^tcterea cuj linea egredies fit acciis qd qua/
lem facu aeremtaer erit fenties z vides per illud acciis.
que oia abfurda funt ualde.£t q: nullus matbe0?pontt
raditi effe coipus fufficiut oppofita De boc que ad aliud
noinduximusmifi ut nullus eoz ualeatpfugere ad boc
cp oicat radiii effe acois.*jb:obaf atit cp no fit fba cozpo
rea fic.iRadius egredies peipit oimidui totius.ergo to/
tum illud lumen fuit in puo oculo.lfroc atitabfuraii ed
qMumen implens miidum fimul egrediatur ab oculo»
CT ifb:eterea aut radius coiuu«°ed oculo z rei vifibili»
aut fepatus ab utroqj.aut coiuncfvni z fepat0 ab alto»
Si ^mo mp cum radius no fentiat nifi fim punctu tact*
radq fupuilibilismon erit ntfifimpunctutz ita no remi
ciat nifi idiuifibile aliqdtz nuii^ magnitudine aliqua;
z figuras.Si Dicar q; oifcurrit ficui oyameter mobilis.
£ot«ra ide oifcurfus ell fim tacui piicci fup magnitudi/
ne vifam.3^ magnitudine aiit vifa funt infinita pueta.
ergo nunt^ totii uel aliqua pane magnitudinistrafibit
ergonunq3aliqdapp:ebedetqultucuq3puu.<^JHb:e/
terea cum tact°piicto^ Diuerfo^ no continuaf ab extre'
mitate lin ee t angetis:eo cp ptes tacte no bnt ultimti cu;
linea taugete.ergo radius emiffus nunqg app:el?endet
aliqd cottuuii iu rone cotinui.Si aut neutrti tangit z ut
fentit z remiciat oculo : boc erit abfurduimficut (i altqs
Dicat fefettre manu abfeiffa que nun<^ tetigit tagibile.
Si aiit piungaf vni z fepatur ab alio aut igif tunc s>iun/
gif oculo z fepaf a re vifa.ant ecotra.Si ^mo mo cotra
dicit pbus iu i6°oe aialibus z pfe patet ppo cp illud no
agit qo no tangit.ergo radius qui no tagit viitbilemon
agttiuipm.ergono pcipitipmqb talfumed.q: (icerit
inutilis radius.Si aut tangif vifibile z no vifum.ergo
nuing reniiciat vifui oe vifibili.z fic tteru; erit inutilis.
$Pl>:eterea coipus cum coipe alio uo ed in eodem lo
co.ergo fi radius ed coipus cum aere mediomoeritirt
eodem loco.ergo opoiter cp tot°aer z tota aqua z totum
celu z ignis per que ed vifusiaut etjcianf per vifum oe
locis fuis.aut q> funt pleni poris uacnis per quos fit tra
litus linearii coiporalui quo^ utrfiqj abfurdti ed.£um
enim aer fit maxime bumidus ut ,pbaf in z°oc giiatioe
z cozruptioneiz aqua etia beat bumidu incoiruptibile:
pars vnaJiuitad aliltz no termiaf in feipfa.ergo ubtqj
in aere z aqua oedrumif poriz fic nufqj p aere zaqua;
effet vifus.fitr celii uo bet porosrqz no rarefit nec infpif
faf.ergo patet gj pofuio porojzcui maxime initunf afpe
ctiui inutilis ed.CETifreterea aggrediamur eos oemo/
llrationib0 geometricts.^do ergo.a.effe oculuj a quo
egrediaf radius ppediculariter per.b.z edo.b.effe ocu
lum a quo etiam ppendiculariter cadit radius fup.a.ita
qp illi oculi ex oppofito Directe fe videant linea.f.ab alte
f o eo?z egrefla fup reliquuj.z ecouerfo idi radij tm funt
inter duo piieta.a.z.b.ergo ficut ,pbat £udides cu.liut
recte linee vna no videt iiifivmi.ergo idi oculinoiivi
dent nifi vmi.fed l?oc ed falfu; cum uterq; videat oiuer
fum a reliquo.CC' Si aiit oicaf cp fint oue fed obutat fi/
bi in medio.£otra.tn medio ergo cotingut fe puncta il
larii linearii.aut ergo vna ceditalij extra rectitudinem,
aut vna intrat in alta.aut utra qj fidit altera , Si vna ce/
dit alteri.ergo qficuqj cedit oblique cadit fuper vifum.
ergo fup eum no faciet duos angulos rectos :z boc ed
cotra pofitu.Si aiit vna in alia intrat boc erit abfurdf z
2>ccudc partto fume
q: fic linea Indiuiflbllisoiuidif qSnopot intelligf.Si
#o 3°mo lit.ergo neutra earu pttngit ad oculi vifutn ejc
oppofito.ergo neutra videt oculti qd iterum falfum eft
z cotra pofitione p:ima.{T 3tem pofitio afpectiuo? ert
§7 tactus linee Iit fenfus.Zlut ergo babetbanc in quali'
et parte fuiiplius aut in ultima un.Si in qlibet Iit ocu
lus.a.fpeculu aiit.b.-: Iit oppolita fpeculo fup:a qua eft
reflexio radtj a fpeculo.c.re? aut Ieuata.a.fup:a fpeculu
ita cp non appeatin fpeculo fit.d, licut video in figura,
(it a ut alia linea oucta ab.a.-z in.d.fecans radiu reflexu
a.b.in.c.fup punctu.c.3nde fic radi°egredif ab.a.in.b*
z reflecttf in.c.ergo per punctu quo tangif fpeculus re'
nuciat fpeculu z per punctu reflexi rady fup.c.rentlciat
rem vifam extra fpeculu.-: q: radius incides in fpeculu
cotingit radiu reflexu in piicto fup fpeculu apparet for
ma.c,in.b,fpeculo.ergo cu radius reflexus qui eft.b.c.
fentiat-z reniiciatfim qualibet parte fentit . renunciabit
etiam fim punctuj.c.ubifequtf.a.linea.a.d.ergo ibi ac'
eipiet fcnna.d.fed radius.b.c.cotiiigit radiu.a.b.in pu
cto.b. qd efl fup fpeculu. ergo in pucto illo renunciabit
fo:ma.d.ftcut fo:nia.c.ergo illud qb ito apponiffpecu
loapparet in fpeculo qb eft cotra fenfum.Siautenon
fentit nili fim ultimti punctu. -Cotra zn boc ergo media
piicta no femiiit nec renunciaiu oe fenfibili fed per me
dia necefte eft fo:ma redire in videntes.ergo fo:ma rei
vife nunq3 redit ad vidente.qb iteru falfuj eft.CTl&e'
terea que piit etiam a uoletibus fingere aflignari tame
cp linea reniiciaret oe re vifa fim punctu extremus i na
ptn media. CUJtem fit.a.oculus videi.b.fpeculii aiit.c.
^(ut illud fpeculu illi oyametralr fit oppofitti z Ite appa
rebit fpeculu in fpeculo.ergo radius.a. b.erit incide? tu
(pecuiu.fed radius. b.c.erit radius reflexus a pmo fpe'
culoin»m.« radtus.c.b.eritreflexus a*0 in fimus:: ita
utruqj apparet in utroqjjfed eade caufa eft quare limul
iteref reflexio:-: quare inntties.f.quia fpeculu eft oe nu
mero termino? bnttum fupficte plana.ergo ifinities oe
bet multiplicari reflexio.ergoetia infinities viui appa'
rebit in alio qb falfus eft.lbufaut eft figura licut vide?.
Cn^eterea querar ab iftts quare no apparent ft mula
cra in fupficiebus pui? plani? licut in vitro : criftallo co
trine in puluere:: quare apparet in afperi? fupficiebu?.
puluie enim I5 litpua tn eft co:pus bns fupficiem maio
ris latitudinis qj fit extremita? Itnee.Si igif extremitas
linee lufficit ad idolu pfequedtlmon opoztet bere aliqb
maius in quo accipiet idolti cjj fit ipfa extremitas linee*
nec pot oici qiboc cotingit ideo:q: in afperis vria pare
obumbiat alia:q: radialis linea egredies ab oculo illu'
minabit eam-C” Ifbieterea in natura fic eft gp ages : pa
tiene lint p:opo:ttonata.queraf igif qua virtute radius
agat in viftbtlemo erit aflignare.(H7£>:eterea cu? radi0
Incides in fpeculu non eft incides in rem:cui° fonna ap
paret in fpeculo:opo:tetad boc qi app:ebcdat fozmas gp
patiat a radio qui reflectif in res vifam in fpeculo in pii
cto ptactus radio? fup fpecuIu.tSt queratur caufa actio
nis z paflionis fi m nam. £x oibus igif bis patet cp ab'
furda eftifta eudidis pofltio.CTSimirr.pbaf qi abfur
dio: (it politio Hblatonis lic.oeautqbfm nam extermi'
naf babet exterminatu modum fue exterminationi?:!!'
cut exterminata eft fuaqualitas.ergo radius paruus-z
lumen qb in oculo pgregaf no pot exterminari ultra p
miflione fue qualitatis.ergo no por,ptendt ufqs ad fpe'
ram ftellaru fixarii.Si to:te oicaf gp boc fit p admixtio'
nem lucis exterioris.SIut ifta admixtio eft ex pte vide'
iis aut ex pte rei vife.St ex pte videntis tunc fpus in te
nebiis no videbit rem vifam in lumine polita qb falfus
cft.CPlSteterea ponamus efte tenebiasufqsad ftella?.
ftellas aut efte in lumine:tunc radius egredies ab ocu'
Io fine admixtione lucis extedif ufqj ad ftellas:-: io p:i'
mo comifcef lumini:: boc eft impoftibile ut pus p:oba
tum eft ut co:pu? tam fubtile * paruu extenuef adeo fta
cp remaneat in fpecie fua.Si aut Dicaf gp fteHe^pijciunt
radiu ad oculii per teneb:as:fim boc no opojtet radium
egredi oe circulo:q: res per fmi radius penetrat ad ocu
lum.Siautexpterei vife admixto illo tmttunc radius
no indiget lumine comixto ad extenlione fui:fed tm ad
terminatione fui fup rem vifam * boc eft contra politio
nem *£>Iatoms.Cr*|b:eterea querif oe mo comixtiois
illiu?. Ibaruii enim no pot pmifceri inulto ampliori:ita
gp remaneat virtus eius cp no vincaf a multo:fed radi0
egredies ab oculo paruus eft . igif rnixt0 lumini totius
emifperij amittet virtute.ergo no erit vides in multo Iu
minetcii videre Iit virt°eius.(irst forte oicaf cp puum
in q^titate z multu tn^tute bn pmifcenf multo ita q» no
amittet virtute fuasXotra cum crocus pmifcefaqua:z
parum oe croco colorat multa aqua:aut boc cotingit q:
minime ptes croci funt cum minimi? aque ubiqs in 1 0/
to.aut ^tingit per gtiatione fui colori? z faporis in aqua
pteter cp fuba crociin minima oiuidaf ufutroqj modo
(imulaut gp crocus ptingat in aqua ad utundii a fupfi'
cie alicuius qstitatis aque z aqua que eft extra illam vt'
deaf in colore croci:ita gp colo: a fundo z medio fpatio
f m fpiftitudineaque refultat fup aquas licut fotmafup
fpeculii.Si ergo radius mifceaf luci exteriori vnoifto'
rum modo? mifcebif ei.Si ^mo mo tunc radius oiui'
di f in minima z oe neceftitate amittit virtute z idem fe'
quif oe 3°mo.Si aut Iit mo ergo radius gnat fe in to
ia luce emifperij pter boc qialigd accipiat ab aliqua re
fundi.ergo erit utili? ad rem vifam pcipiendam.Si 4®
mo tunc radius quide vnus ptingit ad rem pter alicui^
in fe mixtione:fed tm refultat lume radi; in lumine mu
di licut fonna refultat in fpeculo.qb eft cotra politione.
CTlfceterea pona politiones geometricas cotra banc
opponem.Sit ergo res vifa.a,^titatis trium cubitorii
z videaf adfpatiii centii pedu.b.auteres vifaeiufdem
quatitatis ad fpatiii qnquaginta pedii. oculus aut vides
fit.c.inde Iit radius.c.a.longio: eft ouplo qj radi°.c.b.
ergo in ouplo magis eft extenuatus.fed extenuatio ra '
dy facit videre rem minore.ergo tn ouplo oebet res ap
parere mino: eiufde quatitati? per radius.c.a.cg per ra'
dium.c.b.qb falfum eft:q: apparet eiufde ititatis poft
centii pedes z poft qnquaginta.eadem aut oemonftra'
lio aliter fomiata oeftruit politione eudidis.f.qt quanti
tas rei vife Iit fm qjtitate anguli triaguli in oculo termt'
nati.res aut oiftans que eft.a.babet minorem anguluj
in oculo qj.b.qb oemonftratu eft fujp in oemonftratio/
ne que inducta eft p:o opinione euclidis.ergo in ouplo
oebet videri minoncuius cotrariu videmus ad fenfus*
C'lft»:eterea abfurdiftima queda fis oem nam pfequii
tur iftas opiniones.f.qt linea localiter moueaf:<p linea
(it in efte mlitz 97 longitudo line latitudine videf:<p I i/
11 ea fim indiuifibile punctii app:ebedat oiuiftbile z alia
abfurda que abbo:ret natura.C” *jb:eterea queratur ab
dsipfi enim oicutcp oculus videt radiu oefeegredie'
tetn licut patet in fecutiete ad iumen.Oueraf ergo quo
mo videf radius Ii oicaf cp radio.ergo radi; erit radius
z lic ibif in infinitu.Si aut oculus feipfo videt radium,
ergo multo magis alia que non funt adeo fubtilia vide
bit per fetpm.-r ita inutilis erit radius.lbec z alia bmot
abfurda viditJacobSIInndy filius zuoluit cauereiu
couenies z incidit in maius incouenies fim nam-pyra/
mis enim egrelfa ab oculo eft cuius bafis eft oimidius
celi z angulus in oculo.ergo oe oculo muris egreditur
lumen tm qd implet bac pyramide.qb abfurdti eft pof'
fe recondi in tas paruo oculo.^Ubteterea aut ide egre
ditur z retralpif.aut oiuerfus.Si p:imo mo tunc motus
radii erunt uoluntarij.motus enim nalis alicuius co:po
ris l! eft rectus no eft ex loco aliquo z ad ipm:li boc oi'
cif tunc oculus apertus potpcipe radio fuo 9» no egre'
Be bomine "*
diatur nifi quantum vult.quod non eft uerumrq: cogit
videre illud quod eft ante oculos eius.Si autem eftoi
uerfum quod egreditur tunc hoc eft mirum <p multoti/
ens vna hora poteft egredi lumen a corpore paruo inv
plene totum mundum.faciamusigifoemonftratione
fuper hanc politione; ut oftendatur e (Te impofiibile.iDi
ctt enim ifta gp rady corpora funt? funt continui, in cor/
pore pyramidali reprebedens alioe qui Dijcerunt eoe ef
fefeparatos:continuos autem Dicit in profundum? in
rotundum ? in omnem oimenlionem pyramidis egre/
dientie:? ipfam pyramidem efle corpue oeferene virtu
tem vidua : que tamen maior eft in ea que Ibfidet cetro
oculi q5 in alia propter abudantiue lumen.*jbonam igi
tur oculum videntem ab occidente in orientem.a.? po
namus oculum econtra videntem ab oriente in occide'
tem.b.circulum autem pyramidalie corporie.a . porta'
mus.c.d.e.f.g.b? ponaj.a.qualibet feje notarum circu/
Ii continuari lineam in.a.oculum.ponamigif centrum
fcuius circuli fcilicetpyramidis.i.? lineam,a.inefle oya
metrum centri oculis.oefcribam etiam circulum per.b.
l.m.n.o.p.qui funt pyramidis oculi.b,?figinficabo cen
trum elue.q.? continuabo lineae ad oculum.b.ficut te/
ci in alio ctrculo.Jnde fic.irte pyramidee ueniiit contra
fe eje oppofito, Sut ergo fiftunt fe ? tunc neutrum oculo
rum videbit quod eftuerfus alteram quod falium e It.
aut penetrant perfeinuicem:? tunc tria corpora erunt
in eode; loco fcilicet oue pyramidee ? aer qui fuit ibi fv
ue quorum quodlibet elt impofiibile.ergo nullo modo
contingit uerideari aliquam iftarum propofittonum.l;
autem pluree alie rationes pofiintinueniri quibue ofte
ditur faldtae in iftisitamen ad prefensilte fufficiut.Sut
autem quidam modernorum qui oicut qr vifue fit z ii\'
tue fufeipiendo z ertra mittendo radios? lumen . Sed
bec opinio oeltruitur per eadem:? ideo non ponam Di
(putationem contra iftanufed adiungam in fine quefti/
onesquafdam De fallacia vifue que eoe ad iftas opinio
neetnduyerunt. i£ It autem prectpua inter eae ratio ut
©icit 2fuica:<p vnum videtur duo fi comprimatur ocu/
lue eytra (itum fuum ad fuperiue uel ad interius uel itt
©ejetrorfum uel rtniltrorfum , 5J!ta autem elt De formio
apparentibus in fpeculo que non prohibet fuae contra/
riae in fpeculo eodem modo apparere.duod etiam fu
pra ©ijcimus in queltione De vifibili.Sed It ilta efiet gp
vnum videretur duo propter reflectionem radioru; ep/
trafituimtuncfemperfim eoe vnum Deberet apparere
inultatquia femper vifibile fim eoe contingunt multi ra
dy ? non ita in loco vno.Simtliter Dicendum ut fupra.
cp in ueritate nibil eytra mittimue cum videmue:fed ta
men proceflus iuminie in coloree fim rectam oppolitio
nem oeferibit intellectualee anguloe fuper oculum : ita
cp augulue procedende Iuminie elt in oculo ficut fupra
©ijcimus.nec boc oportet repetere.? fuper huiufmpdt Ii
neae fundantur oemonftrationes £udidis in tribue It
brie fcilicet oe compolitione fpeculorum ? oe vifu ? oe
fallacia vifue . Unde pofitio Euclidis minue babet De
impofiibili qj alie oue.{[T©tcendu ergo ad pri mu; pro
illie inductunucp ficut probatum eft in libro qui Dicitur
©e fallacia vifue.id quod oefperain eadem fuperficie
itante videtur minue elt medietate fpere.? quanto pro/
pinquiue accedit ad fperanmato minue videtur oe fpe
ra:? tamen magis apparet ? l?oc non contingit propter
lineae egredientes ab oculo fed propter modum immu
lationie oculi a fpera fim talem oppofitionem.bn enim
concedimue cp non fit vifue nifiad immutationem ?
oppofitionem rectam:? ideo quia ad rectam oppolitio'
nem non opponitur Dimidium fpere llantiein eadem
fuperficie ipfi oculo:propter boc illud quod videt oe fpe
ranon elt nifi fpere aliqua proportio minor femicircu/
lo fpere:cuius probationem Dabo talem.Defcribatur fpe
ra fuper centrum.a.cuiue Dyameter fit.h.cvifus autem
ejetra fperam in eadein fuperficie fit.b.oiftans per ali>
quantulum fpatium a fpera ? Ducatur linea a prima par
te fpere que alteri in fpeculo oculo opponatur in oculu;
b.? fit illa.g.b.limtliter Ducatur alia linea ab infimo Io'
eo fpere ubi oculo opponatur ultimo ? fit linea illa.d.b.
? ilte linee faciunt ficut ueeefte elt angulos acutos fupra
fperam ? non anguloe contiugentie:quia fi protrahere/
turfecarent fperam quod non facit linea contingens.
3tem Ducam lineam ab ipfo.g.in.d.que fecat aliam por
tionem ctrcult.oucam etiam lineam ab oculo.b.in ce n/
trum fpere quod elt.a.illa fecabit lineam.g.d.in fpera
ad anguloe rectos. ergo triangulum.g.d.b.? angulum
b.DiuiditiiiDuomediaequalia.lIbonam autem fignu;
ubi fecat lineam.g.d.? illud fit.r.igitur triaugulus.g.r.
d.elt Dimidium quantitatis que oe fpera videtur. £ir/
cumuolua; igitur triangulum.g.r.b.fuper ajcem.b.r.er
go angulue.g.circunductue oeferibit mibi quicquid vi
detur ©efpera.Jn illa autem quantitate Defcripta non
cadet.a.quod elt centrum fpere.ergo oeferiptum ab an
gulo trianguli non continet fpere Dimidietatem:? fic ue
rificatum elt propofitum gp fpere eyiftentis in eadem fu
perficie min° medietate videtur.? buius etiam bec elt fi
gura.Dicimue igitur q?hoc conuenit propter modum
oppofitionismon propter emiflionent radiorum . nibil
enim oe fpera generat te in medio uel in circulo nifi qd
Directe opponitur.? bene concedo cp bec oppolitio elt
ad modum pyramidis ? triangulufub quo fit immuta/
tio ficut fupra Dictum elt in priori queltione . 3 ude etia;
patet caufa quare propinquius accedens minus videt
oe fpera? tamen magis apparet.Jn omni entintriangu
lo maius latus minori angulo fubtenditur.vnde fi ta/
men propinquius accedens aliquis accipiat immutati/
onemfub maiori angulotillud necefieeft magis vide/
ri.tamen quia linee figuantes partes fuperius ? inferi/
uspofitas in fpera incidunt in minorem arcum fpere:
ideo illud quod videtur tn fpera elt min°.C7 Ud aliud
Dicendum gp illa non elt caufa que ponitur pro caufa:
nec bomo videt fui imagine5 ante fe in aere nifi aer pof
fit effici ut fpeculunufed videtur fibi cp videat eam cum
tamen non fit uerum.? boc conuenit ex flujcu imaginu;
a loco cellule imaginatiue imaginales ad organum fen
fus communis:? ab illo ad organu vifus:!icutaccidit in
melancholicis ? in infirmis ? boc pleni0 poltea tractabi
mus cum agemus oe fomno ? vigilia.CET 2fd aliud ia;
patet folutio quia immutatio fit ad oppofitionem pyra/
midalem ? triangularemmon emifiio radiorum.ea au/
tem que fubfideut centro oculi ad rectam lineam perpe
dtculariter immutant oculum ? ideo melius videntur.
Ubreterea omnis virtus alicuius rei maior elt in centro
rei q| iujetaejetrema, vnde etiam virtus vifiua oculi ma
to: eitin centro:? ideo etiam fortius apprehenditur res
que fubfidetcentro.CT 2fd aliud Dicendum cp creato:
ideo non fecit oculum fpericum ut non imprimerentur
tn eo imagines rerutmfed potius ideo ut efiet facile mo
bile ficut fpericum animatu; tn quo Debebant imprimi
omnes imagines rerum . fuper totum rotundu; autem
melius? rectius imprimuntur imagines q; fuper latu;
planum uel concauum.Jn loco enim plano propter Di/
uaricationem luminis qua facit quelibet pars eque emi
nens cuilibet parti confunditur? Dilatatur imago: fi/
cut patet in enfe limato ? terfo . Jn concauo autem vna
pars imaginem proyeit receptam fuper alteram : ita q»
iterum non fit Directa rei comprebenfio: fed in rotun'
do retinetur imago.? cum nulla pars eque emineat ai/
teri : nulla pars Diuaricatprocefitonem luminis in qua
rocedit forma vifa:nec alia proyeit fuper aliam ficut
tin concauo . Que autem fit caufa q? oeytra videntur
apparere finifira fupra Determinauimus in queltione
Secude pattfe fume
pe vifibili,CT2ld aliud Dieedum q> motus non efi cotra
rtus imprefiioniformarum in oculo immo ualetad boc
cp ab omni litu vifibtlium oirigaf immutatio ad oculfi.
C"2I d aliud Dicendum cp .ppinqtas eius q£ cadit fub
centro oculi no efi tota : Vola canfa quare melius videt
fed rectitudo immutationis : cotbrtatio virtutis vidue
in, centro oculi ficut Dictum elMIT&d aliud Dicendum
cp fintftra no apparet Dejura in fpeculis planis : pnejcis
Hia oe caufa qua; oat £uclidei :f; potius qr forma abftra
cta a re vifa per actu luminis appet in fpeculo.: licut k>
paraf ita impmef : ideo fit fttus imaginationi oppofir’
ad afpicietem ficut fupra folutfi efi.Ob autem Difiantia
etiam repntaf in fpeculo in re alta ficut tn turri cacumie
interius videnqi plus oifiata fpeculo;: io,pfundiusap
paret:: ideo videf puerfa turris in aqua uel in fpeculo.
fcac etiam oe caufa bacculus fias in aqua videf curuus
uel abfdfius oblique afpicietitq: forma bacculi per onv
ne ,pfundum aque eyns imprimif fupficiei aque:: ibi
ulterius immutat aerem : figurat vifum.: caufa Ipuius
immutationis ertq? linea uenies a ,pfundo ad fupficie;
aque efi rectatlinea aut a fupficie aque ad oculu uenies
efi oblique cades fup illamtita cp fup fupficie aque uer/
fus afpicietem facit angulfi acutu:*: ita curuitas Duarum
immutationu caufa efi appitionis curuitatis rei. 0i aut
Directe fup rem iu aqua tacetem aliqs rem afpicianvide
bif tfic res Directe q: tfic ad puetum Itnee imutatis aque
fupficiem Directe : ppedtculariter cadit linea immutati
onis vifusata q> fup aque fupficiem fignat duos oculos
rectos.CC" £ld aliud Dieedum cp in ueritate colores non
ntouenf ad oculti motu locali fed potius motus immu
tationis efi motus eo? quo generat fe pmo in medio :
pofiea in oculo ficut Dictum efi fupra in quefiione quali
ter vifibile fit in med io.CPHd aliud Dicedu ap I; 3uica
Dicat q? quedam afalia babet oculos adeo lucidos q? iu
mine eo? oe nocte videt oe,ppinquo:tn boc non placet
mibi:q: fi illuminaret ^pinquu taceret colorem eius in
actu:: ita ab boibus pofiet videri.qb no efi uerum ficut
eypimeto reptum efi.fed oculi eo? lucet ut noctiluca : :
tome eo? non ualet ad melius videdu ficut fupra oeter
minauimus.fiJSfd aliud oicendfi ap quado vnus ocu
iusdaudifuelcecaf lume vnius redit ad aliu;.fed boc
non ptingit ,ppter eniiflione radio?.fed boeptingit tri^
bus De caulis. itSuaru vna efi:q: virtus appbefiua natu
raliter mouef ad appbefionesfb:inarfi::Delectaf in ip
fis.vnde mouedo ad locu fecfi trabir fpum vifiuuXum
igif fomias no inuenitin loco vnius oculi mouef ad re
liquu z trabit fecum fpum vifibilem ey alto.*4 efi q? ner
nus opticus oculo? biforcatus efi in anteriori parte ca/
pitis:: ideo fpfis vifiuus ipeditus in vno retrorfum agi
turufq;adbtforcatione::cum ibi nerui continenftraf/
fundit coipus in oculu5 vnum.3aefi attetio quia amifio
oculo vno maioi intetio fit circa alium: : attetio freques
facit opus eius.frequctia aut opis facit calorem : z calo:
cogit affluere fpum afalem.GJ aliud oicendu ap no
efi caufa illa que oicif in lib:o oe vifu:fed potius q> pari
farta fpeculi cocaui fup centru illius ejcaltaf 2 eminet fu
per ipfum z ideo fo:mam recepta ab oculis .pijcitfuper
cetrum fpeculi z centru per immutatione impiimit eam
aeri z per aerem oculo fup cetrum eyifieti.£adem etia;
caufa efi q? oculus in parifaria conexi pofitus videt fe in
maiori quatitate qj fit:: tuc etia.ppter^pinqtatem im/
prefiionisbumorcrifiallinusocultapparet in fpeculo.
CETSld aliud oicendu q> in ueritate immutatio fit quali
fub angulo:fed in boc efi Deceptio q? Duplici oifiatia no
facit minorem angulu ouplo:fed iri aliqua^poztione fa
cit minoremmec tota caufa efi q> res bene videaf,ppin/
quitas rci:q: fieres tagens oculum optime vtderef.qb
falfum efi.fed efi caufa q: res apparet tata uel tata.ficut
em; efi in ahjs virtutibus actiuis z pafiiuis in natura, f.
q> eyigir .pportio inter agens z patienefita eyigif in vt/
fu .ppoitio oifiatie uel medfi z organi z obiecti.qua pio'
portione non cofiante erit bonus vifus.fC^d boc au/*
tem quod obijcif oe oemoftratione^acobi albiudfi o V
cedum m bocpcefiiim z ratum efi q> vifusfitad modu;
pyramidis : qi bec pyramis efi figura oppofitionis fub
qua fit immutatio ut Dictum eft.nec efi caufa cp melius
videaf res centro oculi fubfides:quam caufam ipfe alfi/
gnauit fed potius que oicta funt.Cu 2fd id aute; quod
lujcta boc ultimo querif:quarevnum apparet ouo.©i/
cendum q? buius funt quatuor caufe fim naturam.dua
rum vna efi ficut infra patebit.omnis fenfus particula/
ris referf ad fenfuru comunem in quo perficif eius ope
ratio.fpiritus igif vifiuus per neruum opticum currens
reddit formam appbenfam.* I; fit in Duobus ocultsua/
men q: uenit % vntf in loco biforcaiionis nerui ibi efi for
ma ut vna in ambobus oculis app:ebenfa.£um autem
comprimit oculus egredif linea vnius fpiritus ejetra Ii/
neam alterius in loco bifurcationis:: ideo tunc ibi non
contingit alium fpum in puncto anguli biforcationis : z
ideo tunc forma appbenfa in ouobus oculis nonvni/
tur: ideo fenfus comunis qui componit : Diuidit ten'
fata(pprta tunciudicat: apprehendit eam ficut duo fen
fata eiufdem fenfus.lDuius autem lignum q> fi vn° ocu
Ius comprimaf: alter claudatur ejepreflione vnius trii
oculi non apparebit vnum ouo.xa caufa efi ey refleyio'
ne fpiritus ad intus : eytraXum enim currat intra fen/
fum comunem : fenfum particuIare;:accipiedo ab vno
2 Dado alteri : fit ueloctflimus ficut per appbenfionem
uelocem potefi pbari.nam accipies formam in oculo eje
undatein ad fenfum comunem refluitforma ad partem
aliam fpiritus anteq; egrediar plene ab oculo:: tunc ap
paret in vna parte fpus : in alia:: iudicantur duo.: boc
majume pungit in qbufdam ebriis : infirmis : in qbus
uapor:uentolitaseleuata impellit fpum vifiuum ficut
uetus aqua.vnde talibus ffequeter .pminet oculi uetoli
cate ut uapore eos eytra loca fua pmete.Sigmi aut bui*
efi qr videmus fole appente in aqua : ueto aqua moue
te:forma folis in aqua fieri plurib0 locis : incide formi
quafivnaptinuef adalia.3acaufaeftexfiuxu fpfis fm
latu per amplitudine nerui uel etiam qi neruus efi cella
imaginationis : fenfus cofs.tuc enim appet res vifa in
Duob°locis eo q> in vno litu appbedtf anteqj vna ptem
fpfis pfecte reltnquanficut patet in virgula circunducta:
que videf tacere circulfi fenfu pticulari accipiete eytre^
initate eius bic : ibi:: fenfu coi ptiuuate illa loca per cir
cfiuolutionefpfisadformaappbefam.lDacDecaufa eti
am forma mota qnq; infigif ita fpfii fenfus cois : imagt
natiui qi aliqs fias iuyta aqua videf libi cp moueaf : ca
dit.bac etia oe caufa qda timetes ad imaginatione cafus
cadfit oe alto.: bac etia oe caufa pofi nauigatione videf
nobis moueri terra logo tpe pofiqjuenimus ad portu*
qr forma manet in fpfi: fpfis vndatfan motu forme ad
latitudine; celle anterioris ptis capttis.4a caufa efi ipfa
copofitiooculi.ficutentmfupraprobatu efi compofitio
fua efi m bumido aquofo feruabili forme apprebenfiue
babentafit tunicas qua» J quedam babetforame ad an/
terius:: ideo quado imprimif oculis eytumefeit bnmor
crifialliuus : Diuaricaf forma : videnf oue uel tres qua
doqj.CET&d ultimfi oicedum videf ficut fupra q> iu ue'
ritate forme a luce accipifiteflefpfiale:fimpiex : ideo
fum in fpeculo f m fuas intetione» : non £ m efie materi
ale ut fupra probatu ert.ir Si aute; queraf quare tunc
non apparet inTpeculis contritis: afperis . ©icendum
qrin cotritis fupficies efi infenfibilis: non fufFicies ad
luminis multiplicationem fub cuius actu fit immutatio
3T«i afpis afit ppter vna ptem obumbratem alia; no pot
ee act° luminis £m extremitatepfpicui ut alibi Dictu efi.
2Uio modo pofiet Dici ut oicit 2fuica:q> incitate efi tb?
De bomlne
ma materialis z corporea in fpeculo z in oculo z in ima/
ginatione qr elt in corpore.fed non fequif cp fi in re vifa
pabeat cotrarium gp etiam in fpeculo uel fpiritu anima/
Ii babetcdtrariumrqr non omne agens agit formam in
aliud quod patif ab ipo ficut patet in p:imo motore qui
motum facit in mobili f>mo:cum tamen non moueatur
z motus localis facit calore cum tn no fit calidus z fic elt
in multis.Unde no fequif gp in fpeculo uel in fpu aiali
babeat ptrariu.fed bec ro no pot foluere incouenies qo
videf accidere gp in fpeculo paruo appet magnus mot°
z in oculo toni emtfperium. oicit tn ad l?oc Huic* gp ep
cufateuabbocincduenietipotetiaoiuifionis corpis in
«nfinittl.ztoa vult oicere gp per oinifione fiat vn° in ocu/
Io uel in fpeculo fed adbuc fequunf duo incduenientia.
O.uo?z vmi ell gp no afliignat caufam que Diuidat corp0
tali mo.f.qifemp forma remaneat fifisfotme montis z
oiuidaf in duos Dimidios mote«z medietas in quartas
? fic oe alijs.Sliud incoueniens elt gp illud qd appet in
fpu aiali iudiciu fit oe re.vn oculus magnus motepebet
iudicare paruit qo videmus ee falfum.Siftter no pote/
r it auica afftgnare cam qre Diflatiaj-eiappet in fpecu/
Io z oculo ficut z ipfa res ut fup in qone oe vifibili ,pba/
lii eft.lfrropter boc igif z queda alia proprie folutioni vi
detur effe credendum.
(ftJiQuerirur quid fit auditus.
fB. nde queritur Beatt
d ditu.fiSt querunf qtuo.\0uo?2f>mum elt
oe auditu in fe.*m oe auditu ex pte obie/
cti.j"1 oe auditu ex parte medij.4"1 z ulti
mu ex parte actus z modi audiendi.
„ D primum ftc p:occ<w
Dicit 3uica. auditus elt vis ordinatiua in ner
uo expafa in fupficie nerui optici ad appbcdendii illud
qb fibi puenit ex comotione aeris que pttngit inter pcu
lies a: pcuffum refiltes pltrictione coacta ex qua puenit
fonusrz puenit eius comotio ad aere collectiuu getum
qui elt in cocauttate nerui polticirmoues illii ad iltar fui
jnot°:z comotores illius motus tagut neruu ad iltar zc.
lEodej mo videf Diffinire aigajel in pbica fua qui oicit
<p audit0 fit per forni qui puenit ad aere intus gefcetem
intra pcauitate aurierz imfrmtt neruu expafum in pfun
ditate pcauitatis queadmodti coriu extendif in tympa/
no.Cu £otra #o pma Diffinitione obijicif oe eo qb Dicit
ep elt vis expafa in fupficie nerui optici.neruus enij op/
«cus elt nemus vifibilis in quo elt vis ordinata ad vifii
z no ad auditu.Duani enim viriu que no funt eiufde ge
neris no oebet organu ee vnu.CJll^^terea Cott^nilus
in Ii° oe oria fpus z aie Dicit cp ex anteriori uetriculo ce/
reb:i ortunf qnque paria neruop ♦ quoxfcmu3 uenit ad
oculu.i"1 ad palpebras. jm ad lingua.4m ad palatum.?"1
ad tympanii auris.z ex boc videf gp oiuifione babeat in
ter fe nerui vifibiles z nerui audibues.CTlktf terea que
rif oe boc qb Dicit gp comotio puenit ad aere collectiuu>
geturqui elt in cocauitate nerui.bocenimno videf gna
:eeinoibus aialibus.3n pifcibus enij no apparet vie
exteriores ad auditu in qbus vi|s fit aenz tn multis ep
perimetispbaf in li° oe aialib°cp pifces audiut.GTlfre
terea querif fi nibilociofuj elt in na tuC videf cartilago
auris extrinfecus fuppofita aligd face ad auditu z ita no
folus neruus expafus in aures videbif ee organu audi/
tus.CET *£>reterea querif qd faciat in auditus tortuofitas
auriurz qre reflexio auris magis fitretro qj an.videm0
enis cp in aialib0 uerfus polteri0 capitis elt cartilago au/
ris eleuata aliquatulu a capite.fi aut audit0 elt ad omne
partervidef ee via plana ab oi pte ad foramen auditus.
CTt>reterea in aurib0 videm0 gp no circuponibforame
audit0 buiufinodi cartilago, £fquerif qrefitboc,S5ffr i
gbufda aialib0 videmus $ bnt aures mobilestz queda
imobiles bnt ficut bo z limia. £t fifr queda aialia vide/
mus bcre in fupficie capitis ficut qdrupedia. queda aut
no in fupficie fed in medio capitis ficut bo.CTlfrcterea
nos videm0 quofda fenfus ee an in capite ficut vifus ol
fact° gultus z ta«°,OLuerif igif qre auditus no fitan in
capite fed a latere.CTlktf terea querif oe quoda qb ofc
0rego° nix°.cp organa audit0 funt nerui qui in cerebro
molles z auriti 3>ltructio,2fuica'aut oicit in fuo libro oe
atalib0.® nerui illi tacti funt ouri z fic videf efle pirarie
tas.CJl&cterea querif qre audit0 ponif fcbus fenfus.
CrSolbDtcendueltad^"* qineru0 opticus fiue polti/
cus neruus qui elt neruus audibilis ut Dicit 3uicain li°
oe aialib°nafcif in ftitate ab anteriori pte medulle cere
bri z uadit ad cella auriculare que oicif tympanii z tn ea
Difpgif.z qr uterq? ram° eius Diuidif in ouormaior ps il
Kus rami oiffundif in tympano aurisrz minor ps exit p
forame offis petrofi qb oicif forame cecu.z idcirco ficut
alte neruus oicif ee in fupficie opticirboc elt gp tagit effe
an origine neruorr fenfibiliurno qr fit ide cu illojftcut eta
am Dicimus gp fenfus cois organu bet in illo loco capitis
ubi occurrut oes nerui fenfitiuirqr aliter fenfus cois no
cognofceret fenfibilia oiuj fenfuu pticulariu.CT Hd ali
ud Dicendi! cp in ^itate qnque paria oiffundetia fenfus
per totu corpus oriunf ab anteriori cella capitis que filt
inulta^ rouil ut oicit Huica in fua anatbomia.fed oia pa
ria neruo^ colligunf in vmi tn organo fenfus cois z fan
tafie.motusenimaboibusfenfibusueniut ad fenfuin
coem z fantafiamibilominus tu nerui audibiles z nerui
vifibiles maiore bnt piucttonerqr illi ouo fenfus oefer
uiut oifcipline.^Iij ^o tres oefiuiut nutrimeto.CT 2fd
aliud Dicedu cp in ueritate ut oicif in lt° oe aialib°pifces
no bnt vias auditus aptas in capiterqr cu elemetu aque
fit fluxibtle fubintret ad medulla cerebritzifrigtdado il
lam extinguit nam:z .ppter boc tympanii pifciti elt cella
in pifcibus coopta in aqua expadif neruus audibilisrq
tmittif a comotione fonirqui fubtntrat per aquatxppter
boc cbnalitate qua babet neruus ille ad aere’cbmotu; z
^>pter conalitate fpus audibilis qui elt in ipo in quo im
primunf fpes fonoru;:z ille fpus elt eis pro aere quieto*
CT&d aliud Dicedu cp multa funt in auribus que faciiit
ad bn efferz tale elt cartilago que capit comotione aeris
z elt media inter carne ad osrqr fi eet carnea tiic eet mol
Iis nimis z cederet comotioi nimis ita® multi foni tra/
liret forame auditus z no reflecterenf.Si eet oura It
cut os nic nimis retuderet z infringeret comotione z fo
nos:itaqinoDiftinctepueniretadauditii:zita facta elt
auris oe cartilagine que media elt inter nimis molle z
nimis ouru.CT&d aliud oicendu gp cdcauitas auris Io
ga elt .ppter tria.i0uo?2 vmi fumptu elt ex parte teneri/
tudinis medulle cerebrirqr fi'effet breuis fubintraret fri.
gus ad cerebru z occiderenfaialia.i"1 elt fumptu ex par
te nerui audibilis qui ,ppter boc gp orif ab anteriori cei
la que medullofa elt mollis elt in fuo initio.qr ito mol/
leno elt aptu tenere comotionesz fonosrideo neceffe
fuitipm .plogari utinduraref expiuctione fui ad os pe
trofum z ex .plongatione in foramine tortuofo.;m elt ex
pte foni qr fonus ex multis repcuflionib°z circuuolutio
nibusfaluaf ut magis poffitoepbendiper auditurficut
patet in fono facto in cocauo fic in capana.uel in filtula.
CTad aliud oicendu gp in aialibus bntibus aures ,pmi
netes multii aurejerigunf zreflectunf a polterioricapi
tis uerfus anteriusrz boc fit qr nerui audibiles tangunf
ad anterius capitis z .ppter boc natura ut fiat reflexio fo
ni ad eadem ptem erexit aures retro ut pcuffus fon° ue
niat ad an.zbuiusfignueltrqrltatim animalia cum au
diunt fonum erigunt caputz Dirigunt faciem uerfus fo/
num quali fonumuenientem ab ante melius audiunt
cq illum qui uenit a retro.z boc elt quia ab ante palmu;
gkcSde partio fame
eff ingrefiuc foni:retro aut per .pminetia carnis ipedif.
^TTSld aliud Dicedum cp aues »5 bnt auree .pminentes
„j?pter Duo.pmu eff q: impedirenf in uo!atu:eo q? cape/
ret multu uentti.z"1 elt q: in uolatu fieret multa repercuf
fio aerie ad aures:? .ppter boc cotinuus fonus:? ejc boc
accidut ouo incouenientia.pm ell cp ejc illo fono ptinuo
cofimderef auditus ad fonos percuttentes.i"1 eil q?em
cotinua comotione pfunderer cerebrn; ? interficeretur
auie.CU 2fd aliud bicendu cp in atalibue babetibus ro
nidum caput vie fenfuu ab ojganie ad anteriore cellam
^ptnque Utut:? ,ppter boc imutationee fenfuu oe facili
ueniut ad fenfum coem z fantafia:ficut ell in auib° z bo
mitte? fimia.? ideo no fuit necefle ut mouerenf auree:
fed in aialibue cum logiecapitibue auree funt retro in
capite:? Difficilis ell reflemus a retro in ante ad locu fen
fue cote ? faittafte:? „ppter boc opouuttg? auree berent
mobiles:? multu;pminetes ut ejc mobilitate pollent eas
Dirigere in oem ptem vnde ueniret fonus.? ejc ,pmoue
tia multu; caperet oe comotione font.qnq? tii contingit
peraccnecpqdamboieemouetaurestq: nerui inotiui
qui funt in mufculie mamillaribus pertingut ad radices
auris in ipfis:ficutetilgdammouetfuperiore parte ca'
pitte ejrboc q? nerui motiui qui funt in mufculie frontie
pertingutinipfisufqiadpellecrinofam que ell fup ca/
put-CT^ aliud Dicedu q?,ppter Duae caufas qdrupe/
dia biitaureo fup caput retro.iiiuaru vna ell q: talia ba
bet caput oepedee ? ideo no libere puentret aer comot0
ad aures nifi eentin emineti:? ideo natura erejiit aures
quam; potuit in talibus aialibus. Jujcta terra enim funt
turbationes multe impedietes fonos.? buiue figntl ell
in capanis que alte funt fufp^fe ubi pertingut liberu ae'
rem ? ideo melius fonat? remotius audiunf .? becell
ro^fute-' qua ipfe ponit in li°oeaialibus.2llia ratio ell
q: in qdrupedibus inferio: madibula ell ualde longa z
magna:pertinges ultra mediu locu capitis z impediens
pgrua pofitione auriu tu medio.?,ppter boc natura que
optime o:dinat vnuquodq; inueniat locu aliu; auriu in
qdrupedibue.C72fd aliud Dicendu cp oue funt caufe q
ru; auditus no elt in tacie.iQuaru pnia ell cp akj fenfus
magis neceffariu obtinuerut locu taciei:ita q> pgrue no
potuit locari auditus in facie:? bec ell ro Zluicc.2flia cau
fa z fo:te melio: ell gt audit0 z fenfus aialis pfecti ? mo/
ti fim motu ,pceffiuu.motus aut .pceffiuus ois aialis ut
plus ell in ante.gSt .ppter boc natura rotundauit z acuit
aialiaante ut facilius Diuideret aere per que ell motus*
fi ergo foramina auditus eent ante in facie in motu p:o
ceffiuo ptinua fieret inundatio aeris in foramine audit4
z fonue illius inundationis pfunderet auditu ? oeltrue
ret cerebul:? ideo natura o:dinauit o:gami auditus a Ia
tere uel retro in fumitate capitis ut non pueniat ad ipm
aer in motu .pcefliuo nili frus Diuifus a facte.C" 3fd ali
ud Dicendu cp no ell contrarietas inter 0:egom nim"1 z
2fuicdm;q: otctii 0:egorij intelltgif De neruo quatu adi
fui initiii a cella anteriori medullofa capitis.oictum
2Jutcc intelligif quatii ad fui fine ubi"ejcpandif fup tym
panu? cartilagine auris.^ETad ultimu Dicendu q? au-*
ditus oicir fecudus fenfus ,ppter tres caufas. duarum
vna ell que tagir in fmcipio oe fenfu z fenfato q: ad no /
licia melio: ell vifus:q: multas D:tas olledit vtfus:eo q>
oia co:pa appbendunf per vifutmq: ofa co:pora uel ba
bet colore uel luce uel funt oyapbana:? bec oia funt ob/
iecta vifus.Sfudims aiit ftrepitus.i.onas foni offendit
z cotert Difcipline no fim fe fed fini acciis.£um ergo vi'
fus ad fapiam cofert fim fe:q: olledit fifitudines rerum
fim fe.Suditus aiit per accns:q: non ofte'dtt filitudines
reru5 fim fe fed in fignoteo gj nofa ligna funt lilttudints
reniadeo vifus £mus fenfus ell inter oifciplinabiles:?
auditus feciidus:q: #o noia funt figna ofum vifibilium
reru.f.odorabtliu guffabihu ?tagibiliumz intelligibili
um z etia tpfo? audibiliu.idcirco accipif per auditu p:ti
detia De oibus per ooctrinatper vifum aut no De oibus:
z ideo ceci a natiuttate bntes auditu pmdetiores fut fur
dis ? mutis bntibus tn vifum a natiuitate.iacaufa ell q:
poff vifum litti babet in boie qui ell aial Dignius oi aiali
3° caufa ell q: cti funt qnque fenfus ouo aut funt necefla
ry.f.guffus ? tactus.DUo funt utilitatis caufa uel facilius
ut falueuf a talia uel ,ppter oifcipltna ut vifus z auditus»
tertius aut qui ell odoratus coicat De utrifqs:? oe boc in
fra in quetlione De fenfibus in coi latius patebit.
CET£Hieritur quid fit fonus.
£cundo queritur «
s auditu em pte obiecti ♦ £t querutur Duo.f.
De fono z uoce.&e fono querunf fem.quo
ru0mueffqdfitfonus.imeft utru alterat
co:pa inaiata ? fenfum uel fenfum trn.3mutrum genera'
tio eius fit nalis uel vioIenta.4mqd fonat pfe.s"1 utrum
generat in vno aere numero tm uel fuccefftue in multis
ptibus aeris.6"1? ultimu utrum foni libi obuiates in ae
re co:rumpantfeipfos uel non.
, £5 p:imum puxeawrfc.
fn giiatione foni no funt nifi pcuties z pcuffu;
z aer empulfus violeter a fupficie utriufqj:? boc oico q»
fonus generar em pcuffione.vtdef ergo q? fonus fit vnil
aliqdbos.i^b aiit no fitpcuties uel pcuflum boc patet
pfe:q:illa funt co:pafolida?plana.fonus aut qlitas ell.
O.i aiit ena no fit tpfa pcuffio obaf fic.Quicqd fentitur
ab alio fenfu qj ab auditu no eff^puii fenfibile auditus,
pcuffio fentif a vifu.ergo no ell ,pp:iu fenfibile auditus,
ergo no ell fonus-l^ima ,pbaf em boc qj qnque fenfus
Dilltiiguunf per fenfibilta ,pp:ia,ia patet ad fenfum qa
nos videmus ictus pcutietis.St fo:te Dicaf cp fonus ell
aer empulfus a fupficie utriufcp.fpcutientis z pcufli.boc
no videt :q: aer coipus ell qd Diffinguif calido z bumi'
do que funt qlitates pceptibiles tactu ? fic no erit,pp:ui
obnt auditus. C7 l^eterea nullti co:pus fenfibile ell pfe
aer eff co:pus:ergo no ell pfe fenfibile aliquo fenfu.pu'
ma,pbaf per boc q? qcqd infert pafiione fenfut ell pallio
uel paffibtltsglitas.fedoe fenfibile pfe infert pafiione;
fenfui.ergo oe fenfibile ell pallio uel paflibilis qualitas,
ergo nullti co:pus ell fenfibile pfe.Si fo:te oicaf q? fon4
eff motus aeris.cotra nullu fenfibile,pp:iu pfepotperfe
ee fenfatii coemiotus aiit ell fenfatum coe.ergo no poc
effe fenfibile ,pp:iii auduus.fonus ^o ell p:op:iu fenfi'
bile auditus.ergo fonus no ell motus.C* lb:eterea gc>
qd fit ab aliquo ficut ab efficiete non ell illud.fonus fit s
motu ficut ab efficiete.ergo fonus no ell mot°,GT 'Jbte^
terea quectiqj duo fic fe babet q> vmi pctpif fine altero ii
lor vmi no ell aliudunotue z fonus fic fe bnuergo vnu;
illor no eff aliud.pma patet pfe.za ^baf per empimetu5s
q: multoties pcipirn4 fonu no pcipietes mot°.£u g ide
no pot fitTciri ? igrari ut oie auica:manifeftu5 e q? fon4
no erit mofaeris.^TSofo Dicimus cu; 3utca:m ots
bec obiecta neceffarta funt ficut enim Dicit ^flgasel i pbi
ca fua.Sonus ell qdda qbfit in aere^pter inundatione
acentem aeri em motu fouifiimo .pueniete em uebemen'
ti aliquo? inter fe pcuflione uel fepatione,©iainus er/
go q» fonus eff qlitas fenfibilis .puenies em fractioe mo
tus aeris ? ens cu illo.Dico aut qlitas fenfibilis ,ppter fe
fum audit0.? Dico em fractione mot°:q: no glibet motus
aeris facit fomhfjmoi0 friges aere anteqjoiuifibilis fit
per nam.? Dico ens cu illo:q: fonus no bet ee nifi qjdiu
Durat motus i lle.vnde cum motus Debile babet effe jv
pterDuas caufas fcilicet quia ipfe eff actus emiffens in
potentia fim q? potentia eff? omne tale non ell nifi fim
quid.effe enim fimpliciter eff ab actu q: eff fo:ma:? ite/
rum q: motus eff fic fuccefiiuum q? permanens oe ipfo
mc bomine
tiibil eff accipere ncq; fm ee neqj f»m fubftatiam.tn boc
cn»3 Differt a tpe.teporto enim eft accipe permaneo inn
fubffatia I3 no f m e(Te:ut fupza in quefftone oe tpe ,pba
tum eftXum igif fonus caufef ab effe tam oebilt ? fit cu
»pfotpeadbucbabeteeoebiliue:?(ppterboc ab aucto/
ribue non inuenif expffe Determinatu gd fit fonuetfed
inodofiipzadicto pot Diffiniri fim natura eiue.per illa?
eni5 Diffinitionem tagunf efficiee foni z forma z finio z
per manetia.fo:ma enim z finio tagunf per boe qb Dkif
qualitao fenfibilio fenfit auditue/p>er boc aute qb Dkif
pueniee ex motu fractiuo aerio tagif effkieo z materia,
qSer i?oc aut qb d: eno cu illo tagif pmanetia ei9 i ee ?c»
Otru fonuo alterat co:pa inaiata z fenfum.
, j£rtio queritur Cftrufonusal
terat co:pa inaiata z fenfum uel fenfum tm.? 15
eft querere utru in aere fit mot° fractiuue tm z no ee fo/
iu:<z ee foni ttft fit in fenfu.f.in neruo ejcpanfo in tvmpa/
no aurte ut fup Dictu eft.i£t videf q? beat ee in aere fic.
oe fenfibile fentir per medim in quo illud fenfibile bet
aligd ee:fed fonuo eff fenfibile.ergo fentif per medium
tn quo bet aliqb ee.mediufto eff aer ergo fonuo bet ali/
qb ee in aere.C’ ifbteterea gcgd alterat aligd pfe alterat
ipm per qlitate que eff in ipfo fim ee.Sler alterat auditu
pfe.ergo alterat auditu per qlitate que eff in ipfo.CpSi
forte otcaf q? boc no fegtttr q: motui alterat aligd fiin ca
ltdu z tame motuo pfe no eff calidueXotra boc eff tn/
ffatia q: motuo no facit calore nili per accno.^o: aut ob/
lectio pcedit oe pfe alterite.CTSi tb:te okaf tteru? gp
in ueritate motuo no facit calorem niti per accue:fed tn
iernp facit eu in ibto fufcepttuo caloris.? filr aer ipulfus
pcutieo neruu audtbile facit fonti in neruo per accideo:
fedtfifemp facit eu.? ficut motuo no eff cahdueita aer
pcutiteo eft fonte ideo fonuo no bet nifi tm effe in
fenfu z no in aere.CEXotra fic eff q? illb qb alteraf per
motu no pctpit calore nifi pue peipiat motu.ergo filr in
fenfu audttuo no peipief fonuo nifi pue per eiide fenfu?
peutiaf motuo aerio pcutjette boc ia iptobatum efttq:
multi pcipiiit fonti qui no pciptiit motu.{E* Si fozte Di/
caf q>l3 no peipiat tn eff ibi mot°pcutiee neruuXbtra
boc eff:q: alterationi fim fenfum fubale eff peipe fenfibi
Ie.fi ergo eff ibi motuo alterae neruu peutiedo ipmrne/
cefie eff ipm pcipi.CPlbzeterea fi eff motuo z fonuo in
neruo.aut utriiq5 eff fenfibile pfe i lliue neruuaut vnum
per altudtaut vnu fine alio.Si {>mo mo tunc mot° fracti
«no erit fenfibile pfe a fenfu audit0 qb fup improbatum
eft.Si febo mo.aut ergo mot° fentif per forni aut econ/
tra.? quocuqj mo otcaf oporteret femp ictu impelletem
neruii fentiri a neruo audibili qb eff ptra fenfum : quia
noo nb fentimue neruu nf m qui eff in aure nra tanqj i
pullum a motu aliquo.ergoviaefcp fonuo alterae fen/
fum beat ee in aere z recipiaf fine comotione aliq a ner
«o.®TlD>:eterea oee auctoreo ita okut cp ma foni e aer*
ergo videf qmlvnuqbq? beat ee futi iri ma fuacp etia?
fonuo bebit ee fau in aere.CPkkterea noo videm0 re
fleettone foni eje eo q> aer pcuffuo reflectif :ficut patet in.
fono ecbo:? non reflectif nifi in eo in quo eft.ergo fon°
bet ee in aere z no tm in auditu.Si boc cocedaf oftedif
in ptrariu q: ia oftefum eff g> fonuo no ourat in effe nifi
qjdiu Durat comotio fractuia aerioXomotio aut fracti'
«a aerio no eff tn vno fenfibiluqz fi eet fentiref.ergo vk
defq? fonuo non fit tn neruo fenftbili fibeateetn aere*
c; Sofo.etia pbi reputat bac qoue Diffkile.f.utni ner/
uuo muter fim fonti eje aere peuttete tniuiel ex aere peu'
nete z fonatemoo tii ,ppter roneo fupdictae fequeuteo
Dicta naliu Dicim0 gp imutaf ex aere peutiete z fonate p
btic modutqt aer extri 11 fecue fractiuo motu fonane peu
iit aere conalem in aure:? ille etiam efficif pcuffuo z fg
nae ad fitttudme extenorio.iBeruuo autaudtbilie expa
fuo in tfmpano aurio tagif ab aere pcuffotfed no De ne
ceffttate imutaf nifi fim fonti.? boc eff ideo q: fenfuo re/
cipit fenfibtleo fpee fine ma.vn cti ma foni fit aer percuf
fuo fenfuo audit0 peipit fonti fine aere pcuffo:? tn no al/
terat aer pcuffuo nifi agat.? no agat nifi tagauneceffe eff
gp tagat neruu.^deo Dicedu cp fonuo fm ee futi qb bet i
ma eff tu aere ? alterat aere.fedfim g> pfideraf ut fpirit0
fenfibilio eff in fenfu. 2td boc aut qb obijcif g> ee fo*1
ni no eff nifi cti motu fractiuo aerie.oicedii cp boc intelli
gtf oe ee foni qb bet ee ut fpeo in ma z no De ee foni qb
bet ut fpee fenfibilio in fenfu.{£x Dicttoergo patet vnde
ptingit g> no percipinXTomi ? no perdpim°aerio motti
q: I3 in aere duo fint.f.fonue ? mot°:nb tn oe neceflttate
alterat neruu fenfibtle nifi fim alteni tm.f.fint fotiu3.
C"Dtrum generatio foni fit nalio uel violenta.
q “Barto queritur Utru gene
ratio foni fit nalio uel violetaXt videfqiviole
taXuiufcucpgnattoniooeooditioneo circuffateo funt
violete:eiuo gtiatio eff vtolcfa.oee pditioneo giiationio
foni fut violete.ergo gnatio foni eff violeta.mato: ,pbaf
q: tale eff vmiqbq3 qles funt pduiones circuffateo ipm.
ficut enim eff in actu morali q? ex circiiftatyo pfideratur
na ei°:ita eff etia in actu nalt.minoj^baf per boc cp cir/
cuftatie foni fum peutieo ? pcuffu5? aer fractue que oia
fonat violetia.CEJ3te oe qb a Differetijo fpecificio alicui0
trabif in fpem eff in giie illi0 uel puenieo cu na griio.fo/
nuo a Differetijo fpectlicio mot°violeti trabif in fpem.er
go eff oe giie mot° violetiuel puenieo cuna eiue.llM/
ma ^baf per boc cp ozie fpecifice no ptrabut in fpem ni
fi genue qb Diuidut.^ ,pbaf per iductione.qtuo: enim
funt fpeo mot°violeti ut Dicit in 70pbk,f.pulfuo tract0
ueetto ? uertigo.Sonu? eni? qui eff a peutiete ad folidu
planu eff per motu expulftum.Sonue ^0 qtii eff aligd
minuountn0 trabeo aere ficut fit iu fo:tib°fufpirge eff (t
cut tract°.fonuo aut qui fit iu pcauo ut iu tympano uel II
ftula‘fit ficut uectio.ecbo aute fit ficut uertigorq: ficut ok
cit pBuo in i° oe aia q; circiiuoluif ficut fpera.CTJte bcc
eff o:ia inter loci mutatione nale recta z violeta.q: nalis
violetio: eff in fine qj in incipio:? violctaecotraut ba/
bef iu ^mo oe celo ? mudo.fed fon° eff fo:tio: in p:mck
pio ? oebtlio: tn fine, ergo videfee a motu vtoleta? ita
gtiatio eius erit vio!eta.|]J3^ oe qb geueraf ab exterio
ri imediate nibil influete tibi fim uam illud generaf vio
leter.fonue ftc generaf ergo violeter.lJMim ,pbatur ex
boc gp gtiatio nalio p:o tato Dkif nalio gp aligd f fi uit ge
nerato fim nam.ia 4>baf per boc q> ^mu generao ^rnu
fonu eff fragee aere:? ponamuo cptllud fit uerberae fo/
ltdu planu.boc aut eff ouru:q? nec fo:ma ffialem influit
aeri uecaccntale:q: fi fubale influeret tuc ffiueret tbzmi
ligni uel lapidio uel ferrt.qb patet ee talfum.St aut acck
detale influeret tunc planicie uel ouricie uel aligd buiuf
modi qb patet ee falfum,C“Sed ptra.oe qb naliter pa/
tif ab aliquo ? non nifi ab illo illud eff piidpiu nale acti
UU5 z mottuu ipfuie.Sudituo naliter pattf a fono.ergo
fonuo eff nale fmcipiu actiuil ? mottuu tpfiue. j>ma(pba
tur ex boc cp fi eet aliqb paffiuu in na qb no beret fuum
actiuuinnatura:tuceetaIigdo:dinatuad pfecttone alk
qua in natura qua no poffet babere per nas:? fic eet frit
ftra? uanu.fruffra aut? uami 110 funt in natura.iapatet
pfe z $ce daf ulteriuo fic.gcgd coplet potetia palfiua fim
namtpmeff ree ualie.fouuecoplet auditu qui eff pote
tia pafliua fim nam.ergo fonuo eff ree nalie.CT3tem fi
cut alfi fenfuo patiuntur afuio fenfibilibuo naturaliter
z co:rumpunf ab excellentijo ?oelectanf in p:opoztio/
ne commenfurata:fimiliter audttuo . ergo ficut alij fen '
fuo naturaliter immutantur a fuio fenfib tlibus ftc etiam
audttuo:? fic redit idem quod puuo.CT Solutio Dici/
musqi fonuo quidem eff fpecieo naturalio.fpeo aut na'
Secnde partis fume
lis omnis que per motujaccfpit efte:educifDe materia
z ideo ab efftciete no bet ap fit naltsmeqj q? no fit nalis.
2fb efftciete enim no eft fo:ma:ita qi efficies oat eatfed
potius efficies opaftrafmutadomam ut educat fozma
ad actiuque poteria fuit in ma.fed t!!a fola eft founa vio
leta:queiton educif oe ma ficut eft fomia artis in ard?a
uel in aliq artificio . £u$ ergo ab effictete fo:ma no beat
cp fit nalis neqj no nalis:fed poti0 ejqppoitione qua bet
ad potetiam mae pot ipfa quqs educi ab agete violeter,
qnq*j ab agete fim namfficut eft videre in igne qui edu'
cif eje ccllifione ferri ad lapide:qui ignis eft res nalis I5
generet c% mouete violeter.^J 2ld pmii ergo Dicimus
cp illa eft falfa cp oes pdttioneo circtiftates gtiatione fo/
ni funt violete.Sut enim pdttiones foni er pte materie
actus enim fonatinus educif ce potetia mali ad ipfam z
,ppo:rio illius ad ipfam no eft violeta fed nalts.Sed ue
ru eft cp pdittones agetis violece funufed ab illis no ba
bet fon°cp fit naltsmel etia no nalis ut Dictu eft.CT 3<S
aliud Dicedu cp fpes fono?z Diftinguunf iurta fpes mot°
violcritfed tn no funt fpes motus violenti.* boc ptingit
q: funt ab illis z cti illis ut Dictu eft.fET 3d aliud ctcedu
<p fonus remittif in finemo ideo q? fit res violetaffed po
ttus ideo q: no bet ee nili a motu violeto cu illo.CET
ultimu Dicedu cp bec eft falfa q? giiatio illius fit violenta
cuius generas nibil influit oe na fua.Ja entm babitum
eft cp eft ab agete qd eft ertra.griatio neqs nalis neqj no
naliseft.patetemmcp^musmotonnfluit^moinobiti
motmqui mot°nibil eft oe na monetis z tn 0mu mobP
le mouef 11 ait ter. -r filiter polfumus bic Dicere q? peuttes
influitaeritrafmutationeinactu fonatiutuque trafmu'
latio nibil eft De natura percurientis*
££T Queritur quid perfe fonat.
q ^tnto queritur i Suid per
fe fonat dtru peuties uel pcuftuj uel utruq;.^ t
videf g? pcuties.-Cu eni5 duo funt agetia o:dinata:ita qj
vnu eft ages £mo z alteni pnter.*m agens babet boc cp
agat a £mo agete.fonus aut z peuties funt duo agetia 01
dmata.0onus eni no agit in auditu nifi peuties agat p'
us.ergo fonus id q i> agit in auditu bet a pcimente.ergo
peuties {wcipalr fonat.^ma pbaf in 70 z 8° pbff in mul
tis locis ubi Dicif cp *ttl moues no monet nifi bmu mo'
«es rnoueat.ia feribif in 20 De aia.fOte fup babitu eft
cp fonus eft pfeques ee a motu z cu motu fractiuo aeris*
mot°autfractiuus pncipalreftauerberate.ergo fonus
£ncipalr egredtf ab actu pcutieris.fnna barupbaf er fu
p:a babms.:a^opbaf er boc q? mot°pcutietis no eft cti
patieteffed ab agete.fi enim eet a pariete tucfupflutl eet
ages.CT St boc pcedaf Xotra qncuqs im ages agit fim
id qd recipit a ^mo agete opoitet q? pmu ages influat e»
fpem fim qua agit.ergo, fi fon° agit fim id q b recipit a p'
cutietemeccffe eft gp peuties ifluat ei fpem fim qua agit,
fed fpes fim qua agit eft aa°fonatiuus.ergo ifluit ei actu
fonariuu.fed boe videf falfum.nullil enim ages influit
nifi fim fpem que eft in ipfo.act0 aut fonattu°no eft fpes
£mi peutietts fed fpes eius poti0 eft qd eft ferrum uel Ii
gmi uel folidu uel planii.CTJte nos videm0 fonti gna/
ri ubi no eft pcuties:ai generas r griatum tagat fe ficut
ages z paties.ergo videf no naltter fon° giiari a ^mo p/
cutiete.pa^baf ad fenfum:q: in loco remoto abactu p'
cutietis audtf fonusti no audif nifi ubi giiaf.ergo griaf
in loco remoto ab actu pcuttetis.St foite otcaf q? vts p
iicularis relmqtur in aere Diftate ab ipfo in illa giiat f iv
iiutficut eft in loci mutatione que eft erpulfio.boc enim
videf :q: in loci mutatione non eft nifi loci mutatio.bec
aut eft griatio cuiufdam.CTl^toterea in loci mutatione
no eft nifi illud qd eft violeterrfed fup babitu eft m fon°
bet ee fim nam.CT Sofo Dicedu eft cp fonus gnat mub
ttsmodm ideo peuties i:pcuflumcu giianf Dicuntur
multis modis. Oliicr enij gtlaf fonus er pcufltone ouo
ru planos folidoy ad iuice per boc m erpellif aer a fup-'
ficie utriufq*, eqliter.-r fic no giiaref nili eet afpatqi tunc
aer ptmeret no erpulfus iter pte eminete z pte oepflam
filr no fieret fonus fi eent molliajq: tuc cederetaeri z n5
erpelleret ipm.Sitr fi eeiu acuta no fic taceret fonti ficut
acus acui.acutu enim penetratum <zDiuiftbiIe poti0 eft
q5 erpulfiuu z tractiuii.fit aut peipue fon° magnus fi ae
re plena funt illa que pamunftfieut funt metalla que ae
repcufttnn Diu retineuz per boc magnus faciutfonum.
2llio mofitfonusnon er pcufttonecozpis folidt ad coz
pus folidiijfj poti0 er fcifttone vni° ptis coipis ad a lia: fi
cut eoiriipif panus uel lignii:q: tuc violeter fragif aerrz
fractura aeris eaufat fomi.30 mo fit fonus er erpulfione
aeris ad a!iud:ficut pulmo peutit aere ad ptes Duras ar^
terie.40 etia mo fit er pftrtctione aeris:ficut qn coftrin-'
gifaerperfole-r per iflatione iter fiftula z boc mo etia;
griaf qn uentus ipdlitaeread cauernas-rforamina ubi
pftringit eu*s° etia mo griaf er inundatione aeris ficut
Dicit aigajeMicut eni5 in fono ueto^tqii fono terreftri i
pellete magna ps aeris.ptrabif fup alteratanteqs tlla na
ta fit cedeuuc enim fragif z facit fonti. C"3d p,ilergo Di
cedii gi no opoitet q» ages illa fpem fim qua agit beat a
bmo agete ntSivniuoce giiaref ab illo.boc atit no eft bic
«t patet er oictis.^T 2ld aliud Dicedum qj mot° fraettu9
aeris ab utroq? eft.f.a peutiete z pcuftbi-r ideo utriiqj fs
nat Dtuerfimode tii.utriiq; eni? erpelledo fragit aerem*
vnu ficut pcutiesii alterti ftcutpcuflum.Cr Hd aliud Di
cedii qo obijcif in ptrarui fmi fup Dicta cp ages qfiqj tn
fluit in paties futi motiiiqD no eft na eius neq5 fpes ei°.
no enim opouetqjoeqb agit uel mouet agat vniuocet
q: fic oe moues moueref :fed qn paties recipit alia vtrtu
te ab ipfo agete fim qua no Difponif agesificut patet t' fo
le a quo no recipiutcalore elemeta a quo eft griatio ue'
getatiuo^ z tn calore illo fol no oifpontf: z fup boc eft q>
aer recipit a peutiete z pculfo ipulfione fractiua giiatiua
foni fim que peuties -z pcuftuj no pifpouunf .CU ^fd ali
ud Dicedu qi ficut oicebaf virtus bmi peutietis relinqui
tur in aereata q» vuus aer peutit altu z tadiu Durat fonus
qjdiu Durat pcuftiomec opoitet cp fint tu omnibus fimi
le ad motum localem violentum*
Crto queritur a»« &
0 nus generef in vnoaere tm uel fucceflt'
uein multis parttb0aeris.C*^trca boc
querunf ouo.fioe fono in fe z oe ecbo in
quo illud ^ncipalr videf bere qdne.
9 © pzimum pzoced itur fic*
£uicuq3 fefibili oeterminanf ouo mediatvnuj
facile Diuifibile alteru Dlffinibile.Diuifibile fi ipfus fine
multiplicatione fui in materia Diuerfa pot trafire ad in
Diuidedo tn medtu minus Diuifibile etia trafibit inediti
oiuidedo tm magis Diuiftbile.tale fenfibile eft fonustq:
babet media aere z aqua z trafit ad auditu per aqua Di'
uidedo aquaj tm.^ma patet.z11 pbabif intra.fonus igif
no videf generari nifi in pm materia que peutif : z no
in omni aere per que trafit.CJtem alta fenfibilia que
funt per mediu ertra trafeut per aerem no mutado ea a
fua figura.ergo a fili videf q» etia fonus aere a fua figu'
ra no Debeat mutareifed no generat fe in feipfo nifi traf
mutet figura fua.ergo videf op no generef nifi in pamo
aere pcuftb.|]7]|>:eterea fi fic eft ficut fupia Dictus eft cp
efle foni eft cum motu violento fractiuo aeris : tunc w
def fi fonus fernp generef in alia* alia materia q> fenv
per Debilitatur fim q? magis -z magis remouetura nw'
terta in qua piiino generatus efttficut Debilitatur motus
violemus fim q? magis z magis otftat apiitno faciente
iBe bominc
tfoletia:* fim boc nun^puenim altgs fontis ad audi/
tum fiin q» f>mo gnatus eit nili in tpfo auditu gnaretur:
q6 falfum elt.ergovidef cp gnatus in vna materia fiue
«datione fui in medio trafeat per medttl.CL Sed cotra
fi ponamus multos a femmees ©iftaretadquos nunqf
poflit uenire tonus vnius fonatis.Si tgif fonus no gtv
neraf nili m vna pte numerosopoitebit 3? illa eadej ps
numero erit tn ©iuerfisjqdefttmpofltbile.crStcfi tm
eit in vita ma oiuidente medtutopoitet qt illa vna in eo
de tpe tn siuerfis locis otuid.it medttw boc ideo q: co>
tingit auditu fieri per ctrcuferentia.1 ite opottet qi oes Ii
nec que pnt egredi a cetro per circuferettam fimul z te'
mei ©tuidat medi» qb elt impofltbtle.C* Solo oictm0
<p fonus no gfiaf in vna pte aeris tmtfed tn oi pte ufqj
ad auditu ficut ultimo ,pb«m1 eflXInaqueeg em'5 res W
fibtlis no bet ei nifi tn materia fua % tata eit quata % ma/
ferta fua.tln quarti aerepeutit^mu pames a quoegre
dif fonusttltu aere peuttt aer peufius^ gnat in eo fonu:
z ille aer-altu aeri z fic oe alijs q^dtu ©urat v iolctia peu1
fietis:* fim Debilitati illius vfoletfe ©ebilitaf etii fontis.
C”2fd bmu ergo oicedu <p fonus bet ©upleje medium,
f.meditt qdefl mediu % m&z mediu q» efl medius tm.
2fer aut ef! mediu *ma:aqua fo mediu tm : 1 ideo cus
%’nuquodqs generer t n ma fibi puenieti pter' ©iuifionef
eius gnaf fonus in ot pte aeris motus 110 opottet q? in ■
vna pte gnatus ©midatijpm,aq$oquenoeft manon
fufcipifgnauone toni in ptibm fuis:s cu fonus no beat
ei niti m ma que eit coipus:* coipus no pJt trifire per
coipus ntft Wutdido iprminde elt 5» fonus no uenit ad
auditu per aqua nili ©tuidedo aqua:* ideo no elt fimile
©e aere * aqua.C”Sd aliud oicedu <p non elt file oe fo
110 * a lys feitfibilib0.alta enim fenfibilia bnt materiant
in qua funi prer nam medij.fonus aut no bet mam in q
beat ei nile nili aere tm,CT2fd aliud oicedu q> fic elt fi/
cut ,pbat obiectio: fed ni in pndpto qn violetia eit in cre
meto tuc no pdpif ©ceremini foni ficut % non peipif ©c
crementum vidende.
CTOtrns tn ecbo fiat refiejclo aeris eiufde £mo peulli
, eptimo queritur ©e ecbo
Otru tn illo fiat reflejeio eiufde aeris pmo per/
cuflt.boc enim videf.Si enim fonus figuraf prn figura
f tone peufitonistmons aut pculTus peufitonis no bit fi/
gura:ficut bmu peuttis no facit redire ecbo fim fitiuidfc/
nead pimi forni nifi rediret in ma jamo peuiTa,0:,IS e%'
p:efie:patet qn aligs clamat ©iftinctas * articulatas uo/
ces ad mouteulle no reuer tuof ©iltincte % articulate * 15
ctia videt per 2fuicam ei pfie qui ©icit fic tn 6°oe nlltb9
tftemafit fop nos ut pfideremus fi ttnnttu$.f*ecbo eit fo
nue qui accidit eje comotione ICPi aeris comoti in ino/
tu pmt.Slut fi eit comottonts aeris pmU iterum reuer/
ientis,g£tpolt fubiiigtt folbne ©Ices.vidd aut tinnif.L
ccbo ee comotfo (>nu aeris ad nos fterti reuerfi vneit,p
pnetatis ^affect0 ctue.jSt boc relinqtor ecbo reuerti
fur tn eade mS in qua giiaf eit fonus % ,ppter boc
«mitaf^mu fonu.flOnrta boc itejtquerif utrfi femp fi
at ©e ecbo.l? entj videt fic ©tett p!5s tn 2°oe Suic*
in 6° ©e’iilltb0,q? femp fiat i; no femp audiat. Sed tuc
querif gd fit reflectes fomi.fi entj reflejeio fit ficut repeuf
fiarepcuflto no fit nifi a folido platiomie etiam reflejeio
no fiet nifi a foltdo.plano.boc aut no femp vtdef fieri m
fono q? qnqj ion9 eit tn aere libero ubi no eit folidit pia
«mClptecerea querif qre no audif femp ecbo fi femp
fit. £t qre frequeter audif ecbo ad motes ' z liittas altas.
|[7Soro Dtcedu cp reflejeio foni no fit in aere pmo peuf
foifyin fo?ma<ifigura’bmepcmTiom's.C'3[d tlludailt
qd obycif tn ptrai tu Dtcedu cp illa obopeederet fi mons
peutereuf; mons no partit fs tm reflectit.aer aut peuiius
peuttt giiando forni in pofteriori aere piius iule gnato.
£ocedo tn % aliquatulu rotudaf figura foni .ppter refi/
iletil ad aere ipulfuj.^ bec eit caufa qre noces no itafut
©tittncteinecboficuttnuoce^nctpaH.in' iHd aliud ©i/
ccdug? .3(uu:'i attingit foni origine tu forma z no in ma
reuertif eni; ibn9m ecbofim fbima pmifouans.lXr^d
id qb ulterius querif ©icedtl q» femp fit reflectio foni in
ecbo non tn femp pcepttbiltsM boc ptingit ppter ©nas
eaufas.^luaril vna eit ©ebtlitas reflectettstaltera aut,p
pinqm eiufde ad aures audietts.CC^d alib oicedu cp
reflectes irefiites pcuttetitrbecefl quelibetps peuifa
vtoleterrqi quelibet altqultulii refifttt h vincaf a viole/
tia.(QT3(d td q& querif ©e motib0^ filuistm in bys Ite/
queter audif ecbos ©icldil q? in moub9 lupi9 ^miiiciib0
% cauernofis fit ecbotq: in illis eit oepflio aeris pcufli fi
cut in fpa.Stfr in filuis altis funt multa peuiietia ad ra/
mosfupf «flipsteslferius^.ppterljeitlibi fit ©epul/
fio fpecialis.3n cauerna aut z peipue fi (tricta elt.pbibe
tur ©efiifio tpulfionts per etreuteretia:^ ideo necefle eit
cpaertpulfus ipellaf ab an z foiitfieaf eftpulfio in na«
tdeo tn cauernis loge etia audif puus fon0^ bee etiam
elt caufa qre in filuts bfi audif q? arbores ipedtut ©efu/
fionem aeris peuifu^pter boc fomficaf violentia eius
ita m longe facit fonum zL
CJUtru fom' obuiates fibi tn aere coiruput fe inutcem.
c J0iifequet£r queritur
tltru foni obuiates fibi in aere coirupat fe fuiv
ce uel no.lQiouam0 cnij vnu itare ?tra alceru tn ptrarijs
locts:^vnujrferreacutufomi:alteruautgrauefomI:eti
amtit ©luerfisfigurationib^foiio^Mt^nt^ foni aliqrl
pueniut in medio, aut ergo coirupent fe tn medio ita cp
utrucg alteru^elic neutri! pueniet ad auditum qd falfuj
elt.Sut vn9coirupit alteru z tucille no audiet qui coiru
ptus eftqd iteru falfus elt:q: uterqj audif. aut vnus cedit
alteruz boc no videf^qi no elt cans illa cefltone qn vn9
eit eqliter fortis alteri.CTlCbieterea fi cedet alteri tuc au
rts que elt polt ©yametru 110 audiret fonu cedetem.qd
iteru falfum elt.CtSi foite ©icaf cp in iteritate 110 eit in
cduenies in medio ee ouos ptrarios fonostqi in medio
funt fenfibilia fim ee fpualere fim ee fpuale no bntptra/
fiemm ideo no coiruput fe inuice.if43otra.tn quocu
cg aliqd fenfibile bet ee fim naimin illo noeitfij ee fpua
le:f; fori9 fij fua nam bet el tn aere ut tu ma.ergo no bet
ce fpuale in eo.CT 3te ota ptraria ©eitruut fe in eode qd
eit ma utriufcg:f; aer eit materia 0105 fono^tergo in ea/
dem pte aeris ©eftruet fe font ptrarij^ fic,pceder piinta
obiectio:q: font obuiantes fibi funt tn cade parte aeris*
CT St foite ©icaf q> natura foni cofiltit in figura aeris z
figura figure no elt ptrarta ficut ©icit Mfc:in li° ©e fenfu
z tenfato.z,ideo vna no coirtlpit alteram.C/Cotra I5 fi/
gura vna no ptrarief alterutn vna ma numero no eit fu
fceptibilis ouaruuel triti figuraru.cu igtf puentat tflt fo
nt in medio piugunf tn materia vna.-r cfi illa mano fit
fufceptibilis utriufqj figuremecefle eit altera' coirumpt.
ifHSteterea I5 figura figure no fitptrariastu caufa figu/
ras eltptraria alteri caufe figurati.cu igtf caufa figurans
fonu fit moftfic uelillomo fandis aereulla caufa femp
elt ptucta cu fonoXu tgif font illi pueniat tn eade mate
riamecefle elt z illas caufas ptrarias tn eade materia co
uenirerc fic vna coirupet altera. 1 cu ceifante caufa cefiet
z effectusmecefle elt etia fonu co2rupi.CJ3tc fonus eit
fenfibile.ergoeitpalfibilisqlttasbus ptrarium in luis
fpebusdgtf in ptuettone fup:a mam vna fpes ipfe comi
put fe fim circulti maiore uel minoretita cp rnittoj etrem
Ius generat maiorew ille iteru maiorejficut eit ©e lapi/
de ficeto tn aqua flatem ut lapis cades fupia cetrutettl
eit multor circulo^ fuccefliue giiatoruj caufateo qr vna
ps aque ipulfa iuudat fup alia circuquaq? p circuferetia
1 fic aeripulfuspbmu fonu iundat aere vicmucircilqqj
« 4
Stecfide partis fume
£um igif oculus no tagat circulum nifi in pueto foni ex
oppofito uemctts no tagit fe nifi in pueto.* fic no corrtV
petit fe ad inuice.Si iuq$ fic oicaf.£otra circulus in ae
re * circulus in aqua eft pm nam aeris * aque . fed nos
videmus in aqua qr vnus circulus infringitalteru;uel
in toto ucl in parte.ergo fifiter erit in aere:* co:rupta cir
ciiieretianeceffe efi ionu corrupi: peipue m illa pte ubi
obuiat fortior motue.ergo adbuc redit qr vnus fon0 co:
rupit alterum.CP&cterea nos videmus qr ueti addu'
cut nobis fonos.capana enim logius audi? ad illi pte;
ad quam fiat uctus qj in parte alia.ergo patet qr corrum
ptf circuferetta:* in vna ptem plus extedif qjin altera?»
CTlfbreterea nos videmus expfle boc qr qfi magnus fo
nus efi no audii minor: ficut in capaniltbus quado pul'
fanf capaue no audif loques etfi clamet.* fUr in moledi
nis no bn audif loques.CESolutio oicimus qr foni ob
uiates cotrarq * excelleres infringut fe in loco ptactus:
ita qr ambobus generaf vnus cofufus:* boc qn ambo
fueVmtexcelletesmel alter oeftruitalteru:* boc qn vnus
tuerit tortis* alter oebilie.Sed ni notadu; qr no ubiqj
cozruput fe nifi alter obtineat alteru in tota circuferentia
ficut quado vnus efi Debilis * alter ualde uebemcs.fed
quado coparanfin fortitudine tue maxime cofriugunt
fe ad rectum oyametru fonatiutfed in illa parte circiife/
retie non ita:* cu ubiqj fiat reflectio in fono ut Dicit pfis
fn ptingit q? uterq; illo» fonop ad buc pcipif,0.uldoq;
1; in quada parte fui fit co:ruptus:tn in altera pte fue cir
cuferetie refiectif ad auditu.* eje boc patet folutio ad to'
tum. £x bije patet quare in ptinue fonate fonus feques
magis audif q; precedes.feques eni; obtinet pcedete;
* corrupit ipfum fim aliquid uel in toto.
C" Utrum uox efi femp fignum imaginationis.
iQiide queritur mw
d ce,£t querunf qtuor.iQuoru; £mum efi
Gtru; ipfa fit femp fignum imaginatio'
nis.f.affect0 nature.*"1 efi De uoce que fi
gnat intellectu *fpem intellectus.;"1 efi
se oifferentijs uocum.4m De necefiitate uocum fim et#
tenufejcunnc.
, © primum proce*» n<.
©icit ‘M\fc:in *° De aia.qr in uoce oportet ee aia
tum uerberas * cu; imaginatione aliqua.ergo videt ep
ois uox fit fignu imaginationis.CTJtc ibide Dicit
Sigmftcatiutis qde fonus eft uox * no refptrati aeris fi
cut tufiistno aut m oibus aialibus uocatibus pot fignifi
cari fpecies intelligibilistq: no in oibus aialibus uoca'
ttbus efi intellectus, ergo videf qr uox fit fignifieanua
imaginatiois alicuius.CTUbretefea Dicit atitca:qr mul
titudo DefiderioH caufa efi uocadi.mftitudo aute oefide
riojr caufaf ab imaginatisrqr imagiatio monet oefider»
um:* fic videf cp uox fim nam £ncipij fui caufef ab ima
ginatis:* fic uox aliquid fignificabit in imaginatione.
dTSed ptra ntbil ide * eode mo fe fcme pot ee fignu Di'
uerfopfed in multis aialib0 brutis videmus uocem no
oiuerfificari:fed vno mo uocat oia que ftj eade funt fpe-'
cie uel vno mo appetetia ctbu uel aliqd aliud.imago au
te in illis Diuerfificaf.ergo uox no pot ee fignu fignifica
tiuu.CT?^ afcit ©ama0 cp bruta magis agunt in na 93
agiit fim fuas imagfes.g videf gp uox magis fit fignu in
ftructiuu nae q; imaginatioms.CT3te 3uicain lt°fuo
De aialib0oic cp apes pftruut cafas * aues nidos non ad
imaginatione f; ad ifiinctu nae.* boqrbarqr faciutfem
per * oes eode mo.g filr qr femp * eode mo uocatrfignu
efi q? uoje no fit ad imaginatione f; ad ifiinctu nae.Sed
fi pcedaf tuc videf 2IGfe:falfu; oicerq» inter oia aialia fo'
Ius bouocat.crSofoDiciimisqj multa aialiauocat *
no folus bo.quecuqj enim per pulmone attrabut aere %
arteria bnt uocatina * imaginatione illa uocat*no alia.
* Dicimus cp tiojc eorr figt imaginatione.Sed fignu; efi
Duplej.f.formatu * informe fiue oifiinctii * pfufum.iBi'
fiinctu aut uocis fignu no efi a na fed a placito * iftitutio
ne.* boc no efi nifi tn iliis aialib0in qb0imaginatio Diia
tur fup inftinctu naeuta q? pot abfiinere ab ipfo * imita
ri eu ficut efi in boie.Jn alys aut aialib°in qbus caufaf
ab iftinctione nae * fegtur ea per ota:cums fignu eftga
no taciut pfilta necp ingfitionee fuorr opum.3n illis etil
fignu imaginationis no efi nifi per nam * no ab iftituti'
one.* qr natura efi eade in oibus ,ppter boc fue uoces *
fua opa funt filia in oibus. £t qr fititudo efi caufa idifiin
ctionist^pter boc fue uoces maferut idifiincte.nec vnil
aial peipit eje uoce alterius nifi oefideriu eius in coi.f.in
digetiacibi* oefideriu coitus.* nocumetii lefionis* uo
catione focietatis.* in bu@ oefiderys etia alio mo uariat
uoces fuas.fir^fd fumi ergo oicedii q? uoje eode mo,p
lata efi figmi coe oiuerfo^ fed no efi fignu, ppriu.CET ad,
aliud oicedii qj ©ama0 * 3!uica no intendut ejecludere
imaginationlabaialib0brutisuocatib0:fed intedut oi'
cere cp imaginatio eo^ non onaf ifiinctu nature fed po>
tius regitur ab ipfa *c.
CETi^uertf oe uoce que figt intellectu * fpem tntellect0.
9 £cundo queritur Dc uo/
ce que fignificat intellectu; * fpem intellectus»
j£tboc efi quere De Dtctionib0fignilicltib0.^r£ld eiii;
fpes itelligibiles fint in illis ,pbaf per rone * auctoritate
liber rone fic.0uicgd abfirabtf ab aliquo oportet gp per
alique modii fit in eo. fed fpes itelligibiles abfirapiitur
a Dictiomb0.ergo oportet qr fint in illis.CTJ^0^*1 23u
guftin0 qr in ivbo duo funt.voy que trafit : * figniiicatu;
qb manet.ergo efi ibi figtu.Grjtc 3^:inJ>° pyarap d»
cit.uoces funt note earii que funt in aiapaflionu.C73t£
Dicit Tbrifcianus qr Dictiones qbus utimur funt li ate ar
ticulate. litterate aut funt qr feribi pnt.articulate qr figni'
ficat-CT Sed ptra in ptibus aialis que no ptingiit aere;
no efi materia uocis neqj uoje. imaginatio aiit * itellect0
no attingiit aere.g no efi in eis materia uocis neq; uoj^
CT3^ queciiq; pueniiit in vnu necefie efi qr aliquo mo
fe ptingat.fed ipoflibile efi uoce * fpem intelligibtle; fe
paugereieo qr ma uocis noejctedtfad imaginatione; *
intellectii.ergo ipofiibtle efi uoce piugi cu fignificato fi'
uecu fpecieitelligibili:* ideo uoces nibil fignificabunt.
C"3^ pbus Dicit qr aia fim queda modii efi locus fperu
*3nde ^cedif !ic.0uicqd mouef ad looi ut in eo mane
at * pferuef no mouef ab illo nifi violeter.fpes imagina
biles * itelligibiles mouenf ad imaginatione * itellectil
utmaneat*pferuenfinillis.ergoab illis no mouetur
ad uoce friata nifi violeter.£t fi tiicquerafqd fit faciens
violetia * erit impofiibile finge.* fic iterum redit qr uo'
ces ntbil fignificat.CC" Si forte oicaf qr 110 efi necefie qr
fignificatupiuctiifitinfignoficutvidemus in circuloq
fignificat vinti *ui no efi ei piuctii in figno.CC" Sed co'
tra fim boc ergo uoje fiue fignificatio trafit ad audiete Di'
fcete aliqd a Docete * Difciplina qua accipit.pfiat ex Ipfis
que trafeut ad t pm per aud ttu.ergo Difciplina fua cofiat
^ncipaliter ex uoctbus que funt fine figtis coiiictis fibi.
qb falfum eft:qr Difciplina prtat^ncipalr ex filib0 figtis
per noia* no ex noibus nifi per accns.Qn pirus in p°
De fenfu * fenfato fim acens ad fapfam auditus multum
fert.fermo enim audibilis erus caufa efi; Difcipliuemb
m fe fed fim accns.ex noibus enim pfiat-noium aute;
vmiquodq; lymbolu eft.Si torte oicaf qr uoces bnt fili
tudine illa ualiter piiictam fibiXotra fim boc enim ois
uoxm,pterete figt naliter quod elt ptra ‘Mfeiin primo
perxara?.Si forte Dicaf qr uoces funt figna incoiucta fig
tistfed figta funt in aia audietfe:* excitafaia per uoce ex
terioremadfiritudine; quam babet in aia.fim boc em;
Be bominc
Inddsmu? in errore; llMatonisXcp nfl?il adidicerimus
fed tmperremimfceotia acdpimuseaqueprtua erit*
z bunc errorem ©diruemus infra cum oe aia oifputabi
mua.C'3u]cta boc eni querif fi quocuq; mo fpee ima/
ginatiua aue fpee iutelligibilis oefcedai in aiam utrum
remaneat ibi ul' no.videf cp no qr qb recedit ab aliquo
no ftmul recedit z remanet cum iilo.Si ergo fpes ima/
ginatiua z intelligibilie recedat ab imaginatione z iteP
lectu no pot ftmul manere in imaginatide z intellectu.
* er boc fequff q? qn vna figtiuam uoce^fert aliquis qi
figtum illius oictionis amplius no eft in ea:z fic fi ueb
let iterum loqui no pollet ntfi pue accipet fiBtudine rei
De qua uellet loqui per fenfum imaginatione z intelle/
cturnqb abfurdu; eft.Si forte oicaf cp multe lint ibi fi/
milituduiee vnius retXotra boc eft q: fiRtudtnee funi
in aia ad cognofcedii ree.cum ergo filitudo vna fuffict
at ad oee ree cogiiofcedae que funt vnius ronis fuper/
fluum erit bcre pluree filitudmes vnius rei . fbreterea
aut ille ftUtudiuee erunt finite numero aut infinite.©!
infinite tunc aliqd eft in natura actu infinitu.qb falfum
eft.Si finite ponamus q? ptert tot uocee quot babet fi/
imlitudinee.ergo poftbocno poterit loqui ce eadem
re nisi pus accipiat oifctpltnam eiu@ per fenfum qb fab
fumeu.C" ©i forte oicaf qr manet ibi z qr eft vna fitV
ludo giiaiisfibi filitudinee files io noce prolata, ©une
quertfqd fufftciatad illam gnationem.Si oicaf cp uoje
efl filitudo oefcedensuunc videfilla filitudo oefccnde
re in qualibet uocem.qb falfum eft : qr funt uocee Irate
% articulate ficut funt buba z ptctrljc ficut Dicit pl5us.s£t
fi oicaf qtejcigtf etiam uokmtaa^fer&eituiic videt cp
fi j»ferens uellet q? boc nome fignificaret afmum qb fal
fum eft.tUSi oicaf q? uoluntae f>mi inftttuetis eft cau
fa ficut videf uelle 2fug°oici@ qt betba in greco eft If as
in latino $o berba , nulla cauti eft alia nifi qr fic placuit
inftituettXotra primi inftituette placitu no eft cauti co
iuncta uocijplate a te ud a me.ergo no pot effice noces
mei ud tui figiiificatiuI.tQJSMo oicimus cp fermo fi
gnificatiuus ouplice babet coparatione.vna ad res que
eft cptra aiam.z oe bac ©icit M$z:in p° elecbog.qm no
eftipfas ree oifputare uoletibue referre fed uoibtie no
iie utunf pro rebus qb accidit in noibue in rebus arbb
lramuraccidg.2Hia coparatio eft ad fpem que eft in in'
fellectu ud tmaginatioe.z oe bac oiett £tytein h°ppara?:
funt ergo ea que funt in uoce earum que fum in aia paf
fionum note.j£t Jbafiftus in quadi omelia fimonis of ♦
TTlobis vifu; oeusquinos creauit mdulfttproeom cor
da occulta inuice nobis uerbi minifterio panderemus.
j£t pro cornum in alterutri! affectu nature vnufqfqj no/
(Irum .ppimo fuo uelut ejcarcbanis quibufdi oomici/
Ifis cofihj fecreta oepromeret.iDicimue ergo fim primi
eoparationefignificatiuifermoniscaufa elliignificatio
nis eiusjuolutas eft illimetis ficut oicit 2fuguftin^qii
enim no.pferf fignificatiuue fermo tunc eft in potentia
z ftatim cum proferf tunc actu fignificat rem ficut eft in
multis videre in qbus ad multiplicatione materie feq/
mr multitudo forme ficut in oibue gnabilib^sGT Si er/
go queraffim qtiej modii fignificatu rei uenit in fimo/
ne qn ^mo fuit inftitutus.Eucf dii qp per nutu inftituen
lis Dirigente talem fermone ad talem rem in rone ligni
ficadi inrlttone proferetis.fim alia aut coparationes fer/
Inonis accipit ronem fignificadi ab tntdtone ^feretis.
IT^dbocautqbquerif quafr cotungaf figuificatiua
eum uoce ©icimus q> ronis ©ue funt partes ut ©icit Ba
mafcenus.fed bec que ©tfponit fermone interius bec
pars ronis eft ^pria qua? no amittit in aliquo.^ bec eft
que interf taf eum per uoce.i bec qfiqj amittit ratio in
bijs.f.que no pnt loquirquare ^>ma ronis pars eft cita;
per coparatione ad corpus z ad organa locutionis.^ ©i
cif a quibufdi potetia interptatCua culus eft monere os
gana in loquedo:«ln illius etiam virtute gnaf fignifica
tum in uoeaz illius etiam fttute ab imaginatione z in/
lellectu fpee in fimone funt ,plate:nec oportet continua
tione ud cotactu corporale effe inter uocem imaginem
z intellecturqr gnatto figfionis in fimone figtiuo no eft
maliter fed potfvirtualr z ptatiuasficut oia fpilalia que
ordinem b»t ad corpus impfftonem taciut virmaliterz
ptltiue in corpibusf illa cospa que funt .ppria materia
ilfaril impfftonum ftatim recipiut eas.fffr potetia ronis
que ©icif interptatiua pemiendo aerem per organa us
calia imprimit in uocibus formatis fpem-rfilttudinem
imaginatis z inidligentis:^ iangit aerem fufctptenteni
illas fpes perinftra uocalia^fim cp tangitagitin ipm:
% fim qi agit trafmutat eum ad actu fignificandi.nec eft
ueruqdquida Dictltgp fpee imaginatiue ^intellectiue
oeferunf ab anteriori pte capitis ad lingua; z ad inftfa
uocaiia per ueruum ab anteriori cella oefcendente.ner
uus enim ©efcedens ab anteriori pte capitis no eft fnu
cipafr motiu us nec actiutis fed fenfitiuus z paffiuus i z
ille no facit ad interptauonem fed potius ad guftusr eft
natus recipe fpem z no ©are eam.fed neruus oefcedes
a pofteriori parte capitis eft ille qui eft pneiparr aettuus
z mottuusj-r ouo ex illis ptingut ad lingua z faciut eam
moneri z quida aly ad pulmonett quida aly ad mandi
bula inferiore z ad labta.Clnde quida funt tardi zma/
le.pferuntlram.r.ejceo qmeruiillind fufficieterptin/
gunt ad ^ncipiu Ungue in quotbrmaf.r.lrarqr pnapid
litigue eojznoeft fuffteieter mobile z ifti funt nerui qui
©eferuiut potetie interptatiue.CErSilr ponamus qi fit
via per qua fit oefcenfus ab (maginationerque erit vna
per qua erit ©efcefus a fpebus ititelligibilib^cum fpes
intelligibiles no funt apte nate impmi in fpu corporeo.
z boc abfurdu eft ©icere z cotra nam» per boc patet fa
lutio ad tori! qb querif per que modi! ueniat fpes fign»
ficatiua in fimone ligntficattuo. CJ Md id qd queritur
utri! maneat in aia poft jplationem. ©icedu qj fic qriam
©ijciinus cp no ©efcedit ab ea in fimone eode; numeror
fed potius per intetionem .pleretis z potentia interpta
tiuaiu fimone figuificatiuo gnatiuo fiUsfpeiei que eft
in aia.Cjad aliud oicedu cp giians eft potentia iiiterg
tatiua cum actu z intetione tnterptadi z 10 uoces qttedl
fum no fignificatiuerq: ibi no eft act°z potetia interpta^'
di.£jctgif etiam ut fup babitu eft coparatio fimoms ad
rem qua coparatione; babet a fjnto inftituete z illa etil
©eficit in oictionib°no fignificatiuis.C’ 3d aliud ©ice/
dum cp inftttimdpmt inftituetis conftderaf ouob°mo/
dts.f.tii coparatione ad inftituente primi! z fic no eft in
ftitufto caufa plui icta fimoni^lato a me ud a te uttu co
paratione ad effectu quem relinquit iit fimone.z ifte ef
fectus eft a ©uob°fim gp fimo eft ©uob9modis.f.in pote
naz in actu. fermo enim in potentia eft coparabiltsad
rem z ferino in actu comparatur fim actum.
UTOtrum acutum z grane fim Dite uocis.
, j£rtio queritur ©eoifferetys
uocu que fum acutu z graue ut ©icit pBus in
©e aia.f[T^u> aut ifte Dite fim per metbapbora ab bfis
que fum in actu videtur cp non funt ,pptie Dite uocum.
CJ Ibieterea in topicis ©icit qj eft nox alba z ita videtur
q» oria uocis fuimf a fetifu vifus.fUlf^eterea ©icit ptk
in j°oe aia z in libro ©e fenfu z fenfato qt boc cp non ba
bemus ^prias ©rias odop fed fumimus eas a faporib9
fignu eft cp praue odoramus.odoratu no babeinus cer
tum.ergo filr qr orias fonojz accipimus a oifferetiis w
gtbilib°figiu! eft q» no bfi audimus z auditu no bimus
certum.i^llbreterea quertt oe numero ortarum foni z
©e eptremis fonis qui oebet ee fimplices ♦ eptremi fum
acutus z grauis.cum aut acutu zjpaue no fum cotraria
qr graue cotrariaf leuitz acutu no babet cotrariu.bebes
£>ecfide partis fume
enim no ell cotrariu aeutoiq: acutus ell pars bebetis in
angulis videf cp illa que per metbapborasfumunfab
illis no funt mifcibilia neqj cotraria.CETlkJeterea 2fu»
cena mouet vna qones tltrii audit0 iit fenfus vnus uel
plures.cum enim fenfus vnus fit vniusptrarietatisno
videf audit0 efie fenfus vnustq: videf efie multaru co'
frarietatu fim Ditas foni.efl enim acutiorauis z Debilis
z fouis z leuis % afperi % pluriti alio#.4fj©ofb Dicimus
fim Srifiotele in i° De aia cp o:ie fonanttuj in fono fiin
actus olledunf .ficut enim no videnf colores fine lumi
ne fic nec fine fono fim actu oifcernif acutum z graue»
bec oicunf fim metbapbora ab illis que tagut per fitttu
dinemaduelo£?tardu<acutu£enim mouet fenfum in
pauco tepore in mltu.graue aut mouet fenfu in mlto te
pore in paucuaiecp tn uelox ell acutu z graue z tardus,
fed acutu fifitudinem babet ad uelox in mutado fenfus
q: cito imutat fenfum» tardu fifitudine babet ad graue
q: no cito imutat.babet etias filitudinem ad acutus? ad
bebes in angulis sin tactu.bebes enim ell qd impellit
z no penetrat cito.acutu enim qd penetrado pungit Ita
lim.fEtfilr eilin audiui.Sudit°fon° ell q penetrat fotti
ter» ,ppter boc etias ledit ille» qnqj facit obftupefcere
Dentes» pcipue qn acut°fonus fit ex pfricatioe aliquo-*
rum Duroru ad inuicem q: tunc utens fubtile penetrat
neruu; audibile» q: £mus ramus qui oiutdif a nemo
Qudibtii uenit ad madibula z "mingit cuida neruo tagi
bili qui uadit ad ptes maniteftas majctlle ut Dicit SuicA
z io impulfus foni acuti tangut ptes illius nerui» quia
nullu os recipit fenfum a neruo fenfibili nifi Dentes ttn
ideo in oentib°tm fentif defio aut ab alio fono no ita fen
tif q: no ita fubtifr penetrat neruos capillares tangetes
fiermi audibile.dJ ad£m oicedii $ in uerttate no funt
;pp:ie Denoiationes ille utiam Dictu ell» boc contingit
q: fonus babet oebiliffimu efie ut fup Dictu ell» io per
efie jppati no pot Dillingui per oaas,pp:iae:fed opouet
q? per, metbapbora accipianf» pcipue a Differetijs tagi
bilibueiq: ficut fenfibile tactus no feparatu a ma fua ue
uit ad fenfum tact°:ita fonus no fine ma fua que ell aer
percultus fractiuo motu uenit ad auditu» per boc babe
mus giialem aerem in aurib0 qui pcutif ab aere pculto
ejctriiifec0«Slia etia ro bui°ell z melio: . quia fpes foni
caufanf a modo fcindedi aerem in qua fcifiione figuraf
aer qui ell ma foni in acutu z bebes» fic De alys.CF 3d
aliud Dicendu gp alba uox no Dicif nifi per filitudinem.
q: ficut albus colo: penetrat vifum per actu lucis:fic da
ra uoxperactiifractiui mot°beneptingit ad auditum.
Sd aliud Dicendu cp no babemus ,pp:ias ohas fo'
nirnec ell fignu mali audit°:fed Debilis ee illius foni ut
Dictum elt.CT 0d aliud Dicendu cp numerus Diiarum
foni Dillinguedus ell ficut numeriis colojz.fim ,ppo:tio
nem enim arifmetrica Derelicta erunt feptem o:ie foni.
fm aut cp fine .ppouione accipiunf multe erut.Similr
ficut ell fupenatatio colorata ellpiunctio duc# fono#:
quo# uterqs alteru in pte remittit z fequif ficut patet in
Duab°cbo:dis z fillulis fimul fonatibus uel ouob0 boi'
bus fimul cantatib°.{ET 2fd aliud Dicendu q: in magni
tudine acutu z graue no funtcontrariatfedin fonis bnt
cotrarietatem»mifcenffimmixtionecaufarufonorum
que funt motus fractiui aeris ut Dictum elt.GT 3d ulti"
mus foluitfufficienter $uica oices op auditus ell vnius
fenfibilis qd ell fonus.cotrarietates aut fup enumerate
funt fperum foni z accntius eius» io nulla earu ell obie
etum audit0 nifi per boc ell quidaj fomistfed in tactu
no dl fic.bumidu enim z ficeti que fentit tactus no funt
fpes uel acentia calidi? frigidi que etia fentit.nec fentit!
tur per calidu z frigtdu z ideo quellio illa locum babet
intactui non in auditu*
C 0.uerif oe mutatione uocumfim
fejcum? etatem.
„ *Barto queritur Bc mutae
tione uocum fim fexu z etatem.Uidemus eni;
uocem mulierti efie acutiores uoce virop.fifr uoxiuue'
num acutio: ell qj uox intratiu etatem virilem» uox fe
num iteru acutio: ell uoce infirmo?» uox infirmo^ ell
iterum acutio: qj fanorum.^n quibufdam aut aialibus
uox in iuuenibus grauio: ell q; m ueteribus:ficut vim
Ii grauio: ell uox qj uox uacce.CT j£tad bec oia rn dene
dum ell fim 2frillotele in lib:o De aialibus cp caufa grof
fe uocis ell motus tardus aeris» caufa acute uocis ue/
lox motus aeris.caufa aute tardi mot°ell q: aer mot°no
bn obedit virtuti moueti z remittit eanwaufa ^o ueloe
cis motus ell victoria mouetis fup aerem motum.gial
•^o q i> plus trabit De aere per infpiratione qj pofiit mo
ueri touiter per motu pulmonis artute motiua que ell
in ipfo femp babet grauem uocem» qd paruum trabit
aerem babet acuta.lfcaruus aut tract°aeris cotingit tri-*
bus modisX.ppter paruitate inftr or z o:gano^ trabe'
tium ficut in pueris z mulierib0» ,ppter Difficultates te
nedi fpm tractum ficut in infirmis z fenib°.ficut enis Di
cit Srilloteles uox no fit infpirado nec exfptrando fed
fpm tenedo.gSt q: tfirmi tenere non pnt fpm (ppter boc
q: cito co:rupif» opouet eum emitti z alius attrabi» io
acuif uox eo# in paruo fpii reteto.gt q& ell in infirmis
ex calore couupente boc ell in fenib°ex fenectute que Ii
milis ell putrefactioni» ell via ad illa ut betur in p:in°
quarti metbe^.grt 2fuicA fup ltb:o De aia in cap° oe au'
ditu.Her infpiratus ,ppter calorem pulmonis redditur
vilis ad mitigationes caloris in pectore:ficut ell videre
etiam in altjs elemetis que couuptione trabum ab ipfo
utete uel ab ufu» io qn pulmo in fenib°in via ell ad pu
trefactione neceffe efl eum cito expelli z aliti attrabi : fi'
cut enim Dicit Sjb.^nfpiratio z refpiratio no fit rrn p:o
pter pectusffed etias rpter fupiores partes ad quas ca-*
Io: afcedit r.ppter puImoue*3nter oia aialia tn bomo fo
Ius ell qui quafda uoces qnqj acuit % qnqs grauatidej
numero tn exns» boc ell q: ipfe babet indufiria aerem
tenedimultu uel paucu» comouedo ipm toniter uefre
iniffe» Itringedi o:gana uocalia uel elargado ea.^n ge
nere aut uocum caufa grauitatis in tuuentute efl q: lar'
ga babent in iuuentute inllrumenta uocalia z Debilem
virtutem mouedi.^qncrefcut no crefcut^pponionate
o:gana uocalia z virtus mouens fed virt° mouens cre/
fcit plus» ideo incipit mouere fuper aerem attractum*
z ideo minuit uox p:opter iuuentutem.
4Tr^uenf oe auditu exparte medy,
t ^nfequeterqueritur
23e auditu ex parte medij.©icit eni Mfc:in i®
De anima’ cp ouplex ell medius.f.aer z aqua.fed boc vi
detur efie faffumXuiufcuqs enim efie. no ell nifi in ma
teria aliqua oeterminatambi no ell illa materia ibi non
elleiusefle.Sonusno ell fimfuus efie nifi in ma que
ell aer.ergo no ell fonus ubi no ell aer:fed aer no ell in
aqua.ergofonieeno ell in aqua . liburna patet pfe**0,
feribif in i°oe aiarnbi fic Dicit pbus q: ad efie foni opo:
tet firmo# pcufiione fieri ad inuicem z ad aer e.iSd aut
aer no fit in aqua patet per boc qd betur in lib:o oe fen'
fu z fenfato ubi oicit plius $ aer no ell in aqua.C*Jtc
cuiufcuq; caufa efficies z coicans efie ei°no ell in aqua
ipm in aqua efie no pot.caufa efficiens z coicans ee fo
ni ell mot°lfactiuus aeris:qui in aqua efie no pot.ergo
fonus inaqua efie no pot.^ma patet pfe.2afcribitur ab
2fuicAin 6°oe nalibus» ab 2f^:iu i° oe aia ubi Dicit cp
in fono opouet rapietis motu ptingere fructuu aere u‘e'
lut fi cogregatione ac cumulu lapilli peutiat aliquis qui
ferf uelociter.CLTJiem Dicit.2l^:(p pifces qui funt fub
aqua nec fonu nec uocem facere pnt:eo cp aerem no at"
Be bomfiie i*4
tfngutXt fi ©tcanfuocare in acbtllo 15 eft 'iit tali fiuuio*
boc no efl nift q: cum caudis attingetis fupficiem aeris
faciunt fonum.Si l?oc conceditur.f.g? fonus non efl in
aqua funt multa expimeta in cotrartii que pomtBjfean
libro ©e aialtbus J.gr pifcatores cum peutiunt afferes z
tympana fup aqulrc quq; uadunt cu; filemio nepifeee
audiat.bec eni; oia fignificant pifces babere auditu.Si
militer experimetu; eil in nobis liquit ponat caput fub
aqua audiet magnos fonos qui fiunt fup aqua:? cti no
poffunt ad aures puenire nili per aqua oportet aqua
Sit mediu in auditu.CTSed tunc querif utru ipa fit me
dium qd fmutef a fenfibilt qd cft fonus. £% videf cp no
q: nibil tmutaf a fono nili q© aliquo mo efl ma font.ni
btl atlt efl ma foni nili qd pmanet Diu pculfum ut ©icti
ZBrilloteles in i°oe ata*aqua aut no fic pmanet fed (pbt
betpmanentiafoni ut ©icitBjfcabidem.ergo no vide/
lurmedtntmutatuee a fenfibtli audit0 ficut ma z fBm.
CPPweterea querif fim gd aer eil mediu; . z ©icit
cp inquam uacmi.fed boc no videf q? uacuu nibil efl in
natura. CC Ibreterea querif cum aer z aqua fint mediui
in auditu z vifuwinfpebus vifibilib9aqua fit elemetu;
feruabilius fo:me:quare no fit feruabilius forme in fpe/
bus audibilib°.fi enim feruabile effet elemetu; perboc
q? efl fpiffu; ut videntur ©icere auctoritateenunc aqua
magis feruabilis effet fperum audibiliu; q$ aer eo cp fit
magis fpiffa.CTl&eterea querif iujeta boc ©e opinione
quoriida pbo|i ©tcetiu; q* fomfimfuu; effe fpuale funt
in aqua z in aere ut tu futs medyeXt pomit ronej.fna
rura alia efl medtj z alia eil natura mle.cum ergo fenli'
bilta in fusa materijs fintfim effe materiale videmur in
medijs eife non fim effe materiale fed 0m fuu; elfe fpk
rituale*CEr3tem fenfibilia no agunt in fenfum imedta/
te in actione medyXum igif fenfue fufteptiuus fit kn'
fibiliil fperum fine materut fenfibilta in medio fine ma
«t videris ita erunt in medio fpsMr*£t ideo ©kut gda;
cp medium cibus tribus fenfib0 qui funt per medium
extrinfecus efl aer s aqua fim cp communicant cu; na/
tura ©papbani cum ppetuo fupius corpe:? gp lups natu
ra o^apbani conferunt fenfibilib°effe fpuale tn medio*
Ci~Sed ptra boc efl cp ©uterfo? in giie z fpe no efl ide
perfectiuu fim actu.fenfibilta vifus z audit0 z odoratus
funtoiuerfagne-r fpecie.ergo no bnt efficies fim actu:
fed lux efl efficies vtfibilia §m actum ♦ ergo no pot effe
effectiuu odo# z fono#,|Otem quiegd effenttafr gna
tur tn tenebra z in luce illi0 lux no ejl effectiuu fi m actu
foni z odoris fic grianf * ergo lux no efl effectm eo# fim
aetum.S» forte ©icaf gjluxeftiu tenebra fupra ©fapba
num.boc efl abfurdu; quia fim boc babitus erit in f>M'
tione.lumen enim z tenebra opponunf ut Quatio % ba-»
bituscirca ©yapbami ut ©icit 3tem ortufamqj
fenfibihs efl ©uplex agensupni uelocius trafit mediu;
45 illud cuius no efl nifi vnum. St ergo foni efl agens
efl lux ut illi ©iciit.x fifr agens peutiens ut ©icit pbs.co
loris atlt no eil luxurafibunt foni uelocius per medium
qj colores qd efl cotra Ifrulotelc tn lib:o ©e fenfu z fen
fato^cotra fenfum. tflos enim videmus citius cortifca
tionein qj audiamus tonitrui! cum tn tonitrnus z cora
fcatio funt fimul.CSofo ©icimus q> fonus ©uplex ba
bet mediu.f.aerem z aqua fed ©iuerftmode. Ber enim
efl mediu ? ma in quo gnaf fonusM fine quo no efl ei°
effe.2fqua^o efl medttl rmtn quo nibilperqd tranfit
fonus in fua ma qui efl aer impulfue:?,ppter bocetia;
aqua cofundit z Ebibet fpnos.aer aut pferuat q: cofer
natio rei efl in ^>p:ia ma.(GT2fd ^mergo ©icedu; cp aer
ut ©icit B^tin 4°©e celo z mudo lenis efl in aquajx.p'
pter boc afcedit fim nam nifi fit comot0 ficut in bp que
giianf fub aqua.nibilominus ipulfus violeter penetrat
aqua fim aliqua partem fim illa partem Differt fonus fb
«qua.Jmpuifm enim aer penetrat groffa co:pa ut parte
tee.* qn funt folida no cedetfa aeri fmpulfo uebemen/
ter fctndtt ea ut betur in i°©e aia gt aer cum tonitru fcin
dit ligna z lapides z inde efl gp in turribus ubi funt ma
gne campane aer uebemeter mouefc impeilitaerem;
qui eil in rimis poris muro^qui cum no babeat quo
cedat ex foliditate muror fcindit muni: z buic efl q? aer
impulfus a tonitru nentes ad burfam tn qua efl folidu;
aurtl fctndtt z commuii totu aurusx burfa apparet illefa
eo cp efl ex molli fubaporofa pbenti via aeri impulfo
pmixto cum uapore terreflri ficcoiz qn qj cominuit gla
diu; tn uagtna tllefa uagina^pter eandecaufa;.$jJBd
aliud patet folutio z ad pus per tam Dtcta.fU Md aliud
q© obycif utrum fit aqua mediu z ma.Dkedum gp non
f;efl mediu tm ut per qd ©iuifu; z no alteratu fimfpem
fontuanfitaerimpulfusinquo efl fonus ut in maVzq:
refiflitbmoioiutfiont obfcuratfonum-r impediteum*
CTBd illud qb querif fim gd aer fit mediu ©icedum cp
§m cp ipfe efl abfonus idefl fim ^ nullu; babet fonuni
z boc uocat S^macuumXlacuu enim ©teif tribus mo
dis.f.Iocus no bns co:pus:x fic nibil actu efl uacuum.?
etia oicif materia no bns fo:ma:x fic iteru nibil efl actu
uacuu fed potetta.3°mo aer quietus'no bns fornus boc
jpp:ie uocaf abfonu;.4T^t fi querif gd fupponit illud
abfonum ©icimus aer ex raritate z bumido fpualt.t.
no groffo z inconuptibili bet ^facile oiuifibilisfitfim
natura.Si aut puenif motu peunetis alicuius ©iuifibk
litatis fint natura ume frangif z efficif motus tiractiuus
aeris.pars aut fracta impellendo inudat fup alteram ut
©icit alga;efi« fim natura bui0frangibilitatis aer efl me
dium foni z materta.C* 2M aliud ©icedu q? fi aqua eet
mediu recipies fpem foni tm ficut efl recipies fpem co/
loris tuc fequeref cp effet obm.fed ut babttu; efl ipa efl
mediu per qd oiuifum trafit fonu? tn materia fua.vnde
qj impedit motu fractiuii aeris japter fui fpiffitudinem
efficif ipfa ol5m minus feruabile foni q; aer. CTSdid
q& querif utru fonus beat effe fpuale in medio ©icedu;
cp no ut jpbam bn multe rones.CJ Bd ^mtl #o qb co/
tra boc efl ©icedu gp in fono fecus efl ut tn vifu.Ju vifu
enim mediu efl mediu; tm ut fup babitu efl in qone ©e
vifu.fedfonu$ fuu effe materiale z nale babet in medio
z non extra ipm.Qualr aut fit ©e odore poli ©icemus*
f£T2fd aliud ©icedu ^ois fenfue fim ep efl ©ifcretiuus
fenfibilts ito accipit nifi fpem fenfibilte z no materiam*
fed no opouet ^ fim ee tale fenfibile fittu medio:q: a li/
ter oporteret idem fieri in tactu z guilu q6 falfumeil,
f£T Querif ©e actu z neruo audiendi.
„ Etimo queritur ©e actu-r
neruo audiedi.Sicunt enim pljta^:2fuicA^
^Ipborabius cp nemus audibilis cocauus efl:-r appa^
ret uerfus tympanii auris ut claudat in fe pane conale;
aeris q$ efl qui unpellif ab exteriori aere ipulfo , z fin»
boc videf cp no tm fpes foni pueniat ad fttute auditiul
fed etiam ee foni fim inateria.virt°entm audittua efl in
organo fuo.CT Sed cotra boc videf gp ois potetia app/
benfiua z abflracttua fpei a materia : i; vita plus abflra'
bat z altera minus ^ fic videf cum audit0 fit potentia
apprebefiua cp non peipiet nifi fpem fine materia eius.
CTUbreterea querif utrum foni traufeaut per aerem fu
bito ficut eil in vifu.fT Sotb ©icedu; cp aer tangit ner
tmm tn ^ncipio fui : fed in fpu ©efcedente ab anteriori
parte capitis no impumif nifi fpes foni nifi uebemetiff
fima fiat impulfio z illa eil que corrupit per excellentia*
Uluod atlt ©icut pbi intelligit quitu ad fmctpiu fui ner/
uii in quibufdl aialib°nn.f.ito aquaticis.^ Bd aliud
©icedumepfoni notrlfeuntfubitoffed qn fonansefljp
pitiquu tunc ueitiut ad auditu repete.i.tn tepore tperce
ptibili.qn ^o Didat tunc bn peipif tepore.CT£t ad no/
tandu ficut Diximus ©e vifu cp auditus etiam audibilis
Stande partte lume
eft ? »3 audibtlis.? ito audibile bicif fim duos modo?*
quo?: primus eft fim cp puuat actum audibile relinque
do potetia.? fim boc oicif no audibile abfonum ftue ua
cuu fono.feciidu? modu? fis cp fraat armonia obiecti ad
auditu:? bocfim ouos modos.f.fim ejccelfum:? boc ei!
excellens corriipens fenfum;? fim oiminutionem qn.f.
minus i mutat auditum qj imutabilis (it ad actus audie/
di oe olfactu guftu ? tactu ?c*
CL Queritur quid (it olfactus*
j0nfcqueter querif
c ©e olfactu,^ t querunf quatuor.|ameft oe
olfactu eje parte olfacietis.*"1 oe olfactu eje
parte odoris z odorantts*3mDe olfactu eje
pte rnedij.4moe olfactu cp pte moi olfaciedi.<TDe ol/
tactu eje parte medij olfacientis querunf ouo.f.quid (it
olfactat quare bd iter cetera aialia praue odorat*
„ tb piimum proce»® u.
©icit 2fuicaq? olfactus eft vis ordinata in oua
bus caniculis anterioris ptis cerebri fitibus mamilla/
rum cap tttb°ad apprebedendti illud qb offert ei aer at/
tractu? oe odore qui eft in uapore pmijcto:aut oe odore
unpfibinilloexpmutatioeque fitejccorpe odorifero*
<T3te5 algasel.olfact0 (it per virtute que eft in Duabus
caniculis cereb:i que funt files fumitatibu? uberum ca/
p:e que apprebedtt mediante corpe eje odorib9? retinet
eos:uel pte? odorifero? pmifcenf illi corpori ficut aer z
aqua zc.fim utraq? barii Diffinitioni! videf pp olfact0 fit
vis no o:dinata in neruo.C^te etrts videf per 0re/
gortus nijni. Dicente olfact0 qui (it per nares tinif in fine
anterioi U5 tsentriculo? cerebri.ipft enim uaporatifiimt
e jentes uapores apprebedunt facile, £jc boc etiam vide
tur cp olfactus iit imedtate pars anterio: cerebzi que ua
poraufiime eft nature.^ ifrreterea idej Dicit 0rego°*
Illam ficut alijs mebris fenfuu neruu fenfibile fubiiigit
cerebrii:ita?buic fenfui.fed in finib°fuiipfius neruo?
replet ufu, z uapo? redditione fufcipit.lboc ejcpfle Dic
jSrego°qr odorat0 no eft p neruu fenfibile ficut alq fen '
fu?.C3^m videf eje £oltabulo qui Dicit gnque paria
neruor oriri ab anteriori pte capitis.quo? nullii Dirigi
tur ad inftrumetii olfactimC- lS:eterea idem videf per
ronem.iQuicqd enim fim fui fubam eft origo neruoru
fenfibiiiiirad ipm no oirigif aliquis neru°fenfibilie:or/
ganum oltaciedi £m fui fubam eft origo neruo? fenfibi
lium.ergo ad ipm no oirigif neruus aliquis.*£>:ima £
baf per boc cp no pot efie idem fmcipiii z fmcipiatii firo
fubam.iaaut fcnbif in libro % uiccoe aialtb0cap0oe ana
tbomia neruopmbi oicit fic.neruus factiuus fenfuu na/
fcif ab anteriori qb eft magis bumidii * z factiuus mot°
a pofteriori qb eft magis liccu.?a medulla nafcunf gn'
que paria neruorus*.? primii babet origine a pmis oua/
bus ptibu? medulle anterioris ubi nafcunf oue mamil
le olfactus.GT Sed cotra bunc modii obijcif in anatbo
mia que fim 0:egoriii oicif facta ee ficut buo nerui fen
fibile? oirigunf ad o.uas caniculas narium que oepen/
dent ad modii mamillani in naribus ad faciedii odora/
tum fiue oltactu.CT3tem te f>mo oe fomno z vigilia p
bat pbus fommi efie pafiione primi fenfibilis qb eft ta/
ctus z per boc vult claudere oes (enfus : qr fenfibile ta/
ctus fundametii eft oium aliorii fenfuu . z funt bec #ba
poft multas rones.fomnus eft in £mo quo fentit aia in
f>mo organo tact°.cusenimbc£ impotes fuerit necefie
eft organa fentiedi bere Defectu fenfuii.cu3 fto tllorii ali
uid no eft boc necefie.£x boc accipif cp oes fenfus fu
anf aliquo mo in organo tact0.? CU3 tactus fit in neruo
fenfitiuoroportet oes alios fenfus fundari in ipfo p ner/
tium aliquesrz ita olfactus fundat°erit in neruo.(C" 3te
videf falfum efie qb Dktt0regoomjcenus,f.cp uapora/
tifiima fit anterio: pars capttis.vaporatifiimu eft enim
in actu calidii? ficeti z illi opponif frigidti z bumidum
qb eft natura cerebri ut Dicit pl5s*<G7 Ubreterea Dicit gre
gori° gi vmiqdqj organi! fenfus fim filitudinequanda
z familiaritatem ,ppria fenfibilta coprebedat.ergo vide/
tur cum odo: fit uaporatiuii ficci cp organi! olfactus d c'
beat ee calidii z ficcii*? fic no erit pars cerebri imediata*
Solo oicendii eft ad pdteta cp in ueritate organa ol
factus funt imediate in cerebro fim auctoritate?,f.auice
ne -Collatini z 0:egortj.? etia Hriftoteles vult in libro
ce fenfu z fenfato Dices afcedetibus odorib0 ad cerebri!
jppter leuitate caloris qui circa illos fanius fe bere facit
qj circa loeu odorisrna virtus natura eft calida.CT3te5
in aliquo locofrigido natura ejente in cerebro uffangut
ne que circa illud in uenis ejciite fubtili z puroroe facili
aut ifrigidabili cibi frigiditas ifrigidata^ppter locti infir
matia reumata facere folecboib0 ad adiutoriii fanitaris
facta eft fpes odorat0*Cr3^ te ^itcipio oe fenfu z fenfa
to.inftrumetuodoratus.ppriiieft loci qui eft circa cere
brtitqr virtute calidu ma eft frigtdi.cerebrii aut eft frigi
dius z bumidius oibus ptib°corpis fupple fmcipalib0*
<T3^te eypfie oicit boc idem % £:in Ubroi8° oe aiali
busfic inftr m olfactu? z vtfus l?nt cooptortii z ejeeunt a
fuis inftris ficut aqua a canaltb°.cum ergo neruus non
coopiatur cooptorio fed potius anterior pars cerebri z
peipue erit in bote ^mu inftr m olfact°pars cerebri*? io
patet gp mentif ille qui fecit anatbomia qua oicit e;ctra/
jcifie oe libro 0regory.uerii quide eft qy quida5 ramus
neruoru ut oicit 2lutcauenit ad nafum ? penetrat nares
infuts paniculisrfed neruus ille no facit ibi fenfumol'
fact°fed potius fenfum tact0,$EXaufa aiit quare imme
diate in cerebro ell fenfus olfact°eft qr odor fim futi efie
male ?naleqbbet inuaporatiuoficco maius eft cere/
bro.? to oportuit gr in fua ma ptingeret ad ipm ? no tiu
per fpem fenfibile feparata a ma ficut accidit in ali)? fen
fibiltb°.£»i aut efiet vis ordinata in neruo cocauo oefe/
rete fpm ad odoratiiulle fpus no recipet impfiione nili
tm fpei fine rna.fed cum fpes fepata a ma non fit calida
neqjfrigidamoprert adiuuametu cerebri.nafusaut co
fidit antertu? eje cartilagine ? fupius eje ofie.? oirtinguu
tur nares per os quodda in medio uenies ? fiunt quafi
duo triaguli ppter boc cp qn vna nari? recipit fupfiuite
tem oefcedente a capite g? per altera tfpiref aer.aer enf
infpirat°i3 tf magna pte oefcedat ad pulmones ? ad pe
ctus tii in aliqua pte afcedir ad cerebni ut mitigat calore
cerebri aeciitalem qui afcedit in ipm eje membri? nutriti
uis?fpualibus.perimtjctos aut odores? uaporiferos
efficif aer leuior(ppter calore uaporiir? babtlis ad afee/
dendii:? quatii ad bocteperat nalem frigiditate? bumi
ditate cerebri.partes aut anteriore? cerebri^pter figura
Dicunf additameta mamillarurqrfimilia funt conis ma
miliarii:? in aialib0 refpiratibus ,ppter molltcte cerebri
z puritate bnt cooptoria ficut oculi molles * 05 Differiit
an boc a cooptorijs oculi cp no funt mobiles pfe fs opoj
tetgreleuenf per impetu aeris attracti per tfpiratione.
3» aialibus ^o norefpiratib0 no funt cooptoria:? boc
cdtingit.ppter ouricte cerebri eo? que fufficit pfe ad co/
feruatione cerebri* CET pm Dicedii gr anatbomia illa
falfa eft.CE TSd alib Dicedii gj fenfus tact° no eft in vno
neruo fed in oibus, vnufgfqjenis fenfus in organo fuo
fupponit tacni.ut poderi us cicemus, z .ppter boc inten
dit pbs cp a frigido Defcedete in cerebro pmo occupanf
organa fenfuus? imutanf,? qr talis imutatio no eft per
obm tact° necefie eft vim tactiua ee in organis.? eje boc
caufaf fonus. vnde etia fi vis alteri0 fenfus fundata fup
tactus remouef ab orga no: noppter boc remouef tact0.
fed remoto tactu remouent oes aly fenfus.? boc patet
in illis qui ceci funt ? tri bnt oculos:qr fi tangaf pupilla
eorii fentuit lefione.CT 2!d aliud Dicedus g? anterior ps
Bebomlne
capitis bicif uaporattflimamo q: emittit uaporesrfed q:
nata eftuaporibusimutari.C7:2Id ulttmoicendu; q> in
neritate organu cuiullibet fenfus fubam babet que apta
nata eft recipe fenfibile fuusficut oicit 0:ego°.?boceft
qd Dicit 2Tffc:in i°oe ata qj feiifibilia fim fe ,pp:ia .pprie
funtfenfibiltaiad que fba apta nata eftcuiuflibetfenfus
cuius quideigir eft vifusboceft vifibile. CET Oim aute
cotraria nata liint trafmutare fe inuicerq: eorii materia
z ft>m vnum eftrcum odo? trafmutans olfactu fit in cali
do ficco iiaporatiuo actu erit organum trafmutabile ab
ipfo actu bumidu z frigidu.^TSi aut obyctat q> biititi
fymbolu facilio: eft trafmutatto.oicedu gp ea qiie babet
iymbolu in toto no trafmutlt fe inuice : q: nec agut nec
patiunf ad inuice.fed que bnt fynibolu; in altera quali/
tate z in reliqua cotrarietate illa oe facili trafmutanf ad
inuice fim fubaimita cp aliqd corrumpite talis puenie/
lia no oebet efie inter cerebru z odore.q: fim boc per fa
cilem alteratione ab odorib°recederet cerebru a tempe
rameto-rcorruperef aial.ficuteni;videfq> a uaporib0
calidis z ficcis uebemeter incipit bomo oolere caput ,p
pter nimia ficcitate cereb:i:ficut in fumo carbonur-r pro
pter boc etia; carbones refpergunf fale uel vino ut bu/
nudi! falis uel vini refolutu ejr ipfis teperet ficcitate illi4
uaporis q; no ejciccet nimis cerebrur-r io natura ordina
«it cotrarietate inter cerebru z odore fim umiq3 contra/
rietate ut ab odonb°calidie z ficcis no mutarer niti fini
fupfluu; frigidi! z bumidu z no fim trigidu bumidu;
qd etl se temperamento naturali fuo zc.
ICXJtri! bomo inter cetera aialia male odorat*
8 Kcundo queritur iduare
bomo iter cetera aialia praue odorat.iboc eitt;
Cjtpfie Dicit plaus iiu°oe aia fic.oe odore aute z olfactu
minus terminabile oictis.lHon enim manifeft ii eft qd
fit odor ficut fonus aut colorXaufa aute eft quonfa fen/
fum bunc no babemus certi! fed peiorem mullis aialfi
bus.praue enim odorat bomo.CT Jtern in libro oe fen
fu z fenfaro.mantfeftius nobis eit faporii genus qj odo
ratus.lDui°aut caufa eft quonia peiore alye aialib°odo
ratu; z ipfis fenfibilib9.£x bys accipif cp bomo peius
odorat qj alys fenfibilib°pcipiat fenfibi Ita: z peius etia;
fllijsaialtbus.CTSn cotrariu aut fic obyctf.oe aial opti
me Difpofitu5 fim nam aialisroptime Difponi Debet fim
fenfum.lbomo optime Difpofitum eft animal fim natu/
ramanimalie.ergo optime oifponi oebetfim fenfum.
ergo fim olfactu;.p:ima ,pbat ex boc qo d: q; Differetia
coflicutiua aialia eit fenfus z fic nobiliflimu aial nobilif
fimi! oebet bere fenfu;.(T3tem aial^ppter qd maxime
inuetefunt fpes odoris maxime oebet peipe odorem*
bo eft aial tale.ergo maxime oebet peipe odores.^ma
patet perfe.i* fcnbif in libro oe fenfu z fenfato ubi oicit
2ftferq? Delectabile odoris pfe eft^pter bofe5 trn ■rapter
alia aialia no.CT 3te cuicuq? fenfibilia fui duo Delecta/
btlia z alicuffenfus peipit illud fim utriiqjtalteri0 aute;
fim vnum tm.illud qd peipit ipm fim utriiq; magis pei
pit qj illud qd fim alteru tm.odorie funt duo oelectabi/
lia ut oicif in libro oe fenfu z fenfato.-i ^ppter cibi! z pro
pter fe:z bomo fufeipit ipm fim utruq5 oelectabi ie z nui
Ium aliud aiahficut oicit ibidem.ergo bomo magis fu/
fcipit odores qj aliqb aliud aial.$p3otb oes auctorita
tes nalium otalt cp bomo inter oia aialia praue odorat.
Qnde oicit 2tuicacp I3 bomo maioris fit ingeny qj alia
aialia in eliciedo odores ab odoratib°per pfricattonem
fubttliatione z Diftractiones*. odoris tn minus ab odori /
bus afficite Debilius iin^munf in organo olfactus bu
mani.1:: bmoi fignu eftrqr cu fpes oiuj fenfuii reponant
In imaginatione 'zfantafiarfpes illius fenfus Debili0 im/
primunf in organo fantafie.i bui° ouplex eft fignum.f.
cp bomo rariftime fomniat oe odoribus qu fomniat fe
*ts
ee in fetidis odorib°no multi! pturbaf eo q? famafma il
lud Debile motu relinquit in boie.2(liud fignu eft q> cu
fantafmatis fit mouere poffibile intellectu ad oifcernen
das naturas reru mouet illud fantafma Debiliter intelle
elusit ,ppter boc bn Difcernimus orias odoruir ideo
odores oenoiamus a noibus excellentiarii.f.noie redo
lentis fiue fragratis z retentis. £aufa aut bui° Dicta eft.
bomo enim iter oia aialia ronaliseftr-r.ppter bocopo:
tet ut pueniaut fpes rerii pure optime recepte z optime
retete inter oia aialia.puritate aut opat fpiis aialis purif
fimus.optima aut receptione opafbumidu;.? optima;
retetioue frigtdii.qb fic.pbaf .videf cp cerebru fit calidi!
ut quida medici metientes Dicut.Si igif cum calido eft
bumidiucu, calidi! fit cogregatiuu omogenioru fibi co/
tinue eleuabit bumidu, uaporabilr a cerebror-r propter
boc cotinue uaporabitfpmatale; ficut nos videmus q>
poft cibu z peipue in ebrijs btbetibus vim! z magis me
donem a loco calido oigefttonisafcedut uapores ad ca
put tn no turbates fpm aialem fim ap Differre Debet for/
mas ad cella logillica que eft cella ronis que eft in me/
dio capitistfed etia fim q> recipe oebet fpes fenfibilesr-r
ideo accidit gp turbanf oculi odoratus z ftfr alij fenfus.
CTcln etia Dicitquida pbus cp maurt bn odorat qr no
potant viuu.ergo patet qj cerebru bumanuj no pot efie
calidu z bumidu.Oetuf ergo ap fit calidi! z ficcum . cu;
igif calidi! coagulat Iiccii ut oicit in libro metipe^erit ce
rebrufimnamfolidiii repugnas receptioni formaru;
qb eft incouentes.Si ivo oetur q? fit trigidu z liccu:cu;
frigidi! fitpftrtctiuu; ficci.erunt oue qualitates ptraria/
tes receptioni formaru.qd eft iterii incouenies.ergo re
linquif q? fit frigidu z bumidii ut ex bumido caufef fa/
cilis impfiioi-r ex frigido bona retetiorqr frigidu fpifiat
bumidu aliquatulii.-z ex caretia uaporucaufaf puritas
fpiritalis Deferens formas receptas z reteta e.z propter
boc oicit 2ftfe:inlibro oeaialibus cp bomo babet bumi
dius z frigidius cerebri! inter oia aialia refpectu fui ca/
pitis^corpisXaufaaiit qua quida; ponutapertefalfa
eft.f.q? beat calidifftmu; corrcuius caliditas reprimi De/
beat ex frigiditate cerebri.cti enim teperattfitmu aial fit:
c^ncipiu totius teperameti fit corrimpofiibile eft q> co:
bois calidiffimii fit inter oia aialia.CIlbieterea auctori
tates dicuc cp cor leonis calidius fit corde bois.fi eni co:
bois efiet calidifiimu comme eleuaret uapores turban/
tes cerebru utbabitu eft.(T^Hd j>motcedu qj fenfus fim
qj aial eft aial tact° ttn eft z bunc babet bomo certiffimi!
z no oportet cp maxima certitudine beat in alijs.HT^d
aliud otcedu gp fpes odoris fim q? eft ad fanitate; cotiert
ttn ,ppter boiem:1:; bui°ro fup affignata eft.C* ^liud
Dicendi! cp 110 fequir fi aliqo aial plura Delectabilia pei
piatin vno fenfu q> ipm certus peipiat-r intenfius.fed
mutaf ibi pdicatu a otfereto tntefum fim quale.Un pa/
tet cum odor teperate calidius z ficcus eft z no excellen
ter q> cerebrum bumidu; excellenter z frigidum ipiius
bois no imutabit ntfi parujrz io bo praue odorat zc.
CETUtrum odor fit qualitas fimplex*
i0nfequeter querif
< Be olfactu ex parte odoris.£t queruntur
feX‘41uoru pmeft utrum odor fit qualitas
fimplex uel copofita.i1'1 qualr odor fit act°
calidi z ficci. jmquat’r iinutat per euaporatioue.4m qua/
liter eft paffto faporu.s"1 utrum fit fequela totius cople/
Xiois rei odoratis.6"1* ultimDe fpeb°odoris z oifferetys.
a B primum proccatur
Omne agens ,upo:tionatu eft fuo (pprio patie
titodor eft ages in olfactu. ergo .pportionabif inftrume/
to olfactus.Jnftrumetu aut olfactus bet natura fimpiice
qr Diiatur in eo bumidu z frigidu ut fup Dictu; eft.crgc
Scciidc partte fame
odo: erit qualitas fimplex ♦ CET Jtem in Iib:o oe fenfu z
fenfato adbuc pfius cotra pvtbagoricos iducit quatuo:
rbnes.iQuaru5 prima eft bec.quicqd nutrit opoaet efie
cibum copofitti tncozporale.odores funt flmplices ergo
odores no iiutrtuc . lliytbagortri enim Dicebat odores
e(le copofitos z nutrire.CT&mplius aqua que accipit
in potu nec ipfa fola nutrit fed mixta cum alio,£o:pora
le 0115 mixtum oporieteffepftrictiuii cozpis.cum ergo
odores fint magis (implices q3 aquamec ipa nutrient.
CT Amplius quicqd ad natura aeris accedit cu; (it fim
plex z cozpale no nutrit odores:qui oes funt in uapora
tiuo ficco accedut ad natura aeris.ergo funt (implices z
no nutriut.<T2fmplius oe nutrimetu copofitti abaiali
receptii uadit ad locii oigeftionis a quo totu cozpus nu
trif. odores aut no uadiit ad locii oigeftionis fed ad ca'
put.ergo no funt copofita ut cib° nec nutriut.£t ex I ?ij9
codudit pbus wodores mbil pfenit ad nutrimetu licut
fup babitii eft.CSTSed cotra nibtlpferes oelideriu? nu
trimeti fimplex eft.odo: eft qualitas pferes oefiderium
tiutrimett.ergo no eft fimplex qualitas.mino: patet per
rones fup inducta; a pbo q:Xnutrimetii no eft litnplex
fed copofitti.mino: etia feribif ibidemin eodem cap°.
{C3tem quicqd fentif per orias copofitieft copotituj.
odo: fentif per orias copofiti . ergo eft qualitas copofi/
ta.fcma ,pbaf per boc q? fpes copofiti compofite funu°
fcnbif in lib:o oe fenfu z fenfato.ubi oicif gp no oporiet
.ppoztionabiles e(fe odores bumorib°.i.faporibus.£t
in *°oe aia ubi oicif cp odores vridenf analogia bere ad
guftum.-r ita eft bumo:.i.fapo: ille quide oulcis.ille #o
amarnssfic-r odores funt.GTSofo oicim0 q> odo: ouo
bus modis colideraf. f.in fefim gp bet natura qualitatis
z fic eft (implexit colideraf in coparatione ad rt>m in
quo eft qb eft ma z odoris caufa.* boc eft co:pus odora
bile:* fic odo: no fimplex eft nec fimpliei conftituif.qb
patet.calidu enim erit uaporatimi.i bumidii faporofuj
erit uaporatiuti.Siccii au terit terminatiuti illius bumt
di.£ofideraf etiam in coparatioe ad inediti qf> eft fbm
Deferes:* fic ueru3 fimplex eft quodamo fim qi fimplex
oicif qb eft fptiale fim natura aeris z copofitti fim $ eft
grofiiim mixtu bns puni in puro z graue cum leuitiicut
cfteibus inaiatog co:por .* oe bac (implicitate inteiligit
p!3us in fuis ronibus cotra pvtbagoricos , £t patet per
boc folo ad quatuo: rones p fti.fE&d 6m aut oiceduni
cp agens z paties femp funt ,ppo:tionabilta fed illa p:o/
poztio no attedif in (implicitate uelincopone:fed poti0
in 15 qt paties receptiuu fit fo:me agetis.fimplex enfc bn
agitiiicopofitoutpatet qncalidu3 ignis exurit lingua.
4T2fd aliud oicedti q? odo: eftuaporatiuujficci exbu'
mido uaporofo:*,ppter bocfim coparatione qua bet ad
co:pus ex quo eft uaporatio indicat nutrimentum.
CXltrum odo: fit magis ficci.
9 fiEcundo queritur ^JuaFr
odo: fit actus calidi z ficci. ©trif enim in lib° oe
fenfu z fenfato.qnd qb facit in alio genere odoris.f.en/
cbtmum bumidii in aere* in aqua.0itr boc eft licut in
vno giie fenfibilts in actu bumido ficcuj pmixtum facit
fapore3tita z in alio gne odorisXfenfibtlis in actu ficco
pmixtum eiicbimti bumidii.i.faporofum coftituitodo/
rem:* fic (iccum erit principaliter coftan"1 odoris:*: bu/
midii encbimii fecudario.CTJtem betur in lib:o oe aia
fic.xEft aut odo: ficci ficut bumo:.i,fapo: bumidi.olfact0
aiit quo funt minus potetia eft bmoi.GT $tetn oe cote/
rensoeftderiunurrimeti necefteeft^ncipaliter pftitui
ex illis qualitatib0 ex qbus caufaf oefideriu eiufde.oefi
dertii aut nutrimen caufaf a fame.i fames eft appetitus
calidi z licci.ergo odo: pftttuif ex calido z ficco ^ncipa/
liter,<ETl^Jeterea fapo: z odo: pferut alimetum ut oicit
pfjus.aut ergo eode nio aut oiuerlis modis.Si eodem
mo tunc erut fenfibilia eiufde fenfus qSeft impoflibile.
Si oiuerlis modis.ergo cum in fapore enetur actu bu'
midu5:z feciidario infit ei ficcumecefteeftex contrario
ofiari actu (iccu z feciidario bumidii.CJSed contra oe
qd imutat loge querit terminos alieuos.odo: eft bmoi.
ergo querit terminos alienos.^ma ,pbaf ex boc q? ftas
in terminis fuis non recedit Ionge,za patet ad fenfum.
CTJnde .pcedif fic.quicqd querit terminos alienos £n
cipafr eft bumidu5.odo: querit terminos alteuos.ergo
odo: pncipalr cdfhtuif ex bumido.^ma ,pbaf per oiffi
nitione buniiduq: bumidii eft male terminabile ,pprio
termino:bn aiitalieno.iaaiit^bata eftp:ius.(JJ Sofo
Dicimus qi odoz^ncipaFr coftituif in actu ficcotfectida'
rio in bumido faporofo z boc ptingit «ppter tres caufas.
O-uarii vna eft fim qua odo: referf ad alimetumtcuiua
cofertoefideriii. Cum ent5alimetiioebeat incozporari
z oe qd incozporaf necefie eft fubintrare in id cui ineo:
porafmo aut fubintrat nili in boc qd eft bumidii fubti/
le ut per boc qd eft bumidii querat terminos alienos z
terminef ad ptes eius qd nutrita per boc qd eft fubtile
fit penetratiuii partili z partis partili ut betur in z°oe ge
neratione-rcozruptioe.necefleeft fapore qui eft inipo
alimento ^ncipalitercofiftere in bumidotzfecundario
in ficco.odo:aut(ppter boc cp non Debet incozporari ut
prius babitii eft oebeteoftituioppofito mo.f.^ncipali'
ter ex ficco z feciidario ex bumido faporofo.*0 caufa eft
in coparatione ad o:gami fenfus.^llud enim frigidum
bumidii eft ut fup babitii eft . ergo ficut necefie eft odo/
rem efie calidii actu ut teperet excellens frigidii in cere
b:o ita necefie eft cp in actu fit liccus z teperet excellens
bumidii in eode.3dcaufa eft in coparatione ad medium
per qd eft odoratus.boc enim eft medium extra.f.aer z
aqua.oicit enim 2l^:in pmo metbe?q^ uapo: calidus z
fiecus omni uapore altius afeendit ?<itius.ut ergo odo
res cito pueniat a longe ad odoratiimecefie eft q: fint in
uapore actu calido^ficco.CET Hd aliud auteqdobycif
in coti ariii oicedii cp querere terminos alienos ptingit
,ppter ouas caufas.f.jjpter uebementia paflibilitatis q:
nullo md fiat in k:z fic bumidum querit terminos alte
nos.Hlia caufa eft ^pter uebementia qualitatis actiue*
q: querit alio^ natura in fe trafmutare:*z fic calidii que/
rit terminos alienos z peipue ficcum:': boc modo que/
rit odo: terminos alienos.
& j&uerif qualiter odo: imutat per euaporationem.
, iErtio queritur iQuafr odo:
imutat per euaporatione.CTJn boc eni3 oiffe/
runt odores ab cibus alys fenfib°.©icit enim ariftote
les in f>mo oe fenfu z fenfato cp odo: eft fumalis euapo
ratio.fumalts aut euaporatio' eft ab igne.CT Sed con
tra boc obycif fic.dmo queciiqj funt fimul circa eafdem
Drias.Si o:ie vinus fentiunf per euaporationemecefie
eft etia per euaporationem fentiri orias alterius.odo: z
fapo: lunt circa eafde orias ut oicit pbs . ergo fi odo: eft:
per euaporationem necefie eft fapore5 per euaporatio/
nem fieri z boc eft falfum.CT Si fo:te oicaf gp fapo: eft
in grofio-r bumido:-: odo: m fubtilieuaporatiuobumi
do:fini boc odo: *: fapo: no oifferiit nili p fubtile z grof/
fii5.‘Z fini boc odo: no erit nili qd fubtilts fapoz.ficut aiit
oifferiit obiecta:ita oifferiit fenfus.ergo odorat°eft qdi
fubtilis guftus.CPlb:eterea no fit euaporatio nili qui/
bufda partib°fubtiliorib°a cozpore euaporate.ptes aiit
illius co:pis funt in qbus eft bumidii faporofum . ergo
vtdef q? bumidii faporofum fit in uapore odoru5.ergo
fapores oeterunf cum odorib0*: oifcernunf CU5 eis per
olfactu5:qd falfum eft . ergo z boc eft falfuni gp odores
fiunt per euaporatione.CCr 3tcnt fi orie odor funt circa
orias faporu:? oria cum lit qualitas ? fo:ma no eft fepa
bilis actu ab eo cuius eft oria fo:ma : cum no cotingit
me homine
orias odo? in aRquo inuentri in quo no iueniunf o:ie
faponi.fed o:ie faporu nunqj inuentunf in euaporatio
ne.ergo nec odores funt per euaporattonej.CT -0.6 fi
cocedaf obijcif in cotrariu fic.mebrum illud qb excelli
ter eft calidu * fmcipiu caloris tn refpiratib9 ueceffe eft
bere mitigatione caloris per mfpiratu aerem ♦ ergo filr
meb:u q 5 excellenter elt f, igidtl necefle eft bere mitiga
tionem frigoris per'aliqb qo eft actu calidu pUnges ad
ipm.boc aut mebui eftcerebru.ergoaligd actu calidu;
oportet pungere ad cerebnn* no pot nili per euapora/
tionem.ergo neceife eft per euaporatione; pungere, f;
nullu fenfioile o:ganu fu 113 i mediate babet a cerebro ni
fi odo:, ergo necefle eft odore per euaporattone ptinge
re ad cerebru.fijCluerif etia circa boc que eft oua iter
fumueu poratiuii * exalationem.bec enim oianoiaat
tribuunf odorib^CTSolb Dicimus cp odores femper
fiunt per euaporatione.Cu :Hd £mergo Dicendu q? boc
q£> Dicit pbus q>o:ie odoni funtctrcaoiias faporu no
intellfgif fic q; o:ie faporu * o:ie odorii fint eedem.fed
q:o:ie odorfi ouplice analogia bnt ad orias faporum.
Suarii vna eft.q: quicqd no babet fapor e'no bet etiam
odorem,* boc tangit etia pbs in z° oe fenfu * fenfato fic
oices,£lemeta odorabilia funt uelut ignis aer aqua ter
ra q: bumida * ficca elemento? atbima funt.i.fine fapo
re no qutde comixta fiant, *aquide analogia eft:quia ex
eifdem pmie qualitatib0 coftituunf fapores * odores:
I5 no eodem mo coplexis actiuis * pafliuis.fapo: enim
principalr coftituif ex bumtdo.fecundario ex ficco cali
do comtfcete ficeti cum bumtdo.odoni aut pneipalr na
tura eft ex ficco:* fecundario ex calido bumido faciente
euaporatione.fi igidu5 aut bebetat fapores *extinguit
odores per boc q? ipedit euaporatione . CJnde per boc
patet q? cum o:ie odoru * faporu non funt circa ide nu/
mero qb fit imediatiiutriq3.actu eninibumidu; *actu
ficcum no funt idem numero io bn pnt feparari Differo
tte odoru a Differetijs fapo?, CT Hd aliud oicedu gp cil
partes faporofi fepati eleuate funt ab ipfo per euapora'
tionettunc no funt fbm uaporis nec bumidi faporofi f;
potius qn. funt in comixto co:pe in quo Dnafbumidu;
faporofum:* tunc no funt fbm faporis nifi poteria fctl;
Inquatu pnt euaporare per calidu * ficcu. CT 2(d aliud
patet fotb per pdteta. (jj Sdultim Dicif q> fumus Dicit
p:op:ie qui elicif ab exteriori calido igneo.boc eft age/
te fim ,pp:ieta te ignis:ficut terreftre (iccu qb pmixtu eft
uaponb°odoru.fumus eni5 eft uapo: terre ut Dicit 23ri/
ftoteles in Ub:o metbe^.vapo: enim eft inquatu eleuaf
ab extrinfeco calido.exalatio #0 inquantu ab exteriori
calido agente educif calidu nale:* cum illo' bumidum
ficcabile,*q:bec oia inueniutur in euaporatione que
eft fbm odoris:,ppter boc noia bec odorib°attribuunf.
ITUtrum odo: eft pafllo faporis.
q lEJarto queritur Qualiter
odo: fit paflio faporis* £t obijcif fic, paflio
eft in eo cuius eft paffio ut fo:ma in ibo no fepabilis ab
lllo.odo: eft paflio faporis ergo eft in fapore ut fb:ma in
fubiecto no fepabilis ab illo,pma ,pbaf per Diffinitione
paffionis.paflio enim eft acens qb pfe eft in Ibto, eft
fcrtpta in lib:o oe fenfu * fenfato,^ 3tem fomia perfe
actiua eft.ma $0 pfe pafliua , ergo fi odo: * fapo: fe bnt
ut ibm * paflio uel fapo: no aget ficut ma uel oportet gp
fapo: no agat nifi per odorem.* fic o:ie faporu poti°co/
gnofeiitur per orias odo? qj ecotra qb falfu; eft.CCT^te
omne qb agit fim,pp:ta virtute * fim’aliena:fo:tius agit
fim ppria qj fim aliena.odores aut fim ,pp:ia virtutem
agunt * fim virtute faporu.ergo fo:tius agunt fim,pp:ia
■J^tute qj fim aliena.^ma patet pfe.iA accipif ex lib:o oe
fenfu * fenfato ubi oicit2f|£:q; odores bnt Delectabile
l>p:iu * Delectabile alimeti. C* 3nde<pcedjf ulteri°,oe
qbp:inciparragitfim,pp:fam virtutem no agitutpaf/
fio alicuius.odores pneipalr agunt fim,pp:ia virtutem,
ergo no agunt ur paflio faporu.CTSed cotra.vnicuiqj
agenti eentialio: eft virtus illa fim qua agit in omue pa
tiens fibi Determinatu qj illa fim qua agit in quoddam
tm.odo: fim op cofert Defideriu nutrimeti * ut eft paflio
faporis agit fu oem oluctu cuiullibet aialis.fed fim p:o
p:ie Delectabile agit in bois olfactu tm . ergo eentialius
eft odori iudicare nutrimetu * efle paflione; faporis q;
imutare fim ,pp:iu oelectabile.^jtem omni ageti vir/
tus illa eentialio: eft fim qua fo:tius agit qj illa fim qui
Debili0, odo: fi5 q??fert Defideriu nutrimti fo:ti° agit qj
fim q? imutat in’pp:io Delectabili. g effentiali°eft ei effe
paffione faporis q? ee pfe.CTSofo Dicim°q> odo: qde
paflio eft faporis * no accntaliter.fed virtute ,p6a.Sed
paflio Dicif mitis modis.f.que pdicaf oe fbtofim qj oi'
cim°paflione mieri par utipar * paffione linee recti uf
curua.Dtcif etia paflio qblibet acens qb accidit (bto.ot'
cif etia paflio quelibet fo:ma que eft in ma.* nullo ifto
rutu modo? Dicif odo: paflio faporis.Sed Dicif paflio
id qb no accidit nifi fubiecto eidem in quo eft:cuiu$ eft
paffio * griaf a fmctpijs eius ageubus * patietibus non
tn eodem mo fe bntibus.* fic odo: Dicif paflio faporis:
q: no accidit nifi cui accidit fapo: * caufaf a frncipijs fa'
poris non eodem mo fe bntibus in odore * fapore.fedl
queadmodu fup Dictu eft:* per boc patet folutio ad p:i/
mum obm.CT aliud qb obijcif in cotrariu oicedu;
cp virtus faporis 110 eft aliena nec accntalis odorib°:q:
ficut tam Dictum eft odores caufanf a fcncipijs fapo?.
CXltrum odo: eft fequela to.ius coplexionis.
q Hinto queritur Utru odo:
fit fequela totius coplexionis rei odoratis.Qi/
def enim qi fic.ois paflio caufata pfe ex qualitattb°cont
plexionatibus fuu; fbm eft fequela coplexionis totius*
odo: eft paflio bmoi.ergo eft fequela coplexionis toti9,
illbaio: ^0 patet pfe, mino: ,pbaf ex fupdictis q: in odo
re eft ficcu pmixtu bumido:* calidu factes euaporare.*
ex bne pneipalr coftituif co:pus odoriferu.CT Sed co/
tra.idem co:pus odoriferil eft * faporofum ut fup babt/
tum eft.fi ergo odo: effet fequela totius eoplexionis.er
go eodem mo * fapo:,Sed odo: p:incipalr eft in ficco.
fecudario in bumido eft.fapo: fto eft ecotra.ergo idem
<o:pus erit principali* ex ficco * fecundario ex bumido:
* pneipalr ex bumido * fecudario ex ficco qb eft intpof
fibile,4ET£t iuxta boc queritur fi odo: eft paflio faporis
ut babitu eft quare non oia corpora nobis bn fapiant.f.
que nobis bn odorat.lboc enim videf per pBm in z°oe
aia ubi Dicit q> aialia queda.ppomonabilr bnt odorem
* bumore.i. fapore Dico aut * oulce bumore.2llia #0 co
trarium.Silr aut* aer* aufterus acutus * pinguiseft
odor.CET ^odem mo querif oe boc q> ipfe Dicit in libro
De fenfu * fenfato gp mare babet odore * falnitri eft ma
gis odorabile.* boc manifeftat q: a fale * nitro fluit ole
um.nitrum aut magis terre eft.dT&mplius lapis non
odorat q: eft acbimus.ligna aut odorantrq: funt entbi'
mia.* ligno? minus funt odorabilia aquacica.CET
piius aut inter ea 4ue metallanf auru; 110 odorat q: eft
acbtmu.es aut.i.cuprum* ferrum funt odorabilia:* qn
coburif burntdu in metallis tunc fcorie metallo? fiunt
odortfere fiue odorabiles,2frgetum $0 * ftagnum ma
gis odorat q; aurum * minus q; ferrum * es:eo q; funt
magis aquatica.^ 0olb oici mus ad primu gp fapo: *
odo: funt fequele coplexionu corpo? odoramiilrq: cau
fanf a qualitatib°coplexionabilib°co:pis.fed non opo:
tet q> eodem mo caufanf ab eis quo illud coplexionaf.
* per boc fapo: cofiftit pneipalr in bumtdo:q: babet in t
fluere in ptes nutriti ut fup babitu eft.odo: aut bncipa/
liter in ficco calido ut teperet frigiditate * bumiditatem
Secade partte fame
cercbii.fE^d aliud dicendum q> noin oibue odo: te'
quir faporemmec boc Dicit pf?ue:fed Dicit q: in qbufdl
fic:? in quibufda no. Oufa aut elt qi qnqj in coipe odo
rabili bumidii qb acutu e It in ipfo elt indfgeltu:?,ppter
boc Dicit fapore acutu aerem.illud qb euaporat ejc ipfo
per calidu Digeref coplere per calidu quod facit ipfum
euaporare.lboc eni; fubtile elt facile Digeftibile.? tunc
erit odo: Dulcie.? boc pcipue elt in florib0? in qbufda;
fructibue pomo? acido??bui° fignu; elt qi Ii poma il/
Ia alfanf uel elirenf acquirtit etia oulcem fapore per oe
coctione bumidi.C*Hd illud qb querif ulteriue Dicen
dum elt cp nibil elt odoriferu nili qb elt copofitu;?eua
poratiuu uapore licco ut fup babitu elt. Elementa ergo
cum fuut ftmplicia nb funt odorabilia.mare aut cu; ba/
beat admixtu uaporem ftccii terreltre adultu qui caufat
in eo falfediue efficit odoriferu;:q: odo: cofiltit in licco
uapore.fal aut fpee terre elt ut betur in lib:o metbe?.li/
quaf enim er bumtdo aquofo. 0eneraf aut er licco ter
reitri cobulto.nitrum aute fpee elt falie z magie ficca.?
^jpter boc De oleo plus ertrabaf De fale q; oe nitro ficut
erptti elt in alcbimia.? boc elt q: buidu; aereu plue elt
in fale qj in nitro ? q: boc facile uaporat piopter boc fal
magis elt odorifer q; nitru.lapis aut giiaf er luto vifco/
fo ? elt copact0 ? terreltrie z io no uaporat:?,ppter boc
no babet odore.ligna atitpluebnt oeaereo.cui0 fignu
elt:qi cremabilia funt z q: bec facile odorant ideo funt
odorabilia.? percie ligna aquatica q: magie funtfri/
gtda ? magie buida bmditateaque pterea funt magie
uaporatiua ?,ppter boc min°odorabilia.2furu#o q: fit
er puro fulpbure z argeto viuo optime comirtie calido
comifcete? frigido cogelante er bonitate comirtioute
babet copactione uebemente.? bui°iignu elt.eiue pon'
derofitae er frigido pgelante babet pflrictione pororu;
ertrinfec0.? utruq5tfto?|>bibitiuu elt euaporatioisrz p
piis odorieXupm aut? ferru; fic te bnt q> in cupio fui'
pbur puru.argetumfto viuu; no puni z no bn comfnu
neq3 equale q: oe fulpbure elt plus.? ,ppter boc non elt
folidu in ptibue fed porofum elt,ppter abudanttam fui
pburie.? io elt euaporatiuii z per piis odoriferu.ferru;
aut elt er fulpbure lutofo vifcofo ? argeto viuo lutofo.?
piopter bui° vifcofitate non pot fepari aqueum argenti
viui:? to ferni no elt liquabile fed niolliiicabile ?,ppter
non bonam comirtione elt porofum ?uaporatiuu;:?
per pne odoriteru.£5tagnu aiit? plubu; funt er utroqj
impuro fed vincit in eie aqueu argeti viui : fed non bnt
copactione partiu.piopter minore igif copactione funt
magis odorifera q5 auru;.,ppter aqua #o que obftruit
poroe funt minuo odorifera q3 ferru ? ee.fcorie autem
omntu ilto? ppter actione calidi qb elt aptiuu; pororii
? euaporatiuii terre ? bmoi magie funt odorabiles.
C^uerif oe Differentia odorie.
, £rto et ultimo ciuoimroe
oifferentye odorum.©icit enim pftue in libio
De fenfu ? feufato.cp oue funt fpee odo?, vna elt que elt
penee Delectatione odoratue in faporibus ? babet Dele
ctartoneper accne.2flia elt in iplis odorib0? babet Dele
ctattoue pte.€%emp\u pme fp ei elt*odo: cibi.ic aut ere/
pium elt odo: flo?.videnf aut ille no efle fpee odorat0*
sQuicqd enim nocognofcifnifiin relationead aliud:!?
no babet fpem,pp:ianeq5 Delectatione; fepata ab illo,
odo: elt tale in coparatione ad fapore.ergo no bct fpem
„pp:ia nec Delectatione fepatam a fapore. (ET lfceterea
querif quare tlla Dicitur Delectatio per accne que elt in
odore cibi .qb enim oibue odoratib0 puenit magie pfe
couenire videf odori qj illud qb puenit alicui tm.oele/
ctatio que elt in odore cibi puenit oibue odoratib°.De/
iectatio aut in odore pfe conuenit bomim tnl.ergo Dele
ctatio que elt in odore cibi elt perfe;? Delectatio que elt
in odore timpuenit odori per accn5.CT1b:eterea acens
elt qb adelt ? abelt pter Ibiecti co:mpttone ut Dicit poy
pbf riue.uel qb ptiugit eidem inelfe ? no inelfe ut Dicit
3fri lloteles.St ergo Delectatio cibi puenit odori per ac
cidene ptingit eam odori inelfe ? no inelfe refpecm aia
Iteiergo ptingit aliqb biutu Delectari in odore nojjpter
cibumiqb elt ptra 2friltotele qui Dicit alio? ab bo/mne
aialium quodda no indiguaf ad ea que funt fm fe fupe
riora nili qb accipit co:ruptione.er odorib°enim qnqj
coirumptf ? tunc fugit eoe.CT 3tem Dicit pl?ue qj cete
ra aialia ab boie no curat ipfam teditatem fm fe : qjuis
multa crefcetiu; uegetabiliu fetidoe bnt odoreemilt qd
coferat ad gultu;.^ l^eterea querif quare Delectatio
in odore f m fe ,pp:ia Iit bomini:cutue enim melius elt
fentire odorenlline magis elt Delectari comitari in odo
ribuejquortida biutor nm meliue elt fentire odores q;
boie.ergo ipfo? elt magie Delectari uel triltari in odori
bue ? fic no erit .ppiiu; bomini.CT Tb:eterea querif De
boc qb Dioit n$z:z auica.f.qj illi qui f> ; accne b»t Dele'
ctabile Diiudunf in fpee f m faporee ♦ 3lli #o qui fim fe
no fic Diutduuf .boc enim videf efie cotrariu pbabitis.
cufcaufa elt:q: opoitet cognofcere oee odores per fapo
ree.CET lC»:eterea querif Deoifferetye odo?.f.quotfunt
c que fuut.videuf enim tres elfe f m 0:egommrni oice'
tem in cap°oe odore uapo? quoiz gnalilfima o:ia bon°
odo: elt ? malue:? qj mediu; bojz elt qb neqj bene nec
fm retidu odorabile elt.CTSofo Dicedii elt q: fpecies
odo? Diltinguuuf f m tree modoe.f.in fe ? in compara
tione ad Delectatione uel trilticiam qua infert olfactui.
te aut Diltinguunf fim duos modoe.f.abfolute z
au coparatione ad faporee.3 bfolute aut non babemus
tpp:ia uoia eo qi male odoramus . vn in illa Diltinctibe
no babemue riifi nota ercellentiaru.? vmi Dicimus re/
doleue ? aliud fetene.? fi babemue mediu3 boc elt per
abnegationem ertremo? ? no per comirtione.f.q? nec
redolens elt ueq; fetene. ? per boc patet fofo ad ultima
auctoritate j£»:egory,CCT3n coparatione #o ad faporee
Denoiamue odoree noibue fapo?:ut a oulci fapore duI
cein odore? ab amaro amaru:? ita a ptngui pinguem:
? fic oe aiiie.? fic multiplicldi funt odoree f> m Doctrina
fup b*abita oe coloribus ? fome.CT llbenee Delectabile
aut Diltinguunf odoree in ouas fpes ttn.f.fim oelectabi
le qb pfert ad alimetu;:? fim Delectabile qb pfert ad fa'
intatem.Delectabile autepad alimetu; pfert ^ncipaliter
elt in fapore cibi:feciidario in odore ficut Dicit pbue oe
trano qui vituperas eutipede queda cocu oirit cum De/
coquis (entem noifundie mtron boc elt pinguedine;:
q: miron in greco tantu ualet ficut vnctio.odo: em' pin
guie manifeltat fapore pingue qui elt Delectabilis in ci
bo.oelectabileauiqbpfertad fanitate cerebii elt pfe in
odore.cum enim odo: fit queda; euaporatio ptiugit ad
|ocilcereb:iadque;no pdtptingere iba cibi.? ideo ne
celfe eft q> boc Delectabile Iit in odore pfe:? non in odo
re in coparatione ad cibu;:? boc elt pcipue qb elt in flo
ribue?aromatici6:q:$obumtdu uaporatiuti ut elt vi
num uel medo pcipue nocet cereb:o bumano.uapores
enimeleuatiad cerebiuinfrigidanfppter natura cere
b:i ? cozriipunf ? fluunt inde cattari ? oefluetia reuma'
ta:z io bomo in potu taliu; imifeet odorifera ut duo De/
lectabilia duo? fenfuu in vnu; pueniat . fed Delectabile
faporie in potu ad lingua qb pfert ad alimetum:?oele/
ctabile aromatico? in euaporatione ad cerebiu qb con/
fert ad fanitate,<£rad ^mergo oicedu q: odo: femp co/
itituif er eifdem qualitatib^mie De qbue elt fapo::fed
non femp Denoianf odoree fpee fapo?:fedqriqj ut
fup babitu elt? tunc butppiiu Delectabile.CT 2fd alib
Dicedii cp Duabus ronibue Delectabile cibi puenit odo/
ri per acciie fim ouplice acceptione; acciitie.^^fcciie
cui; opponif ad pfe:? fic per accne puenit qb no cone'
De bomitte
U7
nft gfa fui fed gfa alterius:? boe mo idqb fapori eft jp/
t>:iu oekctabfle puenft odori gr a faporis?? lic per acens.
mo mo Dicit per accne qb no femp ineft,? l?oc mo o e/
Icctabile dbi puenit odori per accnstq: l; odo: cibi oefi
derabilis Iit efunetib°:no til plenis uei faturatis ut Dicit
pbus.CETSd aliud oicedtl cp oibusaialib0 puenit qnq?
Delectari in odore cibisqnqj no ut iam Dictu
aliud patet fofo per an Dicta ubi Dictu eft De otfpone ce-'
rebti bumant in compatione ad alia atalia.CET Md alib
atit qb obucif in j>trariu oicedu aialsa biuta meli0 fen
liut odores qj bo:fed no indignanf uel letanf ad eos ni
fi fint coirupmficut apes ? fotmice fuguit odore fulpbu/
riSM ferpc res odori cornu cerni cob urti.nece caufa na
Iis Delectationis melius fentire odorcfed potius gp ma
pis pfert ad fanitate.CT&d aliud otcedti q? odores qui
?nt Delectabile fapog jppomonati funt faporib0 i z ideo
eft:? ideo penes fapores no pnt otfttngui,i£;c bis patet
foro cuiufdl qonts qua tagit 3fb:in lt° oe fenfu % fenfa
CoXqre qnque ejrrmb0 fenfibue odoratus medius po'
ntf.TRo buiue eftsq: fenfus guftue ? tact° funt alimenti
pftituecis fubam aialis:? cu; bis puenit odoratus eo q>
betDelectabile.guftue peracciisfim qjpducttadalime
tu.vifus aut z auditus no b»t talia Delectabilia:? funt,p'
pier bn efr.z cum bis conuenit odoratusfiro gt Ipabec ce
lectabile perfe z eft per medium ejctrlnfecum»
Otnl aer z aqua iint medium iu olfactu,
a Cnide queritur De olfactu
er pte medij.2&icti mediu; eft aer z ag.
Sed vldrf $ aer no pojfit ee mediu per tpfas roties qs
ponit in li® De fenfu z feufato ptra Craditil qui Dicebat
odore ee fumale euaporatione coem ejente terre z aeris?
fi oia entia fumus fieret cp nares oifcemem odores in
cibus emib°,obijcit aut pJSus in ptrarm fic.fumalis eua
poratio impoftibile eft gj fit aq.odot atltefl fumalis eua
poraiio.ergo impoifibile ctl odores ei inaqua.^ (pbaf
per boc gt aer in aqua epns afcedit lupi0.? filr uapo: ae-'
reusaa aut feribif in fimo oe fenfu z fenfeto.Si boc c &
cedafeotra pifces in aqfentiut odoresjcomlpunf enim
fetidis z fugiut eoe.cu ergo no ptingat aeresopoitet cp p
mediu; aque fentiau? fic odoi eft in aq ua.CT tbieterea
querif iujtta boc fim qua mam coem aer % aqua fiut me
di&Ctvideffm nulla.f nipfie enim funt tria.fmatura
Df apbani z na frigidi z natura bumidiXm atit na;
pbani no funt medtasq: lic funt media vifue.filr nec fm
nam bumidisqi odo: eft bncipafr ficct ficut babitu eft fu
pia.necfimnam calidi nelfrigtdijq: neutru puenit cor
ter ambob°,CP^:eterea frigus ejtttnguit odores ficut
Dicit pBus.fUMuerfr etii furta boc qo auiAf.utrum
©do: fiat er pte medij er pmutattone fola medijsuel er p
tnirttone coipis odorabilis cu; ipfo medio. £t stdef gp
er pmutattone fola.uaporatis eni; manopot amplius
oftedi fub fpe tgnis.vudcnfergo 31 a coipe uaporabi
li per uapores eleuef pugillus ptiu mae eiusalle pugil
lus per rarefactione ertedaf m Dece pugillos aque:? illi
Dece aque ertedanf iu citu aerisXum igtf euaporatio
odoris fit in coipe magis groflfo maertmingi erit erten
fio odoriferi uaporisi-r fic odo: alicui0 rei nodiird ad,
fpatitl loginquiiiqd eft pira boc erpimetu qb eft oe aui
bue tf gridib°que Deueniut ad cadauera per cetu leucas
tn Duce no bnt nifi odore.boc Ide patet in capboraifed ii
la uaporat ufqj ad alique terminumo ad boc ut Diffudaf
odo: eius in ouplu illi0 termini opoiteret ut er illo odo
re euaporaret alius^ fi Deberet fentire in triplil opoitet
er illo iteru refolueref alius:? fic ulterius qb videt v
couentefi? fic videf qi no cu odore otfFundaf uapoufed
tin fpei odoris pmutet mediu. tET^otra boceftgp odora
btlta poft multum attractu odoru fiut leniora z putrefee/
tia ficut patet in pomis.CErSoro oicim0 cp odores funt
In aere % aqua.jgraditus enim errabat Dices qr odores
refoluunf ab oibus entibus^ppter qbno fiut in medio
nifi in aere.fimplicia eni; no funt odorabilia etfi euapo/
rir,Cn&teterea odores funt in aq?in aqua no eft aer.
z illi funt modi qbus otradicit 2[fe.Dicebat enim gda;
qr odo: tiimalis eft euaporatio:? fum° eft uapo: terre ut
fupiababituefhqiodo: norefoluif nifi a terra.? illis eft
ptra qd Dicit 3'i^-C* Solutio Dicedu ep odo: eft in aq z
in aere ut medius ut oiciit 3fgr:2nga;el ? MnkWDoc
aut qb obijeit ptra £raclitu 110 itelligif fic qj uelit qt odo
res no fiut in aquatfed eft Deductio ad incouenies.Dice
bat enim firaclit0 odores no ee in medio nifi in aere:?
boc refolui a terra.? eje boc feqtur qj cu aer fit in aq non
fit in aqua nifi comfrtustfim qi videmus berbas gene/
rari eje comfrtione elemeto» in aquatqt odoi non fit in
aqua qb eft incouenies.fumalis enim euaporatio non
eft in aere ut in medio.Sler enim comfrtus alijs eleme/
lis ad generatione uegetabtliti no eft mediu alicui0 fen
fus :vn l; ille no afcedat in aqua tn aer purus afeendit.?
fim boc no eent odores in aqua.CT 3d aliud Dicedu; q?
odoi eft in aqua z in aere frn cp mrilqs eft fine odore.p
ceptibile tn odoris fim qi eft fonus in aere fim qb eft ab
fonti fufeeptibile tn foniiSt qb obucif cp no fit fim nam
buinidt uel frigidi uel Djapbani:bnpcedim°.CCr3iaii
tem queraf tuc quare no fit in alijs coiptbus fimplicib*
que etia funt fme odore,®icedii gp illa no funt fufceptt/
ua euaporatioms odorifereiita cp paffibilis fit euapora
lio per ipfa.5uaporatio aut oebilioi eft in aqua qj in ae
remfbilominus ni eft:ficut etia eft in frigido tpe oebtlfr
o: in aere c$ in alio:? |>pter boc odo: eft i utroq;,iBicilt
Hi qdl qt in odore eft pmfrtu bumidii ficco I; fit actu fic
ci:? ideo fim qt magis uertit ad bumtdii eft in aq:? fim
q? magis ad ficcu eft in aere.CT 3d boc qb querif utrtl
iit e% pmutattone fola uel euaporatioe Dicedu fim 3uic.
q> eft utroq; mo.Jn euaporatione eni; onaf na aeris:?
Idctrcoeuaporatio trafmutai aere fim odore? fonu:etii
pieter boc cp recipiat aliqua pte rei euaporatio. €t fimfr
liter trifmutat aqua ficut nos videmus vinum in ooleo
trafmutari ad odore eo? que ponunfiujtta doIiu;:? fim
buc modii per logii fpatiu pot fieri imutatio 0; odores.
Dicit aiit 2fuicd:qt aues tigrides funt acuti vifus ? alti
uolatus:? potuit ee g? per vifum Deuenilfentad cadaue
ra non per odorem.CET 2fd aliud quod obfiettur contra
Dicenduimgt non fit odo: fine euaporatione fumali pio
piie rei odorabilis:? ideo ? illa alleutabit? putrefeit per
attractionem multam odoru;.fed nibil pbibet quin ipa
euaporatio poftea immutet aereatetiam jipter boc cp ul
Krius illa euaporatio fiat e^ ipfa.
tn -Ctueritur oe medio odorandi.
t ^nfequeter queritur
De olfactu eje parte medy odorldi.tlidemus
eni; odorare quelibet aialia refpiratia ? queda 110 refpi
ratia.ergo videtur ^ olfactus equiuoce Dtcaf oerefpfr
rantibus ? non refpiratibus.CT Ibieterea Dicaturin \i'
bio oe animalibus, g: vie olfactus in aialibus aquaticis
claufe funt:!; enim quidam pifces quadoq; quedam fo
ratnina videantur babere in naribusttamen illa foraml
na non pertingut ufq; ad medullam cereb:i:ficut patet
In anatbomta plfctum : z in libio De animalibus m$:z
^uica. afttgnatur autem ratio Duplejc.fQuaru; vna eft
gt fi aperte eent vie penetraret aqua ufq; ad medullam
cerebii ? infrigidaretur cerebium ? extingueretur anfr
mal.Secunda caufa eft quia talia animalia frigida funt
parum babetia caloris circa locum Digeftiouis : z ideo
pauci uapores eleuatmir ad cerebiu; 1 qui fi infrigidat!
luerim in cerebio:pauca erft materia ftegmatica?pur/
£5ccitdc partis fume
gabilis per vias aIfa?.Cu3 ergo queda m aialia 1?» t viae
aptae odoratus: videf odoratus ee equocus in iftis ? in
flhe.CCritbietcrca querif iujcta f?oc utru3 ex eqli oiftatia
pdo: fit caufalis ifpiras uel no infpiras.? videf q? ftc.po
fiam0 enij ouo aialia, vnu ifpiras ? aliud non ifpiras in
Ultimo euaporationisimutationis uel non imutationis
rei odorifere:ibi enim tagif ? alterat cerebm no ifpiran
t*e:z eude aere trabet infpiras.ergo odora't in eqli oifta
tia.tGT ‘Querif etia iujcta boc utruinfpiratia oia odorant
ex eqli oiftatia:? pcipuebocualtjs aialib°.g£t videf gp
fic.fi enim (tat bd eu cane in ultimo euaporationis odo/
rifereteudem aere trabet bo que canis:fed aer imutatus
odore ta*git cerebmm utriufqKrgo agit utruqj? alterat
ipm.CTSotb otcedilcpolfact0 oicif equocein olfaciet»
bus oiuerfimode etia oiuerfo nafo.potetie enij fenfuuj
pafltue but Diffiniri per act0:? act° per oba ficut oie
vn eu obm fit vnu.f.odo: vni° ronis erit olfact0:? fic oi/
perfitas oculo? in bntib0 ouros oculos ? molles:? bnti
bus uelame fup oculos ? 110 bntib0 110 facit vifum equi
uocumec ita oiuerfitas nafi z bere o:ganu odorat0 coop
tu uel no cooptu facit odoratu equocu.a mo enint o:ga'
ni no oiffinif aliq potetia fenfibilis fed potius ab obo fi
cut Dictu eftXu eni5 potetia fenfibilis fit potetia paffiua
z Diffiniri bet per actu fuu,2ctfi aut bet ab agente qb eft
obm:opo:tet cp per obm otffiniaf.C^d aliud qb iux/
?a boc qrif oicedum g? no opottet cp quecuq5 aialia odo
rat ex eqli oiftatia fiue fint refpiratia fiue no refpirantia.
Md fenfu j odoris no exigit tm eqlitas agetis fed equali
las patietis.^pter boc in loco ubi Debilis ell odo: tranP
mutat cerebzii ficcu alicuius aialisteo mbntiu fpmbolu
facilio: eft trafmutatio.? in eode loco tio poftet trafmu/
tari cerebm frigidti z bumidu ficut eft bois.no ent3 im*
mutat tale nifi a fo:tt odore.
Ipaueritur quid eft guftus.
i0nfequeter tranfe
£ undu eft ad guftil oe quo querunf quatu/
o:.*P>:imu qd fit guftus. imqliter eft gdaj
tactus z quidam non.jm oe guftu ex pare
te obiecti.4m oe guftu ex parte medij.
, ©pjimum p:oce«t<.rfif.
Dicit Zluic^cpguft0 eft vis ozdinata in neruo
expafo fup co:pus lingue ad copzebedendti fapores fo/
lutos exco:pib9ptingettb°ipmcupmifceiifbumori vn
ctuofelingue:pmixtione pmutate.Clidef aut infufficie/
ter Dictu qb Dic guftu ee ozdinatu in neruo lingue:q: oie
cit jS:egoq nix° cp o:gana guftus funt lingua z bui° ma/
gis exercitiu adi?uc eu bis palatiian qb° funt by qui ex
cerebzo uerui Dilatati qui etia annuciat genita afluptio'
nem £itcipali (deft cerebzo.CETl&eterea boc idem oicit
&uica in li° fuo oe aialibus cap° oe anatbomia lingue.
vult enim ibi q> neruus guftattu0 no fit tm expanfus in
lingua fed etia in palato z alys qbufda ptibus circtlftati
bus lingua.G7lIb:eterea videt in qbufda aia!tb°no efte
Unguatficut in ciconys z in qbufda3 pifcib0:? tn illa bnt
guftu.CTSofo Dicedu cp in ueritate guftus eft etiam in
peruis palati ficut obiectueffcfedfim fui optimu5 eft in
lingua z in meb:o qb eft in loco Ungue:? cu3 ab optimo
fumat Diffinitio Diffinit a neruo expanfo in fufjficie lim
gue.CTSd illud aut qb obtjcif oe atalib0 qj no vident
bere Iingua:oicedu cp bnt aliqd loco lingue.fed carnem
quada ad cui° radice ptinuaf vfopbagus z cana uel ?fo
pbagus muuel ftomacbusmel in ffopbago z cana.oico
aut boc qp in qbufda auib° inueniunf f fopbagus z cm
na fimul piucta ad itnguamel ad id qb eft in loco lingue
n qbufda aut muenif 7 fopbagus tm fine cana.Jn qui/
ufdaautiuenif ftomacb0 tmfine yfopbago z cana fic
t?e quoda pifce patet oe quo oicit no bet 1 fopba
gu fed ftomacbu logu:? ideo qnq; in noracitate etjcit ip
fum per os.CT^otra in qbufda aialtb0 funt oue lingue
ut in ferpetib°.Dicuteni3 0:ego°nix° z Dama°.q? o:ga
na fenfuu creato: ataliu oedit Duplicia:? linguasbuas fi
cut oculos Duos.ut fi vnii oeftrueret in altero faluaret fe
fus.Ss in qbufda aialtb0 lingue funt piucte.f.m boie:?
in qbufda no piiiae ut in ferpete.Jn qbufda loge ? acu/
te:utinapib°? inanulofisquefugutnutrimetil perliti
gua que loge emittit an os.vn qnqj recuruat ea du 11011
fugtit nutrimetu.3n qbufda aut curta ficut in cicomje z
tn qbufda pifcib0.? in qbufda media:ficuf in boib0.? in
qbufda ligata anterius ad palatu utin ranis:? ideo uox
ranarum non poteft efte nifi coax*
C7^iuertfqualiter guftus fit qdl tactus z qualiter no.
, £cundo queritur 0uafr
guft° fit qda tact0:? qliter noXIidet aut cpml/
Ius fit taet°.potetie eni Diftiguunf per act0:? act° per oba
ut fup Dictu eft.ergo qrucuqj potetiaru obta funt penit0
oiuerfa illa funt Diuerfa.obiecta aut guftus ? tactus funi
peiut0 Diuerfa, ergo guftus? tact0 funt penitus Diuerfn
pma,pbataeftperboc qi fenfus oiftinguunf per obta.
aut pbaf per boc qb otetu eft tn etbicis cp guft° fapo
ril iudicatiuus eft.fapo: aut Diuerfificaf pentt0 a tagenti
bus.GTSedptra boc eft q: manifefte oicit pbs in li°oe
aia ? in li° oe fenfu z fenfato.q? guftus eft qdam tactus.
CTSolb Dicedu q> guftus acciptf ouob° modis.f.fi5 gp
eft feiifusalimeti ut in multis locis Dicit pbs:? fic guft4
eft qda tact0 qdruplici rone.^uarii ptm eft funtpta ex
pte obiecti qb eft alimetuXu enim alimetu no nutrit nl
fi per fubam ficut oictf tn ^mo oe griatione z co:ruptio/
ne.opoztet q? fuba alimeti tagat illud qb nutrif.£u3 ?y»o
no nutriat nos nifi id ex quo fum° opoztet gp ipm fit co/
mixtu ex calido frigido bumido ? ficco.ficut? nos com'
mixti fum0 ficut oictf in i°oe gfiatione ? eo:ruptioe.£ti
ergo fic tagat per fubam fine medio extrinfeco:? imutat
per cnlidti frigtdil bumidu ? ficcti:que funt qlitates tagf
biles:patet ex pte obi guft° qde tactus eft,*a roTumtf ex
pte mae:que eft mediu guftabiliu:boc eft bumidu aque
um qb eft tnfipidu:? cti boc fit vnu tagibiltu erit guftus
fim boc qda tactus.34 ro fumif ex pte modi guftadimo
enim gutlaf aliqd nifi tmmo ultimu lingue piuctu cum
ultimo rei guftateXum igif illa fe ptingat ut oictf in s®
pbt^.quo? ultima funt fimuhpatet cp ex mo guftadi gu/
ftue qda tactus eft.4a ro eft:q: guftus eft tactus in qui'
bufda meb:is ficut in lingua z in palato.tact0 aute eft in
oibus mcb:ts co:pte:? ideo oicif qda tactus qfi tact°pti/
cularis.2fccipif etia guftus fim gp eft iudicium fapo?:?
fim boc guftus nullo mo tactus eft ut ^bani eft in obie'
ctione.?q: per obm qb eft Diffinies feiifu5ftc oiftingul
tur a tactmideo guftus ponifvnus quque fenfuum ex
oiuerfo a tactu oiuifus.
CT^ueritur oe guftu ex parte obiecti.
lErtio queritur * sa
I ftu ex parte obiecti qb eft fapo:.£t queni
tur qnque.i^uo? pmus eft utru fapo: fit
qualitas fimplicis uel cbpofiti uel utriuf/
qj.im utru ftt actu bumidi uel f (cci uap 0/
rat(ul.3m que z quot funt caufe fapo?.4m oe generatio/
ne fapo?.$° z ultimo qualiter boc uerum fit gp tactus z
guftus inftrumenta babeant circa cot.
, ©p:imumboru5p:o
cedif fic.Dicit pbus in i° oe generatione z cov
ruptione.? in lib:o oe aia gp ex eifde generamur z nutri
mur f3 gnamur ex copofitis cbmixtis.g nutrimur ex eis
Cu ergo fapo: fit nutrimeti paftto ? qlitas:erit fapo: paf
fio compofiti ? no fimpItcis.GTl^cterea ad boc ponit
Bcbomine
pBus gtuozrones in It® oe fenfu z fenfato cap°oe guftu.
obijctes ptra quofda pythagoricos Ite oices.-Cibii opov
tet ee copofitineteni; nutrimeta no fut fimplicia:q:? fup
fluitas fit abi t?oc in ipfie.boc fto extra ficut in plantis
fcfuseft nutrimetu:,ppter boc opo:tet ee comixtutq: alr
per oigeftione no feparef fupflmi a nutrimeto.cii enim
fimplex fit omogeniumo eft ro qre vna ps obijciaf.alte
ra aiit fumaf in dbo.f; bec fepatio fupfiuitatk qnq3 fit in
ipfiscibarijs ut in aialib0 que ftomaebos bnt? uetres q
bue fit fepatio puri ab ipuro.qriqg extra ipfa cibata funi
ut in piatis que terra bnt p:o uetre?,ppter boc non ege
ruua ro efl:qz nec aq que magis videf ee nutritiua uel
nutrimetu eft nutrimetu eo cp oe nutrimetu opoztet elfe
mixtu co:peii:qboi mixto cojpieftincozpabile opoztet
ei co:p°mixtu.jrt ro effcq: fi vnu fimpliciu nutriret tunc
qblibet fimplex nutrireuqb falfu; e:q: aer ,ppter fui fim
plicitate no nutrit.4a ro eft q: ctb°eft loc° receptibilis in
cozpe aiatojad que no igrediunf fimplicia fed copolua.
f Sjcbtje pcludifcp cu fapo: fit paflio nutrimenti:^ fapo:
no eft pallio fimplejc f; copofita.CT £otra boc obycif fic
«is db° incozpaiis eft ei qd cibaf .ergo necefle eft ipm
ce male terminabile in fe:?mbn terminabile termino
alieno.boc aut eft na bumidi:? ita videf ee fapo: $ndpa
liter paflio bumidi.? cu, bumidii fit fimplejc videf ee f v
po: paflio fimplicis.boc etia videf uelle pbs in li°oe aia
ubi Dicit gp fapo: e bumidi ficut odo: ficci. fjj ll>:eterea
In li° oe fenfu ? fenfato videf oice qjfbrn faporis eft bu'
tnidti aqueu.CT3te qcqd eft icozpabile ei qd alif facies
augmetu inipfo:? bne ptrarietate videf eealimeni.fim
pleje eft buiufrnodi.ergo fimplejc pot ee alimetu.? ita fa/
po: erit paflio fimpltck.dkaio: patet pfe.minoz^baf eje
boc cp fimplejc eft quatu ad cozpcitate:? fic facies augme
tum % per fuba; eft faluatu in mijeto ? fic facies nutrime/
tu.CTSotb Didm°q> fapo: eft paflio copofiti co:pis:eo
cp oe alimetu comijctu copofitu eft.ficut eni 5 ,pbat p5us
In li°oe fenfu z fenfato.gnatio fapo?: eft ut in fbto.tn bu
mido ? aqueo ut in efticie'te aut in calido Digerete qd e
calidu ignis Tfolis.^uficco aut terreo eft ficut in pafli'
uo terminate bumidu aqueii.? .pbaf boc per cjcpimettS
jCu eni; faporofumico:pabile fit necefle eft ipm efle bu
itiidu.£ii aut videam°in cibis ?fru«ib°oblatie ad igne
z ad fole gnari oimodos faporestpatet cp caufa efficies
fapo?: eft caliditas.filr videmus falfu; gfiart eje terreftri
adufto in bumido:? in aq videm°gnari multos fapores
«X boc qnrafeunt multa gnaterraru.£texbis colligit
o? fapores gnanf ut a (nuis qlitatib0 a calido igneo z fo
Se Digerete z bumido aqueo z terreftri ficco patietibus»
Si aut fapores cofideranf in fe ,put funt vnii gen° qlita
tis:fic extremi fimplices funt eo 9? no fut copofiti ex alk
is faporib0:1! medij funt copofiti ficut in alys obiectisfe
fuu.fiTSd ergo Dicedu cp nutrimetu qde bet actum
bumidi in boc $ fluit ad terminos alienos^ tn no i oe
na bumidi tm f5 etia ficci terreftru z calidi ignenCT^
aliud Dicedu q>^bu illud pftittelltgifcpfapo: eft bumi
di ficut ftmu odo: ficci uaporatiui ficut fbti.GT Sd ulti^
mu Dicedu gp f>ma eft uera z feda eft falfa:q: fimplex no
eft icozpabtle ut nutrimetu:? fi comifceaf fimplex i mix'
to boc no erit per virtute nutritiua fed potius per qlita/
tes actiuas z pafliuas mouentes ad mixtum.
{£XUru fapo: eft actus bumidi uel ficci euaporatiui.
* iEcundo queritur atrufa
po: f it actu bumidi uel ficci uaporatiui. £t vide
tur q? qfiqjfk qncp alio mo.tEx eifde eni5 nutrimur ex
gb^fumus ut Dicit pl?us:fj queda funt que pftlt ^ncipa
Uter ex ficco terreftri z per pofterius ex bumido aqueo:
queda ecotra.ergo videf gp cib° quorudam ^ncipalr fit
ex ficco terreftri:? quoruda ex bumido aqueo.? cum fa
po: fit paflio cibi:videbif fapo: fic oiuerfimode efle ficci
terreftrts z bumidi aquei.qd eft ptr& pdicta;CT*C>:«c
rea Videf q> fapo: fit uaporatiua qfitas. qiitas enim que
£ncipaftfequif co:pa uaporatia videf ee uaporatiua fa/
po: eft buiufrnodi.ergo eft qlitas uaporanua.p:obatto
minoris qd oicif in li°metbe?cp terra? aq folu funt de/
meta euaporatiua.fapo: aut eft ficci terrei cdmixti oi bu
mido aqueo ut babef in li° oe fenfu ? fenfato.jOT Solb
Dicedu fapo: ^ncipalr eft in bumido ut in fbto?cofe'
queter in ficco illi comixto.Cu 2Jd pm qd obijdf in ptra
riu Dicendu q» I5 queda fint in qb^viucit terreftreitasmi
q: no pnt accipe nutrimetu nifiifluat cibus in qualibet
pte co:pis eo?::? i fluxus no eft mfi p actuj bumidi opoy
tet cibu£ndpafr ee bumidu tn potetia ficcu qnq;.? boc
patet in bntib0 fanguine in qb° ultimii nutrimetum fan.
guis eft qui actu bumidue eft.CT2fd aliud Dicedu $ £»
ma eft falfa bec.f.q; oie qlitas coipis uaporatiui uapora
tiua eft.Uapo: eni; eft qlitas bumidi aquei z ficci terrei
non inquatum uaporatiua funttfed inquantum cdmifci
bilia per actum calidi Digerentis.
CT Queritur quot funt caufe faporum.
, £rtio queritur C.ue z quot
finteae fapo?:.£t videf qj qtuoz.f.calidujfrigi^
dii bumidu ?ficcii.oia enimpntia coponunf a pmis.cil
ergo fapo: fit qlitas co:pts copofiti pntts erit cata a qtu/
0: ^mis.C"llS:eterea oia que accipiiit nutrimetu cuffa
po: eft paflio fut copofita a cjtuo: ^mis:? cu ex eifde mr
trianf ex qb° funt ertit faporofa copofita ex qtuo: binis.
CTSed ptra Dtcit pbus <v frigiditas extiuguit odore? z
bebetat fapores.ergo videf q? frigiditas non fit caufa fa
po2.CTl&acrea videf cp bumidu, aqueii pncipafr fit
catifa faporis.vniiqbq; eni; gnaf^ncipaPr ex {matione
fui que eft potetia tale qle i^m eft ficut albii ex non albo
qb pot ee albii.ergo cti buinidii aqueii fit ifipidu potent
ee fapidii per comtxtione ficci terrei ut 0: in li° De fefu z
fenfato. videf uapo: bncipalr gnari ex bumido aqueo*
CrSofo oici m°q? queda funt cae fapo?:pfe.quedl an
te per accns.pfe queda eft efficies ? queda funt paftiue*
efficietes ut calidti folis ? calidii ignis.videmus eni; In
fructib4 platarii amaris in qb° bumtdii per calidu; folio
no eft fufficieter Digeftti Digeftione que eft pepafis z q»
poftea cti ponanf ad igne effictunf oulces per Digeftio/
ne que eft epfefis uel optefisficut videm°in elixati? uel
In aftatis.lfcafttue aiit funt bumidu aqueii ut (bm in cm
tus actu eft necefle eft ee faporofum:cii pitigif ad guftil
q: aliter no penetraret ad neruii guftatiuti qui eft injiit
gua.ficcu ^0 terreftre terminatum eft bumidi ad gnati
one faporis.£aufe 1?6 per acens queda funt intrinfece:
queda extrinfece.frigiditas eni; eft caufa itrinfeca que p
fe bebetat fapores fed per acciis facit quofda.cu eni; ca /
Ii dii fit euaporatiuti aeris fubtilis ? fubtiliatiuii aquei z
terreftrts ? per piis Diflbluttuum comixti:? ex illis frigi
dis per copone; eriireftrtctiutiaerts?ingroiTatiuu eo
gp puertit aere ad aqueii:? aqueii ad terreftre:? ideo cat
per acciis fapore peipue crafiu;.tln etia Dicit pbs q? fr i'
gida funt magis fapidacalidis.£aufa aiitper acciis eft
peipue triplex.f.refudatio refiuatio ? pftrictio:? peipue
infructib^platarii.in^maenrtmaturationerefpfumeft
lufructib0 qbda calidu qd nimi? facit exb^Iare bumidu
z remanet ftccii fere ourti ? ifipidu ? no bn comixtii cu;
bumido:? poftea fruct0 refuati acqrilt bumtdii ex frigo
re qd nafcif in eis ex puattone caloris foIis:q: bumidtl
fubinductu comifcef ficco terreftri ? fubtiliat ipm:? fac
fruct0 faporofiores.refudatio aiit tollit fupfluii bumidu:
poft cuius oblatione naturale bumidu bn adiuuaf ficco
terreftri:? giiaf melio: fapo:.£t bis ouab° oe caufis me
liores funt ut frequeter fruct0 in byeme ^ in eftate.con
ftrictio aiit bumidi qd daufum eft in ptibus fubtile facit
piugibile linguet? per boc caufat meliorem fapore;. j£t
t i
Stande partta lume
t boc pm (blatta ad omnia obtecta.
«Ct Jtruni fapo: generaf ejc qualitatibus p:imta*
„ Inarto queritur De gnatta
ne fapo?*£t vide f 9? generaitf a qlitatibus p
inisjq: ftciu oicit piius iru°oe gnatione ? couuptione*
peq poderiores fim gnatione reducunf ad £mas.fapo/
res aut qlitates furit poderiores.ergo generanf acinis
j?oc etisf videf per boc qboicitinfine liba oe platisX 3»
mirabolani^mo funt Dulces?,ppter raritate lignicalo:
folis Digeres ubiq? pfequif bumidu attractu.podea #0
calo: attrabit ftcut fibi file ? angufta t poros arboris ita op
cajo: no bet fubintrare ad Digedione bumidi:? tue ex p
natione calidi frigiditas z Itccitas vincet calore z bumo
re z erit tuc fruct°poticus z terredris faporis.Deinde fio
fol cu calore ftccu opilas multu attrabit ad exterius:? p
f ter boe multu incipiut onari frigiditas z Itccitas interi0
% erittucfruct°tb:tiifimepoticitati8:taderefurget calo:
nalis iterfper calore folis z expulfo frigido icipit adure
fictu inuetil in fructu ilio «tuc erit fruct°amar0*£x bita
Colligif 9) fapores gnanf exbmis qlitatib^CTSed ?tra
feoc videf ee qb 0: in Ii® oe fenfu * fenfato.ubi oie Sfrfe:
queadmodu aut colores albi z nigri er comijrtione funt
ita z fapores a oulci z amaro:? f m ppouionem in eo cp
magis z mi n° z vnufgfq? ed fim neruos quofda mixtio
tus z mot° filitii taeterminate.CpSota Dicedii 9? oupr
cdgiiatio fapo?.vna percam efficiet? bec ed a qlitari'
bus pmis.aiia eil per mixtione earude que exitialiter
f tianf in mixto*? Pm boc extremi fapores filt itmplices
z medij copofiti ab illis.i0uatu ergo ad ^ma giiatione
caufa fapo? in gne ed bumidu frncipafr ut fbm z ficcu?
terredre illi comixtu:?caIidu moues ad comixtione.ge
neratio $0 fapo? in fpe ut a caufa efficiete ed Pm cp a ca
fido fufficieter Digerete bumidu giiaf fapo: oulcis:a cala
do aut Digerete cfubtiliate bumidu aqueu in bumidu?
aereu gfiaf fapo: pmguis*3t calido fio no Digerete fed
adurete Pm alique modtuligde cu bumido griar pdticus
fapo:.? fi ed cu liceo giiaf amar0 uel falfu? fi mtn°adurat
? Pmbac gnatione loquif ajfcfrnlt0 oeplatis.Pm aute?
sliii inodfi loquif in li° oe fenfu ? fenfato.? .ppter 15 Dic
jbt cp fepte funt fapores ficut fepte calores Pm ,ppo:tio'
nearifcAttI:pIuresauterutPm(ppo:tione geocam? fine
4?po:t»one ficut fup:a Dixim0 in quedione oecolorib0.
ejUyufiudus ? tactus bnt indra fua circa co:*
„ 2£timo queritur cQuafr boc
fit ueru q>gud°? tact° indra fua beant circa co:
iDicit eru'5 pBus in li° oe fenfu z fenfato.® tactuale idr?
Cd magis terre.gud0 aut fpes quedl taci° funt.vn tujtta
io: eo? indfm.f.gud0 ? tact°.co: enim oppofitu ed cere
b:o ? ed calidilfimu ptiii.S? ptrariu videf ee Dictu oiu?
aucto? qui coiter oictit neruos fenfibiles oriri a cerebzo
ficut fpum aiale:? gudum ee in neruo ejcpafo in lingua*
SilV boqpbat per ejcpimetutq: in lingua fentim°fapore
% no circa co:.Si fo:te Dicat aligs g> gud° ed fenfus ali-'
meti.alimetu aut ed qb bet tact° oiflferetes:? alimetu PV
gerif a calore co:dis:? ideo otcunf gud°? tacfbere idr a
fua circa co:.G7^otra 0alten° Dicit ^ Digediofita cata
re qui ed in epate:? viri0 Digedtua ed ibide Pm tpm.ep
go magis oebet Dici Pm boc ®gud°? tact°bnt inur a fua
magis circa epar qj circa co:.’<crsotb oicif 9) gud°ouo
b° modis accipiafXIno mo Pm 91 ediudiciu faporu ut
Dicit a^:in 40 ethico?.? fic neruus gudatiu0pnctpiaf a
cereb:o ? ejepadir in lingua ? palato:? fic no bet indrm
circa co:.3flio m5 Pm 91 ed fenfus alimXt ? fic ed fefus
committi a calido frigido bumido z licco.? quo ad boc
bet indrm fuu circa co::? per oem etlde modii oidigui-*
tnus in tactu.f.Pm 9: ed iudtcftl tagibiliu : uel Pm cp tp;
tlges nutrit tagibiub^f? De tacta ifra Dtcef*CC 3d boc
aiit qd obijcif in ptrariu rndeo Pm auic“w in li®oe afafi!
b°.?Pm 3Cuerf.il» cap°oeco:de qui Determinat ptrarte
tate 21^:? 0alieni Dices 91 in ueritate ed queda ppara
tio ad oigedionenutrimetitii epate utDtctt0alienus:?
2J£b:no cotradicit.fr illa pparatio no pot face ut illa ml
fit eib° anteq; recipiat fo:ml a calore co:dis:q: ficut co:
fo:male ^ncipiued? effectimi vite in oib°meb:is ita ed
etil fo:maIe frncipiu nutrimetufed in domaebo quedl
ed pparatio in boc 91 fepaf fuccofitas fafanaria ab ipuro
eijciedo:que fuccofitas per uenas qfda attrabif ad epar
z ibi accipit pparattone ulteriore:coplettua autfo:ma cf
bi accipit a calore co:dis:? quo ad boc gudus ? tactus Di
cunf babere indrumenta fua circa co:*
CT Citrum bumidum aqueum ed bumidu in gudu.
a Cinde queritur De gudu e?
pte medij. Clidef aut 91 medii» in gudu fit bu'
midu aqueu.lBicit aut pfius m boc ed ifipidu.vn fic aer
fe betad colores qd ed mediu eo 97 nulli0 coloris ed:lj
ed fufceptibiiis otum colo?:ita bumidu aqueu fe betaa
fapores:? ita ee videf mediu in gudu.? boc etil videf g
2uiedm oicete 91 gud°eget medio qb recipiat faporem;
z fic in fe 110 bns fapore:? boc ed bumo: faliue qui ,pue/
nit ex idr is faliualib0. videf p 3 $fe:i i° oe aia ubi
d: 9?^p:iii gud°ee videf potabile? no potabile.no po/
tabiie aut o: p:au°? co:rupt° gudus.poiabile aut ed bu'
mtdtl aqueu.? boc videf per rone.bumidu enim ed pe
netratiutl ,ppter fubtilitate.£u igif fapo: beat penetrare
ufq5 ad neruu linguei? boc 110 pot ee nili per bumidu:?
fic videf bumidu aqueu ee mediu in gudu.CT S5 ?tr«
ponam0 ® aliq faporofa pfe fint bumida fient vimi ? tu*
iufniodi.illa igtf pfe pnt penetrare ad lingua ? fic no in'
diget bumido faliuali qfr oicif ee mediti t gudu.CTlfre
terea q5 ed 2utcc utni bumo: aque° recipiat faporej in
comixtione ptiii rei faporofe uel fine contixtione ptium
rei faporofe fed trii per muiationefaports quo immutat
ipm bu midmficut colo: aere.Si ^mo mo tuc no videf
bumo: ee mediu iiecedariu:fr ad facile piiigendu fapo/
re cu lingua ? boc ideo ed q: afr ed fefatii in medio ? ali
ter in fenfibili frmo.^n medio enfr ed tn potetia trn ficut
colo: ed in aere.Jn fefibilt aut f>mo mo ed in actu.cu au
te fapo: comixt°bumori aqueo fit actu i bumore talimo
erit inipfout in medio trii.Si febo mo tuc fapo: aut elt
in bumido fim fui eentia aut no.Sifrniomo tuc no ed
mediu fr ma-Si febo mo tuc faporofii politu fup Ungui
fine medio no fetief.qb falfujed q:fim boc gud° no eet
tact°*CT B0X0 oicedti 91 mediu? in gudu ed bumidum
aqueu aut ex idr is faliuaUb°fuptu ab extrinfeco.jBfl au
te mediu ? ma ? no mediu tm:ficu t aer in auditmqui ed
mediti audiedi ? ma foni:? no ficut in vifu in quo e aer
mediu tm ? no ma coloris:?jppter boc oie 2fuica^ me
li°vtdef libi 97 fit mediti ad 15 cp fapo: facilr piiigaf cu m
lingua:fine quo fi fapo: podet penetrare linguatimuta^
ret neruii gudatiuii Ungue. £t p boc patet fota ad id qb
querif funo.f.qd fit rnediii i gudu.Cj 2d illb qb poftea
querif Dicedii 91 fapores no grianf i aliquo bumido tm
f50po:tetplurescasee:?ppbocopo:tet qiptes porofe
cbmifceanf bumido ad boc (p fiat actu faporofum,? bn
pcedim°id qb obijcif 97 fapo: no ed in ipfo ut in medio
tm:fr etta ut in ma.fic aut De alys fefib0 Dictu ed ita gud°
ed gudabilts ? no gudabtlts.THo gudabile aut Dl trib°
modis.f.p ^uatione bit° ficut ifipidued no gudabile:?
P buatione armonie ad fenfu? ficut excelles ed no guda
bile qb comipit gudu:? p ^uatione armonie ad imutati
one gudus fim Debilitatem immutantis ficut non guda
bile oicif quod p:auum babet odorem*
CJiQuerttur quid ed tactus*
< ^nfequeterquerif
Bebomlit e
oe tactu, £t querunf gnqlk,f.quid eff tactus,? Citrum
tactus fit vnus fenfus ue! plures . £tqukl eft organum
in mm*£t quid eff medium in »pfo,£t quid et tangi /
bik proprium»
a © primum proce®*»- *
ficut Dicit 2Iui£a:£p tact9 eft vis ordinata in ner
uie cutis totius corpf 0 ? eius cariiib0 ad appbedendu tl
iud qd tagit illud z afficit otrartetate pmntate copkjrio'
ni % affectioni cop6nfe»Cf t« 2f!gau’l fenfus tact0 eft
virt0 oiffufa per oim carne % cuti per qui appbendif ca
io: z ffigiditaetbumidit&s z ficcitastDurictes z mollictec:
afpicas z lenitaetgrauitas % kuftas,|ribieterea ptra,f>
mi baru eiffmitionu obijdf fi&SDictt Mftm p° fcdi oe
afa.fire bet ficut ad pte pare z tot° fenfus ad toni coipus
qd eft fenfitiuu Pm q> bmufmodiboc eft ficut afa fenfi'
bilis pfectio eff totius corpts fentietf s:fta ptes eius pfe/
crtonee funt ptttldgtfcu tact° fit pe aie fenfibilisrerit pfe
ctio ptt8 corpts fenfiitt8«ergo no erit vis oidinata in ner
uis cutis totius corpts;? in oib° carnib0 coipis fentfetfo
<T3ti videf tact° ei ordinat0 no tm in neruts carnalib"5
fed etia in organis alio# fenfutiOutcqd enim eff ut ftl/
dametu ad alteruspofito illo cuius eftfundametu ponef
z illud qd oicif fundamen! ?e neceifitate.fed no puertif
eff act9 eff ut fundametu ad oie fenfus.ergo quoctlqj fi
fu pofito in aliquo o:gano oe neceflttate ponef z mi%
no puerrtf/ed vtfus eff in oculo ergo z tact^fCT l&rete/
rea nos affentimus tactu tn oculo % fubtiltffime. llSrete/
rea tn p° oe fotnno rvtgiha Dicif q* fenfus funt fif acuti
ut ei que per tactu ejcercef .i.opatiut coparatt cu compa/
lione tact°*opatio eniin tact° fepaf ab altis organis fentf
endi.aiio? fo opationee ab ope tact9 non fepanf eo qj
ta£t0eftftmdametuad alios fenfus»? cjc boc accipif Ide
qd pm,$£3ti tn *° oe ata Dicit ficut fe l?et ata fie'
itbilis ad uegetabiletfic fe bnt ceteri fenfus ad tactu;:fed
eia fenfibilisinfepabilis eftauegetabili.ergo ceteri W
fm erut infepabiles a tactu:? fic iteru babef qp tn quocu
c& organo erit aligs aliorum fenfuu in eodeerit tactus*.
CTj^rererea querif que fit oria inter id qd Dicit 3uicar
<p tagit illud? afficit ptrarietate pmutate.ficut enlg vifus
appbedtt vtfione ejcnte fim actu fic act° videf appbende
figite aliquo fm actu;? ita fupflue addtf qd feqtur ? af^
ficit id ptrarietate pmutate^flireterea ficta Dic if in sa
? 6° pbt^tlgg eff ulttmafirbere fed boc etiapuenit ma^
tbematicts ut Dr tn ^mo oe gnattone ? corruptioe.ergo
vidcfcpactu poffnm0 fenrtre matbec4 qd falfum effjn
matbematicis enim no funt qlitates fenftbiles,? nibilfe
tif fine qittate fefibtlt*CJ*jbieterea quertftDe boc qd Df'
cit ? afficit ptrarietate pinutate«fenfitiuu’eni5 fe bet ad fe
ftbtle ut^uatio ? ma? no ut ptrartu ut Dicit li0^®
DeaCa cap° Deguffu.linguaeni; oportet no actu effe b«
mida nec tpoffibile eff ei ad»boc ut fiat actu bumtda Jfr
oculus no bet actu coloreffed potbere i^m*ergoftfr in
factu fenfibile no erit ut ptrartu pmutas fed utb«° fe b*
bebiu? fenfitiou ut mafub ^uatione.UTl^teterea que/
rif que oria fit tn boc qd Dico copkpone ? affectionem
coponisXopkjrio cnij videf qlitas corpis fenrtitis eje
comiptioue bumo?r,? fic videf copkpto relinque copo/
nem ut^ore nam.ergo copofttio nibil addit fup copk/
pione? fic fupfiuupomf in Diffinitione.C' ©ofo DtcP
mus cp tact° duo bet De rone fui.quorr snu eff cp eff tan
gibiliu iudiciu:? fic eff potetia ? ps aie fenftbflts*2ntern
eff ei? pfectio a quo fumtf fermo Diffinitiu°akfcfibilis
? fic ito eff ps aie feufibilts:fed eff illud qd cdftitutt ipaj
? facit ei fenfibili aia>.gt boc patet ouab1*' ronib^Mm'
ru vna eff neceffaria.f.cp tactu pofito ponif ata!;? oeftru
cto tactu Deftruif aial:? fic no eff tn alijs fenfib\f.tn am
ditu vifu odoratu ? guffu nififmqt gulFeff qda tactus*
£uigif j>pterfenfum aial fit aial ut Dicit Sutca*tactus
erit fenfus pef que aial eff afaleff afft renfibik Diffinitio
uu fit aialts;tact° erit fenfus a quo eff fefibile qd Diffinit
stal?boc eff qd Dicit %$znn z° De aia*viug ,ppter 15 pti
clptu*f.qr uegetabik ineff vtuettb9«f«platis.aialis autej
fuppk pine eff jppter feiifibtle ^mil»? naq? multa atalitl
manetia aut cu fint na bnt b»c folu fenfuj, fenfirtuuj aut
iell f»mo boib*’ tacf «ficut aut uegetattuu pot fepari a tao
etu ? ot fenfu fic ? taa9 a fenfib4alus*2ffiaro eff per fitt/
tudinisqi ficutin ptib^aie uegetabilis giiatiua eff a quo
fumif Diffinitio aie uegetabilts ? eff pfectio ipfius:eo ^
vnuqdqs Dictm9 pfectu du pot facere fjt fe alteru tale q^
le ipm effrficut etia patet in ptib^aie fenfibilis^tacfeff ef
fe ? pfectio fen fibtlts ale fi. m gen° fumeo maial pfectam
nam aialis oictm9 bere qn tigedt bet fentuimCCT 3td p
nui Dicimus q* cu mcf pfectio fit totius aialis oportet ip
fum no tm ee in organo vno fed tn ofb° ptib0 corpts fm
alique modii ut ifra oicef:? per boc patet fofo ad feque/
te6,£aci°em fmqjeff pfectio aialis fundametu eff alio
ru fenfuff«CT 3d aliud qd querif que fit oria iter id qd
tagit illud ?c.o(cedu qt ficut Dtffingutt Mpin p° oe ge/
neratione ? corruptione liges ? tactu fe bnt ficut moues
? motii.eff eni; qddl moues no motu ficut mou«j?mii
? eff quoddl moues motu ficut eff moues in grtattoe ?
corruptione.cu eni; ffigidu mouet calidii tiic etiam mo
tief ab tpfoJfr eff oe tigete ? tactu.SUiqc! enim tagit cu
ius ultimu no bet ptrariti:? illud no imutaf per tactus *
^pptcr boc Dicit qt tagit no ta«u;qi no tagit nifi tactu me
ibapborico.? boc mo celu tagit igne«cii enim celti no re
dpiat impffiones pegriuas:celii no imutaf ab igne;? fic
no tagtf ab ipfopbice fed metbacc4gnisen*5 bn recipit
impmonesacelo;? fic ignis tangif a celoXii aut ignis
tagit aeremttuc utriiq? tagit pbice;? tagif ab utro<K«vlti
•mi enis ignis mutaf fm bumidii qd eff in ultimo aeria
? ultitmi aeris imutaf f m ficcu; qd eff iu ultimo ignis»
(fradbocautqd iHuic* Diffiuguit iter tacui nile ? ma/
tbem poft^ Dipit qt tagit illud addidit ? afficit ptrarieta
te.no enim fufficit gt ultimu tlgibile fit cu5 ultimo tage/
tis:fed oportet q> tact0 a qittate tlgibili imutef ? afficta/
tur.CTSd illud qd obijctf qt fenfus eff ut puatio ? ma
ad fefibilia ? no ut ptrartu oicedil qt aliter eff in fefu ifto
?in alijs ut patet ep pdktis.non enim fenfus iffe tm eff
potetia aie fenfibiiis fed etia eff act° ? forma corpts fentf
jentts;? ideo eff corp° fenties oe neceflttate fic comijctu;
cjc ptrarps ut Dicit 3^;in f De aia.erit iffe fenfus femp
c^ns in comipto corpe.cu atit nibil fit imutabik a fifi f$
potius a ptrario oportet qt imutas fenfuj fit ptrarinm ?
ideo calidu file copkjctone no imutaufed potius calidtl
cpcelks.? fife eff m frigore ? alijs qlttatibue tactus.ba'
bet tn fimtkduationi boc mo quo mediu Quatio eff tp
tremo^CJSd illud qd querif oe oria completionis?
coponis Dicedu f m 3fuicamcap°oe tactu.qt coplejcio re
feri ad comiyxione mebrop fifium.f.carnts ? offis nerui
% uene? bniufmodi.cdpofitto autreferf ad copaginatio
nem mebrop Diififium:ficut caro ? os ? manus ? bracbf
«I ? buiufmodi:? fic patet qt copo addit fup copkjrioe^»
UJQtrum tactus eff vnus fenfus»
, £amdo queritur Cltruta/
ct^fit vnus fenfus uel plurec. 0 videf ^ fit vn°
IfSrobat enis S^:in fine fed» oe ata q? no funt fenfus p/
ter qnque.St aut tact°eet plures fenfusrfequeref qt eP
feni plures fenfus qj qnque.ergo tact^no eff plures fen
fus.UTibreterea fenfus eff victito magts quito magis
ea que funt ad fenfu; funt magis vnita.jn tactu aut me
diu piuncttl eff organo:? ipm mediu? organu comitta
funt cjc qlttatib°tlgibilib°:? ita videf qt in tactu fut vnP
ta tlgibtlia ? medium tlgendi ? organum :? boc no eff
in alysfenfibus;ergo tactus non eff magis vnus kw
fus «i fenfus aly.fOkmitpier plura oblecta no videf
t 3
0ecttde parris fume
#etug ei fenfus plurestq? vifus *ft appbefiuus lucis %
«colorse:cu tn lujc ? colo: no lintin giie vno .pjcimo ut IU
pia pbaiu eft.CTSed pira J?oc obycif:? fumanf p:imo
rones a impolite tii Ira in *° oe aia cap° oe tactu.^ua#
£ma eft pec.ois fenfus vnius ptrarietatis ee videf ut vi
iue albi ? nigri, audit0 grauis ? acuti.guft0 amari ?oul
«ie.in co aut q£> tagi p5t multe infuntcotrarietatee.f.bu
midu calidu frigidu? Itccu3 ouru molle z alia que funt
buiufmodi.ergo tact0 no erit fenfus vnus.Sifoite oica
tur q> in alijs fenfib0 funt ptrarietates multe ut in uoce
8io folii acuitae z grauftas fed etta magnitudo z puitas:
* in vtfu no folii albii z nigrmfed etia daru z obfcurun*
t cogregattuii z oifgregatiuii vifus oftedit “B^.cp oes i!
9e cotrarietates que funt in auditu z vifu reducuntur ad
vnn ftfm qd eft gen° .pjcimuj ut i auditu ad uoce:? in vi
fu ad colore:? .ppter vilitati illius griis oicif vifus vnus
% auditus vnus.^n tactu aiit cotrarietates no pnt redu'
ii ad genus vmf .pjrimthergo tactus erit plures fenfus*
Slia ro 3£:eft fup:a quada rnfione que polfet fieri.fcp
tactus fit vnus .ppter vnitate fpei eius per qd fentimus:
Sicut eft fpf s carnis que conalis eft nobis:? in ipfa fenti
inus ofa tagibilia.oftedftatit in cStrariu lic ponaf gp cir/
ciiaptef nobis aer uel aqua conaliter licut carortiic vno
quoda intrinfeco medio fentiremus ? colore? fonus z
odore? mdtn .ppter vnitate illius medijoiceref fenfus
vnus vifus audit0 ? odorat°:q: fim q> Determinate funt
actiones actiuoj: fim quas aliter agit colo: ? aliter fonus
* aliter odo::ita Determinate funt potetie pafliue medij:
q: fim nam oyapbani patif a colore:? fim nam uacui pa
tifafouo:?fimnam rarefacieteimutaf ab odore ?pati
tur ab odore.0ed no eft in carne:q: ep fimplici elemen
to no pot fieri aiatil co:pus:fed totacaro per vna naturi
lagit oia tagibilia.f.inquatu mijcta e it ejc oib°«£um igif
actiones actiuoj plures fint in giie:? fim numeri! pafTt
lior in giie multiplicent potetie pafliue in fenfib°:tactus
erit fenfus plures .ppter plura obiecta:? no vnus,ppter
vnitate cius in quo feutit tagibilia.?* ro eft2l{fc:per file
qtljguftus? tact°in lingua fiatoigano : no ni Diceretur
Ide fefus in lingua .ppter Di uerfa obta.ergo a fili fi in to
to co:pe fentiremus guftabilia ? tagibilia licut in lingua
15 tuc vnus fenfus videref gultus ? tact° no tn eet vnus
fed plures .ppter plura obta.SiViter igif I; tagibilia fen
tiamus in toto co:pe .ppter carne vna in fpecfemo tn w
ctus erit vnus fed plures .ppter pluralitate tagibiliuj in
gne-CTJtf&uic^videnfailttagedivirtutes multe ees
qru vnaqueqj vntcotrariorapp:o£af:videlicetillud j?
qd oepbedimus ptrarietate que elt iter graue ? leue fit
aliud ab eo per qi> appbedimusptrarietate que elt inter
calidu ? frigtduj.Jfte enim funt £me actiones fenfus:*
opo:tet cp vniiqdm genus eas beat per,pp:ta virtutem*
fed q: oimife funt lite virtutes per oia mebia equaliter:
ideo putauerut eas ee vna virtute ueluti fi tact°? gultus
eent oiflfult per totti co:p° licut funt Diffufi in lingua pu/
taref cp eos 0ncipii! vna virt° eet.fed q: oiuerfi funt eje'
tra lingua:cognita elt eos Diuerfitas.Ct^ SuerrXup
De aia Dicit gp putatu elt aliqn cp tactus eet fenfus vn9
n q? caro ei° eet inftr imeu tn fint plures fenfus.CC ]£>ie
terea vide! boc per rone agens ? paties .ppoitionabilia
funt ? Diffinitio patietis elt per actu agetis:q: ages fpem
fui facit in paticte.cu igif fenfibile ? fenfus fe beant licut
ages?paties:fim Diuerfitate agentis Diuerfificaf Diffini
tio patietis: fed in tactu oiuerfa funt agetia gne.ergo Dif
finitiotact°fimipfaDiuerfificabifingne:ergo tactus fis
fuu ee eft plures fenfus.f o:te alfqs uellet oice 31 obie*
cta tact° reducunt ad ouo:que funt in giie vno.f ad tan
gibile ? intagibile.fed boc nibil eft.tagibile eni; ? f ntl'
gtbile fe bnt licut puatto z babitus? no utptraria eiufde
griis que ad cetera ptraria reducanf .CJflSteterea fim 1$
ses fenfus erut vnus fenfus ; q: fenfibile * (fenfibile fut
oppofita ad que oia ol5ta fenfuuj reducunMT 2tdboe
Dicut aliq cp obiecta tact° funt qlitates ^me que funt ma
gis fimplices docilitates polleriores:? lic magis reduc»
biles tn vnu.^Sed cotra boc eft:q: ois reductio uel e
inferios tn vnii genusmel caufatos in cam vuamel co'
pofitostnlimple^vnumelpoflerio^tn ^us vnm.tdd
aut bumidu ? liccu no reducanf in calidu ? frigidu licui
in genus ,pbaf eje boc qi calidu ? frigidu no pdicartf oe
bumido ? ficco fubaliter fine ouerfioue.filiter nec redu
eunt in ipfa licut in cam:q: fi bumidu caufaref a calido
pfe tuc nunqj caufaref a frigido»? nos videm0 q; bumi
dii inuenif cii calido ? bumido:? file elt oe ficcomec re'
ducunf ad ipfa ficut copofitii ad fimplep.bumidu eni> *
ficcu funt fimplices qlitates ficut calidi! ? frigidumec etf
am ell reductio pofterios m q: eque.pme funt ille li
cut ille.fTlft^terea natura ^us Dtcif caufa uel gene ut
babitii elt:q: no reducunf ad ipfa licut ad cam ? genus.
Si tb:te oicaf qi calidu ? frigidu funt qlitates actiuesbu
midii ? ficcu pafitue:? ita ficut aettuu eft an paftiuuuta ii
le funt ^ ores iftis*(T £otra boc cp I3 actiut! fit ^us pafll
uo fiin actu eo ap facit ipm ee actumibilomin0 tn actinu
110 eft ^us paftiuo fim potetia:q: actiut! no facit potetia}
paftiut/jfraftimi enim bet poteiia amem fufctpiat actum
agetis.CTbieterea bumidu ? ficcu no otcunf lic ee qli
lates pafliue:# nullo mo fint actiue.trafmutat enim lic'
cii bumidu ? ecotra.Sd bec oia qda uolueruntrfide Di
cetes cp tactus fim fubain eft vnus fenfus ? fini obiecta
plures.HT Sed cotra boc videf etiam q: illa fuba eft fo:
ma uel materia uel copofitti.coftat qi no eft fb:ma:q: cii
tactus fit potetiapaftiuafomia no babetnifi ab agente.
Si aute eft materia tuc erit aptitudo patiedi ? fufcipiedi
fo:ma ab agete.? cii no fi t eade aptitudo ad agetia geno
Diuerfa:potetia malis no erit vnus fenfus.uo C1113 oiat
potetia ofno indifpofita fed oifpofitl perbabininae Ii'
cut vifus ad colore:? auditus ad fomi.CTSolo fim fup
dicta Dicimus qj tactus fignificaf in ouplici rone.f.i n ro
ne potetie ? in rone ptis.?fimq>eft iudiciu tagibtli&z
in rone tb:me aialis fim qj eft awl.? ^pter boc ipfe folus
inter fenfus plurii! eft cotrarietatuicu tn fit fenfus vnus
fim # eft foitna.ficut enim griatiua in piatis que pfecrio
uegetabiliu eft 110 eft in vna pte coipis plate:fed Deter'
minat totu ficut eft foima totius ejrift es in radice ftipite
? ramis ?virgis.nec eft fim vnumodu? fed potius fim
multos generas folia ramos virgas ? fructus femina z
platas.fic tactus qui eft foima pfectiua eft aialis ? no eft
pars nili per coparationead opa fpecialiaificut cu'35 c^ft
pars giiatiuauegetabilismo eft ergo tact9 in vna parte
coipis aialis fed in oibus fim alique modi! ut infra oice
tttr.neceft vno mo:fed qjpluriiiptrarletatu appbefiuus
f.oiuin illarii que Determinat ipm coipus.f qo eft oiga
ini tacms ut infra oftedef. ©icimus ergo q> tact0 eft fen»'
fus vnus fim q> eft fo:ma:eft tn plurii! cotrarietamj fim
coipa fpecialia.CT^ldbniu ergoqb obijcif in conarii
Dicedum eje ronibus 2ti^:patet iam folutio cp no eft fv
mile oe tactu ?t : alijs feniibus.? non fequtf fi aly fen/
fus funteotrarietatis vnius in genere tactus Debet ef
fe vnius cotrarietatte^^ld aliud Dicedum q? in ueri-*
tace per coipus fentimus inquatum eft mijetu eje tagibi'
libue:cuius .pbaiio eft fim no fentimus nili ejy
celletias tagibilium:eo cp coipus nr m mfitii eft tagibiV
libus mediu efteytremb?2tagibiliumXum igif vna na
tura mijeti (ppo:tione babeat ad oia mifeibilia pfequetia
ad mijetum per vnfi coipus fim actus mijeti qui eft pote'
tia mifeibilia plura:fentimus omnia mifeibilia»? cum ta
ctus fit foima pfectiua illius co:poris:per vnum tactum
fim actum appiebendimus omnia mifeibilia . ,pbat au/
tem^l^:infine ^mi Degeneratione ? co:ruptione»q>
niJ?tl eft mifcibileperfe nifi qualitates tactus. ergo per
vnum tactus appiebcdimus oe 0 ?trarietates tigibtlm *
Be bcmftte
CJ2(d aliud sicMiT q> aliud eft iit guftu 2 in tactu in (in
gua.guftos enim indictu eft fapogw: fapores fim q> bu/
«ufmodi no funt ea que mifcenf ad oUmtiom coiporis
aiatUz ppter boc I5 guftue eet otffofus per toni cozp9 nv
bilominus differret a tactu, Sed in tagibiltb0 no eft fic.
caStdu eni5 * frigidti % bumidu % ficctnouru % molleigra
ue 2 leue mifcenf ad coftitutione coipis afiuto piopter
boc coipus atatu vnum exns actu .ppoitfonem babebit
sd oia illa.cuj aut laetus foima pfectiua fit coipie:buiuf>
modi tactus? vnus epne per caltdu coipus appbedit oia
bec.nec MtfliintMit q? tactus fit plures fed gp fit pluriti
otctu Suitc oicedti q> in ueritate ta/
ctue videf plures ee virtutes paffiueffed paffio eius re/
ductfad pafiione oigani fui qd eft coipus aiatm2 tuc it/
lud virtute eft plura fed actu vnu ficut oe mixtu eft actu
vnu 2 poteria plura.CT^M dictu Zfuerr.otcedti ® bene
pcedimus q> tactus eft plures fini oga.i^Md illud q&
obijcif per renem oicendti eft q? eft jppoztio paffiuf fim
plicis ad actiuil fimplex 2c,2cu vnu fimplex non poffei
fcabere plures forntas fimuhno pot illud paffiuu recipe
impfftones actiuo^ oiuerfo# geiierutficut eft oigami vi
fus in quo onaf fimplejc elemetu aque per na| ovapba'
ni:z $pter 15 no patif nifi a calore zluce.SJffr eft i oiga/
no auditus in quo onaf elemetu fimplex qd eft aer.z fi/
militer ei! in inftro odoratus qd I5 fit copofimsitit onaf
gn ipfo frtgidu \mmiduvi .ppter boc no immutaf nifi ab
odorifero actualiter calido % ficco uaporattuo qd eft lift
gua que immutaf actualiter ab actuali bumido faporo/
foizoe talib0 tenet obiectio.Scd eft,ppo:tio actiui fim/
plicis ad paffiuu comijctu ejc multis ; 2 in tali jppoztione
110 fequifcp paffiuu babeat ee vnius actiui tm : immo p
multa mtfcibilia que funt in ipfo potetialiter bet effe acti
Diiicrfop fpe 2 genere.qi $0 tactu citimus ee vnu
ut foima coipis atatfcz no ut ptem aie fenfibilis.piopter
boc etia opoitet folucre tres f mas rones que ,pbant w
ctu vnu effe fimplr.CEr M £imi ergo Dicedtl gp Sfifcijp/
bat no ee plures qj qnque fenfus penes numeru oiga/-
n o$z % 110 penes numeru obtectos boc bn cocedimus
<p tactus babet oigami vnu qd eft coipus comijcmm eje
oibus tagibilibus qlitatib^CTSd aliud oicedum ta
<tus eft tn eo qd eft foima coipis aiati qd coftat ejc tagi/
bilibus miptistmaiore babet vnione cu fuis obtectis qg.
ceteri fenfusffed fua potetia oiuidit fim numeru actiuo/
rum tagibiliu:2 cu illa plura fint<^ in aliis fenfibus po/
tecta fua eft amplioris oiuiftonis c$ potetia fenfuu alicis
(icui etia potetia paffiui mimi amplioris oiuifiouis e q|
potetia paffiua fimplicis*^ad ultimu oicedu cp l> lujc
no fit oe natura coloris fim nanneft tfi oe natura ipfius
fim effe tbimale coloris ut fupiababituj eft2,fpterboc
Iujc2 coloi funt eiufdem fenfus.
CCluerimr quid eft medium 2 oigamtm tactus*
, £rtio quertmr gtuid eft 01*
ganu2 mediu tn tactu.£t videf gp medtu ipfi^
debeat ee ejctratfic oe generas fpem fuaj in fbto a longr
no bns eotactu cu patiite 116 eft agis per mediuiqb eft:
extra patiesulgibiles qlitates funt calidi! frigtdu bumk
dum 2 ficcu 2 agtit in tactuiergo agut per mediu extra*
f>ma jpbaf in tribus fenfib°*f.vifu auditu 2 odoratuffe/
eunda feribitur Ht ^mo oe gnatione 2 eoiruptione.ubfc
fic Dicit Sfenonfolum tangens cakftcftignts.aerenx
enim fgnistaer aut coipus calefacit, tC* Tbieterea boc vi
def 2iri!:;pbarc tn lt° i° oe aia in cap® oe mmMnima'
Sia enim que fenfum bnt tactus ficut tn aq 2 tn aere , j£e
cum utrfiqs fit elemetu bumidu fupficies tagentiu fentp
erut bume^cte.bumidu enim qb eft tn fupficie tagenti
um eft coipu0S2 oe coipus bet jpftmdm ergo qcqd fenrti
fenfu tactus fentiet per coipus bumidu bns pftnidiier
go per mediu exiraneu.CP^eterea videf gt tactue se
beat bere mediu fimplex ficut alii fenfusific qcqd eft oi'
bus demetis pnariutipm pot pati ab oib°elemeti«2 ab
oib0 qlitatib0eo|i,quodlibet elemetu ptrariu eft oib°ele
metis ut jjbaf tn ^0 oe gnatione 2 coiruptione.ergo qd
libet elemetu pot pati ab oibus alys 2 ab oibus qlttatib0
eo?2.ergo fi mediu in tactu fit mediu fimplex fim na'3 vnl
«s demeti nihilominus tact° patief ab oibus qlitatibus
tagibilib^CTl^derea videf cp tactus nullu bet mediii
illa eni3 tagut quo^ ultima funt ftmul:2 quo^ ultima fff
no bnt aliqd medimergo que in tactu fentiunf nullum
bnt mediu.boc ide videf per 2[uicam otcete fic, ex ,p^e/
ratibus tact° eft quodda tnftrm nale q i eft caro neruo/
fa:ex boc cp fcntit aut caro aut neruus fentit ex tactu qj/
uis ibi no fit mediu aliquo mo.C Sed ptra boc videf
ee ro 2tjfe:in i° oe aia,qui (pbat carne ee mediu fic osces
pis aut caro 2 lingua ficut aer 2 aq ad vifum auditu ol
tactu fe bntuta fe bere vtdenf ad boc cp fentim0 tn oiga/
no tacf.fed illa fe bnt ut ma.ergo caro fe bet ut medium
in tactu.HT3te ibide inducit alia rone.fenfibili tgtf fup
oigami pofito no fit fenfusffed fenfibili tact° fup carnes
polito fit fenfusiergo caro no eft oigami fed mediu. Bli
sm ronf inducit 8i£:cotra rnfione que poffet fieri.fqi
f mutatio medfi no ponit fentire oe neceflttate.imutatio
enim aeris fim colores no ponit videre oe neceffitate.2
ftfiter eft tn aliis fenfibus.fed imutata carne fim tangib»
lia ftattm eft fenfusiergo caro no videf ee rnedui fed os
ganu.Si inqj aliqs ueliet fic nide, £otra boc Dicit
ponamus q? pellis tenuis ctmiextedaf uobisique pio/
pter fui tenuitate facit latere fenfujmtru fim ^us 2 pofte
rius tagtbile imutat fenfum in pelle 2 tactujfi? tuc fimul
viderer ee fenfus 015 imutattone pelltsi r no viderer eS
per mediumibilomtn0 eet per media pelle illa imutauo
tact0,ergo multo magis fi conalisfiat na que araiexte/
dif in oiganoffaciet latere feritate 2 pofterioritate i me/
dio 2 oiganomibilomin0 tfi erit per mediu imutatio os/
gani.ergo necn ftatim fiet fenfus imutata carnemibilo«*
itiin0tncaro pot ee mediu in tactu.2 no videf ee oita ni
it qi fenfibtlia alior fenfuu fentim0 per media ertra a 15
geitagibilia ito per mediu itra 2 piucta nobts.Slia ro'
ite videf Sapone ad boc qt mediu 2 oiganuj in tactu
fint ide numero.ficut enij Differt tact0 ab alfis fenfib0 iti
boc qt tu alijs fenfibus mediu patif a fenfibili £mo:2 po
ftea oigantl fenfus patif a medio imutato. Un fenftbile
sgit mediu 2 mediu agit in oiganu.fed iu tactu 110 eft fic
fedvna actione obiecti patif rnedui 2 oigami fff ficut p'
cuttes dvpeu no peutit dvpeu ut cippe0 peuffus poftea
peutiat dypeatuffs vna pcufftone peutit clppeu 2 clipea
in.Csed^tra boc videf ee.quecuq? 1V0 eque jamo pa
tiunfab agete eode 2 vna numero actione agetis fiit no
eiftatia per loeu a fe iuiceimedtu 2 oigami in tactu eque
|nno patiunf ab eode agete vna numero actione agetis
ergo no otftat per locti,2 ita videf qt no funt duo coipa:
qiouo coipa no pnt fifee in eode loco.CT^d boc oicul
altq q» in ueritate mediii uel oigami in tactu no oifferut
fim locu,4aro aut fim fua foima eft mediii:2 fim fui ma
terta eft oigami. CT 0ed ptra boc eft q? oigami no Dicit
nam fed iuftf m utetisw fic videf cp caro fim mam non
pot ee oigamiffed potius fim fua fpem*C* l^ieterea ov
gami eft qd ultimo imutaf fim ma5.fed fi ftat comparto
foime 2 mae ma ^us immutaf qj fo:ma:2 ita rna magis
bfbit rones medij qj foima.CTuSieterea boc eft contra
autcAm qui oicit fic.no oebet putari q? fenties eftneru0
tmffed neruus certe reddit fenfujtlgibtle alteri mebio
q5 eft caro.Si enim fenties eet ipfe neruus tnliopoite/
ret ef fenties in tota cute bois 2 eius carne expafum ali
qdificut funt paniculi neruofi,£x bac auctoritate videf
gp neruus fit mediu 2 caro fit oigami.no enim medy eft
recipe 2 redderem na tnftft recipe tm. CT3km 3fuica:
mediu; eft qd natura camis eft recipe fenfumiqsuts ad
1 4
Qtccodc partte fume
redpiendti illu eget ut recfpfat aliude * er virtute alteri
U0 mebzi mediatibus aut nerui«.C"3^ videf p Huicam
cpcoi iit inllfniiactue.oicitem;fic.l;feparenf in coide
nemo? filamo ell tl loge 411 accipiat ab eo fenili; * red '
dat vni origini z ab ea origine reddatur cerebio z altje
mebiisXlidet etiam per 2Uiicam cp multiple;: ftt buiuP
modi lenius z nullii mediii.oicit eni; Itc.ejc ,pp:ietatib°
tactus ell cp tota cutiscircudaustotiicoipus etlfentiee
per tactum:* no folu vna eius pars z ponit,pbatione 0*
cti fui tale oat ronem q: ille fenfus ell natura pferuas to
tum coipus ab acentibus que multu; noceret Ii pfifleret
in aliquo alio mebzo?:ideo opoituit toni coipus ee fenti
ens per tactu ut totu remoueref ab illis per ejepimetum
tactus.CT fte 2fuica:no opoitet neceifario ut vnufqfqj
fenfus babeat inllfm libi ,pp:iii:fed poflibile ell ee vnu
cum inltro vno:z peipue in tactu.(p5oIutio fim fupia
dicta tactus babetonplice'intetione.f4foime z potet ie.*
0m 41 ell roima ellpfectio aiati coipisiftc totu coipus ba
bet pio ozgano:* no utlf aliquo medio:fed magis fentit
in ptibus illis que magis accedut ad equalitate:* magis
ptiespat fpiim fenlibtle ftcut in neruis carne z cute . que
aut recediit ab equalitate * 110 ptteipat fpiim fenfibile;:
ftcut offa z cerebzti z capilli* coinua z vngues no fenti/
ttint nili fini queda modii:* ideo Dicte inquatti circupoli
ta funt talia paniculis neruofisan quot: oilTblutione W
tif ooloi ftcut circa cerebzti z circa ofia.cti enim tactus Iit
ficut fozma coipis aiati terminat z cdplet toti mam fui:
z ,ppter boc peipit qcqd immutat cute; z gcgd immutat
neruti:* quo ad boc pncipaliter tact° ell in coide qb ell
pnetpui totius coipis:* per fila neruo? ptlnet totum co:
pus.fim aiit cp tactus ell tudicium tigibilaiilic pneipatr
dtiu loco iudtctj tagibtliii.i.in cerebzo.opoztet enim 4»
cerebzti (ppter fui fupfluitate z bumiditate nullum babe
at tacui cum ab ipfo oifTuudif fptis aialis qui ell pneipi
iim fenfuti ficut Dicit 2llga;el.cp tactus ptingit ad partes
carnis z cutis mediite coipe fubtili qb ell uebiculu eius
qb Dicif fpiis* oifcurrit per copagines neruo?:quibus
mediitibus ptingit ad ptes carnis z cutis:* boc ell co:'
pus fubtile z no acqrit neqj baurit virtute bic nili a co:'
d e * cerebzo:* fim btic modii neruus virtute recipit a ce
reb:o z coide z reddit carni z cmi.3mmutatio aut a tagi
bili fimul fit tpe in carne* neruoifed natura piius in car
ne -z neruo z fic caro quanda; ronem videtur bere qua
no babet neruus ut videf ape:uelle.<ET©icaf g ad pm
cp I; calidu z frigidii imutet a logeitn oibus intermedys
funt ficut in materia -z in fbto:* no ficut in medior boc
patet qi cti mediii calefactum; eflietia pmo calefaciente
no pnte remanet caliditas in medio.fic aut no ell in co'
lorato z aere eo cp aer no fe bet ad colore nili ut mediu;
z no ficut materia z flanuCTt^terea elemeta^piia fut
fbta tangibiliti qualitatiimo atit funt ita caufe z fubiecta
fonor odo? z fapo?:* .ppter boc qn aer calefactiuus ca'
lefactt coipus ell actio mae z no aeno medyan laiius De
termiuabif illud que fit Diia inter actione medij tactione
mae z actione obiecti.CT 2ld aliud oicedu q? mediu; in
tactu no pot ee eleroetii fimplejciq: I; quodlibet elemetti
fit trafmutabile a quolibet tn fenfus no fentit oifTife fuo
ozgano:* ideo fi oigami tactus eflet vntus demeti illius
demeti qualitates no peipet tactus:* cti Debeat peipere
qualitates no peipet ta«°*cu;oebeatpc<pe qlitates ot
um elemetor opoitet cp ipm fit eje oib^cdmixtum,* bec
ell folo ad j"\CT2fd im aut Dicedtl cp Duob°modis pot
ee tact°in i?umido:uel qi ejcpellaf bumidii a fupficte ta-1
getts z tactuud qp pmu tages qlitaie fui generet in bU'
nudo aereo uel aqueo qb pollea agit in tacui actioe ma
terte z no actione medij ut otcttl ell. £t umiqj illo? mo'
do? tactus no ell per mediii ejetra fed intra.^jSd illud
qb obijcif q? tactus nullti bet mediii ia patet fofo.^act4
enim ,pprer boc qi no titi ell potetta fed erta; fozma aiati
coipis appbedit in oibus partibus lite mae fimul tpe.«
110 in vna pus-z altera pofierius.fed tn in coparatioe ad
obm natura pus imutaf caro q; neruus : qi vicintoi ell
obo ageti m actuiz per boc patet folo ad Dictum 23uic2.
dJ2d ronem a^iDicedu g>in ueritate maiore ronem
medtj babet caro q; neruuetfed no ell mediii qb pus i'
mutaf tpalicut etia ibide Dicit aliud Dicen-’
dumepin ueritate pofito tagibtli fup neruti fit fubtilifii'
mns tacius.oilfiriter enim fe bet in taau z in altjs fenli'
bus.£t qb Dicit % $zcp neq; in tactu neq; in alys fenli'
busfenlibtlifupinllfmpoiitofit fenfustnopot intelli'
gi nili oe cerebzo.Sact0 eni; fim cp ell iudiciti tagibiliu;
fluit a cerebw.-z cerebzti in fe no bet tacui I; in paniculis
qb° circtiponif femiat tagibilia.^XTSd aliud oicedii q>
caro quada rone babet medy ut fup Dictu eil.tTT^fd ali
ud Dicedti gp 2t^:n 0 intedit oiganu z mediii in tactu
fintide numero quatti ad ma; fed quini ad fonna.fo:'
ma enim carnis z nerui ell fenfus tactus.* ,ppter boc cp
vna fonna vniunf caro * neruusjvna etia actione imu'
tanf:l;vnu;peralterutmutef.‘z(ppter boc vnumfit ut
mediu * alterum ut e.rtremii * oiganum.ficut etia I; vna
pculfionepcutiaf dfpeus* clypeat^ttu clipeat0 peutif
per dfpeti * non ecotra.-z fic clipeus peutifin rone me
diy.z dvpeat0 tii rone poilremi./Et per boc patet fofo ad
aliud qb ptra obycif.3mp:obationes ^0 folonis indu/
cte bn pcedimus.fT^d ouas auctoritates Huic0 oice/
du cp tact° ouas bet compationes.vnl bet fim cp recipit
virtute tacttua.* qz virtute illa; recipit a coide * cerebio
^pter fpiim *neruos:(icut neruus erit pmo recipies *
ulterius reddes virtute carni z cuti:* quo ad bic compa
tione loquif 2fuica.BIiI bet compatione quo ad recipe
tagibiliti per imutatione:*fim nam pellis * caro eriit p'
morectpietia*ulteriusneruoreddetia*fic loqf
Cres auctoritates 3uicc fequetes loquunf oe tactu fim
cp ell fozma co:pisaiati:q: firn boc ficut cetera mebia ge
neranf a coide a virtute infoimatiua ipfius co:dis:lic eti
am fozma ipfo? membzo? pncipafr effluit a coide:* fim
bunc modum etiam tactus non Determinat fibi partem
fpecialem in coipore.
C Queritur quid ell tangibile piopiium.
q ^.arto et ultimo que«f
t^uid fit tagibtle «ppiium.Bictf aiit coiter <$ p
me qlitates.f.calidu bumidti frigidii ficeti funt tagibtita.
£ti aiit Iim queda qlitates pfites bas qs enumerat 'Bfy.
in i° oe gnattoue* coiruptione.* in 40 metbeop.fie eni;
Dicit in oe gnatione* coiruptione. /£o? que pus tan
gtbiliu Dicetiti oiuidetiti que pmo Dite * ptrarietates fut
aiit qlitates fim tacui boc calidu frigidii bumidii * flecti:
graue * leueiouni * molleigroflum * fubtile.CJtQueri
tur ergo utni oes ille pmo fenlibiles Iim fim tactum uel
no pmo.sEt videf cp no pmo.qlitas enim fenfibilis feti
ttffimq? ipfa elltergo fi ipfa no ell pma no fentif piirno
fed inter illas non funt pnte nifi qtuoi.oue actiue * oue
palfiueiergo videf cp oes alie pntes fentianf per aa0 eo
rti.* boc etia Dtteriitqda.fErsed ptra in colorib°fic e(l
cp medy colores pilityunf ab extremis * tn no fentiunf
perejctretnos.firiDzeterea qcqd agit actu boc ell actu
De necefittate.ergo fi pntes agat in fenfu; actu pma? oe
necefiitate eriit actupme qlitates qb falfu; ell.fij lfbiete
rea querif oe qbufdl alijs que fentiunf tactu ficut ell fe/
fns Diuilionis ptinui tn Dolore pcuflionis:* ficut ell fen
fus Delectationis e; tactu aliquo ficut ell in coitu.Ucru;
illa fint tagtbilia pfe uel no. £t videf gp pfe:qi fi oefcpp
aliud boc erit per calidu uel frigidti bumidii uei ficeti. f;
patet q> boc ell falfu; q: ille qlitates eqliter fentitinf tn
coipe.Diuifio atit ptinuttatis in fecantia Doloris fentif in
equaliter.CrSoio oicedii $ multa fut tagtbilia que fiit
qlitates mifcibiliti uel pntes mixtu ut s Dictu e f; m oes
me bominc
tiie qualitates fentiunf a tactu niti ,put bntptrartetatem
z motum ad tpmXum aut fmt recepte ? quiefcetes tuc
no fentiunf .£t ut l?oc intelligaf repetedu? eit qd Dictus
elt fup.f.q? tactus elt tbzma z tactus aiati co:pis aia tew
fitiua.iDiat enim 2l{fc:in '-°oe aia cp viuere inelt fentid
ttbue ppter feuftbile pztmu:? cppumu fenftbile tactus
elt.cuni ergo co:pue aiatum cdplejcione beatin mebzie
Diflimilib4 erit tactus ptectiua coipis fama talis iuqul
tum elt cdplejcionatu in fimilibus z copofmi in oiflimi/
Jibus.CU lijc boc iam patet foto ouaruj qomim que fa
lent fieri circa tactti.f.quare Ipomo elt melioris tact°cete
ris aiaitbus:? quare molles carne in tactu bu apti funt
mete z ingenio, pomo enim in cdplejcione magis acce/
dit ad equalitate:?,ppter boc minimas D:ias tangibiliu
recede'tes ab equalitate fubtililTime fentit eo q? ptrarie
tatem bet ad equalitatem fuecoplerioms.lUr molltcies
carnis equalitate maiore indicat cdplejctonis:?m nobt
liori coplejcione nobilio: elt oifpofitio metis:? .ppter 15
molles cozpore apti funt mete.£t eje boc patet folutio f
qoms que fit a pbis.f.quare bomo tactum bet certiores
altjs fenfibus.JHlia #o aialia ecdira.3n boie enim tota
coplejeio cozporis accedit majeime ad equalitate:? p:o/
pter boc impofitbile elt ut ptes cotpij fui otno oepureti
tur a natura demeti fimplicis.cum ergo o:gana alioru?
fint oe natura demeti fimplicis.in boie non erunt otno
Depurata:? ^pter boc alios feufus bebit bebetiores cq
tactil^n altjs #o aialibus que recedut a teperamento.
fi magis accedut ad frigus pnseltut magis clarificenf
in oculis:? fi magis accedut ad calidu llccurn pus elt ut
magis fubtilienf eo? odoratus.C Ulterius ejebyspa
tet foto quarte qdnts quare bomo fapientifitmum aia!
dt.bona eni5 oifpofitio in tactu bona oicit oifpdne fim/
liciter ? in toto:? inqultu cotpus elt o:ganu aie . Sed
oua oifpofitio in otganis alio? fenfuu no oicit nifi bo'
na oifpdnem Pm qd z in coparatione ad vnl parte aie«
GTlEfceterea bonus tact° fubtiliter cognofcitcaufas oi'
um fenfibiliu que funt qualitates feufibiles:fed aly feu
fus no coguofoit nifi vnu? feuftbile tm.Dicimus ergo
<p tactam cp elt tactus cdplejciouati cojpis cognofat z
fentit omne qd elt cotrariu cdplejeioni ? puenietis illi»
£>ut elt in motu ad ipm ? fic femtf calidu frigidu btitdu
z ficcum ?c,que funt oifTimilia coplejciont cojporu tan'
gentis.oicoatitjmteltin motu:q: nibil ebibet alique
calore innalem 110 feiuiri fi receptus fit in coplejcioe qlt
nalis:? .ppter 15 etbicus no fentit calore fuu.q: calo: in-*
nalis vincit nalem ? factus elt qfi nalis:? febncitans in
febze tertiana mirabilr fentit calore fuum ? tn min° bet
De calore «^ille:q: in eo calo: nalis no eit victus:fed ca/
Io: feb:is eit in motu ? pugna ad calore cdplejcidts.fim
aut cp tact4 elt pfectio co:pis cdpoiiti in mebiis oilfimP
libus fic fentit omne illud qd eit oifiblues cotinuatione
lalis co:pis:? qd elt pferuas ipfam,? fic elt fenfue Dolo/
ris in uerberibue:? fenfus Delectandis in coiiu.fenfus
aut Delectationis augmetat eo cp fenie fubtililTime tan'
git neruos:? eje bye patet folutio ad totum p ter ip m p:i
mum.fET^t ad boc oicedti cp in illo argumeto elt talla/
eia acentis. £t illud qd obyctf in cotrariu elt necelfariti
z foluit ipm. lEjfbys aut que babita funt patet fenfus
Delectationis inqultu elt oelectarto ? Doloris inqultu
Dolo: no elt nifi in tactu ut Dicit 2t uicAXuj enim vifus
videt pulcbui Delectatio ndgenerafin potentia vifiua
que affijca elt oculo fed potius tn aia appbendente pul
cbntudine rei vife:? fiTr elt De auditu ? odoratu : ? ideo
cetera aialia ab boie no multu Delectant oelectationib4
colo? foiio? ? odo?.gu!tus aut quanda? babet oelecta/
lione fed no elt pfe ipfius Delectationis fed potius fapo
ris.tactus aut^pztti obm babet oolore ? Delectationem
in fenfm? pzopter boc ipfe folus pfe oelectatur ? oolet.
2fly autej oes per acciie.bitu elt etiam qd oicit
4°metbep.cpcafh'ta9 no eit in gultu fquatti elt iudiciuj
fapormfed inquatu eltquidi tact°.iDelectatioautctbi
no elt obm gultus inqultu elt iudiciu fapopfed iuqul
tum elt quidl tactus.3ultrumentum aut tact° tudeje elt
tangibiliu Difiimiliu libi ficut mediu iudeje elt ejetremo
rumejccellentiti:? illud inltrumetii anteii tangat pote/
tia eit ficut tangibile:? cuj tangit fit actu bmoi:? boc elt
qd oicit Mqziin i°oe aia cap°oe tactu.31lud qd fentim4
boc qdpot tangere in quo uocat4e(ltact4 fenfus parno
z poltea bufpars elt:fentire enim quide elt pati quare
faciewqualeelttpm bmoi. illud cumlitpotetiatale.ue
rum fifr calidu frtgtdu ourii z molle nd femimus fed e)L
cellemiac tarn^ fenfu ut mediate qda ejcftte in fenfibus
contrarietatis ? ^pter boc oifcermt fenfibilia.medium
enim Difcretfuu efi.fit enim ad utruqj ipfo2 alterum ul'
timo^-CTUItimo notadm cp ficut qlibet alios fenfuu?
ita tactus eit tangibilis ? no tagtbilis:? no tangibile Di/
cif tribus modis.f.aptum natum tangi ? no tactum uel
co:rupens tactu ,ppter ejccelletitia ficut calidu ignismel
paruum babens tactum ficut aer.
IT^uerit quid elt potentia fenfuum.
SbitoDefenfu tnpticu
lari qnereduj elt oefenfu in comuni. £t
querunf quatuo:. 0uosp:imum eltoe
potetia fenfuum.tm oe oiitinctione fenfi
bilium:? quaTr fenfibilta funt in fuis obiectis ? medijs
z o:ganis Diuerltmode.30 quaTr ois fenfus fufceptiuus
fit feufibilium fperum fine materia.4"1 ? ultimum qua/
re non funt fenfus p:eter quinque tti!.
, 1B p:tmum ptoce^r c,c.
©icit enim 3^:tn p:ime pbie.cp potetia eit
p:ineipium trlfmutationis (n alio fim pp elt aliud:? bec
Diffinitio puenit potetie actiue que elt pncipiii traufmu
tatioms in aliud qd elt pafiiuum.potetia aut pafitua elt
p:iucipiu trlfmutationis er alio qd elt actiuu;.£u5 aut
fit fenfus potetia no erit potetia actiua eo cp fenfm nibil
trlfmutat fed potius trlfmutaf ab obiecto.ergo relinq/
tur cp fenfus fit potetia palftua.^ 3^ ^jcplte oicit ‘B$iz
iin°oe aia qjfenfus elt pati ? moueri quodda.GT 3^5
ois potetia que fit in actu per fufeeptione fo:me alicuius
agetis in ipfam elt pafiiita.fenfus elt potetia bmoi. ergo
fenfus efi potetia pafltua.Sed q: boc oes cdcedut obtj/
ciaf in cotrariu fic.illa febnt ut actiua ? pafitua ad iuui/
cem quo? elt ma vna ?fo:mecotrarie.Si ergo fenfus
z obm fe bnt ad inuiee ut actiua ? paiTiua:fed fenfus nd
elt potetta pafliiua ntfiab obiecto.Si pafitua elt:ergo vi
def cp fenfus nd fit potetia pafliua.C* 3te? quo? elt ini
polTibilis trlfmutatio ad inuke illo? neutri! elt pafituu
ad alteru ut ,pbaf in libzooe gnatione? co:ruptioite.fj
fenfus? obtecti impofilbiliselttrlfmutatio ad inuiee.
ergo neutru illo? elt ut potetia pafitua ad alterum? fic
iterti relinquif cp fenfus nd fit potetia palfiua.Sifo:te
Dicafm pati multis modis oictf .f.recipe fine trafmuta
tione fube ? recipe cum trafmutatione fube:? fenfus o:
bic potetia pafitua eo ep recipit impfiioues agetesline
trafmutatione fube fue.ergo ?c.f£r £otra fenfus nd elt
tm in recipiedo fpem obiecti:fed etia in iudicando.iudi
care aiitaliqd agere efi.ergo videf cp fenfus fit potentia
actiua ? no tm pafltua.CT Jte$ eje pte ronalis aie nd un
elt intellect4pafiibilis qui recipit intelligibilia 13 elt etil
actiuusintellectiuusquiabltrabit imelligibtles fpes ?
coiungit cum polTtbili.g videf qi eje pte fenfuu necefie
elt efle potentia actiua que abltrabit fenfibilia ? coiun/
gat cum potetia receptiua fenftbtliti.C[711b:eterea quer»
tur iujeta boc utru potetia pafitua fenfuu per alteratione
z motum oeuentat in actum uel fine alteratione ?mo'
tu.£t videf cp per alterattone.Dicit enim 2f^:in i°be
Seeude partte fume
afa cp fenfue videf alteratfo queda elle.C' Jtem ibide
Diftmgutt inter mutatione que eft ex potetia in babitu;
x illam que eft ejc babitu in agere oiceus gp illa que eft
e;: potetia in babitu ell uera alteraiio.3Ua ito que eft ejc
babitu in agere eft alteratio quedl fiue fm qd.ftbi gra.
qn ejc ignorate fit fciens eft alteratio fim qd.£um ergo
ficfit cp oe no fentiete fit fenties videt elfe alteratio fim'
pliciter ficut etiam ibidem oicit. Sed cotra.quicgd
fimplr alteraf eft Diuifibile quam ♦ potetia aie que oicif
fenfue nec eft Diuifibilie nec quanta.ergo nec fimplr al
teraf .fima bos pbaf in 6°pbip.ubi ,pbaf q? nibil eft mo
bile nili cozpue.i4 ,pbaf in 20 oe aia ubi oicif cp ficut uv
ta aia eft pfectio totius co:pte:ita ptes aie fimtpfectioes
partiti co:pis.ptee aut potetie funt.z quatti non pot elfe
pfectio quatulCSofo oicedii firn fniam pBopoium gp
fenfue eft potetia parttua.z cp pati oicif ut fu p olctu; eft
in obijiciedo.f.recipecu tranfmutatione fuDe zfinetraf
mutatioe.fenfus aut oicif potetia palfiuanoq? recipiat
fotmaque trafmutat fubam fuain fubam fim eetfed po
fius trafmutaf in fpem fenfibile fm intetione.z ficut fup
notatu eft bec potetia tres babet gradueificut etia pote-'
tia fqedi.oicif etia; potetia fciedi (icut in puero g oe nu'
mero fcientiii eft fini poflibilitate nature tm.z bec pote-'
tia oicif remota z malis* impfecta z indifpofita.z oicif
potetia fciedi in oifcete nondii bnte babitti qui tu ia; co'
gnofcit ,pponee ,pp:ias:z bec eft potetia Difpofita x p:o
pinqua.f gradus potetie que eft copleta per babitu pfe
cte ficut eft potetia actu fcietisiz bec oicif potetia cople'
ta per actum.Stlr eft oe fenfu qn aut potetia aie pitigtf
eum o:gano tunc eft potetia fima ad fenfuni , qn #0 oi-'
fpofitio fit per fpm aialem x calore nalem x armonn 0:
gani tunc eft potetia fenfue in i0gradu.qn #0 bet fpem
fenfibile':tuuc eft potetia copleta per actu.^ET 2Jdf>mu;
otcedu cp actiua x pafliua ad inniee pfaice fic fe babet cp
fpfoiz eft ma vna x fomte ptrarie.Sed talio modus age
di x patiedi no eft in fenfu x fenfato: z ,ppter boc ibi fuf*
ficit ut vnum fit recipies x alteru ut ageus fim fpem z no
fim ir.a; ut itra Dicef.lfrer boc etia patet fote ad feques
q:illa actiua zparttua trafmutanfadinuice queagut?
pattunf pI5tce,CC: ad id #0 q i> obtjcif oe medio feufus
quida cocedut oicetes cp in ucritate fenfue no eft pote-’
tia paftiua tm fed etia actiua.fed q: boc no eft oictum au
etoj: qui coiter oicut fenfum elfe potentia pafiiua.oice'
dum q? omne qd redptfCut oicit ^6oe°)recipif fim ptai
tem patietis z no fim pta*tem agetis . z ^pter boc fo:ma
fenfibtlis recepta in fenfu recipif fi m ptatem fenfus.fed
ptae fen fus eft iudtcare z ntlciare oe ipfa:z fic etia oicut
quida.Sed uera fote eft 37 feufus fim cp eft potetia ma
terialis no eft iudtcare neq; agereifed fenfue copletus
per actum fpei fenfitiue judicat z agit ficut etia; materia
in pbicis qn eft in potetia imperfecta neqj mouet neqj
agit.fed qn copleta eft per actu; fonne mouet z agit. £t
buic non contradicut auctoreerq: ifte eft tertius gradus
potetie quem poniinz eft potetia ficut fetetis ad confide
rare qui bn pot agere qn vult.CT&d aliud otcedum cp
generas intelligif fim actum no eft in rebus fed opoztet
ipm efie in nam intelligetie q: aliter no griaret eam fim
fo:ma intelligibilium fed fim foima rerum.fed faciens
fenfibilia m actu in rebus eft ficut lujc facit acm colores
fenfibiiestz mot°ffacttuus aeris facit actu fonos:? calf
dum uaporatiuu in mixto odorifero facit actu odores*
bumidu aut f m actum penetratum eft ad neruu; gufta
tiuuimz lingua facit actu fapores : qualitates aiit tactus
per feipfasagutin tactu. £t,ppter bocacriuii fenfuum
110 pot ee in potetys aie. 2ld (d qd querif tuxta boc
utru fit alteratio in fenfib°.oicedum ^qnqueexigunf
ad boc q? fit uera alteratio in aliquo.&uo# panium eft
cp qualitates inter quas eft alteratio fint cotrarie actiue
x pafitue ad inuice uel in fe uel in fu te caufis.Jn fe ficut
calidum frigidu bumidu x ficcu;3n fute caufis ficut a!'
bum nigru oulce z arnaru.imeft q; ille qualitates beant
mediu uel fim tntefione uel fim remiifione uel fimpltck
ter.fim quem modti fumtf mediu ab 2Jflz:in pBtcis ubi
Dicit q? medid eft tti qduemtpamu mutans qj in extre
mum.3meft q> actio z pafiio qualitatu cotrariaru; inter
quas eft alteratio magis facta eft ideftimefa abijeiat id
q£> alteraf a fua fuba:ficut calidu remouet aqua; a fuBa
aque.4meft gpid qdalteraf.f.fbm qualitatu ptrariu; fit
quantu z Diutfibile.$mz ultim eft cp ille qualitates inter
quas eft alteratio fintin fubiecto illo fimqr eft quatum:
x Diuifibiles per acens Diuifione tpfius. CET £x bys pa/
tet cp iter buatione x babitu no eft uera alteratio p!5ica,
Silr patet cp in aia nulla eft alteratio pftrcaXlnde q> Di
cita^teflealteratione; intelligifoe alterationefmgj
otffinif in giie in £mo oe gnatione x coiruptioe.fq? al-'
teratio eft qn fubiecto eodem manete numero mutatio
eft in fuis paftioiub°.i.qualitatib',.fE: &i> aut oiftiguit
2t^:oice$ cp mutatio que eft De ignoratta in fciam.i.oe
p:iuatione in babitiitzoenofcieteiii fcienteeft altera/
tio fimplr intelligif oe alteratione fim Diffinitionem fui
griis x no oe alteratioe pBica.GT oicit cp qn ba
bens babitu mutaf ad act ujficut fciens fit cofiderans uF
femies in babitu fen tit in actumo eft alteratio fimplhuF
alteru genus alterattonis.pro tato Dicit boc q? qn femies
cofiderat no imutaf in altu; babitu uel fomta.qb exigif
ad alterationem in generetfed potius cofirmat z faiuac
eundem babitum x frequentem actum : x per boc patet
telu tio ad totum.
CT Querif oe oiftinctione fenftbiliutz quatr fenfibilia
funt Diuerfimode in fuis obtectis.
s £cundo queritur dc «-
ftinctione fenfibtlimz quatr fenfibilia oiuerfi/
mode fum iu fuis obiectis z medtjs x ojganis.iDiftin/
0mf aut fenfibile ab a^:triplf.qiio^ duo qde Dicimus
ientire pfe.vmi atir per accns.£>uo?z aut que pfe fentiil
tur aliud quide^piium eft vniufcuiufcp.HUud $0 coe
ot'u;.£>ico aut ppnii qu no cotingtt altero fenfu fentire
x circa qi> no cotitigit errare ut vtfus coloristz auditus
foni.coia aut fum quinque.motus:quies:figuramume
rus:z magnitudo J m aceris aut oicit fenfibile ut fi albtl
x oyarrij filius.fim acens aut boc eni; fentif qtn oparrij
filii! elfe accidit albo q£> fentif pfe.HT Obijcit aut cotra
banc Diftincttone;.f.quicqd pfe facit aliqd femp facit tl'
lud.ergo fi aliqd perfe facit fenfus femp faciet fenfu;:eo
q? in ipfo erit vnitus moto: cu mobili.fed nullti feniibi'
lilini femp facit fenfum.ergo nulli! fenfibtliueftfenfibl
le pfe.^ma ,pbaf per ronem eius qb eft pfe . pfe aut eft
illud q£> no indiget alio ad boc q; faciat fenfum. <TSi'
militer bec eft ^politio fup qua fuftetatus eft Hblatom
pbedrone^bando aiam elfe imo:tale:q: qd pfe mouef
femp mouef. z pfuafu; babuit q? aia pfe mouef. CT 3tc
fenfibile fe babet ad fenfu; ut actiuu ad palfiuu.Hctiuil
aiit no fe babet pfe nili ad vnii palfiuti.ergo pfe fenftbi
le non erit nifi vnius fenfustz fic videt falfum Dice pba
in boc q» Dicit fenfibile coe elfe pfe cu; fentiaf a plurib9
fenfibus ut ipfe oicit. CET :etcrca in 2°oe aia Dicit q? in
vnoquoq; fenfu puculari fentimus fenfatacoiafim w
cidens ut motu ftatii figura magnitudine x numeru;:z
ita videf ftbi coirarius.CJi^cterea fenfata coia qnque
funt.fenfata aut x>p:ia funt palftbtlee qualitates que ife
ruut partione in fenfu pfe.fenfata aut per acens exeplilt
cat ut ofarrtj filius tn quo no videf erte ejccplu nili lim
gularis fube z eius qB eft ad aliqdXu enim multa fint
fingularia alio?: pdicametor queritur quo fenfu illa co-'
snofcanf.videfenimfenfusad illa oeficere.ll^eterea
oicit i!6oe°q? lingulare eft oum fentif . ufe oum imelltv
gif.fed multa funt fingularia ficut angelus x aia oe qui
Bebomlne *
lue nulItf&Abmuefenfu^ergo videfqt ibi uel no oi/
um fingulariu (it fenfus uel aliqe fenfus Deficit nobis.
CJIfceferea fenfibile coe efi ut Dicit pbs qd vnoquoqj
fenfu uei plurib0 fentimus * qd nulli fenfut app:op:ia/
tur.boc videf efie falfumXenfus enim cois De quo irra
bebif eft quida fenfus ,ppa0 ut ipetur in Itbto oe fomno
i vigilia * ille eft fui fenfibile pfe qd eil fenfibile cornu/
ne.ergo no videf cp fenfatu coe alicuius fit fenfu? perfe
p:op:iu.©ifputatione aut oe fettitbilt coi.intra in qone
©e fenfu comuni notabim0. CET £Luerif ergo iujcta boc
0 m quem modus fenfibile beat efie in obiecto * in me/
dio*fenfu.patetautq> in obiecto beat efie fim natura.
Jn fenfu aut bet ee ttttetionts:* uoco tntettone fpeciem
qnepncipiu eft cognitionis fenfibtlis.ergo videf cp in
medio beat efie medio mo.fETl&eterea p5us videf Di
cerein i°oe aia q> ouplu pot eife Qtru; altqdpatiafab
odore qd no beat olfactu* a colore qd non beatvifu;.
£t videf ponere rones ad boc cp nibil patif a fenfibili
nili fenfue.eduaruj pnma eflt bec.St qd efi ipftus olfa/
ctus odo: eft.* fi aliqd tacit olfactu odore fadnquare im
poffibilu! bere olfactu nibil pofiibileeftpatiab odoret
fen fus bufroms efi bic quecuq; potetia babet piopzf a$
paffione per cuius actu ipa Diffinifiillapaflto no agit in
potentia aliquatfenfus tales funt potltte que Diffimunf
perfua fenfibilia.ergovidef cptllafenlibilta no agant
in potam aUas:cum potetia Diffiniri bet fuoactu quia
tunc no eritjjpua Diffinitio iftaru potentiaru.ia,pbatur
per boc cp in potetijs pafltuis actus funt pmy potentya
0m ronem z obtecta funt pmia actib^S lia ratio pbi ad
sdemqj» fenfibile actione fua oeterminaf ad fenfum fi/
cut cbbufttbile ad cobuftu:* ita videf q> no inferat paf/
Itone nifi fenfui»;ard efi q: manifefiu eftqtnecB lumen
fteq? tenebta neqs fenus neq; odo: nullu facit m co:pa:
fedtn qbuseftutaerquicutonitm fdndithgnum.iEj:
bys vtdef cp fenfibile nullo mo fit in medto.C Sed co
tra quicqd nullo mo efi in aliquomulfo mo agit in illo,
fed fenfibile agit in medio ergo aliquo mo efi in tllo.^
batto minoris efi:q: agit in fenfu m medio cyn s.CTSo
lutto otcedum ® fenfibile oictftribue modis ut fup Di'
ctum eft.* fenfibile pfe oiuidif in,pp:ium z coe.lfterfe
aut ouob°modis Dtctf XJm epeft oppositu ei qd efi per
accite:* fim ap efi oppofitu eiqd efi per aliud.* qn Dicit
pS3us cp fenfibile pfe efi coe * ,pp:tum:accipit pfe fim cp
oppomfad per acens:* ,ppter boc fic ozdinada efi oiut/
fiotqj quodda efi fenfibile pfe:* quoddam per acens.*
fenfibile pfe quodda efi coe * quodda efi p:opnum.nt'
bilominus tn per acens otctf Duob0 modis.Dicif enim
oppofitu per acens fubali * oppofitu imediate.&icim9
enim foue efie album per acens eo cp fubatr non efi ab
bus.£t lifr Dicimus fo:tem per acens ai al ronale mo:ta
le no cp ipfg fubafr no fit atal ronale mo:tale:fed q> boc
(mediate no puenit ei.f.inquitufouesfed inquam bo
efitficutetia Dicit pl>usm bere tres angulos equos duo
bus rectis accidit ffoebdi:* pfe inefi triagulo. iflo '
tanduergoepadboe^ aliqdfit fenfibile pfe *,pp:tum
tria ejrtgumuri.q? non fentiaf aliquo fenfu pfescp circa
ipm no cotingit errare illum fenfum cuius efi fenfibile
* fuba fenfus illfotgani apta nata fit pati ab illo * no
ab alio:ficut vtfus colo^ efi quem no ptingit fenttre pfe
auditu uel olfactu uel aliquo fenfu:* circa colore no er/
ratvtfusfijenim circa copones colo? infubiectomel Di
tiifioue ipfi° ab ipfo ptiugit errontn circa colori nunqj
cft errouvifus enim femp rubeu Dicit rnbeu.coponere
aut rubeti cum boc fubiecto qd efi cupmm uel cum boc
fubiecto qd efi auru no efi vifus fed fenfus cois ut tfra
bebif.* circa illa coponem * Dtuifione tfequeter cotine
git metiri.multi enim crediderut cupiti efie auru:* mul
ti mei fel putauerunt eo cp citrinum efi utruq^SiFr oj/
ganum vifus no imutaf nifi a colore * no a fono ufodo
re* fic efi of alys fenfib9.que autlejcigunf ad fenfibile
coe infra Dicef. fenfibile jvo per accnsoicif bic per op'
pofims ad fubale.Sobale enim efi q: e;c fui fo:ma facit
fenfum.tlnde per acens efi illud qfr no facit fenfum eje
fuifo:mafed potius piungif in eode fubiecto cum illo
qd pfe facit fenfumificut albu pfe efi vifibile .illud aute
qb efi cu3 albo tu eode fubiecto per acente fentif a vtfu:
ficut Dicit pbus op vifus per accfis fentif oulce:q: albus
efi Dulce:* vifum per accfis fentimus filius D^arry : uel
Deouis:q: albus efi fiIi°ovarrij uel oeonis:* ftc oe alys.
CT ^fd pmergo Dicedti cppfe Dicif bic qfr ito idigetali'
quo ad boc qi agat in fenfus eo cptpm efi inactu *fo:/
ma agetis per feipm:* oe boc no fequif q? femp perfe
agatffed cp femp agit inquatu efi in ipfo.ljblato aute ap
pellat pfe moues qd ura fe bet moues * mobile in vna
eentia:* boc nibil efi ut fup efi ofifi im.CT^fd aliud Di'
cendu cp fenfatus coe pfe efi fenfus cois fimmpfe Dicit
(mediatu qd no alterius facit fenfum.per pofterius aut
efi fenfitiuu^ppno^ ficut vifus qui £mo * pfe accidit al/
bediui:* pofierius accipit figura * magnitudine albuqi
tn magnitudine albu efi ficut in fubiecto. dJ ^Hd aliud
Dicendu cp cum Dicit pbue q? fenfata coia fentimus per
accfis fenfibus jpptysmo accipit per accfis fim q? oppo
tiiffubali.fubaleemm efi albo ee in magnitudine que
efi fbm albi.Bed accipit peraccfis^utoppomf ad ime
diatu.figura enim * magnitudinem no fentimus fenfu
,pp:io imediate * gra fui fed gfa fenftbtltsppzy inuenti
in figura * magnttudine.CUSd aliud oicedu qt in uer(
late multa fum singularia que non funt pfe fenfibtlta:fi
cut oia fingularia futk mquautu fube fimefed funt me/
diattbus qualitatibus fenfibihb0 fenfibilia:* mediante
qjtitate fenttunf in fenfu comunt * Singulares iBe fpfia
les ficut angelus * aia mediattb0 futs rnotib0 per accfis
fenttunf fenfu comunt* fenfu .ppuo.mot0 enim pfe efi
fenfatu fenfus cois:* per accfis,pp:y. fingularia ^oalio
rum pdicameto^ ficut quiritatis qfi * ubi politiots fiue
litus fenttunf fenfu cornum * p:op:io per accfis qnque
ienfib^coibus mediatibus que funt fenfata pfe.finpula
res aut qualitates quitu ad babitu ^ oifponem * nalem
potentia * impotetia per accfis fentiunf peipue medii'
te mom.pafiio aut * pafitbilis qualitas pfe fenfibiliseft
* fo:ma * circa aliqd prtaus figura pfe fenfatu coe.fingu
laria aut ad aliqd * tacere * pati * bere per accfis fentitl
lur medtittb^fenfibus .ppjys cum qbus cotungunftix
eode; fubiecto.C* Hlotadu ^ quida oino aliter foluul
otcetes queda fingularia efie mtelligibiUa.nullu fingu/
lare ee fenfibile per accfis nifi Singulare fulte * ad aliqd
fed q? boc no pcozdat cum auctortb0 qui Dtcut iutelligi/
bilta oia abfirabia fantafmatib0* fantafmata fieri a feu
fu intantu cp peunte fenfu perit oemofiratto fenfibtiis tl
Itus fenfus.&icimus omne fingulare aliquo modo ee
fenfibile pfe uel per accfis ut^us babitu efi.djadalid
Dicendum qt fenfus cois a>p:»us efi fui fenfibtiis qd efi
fenfitiuu pfe.fed cois Dicit q: per pofierius cotter fentit
oia fenfata jppiia.* alys ronibus Dicif cois que infra po
nenf loco ,pp:io.*jppter boc no efi contrarii! q> fenfus
eois Dtcaf jppjius.CT ad aliud qd querif iupta boc Dtce
dum $ in ueritate tn trib°fenfib° qui fum per medium
ejctriniecti fenfibile aliud bet efie in obtecto * in medio
* in fenfu«3n obo eni; bet efie male.3n fenfu aut babet
efie fpuale tm.311 medio fto fenfibile.qtiida eni; vifus
efi ut tn ma ficut fup fatis expeditu efi in qone oe vtfu.
fed fenfibile auditus fm fuu;efie in medtoXin aere efi
ut in ma no tn agit tn auditu aetioe mae fed aettoe me/
dy.*fffrefi De odore.£t ut boc itelligamr notadum q?
actio jpptie mae efi actio qualitatu trafmutantiu; mlm
fiue nifiter fiue violeter.uel fi no trafmutat mam tame
Difponit ea; fim qlitate .ppjia.* .ppter boc aer bfis colo/
rem ut mediu no agit actione mae fim colore; : q: nibil
Sxcudc partte fume
eoIorat.fiFrbns fonum no agft actione mae Tm Tonum:
q: tliud q6 inouet no facit Tonare fed Tm motu; violen/
tu; agit actione mae q: impulfus a tonitru fctndft lignu
fed actione medi?? no actione mae agit in fenfu; : facit
enim fenfu; in actu per fenfibile qd eft in ipfo ut in me
dio.? .ppter boc fenfibile qbeftin medio no eft nifi in
potenttatfed Tm gr eft in ma z in fenfu eft in artu*altq;&
tii fenfibile in aliquo vno eft ut in ma?in medio : ficut
fup oe fingulid eft ejcpeditu.^t boc eff qb oicit pfrus 3»
coloree foni % odoree in aere Alt ficut in trafitu ? in via »
3n fenfu aut z ofro Tm actum:quia fenfibile z fenfus eft
vnue artus ut Dicit pbs z infra boc ofidef. £t per boc pa
tetfoFo ad tree ronee pBi que tm funt oe feufibili qd eft
per mediu eptraneu;:q: fenfibile in medio ficut in me/
dio no eft nifi Tm potentia z via z trafitu.fed fi eft in me
dio ut in mattunc medium eft in rone obi z no in rone
medtj:? tunc fenfibile in ipfo eft actu :ouoaut fenfus g
funt per mediu ara bfit fenfibilia que actu funt?tn obo
z in medio % in ozganow fenfibilia tlloy efle fpuale aeg
runt z per fpm aialem attrabente z Deferente intettones
ipfoy fenfibiliu ad cerebri».? per boc patet q: itttetio w
iidi per fpm attractiuft aialem ab origine tact° no calefa
citcerebtu.? patet etiam foTo per boc ad ultimum»
GXltru cois fenfus eft fufcepriuus fperum fine ma. ,
, £rtio queritur Qualiter fen
fus coi? fufcepriuus fit fenfibiltu fperu fine ma.
Ifroc enim Dicit pBus in »°oe aia circa finem.? Dat fimi''
le:ftcut cera recipit figuram anuli fine ma anuli que eft
ferri» uel auru:? ficut cera recipit figura figilli fine ma fi
gtlli.? boc etiam pbaf per ronem.ma enim coloris res
colorata eft no lapis uel equus:que res no recipiuntur
in oculo I; fpes coloris equi uel lapidis in oculo recipi
antur. £t fiFr eft in alfis fenfibus. CfT Sed cotra boc fic
obijcif .vFe z fingulare Differunt.q: uFe eft a fo:ma z fitt
gulare amn appeditijs eoy.fi igif fenfu? eft lingularia
ftnfus erit eoy que funt cum ma z appeditijs maemon
ergo erit receptiuus fenfibiltu fperu; fine ma.C* 3tritt
Dicit 3fuicatn metbaca fua gp ois fo:ma eft uFts z no pti
culans nifi per mam. fed fenfibilis fpes fine ma eft foy
ma no piuncta mae.ergo eft uFis , ergo Ii fenfus recipit
recipitfefibiles fpes fine ma fenfus recipit tftta.C’
terea mtri!ert°abftrabit a fenfib9 : aut ergo abftrabit ab
tpfis ficut a pticulartb°:aut ficut ama.fi ficut a ma tunc,
fenfibilia no erunt fine mf .Si ficut a pricularimlc fi pti
culare femp fit ?itktu mae fequtf ibide q d pms. Si
fone uellet altgs Dicere gibec locutio fenfus eft fufceptf
uum fenfibiliu; fperum fine ma eft ouplejc:ejc eo cp bec
Determinatio fine ma pot Determinare boc q b Dico fen
fus gra pticipq fubintellecti.fic fenfus ens fine ma eft fu
fceptiuum fperum fenfibtlium:? fic locutio eft uera.uet
pot Determinare boeipm qd Dico fenfibiliu fperu; : z fic
eft falfa fub boc fenfu .fenfus enim eft fufceptiuus fperu
fenfibiliu ejentium fine ma.fed boc ejcpffe eft ptra pbm
qui accipit eam in »°fenfu.:Hltter enim nibil ualerent ft
milia fua se anulo z figillo fup:a inducta. fU K&eterea
Tm boc cocederef <$ fenfibilia in fenfii effent cum ma:
1 cum fenfibile no beat mam ep qua fit:q: ipm eft qua/
litas fed mi in qua eftqz eft obm : opoitebit quodlibet
obm efle in fenfu z fic afinus eflet in fenfu z quodlibet
bmoi ficut leo uel capza qd ejcfflfe falfum eft . *£>*eterea
agfetoicit g> illud opoztet accipe De omni fenfu ♦ ergo z
©e tactu z he guftttsfed ipfe idem Dicit q? tactus z guftus
fenfibile futi no appiebedit a ma.colo: enim Tm ee ma/
le eft in tactui fic videf fibf cotrarius .Jtem videtur g»
no pueniat foti fenfui fed etiam fimtafie. fpes enim non
funt nifi lingulares uri uFes eo <$ fantafia eft mof a fen
fu Tm actum factus.ergo fantafia erit fufceptiuufenfibi
lium fperu; fine ma % no folti fenfus.CT^rierea que^
rif iupta boc utrum fenfitftiu; * fenfibile fint idem actu.
£t videf qi fic . OLuorucuq; enim eft vna fpes z fozma
funt vnum z idem actu.fenfitiuu; z fenfibile bnt vnam
fpf m z fozma.ergo feufitiuu z fenfibile funt idem actu.
Ibiima .pbaf per boc g? nibil eft actu nifi per fozmam z
fpem: r fic per cande fpem z fozml erit idem actmz per
Diuerfam fbima z fpem erit Dtuerfum acm.i^accipif et
pzius babitis cp fenfus eft fufeeptiuu; fperurn ipfoy fen
fibiliu; z no alioy.C' Jim Dicit bic pfk in fine fc6i se
aia ejcpfle fic.fenfitiuu quide z fenfibilis actus idem eft
z vnustefle aut ipfoy no idem.cri^ieterea ponunf adi
boc rones pbi quas ibidi ponit.Ouarum ^ma eft bec.
0ie motus mouetis eft in moto Tm actum:fed act^mo
«itis motus rite fifr act^moti mofefttergo fiFr moues
z motu funt idem actu.fed fenfibile ad fenfum fe bet ut
moues z fenfus ut motum.ergo fenfus z fenfibile funi
idem actualia ronem ponit ibidem que talis eft.acti 0
agetis in patiite eftsfed actio eft actus agitts.ergo agen
iis actus eft in patiete.fedtdqd eft tn patiite ab agente
eft actus patiitistergo actus agitis zacf patientis funt
idemrr fic agens z paties funtide actu.fed fenfus zfcn
fibile fe bnt ut ages z pattestergo fenfus % fenfibile funi
idem actu.3aro fua eft per ejceplil.acciptamus eni; fen/
ftbile Tm actum id qd actu agit tn fenfum z fenfum Tm
Qctuxqui actu fentit.^bi gra.fn auditu tunc actus fen/
fibilis erit fonatio imutans auditu Tm actum.3ct° eni;
fenfus erit auditio foni Tm actum:? fic patet q» tdem io
nus numero eft actus fonatts z mdH%kd pzo tanto Dif/
fert q? eft a fonite z in auditu ergo funt idem actu . boe
etiam patet in alfis actiuis z pafuuis eadem enim calidi
tas numero eft a calefactcte z tn caicfaetibfit.? eade co/
buiiio ligni eft in cobufto z in cobufttbtli.4aro bec eft:
queeuq; no funt relatiua ad inuice:? vno oeftructo Tm
actum Deftruif? rriiquu;:illafunt eadem actu.fed fen/
fus z fenfibile fic fe bnt g» vno oeftructoTm actu oeftrui
lur z rriiquiitcum tn Tm efle fuu; no funt relatiua ad tn
uicem:ergo funt idem actu.^ma .pbaf . in omni actiu 0
z pafltuo que funt Tm artu;.»4 jpbaf eje boc q? no ejente
fonoTm actummo erit audit0 Tm actu;.? no ejefite audi
tu Tm actummo eritfonus Tm actum imutadi . fed boc
griat obfcuritate $ non eft in cibus fenfib0 actus Tingi
<eftactiut:?a«° Tm g> eft pafttui bet nomen.Jn vifu eni
Tm g eft tn pafltuo Dicitur vifto.Tm aut g> eft ab aettuo
no babet nome.? fifr eft m alus pter auditu foltl.C'S5
cotra boc videf efle g? quoructlq; eft vnus actus tlloru
eft vna ,ppo:tio ad actu illum.fed fenfibilebabet vnam
jppoitiom mae ad actu iilumtqtfomia fenfibilis in fen/
fibili babet effe maletergoiipoztio fenfus ad actuilluj
eritppoztio materie:? fenfibile tn fenfu babet effe male
qo falfum eft.CT^teterea cotra boc obyciiit quida co /
metatores arabunt fic.quecu<B funt eade actu funt eade
fpecte uri numero.fed fenfibile z fenfus funt eade actu,
ergo funt eade; fpecte uel numero.fed boc eft falfum.?
fppter boc ipfi glofant funt eade acm.i-fiFia.$pSoFo Di
cenduad pzimtl g ois fenfus eft fufeeptiuu fperu; fine
roa.C Sd illud aut qd obqcif in cotrartil Dicendu; q»
aliud eft fingulare Tmee nature? aliud intetto lingula
ris in aia.fingulare Tm ee q6 babet in natura eft ama.
fed intetio fingularis in aia eft ab appenditis mae que
funt pntia mae ? app:ebefio ipfius cu bic ? nue ? ceteris
coditionib0indiuiduatib°?illa funt bn tn fenfu I; mate
ria Tm effe no fit in fenfu.CT^Hd aliud otcedugfo:ma
quitu eft dc fe femp coicabilis eft multis:? g? ito coica
tur Tm effe eft a mSdntetf 0 m incoicabilitatis ? fingult
ritatis eius eft ab appeditfis cum gbus appzebeditur in
fenfu.CT^Cd aliud Dici du; g ptfculare ? fingulare Tm
effe eft a maTm intetione ab appidttijs mae cum gbus
app:ebedtf a virtutib°aie fenfibilis:? ab illa intentione
pticularis iutrileci0 abftrabit intetione; qlts.C Bd or
me bomine
ftfoctionem aut inducti oicimus cp nulla elt ficu t bene
.pbam odones facte in cotrariu . fenfus enim locuttois
elt g> fenfus elt fufcepriuu fperum fenfibiliu.i.obtoru;
ipiu? fenfus fine ma:? pter boc q? .recipiat materia obti.
3d aliud oicedum g? boc puenit omni fenfui fim g>
elt iudiciii fenfitiui!:? Ii fenfibile tact° elt in medio ? ov
gano tacrTttfim efle malemi fimqnacfeltiudictu fpiia
aialte qui cft in nerute tacturis ab itrabit intetione tangi
bilium tm z no tangibilia fim efle male ut fup Dictu elt.
C 'Md aliud Dicedu cp cu oicif qi fenfus elt fufceptiuu;
fenfibiliu fperumtboc ipm qd dico fenfibiliu; fupponit
el5m fen fue fim actu;:? boc De rone fui ponit pntia ma'
terie.fantafilautaccipitfine mae pfentia:? ficfenfue (e
parat a fantafia z altjs virtutib°aie fenfibilis iteriorib0.
CT 2M id qd iujeta boc querif Dicedu $ idem numero
aefeft fenfibilis? fenfitiui fic^bat pbnetfed elt fenfibi
lis ut agetis z fenfitiui ut.recipietis z patietis.CTad boc
qd obijcif in cotrariu Dicedu cp ro illa ^cederet fi eode
modo eflet a«°vnus utriufqjifed boc no intedit pBs ut
patet per pdtcta.fU Sfd ultimus Dicedu; cp obiectio illa
3>uemt:qz idem in actu ponif idem ee fimpfivz boc no
elt ueru idern actu qd ponit idem in bntibue fozml eo'
dem mo.fed boc no intedit pfaus.? io Dicit ibide q? fen
fibilis z fenfitiui elt idem act°:fed efle no elt idem ficut
no elt idem efle agetis z patietis.? fic etia; intelligif qd
Dlcif in j°oe aia cp fenfus elt fpes fenfibiliu:? intellect0
fpes fperum.fenfibilia enim funt obta a qbus fenfus ac
cipitfpemflcutpotetia abagete.?fpes fenfibiles in aia
funt ea a qbus intellectus accipit fpem ufis.
CTOrum fint plures fenfus qj quinque.
, tiarto et ultio iQueriturqre
no funt fenfus pter gnque. £t ad 15 ponit
buasrones ini0 De aia.0uaru vna fumif penes nume
rum o:gano?.2lltera#o ab inductione aialiu fentietiu.
prima bufelt.omne qd bet alique; fenfum bet tactum.
quectI<B aut tactu fenttutfentiiit line medio ejrtrinfeco.
ergo per mediu ejrtrinfecu.cum ergo intrinfecu fit coz'
pus uel pars aiati cozpis no pot efle fimplejt fed mijetu;
ut fup .pbatu elt in qone De tactu.filr o:ganu fenfus qui
fentit tangibilia:opo:tet efle mitti! et oibus tlgibilib0;
z fic bemus mittii ojganu et jamis qualitatib°tactus.gu
itus autfim cp elt fenfus alimcti no fepaf ab ozgano fen
fus tacfsq: fic elt qutdl tactus, fim aut cp iudicium fapo
ris elt cum Ibm faporis fit bumidu aqueu fentif per me
diu; fimpletintraneila.no oiltans.tres aut fenfus qui
fum per medium ejctra:funt per media fi mplicia? non
mitta ut per aerem z aqua z o:gana ipfo? funt De natu
raipfo?elemeto?:cumtn elemetis illis noinueniatur
nifi tres nature que faciut fenfum ut fup jpbatu elt.f.na
rura Dyapbani z natura uacui z natura odoriferi rari. 01
gana tllo? fenfuu coponunf et fimplicib°talib°que pnt
imutari a fenfib°illo? medior ejcpuenientta illo?ozga
no? cum illis inedijsiuel ad falute ipfius aialis et cdue
uietia o:ganor ficut oculi pueniut cu; aere z aqua in na
tura oyapbani quo ad falute.aut ficut anterio: pars ccre
b:iquel;nopuentltcu; ficco uaporatiuo per aerem z
aquatnibilominus tn eo cp elt bumida z frigida irnutaf
a calido z ficco ad falute aialisXolligaf ergo Diuifio fic.
ozganu qd babet naturi receptius qui babet mediu; ut
fupiuspatetiauteltintrtnfecus autettrtnfecus fimna^
tura medy.fiBt fi babet mednl itrinfecubocelt fimplet
uel copofitu.Si copolitu tunc mediu elt oiganu tactus.
St aut elt fimplet mediuiaut elt ficcii calldu; aut bumi/
dum aut frigtdu.Sed no pot efle De natura calidi z fiv
gtdi qz qualitates bmot actiue futinatura aut medij paf
fiua elt eo cp elt receptiua fenfibilis.fifr no pot ee De na
tura flccitq: liccu repugnat receptioni.ergo relinquitur
31 fit oe natura bumidi.ergo erit oe natura aerei bumi^
di uel aqoet' no oe natura aerei. 2Jereu enim bumidu;
no pot mcozporari ut betur in lib:o oe fenfu z fenfato.f;
omne intrinfecu aiali necefle eltipi iucozpor arr.z fic re
linquit cp fit De natura bumidi aquei:<z fic betur mediu;
in gultu z tactu . Si aut elt ejctrinfecu ttic necefle elt ip;
efle fimplextq: copofitii poflibile elt ad aiatione.ertrin
fecii aut fim qj ejctrinfecu ipoflibile.z tuc cu calidi! z fri/
gtdtl nibil openf ad na; medy ficcii aut repugnat opo:/
tebititerueebumidu ad 15 cp recipiat ipjeflioesfenfibi-'
lul.autg recipiet per actione agetis fimnl;:autp actio
ne agetis violeter.Si ^mo mo aut g per actione fupiojz
coipojzatit per actionem mferio^.Si ^mo mo tunc elt
natura oyapbaniin mediotoe cuius natura eltoigauu;
vifusiq: Iume elt actus coipis vniti fmcipalr ut fup olte
fum elt.Si i°mo tunc eflet peractu frigidi uel per aeni
calidi.no peractu frigidiiq: frigiditas filtit motu;.ergo
P actu calidi qd elt oifTuliuii ficci uaporatiui.Si aut elt
per motu violenter tunc elt mediu in auditu oe cufna'
tura eltinltfmaurie.fErSed qzaligspofletobijcere g>
per oiganii vntus fenfus fenttunf plura fenfata genere
in fenfu «ppbendete per mediu otitls.oicit boc
110 eltpuenies q: tunc copo illius oigani apta eet ad Di
uerfa genera qd 110 pot efle cu;fimpIejcino:gano vno
non onetur nifi fim vna naturi zfim nam oyapbant in
oculoi-zfm natura fraettui tremetis in aure. £ademro
ne no pot Dici gi per duo oigana oiuerfojj fenfuu; mi'
piaf vnum fenfibile q: boc eflet fupfluum ponere in na
tura.CTlkzeterea boc ,pbaf per tnductioneiq: in nullo
mali tuueniunf plures i^gnque fenfus:!; pauciores in
aliquo inuentanfj-z iltefuntronespBi.Siquts aliter
«ellet Dicere poflet,pbare numeru fenfuu ep pte fenlibi
Itu:? er pte medio?:? eje pte ipo? fenfuu. £% pte fenfibi
liu fic.fefibile aut aut elt comijctii in fimili coplevioe cu;
feiuiete.aut fimpr.St 0mo mo aut fentif fim ipa cople/
Xionatia:? fic elt fenfibtle.tactusaut fentif per fequelas
coplejcionis^jctmas:? boc Duob°modis.f.ptunctu uel
remotii.Si fic elt fenfibile gultus.Si 200 tunc
elt uel erit fenfibile odorat°.Si aut elt fimpleje no ptun
ctum coplejcionatibus neceflario:aut elt motiuum feiu
fue per ages fim nam ? fic elt fenfibile vifus:aut p ages
Violenti»;? fic elt fenfibile audit0. parte mediorutic
mediu aut elt intra aut ejctra.fi intra aut elt ttraneii fen '
tieti aut ttraneu fenfibili s.S i pmo mo tuc elt mediu in
lactu.Si i°mo tunc elt mediii in gultu.fapo: enim fen'
tif per cdmijctione ad bumidu:qz bumidu; iBrn faporis
elt.Si autem e(t ejctrinfecu; tunc opoitet g> fit fimpleje;
aut ergo ipm elt in rone medij trii ? no materie:? fic elt
mediu in vifu.aut rone med^ ? mae:? boc Duobus mo
dis.aut enim fim fut! efle fimpleje elt mediu ? materia;
z fic elt mediu in auditmq: aer fim futi fimpleje efle me'
dium elt ? ma foni.Hut elt mediu; ? ma per alteru;:q:
comifcef alteri ipfi:? fic elt mediu in odoratu.Ser eni;
z aqua funt medii! ? media odoris per ficcii uaporatiuu
tm qd comifcef eis.£jc parte fenfuu fic.Senfus aute elt
ad ee aut ad bn ee ut Dic %L$:f oe aia.St pmo mo aut
elt ad ee pltituedo ? fic elt tact°.aut elt ad ee pferuado ?
fic elt gult0 . St ad bn ee aut fim regime in cibo autfini
regime in motu ^cefliuo. Si f>° mo tuc elt odorat°.Si
fcdomoautfim tecti! motu autfim circulare motu.SI
^mo mo tuc elt vifus.Sa i°mo tunc elt audttVJn boie
fjo ilti tres fenfus alto mo fum ad bfi efle ut ,pbat 2)[£:
in Itbzo oe fenfu ? fenfato.£lt eni; in boie cerebzu muP
tum frigidu ? bumidu:? ad tiliue pferuatione elt odora
tus ut fup onfum elt.vifus aiit ? odoratus jofiailr ad fa
pientil vm cp faptetia elt per tnuettone z fit eje puenien
tgs? Differemfis rerum:? fic pfiettadipam vtfus:q: vi
fus mltas Ditas rerii ondic ut betur tnjamo metbcc.fim
aut cp elt per Doctrina acceptiul eje coguttione nomtmi
figno? uocaSium z fic^ficit ad tpfam auditus . ? bec oe
Secode partis fume
fenfibus in conuinf ©icta fufftdatrt.
4l Utrum fenfu© comuni© eft neceffariu©.
Ctndc tranfeundii
5 eft ad qone ©e fenfu in comunuDe quo
queruntur quinque « Quo# pttmum eft
quid fit necdfita© ponendi fenfum com
ntunem.imquid fit fenfue cornum©.*"1 quid fit eius ov
ganu.4moe oBto fenfu© coi©.smoe eius actu,
„ £5 pzimum pisce*»*.
Sicut Dicit Huicaqt nibil cogit noe ad ponens
dum fenfum coemmift qt nullus fenfuejppzius pot ©i'
fcernere idem * ©iuerfum inter fenfata per coponem *
Diuifione* idcirco oportet no© pone fenfum coem qui
picat album effe ©ulce z fic ©e alfis feiifatis.CT &b aute
nullo mo portet ©ifcernt copo uel oiuifio fenfibiliufiin
affirmatione uel negatione (icpMtz eft ro feripta in »°
pe afa tn fineteutue ronie fnia bec eft.vno enim aliquo
Difcerntmu© z fentimue qt eoueniut z otfferut album z
Dulce.ergo neceffe eft qt boc fit vi© aliqua ateXuttt aut
couenietia % ©tia illo? fenttaf cum pntia mae fim qt illa
fenftbtlia funt iudiciu illud.no erit tantafie uel alicuius
virtuti© iferiori© que fine pntia mle ©ifcernitffed q z w
ctu© oiuerfa gne babet fenfata que etia funt caufe alto?
fenfatopfto poffet aliq© credere qt boc fiat taenia io pzo
bat qt no qt fi caro effet ulttmtl *'mediu tagedi talia tue
no fentiremue alteritate tale nifi tangite© ♦ qd patet effe
ialfumtqtponimu© alteritate inter eoiore-!: fonu.quo?
neutru tangimus.* oicif bic caro ultimu ex pte tangen
ti© no tangtbilietqz cu tagentis* tacti ultima funt fimul
illud ultimu rige© eftcaro.fF biis aut adhuc poffet
Dicere aliqe qt boc iudiciu no fieret vno fed ofuerfu fen
fibu© z fepatie:* pbat qt no qt tunc fic fieret ac fi ego ai
bum tu $o oulce fentire©:* eje boc neuter nrm fciret ai
teritate:* fundaf in boc qt coparatione pone© inter aliq
fudicat oe utroqj coparatojt.Onde neceffe eft qt vnus z
idem Dicat iudiciu boc.* qt fimile eff in intellectu fpecu
latiuo $o z falfo:* in ptactico ©e bono* malo.* genera
liter De ©iuerfis itelligibilib^ideo inducit codudee qt II
vnum bincinde Dicit iudiciu qt etia vnu eft intellige© z
fentiee ipm.*£>luree aut rouee ad boc qt iudiciu ©iuer/
for fenfibiliu no fit fimul in vno fenfu pptio ponit pfts
in fine oe fenfu* fen fato.quarii fnia bec eft.Senfata Di
uerfa que mouet vnu fenfum fimuhaut mouet equafr
aut inequafr tn eode z indiuifibili tpe.fi inequafr.ergo
<um maiot mot° Depellit minore etia in oiuerfis fenftb0
multo magis Depellet in eode fenfu:* fic minot non feti
ttef.no ergo duo fimul fentiunf in eode idiuifibili tpe,
CETi^d aut maiot Depellit minore in ©iuerfie feitfibue
,pbat pftue per boc. qt fi accidat altos effe uebemeter in/
tendite© uel timete© ex boc qt audiut multus ftrepitum
no fentiut fuplatus aliqB vifibile ad oculoe.&lia ro fua
eft adhuc cotra .fi duo inequafr mouet fenfu s videmus
vnuqBqs fimplex magis facere fenfus qs mixtu ut vinu
fimplex magi© qj teperatuntt mei * colore * bmoi.bui0
aut caufa eft qt ea que mtfcenf obfcuranf ad fe inutcem
in miytostergo multo foitits© qfi feparata funt * actu di
uerfatfimul agunt in vnum fenfum maiot mot°oepelIit
sobfcurat minoremtfi aut fint equafr mouetiaautneu
triti© erit fenfus.aut vnu© fenfu© erit eje utrifqs.fi enim
no comtfcenf fenfibilia:cumvnu numero paffiuti non
fit fufceptibfte tn vno tpe oiuerfaru fotmaru genere uel
fpecie:* vn° fenfu© no fufeiptet in oiuifibilt tpe fpem Di
uerfor fenfato? equafr agentium * fic neutrius erit fen
fus.CT Si 1^0 oiceref qt comifcerenf fenfata ^tbat pb©
boc effe impoftibile.fenfata enim que ©icimus eadem
uel Diuerfa effe iBto funt Dluerfa gne ut albu * Duke.Di
uerfa $0 gne fenftbtlia no filt comifcibiltaX^albo ent
z Dulci nunqs fit vnum pfetficut eje acuto* grani In ff tn
pbony© * ex albo * nigro t colorib^fTIl^tcterea min°
Diftant fenfata duo eiiifdl gnis fenfata duo Diuerfo?
fenfuu fed no pnt ee fimul in vno ciuifibili tpe Pm actu
duo fenfata eiufdc fenfuetergo multo rnin0 erut tn vno
fenfu fenfata oiuerfo? fenfuu.* qt poffet aliqs ©icere m
mifctbtlia funt fimul in mipto * fimul fentiunf tn iplo,
©icit p!3ue qt no e ft incoueniestqt tunc cum fentiuntur
ut vnu * no ut duo fentiunf enim fim actu mixti no Pm
actu mifcibiltmC’ && t® iterii aliquis poffet Dicere gp
duo * tria fenfata eiufde fenfu© funtin vno fenfu.rndet
iteru pbus gp boc eft ueru fim qt vnu© fenfue fpc * ^tu
te eft vnusffed no §m qt coparatioe * indiuifibili repo/
re eft vnu© •: fic patet qt fequif ^us babtta cocto, C”3f6
no© videmus cpaia per fenfue judicat cotrartafenfati
* coelemetariaXt ©icunf contraria que pofira funt fub
eode gne maxime a fe Diftantia * vnu© fenfus funtilicut
albu? * nigru.codemetarta aut ©icunt que equeptima
funt:* Diuerfa funt gne pofftbilia fimul ee tn eode ut ab
bus* Dulce in sucbaro.vn aliter indicat cotrarta * aliter
coelemetaria.vno enis fenfu ptmm iudicanftcoeleme/
tarta$o ©iuerfis.Si ^0 iudicat cotrana cus ptraria no
pnt fimul effe iit eodemo fimul vno fenfu fenttet contra
ria.St autem coelementaria tudicaucum ©e ronefppti|
fenfati fic qt no fentiaf alio fenfu cp fuo : impoffibile eft
fimul vito fenfu coelemetaria judicare:* fic relinquitur
qt judicare idem * ©iuerfum inter fenfibilia vnffenfus
* ©tuerfo? no coicat alicui fenfuix»ptio.CC73tcm fuppo
fita fpecte fuppouif genustergo fi fimul vno fenfu fent»
ref album * ©ulce colot * fapot effent vnius fenfus.Jfte
funt rationes pbi ad jtbandus neceftitatem fenfu© cois,
BuicAaut adbuc ponit quafda rone© * queda expimett
ta.TRatio aut fua bec eft qt nos ©iiudicamus inter fenfa
ta fm idem * ©iuerfum:* affirmatione* negatione.cus
ergo vnius dijudicatis fit cognofce vnum ©ftudicatoru
opottet qt illud iudiciu fiat aliqua vna irrute:* ctl fit iter
fenfata fim qt fenfata funt:* no fiin qt imaginata * Intek
lecta:opo:tet qt illa vis beat nome fenfus:* cum non fit
ad vnum fenfatu fed ad plura no erit fenfus .pp.tus fed
cois.CjJJtem no pot Dici q> boc fiat per intellectu qt no
oia aialiabnt intellectus que tn idem * ©iuerfum oifcer/
«ut inter fenfata.fClfitteterea denato baceolo canis ap
ptebedttfotma ©olori© * fugit qB no eet nifi aliqd in ca
«e piungeret fenfibile vifus * fenfibtle tactus.C*
terea bec oftedut fomnia:cus enim tn fomno daufi funi
fenfu© qtpttj frigiditate oefcedete a cerebzo * grauantur
otgana fenfuus.fimulacra oium fenfuu manifeftantfe
per modu reni * non per modu fimulacrog.cum entm
bec no pnt fieri tn otgams ^ptio? fenfutl eo qt illa dau
fa funt per fomnusirdinqtiif qt fit in aliquo otgano qd
eft centrum fenfuu:* boc eft otganum fenfus cois ut ©i
ctt 3CuicA,C’ Si fotte aliquis ©iceret qt illafimulacra
funt tn tanrafiaXontra boc eft qt fantafia recipit fimuli
cra ut res funt fed ut imaginationes * fantafia© rerum*
illa aut fimulacra in fomni© repntanf ut resscum uibil
iudiceffimulaeru utrem nifi fenfu© *no fit tn otgano
fenfus (ppzy erit in otgano fenfu© coi©. IDec tn ffra nw
gi© ©ifputabunf.CTJtem videmus qt fi aliq© ©iu ueba
tur tn curru uel nauigio tn aquatqt etia poftq^ kdet w
denf ei circuuolui re© quas videtXum ergobociudb
nu fit extra re pfite erit iudiciu fenfusmo aut fenfu© pto
ptij qui eftvifu©:qt oculi mouenf.ergo fenfus cofstac/
cidit enim boc ex uerrtgine fpils aialis in otgano fenfus
cois qo eft in anteriori pte cerebti:* fic relinquif qt ne/
ceffarui eft fenfum coem effe.fTltoae aut rone© multi/
plicauimus ex ©ictis pltojzad re^menda ftulticias quo
rudanuqui ©jcilt fenfum coem no effe:adducentes bas
ronee.vnu© actus jpptiu© no eft nifi vnius potentieiab
bum atitud colot eft vnii8aa«s:ergoito erit nifi vnius
me bomltte **
pot&eM eft vlfue z eff fenfue coie Pm pBm.ergo po/
tetia fenfue coid in Difcernedo coloree no elt reparata a
potetta vifus.filr per eande ronem in Difcernedo fapo/
ree no eft fepata a potetia guftue:? fic oe alys fenfibue.
ergo potetta fenfue coie no eft fepata a potetije fenfuuj
pzopziozz.CTStein nibil recipif a fenfu coi nili pui fufei
piaf a fenfu .pfro.ergo ,ppzy fenfu? ? coie eft vnue act°:
cum ergo potetie Differat per actue per quoe etiaj oiffi
niunt ut i?abttu eff fup vna erit potetia fenfu? coie ? fen
fue (ppnj.CTl^eterea in libzo oe fenfu z fenfato.rtu Ii
b:o oe aia vtdef pBue redde ronem quare fenfata coia
oicanf que a plurib^fenfib^uel oibue fenttunftergo ni/
btl videf effe coie fenfue nifi pluree fenfu? numero uel
oee.GTSedboc.pbafeffeimpoffibileftc.nullu? fenfu?
j>p:iuep fe z £mo eff fenfibiliu coium.ergo fenfue cois
no eff aliqe fenfuum/ppuojr.maio:,pbaf eje boc gp coia
fenfata fentiunf plurib0lenfib0,minoz #o ,pbaf per |?oc
qb Dicit pBus fenfata coia pfe funt fenfue coie-4T3^
cuiudibet fennbilie pfe eff aliqe fenfue pfeffenfatu coe
eff feniibile pfetergo ipfiue eff aliqe fenfue pfe non fen
fue,pp:iue ut pbatii efttergo fenfue coie.CTJtem nui/
liue fenfue .ppztj funt duo fenftbilia genere oiuerfa pfe
z bmo.fenfibtle ,ppziu5 z feniibile coe oiuerfa funt griet
,pp:ium enim eff in gii e qualitatis z coe in gfie quanti''
tatie.ergo no funt vniue fenfue .ppzij pfe.ergo cu fenfi/
bile fit coe pfe ut fup babitu eff erit fuue fenfu? oiftincc0
ab oibue pzopuje.fOtem oe qb fentif ficui vifu oulce
fentif fmaccn?:fenfatucoeafenfu ppo ficut Dicit
in line febi oe aia fentif ficut vifu oulce : ergo fentif per
accne.ergo no erit pfe fenfatii alicui9fenfu? .ppzijXum
ergo fit fenfatii pfe ut f>ue babitu eff terit fuue fenfue ot
ffincfab oibue ppuje.CUJtem fenfibiliu magie otffe/
retium fenfue funt magie oiffereteetfed magie oifferut
fenftbilia que funt in oiuerfi? pdicameti? qs ea que funt
in vno pdicameto in Diuerfte gfub9fubalternie no fub/
alternatim poiitie.ergo fenfue eo?z magie oifferunttfed
fenfibilia coia funt in quatitatetfenfibilia #o ptoptia in
qualitate I5 fint in oiuerfie gfiibue qualitatis . ergo ma/
gte oifferut fenfue coie z .ppziue qj aliqe alios ab alio*
4E3tem fi potetie ille funt vnu que fufeipiut vnu actus
ficut Dicit obiectio facta in cdtrariu; tunc fenfue z fanta/
Ite CU5 erit vnue act°erit ?vna potetiatq: fantafta eff mo
tue a fenfu fm actu fact0:? eade fozma que fuit in fenfu
iinpinir in tantafta.CCT Solo oicimue pfentiedo aucto/
ribue op fenfue coie Differt ab alto fenfu .ppzio.C' #d
ronem atlt facta in cotrariti oicedii gp vtfue actue ,ppzie
z f>mo eff colo::? no fic eff act°feufue coie fed per pofte
riue.f.inquatu eff in magnitudine z figurarzppter boc
no fequif gp fint vna potetia : qz tparuj no eff vnue act°
vno modo. Md aliud otcedu gp uerus eff gp qutcqd
fufeipif a comunt fenfu fufeipif a fenfu .ppzio,? ecouer/
fo fed 110 eodem motqz .ppzium fenftbile acctpif a fenfu
^pzto pfe z bmo.coe aut per poff eri ue.coefto accipif a
fenfu comuni pfe z fimo:? a fenfu .ppzio per pofteriue.
CP&d ultim rajfemo intendit ita reddere rationem
quare fenfata comunia funt fenfata pfe fedquandara/
tiottem reddit comunitatie eorum.
CT cQuerif quid iit fenfue comunie.
, Ecundo queritur am
fit fenfue coie.iDtcit eni 2fu(cA,fenfus coie eff
vie ozdinata in pm ebeauitate cerebzitrecipiene per fe
ifjam fozmae oee que im^munf qnque fenltb*? reddu
tur ei.CJtem Suica.fenfu? coie eff virtue cui reddun
tur oia fenfata.tETSlgajel aute in pBica fua Dtfftnit fic.
fenfue coie eff fenfue a quo oee ^ppzij oeriuanf ad que
oieimpfiioeo? reuuciafuuquo oe$comungunf:iftc
funt quafi fuggerete? tpm.G7£otra pzimaoiffinitione
obycif fic, fantafta eff virtue ozdinata in £ma cocauitate
cerebzi -rc.ergo fantafta eff fenfue cofe.t videf boc per
uerbu 2futcequi Dicit fic. virili occultaru ap pbeden tiu 5
fenfibiliu ^ma eff fantafia que eff fenfue coie.dTJtem
2f uicA. virtue fozmalie que eff imago ipa eff ultimam
qua relidet fozme fenfibiliu i factee eiue qua bet a fen fi
bili eff fenfue coie. <T l&ieterea virtutee Differunt per
obta.ergo quarti obta funt eadem:? ipe funt eedem . f$
fantafie z fenfue coie funt eade obta:ergo rantafia z fen
fue coie funt eade virtue.fj** feribif in i° oe aia.*a ,pbaf
per boc ^fantafia eff cum fuieappedityenalib°.f.cum
colore qualitate z figura ficut z fenfatii fenfue coie ♦ Si
fozte Dicat aliqe gp fantafie eff coponere uel oiuide fan'
tafmata z per boc Differt a fenfu eomum.$£T Xotra boc
eff ut patet eje oictie etia q? fenfue coi? coponit z otuidii
fenfata z fic in illo no viderenf W oziaj fatafia z fenfu?
cois.GTUbzeterea Dicit ^[Igasel gp fenfu? cois eff in quo
cdiungmff fenfata .ppzia.Si enim nibil eet in nobie in
quo piungerenf albedo z fonue nefeiremue boc albus
effe cuius fonu; audiremue.coiuncttone ^0 albedinie
z foni no appzebendit oculus nec auris fed fenfue coi?.
fETSed cdtra pBe in libzo oe aia Dicit cp fantafia eff mo
tus a fenfu fim acui factue.Senfue aut fim actus eftfim
effe feufibile.ergo f m fenftbile coe : z fic videf cp tanta/
fia a fenfu gnef cbinuniXus aiit nibil fit a quo generef
fantafia no erit fenfue cois.dTlb^terea in cap°oe me/
moria oiffiuguit^:inter tantafmata? imaginatioes
oicee fim feipm qutde fpeculatione ut fantafia fup opoi
tet accipe.3nquatu #0 alterius eff ut imaginationem z
memoratione fenfue:^ fozma appzebcfa in aia fenfibi/
li pot cofiderari in fe ita qi no referaf ad alia rem cuius
fozma eff uel imago z fic oicif fantafia . uel pot coparari
in cofideratione ad rem que appzebcdtf per ipam:? fic
oicif imago:? io oat ibi ejcemplus oe figura aialie picta
in tabula que pot cofiderari tn fe:? fic eff pictu3 aial uel
ajui repfentat leonem uel vitulu ? fic eff imago, CT £%
bis acctpif $ fantafia accipit fozma no m coparatioe adi
rem.fenfue aut cois accipit fozmam ut a re pnte.imago
$0 accipit fozma ut ad rem que tu no neceffario eff pze
fene.ergo fenfue coie no eff tantafia : ? fantafia non eff
imagmatto.lDoc idem videf per SUgajele oicetej.Sci/
ae gp fenfue interiore? qnque funt.f.fenfue coie:virtus
imaginatiua:fantafia:virtue eff imatiua:? $tue memo/
rialie.CT^zeterea in cozpibus ut Dicit :Huicano eff bn
recipe ? bn retinere.vna enim barii virtutu caufatur ab
bumtdo:? altera a ficco.ergo in virib0 aie piunctis ozga
no erit fifr.Sed ^tue fenfittua oeterminaf fini bn recU
pere fenfibilia.ergo no erit fine bn retinere.fed fantafie
eff bn retinere ut Dicit pftus in libzo oe fonmo ? vigilia.
Dicit enim ibi ^fimulacra recepta a fenfib0 manent in
fantafia ? refiuut in fomnte ad ozgana fenfuus.ergo fan
tafia ? fenfue coie no funt eade tftue.QT llb:eterea que
rif circa Diffinitione aigajelis per que modii Deriuatio
nie fenfue ,pp:ij oeriuanf a fenfu comuni:? per ronem
ipfiue noie qd eff fenfue coie videf q> oeriuef ab ipo ff
cut ptee ptatiue a toto ptatiuo.? eje boc videf feq gp fen
fue coie nibil aliud eff qj quodda totii coffitutti ab oib9
fenfibue ppzye. boc ulteri°fequif gp fenfue coie ni'
bil eff ejttra fenfurn ,ppziu:qd ia? (pbatii eff in pipabitis.
CTlC>zeterea videf qi magie fenfue coie oeriuef a pzo
pzijs q> ecouerfo.fenfue ervtm cote ad que referunf fen
fata ppzta:? ita fenfue ^pziue eff pus fin actu qj coie:?
id qo appzebedif a ppuo fenfu tranfit ad coem.ergo ai
pofferiue oeriuef a pori:fenfue cois oeriuaf a pzopzijs
potiue qj ecouerfo.CTHbzeterea querif oe boc qd oicit
gp in ipo oes piungunf. aut enim pimigunf in ipo ficut
ptes in toto integrali:? boc tam impzobatu eff .aut ficut
in bncipio per qd prtituunf.aut ficut in eo in quo cople
tur coparatio eo^.Si i°mo boc videf falfum:qz^u? no
cdftituif a poff eriori fed ecouerfo.Si j°mo tunc 110 eet
£>ecudc partio fonte
audimspfecftii fe nffi fontis qui audii perfenfuj coem
coparef ad colore fonatis:? no edet vifus pfect0 in fe nl
fi per fenfus coem colo: coparef cus fapore ? odore rei
vife?ficoealijs.<ir “jbreterea querif oe boc cp oicitq?
,ppuj fuggerut coem:fuggere enim ab ipo intelligif co
fulere.£ofiliu aut guere no elt nili fttutis inquirentia
coponrtts z Diuidetis.fenfus aut(pp:ius nibil coponit ?
ouudit ut ex pbabitie patuit : ergo videf q? ,pp:iuo non
fuggerit coein.<UlD>:eterea queri? oe rone noto huius
poteiie.aaicit 2flpborabi°in fuo lib:o oe fomno?vigi/
lia gp aliud elt apprebede forma ut fenfata z aliud utfa/
talia z imaginatione.f onna enim fenfata app:ef?editur
«t res piieifantafma #o z imago etia in abfentia rei app
bedunf.Si ergo fenfus cois fenfus elt videf qj cerni Iit
apprebede forma CU5 pntia rei . CT Ifrreterea foc videf
per 2fuicamquioiliinguit inter opus fenfus, pprtj z fen
fus cois z imaginatioi© z formalis lic Dices. £um autej
nolueris lic fcire oziam inter opus fenfu0 exteriori© : z
opuo fenfiw cois:? opus formatis attede oifponeo viri
uo gutte cadeiis oe tector videbis recta linea:? attede
Difpones alicufrecti cuius ftimitaa moueaf in circuitu
cvtdebif circulu0*3mpollibile eilautut apprehendas
rem uel linea aut circulu nili illafepe uifpeieris.fedim
podibile elt ut fenfus exterior apphedat ea bis fed videt
eam ubi eftXum aut oefcribif in fenfu coi z remoueaf
anteqs oeleaf fonna eius coie apphedit ea fenfue exte/
rio: ibi ubi elt:? apphedit eam fenfue cois quali effet il
lic ubi fuit:? qft eflet illic ubi elt z videt oiltetione circu'
Iare5 an recta.hoc autimpolTibile elt coparart feufut ejc
teriori nullo mojfed formans liue imaginatiua appberc
dit ilia ouo? format ea qjuts oeltructa Iit ree que tam
abyt.sEt boc accipif ap fenfue (pp:iue accipit qualitates
que funt fenftbilia £>p:ia cum pntia mae.fenfus aut co/
imiuis accipit magnitudinem qua funt fenfibilia,pf>3
etia cum pntia mae.^ozmalie aut feu imaginatiua ftne
pntia niaeXuj igif oie fenfus Iit fufceptiuus fenfibtltu
fpcrum pnte ma vifus cois erit fenfiis.iCiQuerif ergo
quare oicif cois.no enim oicif cois ut genusmeqj ut to
tum integrale ftue ptatiuus . Si enim ect cois ut geuue
pdicaref oe lingulis ,pp:i.je qd falfum elt.Si #o ut toni
tunc fua eentia nihil eet ejctra edentia ,pp:io? fenfu113.lt
cut eentia toti0 nulla elt extra fuas ptes pdituetes ipm:
ergo relinqutf q> coitas ipfius fit ex pte obtt.-Cus enim
quilibet fenfuu ,pp:io? recipiat fendbile libi appropria/
tu3:fenfus ille no bebit rone5,pp:tj ad que referunt oia
fenlibilia:fed bebit rone5 cois. C* T^reterea videtur gp
etiam alia rone coitatis oicai fenfus cois. I5 enim colo:
Differat a fapore ? odore ? dc oe aliis . nibi!omm°tame
biit ibm coe.idem enim fbm eft in quo elt colo: ? fapo:
? odo: ? fonus ? qualitates tact°.£um § fenfus cois pfe
tmutef a magnitudie Ibti que coe Ibm elt 01U5 fenlibi /
liti.bec erit queda5 alia ro coitatis eius.fETil^eterea 3*
ro coitatis elt q? fenfus jjprij referunf ad ipj ut ad vnu5
centrii oium feufuu5 ut olcit2fuica.£um igif id qo re/
ferf ad plura no pot ee cuiudibetjapau eo ap ^>p:iu elt
qd vniiblipuenlt.bec videbit’ 3a ro coitatis fue.C/So
lutio pcedimus bas ultimas rones oiidetes quare feiu
fusoicafcois.iTSd oifTimtioneaut^maofteducp il
la elt oata per ,pp:ia mam bui° potetie que elt ozganuj.
? illa tagtf per boc qi 0: vis o:dinata in p\m cocauitate
<ereb:i.f>ma enim pcauitascereba elt locus in quo p:i
mo elt pgregatio fptis aialis qui per oidributione ad 0:
gana fpecialia opanf qnque fenfus.tangit etia bec oifTi
nitio rone coitatis per boc gp d: recipies per feipam fo:
mas oes.? tangit rone p:op:y obti but° potetie per boc
o: que im^munf qnque fenfib°,iQuinque fenfibus
enim un^munf fenfibilia^paa 0mo:? polterius fenfa
ta coia:? cebet itelligi Dictu 2fuice fo:mal’r ut bic fit fen/
fue q? fenfus cois recipit fozmas que impmunf fenfib0
f m gp fenfib°im^munf.£tcum blfa fit ititer fo:ml fen’
fitiua ? fantafma ? imaginatione patet per boc qi Diitin
gutf fenfus cois a fantafia ? imaginatioe ? ceteris pote
tijs interiorib0 ? fic folutu elt fnnu.CEr 3fd aliud oicen
du3qi3uicafumit fantafia large ,putcop:ebedit fenfus
coem ? imaginatione:? .ppter boc qfiq3 uocat ea fenfus
coem:? qriq; imaginaticne.CJHd aliud oicedusqi ok
ctum SuiC-Ttc imelligif cp facies fotmalis fiue imagina
tionis ed fenfus cois no eentiafr fed ut im£metis:ita gp
fenfus cois fitgn'cafus.?boc patet per boc gp fequitur
imediate.fubdu enim fic.fenfus enim cois redditfttuti
formali qfi ad reponedu qcqd reddut ei fenfus.CET 21d
aliud oicedti quioed eiufde ronts obm in fantafia ? itt
imaginatione ? fenfu coi ut patet ex p:edictis.C7 *£>’?/
tereano elt eiufde virtutis recipe? retine ut fup patuit
in obtjciedo.GJad boc qf> ofidif qt per copones ? oiui
fione 110 oifferut fenfus cois ? famafia:bn cocedimus fi
mifr obta illa que ,pbat fenfu3 coem? 110 ede ide ? fan/
tafia pcedimus oe plano.CT 2ld Diffinitione ^Igajelis
cocedimus qj oaf per rone5 nois fenfus cois.Senfus
enim cois elt in ozgano a quo oiltribuif fpus aialis ope
rans ad organa fenfus «pprtos fenfuu:? boc tagit CU5 ok
cit a quo oes ,ppnj oeriuanf.CET Sifr fenfus cois elt qui
efficifin a«u a fenfib0 oium fenfuu ,pp:io?:? boc tagit
cum oteit ad que ois implfio eo? remiciaf.Sitr fenfanl
coe cp elt fenfus eois pfe ? ^mo elt id qd piugit oia fen /
ftbilia ? ,pp:ia ut patet tn ronlb°ultio adductis:? boc ta
git cu Dicit in quo oes piungunfqui per fuii obm fenfa
ta oia piungit. £uj aut vnti fenfibile jppriu no puenien
ter ondat ? fufficieter nociuu ? puenies aialt fetieti.
colore enim no fufficieter cognofcif coloratu:fed opo:/
tet multa fenfibilia copone:que copo elt fenfus cois : ?
io Dtctc q> oes alij fenfus fuggerut fenfU5 coem circa co/
gnitione fenfibile.Jdeo etia oicit3uicAqi cognitio fen
fue ,pp:ij non coplef nffi per cognitionem fenfus cois.
CT ad id aut qb obijcif in ptranu oicedti gp qjtji ad Di/
ftributione fpus aialts fenfus,pp:y Deriuanfacoi:?quo
ad buc refpectu fenfus cois eft pus fenfus pprij ? fic
folutf Sd aliud oicedti cp implfio fenltiu^puo?
renuciaf fenfui coi:q: idem elt a«°fenfus ,ppuj ? fenfus
cois ficut tn pbabita qone expeditu elt.CT^d aliud Dj
cedu gp fenfus^pnj quoad fua fenfata piungunt in co
immi.piungunf etia in ipo ficut in pfecttuo.15 enij pro/
prius fen fus no errat in j?prio fenfibili tn ab ipo fenlibi
Si no pfecte cognofcif pticulare gd elt in fenfu fs ex mnl
«is que multa piungit fenfus cois.&Md uItimoicedu5
cp fuggere ponif ibi pro expectattone coplemeti cognP
tionis circa pticulare qb elt in fenfu.lbec enim copleta
no elt in fenfibili fed in oibus fenfib0 qui infunt in par/
ticulari polito in fenfmficut patet in cognittoe auri : qd
cu no fufficieter cognofcif ex colore examiaf ad tinnitu
? fonti. £t fi no fufficietercognofcif exbts ouob°exa/
tninaf adodori.eltenim minoris odoris (g cupni . £t
fino fudicietercognofcif ex bis tribus examiaf ad po
dus ? peipif tactu.bec aut fenfibilia piugit fenfus cois.
4pQuerif quid elt organum fenfus comunis*
, ^rtio qucrttur««Pnofcn
fus cois. £t videf ex pbabita auctoritate 2liucc
cocauitas cerebri fit orgami fenfus cois.^TJkj
2fuic°tii 6°oe nalibus in fine. virtus formalis? fenfus
cois fiunt in pma pte cerebri fpu replente ipm uetricu/
Ium. que oia no fuerut nili utafpiciant fupra fenfus pro
p:tos:quo? plures Deriuanf a pori pte cerebri. 3^5
ienfus cois accipit elfe 3,pprijs:ergo orgami eius litum
erit polt orgami fenfuu proprio? ? fic in anteriori parte
cerebri.^nfcrcterea fpus aialis facitfenfum ? motum:
fed in anteriori parte cerebri facit fenfu5 ? in polteriori
motumrergo orgami fenfus cois cum repleaf fenfu fen
me bomlne
fibiK erit in anteriori partecerebii.GTSed ptra boc vt‘/
def cp fit in coide.oicit enim &uica fenfus coidis ? pci/
pue tactus mato: e II 95 lenius ipfius cereb:i.£um ergo
fenfus eomunis fit ad quem terminanf fenfus ,ppuj ut
Dicit 2tuica:videbifoiganum fenfus comunis eein coi
defim cp tactus terminaf ad ipfum. <ET l&eterea babt/
tum eft fupia qt babeat inftrumenta fua circa co: guftus
? tactus:? ita fenfus comunis quo ad iudicium faporuj
? tagibilium videbif oiganum babere circa coi.CETSo/
lutto ftcut Dicit &uica:oifpofitio comunis ert talis cp ejc
ipfo eft piincipiu; cuiufiibet virtutis fenfibilis:? polles
redit ad ipfum cum lucro . £um ergo nerui fentiedi na/
fcanf ejcpiima parte cerebii eo g> f>ma pars cerebii moE
lio: e(t:T mollicies facit multuj ad impiefitones fenfibi/
liuimoicimus qt oiganum fenfus comunis eft in piima
cocauitate cerebii que plena eft fpirim feufibili.CC‘
illud autem quod obycif in contrarium Dicendum ga ta
ctus fim qt eft iudicium tagibilium:? guftus fim cp eft m
diciumfaporum oriuntur a £ma parte cerebii ut fupia
Determinatum eft.fim' #0 q> fenfus alimenti fic relatio/
nembabentadcoiuta quo (tncipium eft oigeftionis.
2lliter tamen foluit SuicA Dices qt nibil piobibet m ali/
qua virtus oidinaf in vno membio ? perficiaf in altero
? tunc completa reuertaf ad ipfum vnde ipfe vult qt vir
tus fenlitiua oriaf a coide z pficiaf in cerebioiftcut z vir
tus nutritiua orif a coide z coplemetum eius eft in epa/
te:l; buic videaf Dicere contrarium Suerivr fenfus cortt
munis terminus eft fenfuum piopiiorum fiinqt funt in
virtute fenftbili perfecta:? ideo oiganum eius eft in pit'
ma cocauitate cerebii.
CJUtrum quinque fenftbilia funt obiectum fenfus
communis.
„ ^arto queritur De obfe/
cto fenfus comunis . £uumeranf enim a pbi/
lofopbo in i°oe anima qnque fenftbilia comunia.f.mo
tus:quies:figura:numerus z magnitudo.GT Sed tunc
querif cum tempus z locus etiam fuit ptinue quatitates
quo fenfu lingulare tempus z Angularis locus percipi/
antur.cnibieterea cum oratio fit oifcreta quatitas:? fit
aliqua vna Angularis oratio querif quo fenfu illa perci/
pitur.C73tem «5 tempus fit quatitas perfe:motus au/
tem per accidens videf tempus magis efie fenfatum il/
iius cuius eft appiebedere quatitatem qj motus-$L'3te
cum qutes fit pituatio motus:videbif quies non appie
bendi nili per motuimficut eft Alentium nili per forur,:
ita quies non erit fenfatum perfe.(Otem figura fpe«/
es qualitatis eft? ita non videbif pertinere ad fenfum
comunem cuius eft appiebedere qualitates lingulares.
ITl&eterea querif iujcta boc utrum ifta quinque eque
funt fenfata fenfus comunis. £t videtur qt non:q: Dicit
2f£fe:circa finem fecudi De anima.qt omnia alia motu fi
timus.ergo videtur q> motus fit fenfibile piimum ? alia
fenftbilia fint per pofterius:? fic non erunt qnque eque
jjma.CT Si toite boc concedaf cotra fentimus enim ali
quid quiefcens quod non mouef:? illius magnitudine
percipimus fine fenfu:ergo videf qt no femper alia mo
tu fentiamus.Si foite Dicaf qt in ueritate eque fcmo feti
iibilia non fentiunf fedvnumfentif per aliud ficut ma/
gnitudo per figuraj eo q? Z^soicit gt figura eft magni;
ludo quedaimtuc videbunf efie plura fenfata fenfus co>
munis.Supia enim babitum eft cp fenfus comunis ap
piebedit omnia fenfata piopiiorum fenfuum per pofte/
rius ? fic omnia obtecta aliog fenfuum erunt etiam obte
cta fenfus comunie.CPfreterea videf fenfus comunis
non efie vnusfenfus.Senfusents vnuseft quieftcon
irarietatts vnius generis.^uinque enij enumerata no
reducunf ad vnum ^imummec etiam ad vnuj genus
remotum:qi figura eft in genere qqalitatisjergo videt
fenfus comunis non ec vnus fenfus. CTlfreterea ZT£:
mouet quidam queftione in li° De fenfu z fenfato.utruj
omne fenfibile fit oiuifibile in infinitum gra magnitudi
nis que eft fenfatum coe:? in quo ut in fubiecto eft fe w>
fatu jppiiu ita $ minima accepta per Diuifione funt fenlt
bilia:? ponit rone ad boc fic. 0e coipus oiuifibile in in
finitu eft co:pus:fenfibile eft co:pus:ergo coipus fenftbi
le eft oiuifibile in infinitu . fed no oicif fenfibile nili per
fenfibilia:ergo infinita accepta per Diuifione erut fenlib*
lia.Cini^oftea ponit rone in ptrariti pdudete tripleje in/
coueniens fi boc oicaf fic.iQuicgd eft fenfibile eft opati
uu z motiuii fenfus.fenftbile enim oicif in eo qt pot mo
uere fenfus minimu acceptu per Diuifione:ergo erit mo
tiuti fenfus qb apte falfum efteoqt minima effugiut fen
fum.Hd incouenies qt cum fenfus oiuidaf Diuifione fe
libili Diuifo fenftbili oiuidef fenfus in infinitu.;m eft qt
fim boc ois magnitudo quacuqs minima erit fenftbilia
qbfalfus eft.oemde ponit rone iteru ptra boc fic.omne
copofitucoponif eybistnque Dtuidif, fenfibile eft co/
pofitu:ergo coponife]cbisinqueoiuidif.autergo illa
erut fenftbilia aut tnfenfibilia.fi infenfibilia babeo ,ppo/
fitu q: tilc minima accepta per oiuifiones erut fenfibilia:
ergo fenfibile coftttnifejcinfenfibilibusqd falfum eft.
inkieterea ponit ronem ejc oppofitione Democriti?
Leucippi qui oia Dicebant coponi ex atbomis ? figura ?
oidtne ? pofitione ipfo^ atbomo? generari qlitates fen
fibiles.oeinde Zf^:foluit ad botem ? no ad oronem Di
ftinguedo ouplice Diuifione, £ft enis queda oiuifio fpe
ciei ? fo:me:cuius ultima oiuidetia funt cotraria:? in il'
lis ftat oiuifio. i£ft etia oiuifio cotinui cuius ultimu non
eft accipe fim potetia oiuifibile:? ideo no ftat illius oiui
fto.ZTu ergo fenfibilia fint fonne ? fpes bntes ptraria fta
bit oiuifio fenfibiliu ? no .pcedet in infinitu.fed q: bec fo
lutio no foluit ideo obqcit TIfciin ptrariti Dices cp Is fpe
cies fenfibiles non Diuidanf pfe Diuifione cotinui tn qa
conexio eft ,pp:io^ fenfibiliu ad fenfibile coe qd eft ma
gnitudo:idcirco per acens fenfibilia coia oiuidunf oiui
Itoneptinui ? fic redit pim obiectio.CCTSolb oicedum
fim 3llpbora,n ? 2tuic4m gp fenfus cois pouif,ppter co/
pofitione ? Diuifione fenfibiliu ppiioiz : ? idcirco multi/
pltcanf obtecta fenfus communis fim qt idetitateper ea
pot ponere uel oiuerfitate inter fenfata ,pp:ia. bec aute?
idetttas uel oiuerfitas ponif in fenlib0 pfideratisfim eP
feuel fnt fieri.£ognofciturenimfenftbileidem uel Di
uerfum utroqs modo.^t fi confideref fim efie.aut ergo
erit piinciptus per quod ponitur oiuerfitas:? fic erit nu
merus.aut per quod ponif identitas:? boc ouobus mo
dis fcilicet comuniter ad fenfata intrinfeca ? ejctriufeca:
? fic magnitudo erit que vnit infe qualitates guftus ?
tactus que funt intrinfece.? qualitates auditus ? vifus
que funt ejctrinfece.? qualitates odoris que funt medie
aut erit piopiium quo ad ejctrinfeca:? fic eft figura . fi'
gura enim eft ejeterio: terminatioquati:in qua ut in. lb/
tecto vntutur fenfata ejctrinfeca.Si ^0 fenfibile cogno/
fcitur piout conftderaf in fieri:cognofcitur idem uel 0 i'
uerfum cum aliquo fenfibili per fenfatum comune:boc
erit ouobus modis fcilicet potetia uel actu:? fi potentia
fic eft quies:? fi actu tunc eft motus. CET^fd piimum er
go Dicendum qt tempus reducif ad motum ut ad cau/
fam fuain:? fubiectu quod eft piopiietas ipfius:? idcir/
co fentitur in illo.Iocus autem cum fit fpecies magnitu/
dinis fub magnitudine compiebeditur:Is enis intra ine
furare ?ejctra Diuerfasfaciantfpeciescontinui piopter
quod 2I^:in piedicametis aliam fpedem qualitatis Dl
cit efie locum magis qj lineam uel fuperficiem tunc non
faciant Diuerfas fpecies fenftbiles.C* 2ld aliud otcen/
dum cp oratio fim materiam coipus eft ut Dicit £>iifcia/
nus.qt uoje eft.aer tenuifitmus ictus.0ecundum aut qt
eft cofequens motum fractiuum aeris eft qualitas que
Secttde partte fume
efl4?p:itim fenfibile auditus.fim #o cp mefuratur indi'
uifibili qb eft demetu uel limilia fim biuerfos refpectus
z fic eft qualitas oifcreta cuius pceptio reducit ad perce
ptionem numerijfe enim quitu ad fpes oifcretas fit o:ta
inter numeri! z or onemrz ex boc g> in numero iteratio
etufde vnitatis fim fuba m prtituit numeru«3n oroneau
tem ntl?tl ide reiterat fim fubam.no enim idem elemen
tu vnius z etufde Ire fepius iteratu coftituit or onerque'
admodii iteratio eiufde vnitatis prtituit numertimibilo
minus tu numerus ,put accipit fenfatu; coe nibil aliud
eft qj oiuifio cotinui.oiuifio aut bec pot ede vno uel or
«erlts.vn oifcretio numeri fim cp eft fenfatti coe cois eft
ad oem ctuifionc ptium cotinuifim qua oiuifionem oi'
uerfa cognofcunf ee fenfata que funt in ipfis.Cu^M ali
ud Dicendu g? qes bk no accipit tm ut Quatio mot° fed
etia put eft iuftf tn per qb ponif oiuerfitas inter duo fen
ftbtlia quos vnu eft in efte z alteru in fieri.<U2(d aliud
bicedii g? figura fim fubam fpes eft quedam magnitudi
uis.fed fim ee fpes eft qualitatis que tn qlitas no eft ntft
circa quatitate z fic reducef ad pdicametum qualitatis.
2ld aliud qb iurta boc querif utrus ifta qnque eque
fint fenfata coia.iDicedugjfic.funt enim fenfata femus
cois fim cp per ipfa ponit oiuerfitate uel idetitatem inter
fenfata,pp:ia:2 fic qes 1> fit puatio motus tn fim qj per ip
fa cognofcif Diuerfa Diuerfum eft fenfibile qb eft in efte
fub eo qb eft in fieri erit qes no fenfata per motu f$ que
per feipfam.T fifr otco oe magnitudine z figura.fCT ad
aliud aute qb obtjcif qb Dicit &f£:z :&uica:g> alia fenti'
mus per motii.oicedu g? illius uerbi Duplex eft intelle^
ctus.f.g? oe fenfibile no fentif fim actu nili fim $ immu
tat ojganu fenfus z bec i mutatio qdl motus eftjfed ifte
lio eft intellectus pBi.&lius eftcp motus oia aliaperfe
pitlgit mae fenfibili.cti enim mathematica pfe fimfuas
intetiones fepata fint a fenfibus ficut magnitudo nume
rus z figura .z etia oro fim g> eft oifcreta quatitas cofide
rata in mufica.pfideraf enim illa per fmcipia matbema'
tica z no per fmcipia nalia:ficut eft ,ppo:tio triplicis ad
ouplu.cum inq? ita fit motus piugit oia ifta mae fenfibi
ii:l5 enim magnitudo fim fe no fit fenlibilisrtn magnitu'
do mota fenfibilis eft:q: fic eft in ipfa fpes fenfibili? z fic
oe alys.vii fenfus Dicti pfti eft gp motus Dat aliis babitti
fenfualttaus actu tn vnu fentif line alio.(ET3d id qb ul
timo querif oe qone a$fe:in li° oe fenfu z fenfato oicen
dum g> fenfibile coe qb eft magnitudo oiuifibile eft in
infiniti! Diuifione ptinui z pfe.fenftbile aut.ppau Diuifi'
bile eft per acens eo gj annexu eft cu magn ttudtnettn fi
oiuidaf in minima accepta per Diuifione funt infenfibi'
lia actu z fenfibilia potetiaXfi reducant ad coponemto
ttus z boc nibil eft incouenies gp fenfibile coponif ex in
fenfibilib0actufenfibilibus mpotetia.CTSed nota cp
quedaparua actu funfinfenfibilia quo advnti fenfum
2 potetia quo ad altertirfic grana milij in medio cadete
in oie qn pot Difcerni colo: cuiullibet grani : vn qblibet
eor facit fenfum vifus in actutfed tn auditu no mouent
nifi in potetia fis g? pftituut totti qb eft mediii.vnuqbq3
eni ifto£ no fonat nifi in potetia lj videaf in actu.CP&d
boc qb queri pollet qre tm funt qnque fenfata coia pot
fufficere ro babita in jmcipio fomtionu . vel Dicaf aliter
2 melius.f.g: fenfata coia funt inftra per que fenfus co/
munis puenientil z ouam ponit inter fenfata p:op:ta.
Hut ergo illa fenfata accipiunf fim ee uel fim fieri uel co
muniter ad un uq^.Sifim ee tuc eft qes per qb ponitur
puenietia z Diia.fi fij fieri tuc eft motus.fi comuniter ad
utruq? tiic aut per ipm ^ncipaliter ponif coueniettaraut
^ncipaliter oiia.fi pnmomo aut eft coe vniens fenfata
«ntrinfecus z extrinfecustaut extrinfecus trn.Si p:imo
tno tuc eft magnitudo.fi febo mo tuc eft figura.fi per ip
fum #0 ponif £>n«paliter Diia tuc eft numerus.-r p boc
ctia patet folutio fup:a quefitiXutru fenfus cois fit vnm
uel plures.Oicendu enim gj vnuetr cu ipfe fit fo:mah>
0: qj fenfus pticulares erit etia ufioj.accipit enim oe id
qb accipit fen fus sputis z per pofteriue. £t pterea futi
fenfatum perfer illa obiectio que facta eft in cotrarium
non tenet nifi oe fenfu p:op:io.
CC <iueritur quis eft actus fenfus comunis.
Minto queritur
q actu fenfus cois. £t queru nf tria.quoru$
fSmum eft qd fit actus fenfus cois.im atii
utru fenfus cois vnus exns in vno tepo/1
re appbcdat Diuerfa fenfata.f1 eft quali'
ter cotingit fenfum coem efte uerum uel falfum z meu'
tiri uel uerum Dicere.
, B pttmum p:ocea itui* fic.
llbtobat Zlfcin j° De aia g> fenfus cois actu b*
bet fenfata coia:? fnna ro fua bec eft. 0is fenfati pfe eft
aliqs fenfus pfe.coe fenfati! eft fenfatus pfetergo bet ali
que fenfum pfe.fed nullus.ppuo^ pfe appbedit coia qb
,pbaf per boc q: vnufqfq? ppop tm fui fefibilis pfe z no
alteri°.fuii eni fenfibile eft qb no ptingit altero fenfu fe'
tiri.fenfatii enim coe a quociiq? fenfu fentiaf fentif etia
aliquo fenfutergo nullus ,pp:io^ erit fenfati cois pfe : z
fic relinquif cp appbedere fenfati! coe fit actus fenfus co
munis.Slia ro eft ap jppfto fenfu fentif fenfati! coe ficui
fenfatu alterius fenius.fed fenfatu alterius fenfus fentif
per accnstergo z coe per accnsXu igif fic fit fenfati! pfe
fenfus cois accipiet ipfum pfe.pbat etia pBus gp acoeti
am fenfus cois eft appbedere fenfata ^ptia.lfios enim
fenfata ,pp:ia iudicamus Diia z eadem ut albu Dicimus
eft ouke qnqj aut no oulce.2fut ergo facimus boc vno
fenfu uel Diuerfis.fi Diuerfts tuc eet ficut fi ego fentirem
albii z tu Dulce.£t ex 15 neuter noftrog cognofceret Diia
que eft inter album z Dulce.fi aut vno tuc opouet g> ipfe
vnus fenfus appbedat utriiqj.q: aliter no poneret alte'
ratione z puenientil inter eaiz fic fenfus cois erit oiunt
fenftbiliu ,pp:ior que Dicit altera uel eade inutcem efte.
ClT *£>:eterea Diuerfitas z puenietia relationes funt que
no cognofcunf fine relatiuis in qbus funttergo oiuerfi
tas z puenietia que eft inter fenfibilia ,pp:ia no cogno/
fcitur fine cognitione fenfibiliii,pp:io?:fed Diiam z co'
uenientil inter fenfibilia ,pp:ia cognofcimus per fenfu
cdem:ergo z fenfibilia ,pp:ia erut.De cognitione fenfus
cois.CTl&eterea ,pbat pbus gj fentire actus fenfijii ,p/
p:io? ptinet ad fenfum coemis cum oicif video me vi'
dere z fentio me audire z bec eft ratio fua. iflulUus fen
fus^pptij duo funt obtecta: fed vnum ppoaionaf o:ga'
no illius fenfustactus aut no eft idem cii obiectorvide'
re enim no eft idem cum coloretergo videf ^ no ptine
at ad fenfum .ppauj fed ad coem cognitioneipfius act**
CTl^eterea quiegd videf uel colo: eft uel colorem ba'
becuel eft actus coloris qui eft lume.Sctus aut videdi
neq5 colo: eft neq? colore babet neq5 eft actus coloris g
eft lumentergo no fentif vifu fed fentif fenfu comunirc
fimiliter eft oe actibus alioa fen fuum.CET Sed ptra boc
eftcp ipfe potetie Diflfiniunf per actus.Bctus autes per
obiecta.fi igif fenfus comunis funt tres:actus illi.f.qui
Dicti funt:babebit fenfus comunis tria Difimitiua quod
efi*e no pot.CTl^cterea vnius potetie vnicus eft actus
fenfus comunis eft potetia vnatergofuus erit act^vnus.
fi vna potetia no pot couerti fup actum fuum:
tuc neqj fenfus comunis couerteref fup actum fuumrz
ita opo:tebit nos babere alium fenfum quo appbendi'
mus actus fenfus comunisrriterumalium quo app:e'
bendimus actus illiust-r fic ibimus in infinitii.fTi>:e
terea queritur cum Dicitur. video me videre uel fentio
me videre Utruj eadem app:ebenfione numero perci'
piatur actus z obtectum uel Diuerfa. Si eadem tunc
me bomine
nlbil eft cicere 3) fenfu coi fentiam mt videre uel attdi'
rezqz videdo album video me videre albii.Si #0 otuer
fa tiic opoztebit oiuerfo tpe iudicare actu z obiectum qd
videf efle incouenieerqz fic viderer ire in infinitum : ga
illum actu opouebit 1100 iteru alio actu iudicare'! illum
Iterum alio.CJSolutioDicendti cptree actue funt fen'
fue cote ut,pbatu eft per roneepBufed non eodem mo
coueniiit fenfui coi.2fppbefio enim fenfati fenfue cote
eft actue fuue pfe z per illu oiffinif.2fppbefio aut fenfa
ti jppjij puentt ei per pofteriue.f.inquatti fenfatu ppUii
cft in fenfato eoi ut in ft?to:fed appbefio actu» puenit ei
per accne.f.inquaiu vnufgfq? ppziozz reducif in ipfi15.fi
cut enim Dicit xfuic^oee fenfue ,pp:ij oriunf a coi z re '
tiertunf ad ipm cu lucro;? per l?oc patet foto ad pzimti.
CT&d aliud oicendii 3? vnue act°pfe eft vniue potetie
fed pluree per pofterius.CJ 2td aliud oicedsi cp eodem
vtfu fim actu video me videre albt! quo video alburfm
cp reductu e It in fenfum coemsficut enim pbatu eft fup
fenfue z fenfibtle ide funt acm:q:act° qiiqj nofat°eft eje
pte fenfibilie z eje pte fenfuii/Jn auditu fonatio z audi'
tio.Jn vifu aut eje pte fenfue oicif vidorer pte fenfibilie
aut no babet nome.vii cu videre nibtl aliud fit qj uti vi'
fu in pceptione vifibili no opo.tet aliti actum babere ad
cognitione illtue act°X1el oicafmeliue cp ad cognitio/
nem obii ejcigif act° per que eft pueri; 0 fup oBmzf; qa
actus immediate egredif a potentia?,ppter boc ad cognt
fionem actue non ejriguur aliue actue.
U~Umi fenfue consume in vno tempore appzeben
dat oiuerfa fenfata.
, Ccundo queritur atrufec
fue coie vnue ejenetn vnotpeappbedat oiuer
fa fenfata. £t videf cp no.vnti enij fimpler eft actu vnti
fed fenfue coie potetia pafliua eft z effictf in actu per fe'
Stbtlerg videf cp per Diuerfa fenfibilia oiuerfa fit in actut
z ita no vnue actu ejene iudicat oiuerfa.3udtcado enim
oiuerfo per oiuerfazper oiuerfa effictf in actu.fifr videf
cp nec in eode tpe iudicet oiuerfo tpezqz in eode tpe non.
pnt ee oiuerfo fim actii.<pfSzeterea qricg oiuerfitate po
siit inter piraria;etfiiudtcadoptrariaeetvm utrunqj iit
actu*.'! tuc fimul in eode z in vno tpe eent ptraria.qd no
pot ee.CTSi fo:te oiceref cp fenfue coie vnue eft in po
tetia z ouplep in ozgano ficut vifue:q: bet ouoe oculoe*
Boc no pot ee:qz fenfue coie appbedit fenfata oium fen'
fuu .ppztojz;? fic refpectu cutufitbet opoiteret cp Daretur
ei ouo organa que in nullo Differret ab ozganie fenfuuj
ypiiop? fic etia fenfue coie in nullo oiflferret a .ppzije.-
CTSi iteru oiceref cp fenfata ,pp:ia vniunf qn ueniunt
ad fenfum coemztuc illa vnio uel erit ep pte fBti.f.qi fiiic
in fbto vno z tunc tenet pbabite ronee.f.q; ide numero
iBm z cp ide bebit in fe otuer foe fozmae per quae eft in
actu coelemetares z ptrariae.Sut vnio eft e% pte fenfibfr
iiu.fiqt mifceanfz? tuc ficut mtjcta 110 fentiunf in actu jp
pzio fed in actu mtxtiata fenfue coie fenfata ,ppzia no iit.
dicabit pfe fed per ppziae roneezfed in rone cutufda co
fiifi qd pftituif eje otbue fenfibilib0 qd iteru patet ee fal'
fum.GTSi .ppterboc aliqe oicat q? fenfue coie fimul z.
femel no bet oiuerfa fenfibilia in fe fj fuccefituu.CP’ £5-
tra pftat gt vno z eode numero ponif idetitae z otuerfi/
tae inter eade z oiuerfa ficut fup babitu eft:z non ponif
idetitae z oiuerfitae nifi cognitie eifde z oiuerfisXogni
lie aut eifde z oiuer fle effictf in actu ab eifde z oiueritez
ergo vnu z ide numero eft actu eade z oiuerfa. aut
in vno z eode no fic.pbaf^n boc enim nuc iudico ee oi
uerfum albu z ouiceii no iudico ee oinerfu5 albu a oul"
ci nifi cognofcedo albu z oulce.ergo in boc cognofco al
bu z oulce cognofcedo albu z oulce.fenfue comunts eft
in actu per albu z oulcezergo in boc nuc fefue coie actu
eft albu ‘i.oulce, £t ide argumetti tenet oe iudicio cotra"
rto? qd fit per fenfum coem.CSoFo buiue qonie ou/
plejc eft tradita ab 2C|fe:m fine febi oe aia:z in fine oe fe'
fu z fenfato.qru vna eft ex pte fenfue coie.altera eje par'
te obti fui.£]c pte fenfue coie eft bec cp fenfue coie vno
mo eft vnue z alio mo eft pluree fim actu5. ^ofideratur
eniminfe'! fic eft vnue.cofideraf aute in .ppoztione aci
fenfue pticularee qui oriunf ab eo z reuertunf ad ipm:
z fic eft pluree z oiuifibilie:* fil’e buiue elt in cetro circu
Ii a quo egrediunf linee ad ctrcuferetta.fi enim punctus
pfideratue eft in fe tuc eft vnue.fi aut in compatione ad
lineaettuc eft in rone multiplicie ^ncipij. £% pte obti ft
militer eft oupleje pfideratio.fi enim magnitudo fubie'
cti que eft obm fenfue coie cofideraf in fe tiic eft vnum
fenfatu fenfue coie.0i #0 cofidere f per refpectu ad feri
fota ,ppzia que funt in ipfo.f.albu z oulce z buiufmodit
tuc eft in rone pluriu. Cu i 10 puertif fenfue coie ad fen
fatu ouptr pot couerti ut ad vnu uel ad multa que vniu'
tur in vno.Sipmo mo tuc eft in vno indiuiftbili tpe.fi
fcdo mo tuc no eft in vno indiuifibili tpe qd fic .pbaturs
puertaf enim fenfue coie ad fbm alfqd in quo eft albu;
z oulcezponedo idetitate uel oiuerfitate iter ea per
illudituc (Bm illud erit qfi puetue ptinuae albu z oulce.
igif no fit ide refpect0 ad oulce z ad albu opoztet fub
iecto vno i eode bie uti-f.tn .ppoztione ad albu z in pzo/
poztioneadoulcezergoqefcere accidet oe neceflttate:?
ita motue ad albu z motue ad oulce no erut in eode tpe
no interrupto fed in fequetibue tpibuez-r boc eft qd oi'
cit Sffezin i°oe aia in folutione eiufde qonie ficut oicut
qdl.lkuctu i nquatsi vmi eft z no ouo fic z indiuifibile.
indiuifibile aut fim q; indiuifibile efhvnti eft otfcernee
z fimul.Scbmillud yo qd eft oiuifibtle no vnu efttbia
enim utimur eode figno fimul.Jnquatil enim ouobua
utimur termino vnozouo iudicat fepata funt in no fepa
to.3nquamm ^0 vmi vno z fimul iudicaupofietoici tf»
cp ea inter que fenfueeoie ponit puenietiai oiuerfitate
funt ozdinata:? fenfue coie mouef ab vno in alterum;?
ftc nibil «pbibet vnu motu ee fup ouo z in eode tpe.Oi'
cedu ergo ad fjmu g> oiuerfo fenfibilia er quo fimul no
funt fim actu in fenfu coi ficut obiectio ,pbat:fed oiuerfa
fenfibilia bntia ozdine ad vnu in quo funt ut in ffito bil
pnt ee in fenfu coi actu per fpem illiue oBii.Sititer etil
oiuerfa fenfibilia bntia ozdine ad fe inuice ita cp iudiciii
fenfue cois trafeat ab vno in alteru bn pnt ee in fenfu co
muni.Cum enim oie ropuenietieioifferetie fit in co'
paratione ad aliqd vnu z ide illud erit Ancipium cogno
fcedi puenietiam z ozianv.? fic fenfue coie fpem illius in
fe babet ut actu; fimptr.3lio? aut fpem babet ut actum
qui no eft actue fimplr fed per refpectu ad illu; . £t per
Boc etiam patet folutio ad fcdm : qz ficut eft ideiuitae z
oiuerfitae in actu fenfue coietita eft etiam oiuerfitae?
idetitas in tpe qd menfurat illum actum;? per boc patet
folutio ad totum.
GTtltrtim fenfue comunie eft uerue.
f £rtio queritur ouai,terco«
tingit fenfum coem efle uerii z falfum:? metirj
z ueru oicere.videf enim cp fit femp uerue;qz fenfus co
munie accipit a fenfu ,pp:io fenfatu .ppziu circa qd non
eft errozsergo nec circa fenfum coem erro; erit. CET 3^5
fenfibile mouet fenfum coem ut babitu eft fupza.fenftbi
le aut femp eft cum pntia maerergo illud qd mouet fen
fum coem erit cum pntia materie : fed pfene in materia
femp eft uerihergo fenfue coie femp erit uerii. CC 3te;
qcqd eft in re oemoftrabili eft ueni z no falfum : omne
pfene eft in re oemoftrabilfcergo omne pfene in re eft
uerum z no falfum.fenfue aut coie eft in re pfente tiu:
ergo fenfue comunie eft uerue tm z non falfus.CETSed
cotra boc eft qd oicit 2f^;q> uerii z falfum funt fim fen'
fum coem in j° oe aia fic.qi qdda albii no eft no meiif:
v i
£»ccudc partte forne
InqtiatiT ailt hoc efl albi! metif;? iia pticulariter motus ?
magnitudo accidiit fenfibus circa que eflmarime oeci
|>i fim fenfum.GT Solo oicendii cp fenfus cote het plu'
ree act° ut fup oeterminauimue.quojr vnus efl copone
re z oiutdere fenfata .ppria cu fenfato coi ? ad iuice ? eje
boc actu accidit ei metiri z ueru oicere.cgin #o coponit
fim q> efl in re ttic ueru oicit.qn #o aliter qjinre tuc me
tit z oecipif:ftcut qn coponit actu; mellie ad fubarn fel/
jie mei efle fel arbitramur ,ppter oeceptione.C’ 3d p:i
pium ergo otcedti $ fenfus ,pprij ueri qde fimttq: nihil
ponut:z I5 fenfue cote moueaf a fenfibilibue ^ppzije : tn
oecipif no fi mjpmouef ab ipfte:fed inquatum coponit
fenfata ppzia.CCr^td aliud oicendu;qbpfensefl in re
efl fimpliciter z ab boc non efl oeceptio fed ab eo qi fen
fue cote addit fup rem qb efl copofitio ? oiutfio fenfuu:
% per boc patet folutio ad ultimum.
CTOueritnr quid fit potentia imaginatiua.
j£indc tranfeundu
d efl ad partes afe fenfibilte que funt app/
befiue oeintuerquefim pftos funt imagi
natio fantafia eflimatio memoria z remt
' nifcetta.oe qbus fimo agedu eft figillati;
« poflea in coi.lforimo ergo querendti efl oe imaginati
one.iEt querunf qtuor.f.qutd fit,? qb fit eius obtectu;*
* quid organum.? quis actus.
„ © primum procedis
©icit algajeljmaginatiua efl virtus retetiua
eius qb imfiffum fuit fenfui coi.iT 3*2 2fuicA;formam
fenftbile retinet illa virtus que uocaf formalis z imagi/
natio eno oifcernit illam ullo modo nifiqrtm retinet.
CTSed cotra boc obijetf fictpotetie oifTiniunf per obie
etaXum igif fenfus cote recipiat forma fenfibtle no vi'
defoiuerfificare ab imaginatione.boc etia videtur per
Buicam qui Dicit cp fenfus cote z imaginatio funt quafi
vna virtus.^Tll^^terea videf cp imaginatio non oiffe
rat a fantafia.Dicit enim fantafia efl potentia fi 5
quam fantafia nobis fit.fantafta aut efl forma fenfibilte:
ergo videf q> imaginatio idem fit cu fantafia.CT3^ boc
Ide videf per n&nn 30 oe aia.ubi oiflinguit medias po
tetias inter intellectu z fenfum:? no ponit oiuerfas pote
tias imaginatione e famafia.tUJte in cap° oe memoria
z reminifeetia videf oicere cp imaginatio z fantafia non
oifferut fbto fed rone note tm per bec uerba ut in tabu/
Ia fcriptii aial : z aial efl z imago:? ide z vnu$ bec utraqg
funt.ee tn no ide efl utrifq;:? efl pfiderare z ficut aial z fi
cut imaginejfic z in nobis oportet fantafma rimari? ip/
ftus qdeefle pfe quada pfideratione:? etia alterius fan/
tafina fim qdem feipm fpeculatioe ut fantafma.Jnqua-'
tum #0 alterius ut imaginatione.fenfus buius auctori/
tatis efl qj ficut pictura que efl in tabula pfideraf oupPr
f.in feput no oucit in rem z fic efl pictura fimplepz w
ut oucit in re:? fic efl imago.ftc etia illud qb accipif a fen
fu coi in aia pot oupfr pfiderari.f.in fe ? fic efl fantafma
? obm fantafiemel ,put oucit in re effe ? fic efl imagina/
tio ? obm imaginatiue potetie. £t patet qliter videf pf3s
oicere 9? imaginatio ? fantafia no oififerut nifi rone no/
minie.<riD*«’eterea imaginatio no Differt a memoria:
q: oiffinif ab Slgajele per retinere formas fefibiles qb
efl<pp:tumemone.<r‘t>JCtereaoicit 2fuica retine ea
que appbedit fenfus efl illius virtutis qtteuocaf imagi/
natio:? oicit q» non oifcernit neq; oiiudicat ea que reti/
net.CJlfreterea ejcpfTe oicit 3utca:q> imaginatiua efl
tb efaurus in que reponit formas illius fenfus comunis
ad que reuertif fantafia ? viri0 cogitatiua:? ide oicit %\
ga;el.f.q> no Differt virt° imaginatiua a fenfu coi nifi re
tinedo:fic enim efl in virtutib0 cotpalibus cp alteri0 vir/
tutis efl recipe ? alterius retinere, ficcii enim bn retinet
? male rectpittbumidu male retinet ? bn recfpit.C' So
lutio oicedu cp imago multipli fumif ? fi; boc etia muP
tababet noia.qnqj enim oicif vis que retinet imagina/
tiones fenfibihu abeutibus fenfibus ab organis fenfuu
cote ? .ppry:? fic pp:ie oicif virtus fenfibilte aie^pxri me
fita pofl fenfu; coem in qua referuanf imagines accepte
a fenfibus:? fim oiuerfas pfiderationes babet tria noia.
oicif eni; imago fim cp forme que funt impife imagines
rerii funt ejetra:? oicif formalis eotp formalius babet d/
(as imaginationes q; fenfus.fenfus enim bet eas cu pre
fentia mae.imaginatio aut materia rei non pfite:? oicif
ab ^(ug fpue ,ppter nam illarum imaginum qr ille funt
fim eefpuale in virtute imaginatiua:l3 fint imagines ea/
rum.vn 2lug° in gen.ad Ira; oicit cp fpus efl vis queda
mete inferior cui imagines rerii imfimunf.iDicif enim
qnqj imaginatio ois virtus fenfibilte aieque opaf fim
fenfibtle acceptu a fenfibus fine pntia mae ? fine rone p
teriti tpis:? fic coprebedit imaginatione ? fantafia ? efli
matione ? fic accipif a f oane oama0 ? a 0reg
cit enim ©ama° q; imaginatiua efl virt° irronalis aie p
fenfus opans.? qr imaginatio efl pafiio irronalis anime
que ab imaginate fit.fantafia ^0 efl pafiio inanis a nui/
Io facta imaginabili.6it’r 0rego° nv0 oicit cp oiuidunf
aiales virtutes in qtuor.f.in fenfum imaginatione? in/
telligetia ? memoria.ergo imaginati ua elt virt°irrona/
lis aie per fenfus feufibiles opans:? ideo qfiqj oicif fe/
fusimago.aut efl ergo pafiio irronalis aie ab imagina/
bili generata.fatafiafto efl pafiio irronalis aie a nullo
imaginabili facta:? ita oicit q> ftoyci Dicebat qtuor ee in
bac virtute.f.imaginatione imaginabile unagmatiuu z
fatafta . ? imaginatio efl pafiio facta e>- imaginabili. ima
ginabile aut illud qb facit bac pafiione ? imagini fubijci
tur.3magmatiuu aut efl ipfa virtus que attrabit imagi/
nes fibi. fantafia Tbo qu attrahimus fim imaginatiuu m/
ane attractione ut in infirmis ? in mellcholicte:? oie q>
oria no efl in hi$ nifi fim trafmutatione noium.qnq; oi/
<if imaginatio vis tenes imaginationes? opans in illis
? in intetionibus que piiigunf imaginatioib0:? fic com
prebedit ouas vires.f.tmaginatione ? fantafiam:? fic vi
def^f^:accipe imaginationem in^ncipio terttjoe aia
ubi oicit q; imaginari in nobis efl cum uolumus.^uid
aut opari fit in imaginationib0:? que funt intetiones co
aucte imaginationib0 infra patebit.qiiqj enim oicif ima
go relatio forme accepte a fenfibus ad rem cuius efl fo:
ma ? fic .pprie imago oeferuit memorie ficut oicit
in cap° oe memoria:? oiflinguif a fantafia ut Jpabttal efl
in obijciedo.i&nqj enim oicif imaginatio vis a qua re/
fiuiit imagines repofite fupra orgaiui fenfus cois ? fic ac
cipif imaginatio ab 2T^:in t° oe fomno ? vigilia ubi oi
cit cp in fomno imaginationes fomniales refiuilt ad c 5
mune organu fenfuu.fi m ^pryfiimii ailt modii accipien
di efl imaginatio virtus tenes imagines fenfibiliu re no
pute abfq; eo.cp no eliciat ex eis cbponedo uel oiuideit
do intetiones aliqs no acceptas per fenfum boc eni; efl
fantafiefim 2fuicam?2nga;elern.0tfic rndebim°a<f
obiecta.CJiDiceiiduergoad^mii q; imaginatio oiffi/
nif a retinedo ad oriam fenfus.Senfus eni recipit? no
tenet nifi re pnte:fed imaginatio retinet accepta a fenft/
bus.©(cif aut recipe a fenfu coi qr ab illo recipit j)jcime
Obaut oicit 3Jutca:cp no oifcernit illas nullo mo uitel/
ligendu efl oe ouplici oiflinctione.Muaru; vna efl fen/
fus cote ? altera fantafie.fenfus enim cote oifcernit co/
ponedo fenfata .ppria inter fet^pria cum coibus ? boc
re pfente:? ideo bec oifcretio efl oiferetio rei per ea que
uere acctpiunf a fenfibus.fantafia aut oifcernit compo/
nendo ? oiuidendo imagines que funt in anima re no
prefente:? eliciendoquafdam intentiones e* eis que
non funt accepte per fenfus.funt tamen femper comun
cte fenfibus : ficut efl amicum z inimicum : z conuem/
Bebomlne
ens ? no coueniestficut intetio Doloris oiugifcum figu
ra bacculi:? intetio inimici cum figura lupi in oue:? in'
rctio miferedi cum imaginatione fui agni ? huiufmodi.
neutra iftaru oiftinctionu eftimaginatiue cuius Diffini/
tio ,pp:ie e Ii a retetione tmaginu z non a oiftinctione ha
rum.CT £t ad id qd ptra f?oc obycif oicedu q»l; fenfus
recipiat famas tales z fffiter imaginatio:tn fenfus ,p|k
oiffinif per recipe z imaginatio per retinereris eni; re
tetiua Debilis efi in fenfu eo 97 no retinet nifi pfite ma:
fed vis receptiua fortis eo q> oe facili recfpit.fed econtra
eft in imaginatione.? bec eft folutio firn pbos.Sut tn q
da qui oiftinguut vires aie fnn modu abftractionis ma
ioris ? minortstDicetes q> fenfus abftrahit a ma fed no
9 pntia maeumaginatio aut z a materia ? a pntia mae:?
ideo ro obi uariaf hincide.jGT 3d aliud oicedii cp large
accipiedo imagine compfpedit etiafantafiaffed fi ftricte
accipiat tuc Diuidif ?tra ea ut patet eppdictis.p boceti
am patet folutio ad duo fequetia.CTJHd aliud qd obij'
dt q> no Differat a memoria oicedu q> retinere i magina
tionis in ouob° Differt a retinere memoneXin mo rete
cionis ? in retetis.3n mo retentionis q: imaginatio reti
net fine Determinata Driatpis ni» recipiendo formas re
no pnteffed memoria retinet fiinul Determinata oria te'
porisXpteriti.^n retetis aut q: imaginatio retinet rece/
pta a fenfibus tm fim q? uere in fenfu fuerunt.memoria
$0 no tm retinet imaginationes fenfibiliuffed etia inte
tiones elicitas a copone z Diuifione fenfibtliu; facta per
fatafia?eftimatione.j£jc boc etia patet folbad fequetia.
C^ueritur quid eft obiectum imaginationis.
, £cundo queritur ©eoBo
imaginationis qd uocaf a 0:eg nijc0 imagina/
bile qd Diffinif ab ipfo:cp imaginabile eft qd facit pafli/
one in imaginatiuoXu ergo IDylle' Dicat q? imago eft
rei ad re ejcpffa fffitudorvidef q> imaginationes que fut
in imagine ejcpffe reri» fffitudines fint. £u enim in fen/
fu no fint nifi corpa ? qlitates corpojz videf ulteri°q> ima
ginationes no funt nifi fiVitudines corpop:? boc etia vi/
def ejc$bo Sug.fupra pofitotqui Dicit gp in fpu imf>mu
tur imaginationes corpop.CTjtem ejc0:egnije°? ©a
tnafceno qui oicut cp imaginatiua no opaf nifi per iftra
eorpis que funt organa fenfuii.i&ueraf ergo utrum ille
imaginationesbabeat quatitate uel no.i£t videf qj fic.
omne enim apphefu; fub tribus oimefionibus uef aliq
triu eft quatttas uel bns quatitatem-oes imaginationes
que funt in imaginatiua fic funt apphefiue:g funt quatf
iates uel hntes quatitate.CU’^te inatbemattca p abftra/
ctione pfiderata no funt in fenfib0 pofita fed in imagina
tione tm.cu ergo mathematica fint qlitates uere ille que
funt in imaginatione uere funt quatitates uel bntia qua
titate.fFJte; Dicit Huic* cp imaginatio eft virt° in qua
reponit fua fenfata fenfus cois.£uj ergo fenfata fenfus
eois fint quatitates:? quata imaginata funt quantitates
uel guata.CTlI^cterea oe figuratu eft quantutoe imagi
natu eft figuraturergo oe imaginatu eft quatu.C* Sed
ptra quatu quito aduenies magis facit quatii.fi | ima'
ginatu eft quatihimaginatum imaginato aduenies erit
maiusrergototpnt ee imaginata quot imaginatiuarqa
imaginatiua non poterit imaginari plura qdfalfum eft.
C3te omni quito figurato oaf locus etii a matbemati
eo ut Dicit 2li£.Si g imaginatus aliqd eft in imagine ut
quatu erit in loco:? fic aliqd imaginatu in imaginatioe
no poterit ec.cnfrreterea fi imaginata funt quata tunc
quititas ipfog erit in eo in quo imaginata funt ut in fub
iecto:?boc eft organu imaginationisrergo organi» ima
ginationis mefuratur quantitate imaginati.cum ergo fi
mu! habeat plura imaginatiua.f.imaginatione bois afi'
ni? leonis mefurabif fimul ? femel quatitatibus oium
bo£ qd eft impoffibile.C73^ imaginatum aliqd eft mi
nusficutimaginatilfabe:?aliq$maius ficut imagina'
tu montis.cum igif utruqj fit in ozgano imaginationis
opoztebit iteru <$ illud fit quantitatis minoris uel maio
ris qd iteru eft tmpofiibile.CTSolutio Dicimus q» ima
ginabilia fim quatitate necfiit quatitate? nec bntia qui/
ntate:fed funt quatitatu ? quaror fititudines fpuales ,p/
ut ,pbat ultime obiectiones.CTSd pinu ergo oicedu qt
ouplr aliqd appbedif fub tribus oimefionibus.f.fim ue
ritate rei ? effe nae:? fic appbendif fenfu tm:? fic currit
obiectiomel fim intetione mitudinis fpualis:? fic pzima
eft falfa:q: fic appbedit imaginatiua.CTSd aliud oice'
dum q? matbec A ,pu t funt abftracta non funt quatitates
nec quata fed intetiones quatitatu ? quatojz.mathema'
sica enim fimee no funt fepata analibus ? fenfibilibus
fed firu intetione tin.{[72Id aliud Dicendu q» quatitates
que funtin o:gano fenfus cois no funt res quate qua
so?z filitudines fpuales.CTSd ultimi! Dicendu q» ima'
ginatu oicif figuratu ,ppter filitudinem figure non p:o/
pter figure realem ueritatem.
GTiQueritur quid fitozganum imaginatiuarum.
t £rtto queritur ©eozgano
imaginationis.? oicut Damafcenus ? 0:ego°
nix0 q> oigatui imaginationis eft anterio: ueter cerebzi:
? filr oicut ^flgasel ? ^utca.CU l^eterea in li° oe o:ia
fpus ? aie oiftinguif caput tn tres ptes : ? anterio: pars
attribuif tantafie ? imaginationi:? boc ejcpffe Dic Sute.
cp locus imaginatiue eft anterio: pars cereb:t: z ideo cil
^tingit infirmitas ? cozruptio in anteriori parte cerebzi
co:rupif modus imaginationis zfantafie.CET Sed ptra
nihil idem oecipiaf per abudatia ficci ? per abudatiam
i?umidi:fed anterio: pars cerebzi eft ad recipiedu q: re/
cipe meliorat in abiidattam bumidi:? ita videf q» no co
weniat rei retinere qd melioraf per abudatiam licci.cuj
ergo imaginatio Diffiniaf per retineremo erit fita in an'
teriori parte cereba.HTlbzeterea fenfus cois ficcum ba
bet in pma cocauitate cerebri ut fup:a habitu eft.cu ergo
oiuerfaru viriu oiuerfa funt o:gana:videbif imaginatio
no habere fitu in pma parte cerebzi.CTSolutio oicedu
cumtauctoribus qr in ^ma parte cerebri eft organu ima
ginationisffed pina pars Diuidif in tres partes fcilicet i
illam que ^pinqffimecoiungif organis fenfuum ? ad
qua immediate recurrut nerui fenfibiles:? in illa eft or/
anu fenfus cois:? in illa partem que eft poft illa in me
io que no abudat fichumidoffed eft aliquatulu; termi
nata per ficcu:? in illa parte eft organu; imaginationis:
cuius eft retinere formas re non pnte:? boc virtute ficci
terminatis bumidu.Jn poftrema #0 parte £me partis
fita eft fantafia ? eftimatio ut patebit inferius.{U&d p'
mum Dicendum q» ide fim oiuerfas partes poteft termi
nari per bumidum?ficcum.C7 2fd aliud patet folutio
per ante Dicta*
CCTOueritur quis fit actus imaginatiuarum.
q ^ arto et ultimo quene
oe actu imaginationis . £t videf cp imaginari
fit.ppriusactus imaginationis:a fimiliin alijs potentys
qr fentire eft actus fenfus:? intelligere actus intellectus
boc etiam accipif eje uerbo ‘Bfyzun bncipio tertyoe aia
ubi Dicit cp imaginatio in nobis eft cum uolumus : pre
oculis enim eft facere imaginefficut funt in recordatiuis
pofiti idolum facietes.GT Sed tuc querif cum Diffiniat
imaginatio a retinedo imagines ut fupra habitum eft ?
femper retineat imagines:quare non femper imagine
tur.CPkreterea boc videtur falfum cp imaginari in no
bis fit cum uoIumus.<Dicit enim ibidem pbilofopbus
cp imaginatio non fit fine fenfu: cum ergo fenfus ejei/
gatrei prefentiam videtur qrnonpoffumus imagina'
fi nifi re prefente:? ita non imaginamur cum uolumus.
iSecude partis fume
in^eterea querif iujeta boc cum Diuerfaru potetiaru
Diuerfa fmt obtecta per que oiffiniutur.-z fenfus cois z
imaginatio funt oiuerfe potentteropottebit earum ee oi
uerfa obiecta.obiectu enim eft ages z potetia pattes.er/
go obtectu imaginationis erit in actusq: nibil eft agens
fim qr eft in actu.CT OLnerif ergo a quo efftcif in actu.
(1 oicaf qr a fenfibili accepto a fenfu: videf qr no q: nibil
agit ultra actu ppriihfed imaginatu maioris eft abftra'
ctionisq'3 fenfatiuergovidef qrnoagafabillo.Si for
te oicaf q? no oportet imaginatu ee in actu ad boc qr pli¬
ciat in actu virtute imaginatiua boc erit plane falfu;: q:
fenfibile no facit fenfum actu nifl fim q? tpm eft in actu:
ut colo: fim actu pfictt vifuiu:* ftellect0 pofltbilis no effi
ctf in actu nifi per agente qui femp eft actu ut oicif in 3°
oe aia.CT Solo Dicedu qr act° imaginationis,pprius eft
imaginari ut fup babitu eft.Scbario aut pparat tmagr
nationes qdruptr alijs virtutib0 opantibus in ipfa . £rt
enim ro quoruda in imaginibus ftcut eft peipue ro ma
tbematicos <i tuc pparat imagines fupiori potentie que
eft itelleci0 uel ro ut Dicit ^Cuica.£lueda aut funt copo/
fitiones imaginu z Diutfiones ad eliciedas intentiones
terribilis uel appetibilis puenietis z incouenietis z bu/
iufmodi que funt femp colligate fenftb0 : z tuc preparat
imagines tantafie z eftimationi.qnqj aut Defuit memo
rie ut Dicit 2fs£:qiiXper imagines pparatas i aia recur
fus eft in re que accepta fuit in pterito per fenfus.quan/
doq; aut pparat imagines refluentes ad organti fenfus
coistt tuc Deferuit reuelationi que eft in fonjjs.CT 2fdl
aliud aut cu querif utru imaginari fit in nobisoii uolu/
mus.Dicedu cp ftc.eft enim p:e oculis interiorib0facere
imagine cu uolum0 ut Dicit pIjus.C* 3d boc qb ptra 15
obijcif Dicedu qr boc qb Dicit pfjus qr imaginatio no eft
line fenfu fic itelligif cp imaginatio no eft nifi De fenfibi
ii pue accepto. vn cu nullu bemus fenfu; illius nulla be
mus imaginatione ut cecus nafnulla bet imaginatione
edormio tn opo:tet qr cii imaginemur etia fentiam°fim
actu.C' 3d id qb querif utru imaginatum qb pficit vir
tute imaginatiua fit in actu.Diceduqrfia-rqr eft in actu
per boc qr eft abftractu; a mXlGTSdtlludqb querif a
quo fiat inactu Dicedu cp a fpii ataliquiabftrabitip; ab
organis fenfuu-rpfert ei ee fpuale ficut lumen facit actu
colores z intellect0 ages facit actu vniuerfale.
CL Queritur quid fit fantafia.
lEinde queritur Defa
d tafia.eStquerunf qnque.f.quid fitfanta/
fia. z quid fit obm eius, z qd organum*-!
qs actus.-! qs modus corruptibis ipfius.
„ D primum procede.
Dicit enim 'Mfcigp fantafia eft mot° a fenfu fi m
actu fact°.2Ilia Diffinitione Dat2flga;el otccsqr fantafia
eft virt0 que opaf coponedo z oiuidedorqnq; ibis que
funt in arcba fomiannqnqjin bio que funtin arcba iteti
onu.CXotra^ma Diffinitione obijcif fic.nullus mot°
eft potetia in aiaifantafia eft mot°:ergo fantafia non eft
potetia in aia. $£73^ ois mot°eft pfectio mobtlisifanta^
fia eft mot°:g eft pfectio alicui°mobilts.£t querafeui0
z fi eft pfectio aie fenfibilts tunc aia fenfibilis femp mo
uebtf :q: femp l?et fantafil.fi aut eft pfectio illius potetie
que oictf fantafia tuc erit ide pfectio fuiipfi^.QTJte; ois
mot° eft ep aliquo in aliqd.fi ergo fantafia eft mot° erit
eje aliquo iit aliqd.Dicif aut q? eft a fenfuffed in quid fit
boc no or in oiffinittoe. {ET jfSreterea no videf fantafia
ee mot° a fenfuiqcqd eni; opaf fenfu no ejente fim actu;
boc no oe neceflitate eft mot°a fenfu fim actu fact°.fan/
tafiaopaf fine fenfu noejcntefimactu.ergono Denecef
fitateeft mot° a fenfu fim actu fact0* ita per boc nonoe
bet oiffiuiri.fi; 3te per illa Diffinitione no videf oiuer
fificari fantafia ab imaginationetqr imaginatio eft mot9
a fenfu fim aetti tactus ut patet ep pdictis.CT *Jbreterea
querif cu Diaf a fenfu fim actufact°:ut}z itelligaf bocoe
quolibet fenfu.f.^prio z coi z per accnsruel De aliquo il
lo?r.£t videf oe quolibettqr qcqd Diffinif per aliqd ide
terminate boc fimptrpuenitilii:tantafiaaute Diffinif q»
fitmot0 a fenfu fact°ideterminate : ergo videf gp limpfr
a quolibet fenfu.CTllbreterea in fantafia iuenif boc qb
puenit cuilibet fenfui.£ft eni; fantafia uera z fatalia tal
fa.fenfus aut pprius eft uerus: r fenfus cois z per acci/
des funt ueri z falfitergo videf cu fantafia beat,pprietate
cuiuftibet fenfus q> fit mot°fact° a quolibet fefu.117 S;
ptra vmiqbqj bet Diffiniri per boc qb eft imediatu illi, fi
ergo fantafia eft mot^fact0 a quolibet fenfu fim actu erit
fantafia accipies imediate a quolibet fenfu z fic erit ime
diata fenfib^prysqb falfum eftrqr fenfus coisimedia
te eft fenftb0 .ppnjs.CJUbreterea ois potetia appbedes
cii pntia rei eft au potetia appbendete re no pntetfenfus
cois appbedit cu rei pntia ut fup babitu eftrfantafia aute
appbedit re no pntetergo fenfus cois eft an fantafia;.-!
fic relinqtur cp fantafia no eft imediata fenfibus^prijs.
CTlf^reterea fi eet imediata fenftb0 .pprtje tuc imediate
accipet a fenfib0 ,pprys z ab ea accipet fenfus oes qd eft
ptra oes auctores. CCXotra febam Diffinitione fic obij/
cif .Dicit 36oe° gp qcqd pot potetia iferior pot fupior.fi
ergo fenfus cois pot copone z Diuidere tiic quelibet po
tetiaru fupios: erit copones z Diutdens:-! fic imaginatio
opabif coponedo z Diuidedo ficut z fantafia:-! fic per co
ponere z oiuide no bn Diffinif fantafia : qr per boc non
Differtab imaginatione.CTlI^^rea potetie Differunt
per obaiobm aut fantafie eft fantafma ut Dicit pl3s gp fa/
tafia eft potetia fim qua fantafma nobis fit:-! fic videtur
male Diffiniri per coponere z Diuide.CT T^reterea eiuf
de; potetie eft obm recipe z opari in ipfo.ergo videf gp
arcba formag que eft tmagtatio:! arcba itetiomi que eft
memoria fit opari in fuis obiectis z no fantafie.<^TlD>re
terea querif qre fantafia no Diffmiaf in conipatione ad
iteliectu; ita bn ficut Diffinif in compatione ad fenfum.
CrSofo Dicedu fantafia oicif ouob°modis.f.large z
ftricte.large fim gp cbprebedit imaginatione z fantafia z
eftimatioue:-! fic Diffinif a pbo in li° oe aia cp eft motus
a fenfu fim actu fact°.ftricte atit accipif pro potetia colla/
tiua imaginu per copone z Diuifioue:-! fic Diffinif ab B\
ga;ele z ideo Dicit 2ftga;el gp qda appellat ea potetia co
gitatiua fic ea appellat 3uica.fed tn cogitatiua no eft p
prienifiinboibus.CC©i^dug ad pmgp fantafia oicif
motus no ,pprie fed luimf ibi motus maliter pro ipa po
tetia mota que fufeipit a fenfu fpem fenfibile z mouetur
circa ipfam motu Difcrenonis z iudicij qr z fim illa Diffi ¬
nitione fantafia large fumif ut Dictu eft.per boc etia; pa
tet folutio ad ouo fequetia.fi^ad id qb querif qualiter
motus fit a fenfu fim actu factus.Dicendu; qr boc ppofi'
tio.a.notat caufam efficiete.fenfusautfim actu eft fenfus
bns fpem fenfibile.tlle enim im^mit fpeciem acceptam
a fantafia per boc qr mouet ipfam ad obiectu.CT -£otra
boc Dtcendu cp fantafia magis abftrabit q; fenfus : z id'
circo referuat fpecies fenfibiles re etiam no pute nibilo
minus no mouef circa fpem aliqua quam no accipit a
fenfu. CT 2fd fequetia aute; patet folutio per ante Dicta.
CT^fd aliud Dicendu;q? fantafia eft motus a quolibet
fenfu fim actu factus fed no immediate.3mmediate eni;
fit ifte motus a fenfu coi.CBd id qb obijcif cotra boc
Oicendu qr no oportet per boc qb Diffinif per generale;
caufam Determinef in partibus illius caufe ad iinmedi/
atumrqr fic alie partes caufe viderenf excludi a caufali--
tate.obiecta aut que ,pbit qr fantafia non fit immediata
fenlibus pprys cocedunf.&®d id qb obijcif cotra fe'
ciida Diffinitione Dicedu qr Dictu 'Jboecjj itelligif oe po
tetijs actiuis.ipfe eni; Dicit 15 oe toto ptatiuo cui° fupior
Be bomlne
paro pot quicqd pot inferiortfed no puerttf.oe potentia
aut mali ? reeeptiua no ed ueru.potetia enim celi quep
o: ed fim nas 93 potetia elemetor no pot oe illud qb pnt
eIementa:idcirco ut oicit 2futca.alteriu6 potetie ed reti
nere imagines:? alterius opari in eis coponedo z oiui/
dedo.tlel oicaf aliter z meli4 cp fantafia appbedit aliqd
qb no appbeditimaginatio.f.intetiones amici z inirni^
ci z ueri z falli que l> femp piucte funt fenfib4 tn no funt
accepte per fenfuj.CU &d aliud oicedu fim 0rego'n
nijcm z Dama"1 fantafia appellaf uana copo imaginu fi
cut in corpe bois caput leonis z cauda equi eode modo
quo imaginamur tracbelacbti z Ipircoceruu z camerat
fed £m aig a.? Suic.fantafia ed intetio illicita ejc copofi
tione imaginus uel oiuifione:? fic patet oiuerfa ee obie'
cta imaginationis z fantafie.CT 3d aliud oicedu 3? ida
j?pofitiofalfaed:etufde potetie ed recipe fpem:? opari
in ipfa coponedo z oiuidedo:? ed idatia in fenfu ,ppuo
que recipit fpem fui obiecti:? tn vna no coponit cu alte'’
ra.CT ad ultimu oicedu gp no ed giialis copofitto fanta
fie ad intellectum? ideo non poted Diffiniri in compa
ratione ad ipfum.
CTUtrum fantafie ed aliquod obiectum.
6 0cundo queritur Beobo
fantafie.? videf gp nullu fit.Jlla enim que funt
in ata in potettjs appbefiuis no funt nili ufe ? pticulare.
pticulareautnouariaf niltcupntiamaeuel fine pntia:
? boc ouob4 modis.f.abfolute uel cu pditione tpis pte'
rit i.£t £mo mo ed obm fenfns.fcbo mo imaginationis
tertio mo memorie:? fic nullo mo erit obmfantafie.vle
aut no pot ee obm eiustq: no pot ee ufe in aia fenfibili:
fed tn itellectu tm4F Solo ad t?oc Dicedus q> fi fantafia
gnaliter accipiaf tuc pianti ed foluere.fi aut drtcte accipi
atur tuc oicedu ed fim quofda pbos gp nibil ,pl?ibet fem
per ide obm opari oiuerfas potetias ficut fup fenfibile,p
priu opat fenfus .pprius recipiedo ipm ? iudicado.fen'
Jus aut cois fup ide opaf coponedo actu ? oiuidedo ab
ipfo ? oifcernedo ideiitate ? oiuerfitate inter ea.filr ima
ginatio recipit ea que funt in fenfu coi.£t fi coponit uel
oiuidit no facit boc nifi copone uel oiuifione fenfus cois
fed fantafta bet imagines coponedo? oiuidedo eas ad
eliciendum intentiones ueri ? falli.
CpQumtur quid fit oiganumfantafie.
, iErtio queritur Be organo fa
tafie.£t vtdefq? boc fit in medio capitis.Ois
enim potetia ejens in organo accipies ab o:gano anteri/
oris potetie ? ab organo poderioris litu bet inter utruqs
Salis ed potetia que Diaffantafia:ergo fini bet iter me
moria ? imaginatione.^ma patet pfe.i^pbaf per % Iga
5ele qui oicit gp fantafie ed appbedere.perqrit enim oe
fcis ntic que funt in arcba fotmarus boc ed in imaginati
©ne.ntlc oe bis que funt in arclpa itetionuboced in me
snoria:qnq3fi]caed iter eas:? opafm btsouabus copo
nedo?otuidedo.®73teaigaselejcpfie oicit gp fantafia
ed in medio cereb:i.Tb:eterea in aialib4 brutis poderi
o: ps capitis oeputaf memorietanterior aut fenfui coi z
imaginationi:g videf gp media ps relinquat tatalie.St
forte oicaf gp media ps oeputaf roni uel intellectui 1? vi
def falfujjq: itellect°no ed #t4opans in organo nec etia
ro.C^Ss ptra.anteriori pte capitis corrupta corrupunf
imaginationes ? fantafie ? no corrupunf fantafie tn an/
teriori pte nifi qr fitu bnt in anteriori : ergo fantafia non
ed in medio cerebri fs in anteriori pte.Cu 3te Xodabu/
Ius in li° oe oria fpus ? aie oicit cp fpiis anterior fim fen
fus coes z fantafia opafrmedius aut cogitatione ? cogni
tio(:e?,pt!sdeua.altim4memona?reminifcetia.<rSo
lucto oicedu qi tres funt cellule capitis.f.anterior pofte/
rio; ? media.pma oicif fantafia ab anttqorib4.!4 fillogi
*?8
ftica.j4 memorialis.SpiIs ailt aialis aporftrafit in me/
dia:? a media in podrema.£t in f>ma opaf fenfus ,pp:i'
um in organis fenfuu.Senfunt coem in ^ma pcauitate
cerebri:? imaginatione in medio anterioris ptis cerebri
? fantafia ? edimatione in poderioripte anterioris ptis
ut fup oictu ed ut oicit Xodabulus.CT 2Id id qb cotra
boc obijcif oicedu gp fantafia ouob4 modis pftderaf.f.t
compatione ad^priu obm qb ed fantafia.uel in copara
tione ad ejctrema:cu ipfa fit vna tnediaru potetiarus.£t
^mo mo otcif efle in poderiori pte anterioris cellule.i*
aut mo otcif ee in medio eo 9? ipfa puertif ad imagina/
ttul que ed an:? ad memoriale que ed pod.CT aid alib
oicedu gp maior fubtiliatio fpus aialis epigif ad operan
du imaginationes appbefas ut ejc eis eliciaf uerum uel
falfusqjad recipieduimaginestm:?ideoqr fantafia fa
cit tale compatione oportet gp ipa beat fpum fenfibile illi
fpili qui ed in media cellula:qui fubtilifitmm ed ? quo
ad boc oicit aigasel.gp fit in media cellula,
CT0ueritur oe actu fantafie.
„ 'Barto queritur Beactu fa
tafie.Sicitentm 2flgasel cp opari coponedo ?
oiuidedo fup imagines imaginationis ? fup intetiones
memorie ed actus fantafie.fpBed cotra eiufde virtu/
tis ed intelligibile limplejc ? itelligibile copofitus ut ba/
bef in f oe aia.ubi oicit ‘Mf&:qp indiuifibiliu intellige/
tiainbio ed circa que no ed falfum?mQb4an uerus?
talfus ed copofitio quedl intelligibilimergo a fili videf
gp eiufde virtutis fit imaginatio fimplejc ? imaginatio co
pofita fiue coplejca:? fic fantafie no erit coponere imagi
nationes? oiuidere.CTSed ptra oiuerfani virtutu Di/
uerfa funt indf a.fpus enim aialis indf m ed virtutis ap
prebefiueXuigif fpusfubttlioroeferuiat virtuti collatf
ue 95 appbedeti:? fantafia fit virt4 collatiua fim Sllgase/
lemmo erit efufde ^tutis accipe imaginatione ? coferre
inter imaginationes acceptas^Sofo okedu gp fi tan
talia large accipiaf tuc parua erit oria inter famailam ?
imaginatione ? edimatione quatii ad actu obm ? orga'
nu,£t boc mo videf fumere 2f^:qui oicit fautafiam ee
potetia fim quafaiuafma nobis fitrque fantafia ed mot4
a fenfu fiin actu fact4:qb totu puenit imagtnatiue. ©icit
enim fantafia ee uera ? falfam:? gp puenit potentie oiui
dedi ? coponedi imagines appbefas.-Bicit enim fantali
am ee mouetem per qb etia Determinat Delectabile ? tri
de ? nociuii ? puenies imaginib4 appbefis:qb videtur
puenire edimatiue.Si aut drkte fumaf tunc oidinguif
fantafia ab imaginatiua per boc gp no ed eiufde potetie
in fpecie fpecialilfima tenere imaginationes qb fit p
tute ficci:? pferre eas qb fit per virtutem fpus fubtilis ?
mobilis.£t ideo qda auctores fequetes bac rbnem ot^
dinguut inter fantafia z imaginatiua*.C'^d id $b otn|
cif in ptrariu oicedu q> aliud ed oe virtute que no bet fi'
tti in organo : ? aliud oe virtute organica.finiplejc enis ?
eoplejcu in virtute fepata ab organo no oiuerfificanf ni
fi fim habitudine ipfius rei ? no fim oiuerfitate fpus uel
organufed in virtute organica alia ed oifpofitio fpus in
collatione ? alia in retetione fiinplicts.cum enim colla'
tio fit motus vnius ad alteru indiget fpiritu bene oigno
fubtilt ? mobili.bonitas aut retetionis ed per fubtectuj
no oe facili mobile:? per organuqbpuenieter ed ficco
oeterminatum,£t ideo alterius virtutis ed retine ima'
Sines? conferre.
CL Queritur qualiter fantafia corrumpitur.
„ Binto queritur et u!
timo oe modo corruptionis fantalie.f it enim
corruptio in anteriori parte cerebri:? tunc fantafie funt
indeterminate:? quandom fit in poderiori ? tunc oebi
litatur memoria, 0tqnanaoq3 fit in memoria ?tunc fit
v 4
0co5dc partio fume
pebilitatfo eognfttonts * ronts ut Dicunt auctores.Sed
boc videtur falfu nufpiritus enim atalis trafit ab anteri/
prt parte capitis ad mediam * portremam.ergo fi eo:ru
ptus ell in anteriori corruptio tranfitad media?* polire
inam z ita cotrupta fantafia corrupta erit ratio z memo/
ria.CET llb:eterea nos videmus qt in fomnisfinecorru/
ptionealicui°ptiscapitisfa|fe * indeterminate fut mul
te fantafie.ergo videf qt corruptio fantafie no caufef ejc
corruptione anterioris partis capttis.<U l^reterea oicit
pbus in oe aia <p caufa buius 5» fantafia ell uera <rfal
faeflep fenfus gde ,ppiio?z ell uerns aut paruiflimu? eft
j?ns falfum.i0 aut ut bec accidtlt.f.ueru * falfu? z er boc
z er btnc ia ptingtt metiri:ergo videf gp cotruptio fanta'
fie fit emedatio fenfus cois per arcus:* no a corruptioe
ppiia&Jte Dicimus qt fantafia qnq? impedit cognitio
Ite intellectuale ficut videf Dicere ©ionyfi0 in If oe my'
Jlica theologia cap° p° loques ad tbimotbeu fic.vide ut
nullus indocto# illa audiat^fiosautoico qui ertaejri'
ftettb0 funt formati nibil fup epillettafemp fubaliter ee
opmateerfed putates (cire ea que fim feipfos ep cogniti
one eu qui ponit tenebras latibulu futi.* tangit boc qb
oicit 2lug° in p° oe trinitate.f.qj gda errates oe oeo fim
corpus fapmnq: nibil oe eofentiut nifi qb in fantafijs *
in fenfib0 iuenif.tUSffr etia qnq; fit reuelatioe,ppf3aIt
z fomniali in qua qnq? fe ingerut fantafmata qb Virgin
tellectualis no pot oifcerne.|USolb oicedu? cp triplejc
eft cotruptio fantafie.f.in fezin compatione ad fenfum
coem:* in compatione ad itellectu.Jn fe qn corrupitur
antertot pars capitis uel otft urbaf ifirmitate uel aliquo
alio accute:ficut accidit in qbulda egritudinib°in qbus
multiplicanffantafieideterminate.Jn compatione ad
fenfum coem er idebita copone uel oiuifionegriefcoy
ruptio in actu fantafie que eftfalfitas.^n compatioe ent
ad itellectu corrupta e 11 fantafia qn itellect0 fpualitl non
fufficieter refultat in fan tafmatib0* ideo qn multiplicaf
fantafma icipit aia adbere fantafmatib0 z errat in itelle'
rtu fpualiu.oe boc plenius bebif ifra in qone oe reuela'
tione fomnio^CU 2ld pmii ergo oicedu qt fpus in ante
riori pte cotrupta no cotrtipif cotruptione pptta:? ideo
qn trafit a £ori pte ad media* poltremam no remanet
corruptu q: cotruptione no babuit pfe f? p acc ns.<U3td
aliud oicendilcpin fomnis reflepa ell imaginatio ad 0?
gaml fenfus cois * ideo aia puertif fup imagines ficut
fup fenfata * cu fenfata accipianf per modu reru:accipit
aia tue imagines ficut res.boc aut ptingit ideo qt uapor
afcedes a loco oigefiionis ad cerebtu infrigidat ibi pro/
pter loctij que frigiditas fiuitad otgana fenfuti * accidit
fif fiuere imagines ad otganu fenfus coisXu aut fpus i
fomno fit grofius in capite ppter oniu frigoris uon pot
trafire ad opatione ronis:* ideo accidit cp aia no oifcer/
tiit utrti imagines fint res uel imaginationestfed cbuer
tif fup eas tanqj fup res.* oe bis plenius bebif .£jc boc
tame patet qt no ell er cotruptione fantafie fed er ance/
deteqbeltjomn°.(r ad aliud patet fofb per an Dicta,
fc&ueritur quid fit virtus elfimatiua.
Einde querendum
d ell oe ellimattua. £tquerunf quatuor.f.
quid fit.* quod fit obiectu? eius.* qb oy
ganum.* quis actus.
, © pzimum pzoce^iur «<.
©icitSIgasel feques 3uic4m.£flfmatiua ell
virt° appbcdcs oe fenfato qb no ell fenfatum:ficut ouis
appbedit inimicitias lupitboc enim no fit per obm fed
per alta virtute que ell boc btutts qb ell itellectus bois.
CU Sed ptra.otuerfaru virtutti oiuerfa funt oba.cu g fa
talia z eftiniatiua otuerfe fint ^tutestoiuerfa bebutoba
fed fup bttii ell cp itetiones no fenfate in fefib°tn epntes
,ppne fut fantafietergo videf (p no fint obta ellimatiue.
CETl^teterea videf ellimatiua no ee virt°appbefiua fed
motuia.virt0 ent? oeterminas inimicu uel amicti ell vir
tus impans fuga uel imitatione * ois talis ell moitua. Cu
ergo ellimatiua talis #t°fit:ipfa videbif mottua.|U |^’e
terea querif oe quo itellectu boc itelligaf cp oicit op elti'
matiua ell tu brutis qb ell itellect0 boium.iSt em? itelll
gif oe itellectu fpeculatiuo boc ell falfu?. virr’ enim cofe
redo oeterminas ueru uel falfu? in imaginib°ell in b:u
tis loco intellect°fpeculatiui:f? bec no ell ellimatiua fed
fantafia.Si^oitelltgifoettellectup^ctico fiue actiuo:
tue ellimattua videbif ee virt° mottua * no appbenfiua.
«Qb fi pcedifXotra.quectlq? funt eiufde oiuiiionis funt
eiufde griis.ellimatiua * fantafia * imaginattna ponunf
in eade oiuiftoe ab Buic4 * % lga?ele«g fut eiufde griis.
Sed fantafia * imaginatiua funt in giie virtutis appbeli
ue:g * elltmatiua fitr. CU 3^5 oicit 2llga?d gp quinque
funt fenfus iteriores.f.fenfus cois * imaginatiua ellima
tiua * fantafia * memoria.fenfus enim fonatin appben
fionetergo ellimattua erit ^tus appbedes * no motiua.
CU Solo oiccdti qt fim q> fantafialarge fumif tunc ell V
matiua ell queda pars fantafie ut fup babitu ell.Si aut
llricte fumaf tuc ellimatiua ell virt’ feques fantafia * oi
uerfa ab ipfa:* ell oeterminas imitatione uel fuga in in
tetion ibus appbefis:que inq? intetiones piucte funt co
politioni * oiuifioni fantafmatu no tu funt accepte a fen
ftbus.CU^M ^mi! ergo oicedti qt oiflfert intetione illa?
accipe per inodu ueri fpeculatiut ttu:* accipe eide? per
rone appetibilis uel oetellabilis.* f>mo intetionem acci
pit fantafia febo mo ellimattua.CU^d aliud oicedu? cp
appbefiua oicif ouobus modis.oicif enim appbenfiua
virtus accipies fpem jtut ell ^ncipitl cognitionis emufi*
libet fiue fpeculatiue fiue opatiue : * boc mo videf acci/
pere pl?s in f oe aia ubi oicit qt tpfius acceptionis ozie
funt fcia opinio * pzudetia.fcia enim * opinio ptinet ad
fpeculatione:* pmdetta ad op0:* 15 mo pfiderat app\?e/
fiua fenfibtle que oinidut ea per qnque 0 jias que oicu'
tur fenfus interiores.Oicifetia virtus appbefiua vtrt°
accipies fpem ordinata ad fpeculationem ueri ttn z boc
mo elltmatiua no erit appbeltua.Silr motiua oicif ouo
bus modis.oicif enim motiua virtus imediare mouea
organa in motu ^pcdltuo ad fuga itociui * ad acqfitioue
puenietis:* boc mo no mouet nifi appetitus cu fuis par
ubus ut infra.pbabtf cti oifputabif oe mouete.^f lio mo
oicif virtus motiua oeterminas per cognitionem id ad
qb ell motus ^cdftuus aialiu:* boc mo intellectus pra
etteus per fciam fua ell motiuus ut vicit Mueri.z fimilf
ter fatalia practica * elltmatiua fim Huica"1 z alga?ele.
tU^fd aliud oicedti gp lUItudo ell ad intellectu pracncu
quetn vnomo ell virtus appbefiua.(U2fd ouo ultima
oicedu qt qn virtusappbefiua oiuidtf in qnque feitfua
interiores fumif primo modo z non fecudo.
tU O-ueritur quid fit obiectum ellituatiue.
9 iScnndo queritur quid fit
obiectu ellimatiue.£t videf eje pdictis qt obm
ellimatiue fit id qb no ell fenfatum.fumtf tu oe fenfato.
boc enim oicut Suic4 z 2flga?el.tU>Queraf ergo utrti
fit vniuerfale uel pticulare.Utdef qt no pnculare.Om
ne enim pticulare ell fenfattl .ppriu uel coe uel per acci/
des:* boc oico fi corporet! ell.* oicut aut qt illud qb ap/
prebedit ellimatiua no ell fenfattl aliquo mo:ergo vide
tur no ee pticulare.{U3K oe qb Determinat ee fugiedtl
uel tmitadu videf boc facere, per aliqb coe regens in fu
ga uel imitatione.£ll imatiua vniuerfaliter Determinat
oe omni figura * omni imaginatione fenfuumrergo vi
def boc tacere per aliquod comune regitiuu:* fie iteru?
obiectu eius erit eomune * no particulare.fUJtc qcqd
vnomo ens accipit ab omnifenfibtlt eiufdem fpeciefe
Be bomine
boc videf uTe eft*e:ficut tomo tn vna rone accipif a fov
te ? platone.3fllud aut qb Determinat fugiedus effefim
vnum modu accipit in oue ab omni lupo:? no fugtedii
(ftefimvnus modu ab omni paftore:ergoboc eritule
cum fit oBm eftimatiue ? fic obiectu efiimatiue erit ule.
tETSed cotra.ois virtus aie fenfibilis eft virtus opans
in ozganomulla ro ut ts eft in fpebus oefiris in ozgano.
ergo nulla virtus aie fenfibilis eil virtus opans fim ro-’
nem uFis.bma pzobaf per boc cp nulla virtus aie fen fi/
bilis fepaf ab ozgano ut oicitpbs:intelIect° enim folus
nullius co:pis eftactus.iapzobaf per boc q> Dicit Suic*
cp quicqd eft in ozgano co:poreo eft cum quatitate ?fi'
gura.(C *£>zeterea ois fcia caufaf ejc rone ulis.Si g b:u
ta aialia pceptiua Client ultum:pceptiua etia eent fciartl
per iuuetione * Doctrina ? (tudiii qb talium eft.fET £o'
lutio oicendu cum 2fuicaq? intetiones accepte a fenfib0
no apptebefe per fenfum sppbedunf per duos modos
fcil5 per ronem uRs ? fic elice eam a fenfib0 elt experie'
tie? virtutis intellectiue.Blio moaccipiunfperinten-'
tiones mmqjfepatas a fenfib0 que funt bic ? nunc:? fic
accipiunf a DUob°modi9.f.(put funt pancipiu ueri ? fal
fi in ptibus ? fic fum fantafie:ul’(put Determinat nociutl
uel puenies in appetibilib0? fic funt eftimatiue.Dicen
duj ergo ad pzimu <p£ma eft falfa nili intelligaf oe cov
poreis ejciitibus in re ejctra.Si #o itelligaf De bis que
infunteis ejc copone uel oiuifione ficut uerus?falfum.
uel ejc o:dtne ad appetitu ficut nociuu uel pueniensfal
fa erit/pp54IT ad aliud oicedum q? I; coe regens fit in
(ftimatiuatnnocofideraf fim ronem coitatis fue:quia
aliter opoueret q? efiimatiua feparetcoe a pticulari per
ronem fue coitatiszfed gp bic ? nunc cofiderat ipm qb0
colUgaf aliud puculare.CT ad aliud oicedii qj eilimati
ua magis imitat nam in mouedo qj fciam ? artem itel'
lectus pzactici.Onde I5 ouis vno mo accipiat inimicus
in omni lupo no tn utif inqfitione ? cofilio in mo fugte
di queadmodu bomo:fed ois ouis fugit vno mo etiam
©em lupum.? boc eil qb Dicit Oamafcenus gp b:uta po
lius agunf anteqs agat.? tdemjDicit Suica gp infiinctu
nature inouenf bzuta ? no ad ronem appzebenfi:? ideo
ronem vniuerfalis non confiderant.
CT&uerifquid fit ozganum efiimatiue*
, lErtto queritur Be ozgano
efiimatiue. £t videf no bie ozganu fufceptiuu
alicuius fpei uel fo:me.virtutes enim motiue funt in 0:
ganis que mouenf ? no in ozgants a qbus fufctpiut fpe
ciem.virtus enim motiua mouef a Delectabili ? mouet
ozgana ad tpm Delectabile pfequedu,. ergo videf cp cu?
(ftimatiuafitquedamotiuazq» ipanobeat ozganu nili
qb mouear.no per qb appzebendat aliqd.CTi^eterea
equalis abfiractiois eft accipe fpem per modum neri %
accipe per modu boni oelectabiliszg videf $ in mo ab
ftrabedi no Differt efiimatiua ab ozgano fatafie.fiT Ss
cotra.Diuerfaru viriu oiuerfa funt ozgana:fantafia ? eft i
matiua funt Diuerfe virestergo babent ozgana oiuerfa.
(P&otb oicendu op efiimatiua ? fantafia opanf in eo /
dem o:gano.efiimatiua enim nibil aliud eft qj ertertfio
fantafie in pzajcim ficut etia nullus fpeculatiuus ejctede/
do fe fit pzacucus.CTSd £mergo oicedii g? obiectio illa
tenet oe motiua que imediate facit motus ficut eft appe
tttuscum partib°fuis:queefi pcupifcibilfs ? irafcibilis
fedille motiue que Determinat per iudtcttl factedu effe
motum opanf in ozganis pcedctiuj fe fpeculatiuarum.
flfad aliud oicendu gp nibil pzobibet oiuerfaru virtus
terte idem ozganu$:oumodo fpes que funt in ozgano Di
uerfimode confiderentur,
trOuierif quis fit actus efiimatiue*
« ^arto et ultimoQunttur
quis fitactus efiimatiue. jft videf fim Huicam ?
Selem gp actus eius fit Determinare oe fugiedo ? imita-’
do per appzebefione puenietis ? (ncouenietis in ptib°.
<ET Sed ptra.oem Determinatione ad opus in bis que
pofitbile eft aliter fieri pcedit mqfitto ? oifpo ? pzeopta
tio ?fnfa ut patet per Oamafcenu qui Dicit g>pmu qde
inqrit ? pfiltafzoeide Difponit? amat qb er cofilio iudi
catus eft?uecaf fmazDeidepoftoifponefuelectiozoeiV
de impetu facit ad opationeXu ergo efiimatiua iit bzu
tis fentetiet oe fugiedo uel imitado:videf gp fniaj illa t»
cedat inqfitio ? coftltu peipue eu fit oe bis que pofitbile
eft aliter fieri.Si fozte oicaf cp b ec oeficiut in bzutis cus
tu necefiaria fint.boc nibil efi:qz natura no oeficit in ne
cefiarps nee abudat in fupfiuis ut Dicit f oe a ia.
CT Sofo oicedus gp actus efiimatiue eft qui Dictus eft:
fed in bzutis no pcedit cbftlius ? inqfitio eo gp bzuta per
modu nature impetu faciut ad opus? no per modii oe
liberationis.GTJHd ultimoicedit q? natura no oeficitirt
bzutis a neceflarijs fue fpeuls impfectiores babeat nant
qsbo:? io in multis oeficiut que funt in bote.bomo eni
pfectifiimu eft oius aialius ut betur mu°oe aialibus. ^
i^uerif quid fit memoria.
^nfequeter iQuerendil
< eft oe ntemoria.fi£t queruntur quatuoz.
fcilicet quid fit .? qd fit ozganum.? quid
fit obiectum eius*? quis actus.
„ B pzimum pzoceto &
Btcit iflgajel gp memoria eft conferuatrijc ba
rum intettonum quas appzebedit efiimatiua.? io eft ar
cba intetionu ficut imaginatiua pferuatrir fozmarus eft
arcba fozmaru.<ir3te5)^a£,c ‘n oe oifitnttiomb0.
zdroemoria eft cbpzebefio reru erntium in aia cum inq^
fitione.C’3^3 0tego° nir° Diffinit mnltiplr memoria
fmoiuerfos pbosfic oices.memorattuum ellmemo/
rie ? rememorationis caufa ? .pmptuariu.iTus aiit me^
tnoriacut iDrigenes quides ait)fit fantafia relicta ab ali
quo fenfu fim actus apparente.lWato aut pferuatio feiK
fus ? itelltgctie.Bamafcen0 aut fic Diffinit ut 0zegor»°:
? addit ifta.dfbemoria eft pferuatio feitfus ? imelligen
lie.CT C6m f>amoifftnittone fic obijetf , pferuare enim
non Dicit motu reuerfiuu in rem in fpecte que eft apud
aiam.metnorari aute redire eft tn rem er fpecie que eft
apud aiam.ergo memorie no eft pzopziii pferuare neqj
memoria eft pferuatrir.pzima pzobaf er Dictu Sluef.in
fuo libzo oe memoria ? reminifeetia qui Dicit q? virtus
coferuatiua eft virtu$ ptinua boc eft ptinue pferuas boc
qb repofitus eft in ipa.i* pzobaf er oicto pbt in cap° oe
memoria.ubt Dicit gp poft tepus ois memoria fit.fit eni
reuerfio in rem pterita per memorias.C' 3tem obfictf
oe boc g> Dicit cp eft pferuatrir barum intetionu; quas
appbcdit eftimatiua.videf enim q; fit pferuatrir imagi
nationis er eo qb betur in cap° oe memoria. f.qz memo
ria eft fantafmatts ? imagmationis.CT llbzeterea cum
memorari fit recurre tn pteritu memoria bebit actum:
? cum virtutes aie Diuerfe fint per actus fuos : videf gp
memoria potius Debeat Diffiniri per opari qj per cofer
uare.CT^otra iam obycif.dbemoria eft appbenfio re
rum ertratergo no erit appzebefto reru erntium in aia.
pzima pzobaf per boc gp memoria eft poteria recozdatf'
ua.lfcer recozdationes aut cotingit redire in rem ertra.
bzu torno eft tnqrere?tn bnt memoria:ergo
memoria male oiffinif per tnqfitione.HT £otra fm ile
obijcifmibileft caufa fuiipfius:fed memoratiuu ide eft
gp memoria : ergo memoratiuu no eft caufa memorie.
CL Iftzeterea querif.Quid fupponaf per boc ep Dicitur
rememorationis.fi actus memorie fupponif tunc ide;
eft ac II oiceref memoria eft caufa act° memorie : quod
2>eajde partis fume
nibti elt oictu.fi aut per rememorationis fupponif remi
jiifcemia ftcur infra Dicere videf 0regoriue ubi Dicit cp
memoratio elt memorie corrupte facte reltauratio ♦ vi'
def ouplV peccare Diffinitio, vno mo,f.cp rememoratio
in folio boibus elt ut Dicit Huic4.* fic non ufiter memo
ria eft caufa reme morationiotcii memoria etia iniit bm
tie aliquo mo q: frequeter ut Dicit S£fe:bn memorates
funt no bn remintfcibilee * ecotratqd no elfet fi memo
ria elfet caufa reminifcetie iiue rememoratiois.CT Kiae
terea querif quare Dicit ,pmptuariu,lktomptuariu eni
alteri ,pmptu elt.memoria aiit perfetpfam redit in rem
qua accepit in pterito.{jj£otra 4dmfic obycitur.dfbe'
moria i fantafia funt oiuerfe virtutee.ergo vna oiffinif
male per alteraj-CJ *p>:eterea fantafia relicta ab aliquo
fenfu fim actum apparente elt fpee fantafmatie.ergo vi
detur memoria idem eife cp fpee famafinati6,$U£on'
tra s4m* 6dm fimul fic obydf.nulla virtue aie fenfibilis
cft pferuae intelligibile.memorta elt virtue aie fenfibi
I ie:ergo no elt pferuae intelligtbile. j>ma patet per boc
cp oie virtue aie fenfibilis ut Dicit 2ftiic4recipitfpeciem
cu5 appeditije mae.*4 probaf per f?oc cp memoria inue
iiif in brutis in qbue no eil nili aia fenfibilis, CET 3ten*
ad 15 ponanf ronee U\ ca p° oe memoria.Cuiufcuqj
potetie elt appbede qualitate fub oiflferetye quantitatis
illius e it appbedere tepus.fenfitiue potetie tm elt appre
ftedere quatitate fub Differetye quatitatis.ergo fenlitiue
potetie tm elt appbcdere quatitate tpie , IDoc oato pce'
dif itc,queciiqj potetia cognofcit tepue fub oria tpie oe
terminata illa elt fenfitiua.oie memoria cognofcit teni
pue fub oria tpie Determinata que elt £teritu:ergo oie
memoria elt potetia fenfitiua.^ma primi filti probat ejc
fcoc cp eadem elt cognitionis ro in giie quantitatie fim
oem fpem quatitatie.i4#o probat per !?oc cp quantitae
cit obm fenfue coie * imaginationie z no intellectus ut
Dicit pf>ue iti cap°oe memoria z reminifcetia.£t fi intel
lectus intelligat quatitate tii accipit eam fim boc cp qua
litae elt:boc elt fini limplice5 qualitatis roiiem z no fut>
imaginatione longi uel breuie. fcma #o fc5i filfi elt con
dufio pmi.i4#o fcribif in Iris M&ubi Dicit fic.oportet
aut cum fini ipam memoria agat fic in aia Dicere cp boc
priue audiuit aut fenfit aut intellejcit.CCJtem % £.ma
gnitudine z motu cognofce elt necefie. magnitudo aut
g motus nocognofcunf nifi potetia aie fenfibilie:ergo
neqj tepue.fed tepue fub oria Determinata cognofinf a
memoria:# memorta elt potetia aie fenfibilis, {C”3tcm
2tyfe:metnoria quide intellea°elt per accnerpfe aut pri'
mi feufitiui. (E* 3teni S|£:fi memoria intelligetiarum
partiu elfet no utiqj inelfet multie alio;: aialiu.forte aut
«ulli mortatui.CT 3tem H^rcuiue quide ergo eorum
que funt aie memoria fit mamfeltujiqm quide cuiue z
fantafia eltrfed fantafia elt aie fenfibilis : ergo z memo'
ria.Cu 3tem 24fc:memorialia quide pfe funt quoruj z
fantalia.fim accite aiitquecuq? cum fantafiarfed fantafia
sio ett nifi fenfibilimergo z memoria no elt nifi fenfibi'
Iium.*ejritide fequif ulterius 3? memoria fit potentia
fenfibilis ate.CT3tem 0rego°m>:enofenfibiIia quide*
fim fei pa memoranf ,3ntelligibilia#o fim accnsrqr z ejc
iogitabiliu memoria fantafia fit palfumpta.(T3^
goriue mren°.memorari Dicintue que priue fciuimue
uel audtuiinue uel aliter qualr cognoui mue . fiue aute
rlonem betad pteritu tepue.iflbanifeltu elt ergo 31 me
moralia fatu que fiunt 'zcorrupunf* que in tpeconfi/
flunt.talia aute no funt nifi fenfibilia.ergo memoria elt
vie fenfibilis ate.CT 3te Dicit iBamafcenue cu tfpoe eo
rum qui opinatus elt aliqe z eor que intellegit cultodit
fnentorari Dicitur, typi aut funt figure z imaginee quas
opina^elt memcria.ergo memoria elt .pprie figuraruj
z imaginii.i magines aut funt fenfibilis aie,ergo memo
ria elt potetia aie fenfibi iis, Dicit ©amafceims
feiifibilia fim feipa memor/e comeitdanfrfed fenfibilia
110 funt nifi fenfibilis aietergo memoria no elt nifi fen'
fibilts aie,C'3t^|b Huicain6°oe nalibus.pbatin rona
ii aia no elfe memoriae qr oe boc infra erutqoiiee,ro'
nee eius ifra poiienf.CCj^ quicqd elt ubiqj z femper
boc elt remotu ab oi oria tpis.ule aut elt ubiqj z femp:
ergo omne ufe elt remotu ab omni oria tpis.^ma patet
pferqr oie oria tpie cocernit mam.jafcribtf in pmo po'
Iterioru.^ndefictoie memoria accipit fub orta tpie oe'
terminatamullu ufe fim cp ufe elt fub oria tpie oetermt
nata.g nulla memoria accipit ulefim 31 ure.3nde ulte'
riuemulla memoria accipit ufe fim 31 ule.aia ronalis ac
cipitufefim3? uferergo nulla memoria elt aie ronajie
fiue intellect^crSed cotra,quicgd babet face copone
fub oria tpietoetermtnabile illius motue z opatioee co
tuncta funt tepori,intel!ect9babet facere piunctione tale
ergo motue z opatio piucta funt tepori.^ma patet pfe,
2afcribif in j°oe aia ubi oicit 2f^:no folii ueruT talfuj
elt coponee intellectiitfed qb erat z erit.vnde aut facies
boc intellectu elt vnuqdq-, fupple per copone.fpDetn
de ulteriue oie virtue cuiue opatio elt in tpe pot pfidc'
rare tepue Determinatu in pterito,mtelleet°elt bmoi . $
mtellect°pot cofiderare tepue Determinatu in prerito,?
boc ejrigif ad elfe memorie,ergo memoria pot ee in tit
telltgi bili parte aie.CTJtom quicqd elt coponee no fcv
Ium ea que funt fed etia pterita z que futura funt babet
opationem fim tepue oetermiuatu^ntellect9 elt bmoi,
ut patet in auctoritate pbabita,ergo babet opatione fim
tepue Determinatu z ita pot bere memoriam.CT 3ieni
quicqd Deliberat pteritii ad futurutcofideratiuu elt pte'
rttt Determinati.intellectue elt bmoi ut oicif in j°oe aia
intellectae coliderat pteritii Determinatu: z ita pot bere
jneinom.Si forte oicatur 31 memoria fenfibilie aie elt
perfe:fed intellect^per accite^pter boc 31 intellecfno
pot recipe principiti memorie qdeft imago rei j5cogni'
te z tepue pteritii Determinatu. iZotra ad cuiufoiqj
fti ttudine pot pont z oefcribi finita magnitudo in mate
ria deteriori illud elt imago quatitatis finite ad iimilitu
dinern etue.qb elt i u intellectu pot poni z oefcribi fini'
ta magnitudo in ma e rteriori.ergo in intellectu elt ima
go quaticatie finite.prima patet pfe.2afcnbif ab 2(£?:tn
cap°oe memoria ubi fic Dicit. £t fi no intelligitquatita
lem ponit tn an oculoe quatitate.COtem omne qd elt
inafafinitequatitatie-rfigure pot elfe imago perquaj
cotiugit memoraruid qd elt in intellectu finite quatita'
lie elt z figure.ergo pot elfe imago per qua pringit me'
morari.^ma ,pbaf per boc a Dicit Mf&icp memoria uti
iur fantafmate ut imagine, irfto probaf per boc 3? oteit
alibi 37 qjuie natura quatitatu fit infiuitartn intellectus
ponit quatitate fiit!ta.{]J3Km 0,0 fntelleci0 cognofces
per apprebefione fenfibile accipit fpem fim 3? elt in fen
fu itellecfquiorifej: fenfu elt bmoi.ergo accipit fpem
fim 3» elt in fenfu:*: talis fpee elt principia memorie:#
in tali imellectu poi elfe memoria.tET 3uyta boc iterus
querif que oria fit inter cofideratione* memoria.lDlc
enim qonem mouet Mfciin cap° oe memoria, £t vide
tur gp nulla.ois enim reuerfio in paccepni in aia fenfibi
Ii uel iteliectu elt actus memorie.cofideratio elt talis re
uerfio.ergo pfideratio elt memoria-^nia patet per otf/
finitione memorie.i4 patet per boc 31 nullus cofiderat
boc qd no ^mo accipit fed qd an accepit ♦ vn 2tgfe:in
oe aia Dicit ^bomo elt cofideraeqj priue accepit gra'
matica.CT^otra boc elt qd Dicit 21^:3? no memorat
aliqe qd cofideraccum fit actu cofiderane z intelliges.
CTSolo Dicimus cp memoria multipli- or.f.pro babitu
z potetia:^ pro obtecto.Dicif enij memoria i pa potetia
qnqj.? boc ,pprie oicif memoratiuur-r oicif ouob° nto'
die.vno modo ponif pro potetia que reflectitur in rem
in pterito accepta a fefib9 per imaginatione rei pmane
Be bomine
tis apud aiam cum cdfideratione teporis pteriti. £t oe
bac memoria locuti funt pbi z quida fancti.f.0zegori°
ni, renuo z ©amafcenus oicetes ipant pfe efle feuftbili?
sic z per accno mtellectiuerz boc itra ejcplanabif . :Hlio
modo d : memoria potetia equalr pferuatiua plentis p'
terni* futuri. g-tl?cc memoria eft pars imaginationis:
oe qua pzimoqueref in tractatu oe aia ronali:* boc mo
fumif memoria ab 2fug in lib:o oe trinitate:* ponif m
fentetijs pzimo libzo oiftinctide quarta, ilfoemoria etil
oictf babft0 memoratiue potetie:* memoria etiaj oictf
memoriale ficut oicit 2Iug0 cp nibil eft oe memoria qb
no ftt in memoria.ideft nibil eft oe meinorialib°qd no
fit in potetia memoratiua.CT Supdicte aut oiffinitioes
Diuerfimode tatigut mam potetie memoratiue. £t pzt'
ma que et! 3lga;ef.oatur oe potetia in coparatione ad
pzopziii babituj eius.babit0 enim memorie coftituif ejc
intetionib°que £us funt accepte per fantafias* eftima'
tione. £t ppter boc etia 2t^:oicit g; memoria eft paflio
fenfu? * fantalie.CjJ Seque? aut Diffinitio que eft ?faac
oatur oe cdparatione ad ,pp:iu obm* ,ppziii aaii.iReo
enim ejcntes oicunf ab tpo reo ejcntes in pterito. 3ngfi
tio aut no eft inqfitio ronio fed illa que ejagif ad actum
recozdationi?.ad cui°actu fim 2flpl?orabtus in fuo libzo
oe memoria * reminifcetia quatuo: epiguutur.f.imago
* intetio illino imaginis elicita per fantafia:* facere illi
intetione efle illiuo imaginio que £us fentiebaf ,£o!le'
ctio enim que in bio quatuo: coliftit ab yfaac inquifitio
uocar.3^0 que eft 0:egorij nijceni oatur oe memoria
,put in ipa eft babit0 memorie * reminifcetie quam ipe
appellat rememoratione ,£um enim oicit gt memoria
eft caufa memorie.i.memorabiliu:* pmptuariu3 fonat
in potentia habituale que ptecta eft per habituimreme
morattonio^o eft,pmptuariufimqi abipaeft,pgref'
fuo fup parte obliti reminifcedo . iRemiuifcetia eni? eft
reuocatiuaetuo qdinptereceflitin obliuione; ut infra
ptobabif , 4a $0 que eft iDrigento oatur oe memoria
jpm coparatione fui ad .ppzil caufam.£uj enim oicit cp
eft fantafia relicta ab aliquo fenfu fm actum appbende
tenuaccipif pzo intetione elicita fantafta ab imaginabili
buo per collectione qua facit fantafia.lDe enim intetio/
neo refiuanf in memoria * caufanf ab bis que flm actu
apparent in fenfib0.?a#o * 6° que funt Ifrlatomo * Ba
mafceni oanturoe memoria in eompatione ad id cui°
eft pfe * per accfis. £ft enim pferuatio fenfu? pfe.per ac
cidenoautcoferuatio intelligetietmagis.ppziasbie oi'
buo oat S(utcain 6°oe nalib9oices g> vi? memoriali?eft
vio ozdinata in cocauitate cerebzt pofteriori ptinua? qb
appzebedit vio eftimationio oe intetionib°non fenfatio
fingulariu fenfibiliu.lDec enim oata eft oe memoria in
eompatione ad ,ppziii ozganu quo ad pzima parte oiffi'
nitionis:* ad pzopziii babitu quo ad *anVSt ullius etiam
oiffmit memoria afi finem ^mf retbo^oiceno cp memo
ria eft per qua alige repetit illa que fueruttz coftat cp tl/
la oatur in eompatione ad ppziu obm memorie:qb ac/
eeptu m eft in pterito. UT 2fd id ergo qb obycif contra
pzima Diffinitione oicedii cp memoria ouo babet. vnu5
inquatii eft potentia pafliua.f.recipe * pferuare.Hliud
aut inquatii aliquo mo agit : * boc eft redire in rem per
fpemapudfe?feruata.£t qzpjiimij babet pfe.i"1 aute
110 nili per actum eftimationio * fantafie.jjpter boc ab
SUgajele a f>mo oiffinif * non a *°.z bcc eft ro que mo>
uet auic.g? ab eode oiffmtt.Bicit enim alpborabi0 cp
memoria nibil alib eft qj pferuatio ptinua:* remtnifce/
lia pferuatio intercifa eo cp fup parte oblui. CT 3d alio
oicedii cp memoria pfe recipit intetioneo no fenfata? ut
Oicit 23uic4.zper illaooeuenittntmagineo fenfatao.*
per imagine? in rem.* io ab aigajele oiffinif a coferua
tione intetiomitque intetioneo ^imiores funt memo
rie.q: %o imagines .pjcimioreo fum rei inquatii rener/
14U
tif memoriatideo oie memoria fantafmatio eft
*imaginationte. CT 2ld j01 patet folutio per antedicta.
CET2td id qd obijcir cotra zAmoifftuitione oicedii re?
ejcnteo in aia funt reo quaru intetione? * imagines funt
accepte in pterito.* talui rerii ejentium in aia eft memo
ria q: ab illio incipit act°reco:datiuuo. 'Md aliud oi/
cendu tn ueritate bzuta no (pcediit inqredosfed ut oi/
cunt2tlpborabi°* 3utcainftiuct0nature eft in eio loco
inqfttionio.oicoaiitinQlitioni?(putfupoetermiuatueft
memorie inqfitio * no ,put oicit quedl ronio oifcurfuj.
<ET21d id qb obijcif cotra oicedii f>m pdicta cp me/
moria ^mo loco ponif p:o potetia memoratiua. i i° Io
co p:o memoralibu? uel actu memorie. tfTHd aliud oi
cendu ep rememoratio fupponit remiuifcentia.memo/
ria enim quo ad babituj eft caufa reminifcetie. Sd
boc aut qb obijcif in cotrartii oicedii q> reminifcetia co/
cernit actum ronio fupza babituj memorie:* ,ppter boc
eft in folio boibu?.CT 2f d aliud oicedii q; queda muen
tio erigif ad reminifcetia* quali oifcurfuo lillogifticu?:
* id melioraf in bntibuocereb:ubumidu*calidu.me/
moria^o que ^ncipalr eft in pferuado uel retinedo pe
toraf in talibuo:* melioraf in bntibuo cerebzii fcigidu,
* ficcum.nibilominuo tn ab eode incipit act^utriufqj.f.
reminifcetie * memorie.C^d aI‘ud oicendii cp p:om
ptuariu ponit ,pmptitudine babitue ad eliciendu actu.
C"2fd illud qb obqcif cotra 4a,nque eft iDrigento oi/
cendii q» fantaiia in oiffuutione illa fupponu imagines
fenfibilio relicta in memoria * non potentiam fantafie,
Cjad aliud oicedii cp fpem fantafinatio ouob° modio
eft cofiderare.f.fim id qb eft imago rei reduces in rem:
zficrelinqmf inmemoria.uelpdt colideranfmq? eft
mot°a fenfu fm actus fact° : * fic relinquitur in fantaiia,
^Sd aliud qb obycif contra quinta que eft Ublatoni?
oiceudum filr ad 6Am que eft Bamafceni q? fequendo
pbos * fanctoo £>:egom* ©amafce,nmembria eft fenlt
bilium partium afe.* io Slpborabiuo oicit manifeftuj
eft q? memoria eft oe pirib°aie app:ebedentib°reo pti/
culares *indtuidua?.SilVoicunt^:2fuicA* auerr,
qui oes pomit memoria in o:gauo pofterioris ptis w
rebji.cum aia ronalis fim fuas vires in ozgano fit cojpo
ris.Onde memoria fenlibili? eft pfe:* iiuelltgibiii? per
accfis. £t ad boc intelligedum fciedum eft qp memoria
potentia reuerte? eft tn pteritum qb non pot facere nili
per intentionem z imaginationem p:eteriti : que ima'
go z intetio funt indiuidua z pticu!aria:quia aliter non
fubiaceret tepori:* idcirco memoria talium pticulariuj
eft pfe:intelligibile aut 110 babet pditione pzeteriti ul’ fu
turi uel pnti?nififim q>orifafenlibiIi:zid fireferturad
oetermiuata oiiam teporis boc no ertt pfe fed per fenfi
bile:qb fic pzobaf.^utelligtbile eft fimplcjc quidditas *
fuba rei fine intetione fenlibili z imaginatione z ozia te
poris.qb aut fic eft boc no utif imaginatione ut imagi/
natione nec opaf ad rem que eft in pterito fim aliquam
ronemoetermtnataffed vnardnefebabetad pteritus
*ad pns*adfuturu:eoq>eftejctractu5 ab oibus illis.*
»5 patet cp oe ipo pfe no eft memoria fed per accn?.f.in
quitu reterf ad intetioneo fenfibtliu nd fenfatas:* ima
gineo per fenfus acceptae fub oziatpis pteriti.* boc eft
qb Dicunt 0zego° nijcenue z Bamafcenus.opoztet ici/
re qm intelligibiliu fufeeptio nd Iit nili ejc otTciplina uel
nali ingenio.no enim ejc fenfu.na fenfibtlta quide init
fe qn memorie comedauf .itelligibilius $0 fi qcqd otdt
cim° memoramur :fbe#oeo?z memonand babem0:
qb fic intelligif . omne qb fcit aligs per intellectum fcit
addtfces ab aliquo per auditiizaut inuemes ejc confide'
ratione rerum fenfibiliu.iRdnes tn fenfibilui non funt
obiecta fenfuu:* idcirco pfe no funt memorie.* C115 ille
rones fint fu!3e z quidditates reruffube rerii non erunt
in memoria nifi fin cp ejc fenfu accepte fiit p Difciplml.
Semele partte fame
fpSicaf er go ad pzimus cp virtus aie fenfibilis no eft
coferuans intelligibile pfe fed per acctle.f£ a #o que fe
quunf ? .pbant memoria efle parte fenfibilis aie conce
dimus.C*3d tria #o£ma que obijciut in cotrarius di
ceiidu cp imellecfcoponee facit copones Determinabis
lem in pterito pfenti? futuro : ? tn ro teporis que eiliu
intellectu fepata a motu ? magnitudine fim qimotue?
magnitudoaccipiunffintfuuefie elt enim in ronefim
plict in intellectu . Ifrzeteritus aut qb e It in memoria elt
intetio ? imago ret pterite accepte fim efle futi ? no fi m
rones tm.nec elt fepatu a motu ? magnitudine.? fle pa'
tetep alterius modi elt tepusqb Determinat coponem
intellect0 coponetis.?alteri° modi id qd elt vna pditio
num obtecti memorie.flT Soluut tn quida aliter Dices
tes talis Determinatio teporis accidit intellectui copo
netis flm cp per itetiones fenlibiliu ? imagines fenfatas
reflectifinfenfu:?ficetiam accidit cp fui elt memoria.
CP8d 4mDicedunt qtintellect°no accipit quatitateflm
efl*e fed fini boc q> eft:i?oc elt fin\ tonem quatitatis ut ex
pzefle Dicit pfSus in Ira.? io fi ponat quatitate finitas an
oculos boc erit per accne.f.inquatu per imaginationes
quatitatis reflectit in fenfum.liVr boc etiam patet foto
ad feque?4T&d aliud oiceduqjfim ^intellectu? orif
a fenfu nibtl impedit gn fit fui memoria : fed boc elt per
acens queadmodu Dictu elt.fpHd boc cp iupta 15 que'
rif De Dita tuter memoria ? plideratione oicendu ap pfi
deratto elt ei° q6 elt pfentiaFr in ipa.ttibemoria #o elt
acceptio eius qd elt in pterito in aia fim cp in pterito elt
in tpa.CJ 2fd obm atlt Dicendum q; paccepti iit aia du
plex elt ro ut piltis ejrutis in ata:? fic oe ipfo elt confide
ratio uelut in pterito:? fic oe ipfa elt memoria,
^CiQuertf quid fit obtectum memorie.
, fScundo queritur iQuid
fit obm memorie. £t videf fim 2triftoteles cp
pzeteritu tn rone pteriti.iBicit enim fic pjimu accipiedu
qualia fuiit memorabilia multotiens enim oecipit boc
jieqs enij futura ptingit memorarufed opinabile z fepa
bile efle fupple ptingit futurutflc aut elt fcia queda fepa
tiua queadmodu quida oiuinatione Dicunt efle fupple
fciam fepatiua neqj piltis elt fed fenfus.fenfu euis neqj
i uturu neqj factum cognofcimus fed tin piis:memoria
aut facti elt.i||b:efens aut cum adefl ut album cum quis
videt nullius memorari otcif .£x boc accipif g> memo
ria elt pteriti.GT 3tem 3£fe:opoztet cum fim memorias
agat altgs fic in aia Dicere cp boc pzius audiuit aut fenfit
aut intelle]tit.G73tcni 2Ij&:ipfius nunc in ipo nunc no
elt memoria ut Dictu elbfed piltis quide elt fenfus:fum
ri Ito fpeetfactt aut memoria elt.C* 3tem 2I^:polt w
pusois memoria fit. j£jtbtsoib0paietqi memoria elt
pzeteriti fimep pteritii elt.CTSed fup boc mouet oubi'
tationes Sftbquare memoria Dicaf rone rei efle pteriti
potius qj rone paflionis que elt in ipfa Dicaf efle piltis.
Dicit enim qi manifeltu eflcpoponetintelligere bmoi
aligd fien per fenfum in aia z in pte cozpis bntis ipfam
palfloneafenfurelictautaialium pictura pallio elt:cu'
ius paflionis Diximus babittl efle memoriarfact0 enim
motus a fenfu in aiam vnu aligd fignificat ut figura que
dam uel motus fenfibilis flcutfigillantis anuli. £\\w
tendit Dicere 9? figillti fenfibiliii remanet tn memoria:?
elt paflto z babit°memorie piis in ipa fup qb puertitur
memoria tn actu recozdationistergo videf memoria ee
pntis.CL l&eterea videf gp no fufficiat 15 <p Dicit qi me
moria elt pteriti.Bicit eni? 51 memoria elt fimtafinatis
ut imaginis:? ita videf obm memorie ee imago fimep
elt ouces in rem ex tra. C" Sed tunc querif utrum ois
rnortn aia imaginationis fit ficui imaginationis fit mo
tu? memorie? videf qj lic q: Dicit in Ira cp memoria elt
fiin cp tmago.f}J3tero Dicit q? ptingit aliquos efle ficut
memores uel memorabiles . boc aut fit cum afigs ima'
ginem tanqj imagine ccmderat.C" Sed cotra.ois artP
fex mecbanicus .pduces imagine in materia puertif ad
imagine ficut ad tmagine.^t quiegd puertif ad imagis
nem licut ad imagine memoraf.ergo ois artifex mecba
nicus ouces imagine fup main meinoraf.^nde ulteri0
,pcedaf fic.ois artifex mecbanicus(pduces imaginem
fuperntam rnemoraf.ois artifex .pducens imaginem
fup mani refpicit futuru:ergo refpicies ad futurum me
moraf:qd falfum elt.no ergo ois motus imaginis ficut
imaginisinaiaeltmo^memorie.Cu Sifozteoicaf cp
per utruqj iltoiz oeterminaf obm memorie.f.per pteri>’
tu m tepus ? per imagine ut per imagine . contradicunt
2fuica? HlgaseI memoria^pae eltpferuatiua tnten
tionu quas appbedunt eflimatiua ? fantafia : ? ille no»
funt fenfate fed tn a fenfibilib0 elicite ut fup babitus elt.
ibteterea querif iuxta boe que Dita fit inter motum
tmagittatiue potetie ? memorie. Sofo Dicedii qj i»
obto memorie tria cocurruttquog vnu Determinat rem
in qua eouertif memoria per actus recotdationis:? boc
elt tepu? pteritu.2lliud aut elt q? Ducit rem illi ex parte
aie ? elt rei ^ximum:? boc elt imago ut imagottdeft ut
©uces »n rem. 5n,elt illud per qd cognofcif illa imago ee
aliius rei.? boc elt intetio rei elicita per coponem ? oiu*
fioneimaginu? bocelt.pximu memorie.per intetione
enim oeuenit memoria in imagine:? per imagine in re
accepti in pterito.Dicti aut l?ui9fnia latet in lib° alpbo
rabij oe memoria ? reminifeetia:? fic patet foto ad obm
ex Suica? Slgasele qz ilii oictit id qd.pxbnu elt memo
rie in actu recozdationis.CTSd obm aiitpBi qi memo
ria no elt pteriti Dicedu cp Is paflto que elt tu memoria
fit piis tn no utitur ea ut palfioe uel fpecie fed ut imagi-'
ne rei pterite:? bui°fil’e p!5us oat Duplex.fiin pictura ta'
bule ? in fozma fpeculi.utruqj enim iftor potelt collde/
rari in fe : ? fic elt fimilefpeciei exifleti in fenfu in pticu/
larib0? in intellectu in ulib°.Si aut coflderaf.piit ouces
inideut0 elt imago uel pictura tunc elt file ei qb exiflit
in memoria que pfe quide elt fenlibiliu per acetis aute
intelligibilm queadmodu aut Dictu elt.Cir^d id quod
querif utrum ois mot°imagtnts ut imaginis fit motus
memorie.©icedum q> no queadmodu bn pzobat obie
ctto.Cria enim funt oe rone obti memorie.f.tepus pte
ri«i itnago ut imago:? intetio que facit banc imaginem
efle bui°rei pterite.djad ultim oicedtl cp fup in ouob°
tacta eft ozia imaginatiue ? mentorie.f.in mo pferuatto
ius ? pferuatis.JDic aut addtf 3m.f.q7 memoria elt pote
tia reflexiua in rem pteriti per imagine ? intetionem ?
tpus.iEt io oiett motu qui elt ab aia tn rem.imaginatio
aiit elt tinago Derelicta a fenlibilt recepta a re:? ideo oi'
cit motum qui elt a re in atam.
dJi^tiertf quid fit ozganum memorie*
, i£rtto queritur oeo:flOT«me
morie.£t otcif eoiter ab oib°pbi? q» ei°o:gaml
elt polterioz par? cerebzi.ftc eni ozdinat 3tmca q> fenfus
cois fit in £nta pcauitate cerebzi.imagmatio in polterio
ri pte pme pcauitatis cerebzi.f antafia ^0 in ^ma parte
medie ptis cerebzi. Eflimatiua aute tn pofleriori parte
eiufde.memoria ^0 ? reminifeetia in pofleriori pte ca'
pitis.? boc eflfim ozdinem oiuifionis capitis in bzutis.
3n boie autem media cellula capitis ronalis ftllogifli^
ca appellaf eo q> in illa opaf vis quedam que a Szeg ?
Damafceno otcif excogitatiua.? litr ab a uica? algase
le otcif vis cogitatiua.? eft vis inquires ? oi fpones ? 0:
dina? fiugularia ? fin\ boc eflimatiua ? fantafia erunt in
pofleriori pte ^me ptis eerebzi.Unde 0zego°nixenus
? Damafcenus Dicutozganu memoratiut qd eft polle/
rio: uctriculus que uocat urefalida.? aialis iptls qui elt
m eo,? idem patet per Diffinitione iHutc0 fup pofuas oe
Be bomlne
iitemorCa^idemolcftHIgasd^i^drco&icft pBus ap
adotuerfitatem coplejtiomspoflerioris partis cerebii
fequif oiuerfitas memorie.CInde multu bntes illi par
terti bumida flue ,ppter infirmitate flue ,ppier muetutej
ut pueri no (umbone memorie eocpno rettnetfoimas
impflas fieut figillti ft iciditiu aquinuentejn qbufda,
aut alys 4>pter Irigidu z coiruptioni illius ptts non reti
nef foima impfla (icutm fenib°qi fenea0 quedl cotru'
ptio efl ut oiat af&.StTr netg multu ueloces in igento
neqs multu tardi funt brt memores licut multotiens vi'
def:q:biquide funtbumidtores qjindtgetalliftqou'
riores qj indiget bonitas memorte:$ bis quide no ma
net fantafrna in aia.SItos^o no tlgtt.Sed contra boc
videf efle ,puerbni qb oictf.qb noua tefla capit muete
rata fapit.gsje boc enim videf gp iuuenes funt bone me
morie. CET jtem fim q? babemus ab auicA in anteriori
parte j>meptis cerebii.s£t fifr in polleriori. £t fitr ouas
tabemus in memoria* vnl an z alta pofl.Sifr videf gp
Debeamus bie in ultima pte cerebii vnl an % alta poli*
CT Ibieterea videf q? memoria magis Debeat ee in po'
fteriori parteiqi illa luperto: z ficctoi eft z frigtdio: % vis
retettua pfoitaf frigido z ficco.CrSolb oicedum q> me
morta oigami babetin poilerioriptecapius.Coplerio
aut optima illius ptis eil qz fit teperate ficca liccuate ter'
minate bumtdu ne fit nimis fluidus « teperate frigida:
frigiditate teperate coagulante foimani impflarus figu
rmmmiTolmnfrzvm coiruptionetllius coplejciouis
efficiunfmalememoriefim nam.Jn frigidis enim bu
mtdis oeeit ficcii terminas z in calidis cii caltdii lique'
factat bumtdu z moueat.(ppter uelocttate mot°oiflbluu
lur figurefoimarii tmpiTaru«C'3n fenib0autj>prer fic'
citatem nimis epiccante oiflbluit ptinuatio licut in rui'
nofis edificys:*? (ppter boc oecidut figure fbunarus i m'
pieflaru.dJ&d id atlt qb obyctf oe pueris oicedum gp
pueri per acens qnqj funt bone memorie ut cicit Unie*
z boc acciis eil qi aia eoi? no efl circa plurima occupata.
z io vitum multum qiiqj figillaf in memorys eoplicut
ccotra in ourts per acciis pfoitaf memoria q: qii per ftu
dium multu infiftut tunc tmfcmif eis foima que fottifii'
me tenef ,ppter ficcttate coplepioms.CET^d aliud otce'
dum gp pollrema pars pofterions ceilule ,ppter ficcttai
tem repugnat appbeitonufed in ipfa eil virtus mottua:
iteru» enim motiui meltoranf ejr ficcitate : z bumiditas
co|g repugnat motui ut patet in paraliticis.
fjJOuerif quis fit actus memorie.
q 'Qarto et ultimo duerif
oe actu memorie.*? Dicit 3flpborabiue qj> actus
virtutis rememorattue efl facere putari pofleius abfeti
tiam inteeione rei aii imaginem indicare illas intetiottes
efle qui pus imaginabat fenfus.dT Sed cotra qii foi'
ma redit poli eius abfemti in aiam tunc redit poli eius
obliuioned&oil obliuione aut no redit nifi per iteratas
Difctpknam.ergo videf q> act0<memorie nibilfit nifiite
rata Difciplina.bma baru ,pbaf per Diffinitione oblimo
tiis qua ponit 0:ego°nijcenus tu cap° oe memoratiuo.
fic oblimo eil memorie abieato.CJJtem fenfus no efl
imaginari fed fentire.ergo male Dicit gp etia ^us imagi
nabaf fenfus.C[J3ujd9 boc querif que oiia fit inter me
moria z meditationem que fit oiia inter actus tntellect0
z actum memorie fim gp memoria efl oe intelitgibili z
er acciis, UT Solo otcedu gp in ueritate fim aipbora'
tii rememoratio o i remifeetta z recordatio fis ^utcAm
Sitii no fiat vis m boc tunc act° memorie efl fieut ^us
Dictu efl qui per intetione uenit in imagine z per imagi
nem in rem ^us accepta.CT ad ^mergo otcedus gp res
abfeus otcif per abfentiam a fenfu cui ni piis fuit in pie
terito z no per abfemta intetionis uel imaginis referua
te in inemoria.CC* 3d aliud otcedu gp fenfus tmaginaf
34*
boc efl imagine accipit per magnitudine z figurl qu aj
tnuenit in rebus fenfatis.CT^daliud oicedum gp licut
oteit ^(^meditationes fatuar memoria tu reimuiflen
do.lDocautiiibilaliudellqsfpeculart multoties ide$ll
cut imagine zno fieut pfeizep boc accipit gp meditatio
iuefl fim intellectu oitus a fenftb°M efl freques couerfio
memorie fnp fpem rei ut eil imago z no ut efl fim fe ac'
cepta.HT 2(d aliud oicedu ® mtellect0 cotemplaf fpem
ut efl puetpui fete putis tn mu no retoiquet ea ad rem
accepta tn pterito fieut facit, memoria:*? eje 15 patet oiia*
C* lEuenf quid fit reimmfcetia. ^
i0nfequeterquerit
c oe remimfcetia que oicif ab 3uica recoi'
datio.*z:a0iegorioz Bamafceno reme'
moratio uocaf. £\ queruiif qtuoi.f.qd fit.
z cui ptt anime inftt.-r cutufmodt babeat actus.*? qui be
ne funt remtmfctbtles.*? qui male.
„ Bpiimum p:ocea«urfic.
Bic 0:ego°cp rememoratio efl memorie coi'
rupte facte reftauratio. Dicit aiit 2fuica. iRecoidatio efl
ingeniu reuocadi quod oblitum ell tn aia in pieterito.
ITJtem 2futcarecoidatio ell relatio ad aliqd qj ipabuic
efleinaia in ptento.CC3Iem 3uica recoidatioeUinq'
fmo ut babeaturin futuro quale habebatur tn pieterito.
C3e5Yfaacm Ubiooe oiffinttionib°.TRecoidatio efl
inquifitioaduentiisrei tam oblite a virtute cogitatiua.
CT^stra piima Diffinitione fic obycif.iflbemoria non
coirumptf nifi per obliuione illius aut cuius altqs obii
tiifaf babitti no betin ata.ergo memoria coirupta non
relinquit babitti in aia. illius aiit cui° babit0 efl m aia »5
acqrtt fcia nifi per iterata accepttonem.ergo videf gp re
mmifcetta nibtl fit nili iterata acceptio fcie qd falfus efl*
2frtlloteles enim in cap°oe remintfcetia oiitiguu itera'
tam acceptione (cie z remmtfcetta z memoria fic oices.
bis otfcere z inuenire puemt eidem eunde fed non pio
pterboc reminifeif neqj memoraf.opoitet igif otfferre
remifei bis z ab bis boc efl a memoria z iterata fetetia .
Com iamobycif fic.otat auicacp ingeniu efl actus
ronts cui°,pp:ta vi inueuif medius termmus.St ergo
remimfcibtlitas ell ingeniti tunc videf remimfcibtlitas
efle aefronis qf» falfum efl cum S^pbat gp remimfei
bilitas fit coiporea paflio;? Ite oicetts.Od aiit coiporea
palfto z remimfcibilttas fit figuti efl banc bcre quofdas.
z intedtt Dicere cp quida fim coplejctone fui funt foites
in remintfcedotqutda oebiles:*? oe boc infra erit fimo*
4F 3tcm id qd oblitum ell no uocaf nifi per iuuetione
uel ooctrina.ergo ao°remimfcetie videt efle act°inuen
lienis uel ooctrme q6 falfum eft.CT Contra jamobycif
(ic.per memoria fit relatio aie ad aliqd qb babuic efle tn
aia in pterito.ergo vtdef gp tdein lit memoria z remtni
fcetia qb ell ptra ^^iqi tpe oiat gp memoria inefl biu
tis z boibus:remtmfcetia yo folts boibus, CT Contra
4Amftc obycifiinqfitio fit ut fup babitti ell per collectio'
nem imetiomi ut babeaf rei imago:*? per imagines res
accepta in pterito a fenfib0: ? boc toni pot ee per memo
riam.ergo vtdef iterum gp memoria z remimfcetia fuit
idem.ft Cotra ultiamftc obyctf.^tus cogitantia efl vtr
tus ronts z fic videf remimfcentia efle in virtute ronts*
CTSoFo oicimus q? ad remimfei quatuoi ejnguutur.f*
actus ronis z ^ncipni oeterminatii a quo ^cedat.? res
Determinata in qul,pcedatper tmagme oeternunatas
in fantafmatib0:? tepus pterini oeterminatii flue inde'
terminaui.^bi gra flt.e.c.res accepta in pterito cut°oe'
bemus reminifei banc rem poflumus iuefltgare per pn
ctpta eius remota *?(ppiuqua:fiue fiitt bncipta localia ut
caufa uel ut genus uel ut flmile uel ut cotrariii uel alfqd
taleutic actus ronis uolens redtrein.t, incipit a pauci'
0eatde partte fame
pije eius remotis uel ppfo qufe ? illa fint.S.b.c.d.m.?
reuoluit ea oeueniedo ab.a,in.b.?.a.b.in.c.? fic ulteri0
ufq; ad ultimu; quefitu qb fatum fuittn pterito tepore:
z ppter boc oictt2f^:q7a locis videnf reminifci altqn
idelt a pncipiis tn gb° locanf quefitaque babitafuerut
in preteritoXaufa aut elt ut Dicit cp uelociter ab altjs in
aliud ueniut ut a lacte in albu:? ab albo in aere; lucidti
.ppter fimtlitudine:? ab aere in bumidu propter nature
cofozmitate:? ab bumtdo reminifcunf ueris qb elt tem
pus calidti ? bumidii ? fic boc tepus quefitu per reinini
jcentia qb fuit fcitum tn pterito^Sed fciedu elt cp re
immfcetia per talia jjncipta no femp pcedit ordine nali
z necefiario.fed qnq; ordine necefiario:? tunc elt uelo'
ciffima.? qnqjpbabiliztucnoerit adeouelojc.Q.nq$
etiam ordine pfueto z tunc qnq; intercidit ordine nile;
fic ueloci s i ngenij boies in pmo pucipio recordanf ul'
timi no oifcurredo per memoriateo qr fic pfueuerut re'
imnifci.3lij aut quedafimilia ponutfibi in pfuetudine
ualde remota ficut qui reminifcunf ueris per caltdu;:?
qr vis pfuetudinis elt ut nature accidit eis uelocitas in
remimfcedorficut illi? qui pcedut ordine nalu-r tales no
,pcedutab intetto!tib°ordtnatis:fed ab vna intetioe ue'
niunt in aliam que ppinqua elt ei:flcut aliqs recipiens
anulu; amici recordaf oamie:? a oatione recordaf ami
Citiea ab amicitia fidelitatis.? ejceplii 2Iuicc elt ficut ali'
quis refpicies libru recordaf reminifcedo mgri.? a ma
giltro uenit in fubttlitate mgri z utilitate fue ooctrine.?
ideo Dicit reminifci elt utfillogifmus quidam,
qb enim pus no viditaut audiuit aut aligd bmoi pafflts
fuitfillogi;af reminifces.lDui°aut figuu; elt grilli qui
frequeter uoluntefle in reminifeetia fuoiz amicor Dant
eis memoriale:a quo taiuSa pneipto Determinatoinci
piat reminifeetia oifcurreuo oeliberatiue z fillogiltice
ufq; ad amicitia z fidelitate tn pterito tepore eripibita;.
De pina aut Diffinitione Dicedu qr oata elt quitum
ad ultimo quefitu per reminifeetiam . Oidt enim Sllfe:
qr reminifeetia elt eius qb quodamo elt in aia:? quoda
modo no.£0uo enim ad pneipia elt in aia z quo ad ulti
mo quefitu no elt in aiaif; recelfit in oblmione;.CT 2ld
id qb cotra boc obijcif otcendu qp iterata fcia celferat in
obltutone in fe z in pneipij?.? io iterata feta eius qb no
elt in ata Itmplr.i per boc patet orta iterate fete •z remi'
mfcetie.CT Be i* Diffinitione Dicedu qr refpicit duo eo
rum que erigunf ad rerninifcentia.f.actum ronis z W
bitum in aia in pterito.CT 2ld id qb cotra boc obycitur
Dicedu cpfim alpborabiu memoria ?remintfcetia funt
vna virtus fubto fed oue fim modii z rone;.? boc elt qr
reminifeetia cotter bet actu; ronis eo <$> pcedat per vil
fillogiltica a pneipto Determinator io per Ibm elt cor'
porea virttis:fed tn in fui rone cadit act° ronis. IET 2fd
aliud Dicedu qr illud qb oblitu elt in fe ? in fuis princi'
pus no retraberef nifi per inuetione? Doctrina : fed no
elt ita in eo ctu°elt reminifeetia ut patet p pdicta.<OJDe
3aotffmitione Dicedu qr Datur per modu; act° ipftus re'
minifcetie.dbodus enim eius act° elt ut per pneipium
referaf tn animam id qb in pterito fuit in ipa. Sed ille
modus no elt memorie.memoria enim per collatione
tmaginii uenit in rem z non a pneipto Determinato : tn
in tribus oria elt memorie z reminifeetie . -Quiorr vnu;
elt qr reminifeetia babet piunctu fibi actum ronis z fil'
Iogifmi:(ppter qb iiielt folis boibus.memoria aut non:
z .ppter boc elt in bmtis.Secundu qr reminifeetia elt a
pnncipijs oeterminatistmemoria $o no.no enim utif
fantafmate ut imagine oeueniedo in rem ut fup Dictu;
elt.Certiu elt cw reminifeetia uaditetia per intentiones
^rpinquas l; no funt ptuncte o:dine nali ut patet in fup
dictis ejceplisr in taltb9trabit vim a pfuetudinetqj fi ta
lia pfueuit finiul accipe.f.cu; Iib:o mgfm : z cum mgro
lectione : z cum lectione fubtilitater cum bie mgfi affa
bilitatemr cum illa foefetatein z amicitia z fic De alys.
lipec enim no funt piuncta nifi vi pfuetudinistq: in p:e'
terito accipit ea ata fimui in boie vno . memoria #o no
.pcedit boc mo fed a ,ppujs in tet ionib^-z imaginibus r ei
pzocedit in rem ^us accepta a fenfu.CTHd id ergo qb
obgeifin cotrariu; Dicedu $ relatio qua referf in pteri/
tum reminifeetia no elt eadem bincinde.GJ©e 4a oif/
finitione Dicedu qr ipa tangit oifcurfu; reminifeetie per
pzincipia z finem ipfius. Ci~ Md ol5m cotra Dicendu qr
inqfitio ppzie no eit memorie:q: ingfitio elt act°ronis:
fed per metbapbora z itmilitndtne; attribuunf ei eo ep
tpfa pferedo intetiones oeueniat in imagines:? per mo
dum imaginu; oeueniat in rem. t£t boc fit in buitis po'
tius per modu inltinctus nalis q; per modum Delibera
nonis ut fup patuit.(TDe gnta z ultima Dicedu qr ipfa
cofiderat ozdine ipfius reminifeetie ad roitem que Dicif
tbi virtus cogitatiua:eo qr cogitat puncipia reminifcett
rie ut ev i pfts accipiatur ultimo quefitum.CET&d id aut
qb ob^citur contra patet folutio per pzedicta.
d^uerif cui parti aieinelt retninifcentia.
e £cundo queritur ^ m
ate infit remintfcetia.^t videf qr fenfibilf . fup
enim .pbatum elt eje ronibus p!5i $ eiufde; ptis aie elt
accipe tepus: cuius elt accipe figura ? magnitudine ? ce
teras ptes quantitatis:fed illa accipe eit fenfibilis aie:g
z tepus.fed reminifeetia cofiderat tepus pteritu; oeter
minatum metro idelt mefura uel indetermtnatu; ut Di'
ctt pBs.ergo reminifeetia elt fenfibilis pars aie.CT 3^5
Dicit 'M$icp reminifeetia elt corporea virtus idelt virt°
fitain ojgano.nulia aut virtus aie ronalisfita elt in oz'
gano.ergo reminifeetia no elt virtus ate ronalis : ? cu;
non fit virtus aie uegetabilis relinquit qr fit fenfibilis.
C3^m 2iuica in 6° oe nalibus Dicit qr memoria? re'
mimfcetia funt virtutes lite in polteriort pcauitate cere
bzi.fed rememoratio idem elt qb reminifcetia.ergo re'
mtnifcetia elt virtus opanstn organo? virtus aie fenlt
bilis.C73^m alpborabius Dicit cp memoria ? reinini
fcetia funt vna virtus fbto fed Due pm moduXu; ergo
memoria fit virtus aie fenfibilis reminifcetiaerit$tus
eiufdem.C* Xotra oicit&ug^in vndecimo De trinitate
in i4aoilti nettone febi libri fniarum, qr afcedetibus no'
bis introrfus per ptes aie ubi occurrit qr no elt aliquid
coe cum beitijs ibi incipit ro . fed remiuifeentia ut Dicit
pbus no elt nobis coe cum beltijs:qr iuelt folis boib9:
ergo in reminifeetia incipitro:? fic reminifeetia erit vis
aie ronalts,£ET3^m cuiufcuq; elt act0fiHogilttcus:illi^
elt actus ronts.actus reminifeetie elt act9 fillogilticus:
ergo actus reminifeetie erit acrVonis.pma .pbatur per
boc qj ftllogifmus elt fpes rocinationis . ia feribitur in
cap°oe reminifeetia a pfkr.fETJrcm .pcedaf fic.act°funt
puij potetijs fim ronem fue ominitionis.ergo actus ro
ilis putus erit reminifeetie fim ronem fue Diffimtiois:
ergo reminifeetia erit vis ronalis aie.HT Ifczeterea 31'
ga;el numerado vires aie fenfibilis no ponit nifi quin
que feiifiisejrteriores?gnque interiores. £j«eriores
tactum guitu olfactu auditu vifum.3nteriores aute feu
fum coem imaginatione ? fimtafiam eitimatione ? me'
moriamXum aut nulla faciat memoria De reminifeen
lia videf reminifeetia non efie virtus fenfibilis anime.
C" 0ol’o cicedu qr reminifeetia elt ^tus fenfibilis aie:
? elt in ibto eode cum memoria fed Differunt tn rone.?
ideo Dicit pBus q? reminifci plurium principii! elt c& eje
quo addifciit uel memoranf. quatuor eni;fuprafcrtpta
epiguur ad reminifci que no oia erigunt ad memoria;
ut patet eje osffere'tijs que polite funt.C %d aut qb
obijcif Dicedu q? vires aie fenfibtlts eje ordine ad rone;
efiiciunf maioris potetie.? boc patet marime in virib9
motiuts fenfibilis aie que funt pcupifcibihs? irafcibt'
Bebomfne **
Iterque (n boie pfuafibiles funt a rotie z fuBa vfrtutfe z
vity.in brutis aute no. Unde oictum Bug intelligif oe
virib^illius que nec ptate nec Ibto coes funt nobis z be
itijsrm illis emmincipit ro.Blie aut in Ibtofunt nobis
coee cum beltijs I5 non ptate.qr in boibue maioris pta
cis efficiunf ejc ordine ad ronem.GT Bd aliud oicedus
<p fillogijare bet reminifei ex coiunctione fui ad ronem
z ex natura ,pp:y fbtt.fr 2ld obm aut ulterius otcedus
per actus illos oitfiniunf potetie appbefiue qb°pma
funt obta ,pp:ia potetia#.Unde cum obm ,ppuu remi/
nifcetie iit pteritu z boc fu pticulare licut z obm memo/
rie:ab illo bet Diffiniri reminifcetiarz trabi in partes afe
feniibile.z io etiam ro que elt in reminifcetia eft imipta
f maginibus particulariu5.fr Sd ultimum Dicendus q>
Blgasel non ponit reminifcentia':q: fupponiteam vna
<(fe virtutem cum rememoratiua.
fT&uerif quis Iit actus reminifcentie.
, £rtio queritur oemodoact9
reminifcetie.£t obtjctf lic.ofs Difcurfus fillogi
flicus a j^ncipio ufqj ad ultimu elt per ulia.acfremini'
fcetie talis elt otfcurfus.ergo videf eife per ufia.z boc vf
def Dice pbus in cap° oe reminifcetia fic videf aut ma/
jcime eife ufe fmcipiu z mediu oium.fTSed contra re
tninifCena elt reuocans id qb acceptu elt in pterito.boc
aut elt prtcularerfup pticulare aut no Itat virtus recorda
tiua nili per imagines z imetiones pticularius.ergo vi'
def eife oifcurfus reminifcetie per intentiones z i magi
nes pticulariu z no per ul'ia. fT Juxta boc iteru querif
©equibufdaqui nitunf reminifcialicui°z no ponutep
qua caufa boc cotingat.fT llbreterea querif cum multi
fint modi remimfcedi.f.fm ordme nature z.pbabiliu z
cofuetudinie z fortune que Iit babitudo pfequetie in ot
bus.no enim fcitur aliqd oe £atbone opter £icerone:
tn frequeter recordamur £atboni5 e]c£icerone.fTSo
Inito oicedii cp actus reminifcetie incipitabulibus fed
terminaf in pticulari qb acceptu fuit in pterttorz .ppter
f?oc bet z ufta z imagines z intetioes pticulariii.fr
nictum pbi oicedii qj ipe loquif oe bmo £ncipio remi/
nifcetie qb qjto elt ulius tanto elt ipm mediu ad plura
reminifcibilia.fr ad alib patet foro per pdicta.ff ad
Id qb iujtta boc querif oicedii gp Difficultas reminifcen
di tribus, oe caulis ptingit ejc pte remtnifcentis.£t vna
oe caufa ejc pte reminifcibiliii.^ma cjc pte reininifcen/
tiseflignoratiaqrnefcit reuoluere ^ncipia ejc quibus
beturquefitu ultimu.ia caufa eft impedimetu organi z
fpirituti aialiu;:? boc ptingit ouobomodi0.Quo# vnus
elt makcia coplejcionis que impedit uelocitates motus
ab vno in aliud.i°elt pltrictio viarus fpiis aialts a ptm
cellula in medii z a media in poltrema.lDe enim cellu
leoiftinguunf quadi canicula que facta elt ad modus
«ermis que lita elt in boltys cellule ut oicit £onltabu/
lus.z |?ec qfiqs impedit oifcurfum fpiritus per cellulas.
z io intedes reminifei z meditari mouet caput qiiq? ele
uldo qncg oef>medo:qr tunc natura uertif ad remoue /
dus cariicullilll ut libere trlfeat fpus.34 caufa elt ejc pte
reminifeetis : qr pauca reminifcibilia fmcipia reuoluir.
z Ii multa reuolueret remtni fcerctur queliti . z boc oicit
pbus in j°oe remimfcetia.multotiens aut iam quidem
queres no pot reminifei . querens aut polt inuenit boc
aut (it multa moueti ufquequo bmoi mot° que pfequif
elt res.i.poltqs elt res.4acaufa que elt ex pte reminifei
biliiirqr funt fnictpia eo? z no 0 e facili pnt redigi ad or'
ganum coe.fT Bd td qb ulterius querif oicedii qj me''
inoria reminifcetia multiplicia funus quedl funt pfe or
dinata fm rectu ordine nature ab ancedetibus uel cofe/
quetibueuel repugnatib°tzinbfe reminifcibilitaselt
uelojc.Clnde oicit pbsueloces maxime funt a incipio
remiiufcetes.fkut enim fe but res ad inuices que puter
funt Ite etil magis funtremifcibilia quecuqs ordinatio/
nem bnt licut ooctrinerpraua atitidelt inordinata graui
ter.0uedas jvo fe bnt ut .pbabilia que fiunt ex lignis z
Vcotibus licut reminifeetes logice.^uedl aut tales bnt
vim a pfuetudine qualem bnt ordinata per nlm.Oicit
enim pbus qt pfuetudo ut natura elt.que enim pfueui/
m°videre in eode loco ufaudire b 0? remmifeimur per
locum illmmboc mo reminifeimur £atbonis per £ice
ronem.qr £icero fiiit amicus £atbonis.uel qr confue-'
uit loqui oe eo.uel qr fuit fimilis illt.qiiqs etiam remini
fcetiajpcedit cafu z fortuncueo ep cafus z fortuna funt cau
fe reru per acens ut oicit B^un i° pbificorum.
GTCluerif qui funt bene reminifeibiles z qui male.
„ lilarto et ultimoquent
Qui funt bn reminifcibilesrz qui male./Et vi'
def q> oppolita coplexio opetur ad bonitate reminifee/
tie.liccum enim facit ad retetionefantafmatisline quo
no ell reminifcetia ut oicit pbus.lftumidu; aut facit ad
ueloeitate motus otfcurrcdo per ^ncipia.GT 3tem pbs
videf Dicere q> melancholici funtbn reminifeibiles z fi
militer flegmatici z reddit ronerqr bumiditas i flegma
licis no facile paufat mota quoufqs ueniat in id qb que
rif fi recte .pcedat motu eius.lirr oicit quida funt remi/
nifcetes maxime ut melancbolicirquo? enim fantafma
ta ntouct maxime.Cu Sofo oicedu qt iiibil probibet oi
uerfas coplexiones elle remiuifcibiliores fim otuerfa fi
cut oicit pbus.ficcitas enim facit ad retettone tantafma/
tis antiqui qb multu mouet in reminifcedo.bumiditas
jfo facit ad uelocitates mctus.z fifr caliditas z frigus fa
cit.caltdum enim fortiter facit fpiis oifcurre z fluere fo:
mas.ffigidu aut fortiter tenet impreflas.
rutrum omnes buiufmodi virtutes funt corporee.
d tizinde queritur ©e bis vir/
tutib0 in coi.fS t querunf ouo.f.utrum oes itte
fint corporee virtutes bntes litum in organo corporeo
uel no.g£t utrum fint plures uel pauciores.HTBd £mu
ponit ronem Buic.qt oes bmoi virtutes funt corporee.
z primo ,pbat oe fenfib0 boc oe rone enim fenfus efi gp
apprebedat cum pntia mae.pntia enim corporis no elt
exns nili apud aliqb corpus . Etenim qb no elt in loco
res localis no opat fim pntiam uel abfentia.vnde virtu
ti fimplici iplius aie forma fenlibilis no pot eife pfens.
z ifta elt ro Buiccoe fenltb^.f ortior aut ad ide ro elt : qr
fenfus no peipit forma ntfi illa ad qua fim nant fabricaf
organum ut oculus colore eo gp eadem pfectto elt utri/
ufq5.f.lumen.lDec enim pfectio elt oyapbam qb elt in
copone oculi z pfectio coloris fim actus.Silr elt oe au/
ditu cuius orgauucofiltitinaereuacuo quietiaaerefl
ma foiu.Jdem elt oe odoratu q: actu z natura frigidus
cjeiileter potetia elt calidu z faluaf calido uaporatiuo in
odoribus. Oe gultu aut qui quide tactus elt:z oe tactu
patet gp 110 recipiut formas abltrabcdo a marfed cus co
tactu corporis in qbus funt forme ille. tres aut rones po
nit 2fuicaoe eo qi imago Iit virt° opans in corpe.Qua/
rum pina bec elt.ponamus forma quadrati oeferipti in
imaginercuius quatuor anguli oefignenf pcr.a.b.c.d.
z aliud quadratu ^iungaf illi apud angulu.a.in oextro
z 3mquadratu piungaf ei in finiltru apud angulum.b.
z quadratu qb^ltinangulo.a.inquatuorfuis angulis
fignef per.a.c.z.b.quadrattl aut qo elt in angulo.b.oe/
fignef in quatuor fuisangults.f.per.b.c.q.i.z fitilla for
ma imaginata z no in ma aliqua.z queraf caufa quare
vnus quadrato# imaginato? imaginamur in oextro al/
ierum in finiltro.fboc enim elt aut per forma quadratu
aut per aliqb acetis ipliustaut.ppter coparatione ad ali
quod extrataut .ppter mam ex qua extrabif : aut,ppter
organuautfpinaialcm qbus imprimif«4Xbaut non fit
Staode partis fume
,ppter formam quadrati f?oc patet ejc boc : qr vna r5 eft
forma quadratiiu oibus quadratis que no fepatvnu;
quadratu ab alio ponedo vnum in oextro * alium in fi
nifiromec eft ,ppter accns.lfbonamus enim 37 illa qua
drata equa lia lint in quatitate tue aceris illud 'eifet fepa'
bile uel mfepabile.* fi eifet infepabile tunccdmutaref
in fpem z iueniref in omni quadrato ficut nigredo cor/
ui in omni cornos fic quicqd inueniref in vno quadra
to etia inueniref in alio . z io per boc no oiftinguerenf
37 vnum eifet in oejetro z alteru in fimftro. Cj~T Si aute
eifet acens fepabile boc no eifet nili Dextrii z finiftrum.
Siigif imaginatio Diftingueret illa quadrata perime'
tionem Dextri z fmifiri oporteret 3? illa imaginatio app
bederet intetione oextri z fintftri:* poneret ea fup qua'
dratuin pusappbefum:* fic imaginatiopeederet copo
nedo qd no couenit ei fim auicAm qr no accipit nifi for'
ma qualitatis que fuit m fenfu.* illa accipit lubitofine
copone z oiuiftone z no ficut tntellecfqui rone; oextri
ponit fup quadratu vnum.* ronem fmifiri fup quadra
tum alteruj.ergo 37 imaginatio imaginat vnum in pte
vna * alteru in pte alia no efi ,ppter intetione oestri* fi
nifirimeqj ,ppter altud acens qd polftt afiiguari.ergo il
la Diffinitio no efi per accnsmeqj efi,ppter compatione
ad aliqd ejrtra.q: cum illa quadrata fint fimilta * equa'
lia ut fup pofuimustad qdcuq? corpog alio# exterioru;
compabif vnum * ad idem coparabif alteru * ita in co
paratione illa non Diftinguuntur. iflcc efi ,ppter mam
9 qua extrabif .illa enim no Differt nifi per mam ligni *
plumbi * cupri:* fic oe ahjs.* no efi natura illarum ma
teriaru face viiuj elfe in Dextro * alteru iu finiftro.ergo
relinquit 37 boc fit .ppter litum illius forme * in organo
* in fpu imaginis in cuius Dextra pte oepingif quadri»
plex Dextrii * finiftru.iard 2[uicc efi quia nos imagina'
mur forma maiore * forma minore * no pnt ee in eode
fubtecto torma maior * forma minor, ergo relinquit 3?
fit in corpe aliquo tn cuius maiori pte Depingit forma
maior.* in minori pte forma minor. jaro ftia elt:qr nos
fimul * femel no polfumus imaginari forma alba * ni'
gra in eade pte:fed in intellectu fimpltci fimul intelligi
mus albu * nigrum.* boc no efi alia oe caufa nifi qr fo:
ma illa qualitati* corporee efi in fpu corporeo * organo
in cuius eade parte no pot poni albu * nigrti.CfJntel'
lecfaiit fimul intelhgtt albu * nigrikfed negat idem ee
fbmalbi* nigri:* per bae rones pbat &uicA imagine;
elfe virtute corporea:* Dicit 31 idem efi oe efiimatiua *
niemoratiua:que I5 accipiam intetiones no m feparant
eas a talib0 imaginibus * forniis.fed I5 pcl’o ifta fituera
qua cddudit rones m no videnf ualere . Si enim eifet
caufa Dextri * finiftri 37 oepingif in pte oejetra fpus uel
in finiftra organi tunc virtus tota no imaginaref Dextrii
uel finiftru in fiuifira pte tm:uel in oextra pte tm:fed in
utraq5.imaginemur enim oextrii a finifiro* finiftrum
inoextro.bocenimbn cotingitficutptingit imaginari
id qd efi fupra elfe inferius * ecotra . * id qd efi ante ee
* ren o * ecotra.* cum forma no mouef nifi in toto fbto
in quo efi oporteret 3? organu virtutis imaginatiue traf
poneref in ptibusrita 37 fupior pars efficeref inferior*
ecotra:* boc efi ridtculofum.dr t>teterea ro non vi
def ualere.fi em' torma maior oelcrtberef in maiori pte
* minor in minori tunc forma que nullo mo^pportiona
ref qualitati organi ficut forma montis uel Dimidij celi
nullo md poflet oeferibi in organo imaginatiue.* qr fi'
milis obiectio efi De oculis ,ppter boc foluit Suica* oi'
cit 37 excufat eum potetia Diuifionisin infinitt!:qr.f.re(
quantas Dtuidif Donec fiat .ppomonabihs organo qui
titatis in quo oepingif. CETSted ptra.boc nibil efi quia
querat oe oiuidete qd fic oiuides.organti enim non efi
piuides:qr potetia fua no efi potetia actiua fed tnalis.fi
militer vinus apprebefiua nd efi oiutdes q: accipit inte
tione totius forme * totius quatftatis.GTSiTr Dtftantia
nd efi in caufa ficut in id q 6 cifiat videf maioris quati'
tatis qj id qd efi ,ppe:qr tunc lineameta figurari! ipfius
quati nd ptecte oifcernerenf .CTI^^terea accipiamus
alia forma que impleat toti! organu imaginatu: tunc fint
boc illa nd poffet Depingi in organo:* fic non multe fo:
me maneret in organo imaginationis qd efi ptra
in lib° oe fomno * vigilia qui Dicit 3? forme que manet
in organo imaginationis in fomno nuiit ad organu fen
fus cois.Onde per alias rones «pbandti efi boc fic.ois
virtus bns litum in Determinata pte eorpis cuius lefio
ne impedifopatio eius:* cuius falutefaluaf efi virtus
corporea * fita in organo corpali . oie virtutes fupdicte
aie fenfibilis funt tales.ergo funt virtutes corporee * fi
tum bntes in organo corpali.pma patet pfe:qr no efi in
fiatia oe r one * intellectu que impediunf Destructa me
dia cellula capitis:qr boc nd accidit pfe fed per accns.fi
31 corriipif organu fantafie:quo corrupto non efi a quo
abfirabat intellect°.ia#o ,pbata efi in fingulis virtutib'’
prius babitis.CTJtem ois forma filis forme corpali no
efi in fiJto nifi in corpe 0« forme pdictarii virtutu; funt
forme fimiles formis corpo? . ergo nd but Ibm nifi coy
pus.pma probaf per boc 37 forme fimiles bnt vnam rd
nem compationis ad fi>m.ia ^0 per boc patet quia nifi
eentforme ftfes corpo^rcorpa nd oifcernerenf p ipfas.
CTSed cdtra virtus appbefiua efi virtus palfiua * rece
ptiua:* nd efi receptiua nifi formarii.£um igif ipfa vir
uh que efi ps aie fimplex fit torma:que erit in ipa fimp1
erit * incorporea:* ita falfum efi 37 ille forme funt quas
appbedunt virtutes aie fenfibili6.C’%»»i virtus app__
benfiua efi virtus in potetia que nd plicif nifi per forma
appbenfiua.ergo forma app bcfiua in ipfa erit ficut pfe'
ctio in pfecto.fed omne qd recipif ut Dicit n6oe°:recipi
lur fi m ptatem recipietis.ergo forma illa recipif fim po
teftate virtuti! que funt ptes aie:fed ille funt incorporee
ergo forme ifie funt recepte in corpe * fic funt fine qua'
litate.CTSofo Dicendu q? virtutes ifie corporee funt*
opantes in organo:* fic ,pbant ultime rdnes:forme ille
nd funt qualitates nec bntes quatitate:fed funt flmtUtu
dines * fpes quato? non tn funt in organo corporeo ut
in fbto.CpEld p;mia ro/ie; 2fuiccoicedu m caufa ima'
giuldi oextrii in Dextro * finiftrum in fmiltro * ecotra
nd efi:qr illa forma Depicta fit iu oextra pte ul in finiftra
fpiis uel organufed caufa Ipuins efi litus qui fepari non
pot a figura * quatitate:* tn in ptate virtutis imaginati
ue efi trafmutare litum * figura ficut obm eft.fbrma
fim fe tota cdparaf ad fpem * organu ut ad punctu; fim
plex ficut ^batum efi fup in qdne oe vifu.jlJ M d aliud
oicedti ficut fup probatu efi in obone iu cotrariu 37 ma
ior forma no oefcribif in maiori pte organi uel fpus:fed
organu imaginis efi ficut fpeculu aiatu; qd in qualibet
parte fui receptibile efi oium formaruj:* pot referuare
formas receptas:* puerti fup quaciiqj uoluerit.CT 2fd
ultima ronem oicedii 37 forma recepta nd efi imediate
in ipa potetia aie ut in ipo fbto:fed efi in maillius pote
tiequemaefiorganu.^icit enim 21^:37 fi oculus efi
aiabvifus eifet aia eius:* filr efi oe alys potetijs organi
cis.* id potentia iudicat Deformis illis ficut in bis que
imutant propriam fuam naturammec funtpfectio eius
fimpliciter.fed quo ad cognitionem rerum feulibilium
* per boc patet foiutio ad totum.
Citrum bmoi virtutes fintplures,
8 £cundo queritur Cltrutii
fintplures uel pauciores virtutes aie fenfibi'
lis interiores.£t videf 37 pauciores, abftrabere enim
non efi nififm duos modos.f.cum^ncipia mae*fine
prmcipia.ergo videf 37 nd oebent elfe nifi oue virtutes
aie fenfibi|is:eo 37 forma pticularts nd efi nifieu; pntia
Be bomine *«
materie uel fine pzefentia ? virtutes non Differat nffi foti
cbtecta.i£cotra autem videf cp plures Debeat elfe.babe
mus enim quadam que cofiderat pzeteritum in ratione
pzeteriti:ergo eadem rone oebemus babere quandam
que pfiderat futurum in rone futuri:? fic ad minuo eriit
fepte.Cl^terea £Uiicaoiltfgues vireo fim ozgana po
itit fenfuin coem in p:ima pcauitate pzime cellule ? ima
ginationem in poiteriori.fantafiam autem in f>ma par
te medie cellule:? eiliinattuam in poiteriorumemoriaj
autem ? reminifcetiam ponit in polteriori cellula. 4um
ergo quelibet cellula babeat medium:videf quedaj oe/
bere eife in media parte p:ime cellule:? quedam in me
dia parte medie cellule:? lic iterum erutfeptem.(TSo
lutio Dicedus cp vireo fupza oicte Diltmguumr fim q> op
uerfificanf fozme fenlibilee in pzefentia materie.ille eni
poifunt confiderari fini cp funt a re uel ad rem ut imago
rei.Sifnno modotiic acciptf ouobuo modie.f.per id
q b fuit m fenfu comuni:uel per coiunctum illi qf> no fu
it in fenfu.? £mo modo oe ipfa eit itnaginatio.secudo
autem modo ouobuo modio accipif.f.Pm gp intetio co/
paraf ad imaginem ? oiuidif in ipfa per modum ueri ?
lalli:? fic eit fantafiamel fi m cp intetio oiuifa uel compoli
ta cum imagine eit Ancipium appetituo fim leticfam uel
trifticianu? lic oe ipfa eftimatiua ? oibuo bm eit motue
a re in aiam.Si autem eit coueriio fup tbunam ozdina/
tam ad remmic eft motuo ab aia in rem.? boc contingit
ouobuo modio.f.per folam fantaltam ut eit imago ? oe
boc eit memoriamel fim oifcurfum ronie a frncipio oe'
terminato ? boc eit remini fcetia.{E7 Hd £mum ergo oi'
cendum cp oes ilte virtuteo anime fenftbilio interioreo
funt fuper tozmam abitractam a pfentia materie.fenfuo
autem eft fup tounam abitractam a pfentia materie.vu
de ifta uariatio fozme cum pfentia materie uel fine pfeu
sia eit oiitinctio fonne in genere ? non in rone fpeaali:
? ideo peneo ipfam accipit oiitinctio virtutum in gene/
reperapp:ebeftuamoeintuo?appbenfiuam oe foris.
CT 3td aliud oicedum cp ptltio fim cp eit pzefens eit fe»
fus.ptertti autem fim cp eilpteritum eit memoria? re/
miinfcemia.futurifto non potelfe aliqua virtuo.futur®
enim funt aut que fuit femp:aut frequetenaut raro ut ot
cit a^u°pbi?.? illa que fiut raro non pnt babere fpem
ad fenfum nec in fe nec in fuio caufis.3n fe non poflimt
q: non funt in fe.Jn caufio #o non pnt q: fue caufe funt
caufe per accides? inozdinate ad fpeciem illam.3lla fro
que funt frequenter ? femp fpeciem qdem ad fenfum z
in fe non poifunt babere:qz non funt in fe.3n caulie #©
non cognofcunf nili per ronem ? non per virtutem aie
f elibilie.tr j£t It obticuit cp queda b:uta fugiut futura z
non pfentia mi:? piignant aliquado futurauicut fozmi/
ce latetes in foraminibus pfignat futuram pluuiam uel
futuram ferenitatem uel aliqd buiufmodi.i&icedum cp
non Iit ex aliqua appbeftone futuri fed potius eje inltin/
ctu nature ut oicitauica.£umenij mutant elemeta ad
futuram pluuiam caufandl uel futuram ferenitatem uel
aliqd buiufmodiimmutanfeojpora talium afaliuimex
qua immutatione uel mouenf uel qutefcutper irtinctu
nature:? eje boc babef pzenofticum aliquod oe futuris.
<ET2d aliud oicedum medium cellularum no oeter
nuuat aliqua virtute aie fenfibllie.virtus enim appben
ftua lita eft in cocauitate cerebann qua multiplicat fpus
aialis:cocauitatee autem ille funt in extremitatibus cel
lularuj.3n medio enim cerebzu babet timorem:? ideo
non poteft ibi adeo cogregarifpiritus uteongregaf in
extremis.uel oicaf melius media cellularum fi babe'
rei virtutem illam opozteret eife copofitam ex utraq5 ex
tremarum virtutum:quemadmodum ozganum ,ppzie/
tatem babet utriufqjiquia virtutes anime fenftbilis ap/
p:ebenfiue permtfceri non poteruuqz ? obiecta funt tm
periwxiaadeo medietates cellularum remanferunt iine
Virtute appiebenfiua.
IftCiuerttur quid Iit fomnus.
lEinde queritur t>e
d pzopuetatibus aie fetiftbilis in fe:que fut
fomnus ? vigilia ? fomntum.bas enim p
pztetates babet anima fenftbilis tnonv
ni animali ut videf Dicere pftus.CDQue
ratur ergo fcmo oe fomno ? vigilia:? cofequeter oe fom
no ? fomny interptatione.Be fomno aute ? vigilia mo
uet S^:quinque quefttones.f.quid fu:? utrum anttne
perfe uel cozporis perfe ,ppzia fut uel comunia utriufqj.
ft comunia:cuius particule aie uel cozporis funt:?
pter quam caufam iufunt aialibus.£t utrum pueniaut
oia aialia ambobus uel alia qdem fomno ttmuel alia fio
vigllietm.alia ^70 ncutro.aUaqdcmutrtfqj.^cindc mo
iiet2f5fe:feptcmqucftiones.f.qutdlttfomntum,fi£tpzo
pter quam caufam oozmtetes qdam fomnianequidam
no:? qre qdam qui fomniat quadoqj 110 rccolut:quado/
qj^o rccozdanf.iSt fi cotingit futura puidere in fomno
ud non:? qualiter boc cotingit.^t utrum futura ab bo/
mine pzeuideanf folummelquorudam oemonum W
beant caufam:? utrum a natura liat uel ab euentu.lDas
quefttones Determinat 'M$e\in libzo oe fomno ? vigilia
j&tnosoifputabimus oe eifdem infra.
p iRocedaf ergo ad pzf
inum fic.Bicit enim &£:in pzimo oe fomno
? vigilia fenfus modo qdem aliquo immobilitatem ue/
lutvinculumfomnuoicimus:folutionem ?remtllione
qzvigiliam.^xbocaccipif qjfomnus eit immobilitas
fenfimmuelutvinculum.vigtliaautemfolutioeftfenfu
um ? reiniifio.'ifuica autem Diffinit fic:vigilta eit otfpo
fitio in qua anima impat fenfibus ? virtutibus mouenti
bus exterius uoliitate cui non eit neceflitas . Somnus
tbo eit pziuatio oifpofitionis tn qua aia ab exterioribus
ad interiora couertif.CJalgamdaute Diffinit lic.fomn9
nibil aliud eit nifi retractio fpiritus ab exterioribus ad i
teriora.CTaipborabi9autelic:fommiseltfenfu0mpo
tentiatvigilia autem fenfus in actu.C 3tem lic.fomuus
eit introitus fenfus comunis in cozpus.vigilia eit mot4
fenfus comunis in fuo inltrumeto extra cozpus.CT3^
fic fomnus eit ligametum virtutum ? cofirmatio earum,
vigilia 7vo oiifolutio virtutum? Debilitas earu.tT Co '
muniter autem oiflfinif fic a magiltris.Somnus eit qes
virtutum aialium cum intetione naturalium. vigilia m/
ternio animalium cum remiiftone naturalium.ir 3tem
iic.fomnus eit interceptio £mt ozgani fuccidedi ab actu
fenfus.vigilia eit folutio pzimt ozgani fentiendi ab actu
fenfu0.tr Contra f>mam baruin Diffinitionum obijcif
lic.qucctiqm potetia impedif ab actu in fomno illius inv
mobilitas eit fomuuszmemorie? intellectus impediti/
tur ab actu in fomno:ergo memorie ? intellectus imo/
bilitas eit fomnusmon ergo folius fenfus:? ita oeberet
Dicere fomnus eit immobilitas fenfus memorie ? Intel
lectus.tnfrarierea fomnus no videf vniuerfaliter im/
mobilitas fenfus.Senfus enim comunis eft qdem fen
fus:? ille non immobilitaf in fomno:cuius pzobatio eit
bec:q: oicit 'Bpzn n *°oe fomno ? vigilia . q? fantafmata
fluunt ab ozgano fantafie ad ozganum fenfus comunis
? immutant ipfum.tr Si fozte oicatur cp intelligitur oe
fenfibus pzopzys: videtur cp boc non femper fit uerum.
quia oicit pzimo oe fomno? vigilia.cp quidam
infomms aguntoperavigiliequodnonpoteil eife:cu
boc cp ozgaua pzocelfiua ? ozgana fenfuum exteriorum
funt immobilia, {EJtem videtur eife nugatioin boc cp
oicit imobilitasuelut vinculum eo cp fufficieterqej fen
fuu ex^mif per alceru.CTSed obijaf ptra Diffinitione
Vigilie oatatu ab 2ljfejvidef aut fupttuum quldo pomt
Secude partte fume
folutionem fp apponit remiflionerq: utruqj idem fignl
ficat.St forte oicaf qtrefolutionemfignificat remiffio?
Debilitatem.dr £dtra l?oc eft q? vnuquodq; in fuo actu
contortaf.fenlueautinvigiliaeftin actmergo videf
in vigilia accipiat pfbrtationem ? no remiflione.CE’ -Co
tra autem totam Diffinitione oby cif fic:q> videf non effe
couertibille.Sunt enim muita genera ametiarum ficut
epitena ? litargia z puerfio aie ad iteriorarficut fit in me
ditatibus quadoqj in raptio utqbue oibue eft immobi
litae fenfuum ueiut vinculum : z tii ille amette non funt
fomnue:? folutiones earum non funt vigilie:ergo Diffi
nitio in plue eft q> oiffinitum.^-Cotra fecudam obijc»
tur fic.vigilia eit pfectio fenfuum fi m actum, Cum ergo
vnuquodqj oebeat Diffiniri ab ultimo z optimo z actus
melior iit qj otfpofittorvlgilsa potius Deberet Diffiniri p
actum qj per Difponem.CC"f>:eterea videf falfti5 quod
oicif tu oiffmitioe fomni.f.qr fomnue fit Quatio ab bac
Difpofitione,videmue enim frequeter in fomitis ad mo
tum fantaffe qj aia pcfpit virtuti moueti?extede'ti mem
bra genitalia ad ejcpuliionem fupflui feminisjlieut fit in
bie qui polluut in fomuie:? boc Dicit 2mica.Cu Ifrete/
rea contmgit quandoqj (tiliare fleuma Dulce a capite in
fomnie ad organa guffatiua.f.Iinguam z palat^:? tunc
quadoqj fomniat oormtes fe mei bibere ut Dicit H £fe:in
2° oe fomno z vigilia.boc aut non cotingit nifi,ppter im
mutationem quam facit Dulce fleuma in organis gutta-'
liuierergo videf ep fomnue no oino fit Quatio illiue Dif/
politionis in qua’ ata impatfenfibus ejcteriorib°.C’ Co
tra tertiam Diffinitione que eit 2flgajelts fic obijcif.fpi/
ritue coducit caloremtqr ubi eit multiplicatio fpirir’ tbi
eit multiplicatio caloris.? ecotra ubi non multiplicatur
calcribi non multiplicaf fpuerfed in multie oojmientP
bue multiplicaf calo: in extremitatibus ntanuu z pedti
uebemeterrergo z fpuetergo no eft generale qr fomnus
e(t retractio fpue ad interiora.CTCdtra quarta que eit
Slpborabu fic obycif.fenfus in actu oicif DUob°modis
f.quo ad effe in actu:^ quo ad fentire.frmo modo fenfus
fit in actu a potetia fenfitiua pficiente organu.*0 aut mo/
do a fenlibi li.CET iQueraf ergo utru fomnue fit fenfus in
potetia quo ad actum 0mti uel quo ad actum fcdm.fi p/
mo modo tiic organa fenfuu in fomno non baberetpo/
tetias fenfittuae:? fic fenfus eent corrupti:? equoce Dice
ref oculue Dormietis? vigilantts:que oia falfa funt. Si
aut oicif in potetia quo ad effe fcbnv.tuc videf q> vigilia
fit in potetia fenfue quadoqj:qr non femp fenfus vigila
tie immutaf inactu.^T^reterea otcitpftus in topi-'
cor: in eo qd fim cotradictione opponif pfideraf fi ntul/
tipliciterDicif.fHamfibocmultipliciter oicif? qdbuic
ptradiccione opponif multipliciter oiceftut non videre
multipliciter oicif vnu qdem no babere vifuimalteruj
Qdem no uti vifu.Si aut multipli* oicif:? videre multi/
pliciter neceffe eit otci.utriqj enim videre opponif qd
ut ei q> eit no babere vifuj.illi aut qd eit no uti vifu.irx
boc babef qd videre oicif babere vifuj ? uti vifu:? fimi
liter eit oealijefenfibue:? fic oeberet melius oijriffe qj
fomnue eit babitue fenfue:vigilia aut vifue fenfue : cuj
oormietes babeatfenfum I5 ndutanf.CCXotra quintas
que eit Slpboraby fic obycif ficut Dicit pBus fomn° elf
ligametum fenfuii:? fic non videf effe introitus fenfue.
(Obreterea fenfue coie no accipit nifi a fenfibue^pprijs
ut Dicit 2fuica:? fic videf cp fuu effe no eit intrare in co:
pue fed moneri in fenfue exteriores. CHftreterea fi in/
trat boc no pot ee nifi altero 01105 modog.f.quo ad actil
uel quo ad organtl.Siquo ad actu boc plane falfum eit
q: fuue actus eit fup fuum obiectu:? obiectu fuuj no eit
nifi in re pnte ut fupra ^batu elt.Si quo ad organu boc
mbil eit oictu:q:o:ganii fuum femp eit intra corpus ut
fupra babitus eft fiue in fomno fit fiue in vigilia.C' £0/
tra fejctam que adbuc eft ;Hlpboraby fic obycif, oie fom
nue inducif ex laffttudine organop uel grauftate uel in
ductum ex talibus caufie Debet effe pfirmatio virtutum
organicaru.ergofomnuenoeftficut Itgametuj virtuti!
qdfitcofirmatioearum.CT “frteterea Dicit 2l£?:in fine
(>mi pl?ip gp materia eft ingenita ? icorruptibilte .ppter
id £p vnuquodqj corrupif ad materia ? generaf ex ipfa:
? ideo ipfa eft ante coem generatione ? poft coem corru
ptionem naturale. £? boc babef q? vnuquodqj tanto vi
ciniue eft corruptioni quito ipfuj magis recedit ab actu
? appropinquat potetie materiali:? quito ipfum vicini/
ue eft corruptioni tato oebilitaf plus virtus eiueffj fom
nus facit virtutee exteriores organicas recedere ab actu
? appropinquat eae potetie:ergo fomnue fit ligametum
virtutum? oebilitae earmvigilia autem econtra folutto
virtutum ?cofirmatioearum.(irXdtra feptima autem
que eft magiftro» fic obycif.3n fomno no omnes qnie
fcut virtutes afales.fantafia autej agit in fomnie ut Dicit
pljuequeeft virtus aialio:g fomnus noeftqee aialiuj
virtutu vniuerfaltter.C’^^ oicit 2fuica?aiga5el?ai/
pborabiue op in fomnie aia coniugif intelligetye fupio/
ribue que Dicunf angeli:? accipit ab ete intellectus p 0/
tetiae fimplicee ? immales que funt fomnia uera quib**
imaginatio pparatimaginee quadoqj ?uenietes:quan
doqj cotrariae^pter quae fomnium illud indiget inter
pretatione. £t ex boc accipi f cp ata agit in fomnie fis par
tem fenfibile que eft imago:? fim partem intelligibile:?
ita in utraqj parte virtutee aialee funt.lCXotra octauaj
que etiam eft magiftro^ obycif fic.iQueraf qd fit ^muj
organum feiuiedi.autenim boc eft fenfue coie aut fen/
fue .pprij.Si fenfue coie plane falfuj eft.Jn fomnie ene
organum fenfue comunie immutaf ab imaginibus re/
fluetibueab organo fantafie?imagiuationibue.Si au
tem fenfus .pprij tuc pmum organum fentiedi oicif in al
tero DU05 modoru.f.fim naturam prioris in cognitione
fenfibili;? fic fnnum orgauuj erit organum vifusrqr per
vifum pluree oifferetiae cognofcimue:? per ipfum ma /
Xime inter .ppriosfentimusfenfatarqrpmum oicif fim
naturam ^orie coftiruendo fenfibile:? fic pmujo.gami
erit tactue:qr tactus coftituit fenfibile aial:? utroqj mo/
do patet effe falfum.Jn fomno enim non interruptf uri
vifus? tactue fed organu cuiullibet fenfue.C*3te cum
penes vnaj caufam no poffit oari nifi vna Diffinitio que
nf penes qd oee ille octo Diffinitiones oenf.fljj iSolu'
tio Dicendiicp^ma oiffinitioque eft^(fe:oaturper effe
fomni quod pabet in ,pprio fubiecto qd eft comune fub
tectum no ^mum.£ffe enim fomni eft q> fit imobtlitas
ueiut vinculum.fenfueaiit comunie fubiectii eft ipfiud
fomniilj tactus fit obiectu pmu utinfra^babtf.^ 2fdf
id quodcotraobycifoicendii gp fomnue eft vinculum
fenfuum pfe:q: vincit ? ligat ,ppria organa fenfuurmme
mone aut ? intellectus vmcuium eft per accides quado
qj:qr non ligat jpprium intellectus nec ^priuni organu
memorie.jtitellectue enim no babet organu fed quan/
doqj impedif in fomno:? quadoqj oecipif qr vniuerfa/
le accipita tantafiafimronem rei.Jn fomitis autem fan
tafma no accipif fim realem ronent ? quidditate reiffedi
potius ecotra. £ft autem fup fimulacrum ficut fup rem:
?,ppter boc eft oeceptiomtemoria autem accipit rantaf/
mata ut imagines rerum extra ut priue babituj eft:? iu
fomnie non eftcouerfto ad res extra:? ideo memoria?
intellectus liganf per accides:? cum per id qd eft per ac
cidee non fit oiffinitiuu rei."f>;eterea non Dicif in Diffi/
nitione fomni gp fit immobilitas ueiut vincuiii memo/
rie ? intellectus.C"2ld aliud oicendii q? fenfus cornu/
ms Duplicent babet compationem.vnam ad fenfus ex'
teriores quibus ipfe influit fpeciem fenfibilem ? virtu/
tem fenfitiuam:p:opter quod etiam Dicitur ab ‘Buiccna
forma? perfectio fenfuum particularium:? bac com/
paratione ligatur organum eius;? fomnue eft viuculuj
me bomlitc *44
fenfus comunfs.Sililcompationembabet ad organuj
fantafiez imaginis que fite funt in partibus cerebri que
naturaliter frtgide furite ideo frigiditate qua Ditatur iti
fomno non immabilitanfr-z cum orgami fenfus cornu/
nis in coparatione illa etil fitfrigidu per natura no imo
balitac infomno fed immutabif a ftmulacris influenti/
boo a loco fantafie z Imaginationis:? boc intendit pftus
quado Dicit fomnum eft vinculi! quodlmodo fenfuu;*
CT2ld aliud Dicendu <pbec duo immobilitas £ vincu
ium no idem tmpottfcfed boc idiqb Dictf uelut vincu/
Sum fpecificat immobilitate, eft enim immobilitas nega
tionis z fniatfonistiitnniobilftas potetie mouendi z ca
Ite no eft fomnus:? immobilitas vinculi ita cp redit mo
bilttae remoto vinculo:? talis immobilitas eft fomnue:
qt remota frigiditate graulte z vincite organa fenfuum
reftituif mobilitas organis fenfuu exterio?.cnr0b aut
obijcif cp gdl in fomnis agat opa vigilie Dicedu q? non
eotingit boc ejc foluticme fenfuu exterio? fimpUrsif quo/
damodo.illa enim folutio no fit a calore nili z accideta
Ii z a tantafmate forttffime mouete,Debm m erit que/
Hio infra pfe.fed nuc intatum Dictu eft gp fenilis fimplt/
citer daufl funt in fomno:fim qd ni a cafore innali quan
doqj foluti.CJ ad id qd obijcif ptra Diffinitioni vigilie
gp vigilia per ee futi nibil aliud eftqj folutio fenfuu; ad
actus exteriores per reuerfione caloris nilis ab interio
ribus ad exteriora:? bde modii Dicit remiffio:q:.f.caIo/
reiterato tnitttf ad exteriora. t£t ideo no idem importaf
per illa ouojfed folutio Dicit ee vigilie z remiffto Dic cau
fam.CJ 2fd id qd obijcif ptra toti Diffinitionem 'M$?t
Dicendu q> ametia oiftinguif a fomno per cam.in epile
lia eni; napo: multus afcedes ad cerebrii implet neruos
<z fuffocare facit ipfostita 9» fpus fenflbilts z mottu” n5
pot oefcedere per ipfos ad organa:quo facto remanet 0$
gana exteriora in fenlibus immobiliaffed in fomnis frt
gus oefcedes a cerebro ex uaporib0 infrigidatis ibidq>
pellifpaulatim ut Dicit pbus calore nili ab exterioribus
sd interiora:? bec eft caufa qre Dicit piius q? fomnus eft
Vinculu quoddl z no oe vinculu, Jn eptlena enim z in
ahjs amettis accidit fffe illi qd accidit ei qd appbedif in
gutture z cerutce.ppter ftrlgtilatione enim uenaru z ar
teria?? neruo? no oefcedtit fpus fenfibiles fleut accidit
ei etil qui fortiter ligat braebiu circa bumermtunc enim
manus z anterior pars biacbij efficif qfi infenfibilis?i/
mobilis iz remoto vinculoillo reditfpus:? facit qfi pun
cturas acue.fpiis enim ef! corpus fubtile:? eft uebiculil
virtutu vitalni z mtiu per qd virtutes fenfibiles z moti
sie trafeiit in fua inftfa.^Sie ^oiffinitioe que eft Sui
cene Dicendu cp oaf per oppofitione organo? exteriori*
ad aiam #m meft reges z moues corpus per appetitu z
uolutate.fETad id qd obijcif in cotrariu Dicedum cp ca
lor nilis z fpus fenfibilis z motiuusDifponunt organa
ad fenfum z motuffed no pficuinqr organa pficiunfa p
tutibus aie organicis que fiut in ipfis.vn cum fomnus z
vigilia fint per exitu z introitu caloris nilis z fpirituum
potius inter oifpdnes $ pfectiones uel priuationespfe
ctiouu numeraf.CT^Hd aliud Dicedu gp in fomnis ima
go pparat imaginationes f m inclinatione nae z oefide
rij qnqgj« idcirco cuius natura grauata efl fupfluo femi
nisruel qui eft in Dcfiderio peupifeetie videt imaginati/
ones talibus aptas fient imaginationes mulierum z fic
mouef meb?ad imaginationeficut ad re,Uel Dicaf me
itus qj virtus griatiua que eft in mebris fita genitalibus
eft virtus nilis no afalisr-i idcirco intedif in fomnisXu
enim calor recedit ab organis afattu virtutu intedif inte
rius in organis nalit!. fEt^pter boc etil accidit botes
plus mouenf Itbidie in fomnis qj in vigilia.filtter oige
frio cotbrtaf m fomno: z ex oigeflione miniftraf femen
qd eft materia peupifeetie,^ 2fd aliud Dicedu gp guft°
fn fomno nd immuta? iudiciu faports.i^pter boc
no eft folatus fed ppter mottl exiguu qui eft ad organa
guftatiua fit magnus motus in imaginationem idcirco
fomniatfe ille bibere mei cum tn no bibat.CT^Ed tertia
Diffinitione que eft ^[Igajelis Dicedu cp oaf per caufam
fomni jpximl que eft reeurfus fpirituu fenfibiliu z mo/
tiuo? ad interiora.CTSd id qd ptra boc obficif Dicedu
91 calor ille qui mukiplicaf in extremitatib0 no eft calor
laxas fenfum zppter boc nulla eft obiectiorqr oe tali ca/
lore •: fpii logtur Slgasel.Oel Dicaf melius cp in extre/
mitatibusin fomnis accidit per accnsXii emm ex mul
titudine uaporis grofli implenf uene calefiut ita ^ non
pot eleuari uapor furfu3:ita qi ibi infiigidef tuc expellit
ipm calorem natura a loco oigeftionisad extremitates:
que cu implenf tali uapore calefcut uebementer*C[r©c
qrta Diffinitione que eft 2fIpborabij Dicedum ® fenfus
Dictf ee in potetia multi? modis ficut Diftinctu eft in obi}
. ciedo.fed fenfus quo ad ee pmi Dicit Duob°modi0.£u5
enim orgaml fit materiam virtus fenfitiua fit formaripfai
pnt Duobus modis cofiderari.fiut forma tm uel ut effici
ens operti fenfibiliti.St bmo mo tunc eft fenfus in actu
In fomno.Si feciido mo tuc eft in potetiarq: no eft effici
ens operti fenfibiliu in organo iuli ipm orgami perfpii;
fenfibile z calori nllem oifponafm fic imelligit 2flpbo/
rabius.CT 2ld aliud Dicedu cp fenfus in babitti ab
Dicif ab babim forme fabalis ipfius fenfus que eft virt*
fenfitiua z no ab babitu formarti Difponetiu fuffteienter
ad actu.iDiffiniuo atit fim id qd reliiigt fomnus in fbro
Dafrrelinqt enim fenfus in potetia,^ ©c $A Diffinitio/
ne que eft 2flpborabn Dicedu cp oaf penes effectu fom'
ni in fenfu cdmuniffenfus enim cois babet ouas opaci/
ones.vnl ad exteriores fenfusm altera ad imaginatio/
nemm in fomno couerttf ab exterioribus ad interiora*
CT2td obiecui coira Dicedum cp fomnus eft ligamecu;
fenfus cois ab exteriori z non ab actu interioruCC*
aliud Dicendu cp fenfus cois m oiftributione fptis fenfi/
bilis z Difcretidne fenfibtlis no accipit nifi a fenlibus ex
terioribusrfed fim opatione quam babet ad interius im
ntutaf a fimulacris z ab organo imaginationis oefluen
sibus tn fomno.(]J2ld aliud oicendti qj mtelligif oe iit
troim ad actum ut patet ex fupradictis. £x boc enimq?
fenfus comunis orgami babet interiusm medius eft in
ler imaginatione 7 fenfum exteriori pot baberecompa
tionem ad utruqs.fETse 64Diffmitione que etil eft Mi
pborabij oicedu q> oaf per finem fomnufomnus enim
eft ad boc ut per qetem recreenf z p fortenf virtutes aia
les,<T2fd obiecui coira Dicendu (jp nibilx>b>bet cp fom
nus fit ex laflitudine ficut ex efficiere z inducat conforta
tionem ficut fine.GT&d aliud oiceduqiinplex eft m a/
teriaff, fimplex mixta z coplexionata : z oefola fimplicl
«erum eft qt eft incorruptibilis z ingenita que eft ,ppria
materia elementi. £E>ixta po corriipif z filiter coplexio
nata eo cp ille materie no caret omni forma.tET Md ar/
gumltum aut Dicendu gp ouplex eft acms.f.actus bmus
z feciidus.s oe^mo uerii eft qd obycif.f.q» quito aliqd
^pinquius eft actu tato firmius eft z fortius.Oe feciido
autem adbuc Dupliciter fe babet.quedl enim eft opera
lio fim naturi materie z organuficut calefacere fequitur
naturi ignisti frequetatio illius opis non inducit labo
rem z oebilitate.Quedam aut eft cotraria motui organi
£m naturi materie ficut eleuatiopedisa virtute grefti/
bili cotraria eft motui pedis fim naturi materie que eft
non grauis.* filiter eft immutatio organo? fenfibilium
pter naturi ipforum organo? fenfibiliu^ idcirco infre
quetia illorum opera inducif laflitudo z Defideraf fom
nus z qcs.Cl Be ?a Dicedu qj Data eft per effectu fonv
ni interiore z extertore.fiSxterius ent per fommi qefcut
virtutes aiales z intedufnales que Diftinguunf #5 opa
uegetatiue potetie ut fup babitti elt.CT 2(d obm ptra oi
cedu qi fic iteiligifep fomn0 eft qes afaliti quo ad actus
^ecffde partis fume
priores * no quo ad actus itersoresi* per boc etta pa
tetfolutio ad feques. ©T ‘Oe ultima Diffinitione oicedil
£p oaf penes caufam fomni fozmale.beceni; eft interce
peto fenfus m £>mo ozganofetiedi.©r ad id #o qd obij
cif Dieedum q> meo iudieio £mum ozganu; fentiedi eft
ozgami tactus ,put tactus e it fundametu aliog fenfuum
ficu t fup:a ejcplanaul eft in queitione oc tactu.fic eni; in
tercepto tactu intercipit omnis fenfuszoe boc tame tfra
erit queitio fpecialis.C&d ultimum patet folutio per
ea que oicta iunt oe lingulis Diffinitionibus.
©"Utrum fomnus eft cozporis perfe uel anime.
„ iScundo queritur Utrum
fomnus Iit co:pis ple uel aie pfe uel ede utriqj
£t ponit a^trone q> fit coe utriq; fic Dices in p° oe fom
sto * vigtlia.iQrn aut nec aie,pp:iu nec cozpis fentire ma
nifeftu cit.cuius enim potetia buius eft actio.qui #o di
cif fenfus utactio:motusqdepercozpusaieeft:pateter
goqniec aie,pp:ia pallio nec inatatu; cozpus poffibile
eft fcntire.fic aut fozmada eft ro a^Xuiufcuqj eft obie
dii alicuius paffionis illius eft* paffio ipfazpiucti eje coz
pore * aia eft rt?m ipfaru paffionu que funt fomnus* vi
giiiazergo fomnus * vigilia funt piikti eje aia * cozpe.£/
mam baril ponit 2fjfc:tanq; pfe nota.*4 #o j)baf per in
ducta auctoritate;:* fuppontf q; itfm fomni* vigiliefit
fenfus :* pbaf cp fenfus piiicti eft.f.aie *coipis:qz cuius
eft potenti litus eft a«°* ecotraffed cozpis * aie eft actio
fenfus cozpisi» patietis:* aie ut Difcernetiszergo cozpis
* aie erit potetia feufittua:ergo * pallio fenfibilis potetie
que eft fomnus,* vigilia.© ^te babef per boc g?oicit
Mfein pBff fic,£t ipfi aut fenfus alterant * pa tiiitur:
actus enim ipfojz motus eft per cozpus paticte aliqd fen
fu.fi ergo fenfus patif motu qui eft per cozp°:fenfus erit
cozpis * aiezergo interius etta; eft pafiio fenfus que eft
fomnus:* vigilia erit cozpis * pallio aie.©3te nibii tu
cozporeu fim cp incozpeu pot elfc ft?m qlitatis cozpalis:
aia f m fe eft fuba tncozpea:ergo fim fe uo pot effe Ibm
qlitatis cozpaliszfed quodlibet fenfibile eft qlitas cozpa
Itszergoata pfe no pot ee Ibm alicuius fenfibilis:* ita fe
tire puenit aie per cozpuezergo etta pafiio fenfus que eft
fomnus * vigilia.©0ed cotra videf q> fit folius aie.qc
quid cozrupif aliquo ejccelleti patif ab illo: vis fenfitiua
cozrupif aienfibiliejccelletizergo fim fe patif ab illo: er/
go vis aie fentit fim fe:* ita etia fomnus * vigilia pueni'
unt ei fim fe.£cotra videf ‘qz ?ueniat tm cozpiXuiufcu/
q; enim caufe efftcictes * fozmales oes funt cozpee illud
no pot ee pallio nifi cozpis tmzfomni * vigilie caufe effi
cietes * fozmales oes fuiu cozpee:ergo fomnus * vigilta
funt paftiones cozpis tm.flbama,pbaf per boc q> effeci0
no babet ecntialiter ee nifi a fuis caulis, vnde fi ille fint
cozpeemeceffe eft * effectu cozporeu ee.ia #o pbaf per
inductione caufani.caufe enim magisppzie fomni funt
calidii nutrimetum ad caput eleuas a loco Digeftionis:
* frigldu repelles calore ab ozganis fenfibilibus.fozma
lis aut caufa vigilie eft ejcpafio caloris * fpirituii cozpali
um ad interiora ozgana.*fozmalis caufa fomni eftfcua/
tio buius que caufe oes cozpee funt.©Solurto cofenti
endo £misronibus Dicimus cpfomnus* vigilia funt
pafiiones piucti eje cozpe* aia.© 2ld id aut qd obijcif
in ptrariu oicedu q> vis aie non ,pp:ie patif uel cozrupif
S fenfibili ejccellentitfed cozrupif copofitio ozgani q6 eft
fl>m illius fenfibilis:* nic vis quefita in ozgano impedi
tur ab ope no (ppter cozruptione fuizfed^ppter cozruplio
nem fui ozgani:* ,ppter boc Dictt2f£:cp fi fenej; accipi^
at oculos iuuenis videbit utiefc ficutiuuenis eo ^eje fe
nio no cozrupif virtus aie I; pupilla cozrupaf,<THd ali
ud oicedil q? I; caufe fomni * vigilie fim Tuas eentias (ut
cozpee tii in caufando fomnu funt inftra aiez^pter boc
relatione bnt ad aiam in caufando fommi % vigiliam:?
ideo etiam caurata eje ipfis nofum pafiiones cozpis tm:
fed pafiiones coniuctiejc cozpore * anima.
£rtio queritur mm
i to qi fomnus * vigilia fint pafiiones coes
cozpis * aie, £ui piicule aie * cozpis ^mo
iufum.£t querunf ouo.f.cuius ptis fint
f m aiam.* cuius ptis funtfim cozpus.£t
eje pte aie querunf qtuoz.iSuojzpmu eft uiru fint paffio
fenfus pfe.i°utrii fintpafiio fenfuum eque pncipaliter
uel alicuius fenfuii ^mo.;0 utru; fint paffio fenfus cois
ut Dicut aliq pBi uel no.40 utru fint paffio tactus uel no*
£% parte #0 cozpis querif umi fit pafiio cozdis uel epa/
tis ut quidam Dicunt.
U7CJtrum fomnus * vigilia fint pafiiones fim fe.
p 'iRirno queritur igitur
Otru fomnus * vigilia fint pafiiones fim fe, £t
videf cp fic per rones qs ponit S^fe:in pmo oe fomno*
vigilia.iQuaru bma bec eft queeuq; qde viuetiu augme
ti Diminuti oni Iq; pticipat folii in bis no eft fomnus ne/
q? vigilia uelut in platismo enim bnt fenfibile piiculam
* fundaf ro fupza boc q? cuius no eft fbm fomni * vigi '
Ite illius no eft fomnus * vigilia.vegetabiliu eni; fim q>
uegetabilia no eft itf m fomni * vigilie:ergo uegetabilul
no eft fomnus * vigilia.^ma ^baf per ante oicta.ia |>/
baf eje boc q> fubiectu fomni * vigilie eft fenfus que no
babet uegetabilia fimqibuiufmodi.aiia ratio pbilofiv
pbiadidceft bec/$mpoflibileeftqlicuq; fenfu fentire
Dozmit aial.dfcamfeftii igif eft gp oibus fenfibus ne/
cefiariii eft inefie eadem pafiione que uocaf fomnus.}4
ratio eft duccs ad impoffibile fic.ptim qdem.f.fim quof
da fenfus ineft fomnuszptim ^0 no fic.ejc bac enim ro/
ne oozmiedo femiet aialzqO eft impoffibile.aiil ronem
ad idc ponit pbus ficut plataru.nulll poffibile qde; eft
coicare neutra baru paiitomi no qdem fine fenfu ejriftit
neq5 fomnus neqj vigiliazqbus enim fenfus ineft bis z
triftari * gaudere.qbus #0 bec * cocupifcctia.platis aut
nibii ineft bop.aiiam ponit idc piius lic.figtul autem
piate no babet fomnu eft q? fomnus qde no iufit fim ue
getatiua parte aie eftzqm opus fuu facit nutritiua pticii'
Ia Dozmiedo magis q; vigilado.nutriunf enim * auge/
tur tiic magis tanq; nibii indigena ad bec fenfus:* ratio
fundaf fupza boc : cp cuiufcunq; partis aie ,ppzia pafiio
eft fomnus illam immobilitat * impedit ab actu,6i er/
go nutritiueparticuleque eft pars uegetabilis pzopzia
pafiio effet fomnus : tunc ipfa immobtlttaret * impedi/
ret ab actuzled boc eft falfumzqz virtutes ille inteudun/
tur tn fomnis * in actibus fuis . C7 2ld idem obijeitur
fic.Oicit pbilofopbus in pzimo oe fomno * vigiliazcp iit
quo cognofcimus vigilantem in boc cognofctmus eu;
qui fomno pzemmtnfcd fenfu cognofcimus vigilante;:
ergo fenfu cognofcimuseumquifomuo pzemiturzer/
go fomnus eft paffio feiifus.CTJk Slpborabius.fom/
itus attribuif virtuti fenfus.impoffibile enim eft ut attrj
buaf virtuti nutritiue:plate enim babet fomnu cum no
babeat appbcftonem:* cum no attribuar aie non copze
befiue remanet ut attribuaf aie irronali.Sial eniimrra
ttonale oozmitzqz aial oozmies no caret in fomno inftru
metis fenfus neq; motus,* cu; boc neq; fentit neq; mo
uef jfeimus q> caufa in fomno eft cp appbendcs fenfibi/
lia receftlt ab inftrumctis illis interius cozpis . Senfus
buius auctoritatis eft q> fomnus .pbafec pafiio fenfus
ejr boc ap piate nonDozmuinfedbzuta *boiesoozmiut
quenoncomunicantnifiinaiarenfibili:*cum in fom/
no non imrnobtlitanf nifi fenrus ejeteriores * non inte/
riores erit fomnus paffio fenfuum exteriora; * non iiv
teriorum.CT Sed contra videtur qp fomnus fit pafiio
uegetabilis, Okit eni; n £mo' oe fomno * vigilia.
Be bomine **
gfttaonTcuq; aliqd optio £m nam qn exc efferit fim tepuo
necefle eft laguefcere:ut oculos videte? uecefle eft gefce
re ad recreatione virtutieffed cuiuftibet uegetabilio po
lentie finitum eft opuo fim uatura:ergo fi excedat tepuo
necefle eft laguefcere z gefcere,ppter recreationem.fed
talio geo fomnuo eft:ergo uegetatiue potetie erit pallio
fomn°.dfoinoz buiue ftllogi fmi ,pbaf ex fc>oc q> oto po'
retia uegetabilio eft ageo finite fim nant z no mnitet-z fic
tpe oeterininaf eiuo actio.$nkzeterea illiuo Debet efle
fomnuo pallio maxime cuiue motu efficifcfed mot° vir
tutio uegetatiue efficif:ergo oebet ee pallio maxime uc
getatiue.^ma barti ,pbaf ex boc m paflio comp3f ad fu
nm ft5m mi ut ad mam z ut ad efficieno.z0 ,pbaf ex boc
cp fomnuo efficif maxime ex euaporatione alimeti que
euaporatio eft a virtute oigeftiua que eft pe aie uegeta'
bilts.fjJjK id qd pfe eft caufa mobilitatie ide etia eft p
fe caufa tmobtlitatio zgetie fun namtfed fpuo vitalia ,p
cedeo a cozde per oiftributione vite efficit mobtlitate:er
go ide oebet ee caufa imobilitatie-zqetiofim mm.pma
j?baf ex boc q? natura eft ^ncipiu motuo z ftat°pfe z no
fm accno.i“ #o ,pbaf ex boc cp co: eftpanpui vtte.3n'
de ,pcedtf fic.fmciptu vite eft caufa mobilitatie* imob»
litatietaia uegetabilio eft pncipiii vite in bnttbuo vitam
ergo aia uegetabilio eft f>ma caufa mobilitatie « imobt
litatiotfed mobilitao eft vigiliasimobilitae fomnueter
goafa uegetabilio eft caufa fomni z vigilie.CT lfrete'
rea videf cp nullo mo fit paflio fenfuo fic.ficut fe bet vita
ad vita uegetabile fic fenfuo ad fenlibile ;:fed vtuere eft
acute incozpeue aie uegetabilte:ergo fentire erit aci0 iu
cozporeue aie f.nftbilie.bma ,pbaf ex boc $ oicu
iu 2° oe ata cp viuere ineft viuetib^pter uegetabile:aia
ltbueaut<ppterfenfibile^mu.slfi>ino:ai't(pbaf ex boc
cp aia que eft fuba incozpea no pot fluere actus cozpeos.
3nde ,pcedif fic ulteriuo qd pfe no pot rnoueri perfe no
potfieri aliqn mobile uel aliqn imobile.^zima^baf p
boc qt nibii mouef nili fit mobile.*a #o ,pbaf ex boc q?
nibil mouef nili fit cozpue ut babef in 6° p5i? z in i° oe
aia.Jnde ulteri0 fic.fenfue eft act° incojpeuotnuliu entj
incozpeu aliqn eft mobile aliqn imobiletergo fenfus no
eft aliqn mobtlie z aliqii imobiliotfed mobilitao eft vi'
gilia z imobilitao eft fomnue.ergo fenfuo no eft vigili®
uel fomn°.(U3tc oicit2l£:in pfii? cp treo deXefftci
eno fozmalisznnalio coincidut in vna remtfed materia
cu alge nunqj coincidtt in ide.fenfue eft caufa efficiene
fomnitergo non erit fbm eiuo ppziinqz iBmeft in roue
mae.^T 3te videf fomnus no tm ee pallio fenfibiliu fed
etia motiuo£.3n fomno enim ozgana .pcefliui mot°eff$
ciunf {mobilia fed claudunf ab actu fetieducii igif fom'
nuo fit pallio eiuo cui° fit vinculineqliter erit paflio mo'
liuo^ ficut fenfibiliii.CPIbzererea videf fomnuo ee paf'
fio ttellect°pzactici * fantafie.bec enimouo rnouet ut oS
cita^tin f oe ata.fed in fomnio ozgana motiua efficit*
tur tmobiliazqz mouenf ab intellectu z fantafiazergo vi
def q; foinn0 fit vinculti intellect0 pzactici-: famafie .Si
fozte oicaf q> ttellect0 no rnouet pfe fed perfantafia z fic
fomnuo no eft vinculti ttellect0 pfezboc patet ee falfumt
cp oicit 2lfe:i n 30 oe aia q 1 intellect0 qitqj ptrarie moues
fantafia^llbzeterea intellect0 pzacticuo rnouet in artifi
ciatio mecbanicio qd non puenit fantafie.CT Ub:cterea
2Uuctt z 2flpborabi° oictit cp fomnuo eft vinculti fenfi'
biliti virtutti z .“nottuarii^ fic videf cp no fit.ppzia paflio
fenfuo eo gp no puenit foli fenfui.CT Solutio oicedti
fomnuez vigilia funtpaflioneo fenfuo ficut ^>bat fune
roneo.CJSd id qd obijcif cp fontn9 Iit paflio uegetabf
lio ate oicedu q> uerti gde eft op oe a geo finite agitfim te
pue oeterminattitfed oe finite ageo pot excellere tepuo.
21 pBo enim oicif illud ageo excelle tepuo qd opue fun
facit cti laborem pena.illud enim fi excedit modti vtrtu'
lio fue in jtinuado opuo laffabif * indigebit qete ne co?
nipafzc illiuo cam tagit ^uic® fti 6°oe nalib°.«r &uerr.
in li° oe fuba ozbto oiceo q> talia agetia agtit in ozgano:
cuiuo mot0 nalio fim nam mae ptrariue eft motui age'
lie.©ico aut motu agetio quo rnouet ageozi boc uerum
eft oe ozganio .pcefliui mot° que fim nam grauia funt z
oefcediit oeo:fum:cti virt° motiua no rnouet oeozfuj f5
in oem pte.oe fenfibueatit fic eft q> ozganti fenfuo cozrtl
ptf ab ercelleti feufibili: r ,ppter boc poft tepuo oetei m»
natu talee virtuteo oefiderat gete-z: fomnu.3n opib° au
te ate uegetabilio no fic eft. Opa entj ipftuo funt altme'
touti-raugmetare-rgnarej-rbecoiafiutvntco iftro qd
eft caloz nalio.-r fiiit etia actione calidi: z ideo etia; actio
Snftri eade eft z no eft ptraria actioni virtuti© mouetio.
tjn etia no pot cari lallitudo ficut caufaf in ^tiitib°feTili
bilib0 z virtutib0 mobilib0 motu ,pcefliuo:i idcirco ille
potetie no pnt excelle tep° fue ^tutio z fue^pozttonio
ad actu.Sut tu gda boc aliter foluetes oicedo cp virtutes
feufibileo a ppbedut Delectabile in fenftb0 -r ideo vi oele
ctationio incitanf ad opuo ita q^ ptinuanf iu ipo ultra te
puo fue poffibilitatieffed talio no eft appbefio obti in #
tuttb0 aie uegetabilio:^ idcirco ille no ercedtlt tpe fuu;.
fed £ma folutio tterioz efttqz illa tagit cam laflttudinio z
pene.CJSd aliud oicedti cp fornn0 ficut a £ma caufa ef'
ficiete efficif a vi oigeftiua eleuate uaporeo ad cerebzu;:
fed no ficut a caufa ,pxttna z immediata que eft bumidl
taeauaporib0eleuattoadcerebzti giiata:(ppter frigidi'
fate enim uaporeo eleuati ad caput puertunf in bumidf
tatem frigida que.ppter fui grauitate oefcedit ad ozgana
fenfuu:^ opilat viao fpirituti ne fluat in ozgana fenfuti Ii
cut oicit SUpborabt°:ficutnubeeipediut lume folio ne
oefcedat iu aere.©icit enim ^faac in li° oe Diffinitioni'
buo q? fpuo mouef in cozpe aiato ficut lume in mundo,
fpiio aiit impediti reflectunf ad interiora ad fuii^ncipi'
um:eade etia bumiditae ex frigiditate qua accipit a cere
bzo^pellitcalorenalemabozganioexterioribuo z re'
pellit ad fuu pncipiu; boc eft ad locum oigeftionie z ad
coz.Clnde repulfo calore uel fpiritibuo exteriorib0 dau'
dunf inftra fenfuti ab actibuo extertoribuo:^ boc eft fo'
nuot-r fic patet qt caufa ,pxlma fomni eft a mebzo in quo
eft virtuo ataliotqfr.f.eft cerebzutuel id qd eft loco cere'
bzi in aialibue cerebzu non bntibue.C[r2fd aliud oiceti
dum eode modo:fpiio enim oeo generanf a cozde qua'
tum ad fuDam fue materieffed tft fozma ad opa accipiut
fpiialia in gbufda algo mebzis.fptis enim ad opatfonem
nutrimeti fozma accipit in epatetfed ad opationem mo
tuo z fenfuo tbzma acci pit a cerebzot-r ad opatione; vite
fozma accipit a cozde. 'Cinde fim cp fpuo efficit mobilita
tem fenfuti z o:gano£,pcefliuoz2 fozma accipit a virtute
aiali que eft in cereb:o:z .ppter boc ^xima caufa mobi'
litatio fpiio atalio .pcedit a cerebzor z ideo ille ide per fuf
abfentia eft caufa immobilitattozz fic patet q> no (pcedtt
illa obiectio.CTSd id qd obgcif cp fomnuo non fit paf
fio fenfus.oicendii cp ouplex eft actuo fenfuo ut fup no'
tatii eft.vnuo eft actuo fenfuo qui eft fenfibilio aia: z ille
eft efle:-z eft actuo incozporeue:fed tame actuo cozporto
fenfibilio z uocaf a pBio actuo pzimue.SIitto eft fentire
z non iudicare oe feiifibuo:? ifte actuo etia eft incozpo'
reuoadeft no eno cozpuoffed natura eft actuo cozporio
qd eft ozganti fenfue.iSicendti ergo q; motuo immobi'
litae fubiectti .ppztum no eft actuo incozporeueffed ma
teria illiuo aaue.f.ozganii fenfuo qd per oiuerfao oifpp
fitioneo fomni z vigilie mobile-z immobile efficif qua'
tum ad actti qui eft fenttre.CSd aliud oicendum qj trl
plex eft materia. f.ex qua fit reo:z in qua: z circa qua; eft
opatio rei.z oe ^tna intelligif oictum pbi z non oe fecti
da.accidee enim qd eft in fubftatia ut in fubiecto caufa
tur etiam ab ipfa ficut a caufa efficiente per accideno : z
ficfe babet fornn0 ad fenfuj.Uel Dicatur meliuo qtfeti'
fuo eftfublectum fommz non caufaffedcaufa efficieno
2>ecode partto fame
eft abfentia caforis z fpiTum aialium.Utgilie aute caufa
efficies expafio caloris z fpuum ataltu in o:gana exterio
ra.C&d id qb obycif 3 fomnue eft ena vinculti virui
motiuaru.oicedu 3 motiua eft ouplex.queda enim lita
ert tn o:gano ? queda no.3 ntellectus emm p:acticm no
efl fitus in o:gano:? ppter l?oc no immobilitaf per fom
nuin nifi per acciio ficut nec intellectus fpeculatiuuo ut
fup:a babitum eft.clbotiua po que eft fita in o:gano ad
buc eft fim duos modos.queda enim fita eft in o:gano
erienonu queda in iteriori ftcut fantafta fita eft in inte'
riorismotiua po que eft in neruis ? mufculis mebzoruj
tnobiliu fita eft in exteriori:? cum fomnus no fit nifi viu
cuiu exterio? patet cp no erit vinculti fantafie.3lla iteru
que eft in exteriori:? fim duos modos.queda enim fim
obm o:dtnaf ad virtutes aiaies que fuut intellector fan
tafia ? fenfusjficut illa que eft in pedtb0 z manib0 z mu /
Scults oculo? z palpebtaru z buinfmodt z ille tm mobili
tanf eo 3 fundate iimt fup virtute fenftbtlein que eft in
mebtis iftis.vnde etia^mo immobilitaf fenfus z per co
Seques motus.Quedaaut o:dinata eft ad virtutes natu
rales que finit opa maeificut eft illa que eft in mebaYge
nitalibus:? illa no femp ligaf in fomno ut fup Diximus.
£t ex boc patet folutio ad id qb obijcif oe intellectu z fa
taliailj entm tmellect0 q:iqj no moueat per fantafta nec
cu fantafta tn femp mouet per illa que fita eft in neruis z
in mufculis:? no illa imobilitate imobilitaf intellectue
peraccns.C &d DictU3 aipboraby z 3uicc oicedu 3
fomnus eft paflio fenfus £mo z virtuti motiue per piis.
]p>:obafenimq? eede vie fpiie fenftbilis z motiui funt
* eadem o:gaua utriufqj virtutis:? cp virtus motiua fun
datur in fenfu.
4U Utrum fomnus z vigilia fint paftiones fenfuum
eque principaliter*
, iEamdo queritur Utrum
fint paftiones fenfuum eque fmcipaliter uel ali
cuius fenfuum p:imo. £i videtur 3 omnium eque pn'
tipaliter.Oiciteni 3ffc:in frrno oefomno? vigilia.jnv
poflibile eft qlialq? fenfu fentire cp oomiit aial.ttfrani'
feftii eft ergo 3 oibus fenftbus neceflariii eft inefle paf
(ioneque uocaf fomnus. CTlCweterea fi alicui fenfuu in
efl*et bec paftio pfe z alys per accns:cii acens ptingat no
inefle ptingeret aliqb aial oomure fim vmi fenfum z vi
gilare fim alteru qb eft ipoflibile.GT^te ut oicut % fciz
Buica:z oes pbi 3 fomnus eft imobilitas fenfuu ,ppter
falute o:gano? fenftbiliujfed oia o:gana fen fini mdtget
illa falute z qete eqliter. £ qliter ergo fomnus? eque
mo eft oium fenfuu5. tET£cd ptra.fomnus eft imobili
tas ? vigilia eft mobilitas o:gano? ut Dictum efttergo z
maxime erit paftio illo? fenfuu qui funt caufa mot°:fed
illi funt fenfus fiue fenftbile fenties longe per medium
biftassficut vifus auditus odorat0,ergo fomnusbmo z
pie erit paflio illo? triti:? per accfts alio? duo?.{£T 3tej
videf 3 fomnus magis fit paflio vifus.Dicit enim
cp ,ppter acceftum maie accidit faguo: ? Debilitas que eft
caufa oo:miendi:ergo fomnus peipue erit illius fenfus
in quo accidit maxime buiufmodi laguoufed ille eft vi'
fus:ergo fomnus maxime eft vifus.CTJte ouo funt pei
pne que offeriit fenfibilitate ojganis e,ttertonb°.f.caloj
z lux:qb patet ex eo 3 tepus Diei qb eft calidii z lucidus
Deputaf vigilie.tepus aut noctis qb eft frigidii z obfem
rii Deputatu eft fomno.Si igif bec ouo.f.calo: ? lux fut
caufe vigilie:? abfentia eo? erit caufa fomni vigilia ma
Ximc erit paftio illius fenfus in quo ambo fimul pueiii'
unu? fomnus erit paflio illius a quo ambo fimul aufe'
rutif:fed boc eft vifus:ergo fomn0? vigilia maxime fiit
paflio vifus.C Sed ptra.fomnus eft paftio fenfus:? p
fenfum pftituif afafiergo fomnus eft paflio eius qb pfti
tuit aiafifed id qb pftituit aial no eft vifus uel audit0 uel
odoratus nec oes fimufiergo fomnus non eft pfe paflio
triu renfuu qui funt per mediii Diftas nec oium fimul (e
fuum.C^Ste oicit pbusgjoe aial oozmiufiergo fomu9
eft paiTto fenfusmo erit pfe paftio illo? fenfuu que non
funt in quolibet aialufed vifus auditus odorat0 no funt
in quolibet aia!i:ergo no erit pfe paftio illo? fenfuu qui
no iunt in quolibet aiali.C7 Solutio oicedu 31 fomnus
z vigilia funt qde paftiones oium fenfuu fed 110 pfe? p
mo ficut ultimo ,pbatu eft.CTSd aliud oicedu 3» omne
aial oounitfimoem fenfum que babettfedm ficut non
ois fenfus eft eque pncipalnita paftio fenfuu non eft in
fenftbus eque pncipaliter.C* Sd aliud oicedum 3» per
acens oicif ouobus modis.f.fim nam acciitis ? fim mo>
dii acciitis.fim nam acciitis ficut nigredo uel albedo ac
cidit co:pi.fim modii acciitis ficut aial accidit fo:ti:qz no
pueuit ei pfe fed inquatus bo eftmibilominus tfi fubale
eft libi.fic Dicimus 3? fomnus per accits puenit oib°fen
ftbus fimul no 3; fepabile fit ab vno fine alto:fed q: per
aliud puenit eis.GT Si #0 queraf qre fepari no poteft
fomnus ab vno fenfu fine alio ex quo no oibus couenit
eque ^mo.^icedii 3) fomnus eft paftio in qua vniiitur
oes fenfus ficut in radice ? fundameto:? bocfim vnum
modii eft fenfus cois:? fimaliu modii eft tactus ut infra
jpbabif:? ,ppter boc cp oes fenfus bnt equale refpectum
ad id no foluif vnus fine alio.CT 2fd aliud oicedum gp
fomnus ouob°modis pfideraf.f.in compatione ad fine
z in compatione ad emcicte.finis aiit eft falus ozgano?»
t in cofideratione illa aut oium fenfuu eft eqliter quos
babet aial ooimies.aut maxime illoru; que bntozgami
Debiliora ficut fuut oculi qui citius laiTanf ? in vigilia 93
ozgana alio? fenfuii.eftficies aiit fomni eft bumiditas fri
gtda oefcedes a cerebzo:? boc bmo ptingit fundametu;
fenfuu qb frn vmi modii eft tactus:pm aliti modum efl
fenfus cois:? bec eft^paa pfideratio fomni:? ideo in 15
refpectu per ^us puenit tactui uel fenfut coi:? per confe
ques altjs-Cr 2ld id 31 fomnus fit maxime paftio trium
fenfuu qui fentiiit per mediii extra Dicedii cp martme 3/
de manifefte eft illo? triti : fed tn no maxime eentialtter
quo ad caufam efficiente #0 ualet obiectio:q: mobilitas
que eft in vigilia ? imobilitas que eft fomnus eft mobi'
litas ? imobilitas in compatione ad actum fenfusttn oi
fcernedo fenftbile ? per aceris ad motu ,pcefliuti ut babf
tum eft.obiectto -po axedit ac fi mobilitas z imobilitas
vigilie z fomni eeut pmo ad motti .pcefitum z pnter ad
fenttre.CT aliud patet folutio per ea que Dicta fiit:q:
bn cocedtmus 31 fomnus in compatione ad fine qui efl
falus oium o:gano? aut oium fenfuum eft eqliter Dictu
maxime vifus(ppter facile laftitudine fuo? o:ganorum.
C7 3d aliud oicedii 3» lux eft interioi quo eft in fpu aia'
Iis z calo: interio::? illa ouo nb funt oium fenfuu fed po
ttus eius in quo oie fenfus fundanf ? pii tia illorii ca ef/
fictcs eft vigilie:abfentia po caufa efficies eft fomni:? e
erta lux exterio: z calo: interio: quo? pfitia eft oifpofitio
ad vigilia:? abfentia Difpofttio ad fonmii fed no eftcau/
fa:? illa fimul auterunf a vifu:? ,ppter boc non feqtur en
fomnus fit fnno vifus:? fic obijetf 3 in oculis pmo oep
bendif fomnus ex oecifione palpeb:ani.oicedii 3 boc
cotingit ouabue oe caufis.i^uarii vnam tagtt 3uica:z
2Hpborabi°. f.3 vifus eft altio: iter fenfus:?,ppter 15 fri
gtditas oefcendes a cereb:ocittus tagiteutmtamen an t
te boc etiam hebetatus eft fenfus tactus. Slia caufa eft
facilis laftibilitasozganivifibilis:? per boc patet 3 per
accidens ptiino compzebediiur fomnus in vifu.
CT Utrum fomnus z vigilia perfe funt paftiones fen
fus communis. ^
t Crtio querit w^z vigtua
pfe funt paftiones fenfus cois ut oicut quidam
pbi uel noMvidefcp fic.Dicit em* Slpb 0.3 fonmeft
Bebomlne
introitus fenfus comunis inorius corpfstergo fomnus
cd paffio fenfus comunte.CTJte? SiphorabiusXcim'’
qtd qb reiinef in fomnis ab indrie fenfuum ed fenfus
comunis.CTJtcm per ronem qbaf boc (xcM quocuqj
loco caufa ed actualis fenfibilis ab eodem loco erit cau/
fa actualis infenfibilis per abfentiarmfed a fenfu cornua
ni ed caufa actualis infenfibiliratie in oibus fenfibusser
go a fenfu comunt ed jtacipiu ifenfibilitaris qd ed fom/
nus.^ma qbaf per boc q idem ed caufa babitus z £ua
lionis per abfenttam z pnrfam.ia 4pbaf per oictu 2luice
in fine fejdt oe aialtb’ ubi ftc ©icit q fenfus comunis efl
£mum ffncipiii cuiuilibet virtutis fenfibilis:? ad quam
podea redit cum luouC* 3tema quocuqj loco primo
cd Didributio fpus fenfibilis ad organa fenfuum ab eo'
dem loco ed caufa fubiilis ? infeiifibditatis.fed a loco fi
fus cois £mo ed Didributio fpus fenfibilts : ergo ab eo/
dem loco ed caufa fenfibificaris ? ifenfibslitamtergo cati
fa fomni z vigilte.prna qbaf pfe.*a probata ed fupra in
quedtone De fenfu comunnCTJtem ad queetiqj fenfus
£mo accedit id qd pfe ed caufa efficies fommulltiis pfe
paffio ed fomnusffed ad organu fenfus comunis pmo
accedit id qd pfe ed caufa efficies fomnitergo fomnus p
fe ed paffio fenfus cois, dbaior patet pfe. ^.pbatur eje
boc ^frigiditas oefcedes a cerebro ed caufa efficies t o ¬
ni que fimo occurrit organo fenfus cois q$ ed in prima
pcauitate cerebri ante organa fenfuii qpriop.fir f « o»v
cttfflffeiq fomnus ed paffio fenfibilts in cap° oe rentint
fcetia.fenfibilef>mum uocatfenfum coemtergo fomnus
ed paffio fenfus eofafEJtem moto fenfu in vigilia pft
cifin ouobus.f. in Didributione fpus fenfibilts ad orga/
na fenfuum ut poffint imutari a fenfibtlibus ? Delectati/
onefpecieru receptant fptrftu oeferete ad fenfu 5 edent*
Utruq? aut ido$ ed fenfus coistergo vigilia videf ei p
pria paffio fenfus coistergo z fomnus qr fomn°nibil ali
ud ed nifi ffuatio vtgi liew babitus % f uatio bnt fieri cir /
f a idem.CPSed ptra. fomnus ed paffio que accidit om
ni ataltsergo ed fm fenfum qui ined omni aialfdlle ante
folum tactus ed ut Dicit pftus in i° De aiasergo videf q
fomnus fit paffio tactus ? no fenfus cois.St forte Dicaf
<p Dictu pbi inidltgaf De fenfib^ejeterionbus.fXT £otr®
fenfus comunis ed qpter DuoXppter collationes fenlt
bilium ppiioytzpptcr appbefionem fenftbiliu cotum*
3n aialibus aut in qbus foliis tactus edito pot effe f en/
dis cois ppter collationes fenfibiliuteo q» non appbere
dunf ab eis plura fenfibdiamec ed in eisppter appbeit
(tonem fenfibiliu coiumtq: ille minime appbedunf fim
actumsergo fi fenfus cois eetin etsffrudra effet.fed na/
tura ntbil facit frudratergo fenfus comunis noeftin il/
iis aialibus:? in oormiimergo fenfus no ined fim fenfil
coem*C'3t^m organu fenfus cois ed anterior pars ce/
rebri ut fup babttu cd*C*3tembabttu ed qp bumiditas
oefcedes a cerebro no grauat fenfus frigiditate nifi qua
tu accipit a cerebro ficut Dicit pbus q» cerebri! ed frigidif
fimu oium ptiu corpts intatu etiagied infenlibile*fi er/
go organi! fenfus cois imobilitaref a frigiditate foni tue
ppna frigiditate cutpm fit pars cerebri femp Deberet ee
imobile*fed boc ed falfu^tergo no imobilitaf a frtgidtta
te fomni.JfT^u S fornn0 no fit paffio alicutm nifi qb tm
mobilitat fenfuemo erit paffio fenfus coie*C* 3te Dicit
2uicar® in fomno duut imagines ab organo imagina/
tionis ad organu fenfus cois % imutlt ipm % moueimer
go fenfus cois 110 imobilitaf in fomnosergo non ed paf
fio fomnus fenfus cois.fij Solo Dicedii q» fenfus cois
©uasbetcompationesivuaad fenfum ppriuraltera ad
imaginatione? famafia^ in ffma compatione ueru5 ed
qfenfibilia que oeterminanfin organis fenfuii pfioril
^ncipianfin organis fenfus cois:? ideo frigiditas oefce
des a cerebro £mo tagd neruos fenfibiles in fui pueipto
qd ed anterior j?s fenfus cois;? imobilitat Ipfos % opilat
e4S
no pmittes fpilm fenfibde ad organa fenfus cois duere
in neruos fenfibiles:? fic fomnus ed paffio fenfus cois
fim Dictum quorudl pf?o?r,? boc etia ed qb Dicit pl3s in
$mo oe fomno % vigilia fic.^uonil aute? med fomnus
ficXXm vnilqueq? fenfum ; boc qdem qprium edullud
ivo toe.(pp:ium ficut vifus videre:audit9 audire z fic oe
aliis fim eudem modii* £d aut z quedl cois potetta que
feqtur oes.que qm videt z audit cofequeter peipit z in/
tendit Dicere q ejrquo in fomno daudunf omnes feti'
fus qpiij oportet q daudanf in fui^neipio qb ed fenfus
co is qui confert fenfata ,ppiia .ppter boc q ad tpfum w
currilt oes pptyiz ideo dic? ifra patet q ed fenfus cois
.ppriii babes organum ficut z nos fupra odedtmus;? in
J?ac compadone qcedunt rones prime.fim aliam aut co
parationem qua bibet fenfus cois ad inferiores potetfr
as que funt imaginatio ?fantafia 110 immobilitahzfint
bac etiam fomnus no ed paffio eius;? boc mo etiamsi
cedut rones oppofite;? fic oidinguedo oportet eum,pce
dere qui vult fequf Dicta quoriida p5orum qui Dicunt.
Siqs aut fubttltter uellet intueri Diceret q fomnus no
ed paffio fenfus cois nifi per acddesXinquatum indu/
it fpilm fenfibus qprys z 110 fic ut tmmobtlttaref .ppriu
organum fenfus cois per fommnUT ad auctoritate aut
aipboraby oicedum q ipe tagit quedl effectu fomni z
no fubiectu^ncipale eius.CTSd ronebmlotceduj q
I5 a fenfu comunt fit caufa actualis fenfibilitatisper Di/
dributione fpus fenfibilisttn caufa efficies iu fenfitiuis
sto efficit infenfibilitate in organo fenfus comunis? tit
tieruisfenfibilibus que^ncipianf abtpfo.eSodem mo
do foluedu edfecudum.CTSd aliud Dicedu q frigidi/
las que ed caufa fomni isjpmo tagat organu fenfus cois
no tu ^mo immobilitatipm fed potius organa fenfuuj
aliud oicedum q fenfibile primum fiue
fenfus primus quq? Dfctf vifus qfiqj tactus ut fup oden
fum edsqnqj etia fenfus cois ut tn cap° oe memoria.£t
buius funt oue rones.Ouarii vnaj tagit 2fuica.f*q fer»
fus comunis formalis ed ad fenfus jpprios;? illa ed fu/
pra ejepofita in quedione oe fenfu comunf . Slia ed qs
memoria ed virtus que eje imagine reuertif in rem;? i
illa compauone prior ed fenfus cois qj fenfus ,pprius;
I5 iu motu ad aiam prior fit fenfus qprtus 45 cois.vnde
fenfus cois ed fenfus primus per actu memorte ? remi
ntfcctiedn li° aut oe fomno ? vigilia intelligit p5us per
fenfibile primi! tactu cuf jppria paffio ed fomn°.CT^
aliud Dicendi! qdla obiectio no codudit utfi q fomnus
per acens fit paffio fenfus cois fim puerfione qua babet
ad fenfus .pprios.C’ ad auctoritateailt pbi que iducta
cd in ^ncipio oicendu q pbus intedit ibi odedere ubi
neruus tagibilis ed^mum obm fomnitqr.f.in illo loco
tibi oes nerui fenfibtles fundanf in ipfo;? boc ed in pii
sua parte cerebri que ed organum fenfus communis ut
fiattmqbabttnr.
tCdtru fomnus ? vigilia funt pfe paffio tactus z ^mo«
q 'B.arto queritur Utruj fitit
paffio tactus pfe ? fntio.Bt videf q fic per ratio
nes pbi iu mo oe fomno ? vigilia.quariipmabec ed*
dfeanifedil qdem ed q tactus paffio ed vigilia z (onus
z ideo ined oibus aialibus. £t fic formaf ratiorquectlqi
paffio fenfus ined oibus aialibus neceffe edineffe fini
fenfum qui in quolibetaiali inuenif : fomnus ? vigilia
funt paffio fenfus que ined omnibus aialibus.ergo ne
ceffe ed ineffe fim fenfum qui in oibus aialibus inuenif
ille edfolus tactus ergo neceffe ed ineffe fim tactu.^fta
ratio ed ibide per becuerbarfiineo q6 oes patianf feti'
fus fiCDormitio incouenies ed:fi in qbufda nec neceffe
nec pofftbtle mo aliquo agere fil bas uacare fit z imobl
les ejeide fupple ptingit.C’ XTotrartu eni| ronabilfacd
dit m ut no fifqefcat;? fupponit in illa rone q organu$
K 4
iSccudc partte fume
tactus eft in ofbijs o:gams alios fenfuunuz tunc fic.pce
dit.qucdctiqseftcomuntepairio reufuum majcime in/
ett fim illud organu quo uacate ab ope oia aialia uacat:
z non fim id 3110 uacate non necefle eft alia uacare:fed
fomnus eft comunts paflio:ergo iueft fini tale o:ganu3t
fed boc eft organu taqus:ergo fomnus iueft fim tactuj.
Q.t> a ute5 organtl tactus fit tale pbaf ejc boc:q? licui nui
luni aial babet alique fenfum nili babeat etiam tactu:tta
nullum o:gami eft fenfus nili Iit etiam o:ganu tactus : z
idcirco ii tactus vmuerfaliter uacaret nullus feufus age
reufed 110 couertifrz fic cum fomnue fu ulismacatio fen
fus erit fim ojganti tactus quo uliter uacante oes fenfus
«acat.f"1 rone innuit pbus per bec uerba.cum frncipa'
le mebrii z alios 01U5 organii fentiedi * cui innitunf alia
patiar ahqdpatimecelTe eft reliqoia.3llo^ aut cum ali/
quid impotes fit 110 eft necefle impotes fieri.iftatio aut
ftcfbzmaf.oispafitoque eftfenfuuj uliter (aucipalr eft
fim illud o:ganu cui cetera organa fenfuu inntmnfjz W
Iis paflio eft fomnus:ergo fomnus iueft fim tale organtl
fed tale eft organu tactustergo fomnus iueft frncipaliter
fim tactii.CTJ^ P&ue qn in potetia potetia fenfue fit in
£mo in quo fentit oia:boc eft in f>mo organo tactusme/
cefle eft organa fentiedi oia babere Defectu fenfuiircura
■fro illo?? aliqdmo eft boc necefTerz ejc boc feqtur ide qb
pus,4jr2ld ide obijcimus noslicrqueciiqj f mobilitas
fenfuu ligat fenfum per totu corpus aialis iueft necefla'
rio fim organu illius fenfus qb eft per totu corpus aialis
fomnus eft talis imobilitasrergo inerit fim organu talis
feufustfeufus aut ille folus tactus eft.vifus enim tm eft
in oculisrz auditus tm in auribusrz fic oe alijs tact°per
fotu corpus : ergo fomnus primo z pfe eft paflio tactus*
CT3te quecuqj pallio fenfus efticif ut a caufa efficiete a
fenfibih fpeciali alicui0 fenfus ipfa pndpalr eft pallio iP
lius fenfus a cuius fenfibilib0 efticif : fomnus eft pallio
fenfue que efticif a fpeciali fenfibih ract°:qr a frigiditate
befcedete a cerebrotergoipfa eritpmo z pfepaftio tact°*
CTE ed ptra.fomnus eft Quatio fenfus z mot°:ergo ma
jrirne erit pallio illo# fenfuu qui funt majcime caufe mo/
tus z fenfusrfj illi funt tres fenfus fentietes per ntediu;
ertrinfecutergo fomnus erit majcime pallio illos trium*
C3em ©icit Slpborabi0 cp aialia bfitia gnque fenfus
fcfit fommi copletu z pfecttirque fto oeficiut a neruo fen
futi ficur illa que tm bnt tactu z guftu fim qr eft qda tact°
bnt fomiui tmpfectiitz eje boc videf ep fornn0 Iit paftio fi
mul oium fenfuu z no iact0pmo4ITi3oro oicedii q>j>’
me rones funt neceftarierqr fornn0 eft paflio que primo
uel jancipalr ieft fim organu tact° qb in aliq pte fui eft fu
dametu oium fenfuii:fed in incipio orr’ neruojz fenfibi
Iui a cerebrorqr in nullo |oco pcurrut nerui fenfibilesjz:
fundanfinneruotacfizideoqn vistactiua in illa pte
nerui Deficit a tagedomecefle eft oeficere oes alios fen'
fus.C^Hd obm ?tra oicedii cp cu oicif cp fornn0 eft int
mobilitas z ifenii bilitas itelligif oe (mobilitate ad ejcer
citiu fenfuu in appb&ionefenfibiliti ejcteriostz boc ma
jnme pueuit fu ndameto tptius fenfibilitatis qb eft tact9
CT3d aliud oicedii $ pfeaio oicif fomni ouob° modis
f.fm fuii ee:z fic eft in quolibet aiali.uel fim fuu; pofte z
tuc pfecti or eft fomnus in illo aiali in quo claudit plures
fenfusrz pfectifttmus eft in eo in quo claudit omnes*
GTCltrum fomnus fit cordis uel epaus uel cerebri,
a i£tnde queritur filius partis
fit fornn0 ejc pte corpis.f.utrii cordis uel epatis
uel cerebri. vd utrti vniusfit fomn°z alterius vigilia.£r
videf per ^ljb:in p° oe fomno z vigilia ^ fit triti ptiti*f*
cerebri cordts z epatis.iOKtt enim fic.qmquidem ergo
^ncipui fenfus fit ab eadepteaialib°:a quaqdejz niot°
oi>imus tn alysrboc eft in 40 oe aia.3pfa ^0 fupple ps
a qua eft fenfus triii oetermmatojr locojz inedia capitis?
z oeorfum neutris fanguine bntibus bec circa cor pars»
£t uuedit oiccf cp medtu capitis influit ^tute fenfus uel
mot°z neruos fenfibiles z mottuoo.pars aut que eft oe
ozfum neutrisrz eparpuctpiu eft motus z feufus, ppter
adminiftrattone nuti tmetccor aut eft pncipafr ,ppter ge
nerationefpiium.CT ibcotravidefper aipborabiuj^
fonm°z vigilia funt jjncipalr cordis.oicit eni cp fomnus
eft introitus fenfus cois ad fuu3 qb eft cor.^ jte videf
per eiide cp fomnus fit cerebri z vigilia cordis.otc entui
qr fomnus caufaf a frigiditate cerebri z bumtditate: vigi
ha #0 a ficcitate z caliditate cordis.<TT3^ oicit qj pnei'
piii vigilie eft a corderz finis eius ad cerebru.z pneipiii
fomni a cerebrorz finis eius ad cor.^JJ 3fr oicit cp cere^
brii z cor funt caufa utriufqjrfed cor eft caufa pma z cere
brum caufa fecundarz bec ouo mebra coes babent bas
ouas virtutes, CTftem oicit cp fomnus neceftario acci/
dit ,ppter oebilttate cerebri z cordisrz utruqj illorum eft
caufa in oebilttate fui opis I5 cerebrii tn boc fit fortior
pter copleqone eius.^TlI^er rone obycif fic.oe qb per
feipmfufticieteropafaliquiopattoneno indiget iftro
adiuuate ad opatione illa.epar eft mebrti fuflficieter con
uertes cibiitn nutrimeturergoadopattoneillamnoin/
diget aliquo ut inftro adiuuante. prima patet perfe.fcba
,pbaf per boc q> iu epate pontf virtus nutritiuarz ueue
mtfaica per qs trabtf fuccofitaspttfanana a ftomaebo i
epar ut in iplo couertaf in ultimii uutrimetti qbeft fan/
guts.C*3«de jocedit fic.oe mebrii qb fuflftcienter pficit
ultimii nutnmetii oebet babere inftrutneta per que fuf>
fieieter oiftribuat illud toti cozpori,£par eft mebrii tale:
ergo oebet babere inftra per que fuflficieter oiuidat itu/
trimetum toti corpi.z !?oc pontf a.0.q» in fupma epatis
z in gibbo egredtunf uene per quas oiuidif nutrimen!
per totum corpusrergo videf epar per iniuiftratione im
trimeti efle in fima caufa fomni z no cor*CCT3tem cor eft
nobilius mebrii epaterergo videf q? ito oebet eefeciida
rium opans ut inftr m in oiftributione alimenti. i£t ifte
obiectionesgeneralesfuntoeoibusaialibus quia oicit
£h&q? in aialtbus non bntibus fangumeeftimldu3 eft
eafdem ee caufas fomni z vigilie que funt in babetibus
fanguine z in boibus.Unde ipfe oicit in libro oe atalib4
qj omne aial babet cor z cerebrii z epar uel mebra limi/
Ita illisrz omne aial babet fanguine uel bumore fi miles
tlluCET £otra. videf q> oiftributio alimeti fir a corde.oi'
ftnbutio enim alimeti eft a loco Digeftionis.otgeftio au
tem ut babet in 40 metbe0|J eft comple0 a nalt z proprio
calore ejc cotraiacctibus pafitonibus: ergo majcime ot/
geftto eft ab illo mebzo qb calidiflimum eft in corpe aia
Iis: fed cor eft calidiftimii ut babef in libro oe anima : q:
in corde plus babet calores pede gradteiia.z in f>mo oe
fomno z vigilia ubi oicif cp refpirare qdem eft bumido
refrigerari ad falute eius qui in bac particula.i.in corde
eft caloris natura adeptarerg 0 a corde eft oiftributio ali
tnenti:zalimetu eft vniuerfalior caufa fomnirergo vide
tur cp a corde fit caufa fomni.CT 3tein i11 hbzo oe aiali/
bus feribif cp fanguis generaf in corderz id qb loco fati
guinisgeneraf in membro qbeft loco cordis: fed fan/
guis uel id qb eft loco fanguinis eft ultimu nutrimetu3:
ergo ultimi nutrimenti oiftributio eft a corde : z bec eft
caufa fomni:ergo fomnus frncipaliter eft caufatus a co:
de.$T3temoictt^;in primo oe fomno zvigilta.qi
mouere z facere aliqd fine robore non eft poflibile : vi/
gerem aut facit fpus pfeuerantiarrefpiratibus qdem eti
am que ejctrinfecuemo refpiratibus ^0 que coplantata
z ideo bubetta videnf alata cum mouenf attractione fpi
ritus offendens ad fuccinctorium rotaloru.sSt intendit
oicere per boc qj ab eode loco eft ortus fomni z vigilie a
quo eft ortus fpus z vigoris:qui vigor eft er fpus pfeue
ratia:que pfeucratia fptis in qbufda eft ab ertrtnfeco ut
m refpira'tib'\tu qbufda ^0 eft ut a fpu coplatato nae:ut
Be bomine ’47
in anulofis que rotalia okunf que fuccfncta funt in lo'
eo Dyatragmatis:? fpiis iuterio: qn mouef offendit ad
ovafragma? emittunt fonumficut apee z uefpe:qui fo
nus ficto noie okif bombus:? m boc inteditpbs patet
per i?oc cp fequitur fic: mouef aut omne aliquo feufu ta
cto uel proprio uel alieno inorno organo fenttendi. Si
#0 eft fomnus ? vigilia paffio pticule bui° in quo qde;
loco:? in qua pticula fit fomnus ? vigilia patet:q: omne
qd mouef aliquo fenfuiteriori qui oicif^paus aut e*'
feriori qui d: alienus a fimo organo fentiedi qd eft co::
q: organu; fimi fenfus idefl tact° eff circa co: a quo etia
eft oiftributiofpus ? vigoris:? idem eft caufafomni ?
vigilie.ergo fomnus? vigilia majci me referunf ad co:.
C 3te' obijcif oe I? (p otcit pfSus q? mediii capitis eft lo
cus fenfus z mot°.fhgiditas eni eir caufa ifeitfibilitatis z
,imobilttatis.£u igif cerebru fit frigidiflimu oiu; ptt'115
corpis ut ifie oicit:cereb:u potiverit caufa ifenfibilitatis
z imobiIitatis.£t cu ab eode fit fomnus z vigilia a q eft
mot0?fenfue:fomn0? vigilia noerutacerebro.GTSo
lutio oicedu (p fomn"? vigilia funt triu oetermiatojz lo
cor ut Dicit pBs oiffereter.f.capitie z uetris qjtii ad epar
z coj.CTSd fomnti eni tria ejcigutunquor duo fut age
tia z vnum paties. i£tagens fimu eft calo: co:dis a quo
etia epar fuus calorem bet.Oictt enim &uica in fuo lt°
ve aialibus ubi foluit fuas fones cetra 2f£fc:oe o:tu ue'
naru:<» fincipiu uenarii eft a corde:? I5 virtus nutritius
z Digeftiua fint in epateun emanat a co:de ad epar z ca'
lo: epatis eft pparaus oigeftionem nutnmetufed calo:
cordis eftcoplemetu:? io co: fimptr eft Digeftionis fin7
ctpiu z nutrimeti fed epar quodamo.? I; epar trat?at p:i
mo nutrimetu;a ftomacbonncalo: cordis pfkttipfum
poft qua pfectione redit ad nutrimetu; ftomadpi z epa'
tis z cordis z totius corpis.? eft fnia trium pJ5og.f.2I£fc:
in libro De aialibus:? 2tuicc in fuo libro oe antmalib0:?
2fuerr.in quoda libro ubi facit Determinatione ptrarie
tatis que eft inter ariftotele?0al(enu oe ortu uenaru.
paties aiit eft in epate:? boc eft nutrimetu tractum a fto
macbo per uenas miferaicas cp a calore cordis uapora/
biliter eleuaf ad cerebru;.*’" aut agens eft frigiditas ce
rebri que uapore eleuatii ad caput puertit in bumidita'
tem frigida que oefcededo grauat organa fenfuum.bec
aut tria loca fim pl3m funt etia; principalr motus ?fen>
fusrficut enim betur in libro oe oria fpus z aie.fpus vita
lis eft a corde:? fpus aialis a cereb:o:fed tn bic oritur in
corde . forma; #0 fenfus ? motus accipit a cerebro:? in
anteriori pte eft uebiculu fenfus pncipafr:? feciidario
motus*3n poftertori aut eft uebiculu motus fincipalY ?
feciidario fenfUs. £par enim eftfincipiu fenfus z mot°
quatii ad adminiftratione nutrimeti.fut aut duo fenfus
fcib tact°? guftus fim cp eft quida tactus qui inquantu;
funt fenfus nutrimeti organa fua bnt in corde ut fupius
babitu eft. fOrganii eni; eop fint q? fic pfideraf eft com/
plens Digeftione nutrimeti ti:ciiius ipft funt feufus:boc
aut facit calor cordis ut iam Dictu eft.Sunt etia quodl'
modo iuftrumeta oium fenfuii in corde no quide3 quo
ad iudiciu fuo# fenftbilimfed inquatum nullus fenfus
fenus fine calore actuali ut betur in *0oeaia:? in fi°oe
fenfu ? fenfato.lbk enim calor actualis ,pcedit a princi >
pio caloris qb eft cor.s£ft etia alio mo organii fenfus co
munis in corde no quide quo ad iudiciu fed inquauim
(pe fpu fuo ? calore oes fenfus .pprios pductt ad actu;.
? idcirco Dicit Slpborabiuscp fenfus cois eft calidum
nale.fpm aut? calore quem infundit fenfibus proprys
no accipit a cerebro ut a £>mo ^ncipio : qr illud trigidu;
elhfed a corde accipit calore ? fpm fim ibant fpus I5 ide
fpus forma fenfus ? motus accipiat artute aiali que eft
in cerebro:? fic patet quafr ab bis tribus ptibus nt mo /
tus ? fenfus:? qualr ab eifdem funt fomnus ? vigilia f;
tfi nulli0 eos eftfomn0utobiecti fed potius ficutorga^
110? ejrterio?! corporis fenfittuo^ ? mobiliu.fET Biceti >
dum ergo ad £ma auctoritate 2tIpborabu <p fomn° eft
a corde ut a £mo agete ? fifr vigilia.(jJ2id iamDicedu;
cp fomnus eft a cerebro ut a (ptimo agete qd eft frigidi
tas cerebri.CC* 2fd jamDicendu cp fomnus z vigilia cau
fantur ab oppofitiscaufisagentib‘,?pafiiuis que non
pnt efle in mebro vno.Unde cum fomnus caufef a frj/
gido ? buido necefte eft vigilia; caufari a calido ? ficcor
z cu; ifta no pnt efte in vno mebro fim oniu; necefte eft
cp vnu; fit in cerebro ? alteru in corde. £t cum aialia no
femp Do:miantneq;vigilentficutinfr3,pbabif necefte
eft qnq; vince caufas fomni:? quq; caufas vigilie.? cu;
vincunt caufe fomni que funt calidu agens? bumidu;
paties incipit actio a cerebro? termiaf in corde quoad
boc cp cor no pot iftuere calidu actuale organis fenfuii.
£cotra caufa vigilie funt calidu agens ? ficeti patiens:?
actio ipfarii incipit a corde ? procedit er opilando vias
fenfuii ? oiftoluedo bumidu : ? termiaf ad cerebru quo
ad boc cp frigiditas cerebri no pot puertere uapore ek'
uatu ad caput:? bumidu frigidiiopilansvias fenfuii.?
Ite patet qualr fmcipiu vigilie eft a corde ? finis eius adj
cerebru;.? ^ncipiii fomni a cerebro ? linis eius ad cor.
4mDicendii qj folb patet er Dictis qualr.f.cor tti
fomno eft agens f>mu:? qualr cerebru eft ages im , fed
no eft ita perfpkuii in vigilia.fed oiccndii cp vigilia cau
far er ouob°.f.er calido actuali? in illo cerebru non ba
bet aliqua cam.£aufaf etiam a fpii fenfibili ? motiuo ?
»n illo cor eft caufa £ma per griatione fpus:? cerebrum
caufa i4in eo q> oat fpiii forma fenfus ? mot0:? fic patet
t3 oiert qualr fomnus ? vigilia fint edes virtutes cordis
? cerebri ? cor eft in eis caufa pina:? cerebru; eft in eis
caufa ACJ&d «'"oicedu gp fortitudo cordis eft in emif
fione fpus vitalis?motiutintotum corpus.fortitudo
aut cerebri eft in emiftione fpus aialis per fenfum ? mo
tum in toni corpus.bo^ eni; utrilq; ftt in vigilia. Opus
aut utriufq; bog oebilitaf in fomno:qr tunc oes fpus co
trabunf ad intrinfecus corpis ad locii oigeftionis ut cf
busDigeraf.?iofpiis vitalisetfluesa corde in corpus
Diminuit:? boc uocaf Debilitas cordis.iitr fpus aialis ef
flues a cerebro fenfum ? motu oimtnuif qd uocaf oebi
litas cerebri.£erebrti tti cuius coplerio frigida eft ? bu
mtda fortior eft caufa fomni q; cor cuius coplejcio calida
eft ? ficca.CCrSd id qd olnjcif per ronem tp a folo epa/
te ut a j>mo agete fit caufa fomni.Biceudii tppma ppo>
(litus ronis eft uera.t4 aute eft falfa:? pbans eam ,ppd
eft etia; falfa.vinuseUa oigefttua ?nutritiua emanas
eft a corde in epar:? coplemetii opationis eius eft p ca'
lorem cordis.^paratio^o per calore epatis.CT ad alid
Dicendu cp cor ito pontf tnftrumetu; epatis:fed potius
ecdtrario tn actu Digeftionis eft epar inftrutnetu cordis.
CET ^d id qd obijcif qp fomnus ? vigilia fint a corde ok
cendu q» funt ab ipo ftcut ab agete ^mo ? coplete ageu
te in Digeftione nutrimeti.dT&d aliud oicedu; $ fan'
guis no gnaf tanq; a coplete in corde fed tanq; a tempe
rante in epate.CT&d aliud oicedu gp in ueritate perier
ueratia fpus ? mot° ? fenfus eft a corde ut Dicit pbus nt
bilominus tn fpus forma; fenfus ? mot° accipit a ^tute
aiali que eft in cerebro ut iam Dictum eft fepius.tET^d
ultimu oicedu gp fenfus ? mot0 okunf ouob° modts.f.
virtute? actu.? actu quide fenfus? motus non funt in
cereb:o:fed virtute funt in eo propter virtutem aialem
cuius proprius locus eft cerebrum.
CJ&uerjfppter qua clm fonin0 ? vigilia ifut ataltb0.
p ifc&l «Queritur propter quam caufa;
fomnus? vigilia in funt aialibus . £utn ergo
qtuo: funtcaufe.f.efficiens materialis formalis ?fina
Its.Oueramus oe oibus bis.videt aut p!3us in prtrno
ve fomno z vigilia fejcaftignarecaufas efficietes fomni.
0cdfdc partis fume
0uaro prima eft alimenti euaporatio.zalabo:.3aegritu
do.4ap:ima etas.? bis quatuo: a cdmetatoribus addti
tur oue.f.caloris fubtractio? itudij attetatioXirca alifr
quida citam addunt languore; fcd reducif ad egritudt
nem ? labore. £t oe £ma oicit pBus.Somnus non oi s
elt in potetia fenfibilispceptibile : fed ex euaporatione
circa nutrimen! tm fit becpafltojnecefie c(l enim tp eua
poratu eft ufquequo impelli ideit ufqj ad loci» oeterma
natu qui eil caput.Seide puerti ? pmutari ficut euripti
calorftobmdi aialium adfupiora nat°fieri.£um aute;
i n fupionbue fubito reuertif ferturq; oeorfum. £% boc
acciptf cp nutrimetu eil caufa efficiens fomni,? modus
calidi en cp elenef a loco oigeftiouis ad caput:? poilea
reuoluif a frigiditate cerebri ficut fit (n euripo. £t qda;
oicut metietes cp euripus eil feruo: maria z cuiufda mo
m feruoz,£uripus enim .pprie eil uapo: inuolut0 ficut
eil in uento turbinis:? uocabulti illud inuenif fup iol'
ne; in expone £rifoilomi que traflata eilagreco.ficut
enim in mudof>mo calore folteeleuaf uapo:? afcedtt
ufq? ad medii! aeris ubi onaf frigus quo puertitur ? irt
fpifiaf ? oefcedit aqua plueusrita a calore co:dis primo
eleuaf uapo: nutrimeti ad caput qui frigiditate cerebri
reuoluif? oefcedit in biiiditate frigida? facit oormire.
CT3tem 2l{fc:bumiditas?co:pulentia repente furfum
fertur. £um ergo ilat grauat? facit oormireXum ergo
repete oeorfum reuertedo ^pellit calorercu; fit fomnus
t aial Dormit. £x boc acciptf idem qd £ue.CT 2ld ide;
tducit pbus tres rones acceptas a fignis que iueniunf
in Do:mietib0,sauaru p:ima bec eil lignu; aut baru eil
fomnifera enim oia grauat caput utpot0? cibi mandra^
gora vinum loliu;,iaro eil cp qn oeorfu; terunf aialia ?
oormiiit boc vtdenf pati q; no pnt leuare caput ? palpe
b:as.jaell bcc cp poli cibaria grauatiua capitis maxime
fit fomnus: multa eni; ab bmdi cibarfis euaporatio eil*
«FSedtuncquerif quid fit illud nutrimen! qdcaufac
fomnu.? oicit pbue ap eil nutrimeti! ultimu qO eilfam
guis.CSed cotra boc obijetf fic.oia nutriunf eje eifde
ex qbus funt : fed aialia funt eje quatuo: bumorib0 que
„ppo:tionanf quatuo: elemetis.ergo ultimi! nutrimen
tum funt quatuo: bumores. C 3tem quectlq; equalP
ter appetuitf ut nutriant ab bio equalr nutrit afalcali^
dus frigidu bumidu ? ficcu equalr appetunf ut nutriat.
fitis que in i°oe aia ponunf . ubi otctf q? fa'
mes eil appetit°calidi ? ficci.fitts eil appetitus frigidi?
bumtdi.CJ3If 1 m in pmo oe giiatione ? corruptioneoi
cif q? caro nutrit fim fbaj.caro aut no eil fanguis : ergo
fanguis no eil ultimu nutrimetu. tT ^tern tact° eil fen'
fus nutrimeti ut oicitpBus.tact0 aiitofiilit in carne ner
nofa.cu;ergo ultimu nutrimetu fit fimile utbetur in f>a
De giiatione ? corruptioe,? in *°oe aia videf q> ultimu;
nutrimetu fit caro neruofa ? no fanguis.dTSed cotra.
qd majeime? primo oiitributf ab o:ganis oigelttoisad
mebra co:pis.ufiter boc eil ultimu nutrimenti! fanguis
maxime oiftributf ab organis oigeiliuis ad ntfbra cor
poris ulitertergo fanguis eil ultimu nutrimetu.(ir3te
Dicit Sjfcrin £mo oe giiatione ? corruptione.? in oe
aia . aialia viuut quotifq? poifunt nutmetu accipere,
ergonutrimen! q d maxime coicat caufas vite ? longio
ris vite boc erit maxime pueniens ? uUter in co:pe aiV
lium.fed fanguis eil nutrimeti! majeime coicans caufas
vite ? longioris vite:ergo fanguis eil ultimu nutrimen
tum majeime puenies ? ultimu in co:pe aialtum.prima
p:obafejc boc q? oicit 2l^:inlib:o oemorie? vita,?in
lib:oi6° oeaiahb°.q> calidii? bumidti funteaufa longi'
tudinisvite.CL 3ten^ q$ciiqj nutrimetu folii inuenitur
in vijs appo:tamib9nutrimetii ad fingula meb:a co:pis
llliid eil ultimu, fanguis folu inuenif inyys talib°:ergo
fanguis folum eil ultimu nutrimetu.jama p:obaf ejeboe
cp fi aliquid eil ultimu nutrimenti! illud necefie eil per
vias aliquas oepouari per totum co:pua.*a fo p:oba£
eje boc q7 uenefuntvie ille? in ueiria nibil inuenifnilt
fanguis.fij 3«jeta boc tteru querif vtrii tale nutrimen!
ufiter in oibus aialibus fit caufa fomni.jgt videf q: fic.
queciiqj enim 0ma caufa eft in aliquo giie illa coicatur
ab oibus pticipatibus effectu fuu.Hlutrimetu eil caufa
fomnuergopticipaf ab oibus coicantib0 fomno.prima
p:obaf eje boc q? quide alie caufe fomni ficut labo: ? pri
ma etas ? infirmitas no caufant fomnu nili per actu nu
trimeti.jDicitenim pBus qj labo: colliquatiuu eil nutri
meti eje multiplicatioe caloris qb nutrimetu; eleuaf ad
cerebri! ? inducit fomnu; . IfSrima etas etia eje boc cp in
ipanutrimetumeleuatii adfupiora grauat eaput?tdu
cit fomnii.Silr languo: eje lalfitudine ejeeoqj fubtrabi
tur calo: ex mebris exteriorib4 ? multiplicaf circa locu;
oigeilionis oifibluitnutrimetuibiinuentu? eleuatad
caput ? fic inducit fomnu ? fic oe alys caufis.tlnde pa'
tet q> oes agunt actione nutrimeti.*A#o ,pbaf ex boc cp
omne aial oo:mit ut Dicit pftus.fOtem ois caufa effi/
ciens fomni que,pcedit ab illis mebris a qbus procedit
fomni pnei piu oebet eife maxime ufis oibus oormien
tibus.euaporatio nutrimeti eil talis caufa:ergo ipfa eil
ufis oibus oorinietib^.fnna patet pfe.iAp:obaf ex pba/
bitis q> fomni ^nctpiii eil a co:de epate ? cerebro ul me
bris fimilib°tllis:? ab illis.pcedit euaporatio nutrimeti.
4IT0ed cotra nulla euaporatio eil caufa fomni nili illa
que ellfjmo calida a calore oigeilo ? poilea frigiditate
cerebri mfrigidata.Sed in qbufda aialib0 no eft caput
neq3 cerebri! ficut in bto que tm bnt tactii.ergo non eil
iu eis euaporatio furfum in capite infrigidata.g caufa il
Ia no eil ufis oibus oormietib0. dT St fo:te otcaf q: ta'
lia aialia bnt mebm fimile cerebro:? boc facit infrigida
tione euaporatiois. CJ -Cotra mebri! fimile cerebro no
pot oict nifi quitu ad opationes fimiies.Opattoes aut
cerebri funt fenfus cois ? fantafia ? memoria:ergo talia
aialia berent fenfunt coem ? memorti ? fantafiirqd tal
fum ell.lDabef enim in^n°metbacc na fenfum babem
tia funt aialia.ex fenfu aut quibufda eor no iniit mem o
riarqbufdi aiit iiifit. £x boc acciptf mqueda; aialia no
bnt memoria. fiBfl aut memoria pafuo fenfus cois ut Ipa
bef in cap°oe memoria.ergo etii no bnt fenfum coem.
qd cocedunt quidi ? inducut alii ronem ad boc quam
nos fup iduximusjq: fenfus cois eft ,ppter ouo.f.ad oi
fcernedu fenfata coia que tactu minime fentiunf:? vtfu
maxime:? ad pferedu fenfata (pp:ia.t!nde cu; in talib0
aialibus fit folus tact° frullra i iiert eis fenfus cois qjtu;
ad utruq; actu fuu.propter boc oicut ilii gp fomnus cau/
fatur ex frigiditate ofiame in extremis ? ex euaporatioe
que procedit ab iutrinfecis.CSed contra aut illa frigi
ditas eil nalis autinnalis.Si inualis tunc ipa no exute
in extremis melior erit coplexio illoiz aialiumrergo ua--
na exute coplexione in talib°no erit m eis caufa fomni
talfum ell.qr Dicit pbus q? omne aial oormit.Si aut
eil nalis tuc punue erit iu extremis ? tiic cu ipa fit caufa
infenfibilitatis ?imobiIitatistaliaaialiaerunt cotinue
tmobilia tTenfibilia i extremis:? boc eft oormire.g talia
aialia cotinue oormiut q i> falfum ell.qr oicit pBs gp nui
Ium aial cotinue oormit nec cotinue vsgilat.C"3te que
nf quomo frigiditaseuaporationis nutrimeti caufa fit
fomni.nulium enim fimile alicui organo fenfus grauat
ipm ? imobilitat.fed frigiditas ? bumiditas funt limilia
alicui organo fenfus.ergo no grauat ipm neq$ imobili
tant.^maprobaf exboc qi oislafiatio? corruptioeila
coirario.i‘>o per boc qd betur iu oe fenfu ? fenfa/
to ubi oicit S^:q> corpus ifrigidabile elloculus:qr oe
natura aqua eil frigida ? bumida.CC' 3teili calo? confi'
flEtequaliterin quatuo: uti plus ex aqua ?c,fed tactus
■48
Be bomfite
tofiftit in carne.ergo cofifttt Cn eo qb equafr eft ex qua/
tuo: uel plus ex aqua z terra ut babeturuu°Degnatto
n ez corruptione.fed aq z terra oetermtnanffrtgido.g
videf g? frigiditas magis facit ad coferuationem tact°z
(mobilitate q; ad laflattonf % mobihtate.non § fomnus
fit ejc frigiditate graulte orgaiul tactui
#T Utrum labo: mduat fomitum,
d fPinrfc Queritur oe ^ caufa que cfl Ia/
IWS i p-VJ** jj0? oe qUa 0jCft pjjug, -.-impiius
aut exlaborib0 quibufda accidit fomnue.namlabo: eft
<olliquattuu5.£t colltquatiuu; #o fit queadmodu;nu/
trimetu; tiidtgeftu utiq? fi no frigidi! fit.j£t tmedtt oice/
re tp labo.’ propter ouplice caloreXqm eft ex motu ejcer
cittnz ex boc qt exterior colligifad interiorem propter
lairitudmlmebroruotfibluifzcolltquafnutnmentuni
Intrinfecus z eleuaf ad caputzboc facit mfi atal fit frigi
de nature z infrigido tpe ficut eft in qbufdl aialib°que
fn bFeme abfcoduuf.z oe boc etia Dicit auic* gr fomn°
eft ex Iaflttudine:z .ppter boc q: id qb uocaf fpus oiftol
utf % oebi{itat°eft % refugit ad interiorajz fequunf eum
virtutes aiales.£tex boc betur iterum <p labo: eft caufa
fomut.CU3tem3lpborabiue Dicit gt fomnus ex fatiga
Itone bet ouas caufae. Quarum vna eftiqm calo: natis
qn fuerit fparfus z oiminut°per motu; locale z per tuo
tum coptebefioms fenfibiltejftattm aia mouebitipfum
In ptoftuidu; corpis ut agat per tllu; z religas poftreini
nutrimen qi fic augmetabtf rtta eius z aegret loco eius
qb oiflblutu eft ab eoXaufa *aeft q: qn motus laboris
fetnp fittt calore; nalem tunc calo: remittif z oiminuef
% grauabtf ppter frigus z ficcotrabif ad fuum jimeipiu
ut expellat a fe copleptone accntalem.C” £x fets colligi
tur cp caufe fuut quatuo: propter quas labo: z fatigatio
funt caufe fomnt.Quaru prima tangit apx f.g? calo: ex
citatus eje motu z retrac^ab extertortb0ad iteriora coi'
liquatiuus eft nutrimemz per actum nutrimen inducti
aus fomnMdmtangit 3mc4 qi labo: otiToluit fenfu; in
©zganfsfenfibiltb^rmottuis qutfolufz Debilitatus oe
facili vincif a frigiditate oefcedenteacerebio z refugit
ad tnteriora, jamz 4amtangitBlpborabus@.z f gde eft
tpMQimmnufin ejcieriorib0 frigit ad interiora ad Io/
cum nutrimen ut in nutrimetotficut in mi* p:op:ia mul
fipticef z recupet oepdittl in exteri0rtb°.4tt$o eft ut tn
pp:io fmcipto per calore fibt tniunctu cofortef z ejrpel/
lat a fe coplejcione frigoru que caufata eft ex otflblutioe
fptntuii propter labore;, C Sed coira Dicit Buic0, tn
itbio oe celo z mudo g? ex motu gfiaf calo: tn exteriori
bus.fed otslabo: efteum motutergo ex laborib°etiam
gnabtf catergo labo: in exteriorib0 gfiabtt calorem.
jCalozaiitin exteriorib0 eft caufa vigtliejergo labo: erit
potius caufa vigiliet# caufa fomnt.C* 3« oicit&uic*
<p aia ad tllu locu tuaxie Dirigit fpum z calori in q plus
©ccupaf m ope:fed m exercirto laboris corpalis aia ma
jgte occupaf in ope m o:gam$ exteriorib^ fenfus z mox’
B ad illa maxte tuc Dirigit fpu;z calori : fed Directio fps
z caloris ad meb:a exteriora eft caufa vigtlie z no foni.
jRL^t fi ^ Querif oe ca ;aque eft egntudo que
tvix ^ oe qua oicpfcs.z egritudmes gde
ifte 15 ide taciunBeft fomnu queeuq; a fupftuttate bumi
ditatis z calidttatis funttfic accidit febacitatib0 z Ittargfr
tts.CT Sed ptra 15 obycitur fic.Dtc auic*g? otfpo mala
que no pmitutaiam itus fed euocat elad exteriora cau
fa eft vigtltesergo videf gp ifirmitas no fit caufa fomnt.
tteittde Queruuroe 4Aqueeft^maetasDe
f^O*'** quaoicitpbtlofopbus.Bmpliusgde
p:ima etas fomnitera eft fupple ♦ pueri enim Do:miunt
Violenter eo cp nutrimini omne furfumferf. boc enim
ptobafexbocq? in pueris maiora funtmebia fuptora
infenortb0,tn ientb0 aut ecotrario. Qd aut pueri oo:mi
utu piobaf ex boc cp frequeter epilemici fiunt z fomnus
eft m epilentie.Qnde epilemia frequenter incipit in
fomno z patieres eam oouniedo frequeter fuffocantur
z vigilantes no.z ideo oicif pueris non oterre vina eo
gruetofum fit vinum.adbuc magis medo.ob banc etia
clm.fgi in pmaetate magnus fluxus nutrimen eft ab
tnferiorib^ad fuptora Dicit tacere emb.ia gnque menli
bus tn inatriab°imob*lta ita gr no uertuntcerutcem fi
cut eft in multuebujsjapter muku fluxu vtm feu potus
sd fuptora grauaf caput z eft tcif imobde,CT Sed con'
tra. videf enim gt no toti! nutrtmetu; tn pueris feri fur/
fum nec maio: pars.Oictr enim in i° oe aia g> augme/
tum eft in quilibet parte cozpts.curtt ergo augmetu no
fit fine luttrimeto uutrimeni enim eft in qualibet parte
zud furfumtm.C 3icm in p:tmo oe griatione z co:m
ptione betur gj queiibet pars equatr augefrergo videf
g? luitrimetu; teraf furfum z oeo:fum equafr.lC’ 3terr*
uafa Deterrita nutrunetu; que fuut uene oiriguuf a co:
de uei epate furfum uel oeo:fum equafr z nutrtmetunt
oeferf in uafis illis ergo videf gt nutrimetu; fiat fui fu;
eqttalrz oeoduj.C* ftyeterea videf gr plus ferafoeo:
fum. 3nomnt enim nutrimeto onantur duo elementa
que funt terra z aqua:z illa fuut ambo grauia ergo pius
nata funt ferri oeo:fum furfum : z fic videtur gi non
canfetur fomnus ex boc in p:ima etate q: nutrimentu;
omne feraf furfum.GT *f>:eterea ponamus gr fic fit vi/
def gj ex bsc magis caufef vigilia q; fomnus.nntrime/
tu; enim illud eleuaf fojtiiftmo calore ^ine etatts.ergo
calefactui eleuaf z calefactui calefacit ptes fupiores : f;
calefactio parttu fupioj: eft d vigiltaergo eleuatio nu/
truneit ad loca fuptora poti0 erit caufa vigilie q; fomnu
GTlCueterea cu tu tuuembus maio: fit calo: qj m pueris
qb ^pbaf ex b©c:q: caro multipr multiplicata ,p£a ma.e
rta fua in fbto.Uude etia fouiores cibos Digerunt tuue
nes ig exntes in ^ma etate. videf ex boc g? iuuenes fre
quotus Dicunf appetere altmetu; z fumere plus oe ipo
«B exntes in pma etate.z cum alimini fit caufa fomiti vi
def iA etas magis efle fomntfera q; ^ma. C* llb:eterea
©icit H^iit p:tmo De fomno z vigilia ep melancbolici
edaces funt queadmodtl nibil iocuudu bntia afficiatur
eis coipa.z tn oictt gj melancbolici parum ootmult: er/
gonutrimeti multitudo non videtur efte caufa fomnu
£>esaca foui oicut pf?i g? caloris fbtra/
VmP v luv cnoeftcafonuq: fon° caufaf ex frigido
grauate oigana fenfibtlta. C" ptra boc videf qb dic
Smeiacbolict no funt amatores forii. Jnfrtgidat^
in eis loc° int°:qre no fit in eis multitudo euapo
ratwis.zreddudm Dices.nigra citi cbolera eft nlltter
frigtdaificutz nutrimetu locu frigidi! facit z alias pticu/
lasmbicilq; exiftit ptatts bmoi fupfluitas. £% boc acci/
ptt gilbtractio caloris poti0 opaf ad vigilii q; ad fonti.
fPYts 8 € 2lttetatioe ftudy circa aligd v:
v I vi u5 gt cl fomni.ftudiu em' mf
tt plicat fpus z calore i loco cerebti.z ,ppter boc ipedit ce
reb:i frigiditati actualiter oflari.ergo videf magis ee vi
gtlie q; fomnt caufa.^T Jti oteit ^auica g> cura z pauo:
qnq; mducilt fommi.z ita videnf efle plures caufe <b tl
le que aftlgnari folent^CTUbzeterea videf efi*e cotrane/
tasin oiens %.mz% qiWnccnm Dicit mpauo: eft caufa
fomnt z poftea Dic gt eft caufa vigtlie.|^ll^:rierea mo/
net oubiil B^ctrca ^ml clm que eft ex euaporatione
nutrimeti fic oicens.qjq; uttq; Dubitet aligs quare poft
cibum fottifttmus fomnus fit cum iit fomniferil vinum
z alta caitditatem bnttajbmoi aut no eft rbnale fomnu;
qutde frigidil elicaufas ailt ooimiedi calidas el.Cr So
lucio Dtccdu fim fomnus eft puetus quide calo/
rts intrinfecus z nlliter reciprocatio eiufdl piopter ©e/
fcedens bumiduudeoq; multus mot° Dormietis eft.cu;
"fyo Deficit infrigtdaftz propter infrigidatione coinctdiit
palpebie z fuptora quide z inferiora infrigidanf.3nte/
0eeffde partis fume
rfora fto ? inferiora calida uelut circa pedes ? que fcrtri
fecue qb fic intelligif.Somnus oifftmf bic per caufas,
vndepzima caufa eius elt calo: intrinfecus circa locum
Digeftionis qufpuenit a (tomacbo z epate z cozde:? ita
luraluerrecipiocaf ideft repatif a frigiditate cereba' ad
qb eleuaf z fit oefcedens buinidu frigidus:? jppter l?oc
funt multi mofoozmieris.f.qzdteuaporario afcedeita
z bumidiL? cum Deficit euaporatio ita q> vincif calidus
eius a frigiditate cereba tuuc infrigidan? pzopter infrt
gidatioue Depmitptno vicina loca cerebzo ficut palpem
bzae z fuptora infrigtdanf pzopter bumidti frigidus oe/
fcedens a cerebzo.qz $o frigidi! opilat ,ppter boc etiam
qfiqj impedit afcefum euaporationis ad fupiora;? tunc
calo: multiplica! in interiorib0 z ejpellif ad inferiora It
cut ad pedes.? idcirco interiores z inferiora remanent
caltda.fupiora^o-rejcteriorafrigida.Crsitcdusergo
cp dt caufa fomni perfe:? caufa fomniper accneq&erfe
queda ei! effkteetguedimaltssqueda fozmaltss? que/
asm finalts.£fficies aut eft euaporatio nutrimen in Io'
eo cerebri infrtgtdato.malis aute; ut in qua dt fomnus
funt membza exteriora feitftbtlia z motiua.fozmalis $0
cfl oefectus fpus feitftbilis z mottut z calori? in exterio
ribue.finalfs aut eft quies o:gano^ z recupatio virtus
tum fenfibilis z motuie.m Dicit fomnus bet me
Ibapbora finies vigilia ell finis fimptr.fk Dicimus nas
qjobrem facere ideft ppterfine.boc atlt bonus aliquid
quiete aut oiumqb natu elt moneri cus no poflttiemp
z ptinue moneri cum uolumatemecefiariu elfeatq; uti'
lemriomnoquoqs ,ppter ipam quietis iteritate coapta
tam ntetbapbora finis bntaialia eo gp requies fit? pzo/
ptcr falute aialium ejctlltt. vigilia #0 finis elt.iia fenttre
z fape finis elt oibus qbus ineft alteru bojz.oprirna enl
bec.finis #0 optimus . z intedit oice qt ficut in omnib^
opibus nature ita z in fenttre z mouen finis elt aialiu;:
z elt Duplex finie.f.ex pte ojgani ne oiffoluaf p:opter fa
cultatem opis z bic elt Ibmnue.? q: ilte »5 elt finis act°
fedintediftm ad falute inftrumetfppter boc non elt fv
nie fimplr fed coaptaf et finis metbapboricefim flintliv
tudinem.Senrirc aut elt fape que funtopa vigiliefunt
fines aialium opattonu fimplr eo qj illa funt (impliciter
optima. C £ocededu elt ergo ad pinas rones pl?t qb0
ptobaf mitrimenti euaporatio effe caufa fomui.0.uod
#0 quertf qd elt ultimti nutrimen! qb elt caufa fomni.
©icendi! 97 fangui? I5 illud no fit ultimi! nutrimentum
mebzojz.iDigerifenisfangiristnexiremttarib^uenarus
z in quolibet mcbzo ulteriori Digeltione ad boc q» fit c5
tienies itutrimito illius mebrf.GT 2td boc qb pt ra boc
obtjctrotcendu q» fanguis fit bumidus z calidus funt
tn in ipo poteria oia quatuo; elemeta Is terreitre ?aque
um oiletur fim mam:? fic patet quatr mixta ejc quatuoi
demetis nutriunf ex etfdem er qbus funt:? per boc pa
let folo ad feques.(f 3d aliud oicedu$ cp H^.in pmo
ce giiatione z cozrupttone loquif De ultimo nutrtmeto
inebzo^ : z ejcempltficat oe nutrimeto carnis.bcc enim
dt poteria quata fed no elt fic De nutrimento quod facit
fommi.boc enim elt adbuc inter ttenas z elt fanguis al
calida euaporarioe que a loco Digeftionis eleuaf:? per
boc patet folo ad feques.fET^fd illa ftoque fequuiitur
que pzobat fanguine effe ulrimti nutrimetu inter uertas
aialium De plano concedi mus.C' id $0 qd querif
utrum talis caufa gtialis Iit in oibus Do;mietib°.Dicedu
qt fic.C" 2fd id ^o qi> in cotrariu obijcif Dicimus q? in
omni aiali elt cerebul ud mebm fimile cerebzo ficut ejc
pzefle betur tn litwo oe aialtbus.<r3d id i?o qb obyci
tur cotra boc Dicedu ^ non oponet q? illud mebzu beat
oes opationes cerebritfiatt enim Deficiunt ilia atalia in
numero fenfuti ejiterto^tta oeficiut in numero fenfuus
interios.Onde no bnt nifi fenfum coem oebilem z ejci
cp fenfus coi? no ni! pfert fenfata Diuerfo? fenfnum fed
etia fenfata etufde fenfus ficut calidu frigidi» afperum z
leue.-r boc etia falfum elttqi fenfus cois perlaetum non
accipit tnagnitudine.fi enim boc elfet uerti tunc no acci
peret calidu in aliqua magnitudine ejms.vn tn talibus
ataltbus accipit fenfatu pzopriti qd elt magnitudo Is iw
terminata z coponit fenfata ta«0inter fe z cus magnitu'
dtue in qua funt fantafmatar z taliu atalius Difcernit no^
ctttum z puenies Is oebiiircr.s fi iuuenif pbu? Dicere gp
bntfa folum tactu no bntfantafia.intelltgedu elt qt non
bntcopleta eo gp ito mouenf nifi ad rei pntta ad que tn
motum tria erigtmf.f.fantafia Determinas nociuus ud
incoueniesw fenfus cois copones fenfatu cum magni/
mdttte que eltibm ipHusji fenfus pprius appbcdens,
f£\ fi obtjctf gp talia aialia tmobtlia funtfim loctitoicem
duscp no ptocedtit De loco ad loeu fed tm mouenf m<y
ut Dilatationis z pltrictionis ut Dicit ;Hutcauel conftrin
gunfad tacti! nocuit z Dilatanf ad tactus pncniaidSmc
enim boc motu ut Dicit 2fuicanullttaial citata! qb non
pot Dtnofci nifi per motu illil.Sunt tn quidl qut folutil
ut Dictu elt tn obficiedo.tliud autqdptraeoseft foluut
Dicere? q? in vigilia in ejrcerionb°eft calo: modicus z in
inferiortb Valo; Debilis qui no fuffteit coplere oigdlto
mm,z io oporiet epteriore calore pgregart ad interiore
e fic imobilitanf ejetertora z efficit lomn^ Sed boc dt
cotra Dicta pbori z ptra rones:q: frigiditas z t mobilitas
#m fenfus no pot caufari in mobili er frigiditate fue na
lure ficut elt cerebm ud id qb eit in loco cereb:i.£jctre
ina ^otn illis aialibus non funtimobilia fim fenfum.
HTllSteterea fi efietutilii Dicunt tdemjmebzu effer fbm
fomnuz caufa efficies eius qb 110 elt ronale. CT ^
lud autqb quertf quomo frigiditas euaporationis nu/
irimett fit caufa fomni.Dicedus gp tn mobtlttado fic fepe
Dictum elt.CT^d id aut qb in cotrariu obijcif Dtcedus
q» Is oculus ftifrigidiffimu mebzu no tn fenritactualiter
Sute aliquo calido ejcpafo in ipo in vigilia:? illud tn cali
dum ejccellit frigiditas fomni.CTSd aliud otcedum q>
lj caro fit eje quatuoz tu fim q> in ipa dt tactus coplejcio
eius dt in calido teperato fim actum z frigtdu remanet
iit ipa pin potentia in Iba terre z aque : z illud calidum
uctualeqbbct mgtduates fbirmi vincit z imobilitarur.
CT Oe boc aut qb quertf De i“caufa otcedum q? ipa elt
caufa fomiti per aecus ficut dt Dictu in opponedo z mo
tus caufalitati? fue qdrupley dt ficut Dictu dt.HTSd iU
lud qb obyctf tu cotrariu oicedus q» calo: qut ejrcttaf ej:
motu elt caloz tnnalts oifTblues ibam ozgano? z rpirid
opantes fenfus z mot°in ipfisi? per bunc modt! elt cau
fa fomni z no inquiri! calo: elt.CET 3fd aliud otcedum
q? in ueritate aia Dirigit fpus ad illud cut magis intedit
Iu opezfed tn qt! tepus laboris? opis ejccellit poffe ozga
Mei: tunc reuocanf fptls ad interiora ? pfoztenf.CTSd
sltiid aut qb quertf oe sacaufa oicedu q» no intelligttur
oe oi egritudttte fed oe illa fola in qua elt calidum mul
tum eleuas euaporatiottes? bumidum multu replens
vias fenfus ? mot°:ficut accidit in Ittargtcts? epileriets.
iEpilettria ^0 .puenit eje fubito motu^pueniente eje fng'
fftmatebuorie? fpus infrigidari in cerebzo que polleas
oefcedendo uertas tumefaciut ut Dicit pfius in pzimo oe
fomno ? vigilia que tumefacte coartat poru ubi refptra
lio fit boc elt uocatiua arteria ititanti! q> ettafuffbcatur
qilq5*CT2fd td^o qb contra obycif otcedum gp multe
Difpones male in Dtuerlts egrttudintb0 euocant atas adf
vigiliam ? maxime que calide ? ftcce funt.CT ad id qb
querif oe quarta caufa oicedu q? etia £ma etas elt caufa
fomni per accnsXqz in ipa multu nutrimetu ferf ad fw.
periora.? io etia pueri ponderofa bnt capita:cuf fignus
dt qz frequeter Declinat ea tn prima etate.C" 2Ed id qb
cotra obycif oicedu gp augmetus ^nctpair elt Pm longf
ludinem ut in fupiohb°Determinatu elt.iQb aute Dtdt
me homine *49
cp e^uaFr eft ad oem paiteitUntelligimus no fini
bf mefione fed qr queltbet pare fim fpim ?uofim mam
augetur.cuiue ro plane fub eft affigna ta ♦ CT 2fd aliud
oicedum qfieodc mo fed pcipue fu puerfe nutrimetum
fertur furfuni ppter quatuo: caufas.i&uaru vna efFict-'
cns.f.qr ealfdu in eis magis feruens eft:? ealfdtl tendit
furfum.^raritas corpis minus .phibee euaporatione;
ed fupiora loca talis eft oifpo nutrimetitq: »ppter terne-'
rimem o:gano?interio? no fuftinet nutrimetus qd eet
forte calidu ? ficcusfed oportet accipe nutri metus ligdus
z fluidu ? cu; in illo abudet natura aque que uaporabi
lis eft multtmftud nutrimetum multos uapores ejcalat
ad fupiora loca:? hec etia eft caufa quare in pueris faci
itus inducif epilentia qn oantur eis multtl euaporatiua
ficut vini! ?medo? hmoi.4acaufa eft intentio me que
inteditaugmetu;:? idcirco plus ponit in longitudinem
ad fupiora loca,{T&d aliud Dicendus cp Is oiriganf in
omne corpus a loco ©igeftioms tn propter pdictas cau
fas oirigif nutrimetus in pma etate plus ad fupiora lo'
ca.CT Sd aliud Dicedus cp Is ouo grauta elemeta ouenr
in iiutrimetottn propter vim caloris agentis eleuanf ad
fupiora loca plue ad inferiora.HT 3d aliud Dicedus
i& I5 nutrimetuspmo calidii eleuec m infrigidat tn capi
le ? attingit locu per quem Debet oefcedere fpus aialis
in omui organo:? ideo fomnus efficff.£ET 2Jd aliud Di
(edus cp I5 calor maior iit in iuuenib°tn non ita feruet fi'
cut iit pueris .ppter hoc cp plus ed fuppofitu oe alieno:
* etia corpa iuuenum magis funt fpiffa refiftetia euapo
ratioi nec cibi eo? adeo funt euaporatiui ficut cibi pue'
rop,QE%ld aliud oiceduscp in ueritate mellcboltci eda
ces funt eo cp bnt fe ad cibu iu incipio ficut funt in fine
z ecotrarqr j?pter paruu caltdu non multu oelectanf in
(ibo:? io no fatiffit oefiderio eo? per cibumrfed manet
oefideriu eos in fine ficut in pncipio.fed in calido non
clt ftc q: ille no multu Delectat in cibo ?cu$ accipit cibu
fatiftacit oefiderio fiio z ceifat ab appetitu Js aut multus
accipiat cibu melancholicus tn qz frigidus eft locus in'
tus no fit euaporatio multa a cibo:? io no accidit Dormi
re:fed ftc no eft t pma etate ut patet ejc an Dictis.fE' 3d
Id qd quertf De qnta caufa oicedum cp intelligit De fub
tractione caloris in ejcteriorib^mebris.CT %d id autej
qdquerifoe melancholicis Dictu eft oe oiminutioeca
loris in interiorib^circa locu Digeftionis ubi pma caufa
eft fomni.tr 2ld id qd querit oe fejsta oicedum cp ftu/
diu?oeuotio? bmoi auctiones funt caufefommouo'
bus modis.i&uo? vnus eft qr fpus in cerebro multipli
(at calorirqr caloz trahit ad fe euaporatione nutrimeti a
loco Digeftionis quas vincit frigiditas cerebri z inductf
fomnus:? ita calor capitis per aceris fomnu creat.? per
hoc etia patet obonts fofo.Slia caufaeft qr aia occupa'
ta in interiortb0 circa vifum ronie ? affectus relinqt ejc'
terioramebra ? trahit fecii fpm fenfibilem z calore:quo
facto oe facili grauanf mebra ejeteriora z accidit fornn0»
z hoc eft etia caufa quare aliq audietes fubtilia z oeuo'
ta frequeter fomno oepmunf:? in oiffoluttombus ? nti
gte ejentes vigilanuqz tn illa m tota ejcpadif in fenfus.
C7 Sd aliud oicedu gp cura ? pauo: reducunf ad attetio
nem.cura enim creat fomnu ficut? ftudiuffed pauor ej:
boc qp retrahit fanguine? calore ? fpile ad interiora iiv
ducit fomnu z pallore etia taciei.C*Sd aliud oicedum
fj no eft cotrarietastqz nihil jphibet idem ee cam oppo
io|2 Diuerfis modts.Qnde pauor creat fomnu ut Dictu
cftifed vigilia creat ouob° modis quo? vnus elfrq: fpi'
ritus ? fanguis fugies ad interiora calefiunt calore cor'
dis ? multiplicanf:? idcirco tunc regrediuiff ad e^terio
ra ? caufant vigilii ? animofitate.iaeft qr aia no inuent
ens tutum aliqd in intrinfeco reuocaf ad fenfus ? creat
vigtUl.fT3d uitimu oicedum gp ^iqouis illius po
nit quatuo; forqnes^uartt tres funt ad hoiem % quar'
ta ad oratione.prlma haru eft qr ficut ult^r f>mo eft cali
dus .ppter cor ? epanfed ^pter frigidus cibum infrigf/
daf? frigus poftea vnif cus vincit ? fit oigeftio : ficut in
capite pori funt calidi ? infrigidanf ejc fubleuata euapo
ratione cibf.£t hanc fofonem ponit fub talibus uerbis.
qm ergo hoc accidit queadmodii uto calidus quide z
uacuus cum fif repletio ^0 iufrigidat^pter motu ideft
cibi ingreffumrfic ? tn capite pori ? loca infrigidanf fub
leuata euaporatioueffed patet qr hec fofo falfum fuppo
nit qr locus cerebri 110 eftpfe calidus:etiam euaporatio
eleuata no eft frigida fs calida ut fepi° Dictu eft,fUia fo
lutio eft q: ficut aliqs pfufus calido fubito tremit repul
fo frigido ad interius ab ejcteriori calido fit fic congefta
frigiditas cibi ? cerebri repellit repente ab organis fen'
fuum? inducit fomnu:? hec fofo eft fub talibus uerbis»
ttel queadmodus perfiifus calido fubito tremor fit z ibi
ideft in fomno ac cedere calore cogefta frigiditas cibi z
cerebri refrigerat:? fim nant caltdu fecit languefce? fe'
cede.? fellitas hu^foFonis patet:qr fomnus fim hoc pa
rum Deberet Durare ? femp effe cum tremore:qdfalfus
eft.ls enim quidafrtgus patianf in fomno tn no ifta De
caufa fed ejc hoc qr calor orgauoru recedit ab iteriorib0*
3afotb eft qr fic calor ignis remitiif cu fubito multa ?i
gua ponunfrfed poftea pualefdt cum ipa incefa funt fic
multo cibo remittif calor ullis z accidit frigus ejc cibo:
z cus oigcrif cibus tuc fit vtgiliarcuius jrbatio eft.qr qn
fit multa eleuatio corpuleti ad caput vincit calore z gra'
uat ppter frigus.? io homo qui folus eft aial rectum iit
flatura corpis cadedo tn fomno facit alteritate in vigilia
<?poft fomitiat fim fentafia.? huffolbins funt hec ^ba.
amplius multo incidente nutrimeto qd calor fubleuat
queadmodii ignis fuppofitis lignis refrigerat quoufqs
oirigaf.f ttemm fomnus queadmodii Dictu eft oe cor'
pulemo furfum lato a calore per oenas ad caput. Ciifta
110 amplius poflit fed multitudine eccedat qd eieuatu;
eftiteriirepellif ? oeorfum fluit ? to cadtit hoies fubtra
cto calore qui furfum ferebaf.felu enim aial rectu ? ca'
dendo quide alteritate facit poftmodus ^0 fantafil.fed
hec fofo pro tlto no ftattqr no ponit totam cam ferunt.
lfe:eterea fi frigiditas nutrimetitm effet caufa tunc oe'
beret incipe fomnus circa loca Digeftionis qd falfus eft»
CT4afelo eft uera.f.qi frigidario no folii eft ca fed etias
tmediata.4aufe ito mediata eft calor oigeftiuus:? hoc
probaf per modii giiationis pluuie in qua pmo agit ca
lor eleuls uapore ? poftea frigus puertes uaporemm
aqua ut fup Dictu eft.pbaf etiam per catherros feu per
aqul fluente a capite ejc flujcu reumatis z gtiaf ejc l?uo'
rib° infrigidatis in cerebro»? hec fofo eft fub his #bie*
vel he quide oicte fefones no puentetes funt ut fiat ifri'
gidatio no folii fed pprie quide eft locus circa cerebru?
queadmodii in alfis oictii eft.oium ito que funt in cor'
pore frigidiffimo uel no hntibus cerebru uel qd equiua
let cerebro queadmodii ergo humidu qd euaporat fub
folie calore cum uenerit ad frigidii locti propter frigida
tatemfua infrigidaf ?pgeftum oeorfum fertur factum
rurfum aqua.fic in eleuatione calidi ad cerebru fupflua
quoqs euaporatio tn fteuma puertff.ideoqj catherrt uf
reumata videnf fieri ejc capite.nutritiua ito z non egro
tatiua oeorfum fertur congefta ? refrigtdatur qd calidtl
eft iu organis fenfuum.
CJUtrumoia aialia comunicent fomno z vigilia*
u Utirtio queriturumimom
aialia coicent ambobus.f.fomno ? vigilia.vel
aliqua qdes fomno tm.uel aliqua vigilia tm.uel aliqua
qutdes neutro.alia ito utriufqs* £t qo ifta reducitur ad
quatuo: mebra.f.Utrus omne aialqnqj oormit?qnqs
vigilat»? qua opponem bnt circa aial fomnus? vigilia.
0 utrum aliqd aial fimul dormit t vigilat : % quid facit
0ecude partis fume
fomnum cxdiabrtem.^ri^^wo ergo querif utrum o£
mal qnqj oonnit z qnq; vfgilat * £t videf cpficp rooes
politas in pmo oe Somno z vigilia ubi Dicit pBue fic.ni/
pii eft qd femp vigilat uel qd femp Dormit fed eifde in *
funt aialiu; paflides utreqj l?e,g£t fua ro eft bec qncuq;
duc partiones oppofite nate funt fieri circa ide;:necerte
cft qnq3 vuam no ineife ut altera infit.fomnus z vigilia
funt partiones oppofite que nate funt fieri circa fenfum
p:imti.f.tactu;:ergo necefie ert vna qnq? no inefle utal/
tera infitte rtc videf <p nullum aial uel femp oo:mit uel
femp vigilat.Cu 21 Ita ro ert q: quorucuq? ert aliqd op°
fm nam qd excefferit tepus uel aliqd eonque pnt tpu?
face neceffe ert languefcl z quiefce*o:ganog fenfibiliu;
fm nam ert opus fentire : ergo qn excerterint tepus ne/
cefle ert languefce z idigere quiete : fed fentire ert in vi
gilia z quies ert in fomno ♦ ergo qdlibet aial necerte ert
qnq3 Dozmtresqnqj vigtlare.CU Jte oe natabile greflt
bile zuolatilevifum ert quqj oozmire? qnq; vigilare,
omne aial ert grerttbile uel natabile ufuolatile.ergo oe
aial qiiqj neceffe ert oojmire z qnqj vigilare^ ftem
2f^:Dictt cp cuicuiiq; inert fenfus necertario qnq; do:/
mu z qnq? vigilat.fed oi aiali ineft fenfus : ergo oe aial
necertario qiiq3 Dozmit-r qnqj vigilat* CT Sed contra*
calo: in exteriorib°elt caufa vigilie:* euaporatio a loco
nutrimen ert caltdaXum ergo nutrimetu; fiat ad oent
parteteuaporatio nutrimeti fiet etiam ad exteriora o:ga
naXum igif fit calida cotinue tenebit calore; z in exte'
riorib0:* ita ptmue erit vigilia z nunqj fomnus*(E3e
fomnus z vigilia opponunf ut Quatio z babitus ut Dicit
pBus.fed ut Dicit 3£>oe° a fmatione ad babitum non ert
regrertustergo a fomno ad vigiliam non eft regreflus
ergo animal qd icipit oozmire nunqj vigilat.^ Solo
concedimus P m f>mas rationes cp omne animal qnq;
ponnit z qnq; vigilandi quatr *aro uerifkef fup:a babi
tum eft.CCT Sd f>,nergo qd in cotrariti obycif oicedu cp
calo: euaporationis no fenfificat niebzum fine fpu femi
bili.* pma euaporatio maxime ert ad caput z ibi infrigi
daf:* oefceden? infrigidat meb:a z facit fomnu.CJ ad
aliud oicedu; qt ert Quatio potetie z Quatio actus z a p»
uatione potetie ad habitu; no ert regreflus ftc a cecime
ad vifu;:fed a puatioc actus ad babitu; ut a tenebas ad
luce in aere z a fomno ad vigilia in aiali ert regreflus*.
CT&ueritur quam oppofitione babeant circa anima!
fomnus z vigilia*
, £cuitdo querituroBiop
politionem b&mt circa aial fomnus* vigilia»
j£t videf cp ut Quatio z babitus* fomnus enim ert mter
ceptio femus a ^uatione caloris nali? z fpirituu in o:gs
tiis fenfuum.ergo fomnus ert Quatio z vigilia babitus»
CJjtcm Dicit p&us circa idem animalis ert vigilia z
fomnus . opponunf enim z videf vigilie fomnus que/
dam Quatio eflTe. C* Sed pira Dicit 23f£:cp fomnus ert
paflio fenfustfed nulla pallio ert p:iuatto:ergo fomnus
r»o ert Quatio fenfus.pnma patet pfe.*a #o p:obaf ex os
dis. oicit enim pBus qt fomiioppter tpam quietis uer*
tatem coaptata metbapbora finis bnt aialiateo cp reges
fit -rapter falutem aialtti exiftit.GT3^ fi opponerenf ut
Quatio 'rbabit°fomnusz vigilia tiic oponeretqtbabit0
efiet ante ^uatione tepore z naturateum vigilia ut babi'
tus opo:teret q> vigilia eflet ante fommi.cutus ptrariu;
videf oicea^Xqnta fupiora plena funt nummetoin
pueris q: in gnque meftb°nec uertunt ceruice;:-: fic re/
quiefeut in matricib0 emb:ia.lfkr boc enim videtur qp
fomnus fit ante vigilia*^ Solo oicendu op fomnus z
vigilia opponunf ficut Quatio z babifcirca fenfibilitate
I; caufas beant ptrarias que funt calidii frigidu in o:ga
nis fenfuu;*C; 2fd id aut qb cotra obijeitur gp fomnus
picif pafiio^pter cam q: partto ert fenfm.CT^d aliud
bicendtI «foinnus ert finis per accnsXinquaturege/
fcere accidit in fomno per boc gp fit certatio ab actib°exy
terioribus*C7 2fd aliud Dicedu; cp fomnus z vigilia ba
bent Determinatu; tepus fue opponis ficut cecum z vi *
dens circa oculum:?p:opter bocin p:imis gnque men
fibusemb:ia nonooimiunt nec vigilanttfed poft illud
tempus vigilia antecedit fomnum*
tUni aliqdaial fimul ooimiat s vigilet*
, £rtio queritur Otru; aliqd
aial fimul oo:miat z vigilet.Dicit em'
uenf aut quidd oounietes z faciut multa opa vigilantiil
Obycif ergo fictoia opa vigilantiu; funt opa exteriora*
quida onm oozmiutfaciunt opa vigilanttum:ergo qui/
dam ou;oo:muit faciunt opera exterioratqb falfu; ert*
q: oo:mitio ert quies ab opibus exterioribus*CT3terra
quicuq? mouenf ab exteriori motu z faciut opa exterio
ra ipfi bnt fenfus folutosalli qui faciut opa vigilantium
ouin oo:miut mouenf exteriori motu z faciut opa exte
rioratergo ou; oozmiutbfit fenfus folutos qd ert ipofli/
bile.q: oicit pBus (pfomnu imobilitate Dicimus fenfus
uelut vinculu. C 3« videf qt a«° vigilie nullo mo tali
bus infit. Dicit eniin pbusimpofTibile qualtcuqjfenftt
fentire q> oo:mit aial * Jnd e fic cutcuq3 inert actus vigiy
lie inert ei fim altqiie fenfum:ergo oonnienti non inert
actus vigi!ie*C7 Jtem pBus fi pttrn fim aliquos fenfus
ineflet vigiliati fim aliquos no ex boc oomitedo fenti/
ret aial qd ert importibile.ergo videf cp no fimul pnt it»
efle fomnus z vigilia.CTSed cotra.vtdef w in talibus
magis infit vigilia qjfomnus.cuius enim effect°eftnia
mteftto: illi0 caufa magis ineft*fed opa vigilie in talib0
magis funt nianiferta.qd patet per boc q> tales mouenf
localitenergo caufa illo^ operti que ert vigilia magi? it»
ert q; fomnus.CT Sed ?tra boc iteru; obijcif*p:tuatto
enim z babit°no fimul infunt circa idem . fomnus z vi'
gilia fe bnt ut Quatio z babit°*ergo no fimul infunt circa
idcm.De talib°aut Dicif cp oo:miut:ergo no ineft eis vi
gilia fim alique modu*C'3tem fup ert babitu gp fomn°
inert fim illum fenfum quo imobilitato oes aly imobili
tanfrted fomnus ineft talib0: ergo oe neceflitate inerit
fim fenfum illutergo cum ipe fit imobilis oes aly erunt
imobilee:? fic fim miilu; fenfum faciunt opera vigilie*
CT Sed ptra boc iteru ert q> omne aial qd ^cedit De Io
<o ad iocti Determinatu videf bere vifu; foluturted mul
ti oo:mtetes,pcedut oe loco ad loeu oeterminatutergo
oozmietes multi bnt vifum folutii. C7 3«^ boc iteru;
querif quare expgefacto non memoranf operu vigilie
que faciunt in fomnisrr bn memoranf alio^ fomnio?*
videf enim cp magis Deberet memorari operu vigilie*
fomus enim memoranf quefouius im^munf.fed foy
tius impmunf illa que impmunf fenfibus folutis qj ea
que impmunf fenfib°no folutis:ergo fornus Deberent
memorarirted opa vigilie impmunf fenlibus folutis*
fomnta^o fenfibus no foluti?:ergo magis Deberet opa
vigilie memorari qj cetera fomnia* Sed cotra boc
ert qd oicit 2f{fc*f.gp fomniti memorat expgefacti.vigi/
lium aut actus no meinorat.$C"^uxta boc iteru querif
quare Do:mietes no memoranf eo^ que fecerut in vigi
lia pcedeti z bn memoranf i n vigilia (equiti fomniord
que babuerut in fomno pcedeti.videf enim gp econtra
no Debeat effe.quicuq; enim funt motus exteriores.^
ab extertorib°a a pntib0 ut fi funt fottiores z magis i m/
pediites peipi interiores qj illa que caufanf ab interio
ribus z no pntibustfed in vigilia funt mot°exteriores z
ab exteriorib0* pntibus q: a fenfib°.Jn fomno funt
motus ab interiorib0 z no a pntibuesergo mot° vigilie
magis tmpediiit mot°iriteriorespctpi motu? fomni*
p:ima ,pbaf per boc q; exteriores magis cotrarianf in'
terioribus q; iiuerioresjz fic magis oebit impedire***'
me bcmine
patet per ante Dfctajnde .pcedif ficjn vigilia funt mo
tueejeterioreean fomno #o motue iterioree:ergomo
tue memorie qui eft interior minue impedii in fomno
qj (n vigili9.CTJte5 queetiq; funt ab ejctrinfecle caufie
ita q? vnum eft a fortiori alterii a oebilioriad qbeftaoe
biliori no pot ipedire id qb eft a fortiori.fomnue % me/
moria funt ab ejctrtufecie caufie ita cp memoria eft a tot
liori? fomnue a oebiliori.ergo fomnue no oebetimpe
dire memoria:-: fic oormiaee oebet memorari factorii
in vigilia pcedeti.frma patet pfe.*a .pbaf eje boc q> me/
moria mouet in vigilia q b no facit fomniti.C' 3t£5 nic
moria videf acceptio paccepto^ifed m fomno non reci
piunf nili paccepta.Jn vigilia #o z paccepta ? pfentia.
ergo mot°memorie magis erutcoee in fomno qj in vi
Silia. <5ET Jujcta boc iteru querif quare aliqe fomniane
obliuifcif fui fomnij fiftati;poftfomniu moueafuerte
do fe ad aliud latue uel ejetedendo corpue-C* Solutio
Dicendi! q> ad boc ep aliqe faciat in fonrnie epa vigilie
etfgunf duo . Quo?: vnu; eft fortifiima implfio alicui0
preaccepti in vigilia qb faciedu eft in fnturo.Slteru #0
eft foro tUo?: fenfuu qui futi fenfibile coprebedunt a Ion
ge <1 majcinie vifue ? audit0. CT Sed fciedu; q> ouplep
eft calo: foluce fenfue.f.nalie ? accntalss.r.alie aute ou
pleje eft.Otuos vnue .pcedit a loco oigeftionie ad o:ga
na fenfuu:? ille qnq; multi! onatur in iteriorib0? ejetre/
mitatib^manuil % pedu ? tn no foluit fenfue . 2lltue eft
qui a co:de ? loco oigeftionie .pcedtt ad caput ? ibi acci
pit forma z im^ftione virtutie aialie que eft in capite:?
«deo oefcendene ab anteriori z pofteriori capitie foluit
fenfue z caufat vigilia; . 2tc cntalie eft etia ouplejc.f.qui
procedit a loco oigeftionie z calefacit totum corpueruel
eliqua parte ipfiuemel peipue ptee motmas ut ejctrenia
manuti z pedu que peipue calent in fomuo z illae non
foluit fenfue.Sli0 eft qui cu; cbolerico fanguine eleua
tur ad caput.£t ille oefcedendo per organa virtutie aia
iie foluit fenfue alioe:? majeime illoe quo?: organa ma/
Sto ejctrinfeca funt in corpe ficut vifue z auditue ♦ foluit
etia virtute motiul ad motu .pcefituu.THullue em' calo:
Difloluit fenfue nili qui oefcedit a capite.*5ic eni femen
no accipit virtutie impftione informatiue nili m tefticu
lis: ita calor? fpus no accipiut ipreflioue virtuti? aialts iuli
a capite in quo funt organa virtutie aialie.? 10 talis folu
tio non cottngit nifi in oifpofttie ad frenelim ? ad bmoi
ifirmitatee in qbue calidue ? cbolericue fanguis eleuaf
multu ad caput.©icedii ergo cp funt ouo caufantta tian/
tafmaamplTu;? fenfus.CTSolb a calore accntalt?fan
tafina tmpifum qnq; mouet lingua ad loquedu ? qnq;
oe ficut accidit in qbufdaloquettb°in fomno:? m qbuf
da puerie qui videnf mainae fuggere in fonte. C ad
primae ergo quatuor ronee Dicendu cp talee oormiunt
fimplr qr fomnue eo?: caufaf ab eo qb limplr eft caufa
fomniiboc eft a frigiditate bumidi oefcedetie a cerebro
? imobilitantie organi! tactus. Uigilant aut fi m qd qr vi
Silia eo?: caufaf ab eo qb eft caufa vigilie fimqd ideft a
fantafmate monete fortiftimemel a calido acciitali quof
dam fenfue folucte.iRonee aut ille ? Dicta pBi procedut
oe fomno? vigilia Dictte fimplr ? no fimqd.CU^ld qn
tam oic£dil cp bec eft falfa cuiue effecfeft maniteftior il
liue caufa magie ineft.manifeftiue eni; ineft qbfimejc
terioree fenfue ineft.f.vifum ? auditu.? tn magie ineft
qb fi m interioree ineft.f.guftu; ? tactu :? fim illoe ineft
fomnue m eie qui faciut opa vigilie in fomnye.C* &d
aliud Dicendu; cp Quatio ? babu° Dicta fimplr no limul
«nfunt eidem fim idem.fed nibil ebibet vnu inefle lim
pliciter ?alterufim qdeidemrfedno fim idem.|fn tal»
bue eni; fomnue ineft fimplr ? vigilia fim qd:? fim fen
fibile eidem:? no fim idem.qr fomnus tneftfim organu
tactue ? vigilia fim organa fenfuu fentientium a longe.
(U M aliud Dicendu q? organo tactue imobilitato fun/
plicttermecelfeeftorganaaliojjfenfuum limplr imobs
litarufed nibil .pbibet alique illo?: uel altqe oiftolui per
accne ? fim qd,? boc incedit pbe oice oicee q> opa vigi/
lanttii in oormietib0 no fiut fine fantafmate ? feufu qdi
quali Diceret fenfu foluto p accus ? no pfe.fU^td aliud
Dicendu^ vifue in talib°folmf per accne ut patet ejep^
dtctie.CU 2fd id qb iujeta boc querif quare poft fommi
no memoranfactue vigilie fed memoranffomniacete
ra.Dicendum ^ boc ptingit ideo qr fomnueineft eia
fimplr:? vigilia vm qd.? ideo qb impmif in fomno im
primifin virtute iteriori que eftfantafta? impmif lini
pliciter:? io limplr referuaf in memoria. 3llud aute qb
impmif m vigilia talium non im^tmf femtbue ntfi per
acens folutie:? ideo erduditur a fortiori motu interiori
fantafie virtutie.tT&d argumetu aiit oicedu cp ea que
impmunf fenfib^fimpfr folutie fortiue im^muiu qj ea
que im^muntur intrinfecue fantafie.fed non impmun
tur fenfib°fim qd folutie ? per acciie.$ET Sd id qb ulte/
riue querif iuvta boc.f.qusre in fomitis no fit memoria
preterito?: vigilia pactoru:fed in vigilia bn fit memoria
peracto?: in fomnie.©icedum q» boc eft io qr memoria
nullo mo pot agere in fomnte nili per accne ut fup ba/
bitum eft:fed bn agit in vigilia.ejc fupdictie enim patet
q? memoria reuertif in rem ejetertore pus accepta' a feni
bue cum intetione pteriti teporie.Unde qb eft rei ejete
rtorie oportet bere fenfum fimplr folutii.qb aut eft pte^
riti oportet accipe a fenfu coi:qui etia imobilitaf fim c5
uerfione ad fenfue .pprioe.fjj 2ld bin aut Dicendu co
tra boc eft qj funt queda exteriora que ejciguuf ad ee m
serio?: ficut mot°fenfue coie ? ,ppry ad motu memorie:
? tllanoopponunf interiorib°:necimpediutea fedpo'
tiueerpediut?caufant.SilV funt queda interiora que
no fufficieter caufant memoria? cum illie no pnt ee in
teriora illa ficut memoria cum fo;nno.4U2ld aliud oice
du; qjfomiuu inquatu iiurmfecu no isupedit actu me
morte fed impedit ideo qr ad actum fini ejcigif act° fen/
iue cois ? (pp.q qui imobiles funt in fomuo. tU2fd ahb
Dicendu m fantafma in fomno pacceptu; qutde elhfed
no eft ut 'pacceptu; fed ut pfene:?ib caufat memoriam
que eft paccepto?: ut paccepto?:. $U Sd aliud Dicendu;
q? fomnia fiunt in fine fomni qn fomnue iam eft ejccita
bilie ficut oebilie im pftionte motue.? ^pter boc no fu
bito fequaf mot°magnue ficut ejrtelio uel uer fio ad alib
latue tradunf alia fomma obliuioni eo q> motue fonio:
femp excludit Debiliore in actibue fuie.
C" Queritur quid faciat fomnum ejccitabtlem.
q tLlartoct ultimo qucr.e
^utd faciat fomnu excitabile ♦ Dicit aut
pp ejcpergifcunf cii Dtgeftio facta fuerit ? obtinuerit que
impacta fuerat caliditae in anguftiumulta ab eo qui cir
cuftabat ? Difcreti quoqj fueriit corpulettor fanguts atq;
uriiTimue.iE): boc acctpif ^ duo faciut fomuu; eccita/
ilem.tQuor: vnum eft copletio oigeftionie in qua viu
cit caliditae impacta in neruoe fenfibiles a circiiftate fri
gido cerebri.imeft otferetto fanguinie puri ? grofii fiue
corpulenti:ita gp groftue cedat in nutrimetu mfeno?::re
nuisaut?fubmisad nutrimetu fupio?: ? peipue capuis.
tETSed cotra boc obijcif.quato calidu eft tn ma fpilfio
ri tlto eft iuincibilf.fed in ^n° fomni ante cbplemctu;
Digeftioiecalidueleuatuad caput eft tn ma fpifiiori qj
Dtgefttoe copleta:g in fm°eft iuinctbili°.f; qn calidu eft
mtncibili0 ? tunc fornn0 eft ejccitabiliong fomn°tn pn/
cipioameoigefttoncjefcitabtlior eft qjin fiue poftoi/
geftione.|U3^ni tenuie fanguie oe facili eft infrigida/
bilie ? ftans ? frigiditas eft caufa fomnt.ergo tenuie fan
guie magie opat ad ptinuidu fomnu qj ad ejccitabilua
le; eiue.Cl^^^t^a Dicit %%z\gp oino amatoree fom
ni funt qui occultae but uenae ? magna capita bntee.g
decade partis fume
a cbtrarijs videf cp magne uene z paruitas capitis ope-'
renfadfomniercitabilitate.crsorooicenducgefte^
citabtlitaiis cauta pfe z per accns.pfe caufa eft copleme
tu, oigeflionis q: tunc fegregaf fanguis tenuis z purus
ab impuro-rcozpulento z purus eleuaf furfum.Jmpu'
rusaiitoefcedtt Deo:fu;«j>mo enim in fmcipio otgeftta
nts calo: eft uebemeszeleuat puru z impuni fimul ad
iiipiora.-r^pter boc in ma illa grotfa fouificaf frigus ce
rebu ejcpulfo calido z grauat fenfus z facit fomnu;Xaiv
guis aut fubtilis eleuaf in fine oigeftiois qtl remittit ca
Itdu z ille oe facili oefcedit per uenas a capite quia no
oiu manet ibi no infrigidat z inducit fecii caltdu in ner
uos fenfibiles z caufat vigilia.£aufa #o per acens mul
tipleje eft.£ft eni; caufa oifpones in fbto z |?ec eft oup*
fcil; fubtilitas uenarum que funt in colloique adeoflri
cte funt q? no pot per eas cito oiftillare bumtdii infrigi/
datum in cereb:o qb eif caufa fomni z bui° oppofitu;.f.
amplitudo uenaru colli per quas cito Diftillat bumidu;
ifrigidatuin cerebzo * 2Jlia$oeaufa»f.oifponesin ffito
eft fomni magnitudo qutde capitis ut in nanis z bomu
lis eft:magnii enim caput ptinet magnu cerebiu; cuius
inulta frigiditas Diu vincit caltdu cum nutrimeto eleua
tum.per oppofitii aut puitas capitis ppter parnu; cere/
buim z ficeti eft caufa ejccitabilitatis facilis,CJ3^ caufa
per acens clt frigiditas circa locii oigeflionis per quem
no pnt eieuari euaporattones ad caput fic eft in melan'
cboltcis ut pbabitu eft»C”3teni caufa per acens eft mo
tus violentqui euocat aia; ab interiorib°ad ejrteriora:
z ftc etia caufa per acens eft infirmitas que no permittit
aiam in interiorib°quiefce,C73tem per acens caufa eft
nimiu ieiimiu;.,ppter qb auterf ma euaporationis que
Deberet fieri ad caput z caufare fommi « z funt quedam
alie bmoi caufe per acens » CJIDicendu g ad parnu; q>
fpiffa ma no De facili Diftillat per uenast-z^pter boc Diu
manes in capite infrigidaf z caufat fomnu,d7 2fd alib
Dicendii gp bumidu tenue oefcedit anteqj infrigideffri
giditate puertente ipmz tnfpiffimte per ablationem ca'
fodi : z bec De fomno Dicta fufficiant,
£inde tractande ®
d feptem qonee quas mouet 3|fe:De fom
noXqd fit fomnu^ppter qua; cam ooj/
mietes quida fomniat z quida noiz qua
re quidem fomnias qnqj nb recolit z qiiqj recozdaf » £ t
fi pungat futura putdere in fomno uel no:z quafr ptiU''
git boc.-r utru futura ab bomine pfptciant folumel quo
ruda Demonii bntcannz utru; a na fuerit uel ab euetu.
C” Citrum fomni um fit partio intellectus»
„ feritur piimo quid eft fom
nu;.Sed q: fommi eftpaftio fomniatiszopo:
tet paflionem Diffiniri per fbnuopoaet ergo quere p:i'
mo cuius ut f&ti fit fomniu.? *°cuius fit ut caufantis fui
eifentiaX.utrum fenfibiltti fperum uel imaginabilium
uel itelligibilitvz j°quid fit fomniXCTXirca £mu que
runf quatuo:.0uo?2p:imu; eft utru; fomniu; fit partio
intellectus . utrum fit panio opinionis» 3m utrum fit
paffio imaginationis fiue tantafie»4m utru; fit paffio fen
fus comunis uel pzopaj*
, J0 p:imum proce*»!*.
Bic % fibin dc fomno-rvigilta.pter fommi
videmus quid aliud queadmodii vigilando fentientes
altquidioe eo enim qb fentimus fepe z intelligimus ali
quidific <z in fomnis pter fantafmata interdii videmus
alia z intelligimus»^ boc accipif q? ficut in vigilia per
fenfum accipimus pnculare z per intellectum abftrabi
mus ufe z fic intelligimus aliud:ita etia in fomnis fom
niado ab ipfis famafmatib0abrtrabtf cognitio intelligi'
bilistz ita videtur efie fomniam cognitio intelligibili#
z paffio intellectus. CT Jtem boc ,pbat21[fetper ea que
accidunt circa quofdl boies.iBtcitenim qjiamqdem
viderutbmoifomnia uelutque videntur fim memorie
perceptione oifponere que pponunf. £t intedit Dicere
aliquis in fomno oifponit fomniii fuii per actu ronis
•zad interptationer-rboc pcipifinbis qui in memoria
fua retinet foinnia fuaificut o: oe fomnio Iberculis qui
vidit fomniu fuii cuius nullus uolutt Dicere interptatto
nenr.-ripepoftea eiuidefomufi interptationefomnia-'
uit. CT feieterea nos ejepti fumus boc q? quq; foinnia
mus nos Dtfputare dc fenfibilib^ inuenire intelltgtbi/
lia qb no eft nili iiuel!ea°facere,igif videf fomniii elfe
paffio intellecf.CTJtem 0?ego% 2fug° oicut q? fom/
nia funt reuelationes angelo^.iReuelatto aut bec coue
nietiftime fit ad intellectu ficut Dicit @auiel.0m intelle
etui opus eft in vifione.C' 3tem Dicit 2tlpborabius qi
pure intelligetie que Dicunf angeli funt agetes quafdl
cognitiones fomniabiles que tii fim ipa no bnt nili fpe
cies intelligtbtles.-r ita videf q> fiat ad intellectu folum
bmoi cogmtio,4r3tein oiaitu Sfuic^iaac % 2llga;d.
perronem aut obijciffic.Cutufcuq; actus femp eftmo
bilis z nb pot fieri imobilis nif» per fomniu; ipfius pfe
paffio eft qb apparetun fomno itellect^eft talis.g videf
fua ,pp:ia paffio ee id qb apparet in fomnotfed fomniii
eft id qb apparet in fomnoiergo fomniu eft paffio inteb
lectus.C^cm fomniii eft illius ut Dicit pbs in quo ub
limo ftautfantafmata accepta p fenfu;:fed ultimo flant
in intellectutergo fomniii eft intellectae 3t^ quicqd
trafit De vno ejetremo in alterii per mediu non Debet fi-'
flere in inedys Donec pueniat ad ejctremu.fpee cogno-*
fcibtiiu trafeunt a fenfu in intellectu per fantafiasima'
ginationeiergo no oebent fiftere in fantafia z imagina/
tione Donec pueniat in eptremii qb eftintelleei°.£tcii
in fomno fit mot° bmoi fperu; videf fomniu moueri in
intellectu z efie paffio intellectus.tOtem oteit &£fe:qi
fomniu eft paffio inteliigibilft uel fenfibilis.lDis enim
folu; eo^ que funt in nobis cognofcimus aliqdifed no
eft paffio fenfibilis ut ipe ibide; Dieinergo relinquif qi
fit paffio imelligibilis. e Sed eotra qutcqd videf fub
Determinata qualitate z figura z colore no videf vifioe
inteilectuali.id qb videf in fonis videf 15 mo utfreque
ier:g no videf vifioe itellectuali.CT 3^ ^flga;el dic q»
ca fbnt eft mot° virtutis fantaftice z ei° iftabftitatisifan
tafmata aiit virt°no efttntellect°:g fomniii nb eft paffio
intellect°»ffr 3tc ^flpborabi0 oicit gp fomniu eft mot°
imaginatiue»? filr videnf Dicere oes pISi.tT Sofo Dici
mus cp fomniii eft paffio intel!ect°ftcut(pbat ultime ro/
nes.Supius enim habitu eft gp intellecta fomno imo'
bilitafper accfwtzfi inuenifin fomno folutnon erit o:
dinata fua puerfio ad ea que apparet in fonmtoXed erit
admtjrtus rantafi/siudicas dc fantafmatib°ut oe rebus
z .ppter boc trequetiffime errat : z io accidit gp alicui vi'
def q> Difputet in fomnis z vtdenf ei argumeta formata
z qii vigilans examinat ea tnuenit fopita z oebiliaiz fi'
militer eft dc uerfib°factis in fomno qui in vigilia ejra *
minata ntbil ualere videnf.Olb aure qnq; uera tntellb
gunfinfomnysbocfit qbufdaalys De caulis que infra
Determinabunf. CCT 2ld ^ma ergo tria Dicedii q> I; aci°
intellectus qnq; faluaf in fomno tii eentia fomny eft in
formis tmaginabilib9 z fpebus fantafmatis 'zfenfibus
quib°fe tunc imifeet intellectj-r ,ppter boc fomniu non
eft intellect nifi per accns<z; pfefantafieuel fenfus,vn
alta aialia pter boiem fomniare inuentunf»CT3[d alib
Dicendu q) reuelatio fomnialis bet aliqb efte .ppbetie z
aliqd De elfe fomnij:« f m bocqjeftbns eftefomnij nb
fiftitinintellectufediniinaginabilib0pjeparatuadfan
tafiam ficut q? ©antei vidit beftia« afcedetes De mari z
if^barao fpicas % boueeXed p m $ eft^pbetie fic piCiicc
Bebomine
paWter efl in fntellectu:? fic Differt a fomhfo ficut oeter/
minari bet in qone De .ppbetia:? eod e m o rndedu eft ad
©icta pfw£.CT#d aliud oicedti cp no folue intellectu
qui agit in fomnijsamo imobtlitaf qiiqj per acens : fed
fantaiia? imaginatio qnqjagutptinuem vigilitibus z
©ormietib0 magis eo cp tuc celfant a«° fenfuu ejeterioru
z aia puertit totaliter ad fteriora.f.ad actu imaginatiots
z fantalte.CT 2fd aliud otcedu q> fenfibilia ut fenfibilia
non trafeut m intellectu imo manet in imaginatione ut
©eterminatu eft.CTSd aliud oteedu qi fan talia z imagi
natio funt media inter lenium z intellectu tanqj iter ey
trema eiufde nae. 3n fenfu enim eft forma indiuiduabi"
lis oeterminate qualitatis z figure:? illa accipif ab ima
ginatione % fantafiatfed in itellectu eft ute qd eft fine bie
z ntic.£ t cu fomniu eemtaliter ejiftat in talibus formis
z idiutduabtltb0fbmny natura no ptrafit ad intellectu^
C7 Sd uUim oicendu cp qn ©icit fomniu eft paf
fio fenfibilis uel intelligibilis intelligitlt itelligibili? im
actu iteriore quifn fomno noimobilitaf.i^nivo oicq?
fomniu no eftpaftio fenfusUntelligit ienfum ftm actum
«ejtteriorem qui in fomno immobilitatur.
CXUrum fomnium fit partio opinionis*
a i£*iide queritur utra fomm
um Iit pallio opinionis.jgt vtdef cp lic.Oic eni
S^manifeftu qm neqj fomniu eft neqj ut fomno fan'
«aiiatfedqniintelligtmus que opinione opinabamur.
sBjc boc accipif cp fantafia no eft fomniu fed intellectus
iopinabiiui.fi£t ita videf cp fomniu eft paftio opinionis.
i|ir3teoecognofctbile^po:tionabileeftillt ptiaie per
qua cognofcif «fomniu eft cognofcibiie qdda : ergo erit
jjportionabile alicui pti a ie per qua cognofcif ,fj m fout
«io accipif vnuj^babditer in quo ni eft qfiqj Deceptio,
ijiigif talis acceptio, fit ppria opinionis videf fomniu
opinionis ee.ppnu.CT preterea fomniu qfiqj eft talfii
qnqj eft uerutcredif tft femp ee uerti:? boc eft proprium
epiuiomstergo fomniu eft opinionis paftio.C" £ocra
opiiuo nulli beftiarii ineft ut Dicit plSus.fomniu aute in
eft beftystergo fomniu no eft palfio opintonis.CJ3lc5
opinio nitif roni ,pbabilt:? ronib°fit fides.talis aut mo
dus rocinadi no eft in fomnio:ergo fomniu no eft opi/
nionts^pttu.cr Ibteterea Dicit agfe:tn f>n° fedi ce aia.
cp opinio qnqj ptraria eft fenfuitficut illa que Dicit folej
ce maiore bitatione:cu fim fenfum vtdef ee monopeda
lis fomniu nunqj eft nift oe acceptis per fenfumtg fom/
niu no eft opinionis ^p:iu.GT3tem rone ponit ad boc
jS£:ficoices.fedneqj in opinione eft fomniumo enij.
folii aduenies Dicimus boiem uel equii ee fed albuj uei
pulcbtujtquo? opinio utiqj fine fenfu nibil iudicat nec
nere nec falfe.tn fomno aut boc accidi! aiam facere. Si/
militer enim qm bo z qm albus videm0 videre in fom"
tus:? bec ro eft q: opinio no iudicat fenlibitia nift coi tl"
cta fenfuu? nie etia no iudicat ut fenfibilia fed per rone
jpbabtle.3» fomnie fto iudicauf fenfibilia ut pntia : i\$
enim fomniamue tm boiem in rone boi$ fed etia albtl
spulcbru:? fic vatetq? fomniu no eft paftio opinionis.
CrSofo pcedimus q? fomniu no eft opinionis .ppriu;
z Ii opinio inueniaf m fomnio boc erit per acens ut Dici
mus oe itellectu fimcpiudiciu opinionis immifcetfe li
mulacris fenfibiliu.C*adf>™ ergo oicendu cp Dictum
Slj&cu peifione tntelligedueft.f.qrin qbufda fommjs
no eft fantafia tm I5 fubale fit fotnnorfed intelligtmus in
fornnys queda que tn vigilia opinabamur per opinio/
nem eo m intellectu imifeet fe tantafmatibus per accfis.
IIT ad aliud ofccdu cp eft credulitas eftimationtsque i
nitif imaginationi ut rei z bec eft in fomno z bec eft cre
dulitas per rone que eft fides alicuius,pbabtlis z bec eft
opinionis:? illa no eft in fomnio.tET Bd aliud oicedum
ctp fautaiie ? fenfus cois eft cp fis falfa ? uera ee creduuf:
z ideo boc no eft tlllus opinionis quapropter no feqtur
cp fomnium fit opinionis paftio.
|]Jptrum fomnium fit paftio imaginationis.
, Crtio queritur tltru fomniu
fit, paftio imaginationi? uel fantafie.£t videf gp
ficticii enim Blpborabius cp fomniu attribuif virtuti
imagtnatiue.3fta enij virt° femp eft.in motu? in actioe
^tinua ? in traflatione oe vna imaginatione ad alia una
gi natione.CT3te Blpbora0 fomnia oebet attribui virtu
ti imaginatiue line fuerilt uera fiue falfa.fU3te 3uicaoi
citcp virtus imaginatiuaagittin fomnio.boeetiam Dicit
Slgajel.f.g» fomniu eft motus virtutis fantaftice.2[£?:
etia Dicit cp fenfibilis eft qde fomniare.boc aut eft tn eo
qdtantafticu,C73K2fyfc:fomniueft fantafia quedaj:?
in fomnio fantafma qde eft fantaftice v>irtutis:ergo fan/
taftice virtutis eft fouiu.CT 3tc per rone pbaf boc ide.
fomniil eni3 eft mot° fimulacro^ fenfibiltu ma no pnte.
fimulacra aut illa non manet nift in imaginatione:ergo
fomniu no erit nifi imaginationis.^ Sed ptra.Bliqs
fontniat fe videre ? audire.fed videre ? audire non funt
imagtnationis:ergo fomniu 110 eft imaginationis ,pp:i
um.C 3teotcit 3[fe:cp I5 fenfus in fommjs imobilitenf
fim actus ejeterioresmo tn fim actus ueriores:ergo vide
tur cp fomniu fit motus fenfu? fim actu ejtteriore ? ita no
erit mot° tantafie.CT Solo Dtcedu ficut Dicit Slpbora0.
in nigramanrt.mot°fenfibiliu eft a fenfu in tmagmatioe
ita q? pncipiu eft a fenfu ? finis in imaginatide.3n fonv
nio aut eft motus feufibiliii pacceptos ab imaginatione
ad fenfum ita cp fwcipiuj eft ab imaginatione ? finis ad
fenfum:? ideo fornnui eft imaginationis ut a quo ? fm'
ctptu motus eius.<j72ld ^muergo oicendu cp aliquis
fomntat fe videre ? audire boc accidit er motu fini? font
ny.CTSd aliud ofcedu cp funt actus interiore? feufuuj
fim cp reducunf ad fenfum coem:? fim illud eft fornmii
quatuad fine fui motus.fum etia actus fenfuum^puo
rum in fe fim organa:? fim illos no femp eft fommu:qa
qnq5 oefunt o:gana.
^Citrum fomniu fit paftio fenfus comunis.
q ^arto et ultimo que*
tltrum fomniu fit palTio fenfus cois uel pp:\j*
0 videf q? non per ronem qnaj ponit pbilofopbus in
©e fomno? vigilia fic oices.St viiiis vifionis eft vide"
re ? audit0 audire:? aio fenfus fentire:bec aur ? funt co/
munia fenfuum vniuerfaltter figura ? magnitudo ? alia
buiufmodi.opua autem ut calo: fonus ? fapo: : in pote/
tia funt oia contuentia ? oo:m:etia videre.fimiliter ? oe
reliquis patet cp non fentimus in fomnys.no ergo f en/
fu fomnium peipimus boc eft q; in fomnys fenfus datt
fi funt.f.comunis? ^p:ius? non fentiunt iuli in potetia
ficut contuentia? Dormientia potetia vident:? fic oe ali"
is fenfibus:ergoreItnqtura> fomnium non eft fenfibi/
lis partis amme.C^m S^tein fomno pofitum eft ni
bil videre nec audire neqj omnino fentire.C^m cu/
iufcuqs eft aliqua cognitio ipfa erit ipftus in actu cogno
fcentis:fomnium autem eft cognitio queda ut Dtcit
ergo erit alicuius in actu cognofcetis:fed fenfus 110 aent
cognofcunt in fomnys:q: fenfus immobilitati funt : er/
go fomnium non eft paflio fenfus.fcma pate^per boc qt
cognitio eft actus cognofceti? ? in cognofcente ut m lao
iecto.Secudaprobafperoictum3f^.St forte Dicatur
cp fomnium eft cognitio in babttu ? eft palfio cognofce
iis in babttu? non in actu.CT Contra omnis cognitio
per quam apparent actualiter fpecies coguofabtliuj eft
palfio alicuius cognofcentisin actu.fomuium eft talis
cognitio : ergo eft palfio alicuius actualiter coguofceii"
tis.llbama probatur perfe.Secunda probatur per boc
£P in fomno couertumur actualiter fup ftmulacru$ ficut
f
Secode partis fume
fup?a rein.fEJt? nibil pfe apparet fenfibus nifi qu utp
mur fu is actib°:fed fomniu appet qu tmobtles fuut fen
fus fim actuiergo fomnii! no appet fenfibus pfe.fiT 3£e
Dicif in 20 oe aia q poflum0 itellige cu uolum0 f5 no (en
precii uoUim°,*but° picti caufaeif:q: fpes itelligibdes
accepte funt apb nos fup qs polium0 puerti qn uolum0
fefibiliaautnofempfutpiltia nobis*ideo no polliim0
fentire ou uolum°,i£x 15 arguif fic.renfus no elfnifi in
rei pntia:g fomniu mtnqj elt in fenfu.C3k gda fenfus
(io iiiii niii per tnediii enranommu aut non uni medio
eocpin fomnio fenfus ntbil patiunf a mediotg fomniu
Iioeft in fenfu.(irS5 ptra oictt2fi£:in fomnys nibil pa
ti fenfuj no uerutfj pangit vifuj pati qde * alios fenfus:
fingulti aut l?or queadmodu nobis vigila tib°euenit q'
de quodaino fenfuimo ite autin vigilftib°,£tex I? acci
pif q fenfus fic appbediit in fomno ut i vigilia I5 res no
iit piis in fomno ficut eil piis in vigilia.C' Jte a$fe:po/
nagqbellmanirellnm qm fenfibilis pticule palfio ell
fomnui fic qde* foinn0 fupple pallio eli fenlibilispticu
je.no eni5 ahj qde alicui iell fomn°.:3Iij aiit fomniare f,
eide,cti igif fup bitii fit q fomn°ell fim fenfu3:fomniare
etta erit fim fenfu5.C”3k oicit a&mnauilellu q no fo'
Ui in vigilado 11101° a fimulacris mit z qui in co:pe fut z
qui extrifec0 fj z qii fit pallio bec que uocaf fomn0:* ma
gis uic appeufubdit enim expellutur qn opanf qde fen
fus z itelligetia z exterminanf queadmodu iujeta multu
igne mino::* trilltae* Delectationes pue iujrta magnas
cti $0 qefcut fupnatat* parua.jgx boc accipif q fimula
cra mouet iteri0 in oojmiedo z in vigilado:f3 in vigilau
do no fentiunf mot°iteriores,ppter foitiores exteriores
q: tomo: mot°excludit Debiliore ficut magn9ignis obfu
fcat minore z maio: triflicia minore. £u igif mot9ut Dic
2f|pbora° fit ab imagmatioe ad fenfujtfomniu erit mo
tus fenfus z pallio ipfi°.C3te 2ll£mocte,ppter uacatio
ne fim pticula fenfuu in potetia agedi eo q ab exteriori'
b° ad id qb e 11 itra fiat caltditae refluxio ad f>ncipiu (en'
fibilis pticule referimf z fitit tnantfella fedata turbatioe
£% boc accipif qr cu calo: retrabif ad iteriora in fomitis
fmobtlttanf fenfus fim actu exteriores:* itrifec°ad ipos
ifluiit imagines:* I3 illi pui mot°fint tfi peipiunf fomter
eo q exterio: turbatio fedata fit:* ex boc ite? videf q fo
niu fit palfio fenfus.St fo:te ,ppter boc aliqs Dicat qou
plex elt act° fenfus.fi iterio: * exterio:.* fi5 exteriore agit
in vigiliasfim iteriore agit in fonmo.(I7£otra oe mobi'
le bomogeniu motu ab aliquo motore in pte vna natu*
cll moueri ab eode in oib° ptib0.* ro but°efl:q: ip m elt
bomogeniu idefl ell vni° naein oib°ptib°.f5o:ganucu
tuflibet fenfus co:p° eil bomogeniing fi mouef in parte
vnamouebif*inalia:*fitmobtleellinptevna* i alia
erit imobiledj in fomnis tmobilitaf o:gahu exteri°:g * i
teri9 imobilitabif ♦* fi mouef iteri0 mouebif * exterius.
«Pte.pbatu eltfifpqiuapo: eleuat°a locooigeltionis
* ifrigidat0 in cereb:o oefcedes ad o:gana fenfuu imobi
luat fenfus * cat fomnu.£il ergo ille uapo: citi0 attingit
itrinfec0 extrinfec0:fo:ti°imobilitat ea iteri0 qj extra.
o:gana fenfuu magis fut o:dmata ad exteriora q's
ad iteriora:f5 ad exteriores no fufficitit pfe: vifus eni no
videt fine actu lucidiig videf q» multu min0fufficult pfe
aditeriores.1b:t ma ,pbafp bocq> act° exterio: ell in vi
gilia * in oiaiali.iSutda enim fut q nunq3 fommauerut
p tota vita ut Dicit 2(^:nulii aut fut qui no funt ufi fenli
b° in vigilia P m act° extertores.Si .ppter boc pcedaf q»
fomniu 110 ell pallio fenfus. -Cotra qcqd appet alicui
ut vigilati * uteti fenfib0 ipm appet ei fim fenfus.fomni
115 appet ut vigilati * uteti fenlib°.ergo fomniu appet fi,
feufus.^a(pbaf per 15 q in vigilia no utimur nifi fefib0.
24#o patetp expietta:q:cu fomniam0 videf nob freque
ter ut videam0* audiam°.vn fomnui ell file cogitationi
vigilatie.SETSj mc querif utru fomniu fit pallio fenfus
cois uel ,pp:ij;* videf q utruifqj^n fomnis em'5 mfcCr
nim° albu * oulce:* fic oe alfis qb ptinet ad fenfu^ppu/
um * iudicam°utrualbu fitide oulci qb ptinet ad fenfil
coem:g fomniu ell pallio fenfus cois*,pp:y;* fenfus p
accns.3udicam°eni5 in fomnis q albu eil filius oiarrij.
ITSj ptra.ptingit q aliqs o:bat9oculis fomniat fe vide
*becappitionopoteead o:ganu fenfus ,pp:ij:g videf
q fomn°no griafr fit palfio fenfus(pp:y.fi7Sofo d ice'
dii q fomniu ell pallio fantafie * fenfus cois fim relatio
ne qua bet ad fenfus ,pp:ios:* mot°fomuu icipit a tanta
fia * terminaf ad fenfu.qpter qb oicit 2f^:q mot° fom
nij ell ficut mot°uertiginisqcoponif ex pulfu * tractu,
fenfibilia enim f>mo,pcedut a fenli u coi cu imaginatioe
qui mot° ell ficut pulfus:* pollea redeunt ab imaginati
ua ad fenfum coem:* ille mot° ell ficut tract°.Oicit enij
3f^:q recedete fenfibili extrinfeco in cella remanent li
mulacra * redeunt in fomnio ad o:ganii fefus cois.Se/
fus aut cois refert ad fenfata pp:ia:ficut etia facit in vigi
lia ut fup Dictu ell:* ideo videf boi q videat * audiat *
tagat * agat akjs fenfib°.<r©icedu g ad q ro
no ,pbat nifi q fomniu no ell pallio cois * ,pp:ij fenfus
Pm actu exteriore.fitr itelligif Dictu feques * inducifab
aliud Dicedu q illud argumetii necefiarius
ell:fed bcc ell falfa q fenfus in fomnijs no fit actualr co
gnofces.fenfus enim cois Pm puerfione ad iteri0 no im
mobilitaf iit fomnys * illi0 actualis cognitio ell fomniu,
CT ad aliud Dicedu q fomniu ell palfio cognofcetis iil
actu * fenfus cois fini puerfione ad interfimutaf a fimu
lacris fenfibiliu in fomnis:* illa fimulacra accipit ut k\v
fibilia coia * ,pp:ia per acens:* copontt * Diuidit ea * iu"
dicat intetioites ex ipfis refultates:bec enim oia pot tace
fenfus cois ut fup ,pbatu efi.C”Hd aliud Dicedu q qdl
oicut q fenfus coes * ,pp:ij iinobiles funt in fomno fini
act° exteriores.3nteri°aut a quodi calore iteriori foluu
tur.Sed boc 110 placet (j poti0 fim 2Upboram * 2luica m
* 2flgacni oicedil ell q mot° fomny fillit ad otganuj fen
fus cois.rtlle in fomnis imobilitaf per accfis fim couer
fione ad actu exterioremo enim imobilitaf pfe fed no i/
fluit virtute fenfus * fpum fenfibile o:gaiiis fenfuuq^o
ru qpter boc q ipfa o:gana fenfuus.ppao:: imobilitata
funt ex frigiditate fomny.Un adbuc fenfus cois pfe ma
net in actu fim puerfione ad iterius.CC^d aliud Dicen '
du q cu 3^:Dicit q no feutim°cti uolumusripfe intelli
git oe illo fentire qb ell ad rei pntta in vigilia.CT&d ali
ud Dicedu q fimulacra iteriora funt iil actu * funj act° fe
fibilis pticuletq: funt fpes fepate a ma:* ideo no idiget
aliquo alioageteilludqbellin actu:* act° non indiget
ageteqbtacttipmactu exillere.q: aliter qcederef in in'
finitu in agetib°:fed fpes que funt in materia rerti fenli''
biliu extra 110 funt in actu fenfibilia fed in potetia:* ideo
idigetageteqbfaciteaactuee fefibilia ficut lux fac actu
calore':* ad talia fenfibilia ell fenfus fim puerfionem ad
extra:* ideo idiget buiufinodi agetib°.fedfi5 puerfione
ad intus ell ad fenfibilia £mo mo Dicta:* ideo no idiget
alijs agetib0 in illa couerfione.lftones ^0 que inducte
funt p:o pte illa q fomniu fit pallio fenfus coceduntur.
Sed qb oicit % ^:q fomniu ell fenfibilis pticule in eo
qfanta(licumtelligiffic:qfenfus*fantafia idefunt iit
fuBa f5 Differut in roite * fenfibili pticulatin fomnio mo
uef a fantafmate no fim q eltfantafina fed fim q ell in
ratione fenfibilis:* ideo fomniare non ell ficut fentire.
C^d illud autem qb obycif cotra Dilltnctione oe actu
interiori*exteriorifenfus Dkedu5 qmot°fommjnou
ell nifi ad o:ganii fenfus cois * ideo no imobilitaf pfe ut
fup:a babitii ell.o:gana Ito fenfuu qp:io2 imobilitanf i
trinfecus * extrinfecus * per boc patet etia folutio ad fe/
ques.o:ganii enim fenfus cois naliter eftfrigidu.Un fi
frigiditate imobilitaref femp eet imobile.* I5 2flfc:oicat
q eiufdc ell fomnus * fomniu no tn fim ide.fomn°enis
Bebomlne
fenfibllfs partfcule fim couerfione ad ejrtra t fed fomniu
eft eiufdefim puerfionf ad intra.fTSd aliud oieedij q»
I5 fenfus in actibus ejcteriorib^oitiores fint qj in icerto
ribustnno fufficiutpfead ejctertoreerc boc pungit pro
pter fenfibile qb ejctrinfecus eft in potctta z fdiget agite
educite tpm ad actinejctrinfecue aut eft tn actu copleto*
<T Md id qb querif utru fit paflto fenfus cois ud jpprij
ud acctdes.oicedu cp coie,|pIld id qb obycif oicedu*
j» fenfus cois accipit faifacii .ppriii in fenfato coi z tn fe
lato per accidens:* ©e omnibus indicat ut tn ancedenti
boselloetcrmutamm*
IT tltrum dTentta fomny pfitot ejc fenfibllibus ud ejc
famafmate.
iSnde queritur at*
dl ut cantis fulefientia fit fomniuXt circa
fcocquerunf qtuor,0uog£mell Citrus
eentia fomny pfillatey fenfibilib°ud ex
fantafmate udet imettonfb0 que accipi-
imf a fenfibilib0 Is a fenfu no appbedanf,*"1 dl utru; ib
le fpcs que ef nttalee finit fomny fini aliqd rei a qua ab-
itrabunf s* utru aliqd ©iminuifm reteje boc gp buiufmo
di fplo abltrabunf ab ipfa.3"1 dl utru buiuftnodt fpectes
abeiltibue fenfibilib0 referuanf in organis fenfoum ud
in aliquo alio loco.q."1 dl utru organa fenfuuj ad buiuf/
modi ipeo fe babeat ut patietia tm ud etiam ut agentia.
. ©pztmum autem bo
rum .pcedif fic.©icit %$&gp fedato *difcreto
fanguine in bnttb0 fanguinl pferuatojz fimulacro# mo/
ius ab vno quoqs fenfuu ualida facit utttg fomnia.fimu
Iaera aut coferuata ab vno quoqj fenfu funt illa que con
feruata funt in fantafiajqrfantafia dl motus a fenfu fim
actu factusrergo videf fomnitl eentialiter coftitui a fan/
tafmatib°,cnii:eterea queciiqj fifitudo idiuidualisap
pzebedif ejc 110 pntetilla erit fifitudo fantafie.fifitudofo/
nialis fu appbedtfiergotpfa erit fifitudo famafie, prima
jpbaf per boc cp appbeiio per fenfum % appbefio per ii'
lafta no differor nift per pntia rei % abfentia.** $0 patet
pfe.fT Sed ptra.queaiqgiplo accipif tn organo fenfus
cois ud ,ppry ipfa dl fpes fenfibi!te,fpes aut fomutalie
accipif in organo fenfus cois uel jpprijrergo ipfa dl fpes
fenfibilispma patet pfeua #0 pbaf ejc an dictis.qr foro
ntu fit ejc boc gt fimulacni refluit ad orgaou fenfueXln
bteit &£:qro $0 fup oijctmus q> fomnia funt mot° fan
tafie in organis fenttedi manifeftu fiqs attldls tltet me
inorare que patimur dormfetes qdem ejcpgefactt/Jnter
du enim que appent idola dormienti infpiciet eppgefa/
ctus ee motus in organis fenti^di 1 intldit oicererqr
cut in qbufdl vigilatibus % peipue in qbu$ dl muldmo
tus nutrimett ficut dlin iuniorib^qu in timore ud tene
bris runtpflituti:ippter uaporatione nutrimen refluunt
imagines ad organa fenfuu intatum q» putant fe videre
% audire.ita ctia in fono fit c$ fimulacra refluut ad orga'
na fenfuu % in ipfis appbldunf utXenfibilia.UJSs ptra
boc iterii videf qb dicit pfiuscpfepe itdligimus altqd
pter fimulacra in fomnoMficvideftnfomnio etiam ee
fpls intelligibilis.Sifiter fomniamus nos recordari %
sppbldere delectabilia % peupifeeres? appbedere terri^
bilia % trafci.ejc bis oibus videf cp fomniu pfiftat ex fpc
ciebus oium viriu aie.f.fenfus z imaginatiue z eftimatl
«e z memoratiue z cocupifcibilts z irafeibilis z ftelligp
bilis.GTSolb dicendu q» in fomnio pfe no dl nifi fan
talia ut fenfibile acceptu in fenfu coi:z boc patet per MP
pbora dicite gp in fomnio videt bo qfi fentiat per gnque
fenfus abfi^ eo gp ibi fit aliqb fenfibile ejctrinfecumrboc
accidit per cotrariu motu ei qui dl in vigiliafjfu vigilia
enim eptrinfeca mouet fcnfam fenfuscois monet ima
ginatiui.3n fomnio ani reuerttf % monet fenfnm cbera
z fenfus cois mouet pticulare:* fic accidit qi bo appben
dit fenfibilia I5 no fint ejctrinfecarqr intltiohes eoru funt
tnftfa fenfuu.CCjBfiedu ergo ad pm gp fantafma dl oe
ee'ntia fomny fed no ut fantafma fed ut fenfibile.HT Md
aliud dicendi! qi 1$ fpls fomny fit re no pntertn eil ut rei
pfttis:? majrime qn magna viri0 eflfony.fiqj fomnians
no peipit fe fomniare fed couertif fupra fimulacni ficut
fup r L£t oe bis tn melius infra oicef.Jnillis ftoque p
cipiut fe fomniare adbucefl fimulacni ut fenfibile I5 vir
tute intdlect0 z cogitatiue potltie peipiaf oeceptiorqr fi/
cut oicit 2Hpborabius fpls que efl in organo fenfus eft
fenfibiiis fiue ueniat ab ejctrinfecis fiue ab intrinfects.
4X7 Zld illud fo qb obiiaf de itellectu dicedu dl fi? pfij
qj queaiq; in fomnofiut uere inteiltgetie pter fantafma
ta no funt fomnia fed potius reuelationes.£t fi itelligl/
lia dl in fantafmatibus tucpfe fomniu ell fimulacri z fl
fibilis fed per acetis fpeciei itelligibilis ut fup ©ictu? ell.
<£rad aliud Dicedu qr memoria copleto motu non mo
uet in fomno ut fup dictu dl. fed videmur nobis reme/
morare, ppter intltionl tpis que appbendif cti fenfibilf
fenfus cois.CT^d aliud qb obycif ©e dlimatiua z ira/
fcibili z peupifeibili Dicedu q; organa illo?: funt in orga/
no fantafieri idcirco nibilpbibet in fomnis refluere in
titiones ab organis earii ad organu fenfus cois.
C tltrum fpecies que funt elfentiales fomnio funt ali
quid rei a qua abllrabuntur.
, i£cundo queritur
le fpls que funt eentiales fomnio funt altqd ref
u quaabflrabimf.a: utmj aliqd ©iminuaf ab ipfa.Stvi/
def q? nibil rei fint fpls ille.fenfus enim z intellectus eo
de mo fufeipiut fpem I5 no eaderqr intellect0 accipit itel/
ligibill z fenfus fenfibillr-r tn uterqj efl in potetia ad fpe
cie ful-t efficif in actu cti beat ea.fed itellect0 accipiendo
fui fpem nibil accipit ©e re.CLb aut itellect0 nibil accipi
at ©e re j?baf .Jntellect0 enim eft fup qdditates ad eenti
as rerii.vii fi aliqs accipet tuc ipfam eentias rei accipenz
ita res no maneret in na poftqj elnt itdlecte.$T t>zete/
rea ©icit a^rin j°oe aia m res no fiitin aia fj fifitudines
lapis eni5 no dl in aia fen fifitudo lapidis.^llbreterea
nos videm0 q? poli appbefionl fenfibilevifus remanet
rea colorata eodl colore quo colorata fuit frusrg p app/
befionl fenfibile nibil tollef a re.-z fic arguif ulteri°m ni/
bil a fenfu ponif in fantafia qb refluat in fomno.dj S5
ptra ages file aflimilat patiis inqjtu pot.boc aut nopot
nifi impmedo ei forma fua. £u igif vifibilis fit ages z vi
fus fit patiensrvifus bebit forma vifibilisqnellin actu.
boc videf per 15 qb ©icit Mffciin ?°©e aia gp flfus
z fenfibile fiitide in actuXu aut no poifintide eife actu
nifi fint idl forma erit fenfus bns forma feiibilis.C'
Zlfiiin f ©e aia.feufus ell fpls fenfibiliii.fpl? aiitefl foi
marg in fenfu ell forma fefibiIul.4T3^ illud qb accipif
in oculo z appet ©ormilti aut e aliqd aut nibil.Si nibil
cti nibil no agat no ageret appitione aliqui in fono ud i
vigilia.Si aliqd.aut ergo ell aliqd illi0 rei in quas oucit
aut nibii.Si nibil tuc plus iduceret in illa qj in aliquam
aliarergo rdinqtur qridqb accipif in organis fenluuj z
appet in fonijs fit aliqd rei.CTSj ptra.ferifibile vifus e
color ud luxdllud g receptu in organo vifus aut efl i ipo
ut in ma z ibto . aut ell ut i medio, £t videf gp ^jn° uio
querif id qb ell in aliquo ut in medio boc ell m tranfitu
ad aliud,f5 illud qb dl in oculo no trafit ad aliudrg relin
quif q> fit in ipfo ut in ma z IbtoXii igif color in ,ppria
ma fit vifibilis color ©eberet videri in oculo ficut in pie/
te.fs 15 eft falfumrg videf q> no fit in oculor-z ide ulterius
pcludf f cii nibil fit in fomnio nifi qb accipif a fenfu gp ca
lor nunq; ©eberet appere in fomnio, CET Si forte ©icaf
q> in ^itate color I i oculorf; pp ©papbaneitate oculi no
pbi videri fic etil no pot videri In aere.CT Contra dlcft
l *
0eeticJe partte fume
£ff&m liG ee fenfu ? fenfato q> colo: e II extremitas pfpi
$rui m co:pe Determinato ? ipfo^pfpicuo^.fed colo: per
fpkuoj2 no ide videf cu accedetib°,ppe ? loge ficut ma'
re oiftatibu? videf albti ? aflifteribus in littore videf ob
fcuru.? boc ftip eft expolitu a nobis ? caufe funt afligna
te.4u igifocuius fpifltusco:pus fit qjaer uel aq:multo
magis oebetappere in ipfo colo: acceptus.Si p:opter
boc Dicatur q? in ueritate to:ma vifibilis non eft in ocu/
|o f> aliqd fimile illi z illud eft qb appet etiaj in fomnio.
C7 £otra fenfus b»t Duplices act°,f.iteriores z exterio'
ree,? exterioribus utimur in vigiliaanteriorib0 aute in
fomno,£tDicit a^:cp exteriores fouioresfuntinterio
rtb°:q: in vigilia excludut interiores z no pmittut eos p
cipt/Jnde .pcedif fic.quicqd appet in fenlu fim actu oe'
btliore multo magis oebet appere fim actuj fo:riore:er'
go fi fimulacra illa que appent in fomnys fiunt in o:ga'
uis fenfuii in vigilia z appent in fomno fim actu interio
rem z Debiliore: multo fornus oebetappere in vigilia in
o:gano fenfus alicui afpicieti ad oculum:? fic oculus De
bet videri etia colorat0 colore rei vife.fClbteterea fi fe
Sibile aliqd fui generat in oculo eade rone qua giiat ali'
qd in oculo vno gnabit aliqd fui in oculis oium afp icie'
ftii.cum igir eentia vifibilis no fit infinita multis afpicie
tibus ipfam tolleref tota ita ap nibil remaneret:? fic ite»
remanet £mu incouenies.iuj aut nibil appeat in fom'
uio uifi fenfibile:? illo nibil fit qb nibil appet in fomnio
boc aut fpecialiter videf in audttu.i^uicqd enim no eft
Uifi cu fit nibil fui relinqt in factu ee.fomniu5 no eft nili
Dii finergo nibil fui relinqt in tactu ee.£tbma patet pfe
i* aute.pbata eft fup in qone oe fomno.Jnde fic.fonus
poft auditu no eft nili in factu ee:ergo nibil fui remanet
poftauditu:fedidolu5 fomnij eft poft audittuergo ido'
lii nibil eft:? fitr obycif oe uoceXlox enim eft motus ae
ris refpirati:? talis motus no fit nili oum eft in fieri:uojc
en i no erit nifi qfi eft in fieri.? ex boc fequif ide qb f>us.
C7Sedptracertii eft perati Dicta 31 memoria reuertif
in rem pterita perfiantafmata ut in imagine qbcoferua'
tu eft in ata ? acceptu eft a fenfibi!tb°.£u igif ifta rener'
fiofitfimqueiibetfeufunuremanetinaia lilitudines re
rii fim quelibet fenfumtetia abeiitib0 fen(ibilib0.CT 3te
cerni eft nobis per expimetu $ in fomno appet quodli'
bet fenfibile:ergo qdlibet fenfibile remanet in aia abeu
te re fenfata.<T3ic boc expftefcribif in b°oe fomno z
vigilia.M abetitibus fenfibilib°in cella remanet limula'
cra.CTSolo otcedii qt in ^vitate fpes fenfibiles genera'
tur in o:gano fenfus :? ,ppter boc oicif ab 3^fe:c p fenfus
in actu eft fpes fenfibiliu.? bec ni fpes nibil eft De ee ma
teriali ? nali rei fenfibilis:fed eft fifttudo illius generata
ab illa:? per fifitudine qua babet cu re fenfata Ducit in il
lam.CJJiDicedti ergo ad fimuni q: in ueritate in tellect0
nibil rei accipit fed accipit fpem abftracta a re que eft in
terto ? qdditas rei fim rone I3 no fim ee.jGT 2fd aliud Di
cedti cp fititudo rei que eft in aia eft rei imago uel ratio*
imago in virib0 aie fenfibilis:ro aut in ttellectu.fQJ 2fd
aliud Dicedu qt fpes coloris in oculo 11 0 babet ee coloris
fed intetione ? imaginatione per que efFiciffuicipiu co
gnitionis feofibilis:? ideo remanet res fenfata in fuo co
lore q: no abftrabif fim fuu ee.CJad id qb ptra obijcir
Dicedu qt eft ages oupE.f.ages per qlitates actiuas ? paf
fiuas pparates ? oifponetes main:? remouetes ptrariu
ab ipfa:? tale ages penitus alfimilat fibi paties in eade;
fpem trafmutado.£ft etia ages qb no agit nifi per actio
nem fue fo:me fine pparatione ? trafmutatione m ae ad
illa fpenuficut griaf fo:ma in fpeculo pter boc q? fupfici'
es fpeculiremoueaf a planicie fua uel a natura vitri:?
fic fenfibilia generat fpes fuas in o:ganis fenfuii.(E"ad
aliud patet folutio per ante Dicta : ? fifr ad ouo fequetia*
CT2ld id qb querif qre colo: 110 videaf in oculo.otcunt
qda cp colo: non eft in oculo nifi ficut in trafitu ? in fieri
ficut etia eft in medio/Jllud aut qb eft in fieri eft tn pote
na tm:? .ppter boc no appet in actu.? illa fotb falfiftima
eft Duabus ronib°.tauaru bmaeftbec.fi fenfibile eflet
iu o:gano nifi i 11 potetta:cum ipm exfis in oigano fit bn
ctpiu cognitionis fenfibilis:peripm 110 cognofceref res
fenfata mfiin potetia.^flia ro eft q: fi eet in o:gano ficut
in trafitu cu ille trafitus 110 fit infinit0 opouebtt ipm fta '
re:ftabit igif in imaginauuis uel memortatergo fi ptui'
git videri o:ganu imagiuatiue uel memoratiue videbii
tur in ipfo colores accepti per vifum qbfalfum eft.Un'
de Dicedum cp fpes coloris eft iu o:gano ficut in potetia
inali?fbtobocmoquonaturafenfus pbtee memoria
z lbm:z boc eft no fim ee male ? nale fenubtlis f3 fim q>
fpes eft interio uel imago rei fenfite ? bncipiu cognofce
di ipfam:? ideo fpes vifibilis que eft inoculo no videf
in aliquo nifi i quo eft per futi ee qb babet in natura . fic
aut 110 eft in oculo ut iam Dictu elMJJ^Id id qb obijcif
De actibus interioribus Dicedu cp illa obiecrio .pcederet
fi vifibile fim fuu ,pp:iu ee eet in oculo ? apperet i n fom
ti is.fed boc no eft uerii.qb enim eft iu oculo eft fpes ? i *
tetio vifibilis qb 110 eft Ductiuii alicuius in re vifam nili
illi0 in quo eft:ut i poteria videte ? o:gano vifus.^Sd
aliud Dicedu qiee vifibilis in nullo Diminuifinboc cp
plures afpiciut ad ipm.^pter boc enim no remouebif a
,pp:io ee fed porius fpem fui generat in medio ? medii!
in o:gano.{£2Id id qb obijcif oe auditu Dicedum cp fi
cut eft aliud vifibile ? aliud fpes vifibilis ab ipfo genera
ta in oculo ita aliud eft fonus ? aliud eft fpes foni ab ipo
generata in auditu ? bec fpes foni Deponat' in fpu anima
Ii ad fenfum coem ? ad o:ganu tautafie ? refluit iu fom'
nio ad fenfum coem qui Difcernit ipfam fim cp eft acce'
pta per auditu:? tuc fommat fe audire.tOuida aut Dtcut
q? refluit ufqj ad tympanii auris ubi eft materia foni fci'
licet aer qui edtficatus eft in auribus.Sed bec fofo nui'
Ia eft q: tuc viftbiles fpes reflueret ufqj ad oculos qb ex'
p:efle patet ee fallum in bis qui caret oculis ? ui fomni'
ant oe colorib°.CJll^«crea etia fi fpes foni lerref ufqs
ad tympanii auris no generaret fomi niliibi eet motus
violet0 qui qliter fit in fornnys Dictu elhnec eft facile fi n
geredlber boc patet etia folutio ad ea que oe fouo obyci
untunoe alys aiit fenfibus penitus eft eadem ratio.
CTUtni buiufmodi fpes abeiitibus feufibilib°referue
tur in organis fenfuii uel in alio aliquo (oco.
f £rtio queritur
modi fpes abetitibus fenfibilibus referuenf in
o:ganis fenfuii uel in alio aliquo loco.£t videf cp in ov
ganis fenfuii per rones pBi politas in i° oe fomno ? vi'
Silia ubi fic Dicit.fenfibllia fim o:gami fingulii nobis efi'
heiut fenfum ? que ab bis Iit partio no folii eft in o:ganis
fentiedi Dii fenfus agiit fed ? ouni abeiit.Stmul emj eft
bec paflio in b is ? in bis que feruuf.eteiii5 agitata eo cp
tnouet no ulterius attingete mouenf:qb enim motu3 ta
cit mouet aere queda:? rurfus bic motus aliti«£t boc q
demoquoufqjftetfactutmotiiin aereatqjin bumido.
fenfus aut buius ronis eft:q: ficut in motu violeto loca'
Ii bmti moues mouet aere pximti uel aqua.pximam;?
aer mot° mouet 3m ? ille 4"1 ? fic oe alys ? qfi ^mii non
mouetjficabeutefenfibtli ^mo mouetefefii3 manet fpe'
cies generata in o:gano feufUs.Blia ro eft per fife acce'
ptum in alteratione ? fuut bec uerba « 9ilr opinari bec
opo:tet ? in alteratioe . na qb calefactu ab aliquo calido
,pyi mum calefacit:? boc Diftrtbuif ufq? ad bncipiu ideft
ad fine qui itedtf qre ? iu boc efl fentire:qm eft alteratio
queda fim actii fenfusmecelTe eft boc tacere boc eft fic i
alteratione vmi calefacit altertl ? alceru ? fic oe alys:
ita cp qlitas bmi alterantis manet in i°? in 3°.fic ? in fe'
fu cu fit alteratio queda ipfe fefus:qlitas bmi ibti manet
in medio ? qlitas medij in o:gano * Verria ro fmmf ex
Be bomlne
figno tnanifeflofq: qn fenttmue aliqd luminofum ? fu '
bito trafferimus oculos ad tenebzas ? adlocii tenebzo/
fnm accidit nibil videre ppter motu luminis adbuc ejci
dente iu oculis* 0 ex boc ,pbaf q> no tm fpecies fenfibi
liu manet in .pfuudo ozgaiiDjz ad fomnia facieda fed eti
am in fupficieata cp cii fubito trafferaf oculus ab vno vi
ftbili ad aliud ?{>mu impedit feques irnf>mi z majcinte
fi £mum fuerit luminofuj multu.CTJ^ ad calo'
rem multo tpe afpictamus uel albii uel aliqd buiufmcv
di videf ad quodcuqj vifum pmutemus ? boc ed p>
pter boc cp fpes f»mi manet in fupficie oculuCETUte £
fi ad fole afpicietes uel aliqd fpledidiizoeinde ad nigruj
accidet vifum fwno videre buiufmodi colore.f.fplendi'
dumeinde pmutaf in puniceti Deinde in purpureiiquo»
ufqj ad niqruoeueniat colore ?euanefcatfpledidum p
mum,CF3tc 2ljfc:ab bfc que mouenf pmutanf ozgana
majame ab bis que citiffime fitiut z qefcetia pol) t fpect®
videnf etia mouerfppter fpern £mi fluidi remanete in
oculo.tETJtf 3f|fe:nut a magnis fonis obfurdefcetes fi'
ue etia ualidis odoribus no odorates z in fifib^bec an
lemuticumanifefle acctdut .ppter boc q) fonis fonus z
fonis odo: fic imfcmunf cp .pbibent alios fonos z alios
odores im^mi.ippter bec z buiufmodi Diciit qdam cp fl
tnulacra referuanf in o:ganis fenfuti z faciut fomnia in
fomms.CJSed ptra boc efl <p ftngulare ejctra fenfum
pofitii incertu efl ficut Dicit 2f jfc:in topicis.ergo fpes fm
gularis no manet in fenfu,podea oicit Hi£:cp accepta fe
fibilia no manet in cellaXella aut efl cocauitas cerebx
ut oicit Sfuica:ergo no remanet iu ozganis fenfuii,ppzio
ru5*CET 3te oicit autca:g> fenfus nibtl accipit fine pritia
anaterietergo referuata fimulacra finepntia materie no
referuanf in ozganis fenfuii.CTlfte oicit Slpborabius
cp bncipiii motus fomnij efl ab imaginatione:fed pncv
piii motus fomni efl a loco in quo feruanf fimulacra:er
go referuatio fimulacroru efl in imaginatione z non in
o:ganis fenfuii.pma obiectio 3ufcc efl oe eo qui no ba
bet oculos z fomniat oe coloribus*3n illo enim (imula
cracolo^nopntreferuariinojganis fenfuii.CT Solu'
tio Dicimus cp fimulacra no referuanf in o:ganis feitfit
um fed in ozgano imaginationis z in fomno fi mit ad o?
gami fenfus cois z ille puertif fup ea £m gp funt a fenfi'
bus pzopzys.On videf audire qn couertif fup fenfibile:
auditus:? videf videre qn puertif fup fenfibile vifus : z
fic oe alys fenfibilibus eo gp in fomno agit fantafma ut
fenfibile :z boc efl qd oicit^*Tb:opterea qda gp a vi'
fu oeferunf motus in fomnio facit gde videre:p:opterea
#o cp ab auditu audire.filr aut z ab ozganis fenfuumteo
enim gp ,pgredif motus ad £ncipiu vtgilldi videf vide
re audire z fentireudell ex eo pgredif motus (imula
eros a loco fantaflico ad fenfu; coem qui ^ncipiti efl vfc
giladi eje eo gp facit agere fenfus ppzios utfupza oeter'
minatu efl accidit fomntare fe videre z audire z fentire
in eo qj fenfus cois puertif ad fenfibile vniufcuiufq? fen,
fus .ppzij fm gp ab ipfo efl accepni.CT Sd 2f^:aute ro
nes oicedu g? ,pfundu fenfuti ab ipfo appellaf ozganu;,
fenfus cois:? per gne oes illas rones tntedtt .pbare per
locii a minori gp fenfibilia reduetia a loco famaflico ad
ozganum fenfus cois pnt manere in ipfo re no pnte tpe
fomniadirq: in fupficie ozgano^ aliquadiu manet poft
impflione.? per boc patet folutio ad omnia alta quefita^
CXltruj ozgana fenfuti ad buiufmodi fpes fe bnt ut pa
tientia tm uel etiam ut agentia*
q ^arto et ultmo Oiueritur
utrum ozgana fenfuii ad buiufmodi fpecies fe
bnt ut patietia tm uel etia ut ageiia.lDoc enij videf ‘Bpx
ibarezmeflruofa enimifptciete fpeculii nouum accidit
fpeculo nubes fanguineateuius ro fup efl cofignata:er'
go videf oculus age in.vilibile ficut patif ab ipfo.C* £5
otra boc obyciftq: fupza ^batu efl gp videmus ? genera
liter feutimus imus fufeipieutes ? nibil ertra'mittetes.f;
qcqd nibil ejctra mittit fed tm itus fufeipit nibil agirtg o:
gana nibil agiit fj tm patiunt ? fufeipiut . CT 1>zeterea ft
agiit in fuaobiectautruaguteade actione qua patiutur
ab obiectis an alia,fi eade cii vmiquodqj ages fit in actu
opozteret cp eet in actu fm illa actione qua patiuntur ab
obiectis.fed qcqd efl in actu no efl in potetia 0; illti actu
ergo no eet in potetia ad actiones obtectopmibil autem
no ejcits in potetia ad ahqd ages patif ab illo:ergo nibil
paterenf ozgana fenfuii ab obiectis qd falfum efl.Si au
te alia actione agiit tiic nibil ad ,ppofmi:qz no opanf ad
fenfum.CTSolo cocededo ultimas rones oicedu ozga
na fenfuii tm pati in fentiedo z nibil agere nifi per acens
f.inquatii uapores calidi ? fpiis fubtiles refoluunf ab o:
ganis ? inficiut vicina fibi.in Didtllatione enim fangui'
nis meflruufanguis Decurrit ab oibus uenis:? cu; uene
fanguinis ftnr in oculo ut fpiis? uapores qui egrediunf
ab oculoinficiunf illo fanguine ? inficiut fpeculii ut fu'
perius efl Dictu ? Determinatu:? alia cozpa vicina infici^
unt:l; infectio no ita appet: ficut etiam vinii uel oleii iuli
cif ejc.odoribus vicinis pzout odorabiles uapores traii'
feuutes in vinum uel oleum ?c.
UTiQueritur quid fit fomnium*
i £inde queritur OLUid fitfo'
niii.£t Dicit i° oe fomno ? vigilia.fan'
tafma qd efl a motu fimulacro^z cii in Dozmiedo fit eo m
aial oozmit boc efl fomniii.C’ 5fd ptra boc obyctf.ilid
enim qb efl in fomno ed ut fenfatmfantafma atitfim q>
fantafma no ed ut fenfani:ergo fomuiii no edfantafia.?
boc etia Dicit Slgajel.cii pfoztaf fozma imagtnatiua oe/
fcedit ad fenfum coem ? ftgillaf fozma in fenfu coi oedu
ens ad eu ab imaginatiua z famadica.CT3tem Slgasel
quocuqj mores fit fenfata erit ?ipfaee in fenfu coi.bec
ed vifio.f.que oicif fomnimqz quoties ceciderit in fefu;
coem bo erit vides ea q^uis palpebze eius fint daufe ut
fuit in tenebzisXjc boc accipif^ id qd appetiu fomnio
no ed fantafma fed fenftbile.Cjtc 3^:tn i° oe fono ?
vigilia, Oino aut qd ab vno quoq; fenfu oicit origo ni'
fi aliqs oignioz ?iradicat:appet igif qd,pzfus.videf aut
no appet fed qd Diiudicat no oetinef ut etia5 mouea£
motu .ppzio.bec ed ^ma origo fomny que ed fpes fenlt
bilie.aut qz fit ab vno quoq5 fenfuii qz accipif ut vifa am
dita ? fic oe alys:? boc nifi aliqs motu; in aia oignioz co
tradicat ficut motus roni;.Un altqd ed qd appet in fotn
nys fed tfi videf no appere fim ueritate,fi ro que tudicat
no oetinef a fomnio uel etia mouef motu ,ppzio ficut ac
cidit in vigiliaXjc boc accipif cii origo fomnii Dicat fe ef
fe ut ab vno quoq5 fenfuii cp tpfa ed ut fenfibile ? no ut
fantafmata.cn, frzeterea querif bic oe 15 qd oicit oe tno
tu fimulacrojz oe quo motu itelligaf.? ipfe videf oiefe' gp
oe motu uertiginis fic opoztet opinari tanqj modicas
tigines que in duminib0 ferunf fic motn; vmiqueqj ed
fieri fepe qde ? fifr fepe oilfolutas in altas figuras p
pter repcudtonezboc ed ficut in aq mota fiiit uertigiues:
cjruj ultia femp fupnatat:? qfiq3 duiit fifr vna pod alia,
qfiqj aiit infringit vna alia ppter ptrariii motii:fic opo:
tet opinari in fomno injnotib4 fimulacrojz gp vnti natat
pod alterii ad fenfum coem ? qiiq; ozdinate:? qfiqj vnii
puenit alteru ? otfiToluuipm.ifSed ptra qcqd mouef
motu uertigiui; mouef localitenfimulacra mouenf.mo
iuuertiginis:ergomoueuf localiter.^* 4?bafejc boc gp
motus uertiginis ed fpes mot° violeti localis ut babef i
5° p5i?,ia aut betur in pbabita auctoritate,3nde fic , qc'
qd mouef localiter ed cozpus:fimulacra mouenf locali
tenergofimulacru edcozpus.^ma^baf pertotii fejetu;
pbi9,ia ^»o pzobaf per ante oicta.C'3^^ qcqd mouef
motu uertiginis mouef violenter, dmulacra in fomno
¥ 3
Secttde partte fume
mouenf motu #ttgtnis:ergo mouenf violeto,f?ma,pba
tur per boc q> uertigo eft fpecies motus violeti.fecunda
#o per ame oicta.3nde fic.oie motus violetus eft cotra
tiatura.fomniii eft motus violetus : ergo fomniu eft co
tra nam. UT Si fozte oicaf cp (ifitudo quedleft ad mo'
tum uertiginie,f.q> imagines fluiit ad fenfu; coem z re'
fluiit ad fantafia ficut videnf pbi oicere.CT £otra videf
polfe(pbari per fimulacra ftltia in fenfu coi ? no accepta
alitlde faciat fomniu fic:ois fozma gnata in aliquo ficut
in materia no beteecu motu tm nifi pmanet aliquo tpe
poftgnatione in materia illa.Senfibile eft fozma gnata
in ozgano fenfus cois uel ,ppzij no bns ee cum motu tm
ergo aliquo tpe pmanet in ozgano fenfus cois,f>a j>ba£
eje boc cp generatu; no ftatim cozriipif nili babeat fuum
eife tm in fieri ficut fonus ? motus z quedam alia,*a#o
patet per ea que babita fut in tractatu oe fenfib°.Si ig tf
fenfibile manet in ozgano fefus no eft necefte in fonmo
cp fluat ab aliquo loco ad fenfu;.GT3te ,pbaf per boc qz
materia oefiderat fozma ficut femina mafculii.no aut oe
fiderat nifi ut pficiaf ab ipfa in ee actuzergo tenebit eam
poftq; fuerit pfecta ab ipfa.ffTf te;fozma z fua materia
que fim fui nam apte nate funt fimul ee maxime erut fu
mul poft copofitione vniue cu alio fenfibilic ozgami fe'
fus cois z ,ppzy funt talis fozma z materia que apte nate
funt fimul ee.ergo videfep maxime Debeat fifpmanere
poft coponem z fic iteru fenfibile manes in fenfu coi fa/
cit fomniu.CTi3K fi fenfibile giiatu in fenfu coi *rfppzio
ftatim cozriipif querif qd fit cozriipes ipm.aut enim co:
ruptr a feipfo auta ptrario.non a feipfo qz nibtl cozrupit
feipmmec etia a cotrario videf cozriipt qz qn vnu cotra/
rior cozrupit alterti cozrupens generat in materia cozru
pti uel ambo cozriipunf ad mediiizficut accidit in mijeti/
one.i quoctiq; mo oicaf femp fozma remanebit in (en /
fu uel ptrarij uel niedij qui in oozmiedo pot facere fom/
niu. Cf Si ,ppter boc oicaf m ibi no eftmot0 uertiginis
fed fenfibilia manetiain fenfu coi taciiit fomniu;.£otra
queciiq; in fenfu coi funt cu;aialoozmitappent infom
nioifed oia fenfibilia fi pdicta uera funefunt in fenfu coi
cu aial oozmiftergo oia fenfibilia queeuq; accepta funt
per fenfu; appent in fomnio:? fic in quolibet fomnio?
oebemus fomniare oia fenfibilia que nunq; fenfimus:
qd evpietia oocet ee fa!fum.ergo relinquif cp ea que ap
paruit in fomnis ad fenfum comunem afaliu mouea nf .
CT3t£ oft it 2£uica cp fomniu eft fenfibilis ut fantafma/
tiszergo videf $ a loco fantafie ad fenfum coem no mo
oeanf fimulacra.fr‘3uXta boc etia querif fi eft ibi mot°
uertiginis ubi incipit mot°ilIe.? videf $ a loco fantafti'
co.motus enim icipit ibi ubi incipit fluxus fimulacror.
fluxus aut fimulacroiz incipit a loco ubi manent fimula
c ra :z ille eft locus fantafie z imaginationis:ergo motus
uertiginis ictpit a loco fantaftico z tmaginatiois.CD^
2flpborabius ejtpfle Dicit m mot° fomny fim Ancipium
eft ab imaginatione:? fim fine ad fenfum coem.Ctr S;
cotra boc eft qd fup fepe pbatii ell.f.cp fenfus cois i oo:
mftione mouef ad interius:? fic videf cp motus fomnij
potius fit a fenfu coi ad fantafia qj ecotra.fTf te certu;
eft cp fenfus cois mouef a fenfu, pp:io:? ulterius mouet
fantafia:ergo videt cp motus incipiat a fenfu coi fim o:''
dine ipfarti virili aie.boc etia videf per Diffinitione fan/
tafie fupius babita.f.tp fantafia eft mot° a fenfu fim actu
factus. £x boc enim feqtur cp motus incipiat a fenfu coi
z terminef in fantafil.CE^ujta boc iteru querif cu mo
tus uertiginis ponafeje pulfu ? tractu ut oicit pBs in ?°
pbi?X1tru fimulacrareuertanf per eide via in tractu p
qui oefcedut in pulfu.? videf cp fic qz oicit pl>s q? vnus
motus oiifoluit aliu^pter repeufitone qd no poflet efle
nifi occurreret in cade; via. CT llbzeterea vna via eft ab
ozgano fantafie ad fenfum coem ? ecotra.ergo videf <p
necefte eft redire per eade.(i~&ed ptra ponamus $ ii
mulacru albi oefcedat in pulfu; z fimulacrtl nigri reuef /
taf in tractu illa ouo necefte eft pitlgi i medio:? cu utru/
q3 eo p fit in actmptraria fimul actu erut in eode qd eft t>
poflibiIe.CT3^ querif iuxta boc cu id qd appet in fom/
nio videaf albti ? nigru ? viride ? tales eoiores non ap
paret fine actu lucidi qd fit illud luctdu tntrinfecus qd fa
cit fpes colo? illor actu appere:cum ibi no fit ignis pfen
tia necfolis nec alicuius alterius lucetts.CT 3ie ulceri0
querif eu vifus no fit nifi per mediti ejctrinfecu:? fitf au
ditus ? odoratus utru mediu aliqd fit iterius per qd ape
paret fimulacra tllozz fenfuu.^Oizeterea obijcif oe boc
qd oicit cum in oozmiedo fiut videf ei etia motu iliuee
invigilIdo.oicitenim2l^:q)inqbufdI mino^? otno
pfpigictib0 fi funttenebze appent idola plura que moue
anf ita ut obnubilenf frequeter timetes ficut vtdein9 eje
pzefle in pueris timetib0 q> jppter fimulacra apparentia
clamIt?timet.firr?inmelIcboIicis videmus qj^pter
fimulacra interiora vtdenf fibi videre bofes ? beftias cii
qbusloquunf? timet ?fugiut.C”3^m9bufdIIfirmis
videf qj videat befttas eje modica iuctura linearu in pae
riete:ergo videf ty fimulacra no tm in fomno mouet fv
fum coem fed etia in vigilta.CT3^ obycif oe boc qd oi
cit ex boc q> aial oozmit.boc enim videf ee fupftuu cum
aut oijcerit cii in oozmiedo fiut.CL Solutio otcedii q> fo'
niti eft fantafia ex motu fimulacror ut oicit plis:qut mo
tus oefccdit a loco fantaftico ? tagit fenfm coem ? reuer
tif ad fantafilXti enim fiat euaporatio a toeo oigeftiots
ad eerebzii fubtilis fanguis eleuaf ? oefccdit ad interius
capitis aialis cii quo ^pgredifaialtsfpus Deferes fimu'
Iaera fantafie ad ozganu fenfus cois:qui cii mouet fenfil
coe; fit fomniu ? videf femiri fozma oelata a fantafia ad
fenfum coemXn aut ipfe fpiis Deferes fozmas fit oe na
tura bumtdt aerei ? feraf eu; bumido ? fubttlt fangutne
qfi uaporabtli oicit pbus cp motus limulacrozz in ipo eft
ficut motus ramiiculoiz liquefacti falis in aq calida, £u;
aut in aqua calida liquefit fal fubtile eleuaf furfu; ex cali
do mouete ? bumido liquefaciete ficut ramiiculus alb°
? poftea iteru relidet ex natura grauis qd eft iterreftrei'
tate falis:ficut fozme ? imagines oefcedut oefcedete fpiri
tu ? fanguine ab imaginatione ad fenfum coem:? reuer
tunf ad cella imaginationis iteru tanqjad locii J>pztum
in quo bnt comanere:qz #o buiufmodi motus„ fit in fan
guine fubtili ? fpii:? jppter boc vnus motuii frequenter
tnfeqtur aliti ? infringit ipm (ieut eft videre in nubibus
quarti quedl funt Itrniles boibus ? cetauris ut oicit pbi
lofopbus:? cito pmutanf vna nube iun dite fup alteri»
boc tu in qbufdl boibus accidit plus ? in gbufdl min°:
ut ifra oeterminabif.CTiDtcedii ergo ad pmii q? in fom
no mouet fantafia fim pneipium motus qui eft pulfus I;
fim fine etufde fantafia illud accipiat ut fenfibile in ozga/
no fenfus eois.per boc etia; patet folutio ad ea que obij
ciunf oe uerbis ^flgajel'.? 2lpl?oraby,Cu Sd id quod
obycif oe uerbis H^:oicendii cp ipfe uocat ibi origine
fenfibile aceepni ab vno quoq; fenfu.? boc in fomno ac
cipif ut fenfibile qn magna eft potetia fomni adeo qi eti
am ligat rone' intltii cp fi oepbedat fimulacrii eife ? non
rem:fed puertif aia fup fimulacrii ficut fup re; ? tiic mo/
uet fomniu in oozmittoneficut res tn vigtlta.fed qn ra/
tio potettoz eft qj fomnus tiic ro in fomnys oepbendtt fe
fomniare ? non eife rei ueritate id qd appet in fomno z
tiic nibtlominus fimulacrii in fenfu coi eft ut fenfibile 1$
erroz ille a rone oepbendaf.CETSd id qd obycif oe mo
tu Dicendum motus uertiginis qui coponif eje pulfu z
tractu:? pulfus eft ab imagtnatiua ad fenfum cdmune;:
tractus aut ecdtra.£aufa aut pulfus eft motus fpus ani/
malis ? fubtilis fanguis ab ozgano imaginationis ad o:
ganum fenfus comunis qui fanguis oiftribuitur inoz'
ganum aliorum fenfuum pzopztorum.£aufa autem tra
ctus moms^pztus eft tpfarum fozmarum.fozme enim
mz homine
app hefe a fenfu coi fim fua naturam trafeut ad organu;
imaginatioms.Cr^W id aut qd obycif ptra Dicendum
cp motus ille corpis elt qd elt ipm ? uehiculti aliaru fo:
maru?boceltfpusaials0qui oefcedit ab imagmatiua
ad fenfum coem ? a fenfu coi quo reuertif ad ipfam cu;
formis fenfibtlib°.CpS[d aliud oicedu cp motus uertigs
uio referf ad ouplice motore;.f.nam ? aiam:? fi referat
ad nam tuc erit femp violetus:!; enim natura Ancipium
fit motus no tu mouebit ad ouos oppofitos terminos fi
cut natura leuis no mouet furfum ? oeo:fu;.pulfus eni
cil motus ab impellete:? tract0 elt motus ad ipm quod
trabit.ut fi ide fit pelle© ? trabes tuc pullus % tractus erus
motus ad ouos terminos oppofitos:? .ppter boc no po
tc It ee motus nalis.Si aut referat ad aiam tuc non, eris
violetus fed nilis erit corpi organico aiato I5.n0 ftmpfr
z fic no ett bic q: .ppter oefcefus nutrimeti oelcedut fpi '
ritus cum formis a loco fantafie ad fenfum coem.ppter
virtute aute appbefionis reuertif ab organo fenfus cois
ad imaginattua.CPHd aliud oicedu cp in ueritate fenfi
bilia no manet in fenfu .ppzio uel coi tm:q: polt vigilia;
pnt caufare fommu.(UUn ad id qd cotra boc obycitur
oicedu q? elt queda forma pficies mam fimplr ficut for¬
ma fubalis * bec aliquo tpc manet in materia polt giia/
tione.e e(t queda forma que non pficit mam fimpliciter
z bec elt acciitalis eptingitpprie copofito ? 110 materie
z bec elt ouplejr.queda enim elt ab agente folii fine ppa
ratione mae in qua ageret ? bec no pferuaf nifi agente
prite ? talis elt forma luminis in oyapbauo.queda aute
elt ab agente cu pparatione mae in qua agit licut elt fo:
ima aibedinis in l?oie.? bec manet etia polt actione age/
tis.forme aut que funt in fenfibus fusu forme accii tales
que funt ab agete tm z boc ages elt obm:? no pficiut ov
$ana fenfuii mfi ad cognitione tm £m i mpfectam abltm
ttione; que elt cp forme ille funt fine materia m materia
pnte.CT£i #0 queraf qre magis conferuaf fantafia qj
fenfus.Dicedii $ fontalia fimplictor elt -r magis formali/
or qj fenfus * ideo magis remouet ab appenditijs mae
formas illas-vn cu fenfus remoueat a materiar no a pii
lia fantafia remouebit ab utroqj.per boc etia patet folu/
lio ad fequetes Duas ronesalie eni;itelligunf ce forma
fuftali z illa ce accntali que oaf in materia per oifpone;
mae.CTSed ad aliud oicedu cp nibil corrupit forma in
organo fenfus cois fed potius ipa in fuo uebkulo qd elt
fpes aialts trafit a fenfu coi ad imaginatiuam^rSM »<$
qd querif ubi incipit mot9uertiginis in fomno.oicedil
<p in organo faiitalie.(T2Id illud aut qd obyclf in ptra
riii oicedu cp fenfus cois moueiad intrtnfecus tnquan.
tu; mouef ille actu iteriori z no exteriori: z no fic qrmo/
lus uertiginis in fomnio icipit ab ipfo«CET3Td aliud oi/
cedii cp in vigilia fenfus cois mouet fantafii:fed in forn
»io accidit ecouerfo.CP3d aliud oicedu q? fantafia pri
ma acceptione accipif a fenfu coi r fic Diffinit .*a $0 ac/
ceptione fenfus cois a fantafia acctpit.CT^toillud aute
qd querif utru pulfus z tract0 fimulacros funt per eide
vti.funt? foFones.qrii vna Dicit cp no per eade nestin
gatptrariafimuleeineode.fed beceltfalfa rptra pBm
ut patet tn obijciedo.Slia oicit <p fimtilacra imer fenfu;
coem z fantafia furit in trifitu z motu z fic funt in poten/
lia tm:? mbil pbibet ptraria fimul ee in potetia:? bec elt
etia folfa qr fimulacra albi z nigri actu fiit i tmaginatioe
z fit’.ja elt cui cofentf m° qralbii? nigru i ee mali funt co
traria:fed fpes albi z fpes nigri in fpu aiali z ^tute fenfi/
hili no bnt pti arietate , ppter fui (implicitate z fpualttate.
CJ ad aliud oicedu cp alid elt oe fpe fenfibili in ata que
elt in actu z acftr aliud oe re fenfibili extra que elt i pcv
letia fenfibtllerextrmfeca enim tdiget agete itrinfeca no
ut fup pbatu elt.C” ad aliud ctccdii gp fpes itrinfec^no
idigetmedio.inediu eni5 elt ad boc utpiuganf fpes cum
vmuteap£befnja,vn poitqj piucta elt no elt neceflCariu
medtuXu igif itrinfece fpes ?iucie funt fupuacuu effet
mediii .CT^ld id qd querif utru in vigilia fiat buiufmo
di mot°.oicedu cpille motus qui fit in vigilia no elt fom
nimqr fomniu fuoale elt qr fiat in oormtedo.fed tn fimi/
le elt motui fomni z I; fiafmultis oe caufis pticularibus
tn ille reducunf ad qtuo: j?ncipales que colligunf ex 0 i
ctis pho?r:quaru vna elt uiucfVfn pueris enim propter
multas euaporatioes rnagn0 elt (luxus nutrimeti a capi
te ad organa fenfus cois % ppdoziz ideo cu abltrabun f
fenfus eo? ab actib0 exteriortb^ficut in tenebris -z in Io/
co folitario horribili ftatim cu fanguine z fpu oefcedunt
forme ab imaginatiua ad fenfum coem z vide f eis qr au
diat uel videat bornbilia uel etta peuttunf 3ed cu; fuit
in lumiue z cu boib0 a qbus pfumuntadiutoriu fenfus
cois oiffundif fup fenfus pprios in exteriorib^actibusr
z ideo tuc no fenttut motu fimulacro? itrinfec°:eo cp for
tiores inot° exteriores exdudut Debiliores iteriores.i4
ca elt coplexio frigida z ficca ficut melacbolia Dilans.fri
gidu aut -z ficeti tacuit forttffuna tntetione fimulacro? in
terto? z Debiltflima receptione exterio?. j£i idcirco ime
riora efficiunf fortius mouetia z fortiffiino motu Defcen
diitad fenfum coemt-z vtdenf ee fenfatarz^rpter malici
am coplexionisfrequeter appent horribilia. Ctfi cu forti
ores funt in eis mot°itertores exteriorib0 interiores ex
cludut exteriores:^ videf eis qr videant oemones z Io/
quanf eis.OLd aut otfcotinult locutiones caufa elt quia
frigidti z liccii Difficulter mobilia funt:? ideo nullus mo
tuti pot attingere ad Debitu fine:? bec etia caufa elt Deli/
rameti in fentb0:? infup bnt ruma coplexionis ? Diffoltt
tione ,ppter qua corrupuuf forme eis impffe ficut corrtl
pif forma artis in ruinofis edtfic,is.jni elt ifirmitas z p/
cipue calida ? ficca:qr calidu fortifftme mouet? ficcu co>
fortat fimulacra ptinuado ea : ?tuc fimulacra oefcendut
ad organu fenfus cois? mouet ipm ficut fenfibilia ficut
fit in alienatione ifirmornn qbus materia ifirmitatis ra
pif ad caput. 4a caufa elt fortiilima meditatio ? cognitio
circa aliqd:? petpue qn aliqs abltrabit fe a fenfibus exte
rioribus?queritlocufolitudinisinquominus aia ad
exteriora uocef Xuc eni; fi fortis fuertnt imaginationis
z Debilis ronis iticipiut moue fimulacra eo qr no tmpe
diunf nec a fenfibilib0 nec a rone ? oefcediit ad fenfum
coe; ? frequeter vtdef tuc hot gp videat? audiat boc qo
habuit in mete? in oibusbie fi illi fimulacra circa qdoc
cupaf intrinfecus fenfus cois aliqd in modteu fimile afr
feraf extrinfecus ad vifu; uel auditu Itatim videbit illo.
Z\n afpicietes ad iucturas Itneartl in pariete uel in terra
.ppter modici filitudine cum beltijs putat ee beltias irel
aliqd buiufmodi circa qd occupant imrmfecus.fF^Id
ultimu oicedu qr boc no.addit fupflue fed tagit fbm pro
ptiii fomnij .ppter qd Diffiniri habet fomniu ut Dicit pbs
1; no eodem md.ttn qd Dicit pirus eo qr animal Dormit
hoc elt in fenfu comuni.
CETiQuerit quare qda no fomniaueriltper toti vita fua
i i£!de tracticia elt alia
queltio De fomnio.f., ppter quam caufam oo.v
mietee qda fomniit z qda no.i£t circa bac queltionem
tria querunt fub vno tn articulo oetermmada.tQuor ^/
mum elt qre qda nibil fomntatper tota vitarn.im quare
qda in iuuetute mmqj fomntauerut?4ruecti incipiunt
fornniare.3m elt quare fomnia funt plus in fine Dormiti/
onis ipn pncipio.Otctt emm pBus oe j>mis ^0 iam q^
hufda accidit ut nullu fomniu viderintin vita.raru qde
elt bumfmoduaccidit $0 tn.Oe fecudts aut Dicitraliqui
bus fo z .paeetss multa etate accidit fomniu cu dmum
nullu fomniu vtderint.De tertijs ^0 fedato ? oilcreto fi
guinein butibas fanguine pferuato? fimulacrorr mot°
ab vno q; fefumualida facit utiq; fonia.fedatio aut ? Di/
feretio fanguts fit i fine oormuiois qn copleta e otgeitio
r 4
S>ecnde partis fume
C3<fcm etia Dicit &lpborabiU9 -z 2fuica.£>ed ?tra in
cibus boibue -z alije afalib0 bntibus fanguine purue fa
giue Dtftribuif mebzie fupiorib0:z impurue interiorib0
z boc in fine oigeftionie : ergo ficut fubtili fanguine oe/
fc&Jut fantafmata z fantafia ad fenfum coem z tacuit fe>/
nia.Dicit pbus oie bo z omne aial bns fanguine oebet
fomniare.CTl&eterea pftue aflignat eam qre qda nun
qj fomniat Dicee cp in talib0 eft per toni fomnum multa
euaporatio ad cerebzu fpifli fanguinie z funt bec uerba.
jQuib ufcuq> cviiltt bec natura ita ut multa afcedit euapo
ratio ad locu fupiore-z iteru oeozfum lata facit multitudi
ne mot° puter iftie nullu appet fantafma.CJJSed cotra
boc videf ee gp euaporatio caufa efl oozmuionisz-z cum
pnter ptinue eleuer euaporatio.in illis fomnijs eorti vi/
def nunqjeeexcitabilieXt fi excitabilis efl -z tticopo:te
bit Diminui euaporationetz tiic pnt oefcedere fantafma/
ta z facere fomnia.CT 3te videf 3? talee magie Debeant
fomniare 35 alij.foztie enim euaporatio ptingit a calido
multu agete? a frigido multu eleuabili.Sed calidu? ut
Dicit 2tuica multii mouet fantafmata z bumidti e II Ibm
faittaftaru oefcedetiu:ergo videf cp talee ptinue Debeat
fomniare* $£T X>ntraim obycitur fic.Didt 2l£:in 70
pili52 cp mfantee no pntaddifcere neqjiudicat fentbue*
Stlr pBus.muIta enim turbatio circa l?oc z mot°: sinte/
dit cp ,ppter fluxibilitate coplextonie-z nutrimeti inpue
rie 110 mfigtf aia circa ide fed circa multa uagaf.cuj igif
tnottie plurimue fantafniatu fit caufa fomnq mtnoree z
pueri maxime Debet fomniare.C’3^ fap babitu? eftq*
motue fomntj efl ficut motus uertiginie in bumtdo in
quo multe appent figure ex multie motib°Xuj igif co
plexio puerozz maxime fit bumida z mobilis ad oiuerli
t ate figuraru plue pueri Debet fomniare fenib0 z pzoue/
ctie.flIXirca aut querif qre tantafmata oefcedunt a
fantafia ad fenfum coem ut faciat fomnia.aut entj oefce
dut oia que funt a fantafia.aut ea que maniteftiue fut in
i pfa z foztius impfla.aut ea que magie latet z Debili0 i m
pzefia funt.aut illa De qbue nup in vigilia fuit meditatio
z cogitatio.no enim pluribus modie videf polle cotin'
gere tantafia.fi pmomo tuc fomniu erit fempoe otbus
fantafmatibue ut fenfatie:? talia funt multa z infinitas
no Determinata z no o:dinata advnafniamvidebif ee
fomniu De infinitis inozdinatie-zindeterminatie qbfal
fu? Docet expietia ee.£?5 tn videf cp oia oefcedut.quecu
q5 enim eqle bnt inclinatione ad fenfum coem eqlesfut
motus ad ipfatfedoiafantafmata eqle bnt inclinatione
ad fenfum coem:ergo eqlee erut oefcefue ad ipm. pma
patet pfe.itl $0 pbaf ex boc 3) oia fantafmata accipiunf
a renfu.tETSi fozte oicaf 3? ea Defcedut que tbztius impf
fa funt ppter ronefupzafepe babita.f.qzfoztioree mot°
exdudtit oebiliores.Cln cu fantafma foztiue i mpzeflutn
moueatipm foztiue excludet Debilius impllum a motu
fomnij.Si inqj fic oicaf cotra fi fantafma tm tmpfiuj foz
tiue appet in fomnte cu no fit foztiue impiius nifi ppter
maiore attettone circa illud nec occurrent fomnius nec
ea circa que maiore babuitattetionein vigilia qb talfuj
cft frequetiilime.iQJSi fozte oicaf gp ea appent que ma
gie latet z Debili0 implta funt.^otra.latetta z oebtlis im
pzelfto potius funt caufa no appentie qjappentie : ergo
que oebiliter funtimpfia no oebet apparere in fomno.
-j^zeterea oiciit Hpborabiue z 3uica:^ maxime bo
fomniat oe bis circa que magis efl follicit0* attedens fi
cut oe fe z oe fuis z oe fua ciuitate.foilicitudo aut z attetio
caufe funt maiorte implfioniemo ergo ea appent qj oe
bili0 implla funt.C Si «ppter boc oicaf gp in fomno ap
paret ea oe qbue in vigilia pcefitt meditatio z cognitio
fiue locutio ficut videf Ht£:oicere in i° oe fomno z vigi
lia.z videf 31 ea frequeier appent in fomnye quo^ cauc
fa pceffitin vtgiliaXotra.multi fomniatea que nunqj
Vi dcriit uel audierut.taliu aut caufa no pcelfit in vifitlia
ergo 110 efl bec caufa appitionis fomnialis.GTJuxta 15
querif 'iteru que fit caufa illius ep qdl frequeter incerta
fomniat fommado etia oe oiuerfie z iozdtnatis.nr 3ux
ta boc etia querif qre qda multa bnt fomnia ficut gda in
firmi z etia qda oozmietes port vigilia in mane ficut qui
in ftudio pineti erut vigilare in bora matutina:^ aliqua/
do oozrniut^ tuc vident multa fantafmata z inozdtnata*
CTSolutio oicedti cum pbis 3» qda nunq'5 fomniat per
tota vttasz buiue caufa eft ouplex.vna ex pte cozporis.^
alia ex pte aie.£t illa que eft ex pte cozpie tagif a pbo.fi
31 no oozmitat poft cibu5.t.poft copleta oigeftione cibi:
>z illi talee funt in qbue eft magnus caloz circa locu Dige
ftionis pmanes per tota vitasqut caloz eleuat euaporati
ones fpilTas/r grofiae ad caput:que cu oefcedtit infrigt/
dati a calore iteru eleuanf a calore:-! cu caloz tUe non re/
uertaf nec remittif circa locu oigeftionie nifi qn expan/
dif ab exterius in vigilia ptingit gp in talib0 femp eft ,p/
fundus fomnue non potes fommareXaufa aut que eft
ex pte aie eft Debilitas virtuttsimaginatiuezque nopot
fozmare imagines foztiter mouetes.GT^d id aut qb co
tra boc obijcif oicedu gp in talib0 eft caloz uebemes ual/
de:z ideo ftatim qu accedit fanguie aliquo mo ad fubti/
liatione incipit pdnari caloz pze frigiditate cerebzi -zfol/
uit fenfus a vigilia:-! ideo tales euigilat anteq'5 incipiut
fomniare copleta Digeftioe.CjJ2fd aliud oicedu 3? eua/
poratio no eft ita pti nua fpifia qn in fine incipiat fubtili/
ari z fepari fanguis purus ab impurotz fic fit fomnus eo
rum excitabilie.fed qz caloz foztie eft ftatim foluunf fen/
fue a vigilia -z ita euigilatanteqjfontareicipiat.CEr 2td
aliud oicedu cp fpifla fit euaporatio .ppter multu calidi!
foztie enim caloz eleuat groflum z fubtile fimul z ,ppter
illa turbatione euaporationie fpue aialis turbaf in capi/
te ita g> no pnt in eo appere.fozme enim no apparet ni/
fi in fpu puro z claro.CfSd id qb ulterius queritur oe
bisqutqnqs fomniat z quqj no.Dicimue 3? boc cotin/
git,ppter eadecam.3n iuuenib°enim eft multus calo:
eleuas puru z impuru fimul ad caput ppter boc pfoztat
qde Dozmittone fed impeditfomniu.3» .puectie autem
remittif caloz -z ppter boc no eleuat nifi purum qb facile
eft eleuare:z ideo cu impuro bn refultet fozme tuc incipi
unt fomntare.GTad id aut qb ptra obycif oicedti gp i»
pueris multu qde eft bumidu z fluxibile:fed qz caloz in/
terioz in oozmitione cofoztaf comifcef illud bumidu ci!
impuro eleuato ad caput:? illa impuritas impedit reful
tatione tbzmaru:-! ppter boc no fomniat-z per boc patet
folutio ad feques.C^d id aut qbulteri0 querif iQua/
re in fine oozmitionis frequeti0 appent fomma.oicedi!
^ eade oe caufa que babita eft qz in pncipio caloz Dige/
ftiuue pfoztaf -z inuenitcibu pmixtiipuru cum impuro
z ideo turbata euaporatioe fic eleuat ad caput in qua no
bn refiiltatimaginee.jfn fine aut qn impurtoz fanguis
cadit oeozfum z fubtili? tm eleuaf furfum tunc purificaf
fptis antinalie-z incipiut refultare fi mulacra in fomnie.
CT 3d id aut qb querif qre fatafmata Defcedut . oicedu
31 duo funt genera fonmiog.queda funt enim figna uel
caufe aliquos in pterito uel in pnti uel in futuro:-z illap
ueniutDiuerfiscaufisagetibu6Deqb0infra bcbtf:-z ire
talibus imaginatiua pparat imagines rebus lignatis co
uenietes z boc infra explanabif.Gn in talibus fomnys
nec oia fantafmata Defcedut nec foztius impffa nec oebi
. liu0tmpfia:necetiaDeqbofuitlocutio in vigilia fed ea
folii copetut rebus fignatis.OLueda ^0 fomnia fut que
nec rone caufe nec fignuj bnt ad res aliqs in pitti uel in
pterito uel in futuro fignadae:? in talibus frequeter mo
nent fantafmata foztius impfia ficut accidit in meditate
De fozti ftudio uenieti ad oozm itione qui fomniat id qb
ftuduit:-! talia etia fomnia utfrequeter folet Durare per
tota oozmitione.i^b aut querif utrii oia tantafmata oe/
fccdut.okedum gp no.fij Hd id qb cotra boc obyaioi
Bc bomine
cendum $ I5 oia fantafniata accepta fint a fenfu non tu
bntequale inclinatione ad oefcefum.queda enim indi'
nanf ejcfouitudineiinpfltonti ficut patet in pljabitistz
illa Defcenduntpotius q5alia.<J]7 2fd id qd querif qua
re impifa magis oefcedant . oicedu; cp fic nifi impediat
ro caufandi uel lignadi ut ia oictu efl.zppter boc qtiq;
cotingit fomniare magis latetia. C” 2ld id q d queritur
utrum oebilius impfla oefcedant.oiceduj no nifi tV
ciantadcaufandtiuel fignadu.naml;infe (int latentia
efficiunf tu apparetis ,ppter moues intus ejc pte cozpis
uel e^tra er pte elernetogmel celi uelfubaru fepataru;.
* per boc patet fol’o eius qd cotra l?oc obycif,CC* Bd id
qd querif ulterius utru illa oefcendunt oe qbus in vigi
lia fuit meditatio uel cognitio uel locutio.otcedu; q? fre
queter fic cotingit.qnq; tn aliter accidit, ppter ro ne; cau
fandi uel lignadi fupdtcta.CTZld id qd ulterius querif
quare quida bnt incerta fomnia z inozdinata.oicedum
<p boc pungit pcipue Duab°oe caufis.0uaru vna efl er
parte aietaltera er pte cozpis ♦ illa $0 que er pte anime
efl tagif ab 2Jt£:in i°oe fomno z vigilia.ubi Dicit cp me
dacesfalfa pfueuerutbere fomnia.zin etbicis ubi oicit
cp meliora funt fantafmata tuftorqj quorucucp.jgt 211
pborabius qui oicitXaufa aut ejc pte cozpozz efl flujcibi
litas coplejcioms que oe facili mobili? efl:z idcirco vna
figura infringit aliati vnus motus aliti 1 fiunt figure m
certe 1 indeterminate 1 motu? fifr. t£t er boc fequuntur
fomnia incerta 1 inflabilia 1 indetermfata.f.er fluru 1
inflabilitate oefideriojz. Clude talia fomnia frequetifli'
me apparet etia pueris z iuuenib^GT^d id qd ulteri0
querif quare qbufda apparet multa fomnia ftcut bis Q
Diu z fepe vigilaueri.it 1 in qbufda infirmis.oicendu cp
in talib^elleuaporatio Debilis uel,ppter inanitione uf
pzopter Digeflione copleta vn in talib0 cum cefiant fen'
fus erteriores intedunf mot°imaginattoius z apparet
fantafmata z multiplicanf fomnia.
CT Citrum latent fomnia er vi oozmitionis.
^nfequeter tracta
c da efl 3aqo 2lf£:que efl quare quida; re
cozdanf fomnio? z quida; non.£t circa
boc querunf tria.iQuo? vnum efl oe la'
lentibus fomnijs er vi Dozrnitionis.2mDe caufa erroris
quo quida; oecipiunf in fornnijs.3m oe obliuione qua
quida obliuifcunf queda fcie babite per fomntum.
„ Dpzimum pzoceamrfc
Dicit H&:q? qttq3 efl tata vis fomni q? fomni'
ans accipit fimulacru ut rem fenfata.qnq; #0 no efl ta'
taz tunc fomnias accipit fimulacru ut fimulacru z non
ut rem fenfatatqz recipit e fle fomniti no rei ueritatem.z
oat fimile bui° in eo cp latet cui fupponif oigttus oculo
gi.f.oiuaricaf er 15 fpus vifiuus.illi eni no folu; appare
ittfed etia incitate videbif qf id qd vnil efl duo ee.Si
aut no lateat cp er fuppone Digiti Diuaricaf fpusvifiu0
tunc apparebit gde pp vnu efl duo ee f; no in ueritate vi
debif fic z in fomnijs.Si fentiat qde gp oozmit z fentiat
paflione fimulacri in quo efl fenfu? oozmitiois apparet
quide fimuIacra.Dicit aut iit ipo apparere aia qd no elt
corufcus uerus fed ut corufcustqz fepe in oozmiedo qs
Dicit fomniu efie qd apparet z no rei ueritate ♦ Si aute;
nopcipitfeoozmire tuncnibilptra Dicit imaginationi:
fed accipit eam ut rem.Supbocpcedif fic.oiaoozmi/
tio efl vinculum z imobilitas.ergo quo magis ligat eo
maioz efl potetia oo:mitionis.£aufa aut latetie er pote''
tia fomni) aut efl (mobilitas fenfus aut fautafie aut intel
lectus.Si Dicaf cp fenfus.cotra ois oozmitio efl imobi
litas fenfuu:ergo in omni oozmttione erit caufa bui9 lac
tenue qd falfum efl ficut Dicit pf5us:z boc etia Docet erj
peri etia.Si oicaf cp fatuafie efl bmoi imobilitas.C Co
tra in omni fomnto motYmtulacror ell a loco fautafie:
fiue lateat fomniumfiuenonjergdtamafiauunqj erit
imobtlitas in aliquo fomiHozficimobilitasei0nopo
teli ee caufa bui°latentie.C*lfrzeterea fup babitu efl cp
frigiditascerebztell caufa Dozmitionisz imobilitatis:
fed ozgami fantafie efl pars cerebzi : ergo fi itnobilitari
pollet appzio fantafmate femp effet imobi!e.C”Si foz
te oicaf cp efl imobilitas fenfus z fantafieXoutra que^
cuq; fe bnt fifr in quolibet fomnio no magis fmobslitac
tur in vno q; in alio.fenfus z tantafia fifr fe bnt in quoli
bet fomnio:qz oes fenfus imobile? funt ztaiuafia mobl
lis in quolibet fomnio:ergo non magi? imobilitatur in
vno qj iu alio z fic bec latetia no caufanf fimul abimo t
bilitate fenfus z tantafie. $£T3i fozte Dicaf ppter boc cp
efl ab (mobilitate intellect i roni?Xotra.quecuq5 pote
tie no bnt ozganum no (mobilitanf er imobilitate ozga
ni alicuins:intellect°z ro funt bmoi potetie:ergouo im
mobilitanf er imobilitate alicuius ozgaui.l[b:ima pba
tur er boc cp (mobilitas caufaf e,r fubtractionecalori?z
pfttia frigoris que funt nifi iu pte ozganica co:pis.i4#o
icribif in i°oe aia ubi Dicit pbus intellect°nulfiu? coz
poris efl accus.Si fozte Dicaf q> I; intellect°no beat pzo'
pzium ozganum accipit tu ab ozgano fantafie eo^fan-’
tafia mouet intelIectu.£ontra fi boc uerum efl tiiuc no
immobilitaf inteileet°nifi puo tantafia in nullo fomnio
Immobilitefjfed pbatu; efl q? tantafia in nullo fomnio
immobilitafsergo nec (tellect°.£t fic bec latetia no cau'
faf ab imobilitate intellector rdnis.Cu Sofo Dicedum
efl cp latetia fomntj oicif qn fomniu accipif ut re? a fom
niate:z boc cotingit ouob° modis.f.er potetia fomnij z
oebilitate.£t qn ptingit er potetia tunc efl Deceptio z Ia
tentiappzie.qnatit ptingit er Debilitatetuncnoefloe'
cepttofed impzopzieDiciflatetiadlbotetia ailt fomnij Di
cif pzimo quid a quada imobilitate fenfus coieiz fecun
dario ab imobilitate roms.fenfus enim cois 1; no imo'
bilitef in fomnio quo ad actu; interiore tn imobilitatur
quo ad erteriore z quo ad coparatione interioris ad er
teriore z bocoicif maiozpotetia fomnij. iRatio aute; I;
non imobilitef a fomnio pfe imobilitaf tn per acens ut
Dictu; efl.z boc efl oupfr , vno mo qde:q:, ppter colligi
tiam virium aie in vna natura aie z fbto ptingit q> fi aia
iutedit motu vnius potentie flatim attrabif a motu alte
riustqz ficut oicit pl5us motus foztioz in mottbu? anime
femp erdudit oebilioreXlnde cu; in fomnijs aia mare
meintedit motui imaginationis cotingit gpabllrabif a
motu ronts z intellect^C’ 2fliud acens efl q: cu; iuteb
lect°moueaf a fantafmate boc no cotingit omni 1110 fed
illo mo tm quo fantafia per fenfum accipif a re z fenfu z
pzocedit in fantafia fic ulterius pcedit ad mouedu intel
lectum.infomnioautnoefl talis pcellus fantafmatis:
fed potius a fant3fiapceditadfenfumper Dtflamiaab
intellectu.Onde intellea°manet imobilis eo q? non fit
moues ipm zio cu oefit iudiciu intellectu? Defit etia illa
coparatio fenfus cois qua coparat erterius ad interius
necefle efl accipe fimulacru ut rem:z boc efl latens fom
nium er maiore ptatefommj.2Hius modus efl qjacav
pif fomniu; ut res er Debilitate fomntj z ibi efl latentia
parua.z ptingit qn iam fenfus incipiunt folui a vigilia:
z tunc ^ppter quiete fenfuu parti fenfibtle facit martme
motu in ienfu.ficut pua lur videf marima z paru° fon°
marimus flrepitus vtdef:z fic accidit alicui q? fomniat
fe audire canes uel campanas:z qn euigilat audit eos.
z fic etiam ptingit alicui Debiliter ooznueti cui afliflut Io
quetes oe aliqua ma qi fomniat oe eade; ma uel in pte
uel in toto:z boc efl qd oicit pi3us in t° oe fomno z vigf
lia.Bliqbus accidit fentire aliquo mo fonos z lumen z
tepore z tactu languide quide z uelut Delonge : nam in
oozmiedo refpicietesz euefligioidemflattin furgetes
qd tacite videbat lumen lucerne oozmtentes ut arbitra
Secude partte fume
bamur erpgefactt cognouenlt fp Iucerne erant:? gallo/
ruin ? canum tacite uoceoaudiete?expgefacticognoue
runt manifefte.£luida #o ? nidet interrogati , Sed m
nullu iftoru/pp:te Dicit fomniu eo <p fomnus iam adeo
oebilttaf cp fenfus dm aliqd folutifunt a vigilia.mo Ia/
leire aut fomnu cotingit Duob°modte.f.ex reflexioe ro
nts in tantada.&ppares ex boc cp fenfus cote interius
coparet ad exterius . f8e l?oc ut primum contingit oua/
bue oe caufis.fQuaru? vna eft foIlieitudo:q: qn aliquid
f.multti contraritl uoluntati apparet in fomntjs? tunc
crcitaf ata ad repdlendu illud : ? poft multam pugna?
exettaf ro cofolans atam cp n5 fit ree fed rei dmulacru?:
z talia fomnia frequetiftime occurrut religiodsqb°ex
logo (ludio abominabile factu eft.f.peccatu.Xu enifo/
niatfe peccare eje follicitudme accidit eis qd Dictu? eft*
Itera aut caufa eft puritas ? fouitudo intellect°:quibuf
dam enim femp pfto funt uere intelltgetie:? talium aia
frequeter excludit mot° dmulacro»,tSD qn aut fenfue
cote interius coparat ad ejtterius tunc cotingit ex oebi
litate oo:mitionis:q: iam fenfus cote quodamo incipit
folui ad actum exteriore . tQflq? aut cotingit q? fomnus
Debilitat ? tunc fomniu incipit no latere ? iterum colo:
tatur fomnus antecj? finiaf fomniu:? tunc iteru?, incipit
latere ? ftc tunc accidit ete qut videt fomniu ? poftea vi
dent fe fomniare z narrare illud fomniu alterucu? eni?
primo videt fomniu tunc latet:? qn vident fe fomniare
tunc no latet:? qn videt iterum fe narrare illud fomniu?
alteri lateuq: in ueritate no narrat fed fomniat fe narra
re. ep cietis aut patet folutio ad o ia quedta»
^ETUtrum erro: eft oeceptio in fomnys.
„ £cundo queritur bc aB
fa erroris quo quida oecipiunf iu fomnijs.vf '
def enim q> nullus Decipi oebeat.qn euim no eft oece/
ptio in jmcipys tunc no eft Deceptio in fmcipiatistf? $n
cipia otuin ftmulacro» in aia funt fendbilia ,pp:ia ? a p
prijs acciptunf coiaXum ergo circa .ppria nullus iit er
ro: vide? qt nec circa coia:? ita per pile nec circa fimula
cra:? ita nullus giiabif erro: m aia.£[TSed cotra quan
dociiq3 accipif dmulacru p:o re qb no eft res tunc oeci
ptt ata.Sed in plurib0 fomnys accidit boc:ergoa pluri
bus fomntjs oecipif afa.CET Solo Dicendum cp ouob°
modis oecipif aia.quo» vnus eft ex vi co:mitionis qui
a me oeterminat0eft.i0eft ex modo coponis que oritur
ex fenfu comunt ? per pne ille Determinat0 eft in qone
De fenfu comunt.C" 3ld obonem aut Dicendum cp l?ec
,ppo eft falfa:cp qn no eft erro: in fmcipij? q? tunc no eft
erro:inffiKiptatte,fepiflime eniinnofequir concludo
pmiflis tn uerte exi»ttb°.Sil’r qftq? no eft peccatum in
linip!tab°tn in modo coponedt peccatum incidit»
CETUtrnm in fomoyedt obliuiofcie babtte»
, £rtto et ultimo que*»
Be obliuione qua quida obliuifcunf fdebabi
te per foniniu.Bicut eni? 0:ego°? pfaac q> obliuto eft
co:ruptio fcieXum igif minus openf caufe oeftruetes
opatioue in fomnio magi? Debet opari obliuto, Sed iu
fomnio minus opanf caufe oeftruetes obliuionetergo
magis oebet opari obltuio.puma patet pfe.iap:obatur
per boc cp caufe oeftruetes obliuione funt acceptio fcie
? memoria ? reminifcetia:quo» nullu? opaf in fomnio
fed in vtgilia.fETJtem qn no pot accipi fcia tunc no po
tefl eiiam faluari:fed in fomnio no pot accipi : ergo nec
faluariXt ita magi? caufabif obliuto iu fomnio q? in vi
gilia.C" Sed cotra.obliuifa eft fepari ab ata qd pus eft
acceptu? iu aia , fed in vigilia magis fepaf ab aia qd eft
acceptu? in ipa q? m fomnio:ergo in vigilia magis con
tingit obliuifci q? in fonino . p:tma patet per Diffinitio/
ne? obiuiionte,iaprobaf ficau vigilia foluti funt fenfus
ad exteriores actus * Ctode ficut ?ifugtt accipe noua fi/
mulacra per fenfus ita ^tingit oeleri uetera . Jn fomno
igif imobiles funt fenfus ad actus exteriores ita q> per
noua dmulacra no oelenf uetera eo m noua non adue/
munt.GT Solo Dicimus q/ magis cotingit obliuifci in
vigilia q? inTonmo.Jn vigilia eiii? pungit obliuifci pfe
iu fomno no nid per accn? . obliuifci enim eft fepari ab
aia per accepta memoria fetam ufco:ruptio memorie.
Unde deut meditationes faluat memoriam pfe ?agut
tn vigilia:ita Decido meditattou? pfe reducif ad vigilia»
optata enim reducunf ad idem » Jn fomno aute nec eft
obliuio nec acceptio fcie nec falus eius.cuius enim na
eft vnum oppofitog illius nec reliquu? eritXx boc pa/
tet folb ad obm,TTlec enim fequif d in fomno no faluaf
fcia cp ,ppter boc co:rupaf in ipo.Oib^o in fomnio na
contingit reco:dari pcedettum que facta funt:in vigilia
aut fequett cotingit reco:dari eor que facta funt in fom/
nio etiam no babetbanccaufam q/ in fomnio dtperfe
ob!tuio:fed illam que fup expedita eft fcil? quia mema
ria tmmobtlttafm fomno no aut in vigilia.
{CXltrum cotingat futura p:euidere in fomnio.
d Einde querendum eft De
quarta qone Sriftotelis que eft Utru? conttn
gat futura puidere in fomnio uel uo.£t videf cp contin
ga t per rone? ab 2Crtftotele podta que eft becfquia oes
elhmant aliqua figuratione futuro» bere fomnia?boc
imponat ddem tanqj ab experientia oictiniQd enim ab
oibus otctf necefle eft ede ueru uel in toto uel in parte
ftcut Dicit 2f^:? etiam Slpborabi°.iaro eft a danili : iu
quibufda euim ptingit alio mo coniecturari futuraXx
bis tn que no bnt o:din em neceflartu ad illa deut in qut
bufda dgnis aftro» ? nubiu? z alys per que dunt Dtui/
nati ones:ergo ? per fomnia non erit credibile figurari
futura.CT3^5 i» S^nefi betur oe pincerna *£>baraonte
? dc eo qut pili oribus perat qut viderut fomnia nocte
vna iuxta interptatione pgrua dbi, CT ^Ipbora/
bius fomnia oenuciant aliqd efte cuius efte betur apud
no? naliter an ifta cognitioe?:? eft in bora cognitioi? ta
maiori pte no ens.C 3tem a^.inducit ronem ab au/
ctorttate medico» quioicuntcpopouet ualdeintedere
fomntjs eo q> fomnta aliqd dgnideant in futuru.CC^
Socrates Dtctt boibus atbenaru. O boies ego no Dico
cp nra fcia ifta ciuia fomnialis figura (it fed Dico cp ego
fum fetens fciam bumanl. CT 1&:eterea videf boc ide?
poffe ^bart per ronem.futura enim eft necefle <p beani
aliquas caufas pcedetes agetta.Bi aut ille incipiant in
ftellts due demetis femp co:pora mouet bumana.tno/
tus aut co:poris ptingut ufqj ad aiam.aia aut peipiedo
motus illos coiecturas bte pot dc futuris, C?]fr:eterea
tn lib:o fomnio» eft Doctrina mterptationisfomnioril
ftcut exaltatio lune eft dgnu exaltatiois fo:tune?bmou
ergo videf q/ aliqb dgnu beant oe futuris^Sed con
tra Dicit 3£b:qt cut° nulla rdualis ca pceftiiUpm no pot
pcognofcufomnio» aut nulla eft ronalis caufa pcedess
ergo per fomnia no pot aliquid pcognofci.pdmapbaf
per boc cp omne qD pcognof«f:pcognofcif in caufas*
^>o p:obaf per boc cp fomniu eft futuri ptmgetis ? fom''
nium no eft caufa ipdus,{nk:eterea iu pmo pyar^Di/
cit 23^:q/ ptingens ad utriilibet non magis dc ueldc fe
babetuelbebit.Sedutrulibet dngulare efteotingens
De futuro:ergo videf qt dngulare ptinges De futuro no
magis erit q? no erit.cum igif fomnia dnt frequeter dc
talibus:videf cp fomnia no magis dgntficet vuu? q? ei°
opttrnu:? tta nibil dgmficet.CCl^eterea 15 Dicif ecde/
dafti«:multos errare fccerut fomnia ? exaderut fpera/
tes in eis.IT Solo Diam0 cu fanetis ? pBis cp fomnia
frequeter dgnt aliqd in futuru z maxime ut Dicit 3f utc°
que funt in fine oorniinote deut illa que videuf in ma/
Be homine
tfe.oes £oim cogitationes bac bora qtiiefcut z mof bu/
mo? funt finiti:? io 015 imaginatiua no (it impedita per
to:pus:nec impediaf ab aliis actib°aie:tunc obfequiu;
eius qdpftat aie melius eft qj qd poft:? io in talib0 ima
ginatidib0 trequeter puidenf futura.Somniu tn I5 piis
cipaliter fit futuro? tn etiam pterito? eft z pfentiu; que
latent cogitatione noftra ut Didt SUpborabf.C" ZW id
ergo qd obycif in cdtrariii Dicedii q> fomniu qilqj eft fi
gnurn caufe:? qn<8 eft (ignii (igni:? qnqj eft figuum ac
cidetis z pcognitio uariaf fim illa.C" Sd id aut qd obij
cif cp omne qd fcitur per cam fcitur.oicedu cp boc eft ii»
telligedu; ce fcia intellectiua que accipif per mediti oe/
mdftrationis? fillogifmi.Scia aut fomnialis eft que ba
bef per jjpjietates imaginuj apparetiu.Onde oicit pBs
cp artificiffimue eft iudejc fomnioru qui pot fffitudinee
infp kg.CJ^d aliud okedu; q? lingularia De futuro co
lingetineqjueraneq; falfa funt:bnttn aliquos icurfus
accidetiu;frequeternon femp per quos ptingitmagis
piefigurari altera partem qj oppofita:!; adl?uc poft illos
incurfus remanet cdttngetia:? id etiam plura fomnio?
no eueniut. 2fd aliud oicedu; cp eccleliafticus Dicit
ce iliis que initunf fomnijs tanqj ejc neceflitate futuris:
eu fomuia no (int neceffaria ligna futuro? ut Dicit pfts.
IpQuerif quot modis contingant fomnia que funt fi'
gna futurorum.
^nfequenter tra/
c ctanda eft qd quinta Sriftotelis que eft
qliter cotigat futura puidere in fomnijs.
£l circa banc querunf tria.t^uorfmtu;
eft quot z quibus modis ptingant fomnia que funt p:e
fsgia futuro?.imeft utrum fomnia De neceflitate eueni'
ant uel non.jm utrum fcientia fomnialis fit fcientia fpe'
culatiuaueloperatiua.
„ B pzimurn pzocediwi*.
Dicitif^rqj fomnio? quedl funt caufa que/
dam lignu; z queda incurfus accntales:ficut z tn rebus
queda fiunt per cam ficut oefect0 folis per interpofitio'
ne; lune.quedl $0 funt ligna eo? que fiuntfficut app:o
pinquatto lune ad locti piuuctionis fignum eft ediplis
Juture.queda #0 acentia ficut q? aliquo ambulante acci
dit folem edipfarn fT Sed cotra boc eft videf enim cg
nullii fomniu fit caufa.omne eni; fomniu eft fimulacru
appares in aia.nullu; aut fimulacru tale caufa eft alicui9
futuri : ergo nullii fomniu caufat futurtij.pma patet per
antedicta,zd #0 p:obaf per 15 q> fpes que funt in aia no
funt caiife rerii ejetra fed potius caufate ab ipfis.CT 3^
Ii funt caufe tunc erut caufe pfe uel caufe per acens . Si
taufe pfe tunc aut efficies aut foimalisaut finalis aut ma
terialis.St efficies cum igif efficies pfe no agat nili co/
iuncta tunc erut fomnia femp piuncta rebus illis que fi
gnificanf tn futuro:qd plane falfuj eft . Si Dicatur cp fit
caufafinalis cu; igif caufa finalis fit babita poft rem tuc
fomniu Debet fieri poft illam rem que figuraf in futuro
qd iterum falfum eft. Si Dicatur cp fit foimalis uel ma/
lis:cum igif tUe caufe fint mtrtnfece rei femper z nunqj
ejetra eam:opo:teret cp qdlibet fomniu effet i ntrinfecu;
rei lignificate in futurti uel ut fotma uel ut ma qd iteru;
falfum eft.Si,ppier boc Dicaf cp eft caufa per accidens.
£otra.omne per aedis reducif ad id qd pfe eft ficut ad
H5m ut Dicit 2f(£u0pbi?<p polidetus eft caufa ftatue per
acciis eo cp polidetus eft ftatuarius z ftatuarius eft pfe
caufa:? alb° bo fanat per acens eo cp albus bd eft medi'
cus ? medicus bd fanat pfe.Si igif fomniu eft caufa per
acciis futuro? opoztebtt aliqd ce in fomno uel fomniate
qd fit ca pfe:qd no eft facile fingere:cu fepiffime fomnia
m°que multu otftat per loeu ? tep°quo? nullo md fum°
ca ? occafio.tETlftteterea obycif fic ptra boc cp oicit qiie
dam effe ligna futuro?.(tgnum enim aut eft in fupficfe
attingensrei^pfundu ? fic eft caufa apparetie ? non ejei'
ftentie.aut eft^fitndu rei attinges? fic eft caufa appare
tie ? ejentie j)babilts. £t quocuqj md Dicaf q? fomnius
eft (ignii tunc ptingit rem fillogisare per fomniu uel ejc
p:obabilib° uel exapparetibus quo? utriiqj eftfalfum:
nibilenimfequif ifte videt pifces:ergopluet.necetiaj
babet argumeti apparentillifr nibil fequif ifte videt fe
ptem fpicas peuffas uredine:ergo erut fepteanni fterili
tatismec eft ibi aliqua apparetta.^odem modo obijcif
contra 3m mebmj lic:q: Dicit pftus queda fomnia ee in/
curfus accntales ad futura . acetis enim noeftfmcipalr
fuuj fbnuergo videfep fomniu Deberet effe in re fignifi
cata in futuro ? eodein tpe cum ipfa. fC lfbteterea Dicit
pKus q> fomniu eft acens futuri ficut aliquo ambulante
attingit folem edipfari.fed ambulatio ambulantis nui'
Ium beto:dinead edipfim folis:ergo videf qi fomniu;
eft incurfus accntalis ? nullii; bet otdine adfuturoru fi/
gnificatione.HT^te; Dicit £i£:cp fomnia que funt cau
fe futuro? qiiqj funt ejepte coipis qiiqjfiint ejepteaie.
£]c pte coipis cdtingit puidere tnfir mitates coiporis fu
turas ejc aliquo modico motu bumoru;qui cdtingit ire
fomnis.ejc pte aie aut qn pparatus ejciftit motus a oiur
nis incboatiomb°,mot°emm in fomnto trequeter p:iu
cipia funt actuu; ? eo? intelligetia in fantafmatibus no/
cturnis pcedinfed fim boc videf cp fomniu no fit ab in/
telligentqs fepatis queoicunf angeli ut a caufis.tQdtu
Dicunt 3lga.2Jlpbora.? ^uic.C"Solutio Dicendum
cu; pbilofopbo ^ fomnia funt oupIicia.qnq3 eni bnt fi/
gnificatione ? qitqj nd.Jlla que no bnt fignificationem
110 funt nili mot°fimulacro? ut fupia Dictum eft.JIIa^o
que fignificatione bnt triplicem bnt relatione ad figta.f.
caufe figni ? incurfus accntalis.illud enim qd cognofci
tur aut cognofcif ejc «ppifis aut er coibus.Si ejc p:opm?
tunc percam bet cognofci.Siaut ejc coibus boc eft per
pjopinqua uel remota.Si per,ppinqua tunc cognofcif
ejc fignis q: .ppinqua acentia funt figua.S i ^0 p remo/
ta tunc cognofcif per incurfum accfitalem.quocuq; aut
modo cognofcaf in fomnijs res futura femp coioi mo/
dus cogfcedi erit per .pietates metbapboricas:? buius
rd infra oicef .Si^o cognofcif per cam tunc eft res que
cam bet ejc pte cojporis uel aie.€jc pte coiporis quide;
ficut qn altqs videt fe in igne uel in pte uel in toto.ejc eo
q? in pte uel in toto in nalt calore calefact0 eft: ? aliquis
fomniat fe comedere mei eo q> fleuma oulce tangit pa/
latum ?Iingua,2lliquis enim fomniat fe effe in niue?
in aqua ? in glacie eo cp in pte uel in toto infrigidat°eft*
fBtad bunc modii reducunf fomnia fequetia coplejcio/
nesbominum.Sicut cpcbolericifomniatfe trequeter
ardere? fleumatfcife natare ?fubmergi in aqsunelatt
cbolici aut recta obfcura ? nigra fomniant fe vide eo qj
talis fit Difpofitio melac bolie ? bmdt.fr ad buc etiam
modum reducutur oia illa fomnia que fequunf nas ci/
bo?.qd enim coplejcio facit per nam boc cibus facit ejc
acente:? eodem md funt fomnia fequetia naturas infir'
mitatum.^d aut in fomnijsfoitio: occurrit mot9q;(it:
boc ptingit ,ppter ouas caufas.Oluaru vna eft quia aia
tunc quieta eft?tota ferf ad motu; vnu;.iaeft q: fpirit9
aialis tunc quietus eft ? idcirco ab vno motu tortmpu
mif:?ioi!le mot°maio: fic videf ficut vnum videf duo
qn Dtuaricaf fpus vifiuus . £aufa jvo que eft ejc pte aie
oupleje eft.f.ejc pte fcibiliu? ejc parte opabiliu;.ejc parte
fcibiliu; qn inqfitio aliquo? fuit in vigilia repfuaf mot°
illius inqfitionis in fomnys ? in eis maniteftanf futura
fcibilia.jtjc pteopabiliu; #0 qn Difpo aliquo? opabiliti
piecedit in vigilia.^unc enim motus eiufde; oifponis
in fomnijs portendit futura opatione. Signu;^o eft tri
plejc.f.in celo ? in elemetis ? in fomniate ficut ftetla mo
uet ad aliqd cuius mot°ejciguueejcne in vigilia no pei/
0eajde partis lume
pif fed in fomnio manifellaf Pm gp colter Dicitur a pfSis
<p aliquid fignt fomniam plenilunio ? aliud in fole?
aliud in nouolunio:? aliud planetaejcnte in bicozpore
% aliud qu funt planete in ligno vnius co:pis.£jc parte
$?o elemeto? funt Tigna qn elementa oifponunf ad fere
nitatem uel pluuia uel ueutos uelaligd hmoiXu; eni$
illa oifpo eftpua in demetis no fentif in vigilia fed pci
pif in fomno Pm cp aligs fomnians pifces fufpicaf tutu
ram pluuia.£t aligs fomnias pifces mori ? ejciccari in
ierptaf futura ferenitate.GT Signa #o ejc pte fomnian
tis TuntDifpones fomnijnopue que no nifi in fomnio
fentiunf .Sicut Ii aligs fomnias ignem interptaf futura
sraim? fomnias fe videre oe putridumagnii interptaf
impofitionem falli criminis.? fomnias fe videre fcozpt
onem interptaf futura Detractione occulta' eo cp talium
Difpdnes no mouerut fomniates ejc pte co:poris uel ejc
parte aie licut in ira futura:foae fuit iniurie memoria uT
alicuius Debilis aflenfus fanguinis ad co: ejc impolitio
ne falli criminisifoite pceflit fufptcio aliqua uel aliquid
factu fufpectti cuius mot° fignu; fuit futuri. Bccides aut
fiue incurfus eft De bis que ,pcul funt tepore uel loco:?
quo?noticia fupnramvidef efle pmdetil ut Dicit pbs
licut eft De nauali bello futuro uel ce regnis fubuerten
dis uel oe toto ftatu mundi tiituro.Sicut in fomnio na
buchodonofo::? noticia fomnio? bmoi no fit (ine reue
latione ut infra oeterminabif .<£ iDicendu ergo ad
<p fomniti no oicif elTe caufa nili q: ell fimulacru caufe.
fjJSd aliud okedu; cp foinnui aliqneft fimulacru effi
detis:? qiiqj finalis ? qnqj fozmalis ? qncp malis.? bn
eocedimus cp eft piunctu; aliquo mo fignificato.Signt
ficatu enim caufa eft in re uel in fieri apud fomniantem
ut patet ejc pdictis.dnqj etia eft fimulacru caufe per ac
cides:q? per acciis reducif ad pfe caufas in co:pe uel in
aia ut fup cictti eft.$T 2ld id qfr obycit oe lignis Dicent
dum cp quedam ligna funt pjopinquiora ? quedamre'
motiora ? queda funt accepta ejc pte reru5 ? illa funt ro
«nteredi appareter uel pbabiliter:? oe illis pcedit obo.
queda aiitaccipiunf P mppiietates metl?apboricas?p
Illas no pot inferri.iDicit enim pBus no cotingit oeter'
minari jpbleuma ad eos qui ejctraneis nofb° res appel
lant ut platanu boiem trafgrediunr enim pofita locutio
nem:? talia funt figna fomnialia.£t Dicit 2flpboraB.cp
fomniii eft fcia accepta C115 medio q:.f.no accipif p me-'
diu; locale uel lillogifticu. <QJ ad hoc q£> obijcif De cur
fu acentis Dicedii cp fomniii eft fimulacru alicuius accii
lis futuro? qd tn in aia eft licut in (Toto:? ,ppter boc non
.pcedit^maargumetatio.GT 3ld aliud oicedumtpeft
o:dinatio ad futurii per modii figni uel per modii caufe
? eft oidinatio per modii euetus cafus uel foztune:? boc
intendit per fuum ejceplu; eje^mere pbusmel nibilomi
nue m id qfr eft acciis no eft oino ad utriilibet.Sed per
oifpones fuBarii fepatarii ut celo? uel elemeto? magis
Declinat in altera parte ? idcirco pnofticii eft tuturoru;.
C72ld ultim okedu; cp oia fomnia illa que no manife-'
ftanfmfigniscojpalibue uel caulis fup nfamfuntpzu
dentia ut Dicit pfts ? funt reuelatioes ab iutelligetije ra'
pte humanis aiabus ut infra Determinabitur.
Cu tltrum fomnia oe neceftitate eueniant.
, £cundo queritur tltrum
fomnia De neceftitate eueniat uel no.£t videf
cp fic.funt enim fomnia per reuelatione oiuina ut Dicut
fancti ? pbi.fed reuelationi Diuine no fubeft falfu5:ergo
nec fonuujs falfu; fuberit.CT3^ fomniii ikharaonie?
IRabucbodonofo:? ©anielis fuerunt,ppBta oe futuro.
Bed^pbetie no pot fubefte falfu3 ergo nec tali fomnio.
C^tem tale fomniii aut figt aliquid aut nihil.Si nihil
boc eft cotra pBoe ? fanctos coiter loqu^tes.fi #0 aligd
boc erit ueru qz falfuj nihil eft.9i ergo erit neru aut co^
tingentererituerii autnectftario.Si contingenterpSr
ergo no efie ueru.ponaf ergo cp non eueniat tunc illud
fomniu; no fignificabit ueru:? fi no figt ueru; nihil figt
ergo illud fomniii nihil figt fed impofitii erit ftgnificare
aligd.ergofomniujqd aliqdltgt nihil figi qbeftipolfi
bile:ergo no cotingenter figt uerujjergo figt neceflario
ue? aliquid f uturii.Si otcaf cp fomniii illud qd eft per
reuelatione figt aligd futuri De neceftitate fed non id in
quo no eft reuelatio.CT £ontra id qd eft per reuelatioc
ne eft id qd bet incurfu; accntalem tm ad futurii ? illud
minore habet o:dine qD eft ad futurii q; id qb eft caufa
uel fignu;:ergo fi illua oe neceftitate aligd figt futuru^
multo magis fignificabut aliquod futurii De neceftitate
que funt caufa utTigmi:? fic oia fomnia que aligd fignt
in futurii oe neceftitate fignificabut illud. C7£>ed cotra
Dicit 2t^:qm ergo no eueniiit multa fomnio? no eft in
eoueniet.ergo mhil.phibet que fomnia no euenire:que
m futuro; aligd fignt.SO^ni ‘Mfein i°oe griatione ?
eozruptione futuris quis incedere no incedecergo fi ali
quisfomniauit aliqb futurii fore incedere no «ppter i?
De neceftitate incedet.<n^^krea hoc ,pbat H^:tam
in co:palib° lignis qj in uoultargs cp ea que futura funt
no ce neceftitate futura fiit.Signa eni ce leftta que funt
figna uentoruel pluuia? futuraru; nihil ipedit uel^hi
betimpediri.Sirr cofilia humana oe futuris nihil j^hi'
bet no euenire ? pp aligd pofterius adueniat ? piudicat
fignis pcedetibus ? cofilys:ergo a fili no eueniiit oe ne
cefiitate.(L 3ol'o pfentiedo pBis oicimm gp fomnia 110
eueniiit oe neceftitate fiue lint caufe fiue ligna fiue icur
fus accntales futuro?. CT 3d f»,u ergo oicedu; 31 reuee
lationes fiunt ouob°modis.f.f m uera intelligentia uo
lutitatis Diuine:? fim pmijetione fantafmatii.? ^mo mo
no eft fomniii ut fup babitii eft fed/pphetia oe qua ifra
Dtfputabtf.i0 ivo mo eftreuelatio no figns rem futura*
fimplr f m pditioiie aliarii caufaru naliumuel uoluma^
riarujique caufe CU3 no fint necefle no erit neceftartii fu
mrii qb figtum eft . boc tn femp intelligedu; eft $ fonv
niu; letnp fit in ,pp:ietatibus fantafmatis:q: fine fantaP
maiibus no eftaliqdfomniu.CTSd aliud oicedum gp
ilia fomnia fueriit^ppbctica fim quid ? 1 mobiles oefutu
ro.f.ejtntibus caulis uoluntarijs.fimptr aut no . Ii enim
merita uohmtatisimutata fuiftent non indujcifi*etoeus
factu; fifr q6 factu; eft aureii poftea argeteu; ? fic femp
pzius eft (ppter oifponem uoluntatiseo? qui funt in fe
culo ? no oe neceflitate.C" 3d aliud oicedii cp fomniu*
aligd ligt.f.ptingens oe futuro qfr in ad altera parte eft
magis oifpofitu.iEi liquerit utru; boc aliquid fit uf no.
Dicendum eft cp ftlud non eft fimpfr fed fim quid:? P m
oifponem ? ptopier boc no fequitur qt ipfu; abfolute fit
uerum.dJ ild ultimii patet foluiio per pzedicta.
CTOtrum fcia fomnialis fit fpeculatiua uel pzactica»
, £rtio queritur tltrum fcien/
tia fomnialis fit fpeculatiua uel opatiua . £t w
detur gi non fpeculatiua q: illa no aegnf nifi per babitu
dines jpponum pmiftaru ad pclulione; ? per babitudi'
nem medij termini quoru; nihil eft in fomnys.Cl^
terea oia fomnia uel fere oia funt oe pticularib0 ut oicit
2Hphorabius quib°umiuir ad copzebendedu; utile uel
nocens in rebus futuris/particularia aut utilia uel no
cetia funt in gbus eft opatio.ergo fomnialis fcia eft p:in
cipiu; opationis ? no fpeculatiois.(ri^:eterea fere oia
acciptunf in pncipijs methapboricis. £jc methapboricis
aut mbil inferi fm intellectu; fpeculatiuu:ergo fomniii
no eft pancipiu fpeculationis . Si .ppter boc oicatur gp
fomnialis fcia pzactica fit.CCT^otra pzacticu eft quod eft
opabile per nos.fomnia ^0 frequentiflime funt oe bts
que no funt opabilia per nos fient oe futura fterilitate?
abudantia fuit fomuiu ph3raoms:ergo fomniii non eft
me bomine
fcia practica.CTI&dttea etiam iu#ta boc quertf utrum
fomnia femp figmfkenffub metbapboricis fUitudinib0
uel no.? videf cp fic:q: oicit pbus q> artificiofiflimue tu
de* fomnio# eft qui pot tilttudinee infpicere.l&eterea
ejrperimetu; Docet 1 ?oc cp ira futura fub igne fomniatur
z piuuia fub pifcibus.tT Sed cotra oicu 3uicd q> qnq;
fomniaf ree ut eft futura ? tunc fomniu no indiget inter
pzetatione.C/pueterea oicit idem cp qnq; fomniaf co
trarium in conario ergo no femp eft fomniu in filitudi'
«e metbapborica^erjmta boc iteru quertf oe mo tter
pretldi fomnia. £tvidef Sjfcroicerecpjmiptus erit fi/
gmficatiuafomnio# iudicarequicitopotfentire oiuul
fa ? infpice oiftoaa ido!o#:q: boc qde bois bic #o equi*
IZ /0 ueraf ergo que ftit oiuulfa? oiftorta idolo#:fi eni
illa funt que turbato mo oefceudunt a loco fantaftico ut
quidl oicut tunc no erit interptatio fomnio# tilortl que
funt in line Dormitationis apud quiete fpm cuius cotra
rium oicit 3uicd.iu fine enim Dormitationis no Dtftor/
te nec oiuulfe oefcedut limulacra-CT Ifrreterea oicit 31
ga;el cp fenfus interptationis fomnio# eft ut in tempo/
re oe 15 pmedttef qd oe forma remlfit in memoria eius
qo fuit pofiibtlius vidtfie aiam qr fantafma comitatur il
lud in boc.ftbi gra modus remtntfcendi fiet per refolu
Itone fic.Dicet bmoi fantafia que nunc eft quoquo mo
uenit in memoria nr a ? tunc recordabif caufe que fecit
banc effe oebere,£t oetnde cofiderldo tfta clm recoy
dabit caufe illius ? ficrefoluedo aliquid oftedet in pri'
ma per qua labendo cecidit in tfta ultimlfim boc vide
tur q? remintfcetia omne fatuafticu facit ad interptatio/
nem fomnioru.faufaftica enim fotnnia caufanf ab ope
fenfuujrqra cogitationib^fiumque funt in vigilia.? fini
boc omne fomniu; fignificabittn pterito aliqd fenfatu;
uel cogitatu q6 falfum eft:cu; multa Comma lignilicent
aliqd m futuro.CT 3tem oicit alga;el q? qr coniutatio-’
nes fantafmatu no retinenf in vno mo idcirco multipli,
canf modi i nterptatiois z uarianf fim figna:? fim otfpo
nes z artificia ? tepora anni z infirmitate Dormietis:? fic
ut no poifit tnueniri interptatio niti fim medtu; eftima/
tionis qr impedituelame q$ eft ibi-CETOueraf ergo pe
nes qdaccipiaf tfta oiuerlttas interptattotsque eft fim
fingularia ? Difpones ? artificia ? tpa anui ? infirmitate
ooruuetis.CJ Solo ad Dicedu; gp fomnialis fcia eft
accepta fine medio ^bante uel inferete ipam:? propter
boe no eft fpeculatiua.£ft iter fcia accepta fine eligetia
? cofilio ? ,ppter boc no eft fimpFr pzaertea I; fomma fre
quenter funt oe bis inqbus uel circa que funt nie opa
tiones ?,ppier boc Socrates cocionis ad atbeniefes ap
pellat fetam fomntale no bumaul fed oiuiul.? 2l£:oi/
eu eam effe fup uram pzudetia; eo cp no accipif e* prtn
eipus fcie fpeculatiue uel practice.? per boe etiam patet
foto ad ouo fequetia.CT 3d aliud oicedu; cp I3 fomitia
qriq; funt oe bis que no funtopabtlia per nos stamen
ffequeter funt oe bis eirea que nra opa funt : fieut l; fa'
mem no faciamus tn circa fame ? abtidanul funt follici
ludines ? opa bumana.CJ;3d id q§ ulterius queritur
«irum femp fignificenf in .pprietatibus metbapboricis.
«icedu; q>frequeter fic pungit tn propter Difpones fom
niltium ptingit etiam altter.Sunt enim qutdl fomnia
les clartlftmaru aiarum ? optime coplejeionis : ? io ua'
ria inteUigetia in ipts vincit imagine ? accipit reuelatio
nem fomntale in ^pria filitudine rei : z boc erit fomniu
«e quo oicut Huic'1? 3lga;el.q> no idiget iterptatione.
Qutdl #0 funt minus potetes in intellectu ? fortiores
in imaginaUone:? tunc imaginatio no format imagina
tiones .ppztas fed metbapboricass? boc fomniu indiget
interptatioe.Un quito plus oiftorquet imaginesa uera
rei inteUigetia tlto fomniu eft obfcurius : ? bmoi caufa
iam afltgnabtf tn fequetiqone.CT 2M aliud oicedu; q>
ratio vmus ptrariog fcitur fcita ronc alterius ? ecomra
etiam ordfnes bnt ad vnum fBm ?,ppter illas ouas co/
iunettones ptrariop fantafia fepe oiftorquet fe ab vna in
alteri:? io oicit piius q> qn fomniat fe mori fignu; eft cp
,plon^af ei vita. CT Bd id qo ulterius quertf oe modo
interptandi fomnia oicedu; cpplura pfideranf tn inter/
pretatioe fomnio^ ficut tangit in ultima auctoritate ab
ga;er.pzimu; tn eft q> fciat fegregare otftorta tdolopab
illis idolis que fignt aliqd in futuru.oicunf enim idola
Diftorta que fim fe no funi idola futuro# fed fim,pprieta
tes remotas.ftbi gf a ,ppter oifpone; peupifeetie in coj/,
pore ptingit fomntare aliquem coitu ut oicit pfis.£t qr
virgines peupifeibiliores funt contingit eas fomniare
coire cum virgine:illud fomniu; ex idolis reputatis in
ipo no ligt aliqd in futurostn propter .pprietate; coitus
virginis figt anguftil in futuro ut oicit in libro Cante/
Its.Stlr eft oe fomnio famelici qui fomniat fe comede
re oua:e]c idolis enim illius fomnij no figtur nifi fames
prefensincorporestnqrouumno comedif nifi frlgaf:
? cum frangif occultu in oua reuelaf :x>ptcr tllarn.pprie
tatem figtur in comeftione ouo# reuelatio occultoru in
futuro.uioicif in libro fomnio# i&anielts.Dtuulfa ^0
idola uocanf qn fantafia cadit ab vno in alteru ? ab alte
ro in tres ? fic oeincepsminc enim oportet recurrere ad
primu qd aliqui futuri babuit figtionem.tT Hd aliud
Dicedu; q»^lga;el loquif oetllisfomnys tmquecau/
fanf a pterito fenfu uel imagiuatiuo.eSicimagiuationi'
bus eni; illo# peipue occurrut figtioesfuturo#.^ 3d
ulttmu oicedu; q? interptatio fomnq aut accipif oe pro/
prietatibus fimulacro# oe qbus eft fonmiu;:aut ey pro/
prtetatibusfomniltts:aute]e(pp:tetatib<5mouentiumin
fomnio,£t fi ^mo mo tuc eft interptatio fim fingularia
in qbus eft fomniu . Si fcdo mo tunc eft fim oepones
que funt in fomnilte peipue e#coplejcione uf ctbo.Si
3°modo tunc moues erit intus uel ejctra.Si intus tunc
erit ex pte aie uel eje pte corpis*? fi ey pte aie tunc erit ex
proprietatibus artificq.artifices enim finguli fub metba
pboris inftr o# fuo# ? fuo# officio# fommlc futura.? 15
patet in ouob°mtmftris pbaraotus.f.pincerna ? magi/
ftro piftoru;.quo# vnus.f.pincerna vidit pfagia futuro
ru; ? in vite z calice ? vino.2flter ftoXpifto# magifter
in caniftris farine ? oi bus giitbus panu; que fiunt arte
ptftorta.Si l^o eft moues e# pte corpis tunc eft infirmi
tas.Si aui eft moues ejett a:fiue fit eje pte ftellaru fiue eje
parte elemeto# tunc uariatur fim tempora.
tdTUtrum futura ab bomine perfpiciauf folu; ud quo
rum oemonum babent caufam*
d £inde querendum eftoe
fejeta qoue.f.Utru; futura ab boie pfpicianf fo
lutu uel quoriidl oemontl bntcam.lDanc enim mouet
2^:? no oifputat eam.tlidef enim q? no folum futura
perfpiciant ab boie fed ettl fiunt per reuelatione; ange
io# bono# ud maloni qui a pl5o oemones uocanf .©i'
ctt eni; Hug° in u"10 fuper geu.ad Ifam.q; corporalem
vifione ? per imagines corporaltu que oemonftranf in
fpiriui ? boni angeli inftruunf ? mali fallimtXum igif
imagines corporaliu fili in fomniis per ipas imagines
? boni angeliipm inftruiit? mali fallunt boies. C* 3^
^tlpborabius oicit q? oator fcie fomnialis eft intellect0
Iiberat°a maitalis aut iiuellecr’ liberatus a ma eft iniel/
ligetia angelica:ergo videfm oator cognitionis fomnia
lis fit imelligetiaangdica.Cj^ni 2llpborabius fcien
tia fomnialis eft a re oiuinaeje ptecta follicitudine circa
boiem*G3ein Ipborabius ? 2tutcd otcunt cp aia in
fomnys piungif fubftltijs fptialtbus que oicun f ange/
Ii? recipit reudaitonesfomniales ab ipfis.boc etilac/
ciptfinjjnctpiomatibeiubiangelue reuelautt Jofepb
in fomnijs ut acci pet martl piugem fui.? iteru; tribus
magis fiue regibus ut per aiiamvi! rediret in regione
Seeude partis (ume
fuam.? (terum ut maria tum ^ofepl? iret in egyptum:?
quarto ut rediret in iudeam.fct iterum hoc accipitur in
fomny 0 *j£alaa quo cadens aptos habuit oculos ? acce
pit reuelatione a bonis ? malis aiigelis.Stimfr in fom
nysiDan.? in 3uda macbabeocui focyfuifidediguu;
ejcpofuerutfomniu.?in libro iudetubi vnus vidit <p pa
nisfubcinericiusejc ordiouoluebafin caftrismadian
i fubuertit tabernaculi! e terre funditus coequauit.Si
milr aut multa fuppetunt ejctra.per ronem etia; probaf
idem.quida enim funt oe futuro fub libro 2ll£:o:diiia'
ta que tn no potUnt here cammecefle elt m accipiantur
per cam fornni Dicta. C" 3tem ois fcia poit ignoratiam
elt ab aliquo agete itellectu.fcia fomnialis oe futuro elt
fcia acceptarergo erit ab aliquo agete intellectu.pma.j.y
baf per hoc cp itellectus poflibilis no effictf in actu fciej
di ni(t per ageme,idptobaf per boc cp fcia fomnialis no
hebetat ante fomniu.lDoc igif fuppofito queraf oe illo
agente Orni ftt agens human0 uel angelicus.Si Dicaf
cp humanus. £otra.bumauu agens 110 ejttrahit pofltbi
iem oe potetia nili per ,ppones £mas z per ordine; pre'
miflaru ad codulione.talis aut eductio poflibilis no elt
in fciafomniali:ergo no erit per agente humanu.relin'
qutf ergo cp fiat per angelicu uel oiuinu;.{F Ifreterea
Dicit in libro caufarti 3? intelligetia ert plena formisX t
Dicif in corneto eiufdem libri cp aia ronalis elt inltrume
iu; tntelligibile : ergo videf q> intelligetia bet imminere
formas in aiam ronalemXt cu; in fomntjs apta nata Iit
magis piungi itelltgetys qj in vigilia magis accipit ini'
preli tone bmoi in fomnysqjin vigilia.ergo ab itelligl'
lysftutreuelationesfomniojt .Sedcotra oiciit 23lpho.
pfaac ? Zluic*cp in intelligetys non funt nifi forme ufes
ftinplices ficut fube ipfaru ftmplices funt.St ergo im£'
munt in aias no imf>munt nili formas quales bnuergo
110 tmpmunt nifi ules ? ftmplices fed fomnia oiuni uel
oia funt in pticularibusfamafmatib°:ergo no faciiitali
qua impflione in fomnys,CT3Km eorpales lititudines
110 funt tn itellectu puro ftmplici nec ab ipfo fomnia fiit
in corpaltbusftlitudinibusutfup eft,pbatu;.ergoiiul'
la fomnia funt a puris z ftmplictb0 intellectib°:fed tales
funt intellect°angeio^:ergo nulla fomnia funt ab ange
lis.CET iQuerir etia iujcta boc quare intellect4 tiituroru;
no Demonftranf in ,pprys tmagiu ationib^ut. f.bomo vi
deref in imagine bois z afmus in imagine afmi cu; pro
prie imagines ejcpfliusDemonltrarent intellectum q;
metbapborice.CTSolb Dicedu; 37 in fomnysfiuntre'
uelationes ab intelligetys que Dicuuf angelis fiunt il'
lo nto quo fup ejtpedttu elt in tractatu oe angelis:? fuit
a bonis z malis ficut Dicit 3ug°.fI7ad id atit qb in co'
irarin; obyctf.oicedii fm fupdicta cp l; forme ftmplices
fint in angelismt qr angelus z intelligetia funt fbe age'
tes in hflemudi? in aias humanas ut otctit pbi forme
ille que ui eis funt ftmplices recipiunf ab aia uel ab aia
ltb° ut pticulares ? corpales:? bec elt fofo Slpborabtj.
poffet tn etia; Dici cp intelligetia infundit intellectu fim'
plicem:? buic intellectui ftmplici imago format imagi'
iiationes.£ertio modo pot Dici ut fup Determinatu elt
in qone De fcia angeloru.gpXfunt forme coponis ? for'
me abftractionis.j£t forme coponis oeferuitit intellige
iie actiue.forme aut abltractionis Deferuiut intelligen
tie pteplatiueXum aut ois actiuus agat circa pticularia
aiecefle elt formas intellect0 actiui efle pticulares I5 fint
fimplices.i&uaFr aut forma fimplejc poflit efle pticularis
infra Determinabit in qone De itellectu practico:? tales
forme funt intelligetiaru quas imfcmtit in aias:? ab aia
ipa .ppter nam imaginatiue efficumf corpalestper boc
etia; patet fofo ad feques.fET 2ld id qb ulterius querif
nidet 2lipborabi°.qt formis intelligetiaru qs i pe itelli'
getie intimum in aias magis files funt .pprietates me'
tbaceqj uere imaginationes reru;:? jppter boc intellige
tie intellect^futuroy imfrmunt fub Dprietatib^mecbani
cis ? no fub uerisimagmib^rerus.ied tn bec fofo no elt
fufflcies fed oicedu; illius efle tres caufas fimul concur
rentee:quaru;vna elt ?pcipua:qrfomniand funt nifi
fimulacra accepta per fenfum in pte uel in toto:in caufa
uel in effectu futurusmec in pte nec in toto nec in caufa
nec in effectu fine in fenfn.futurti enim cbtinges no ba
bet cam ordinata nec ut frequenter nec ut fcmp:? io re'
linquif tp no polfit efle iu aia per ppria imaginem uel
per imaginationem fue caufetergo erit in aia per tmagf
nationem fui fimilis.iacaufa elt qr intellectus a fomnto
ligaf per acens ut fup Determinatu elt.fenfus aut perfe
? io aia abftracta a fenfu ? intellectu pfortaf in imagina
tione ? efftcif potensmon tm in imaginib°fed etiam in
pro^etatib0 tpfaru.3a elt qua tangit 2flpborabi°.? ueri
tas illius patet per itellectu; Diuinoru in facra feriptura
qui totus manifeflaf nobis in bmoi imaginib0 * ? De 15
plura funt notata fupi°tu qone De imagialtb^angelo^
CT Utrum fomnia fiant a natura uel ab eueutu.
u 'JLtmo tangenda ^
ma qo.Utru; fomnia fiant a natura uel ab eue
tu.£t videf tp a natura . ©icit enim quoruciiq;
loquaje elt natura ? multlplejc ? melancholica multimo
das viiiones videceo enim cp circa plura ? multipbaria
moueanf nafcunf fimulacra tbeoreumatica ? fortunati
euntes in bis. £jc boc accipif 3» melacbolico^ elt mul/
tum fomniare:? lic fomnia fiunt a natura, <U3te5 2fl£:
inulti aut .ppter uebementia queadmodu ? minus ime
detes bene piectant:? .ppter mutatione cito quide vici'
niue elt. £jc boc beaf cp multimoda fomnialis vilio elt
oe natura melacbolfci.^"3^m Mfettzo 3» Ixirioli funt
fil’i adberdta melius Dictit ? intelligiit . £\ boc patet $
De natura furoris elt 3) figura lignata adi?eretiafantai>
. inattbusfilibus melius intelligutq^aly.Sifortealiqs
Diceret cp fomnia eent a d eo ? no a natura nec ab euen'
tu ,pbat’^(Cfe:Duab0ronibus 3) boc no elt ueru : quaruj
vna in talibus uerbis ponit Deu; quide mittentem efle
fomnia fatuis ? no optimis ? prudetiflimisjf; quibufli'
bet mittere incoueniens caufa ee videf. boc elt 3) Deus
mittat fomnia fatuis ? melancholicis? fine oiferetione
quibuflibet magis q; optimis in virtute ? prudetiflimis
in fcia no elt ronabile, alia ratio a^:eftfub bie^bis:
oinoatitqm?alio^ aialiumfomniatquedaa oeonon
mtfla fomnia funtrnec facta fut but° gfa Diuinit^queda
natura enim fcia elt no oiuinamb tn talfum boc figuu;.
aut infirmi entni ^uidetes boies funt ? nocte fomnia'
tes recte tanq; no a Deo mittete fomnia:fenfus elt quia (i
fomnia eflent a oeo eje merito pfonarti tunc bruta atalia
116 fomniaret. CET llbreterea Diuta fcia que accipitur per
reuelatione no reducif ad nam.fcia ^0 fomnialis redu
cif ad nam.inaturalia enim funt que fr equeter contin'
gunt:fed fomniatfrequeter infirmi? male coplejckma'
ti:quo» loquap elt natura.Similiter 0rego°aflignat Di
uilionem tn caulis fomnio22 quaru nulla attrtbmf euen
tui .©icit enim lic in libro Dialogo^ fec modis tangunt
aiam imagines fomnio?.aliqn enim fomnia uetris ple
nimdine ? uanitate fiunt.aliqn illulione.tlnde multos
errare fecerut fomnia ? etctderut fperates iu illoe.Hli
qn cogitatione ? illulione: vnde multas curas fequunc
fomnia. 2Uiqii fola cogitatione:qnq}aut eje mimtterio
reuelationis oriunf ficut 3ofepb in fomnys reuelatum
elt ut dbaria cum puero in egvptum trafportaret.qfug
atit cogitatione fimul ? reuelatide ,pcedtit:fkut fuit fom
num iltabucbodonofor ^ a radice cogitationis iucboa'
uitXtnde ? ©auid interptans oirit tu re* cogitare cepi
llt in flatu tuo qd eflet futuru;.polt boc ? qd reuelat mi'
nilteria ofidunt tibi que futura fuut.in bis etia; uerbis
videf efle coirarietasad Dictum %$2.MnMeki enim
S3c boniine
j>bat fonta no d a Deo.? 0:eg°quq$ d a Deo apte oie ♦
(p&ue rif etiaj penes gd accipiaf otuifio caufaru fom
mj aftignata a iSiegorio. videf entm Diminuta p:opter
bocqbfup,pbatu eftceluj-r Hellas qnqj moue in fom
nys: z qnq? elemeta:? qnq; co:p° ipfi° fomniitistquo#
nullu tangif tn oiuilione jj&egory.CTSolb Dtcedii cp
fomniu nulluj accidit ab eueturq: eueius nulla eft fcien
tia neq; interpellatio ut Dicit HlpIporabius.Clnde qbli
bet fomniu eft reducibile ad aliqua cam efficierej : que
caufa efficies uel eft in fomniatetuel ejecra ipm:uFptim
in i po:t ptim extra. £t fi ell in fomniatettalis eft ex pte
coipis uFexpte aie.? fi ex pte coipis tuc eft ex uetris ple
nitudine uel Inantrtone.Sl aut ex parte aiefolu; eftm
fomniate tunc eft cognitio fotoj.Si #o eft extratuel eft
a bonis angelis uel malis.Si a malis tunc eft ab illufio
ne. Si a bonis tunc eft a reuelatione.Si $o ptim intra
z ptim extra tunc uel erit a bonis angelis uel a malis.?
fi a bonis tunc eft ex cogitatione ? reuelatione.Si a ma
lis tunc eft ex cogitatione ? illufione.CT ad id autej qb
obijcif ptra oiuilione cp fit Diminuta oicedu cpiSiego0
no tangit nifi ,pxime mouetia in fommoXeluj autej z
ftelle z elemeta no funt mouetia .pxime.per uetris enij
plenitudine z inanitione tntelligif ois Difpo cozpis mo
nens in fonio.fjj 2ld id qb 6mo obijcif p 2fuic;? 2fi£;
Dicedu5 cp 3^:tangit cam frequetis fomnt):? hoc patet
effe a natura infirmitatis z melancholice coplexionis z
no a merito gre z vtrtutis.©iat enim cp non femp hoc
eft falfus cp fomnia no funt a oeo:? per hoc innuit qnq;
fomnia effe per reuelationem oiuinam.
CCClueritur quid fit opinio.
0ftea querendum
p eft oe anima ronali circa quam quernnf
ouo.f.oe viribusanimeappiehenfiuis?
oe ipfa fim fe.Oe viribus aut appieheii'
fitiisanimeronalisquerunftria.f.Deopinione ? iucel' •
lectu z oe rone.iDe opinioe aut querunf cuo.f.qd fit z
iitru5 folius fitaie ronalis pars uel etta feufibtlts.
, © primum pxocf
Diffmif eni5 opinio cp eft acceptio eius qb co
lingit aliter fe bie.-r ifta Diffinitio colligif ex frbts
qui oicit tres effe oiias acceptionis opinione piudentia
<z fciam,£t oicit etiam cp opinio eft uera z falfa z utruqj
bop cotinef in z° oe aia:? tn fine circa pini pollenoiz ot"
ftinguit inter fcibile z fciamt r opinabile z opinione di'
eens cp fcia eft oe neceffario z qb no ptingit aliter fe ba
bere.^T 3te; in fine pmi polterioiz oicit at^:cp opinio
eft acceptio pponisiinediate ?noneceffarie.C’ Sed
cotrabocobtjcif.Dicit enim 3#:in fine pmt pofterio^
® fcia z opinio funt circa ueru3:?ita videf q> opinio no
ht circa uerii? falfum.Clfrririea videf ffm Diffinitio"
nem iamq> circa idem fit fcia z opinio : q: circa uerii 015
tn Hgrirepiobat boc in fine pmipofteriojz Dices mani"
feftum qj circa opinabilia fcia no eftieffent enim impof
fibilia aliter fe here poffibiiia aliter fe here.CPkieterea
opinio ponif vna potetiaru aie ronalis in *° oe aia. £05
igif nulla potetia fit acceptio fiue oiia acceptionis vide
tur opinio no effe acceptio.CT lkteterea querif in quo
oifferuntabintellectu.z fi Dicatur® intellectus eft pn'
cipitl fcie ut oicit 2fi£:m pofteriorib0:? eft indemoftra'
bilis fcia:autoemoftrabilisopinio:aut eft .pponts non
neceflarie z eius que per illam ,pbabilr pcludunt.f; ni'
bil eft ad jppofimy.i ntellecfentm habitus ^nciptox oe'
monftrabiliu eft:x fcia habitus pcluiionu oemonftrata"
rum ^mo.opinio ^o habitus ^babtliu fiue fuerint p:e
iniffe fiue coclufiones.Hlos aut quertmus oe ipa nauv
ra potetie afe.Jtein opinio aut accipit pticulare aut iffe*
cbftat cp no parttculare.hoc eft no videf oibus aut plu'
ribusuelfapietibtistxhis oibus uel pluribus uel mari
me notissergo eft oe vniuerfali.fed potentia acctpieii s
ureeftinteliectustergo opinio no Differt ab intellectu.
jfTlfbteterea querif cu; fit Dubitatio z ambiguitas ut Di
cit Jiboecius que no ptiugunt nifi aie ronali quare non
ponunf partes aie ronalis ficut opinio. querif etia cum
opinio innata ronibus fiat fides ut oicit Mfain quo oif'
fert fides ab opinione z fcia.CTSolb oiceduj cp opimo
Ibam, pp:ie eft habitus ex ,ppuetattbiis p iltens m
potetia intellectiua:2^pter hoc etiam oicit a^:ee oiia;
acceptionis ficut fciam z p.mdentiatqi habitus funt fed
uarianf fim mam.£ftenim opinio habitus jpbabiliuj:
fcia aut habitus oemoftrabiliu: z putdetia ptacticor. £t
cum ^babile aliter pot effe patet qi opinio eft acceptio
eoj: que pnt aliter effe.fiTH d pmergo oicedum cp opi"
nio eft circa ueru ficut circa falfum.fed eft circa uerujs
falfum per ,pp:ietatefue maequeeft,pbabilis. CJBd
aliud oicedu5 qi fcia z opinio funt circa idem in giie : fj
no circa idem in fpecie.aiiud enim eft uerum tn fpecie
pjobabili8:'X aliud iu fpecie neceffarii.uel otcaf gp nihil
pjohibetidem in fe z in coparatioe ad ligna effe ,pbabi
le z opinabile.fed in coparatioe ad fuas caufas Ibales z
fmediatas effe oembftrattuu z fcitum.C' Hd aliud oi'
ceduj qi opinio ab frelleeui no otffert Ibto z pofitioe : fj
oifferf effe z rone.z per pdicta etia; patet fofo ad ouo fe
queiia.GT^d id qb ulterius querif oe oubitatioe iam
biguitate oicedu^ illa otetit actus ronis uel id qb ulte
rius relinquif ex actu illo z no otcilt potetia uel habitu.
£ftenim oubitatioideterminat0niot°romsfup utraqj
partem ptradictiois.&mbiguttasenim eft motus roms
ambiens utraq5 parte cotradictiois per equalia media.
Opinio entm eft acceptio vntus pus cuj fouitudinc al
terius ita tn madtllaquafomiidat no hetronesexptef
fam.fojmidar tn ptopter Debilitate ronis alterius partis,
fides aut eft pertecta perfualio vnius partis per multa
piobabilia.fed fcia eft eoruj quecognofcumurpercau'
famt-r qm impofiibile eft aliter fe habere.
CJUtrum opiuto fit pars folius anime rationalis.
8 Ecundo queritur Utrum
opinio fit ps foli° aie ronalis uel etia fenfibilis.
videf q? fit folius aie ronalis per ronem pofita ab 2T£:
in i° oe aia ubi j)bat fantafia no effe opinione fic oices.
opinio fit uera uel falfaffed opinioni quidem adhererit
destno enim ptiugitopinante oe qbus no videf credet
beftiarii aut nullaru riifidesftantafia aut multis . £x
accipif q? opinio ineft folis hoibusiergo ineft fim pnei
piU5 ,pp:iu z no coe.fed ,pp:ui ptiitcipiu eft aia ronalis:
ergo opinio ineft fim aiam ronales tm.CT3trin opinio
eft oe ufi pbabilij-r nihil eft oe uti pwhabili nifi hoc qb
eft aie ronalis.g opinio no eft nifi aie rbiialis.CDlfcenj
21 pfe:in i° oe aia oteit q? oem opinione feqmf fides.fide
aiit fuafum effeffuafione aut rationo aiit no pfequif ali'
quid aie fenfibilis fed folius aie ronalis.C* Sed cbtra
Dicit 23^:opiuart eft qbquidefentitfiinaccns.-ergo vi'
def q> opinio fit eius qb fentif pfe . Sed illud qb fentif
perfe elt aie fenfibilis:ergo optitio quide elt aie femibi
iis.c:?te5 2fi^:videnf aut z facta oe qbus finiul z ue'
ram acceptione hnt z videf fol vnius pedis fed creditus
eft maioris habitatiois. £% Ipoc videf q? oue funt opini"
ones.vna que fequif ronem.f.qne ponit fole effe mato
rem terra.it alia que fequif fenfumque ponttfolejee
vnius pedis. £t,ppter hoc Dicit a^:q; qnq; contingit
abijeere uera opinione eo g? lateat ro per fenlUj.CErSo
lutio Diceduj qi nulla eft opinio aie fenfibilisff; ois opi^
nio eft aie ronalis ut ,pbani £me rones.Opinio atit.ro
natis aie qnq; fequif xomy.z qnq3 fenfum : ficut zpba/
bile eft qb videf oibus uel plurib0: z tunc eft fim viam
fenfuuj.-z eft qb videf fapiettb0 z maxime notistx ume
iSccudc partio fame
eft fm via ronie.(E7 2fd id aut qb cotra obijcif oicedu;
<p opinio eft oe eode oe quo eft fenfua z fic no fi; acens:
1 1 maxime oe quo eft fenfua coia qui 1?« coponere % oi'
uidere fenfata .ppzia no tn fim idem.fenfus enim eft fm
ronem rei accipiedo fenfibilerfed opinio eft oe eodem
fi m ronem .pbabilia, fT 2Id ahud oicedu; qp non funt
©ue opinionea fed ouplejc eft refpeetua opimonia:z ni
bilpwbibet aliquid finvnumrefpeaum videri ueru;
z fim alium falfum.
patrum oiuifio intellectua fit fufficiene.
dilide querendum
d eft oe f ntellectu.£t querunf triaXoe oif
feretia intellectuum^ oe o:ia intelligibi
lta:z oe compatione intellectua ad fenfi'
bilem aiam.B e 02'ia #0 itellectuu; bntur quatuo:.quo'
rum pjimus eft oe oiuifione intellectua.imeft oe intelle
ctu agente ut’r,;meft oe intellectu pofiibili fiue patiente
ufr,4moe intellectu fpeculatiuo,
. D piimuni p:oce<j«urfic.
Dicit 2flejcander pBua in lib:o oe intellectu z
fntelligibili $ trea funt intellectua.f.potetialia fiue ma'
Iie:z intellectua in babitu fiue fo:malia.z 30 qui eft pter
iftoa ouoe qui eft itellectua agena. £x boc accipif cp in
iellect°n5 funt nifi trea o:ie . cuiua cotrartu; videf oice
2flpborabi° in fuo lib:o oe intellectu z uelligibiliVjna;
ponit quatuo:.tQuo2z £mua eft intellectua qui femp eft
in actu.i°intellect0qui eft in poteria in aia.30 itellect0 eft
cu ejcijt in aia oe potetia ad effectu.4°eft itellect°que uo
eam0 oenoiame.Secudum aut 2flpbo"1 z 2fuic.qtuo:
funt oie itellectua alie a pdictie in pte.f.agene z pofti'
bilta:z itellectua in babitmz itellect0 adeptua.fim
videnf efie oue fpea itellectuatficut enim in omni natu/
ra que oe potetia exit ad actum eft accipe agena z pofii>
bile.0ic etia in aia opojtet accipe agerem itellectti z pof
fibilem.tluerf.fto videf pone trea fpea intellect°.f.age
tem z pofitbile z fpcculatiuu. iDbijaf aut oe bis oiuifio
nib°.iDie enim oiuifio fub aliqua oiflfinitioe oebet oa'
ri.St igif ifteoiuifioneafuntoiuifionea iiitellect°:erir
alia Diffinitio itellectua que pueniat oibue oiuidetibus.
pima^baf per boc tp oiuifum oe oiuidentibua pdtcaf
n oie z rone.ia#o,pbaf per oea auctoritates fup politas.
-Qmeraf ergo que fit illa Diffinitio oata ab 2tuica in 6°
oe nalibue ubi oicit cp virtua pteplatiua intellectua eft
virtua que folet info:mari a tb:ma uti nuda a materia.
fT .Cotra agena in eo qp agena nil?il recipit.omne ifor
mari eft recipetergo agena no tnfo:maf.f>ma ,pbaf per
boc cp omne recipe eft patuz agena in eo qp agena non.
patir.tap:obaf per r5nem eiua qb eft infb:mari.3ntb:'
«nari enim nibil aliud eft qj fo:ma recipe.£t ex boc ul'
terius pdttdif cp itellectui ageti no couenit oiffinitio:qr
ejcquo nibil recipit tunc querit info:mari tonnanuda
a ma.fQTlfreterea videf oiffmitio nibil ualere. Diffini'
tio enim oeberet oari per fbaliatz illa non exfrmunf in
oiffinitioe ifta.Jtem no videf puenire nifi pofiibili itel
lectui:tlle enim folua folet tnfozgiari fo:ma nuda a ma.
CT uSuerif etia oe ptibua oiuidetibuatagena enim aut
coiunctu eft CU5 intrinfeco pofiibiliraut cu; ejctrinfeco z
fepaf ab tpo.St £mo mo tunc eritfojma potetialia cui°
pzobatio efi:<p qn efficta eft itrinfecii tunc fim &fc:co
incidit in idem cum fo:ma z finetz fim boc cum itellect*
agena itrinfecua eft cu? pofiibili tunc coincidit cum foj'
mali;z ita fo:malia agens n 5 facit numerii.Si aut eft ep
trinfecua z fepatue tunc fequeref q? no eet para aie itel
lectiue.qbfupponimua effefalfuni bcc etia infra .pba»
bimua.tr l^teterea itellect°in babitu z adeptua viden
tur efie idem.Ulibil enim adipiicimur itelltgedo.3(ntel
lectua in babitu erit intellectua adeptua.C 3tem in oi
uifione aihindy z Slpbora.tdem videf efie intellectus
oemoftratiuua z intellectua in babitu.&icit enim
gp cum fcieua ejc babitu pfiderat no eft alterat°:ergo no
altero z altero intellectu utiturtfed ficut oifferut fciens z
cofideraatfic oifferut intellectua in babitu z intellectua
oemoftratiuua fim alhinduT.ergo intellect°in babitu z
intellectua oemoftratiuua non funt oiuerfi intellectua.
(fT3tem ma vna numero eft ut oicit 2f£fe:fub p:iuatio'
ne z babitu.fed intellecfpoffibilie in fe z fub fo:ma itel
ligibili ejcns eft ficut ma exns fub ^uatioe z babiturergo
videf m no beat numeru in illia ouabuaXum igif iteb
lectuaTpeculatiuua nibil aliud fit 93 poffibilia ejcna fub
fo:ma tiitelligibili: videf cp poffibilia z fpeculatiuueno
faciutnumeru.CT3tem videnf no efie nifi trea fpeetn'
tellectua . Jn omni enim q i> ejcijt oe potetia ad actu; no
funt nifi tria.f.trafmutaaz trafmutatu; z illud in qo eft
trafmutatioXu; ergo aia intellectiua in fuia intelligibi
libue oiftmguaf penee ea que funt in trafmutatioeno
erut nifi trea tntellect°tn ipa.f.agena qui trlfmutaa eft
z poffibilia qui eft trafmutatue:z fpeculatiuua in quem
eft trafinutano.(U Interea videnf oea affigre oiuifio
nee efie oiminuie.jnuenif enim i nteUect°fimplex z in
tellectua copofitua que funt parteepote'tie fpeculatiue
aieitellectualiazm no tagunf in pbabttia oiuifionib0.
C" nijeterea Suerr .in comcto liba oe aia tagit intelle'7
ctu m qui eft ut fidea z intellectu qui eft ut fotmatiotz il'
Ii no funt tacti in aliqua fupio^ oiutfionii.ffribteterea
f> m 2fuic:potetie euntes in actu quatuo: funt gra
dua.quojz ^mua eft potetia qua oicit Slexader ideale;
fiue malem z noauocamue ea; potentia indifpofita.j°
aut eft potetie oifpofite que apptopinquat ad fornia;.}*
eft potetie fub fo:ma.4°eft potetie in ope fim fojma ac'
cepta.^jceplu 6mi ell potma militaditnifirmitateXxe
pium feciidi eft potetia militandi in puero cognofcente
equu; z fella z cetera inftra militaria . £jceplu; terty eft
potetia miittadi in milite.eSxcplu; quarti eft potetia mi
litadi in miluateXum ergofim gradua iftoa oiftiguaf
potetia itellectiua ut oicunt pbi videf qj pter agente fini
quatuo: itellectua z fic oea oiutfionea fupiorea funtot'
minute.iCribieterea guerif quomo oiuifionea intelle
ctua oiutdunf per bmoi o:taa. videf enim $ no fit oiui
fio griia in fpfe ex eo m agena z poffibile no bnt ide ge
nua ^ximu;:nec eande ronem griia . nec videf efie 1 0/
tiua in ptea eo totu; pdicaf oe oibua ptibua qb in oi
uifione totiua in ptea no cotingit.nec videf effe equoca
oiuifio in figtiouee eo m no eft bic coicatio in folo noie
fed etia tu re.Sifr no elr aliqua oiuifio accntia.nec eni;
oiuidif boc accna in fbtomec fbm in acentia z ita videf
fupdtcta oiuifio p&op fine arte.CTSofo ad boc ultimu
xndedu pmo eft z oicedu; cp fupdicte oiuifionea analo
gt qb medtu eft inter vniuocu z equocu.funt enim ille
partea o:dmate ad vnu;.f.ad intellectu fpeculatiuum z
agena o:d(naf ad tpm ut efficieatpofitbiliafto ut rectpi
ena.ille ^oque2fuica uocat in babitu o:dinaf adipm
ut pparaa.^lle fto quem BII;indiua uocat oeinoftran'
tem fequif ipm ficut actua pfequif babitu;.CTSd ^‘ltn
ergo oiuifione que eft aiexadri oicedu; $ oatur pene»
ea que funt iu trafmutatioe.f.trafmutaa trafmutatu z in
qb eft trafmutatiourafmutaa enim eft agena: trafmutac
tu; paffibile z in qb eft trafmutatio eft ille qui eft in ba'
bitu.z aiexaderappzebeditillu; quem Suic4 uocat in
babitu:z tllu; quem appellat adeptu; fub iteliectu in ba/
bitu.fr 2W iAmoiuifionem que eft 2flhindy oicedum
<p accipif penea ea que erigunf ad pfecttonem potetie
egredietia inactum que funt mouea z mobile zfo:ma
acqfita per motumtz opa fim fo:ma illl.vnuqbqj enim
tunc eft pfectu; cum .pp.il potcoplere opatione ut oicit
Darii.z penea mouea eft intellectua agenatpenee mo/
bile#opo(fibtli8:pene$ fo:ma acqfita; per motum eft
Be bomlne
intellectus qui fit tn effectutpttoes opationes aut eft m>
tellcct0 oemoftrle:? fic fterii patet cp fub illo qui fit in ef
fectu compbcdit 2tll?indius eu que uocat 2fuica in b»tu
adeptu.Biuifioautaut^-rSIgajef accipifpenes pfi/
cietta poffibile intellectualia enim funt pficietia per mo'
du agetis uel per modii fozme.Bi per modii agetis boc
erit aut per modii pfkietis fimpfnaut per modus inftri.
Si £mo mo tiic eft ages inteHeo°.Si fcdo mo tiic eft in
lellectus in bitu.intellea0 enim in babitu fini 2lutcaro z
2llgaem nibil aliud eftqsbabitus £ncipio}z:qbu0 ut Di'
cit §uerr .tanq? inftr is ages pofiibile educit in actu.Si
#o pficies eft per modii fozme tiic erit itellectus adept0:
idefi quem adipifcunf per ooctrinl z inuetione qui eti'
em alio noie oicif acqfitus:? alio noie accomodatusseo
ip mutuamus ipm a re ej«ra.3d aut qd pficif ab bis pfi'
cientib0 eft intellectus poflibilis.oiuifio aut ‘&$z:accipit
penes ea que funtptes aie eeiutales.f.ages? idqdeft i
potetia:? in illa oiuifione no cadit itellect0 in babitu uel
adeptus uel oemoftras eo q? illi funt a fffitudinib0 reru
que accidut aie z no funt ptes eentiales ipfius potetierz
actus in omni eo in quo (imulunt ptes eentiales ipfius.
iDiuifio aiit auerr .acdpif penes ptectione mtellect^.ib
la enim eft in bts trib°.f.in intellectu quo eft oia fieri q
eft poffibilte:? intellectu quo eft oia facere qui eft ages:
z illo.qui coftruif ex illisa ille eft fpeculatiuus iub quo
compbcdunf intellect0 in babitu z adept? z Oeinonftra
tus ut patet per fupdicta.CT 2fdtdatltqd cotra obijcif
Dicendu cp illa obiectio .pcedit oe oiuifione quefit gnie
per fpes uel oiias-z talis no eftifta oiuifto ut oictumeft.
CT3d Diffinitione 2tutcc oicedu cp ipfa oata eft oe itel'
lectu poffibili:? oe boc patet foto ad £mii5.C"Hd aliud
oicedu q» fubale eft potetie mali recipe fozml . ipfa e 1115
ejc fei pa eft in rone ibti z recipietis.^r^d illud qd obij
cif oe ptibus oiutde'tib°oicedu cp fimvnl opinione qua
infra pbabimus m intellect0 ages eft pars fo:ma!is aie
itellectiue fi ipfe eit fozma fubalie:? jppter boc no icidet
f n ide cu intellectu in babitu ueladepto uel fozmafcqz il
la funt a fozma Denudata a mazabftracta a reb° que ac
«idetalis eft aie.fU 2ld aliud oicedu cp intellect0 in ba'
bitu eft bitus £ncipto?z:que oiftipulus no accipit a ma'
Siftro^ncipia enim cognofcim0 inquani terminos fct'
mus ut Dicit S^.fcito enim qd eft ps z qd eft totii oici
tur q> toni eft maius fua pt esi fcito qd affirmatio uel ne
gatiofcifqjoe quolibet eft affirmatio uel negatio uera>
z oe nullo fimul:? ideo no incidit in ide ctl itellectu ade/
pto qz ille eft bttus eop que accipimus a magro per 00
(trina uel per inuetione.dT 2d aliud oicendii cp intelle
(tus oemoftras Differt ab itellectu in bitu ficut actus pzt
mus Differt ab acui fcdo:? ficut fcia z pfiderare.ttJ
aliud oicedu cp I5 vna fit ma fub fmatione z bitu nume'
ro z Ibto ni per ee z roue no eft vna.? ficut intellect0 pof
fibiliszfpeculatiuus funt in eode ft>to? numero fed oif
fenit per ee z rone.C ad aliud oicendii ap m ftitaie pe
nes bcc funt tres itellect°:fed fub tertio compbendunf
tres.f.intelle«°in b«u z adeptus z oemoftrans.CT2Jd
aliud oiceduj ap bcc oiuerlitas intellect0 qui eft fimpleje
z compotitus accipif penes oiuerfitatem itelligibilis z
non intellectus.iEft enim intellectus tripleje qui eft itet
ligibilis incomplejci.? intellectus compotitus qui eft \\v
lellectus coplejri.4I7adaltud oicendii q> 3fuerf. uocat
itellectu qui accipit f ozml itelligibilis icoplejri cui tnbe
ret fides z pfuafio.? fic patet qliter illa oiuifto iterii accp
pif penes oiuerfitate itelligibilis z no intelle«°.€[7
aliud oicedu ap penes illos gradus acctpiunf intelleci0
poflibilts in babitu z adeptus z oemoftrans que tria re
ducunf ad ouo uel ad tria ut patet per fupiadicta.
CDQueritur au fit intellectus agens.
„ £cundo queritur w
itellectu agete.? querunf oe fpo fer.i^uaru £mcft an fit
itellect0 ages altqs iu aia.2meft utrii fit in giie bit9ficut q
da vident otce.j"1 eft utrii fit fepata itelligetia ficut oicut
qda aly.4"1 utru fit ide cu pofitbtli fim eentia.smqd fit fi,
luba3 z Diffmttione,6mqliter itdligat z oe ino actois ci°*
„ B pzimum fic pzoce<w
£t querif an fit itellect0 ages.£t videf q? no fit
itellect0 agcs.ficut enij fe bet fpes fenfibilis ad fenfuj in
eo q> pficit ipmtita fe bet fpes itelligibilis ad itellectu in
eo q> pficitipm.f3 fpes fenfibilis felpfaj pot face in fenfii
fine oi alio agete qd fit fpes uel fenfus.g fpes itelligibilis
feipfa3 faciet in itellectu poffibili fine oi alio agete qd fit
fpes uelinteUect°.£apatetpfe.2a ^o^baf ejc !5 cp multe
fpes fenfibiles fiit fenfibilia tact° z guft° que feipfas faci
unt in fenftb0.? er 15 feqf cp fupuacuti fit pone ftellectiri
agete.? cii nullti uami fit in na fequtf cp irelle«°ages no
fit in na.C3te fcftma quep nulli ercelletia fui couiipit
fufeipies magis puentes eft fufeipieti q'5 illa que p ercei
letilfuico:rupitei° fufcipiens.gfiillaqtte min°?uenii
potfeipfa3faceinfufcipicte:multomagisilla que plus
pueitit.fjfozma fenfibilis eft fozma p ercelletia fui cozrii
pes?tnfeipfam facies in fenfu.fozma ^0 itelligibilis p
ejccclletti no coirupit itellectii:g multo magis feipfas fa
cietitelIe«u.Cr3tcois poterta p feipfam potes fufeipe
a potetia anteriori nobiiio: ? oignio: eft ? pfectio: qj illa
que per feipfa5 no pot facfe'.tantafia eft potetia p feipaj fi
ne alio agente potes fufctpe fpes a fenfu coi:g fi itellect’'
poffibilis pfe fine agete no pot fufeipe fpes a fantafia pfe
ctto: ? nobiiio: erit potetia tantafie 45 itellect0 poffibilis
qd eft ipofliblleig itellect0 poffibilis no idiget agete ad
1) q? fufeipiat fpem itelligibile:? fic (tcru uaim cft ponef
tellectu aget^Crjltc oef cp itellect0 ages fpem itelligtbf
lem agit in poffibili:? queraf utru itellect°ages itelligat
fpem fua qua agit in poffibili uel no.§i oicaf q? uoteu;
tgif ipoffibilis itelligat ea impfectio: erit ages in intelli'
gedo qs poffibilistcuius cotrariu ab oibus oicir.*£>13us
enim oicit q; ages femp intelligit.Si ^0 oicaf qi intelli
git ea.£uigif intellectus nibil itelligat nifi qd eft in ip'
fo opoztebit blc fpem ee in itellectu agete.aut igif femp
fuit in ipfotautaliqn eft recepta.fi femp fuit tiic fequtf q»
fpes itelligibiles femp eentinaia:? nulla effet acqfita:?
boc eet icidere in errores Platonis qui pofuit nos nibil
addifee fs recozdari oium:? 15 itra oeftruef.Si ivo aliqif
fuerint in ipfo fpesitelligtbiles:g anteqjfiatin ipfoitel
lect°ages erit in potetia ad ipfas fufcipiedas.g nulla erit
o:ia iter agete ? poffibile.poflibilis eni3,ppter nibil ali-'
ud oicif poflibilis nifi q: pot fufeipe fpes qs non babet.
CTJteozdoeftin virib°aie:ergo in illoozdine eft acci'
pere ptnu ? ultinui.pma aiit vis eft fenfus ppziu?:? ulti
ma eft itellect0:? medie fut fenfus cois ? fatafia ? bmoi.
Ilouius aut ozdo no attedff nifi in motu fpcrii ad aias f>m
appbefione:g ^mu erit moues tm ? ultimu motu ? me'
dia moueria? mota.fs^mii eft fpes fenfibilis moues fe'
fus.ulti mu aiit eft iteliect°.g itellect°erit motus tm:g nui
lus erit itellect0 moues nec ages.vel fi oef q; aliqsmo'
uet ille erit oemedijs potetgs? erit moues ?mot°:? fie
ipfe erit in potetia ad anteriores potetfas qd no puenite
tellectui uliter ageti:g nullus erit itellect°ages in anima
C73tein ^mis z medijs potetijs no ponif aliq potentia
ages uluer.nullus euis fenfus eft uliter ages nec aliq fa
tafia:ergo nec in ertremiscii extreme fintappbcnfiue (i
cut pmez medie:? cebet poni vniuerfaliter agens.fl^is
ronibus pnt inniti iniqui qdl negites intellectu agen'
tem effe in aia:? quedl adducunt a fimili.ficut etil in in
tellectu pzactico videmus cp ipfe fufeipit fpecient boni
operabilis zoifcernit iplamznontlgitmouendo coz'
pusadozgamiinmotupcefiiiiovnus numero? effen'
«a ejriftesata videtur intellectus poffe fuftmere fpec ies
5
©ectrde partte fame
ffug ggere ad boc q> fint iit ipfo.CXorra i?oc
fune auctoritates oittm pBor.oicit eni; 2t£::in foe aia*
qift aut fint in omni natura aligd efi aliud q; materia:? i
vno quoq; gnetbocaiit eft potetia prna tlla.akeril aute;
eft caufa * efficies Qd eft % oia facit ut ars ad nam fuftinu
it neceffe elt zin aias l?as oztas;? l?uius gde queda ozia
% fi intellect0 quo oia ftut ille fto quo eft oia face.C* 3te
aueri.ibide Dicit g> in aia eft intellect0 quo eft oia face/
fe #m2f^^inteliect°poflibilis quo eft oia fieri qd oi/
Cut aipborabi0 aliundius Jflejcader 2fuicft ? oes pBi.
*jber ronem aut ,pbaf fic. iOe qd fit in actu ita g> educif
fjc potetia no egredifnifi per illud qd eft i actu.3ntelle
Ctus pofiibilis fit in actu ita q> educit oe potetia in actus
illu:ergo boc fit per aligd gd eft in actu? ageeiergo ne/
ceffariu eft pone intellectu agete.GT 3fte in oi trafmuta/
tione neceffe elt ponere fbm ? efficies ? fine, in icellectu
poffibili eft trafmutatio ad fpem itelltgibile:ergo neceP
fe elt pone in ipfo efficies fbm zfine.fed ibm elt in telle
ctus poflibilie:ergo aligd erit efficies ? finis ? oiuerfu;
ab itellectu poffibtli:qz lt>m ut Dicit pBus uunqj eoinci/
dit in ide cu efficiece z fine.CPQuerif ergo utru efficies
? finis fint tdeuel no.fi ndtucbabef,ppo[ttiIq: tuc effi/
cies erit intellect0 ages uliter-ztrafmutas intellectu pof/
fibile.fi fic tuc refpectu eiufde trafmutationie ide erit effi
Cies ? finieffed finis elt inductu ? factu; per trafmutatio
ncefficiesinduces-zfacies.ergoin eade trafmutatione
ide erit induces ? facies inductu z factu qd elt ipoffibile
nec elt vis in boc q> oicif trafmutari itellect0 pofftbilisl;
in eo no fit trafmutatio pbica tn eft trafmutatio appben/
fionis.CT^te nulla founa feipfam facit in ma * fuba.fpe
Cies itelligibiles fuiu fo:me:ergo nulla earu feipfa; facit
in intellectu poflibili.f>a .pbaf per boc ap fi oaref cp alia
foznia faceret feipfam in ma ? fBto ide eet facies ? tacuit
«r ide eet in actu ? in potetia.fim enim q> elt (acies necef/
fe eit ipm ee actutq: nibil facit nifi actu enstfim aut q> elt
fies elt in potettatq: nibil fit qd actu elt enstfed qd poffi
bile elt fieri, Si to:te oiceref cp Ibm agit boc elt abfurdu
q; ibm elt motito moues? motii nunqjfimtideagif iu
appbcfione itellectiua neceffe elt ponere agete itellectu:
ficut ponif pofiibilis ? fpeculatiuus.GT3tc founa no elt
nifi qu elt in Ibto : ergo non operatur antecg fit in fbto.
fed fi founa itellectualis eet intellect0 ages ut gdi Dicunt
no ageret nifi qn eet in itellectu poffibi|i:fed cu eitiu in/
tellectu poffibili tuc intellect0 pofiibilis eit in actutergo I
tellectus ages nd ageret nifi qn intellect0 pofiibilis effet
in actu:? boc elt abfurdii.oe enim ages agit ad boc ut po
tecta educaf iu actu z no poftqj efi in actu.^Tjte fiat ar>'
gumetu auerrffup U"1 oe aia.f.qj compatio fenfus z fan
talie ad itellectu pofiibile elt compatio reticularis z fingit
laris eo qz iu fenfu z fantalia nd elt nifi pticuiare z fingu
lare.fi ergo no eet moues itellectu pofiibile nifi fantalia
nd moueref itellect0 pofiibilis nifi fim pticuiare:? ita in
tellect0 pofiibilis nd Differret a vtrib°ate fenfibilistergo
neceffe elt itellectu agete pone qui agit ufe eje pticulari.
GT 3te ufe elt iu pticulari potetia nd actutergo fi Debeat
educi in actum neceffe eit q? boc fiat ab aliquo agete qd
ages nd pot ee De virib0 aie fenfibilis.3ut ergo l?oc elt
»de cu intellectu poffibili aut nd.fi no babef,ppofitum.fi
cp neceffe elt pone intellectu ufiter agete ufia oe pticula
rib°,fi fic tuc ide erit recipies ufe % faciesipm^ ide; erit
moues z motutque oia ipoflibilia funt.G73K in vifu fic
efi cp lume elt ages -z facies colores potentia fenfibiles
actu fenfibtlestfed intellect0 ages ut Dicit pBus eit ut lu/
men in vifutergo itellect0 agens oe neceffitate ponet in
aia itellectiua.G^ Solo ?cedim°q> itellect0 ages uRter
efi iu aia.^Sd bm qd ptra boc obycif oicedu g? fperu;
renfibiltti queda fmu actiue pfetqueda aut no:z ille indi
get ajiquo agete.zfiue fint actiuepfe fiuendnd mague
fmfeipfasinfenfib°fedagutinfuis obtecus.obta eni;
funt^ma mouentia fenfuotz,ppterboc illa efffalfa qu^ r
fupponit q> fpes fenfibiles agat per feipfas iu fenfibus.
Spes eni; fenfibiles no funt actu nili in fenfibilibuster
go nd agiit nifi pofiq; funt in fenfibilib°.vfi fi agerent in
fenfu educedo ipm oe potetia ad actu; oia ageret? non
educeret ipmmifi qn fenfus elt iu actu qd elt ipoffibile:
z per boc patet cp ^ma elt falfa.GT&d aliud Dicendu ^
nullus fenfus ponif ages uliter refpectu alios z boc co/
tingit ouab°oe caufis.qru vna elt q: fenfus nd elt vnius
potetie fenfibilis.vifus enim nd recipif ab auditu z p:o'
pter boc no pdt facere ages ufe ad oia fenfibilta.Si aute
nd elt in itellectu q: eade elt potetia recipiedi oia itelligi
btlta que pot bere ufe ages.i* caufa elt q: agetia in fenli
bus funt obiectat? .ppter boc nd ponif fenfus ages ufi/
tertfed in itellectu fantafma nd fufficieter mouet nec ufi
ter eo g? vnuqdq; fantafma elt pticuiare Determinatu.^
ideo neceffe elt pone ages ufe ee in itellectu.GT2td ali/
ud oicedii cp fantafia nd recipit nifi pticuiare z^pter boc
fufficieter pot moueri a fenfu j?cedete fiin actu tactotf; in
tellect0 pofiibilis recipit ufe z ideo nd fufficieter mouef
ad fantafia que nd fit in actu nifi fim pticularemec i boc
pfiftit pfectio fantafie z impfectio intellect°.itdlect0eni5
pofiibilis pfectiot elt in eo qd recipit ufe qd fupius elt
pticulari z (ppter fui ampliore pfectione; reqrtt aliquod
ages ficut z in pfticis cotpibus plura mouet ad co:p° oy
gantcii qj ad cotpus mijetu uel fimplejctnec tfi cotpus oi
gaiucii imprectius efi cotpe mijeto uel fimplici fed poti4
pfectius z nobilius.GTSd aliud Dicedii q) boc nibil efi
quere utru itellectus ages recipit fpem uelitelligttea Ii
cut nibil efi Dicere utru lume videt colores uel recipit ip
foe. lume enim fim q> efi in cotpe opaf vmi vifibtle a po
tetta vifits z nd ouo.fifr itellect0 ages lumine fuo intelle
ctuali opaf vnii itelligibile ab vno itellectu poffibili cp/
ius itellectus efi agetis z pofiibilis fed agetis ficut ab ip/
fo z pofiibile ficut in ipfo: z ficut in pineis cozpibus vna
efi opatio agentis fotme z mae patietis I; nd eode mo Ii
cut Dictu efi.CJHd aliud Dicendu g> ro illa tenet in o:di
ne mobiliii que oia mouenf f’in fotml^mi mouetistf;
in virtutib9 aie nd efi ita^mil enim moues mouet fint
fotma lingulare -z pticuiare que efi bic z niic.Ultimu au
tem motu. f.in tellectus pofiibilis nd mouef fim founa ii
lam fed fim roue ufis : ?,ppter boc opouet illud ee agea
z moues.? per boc etia patet fofo ad fequestq: in pmia
z mediis nd efi nifi fozma pmi mouetistfed in ejetremia
efi plus:? ideo iu ejetremis opouet oppone aliud ages*
CT^id ultimu oicedu q? itellectus pjacticus mouet mo/
tus.nd enim mouet cojpus nifi motus a fpecie appetibi
Iis ficut Dicit pRus in cap° oe motore.? fic nibil ,pl?tbet I
tellectu pofiibile mouereiu itelligibilib°.cu enim mot°
efi ab vno intelligibiliii mouet alteruXlei oicaf meliua
no efi fimile oe intellectu pzactico ? cdteplatiuo * pia/
etteus enim babet appbefione ? appetitu:? per appben/
fionem efi motus:per appetitu #o moues. fed itellectus
pteplatiuus pofiibilis nd babet nifi appbefionem:? pzo
pter boc non efi nifi motus un ? no monens*
dTCltrum intellectus agens fit in genere babitus*
9 iBcundo queritur qtru fit
in genere babitus.^t videf q> fic ouobus fenli
bilibus inductis ab S^.Dicit eni; iu f oe aia ^ intel'
lectus ages ad.poflibilem fe babet ficut ars ad mamzfed
cis ars ad mam fe babet ficut babttus actiuus:ergo itel/
lectus ages fe babet ad pofiibile ut babitus aetiuus:ergo
intellectus ages efi babit0.*0 ,pbaf qz ars> nibil aliud efi
q; babitus ejetis iu aia ad cuius fifitudine Iit aliqd iu ma
teria ejctrinfecadfrzima ^o patet ev auctoritate Sl^.ali/
udfife efi qd oicit itellectu agete ee ficut lume.lume Ita
efi ee fozmale colozz ? ita videf itellect0ages nibil alid ee
q; ee fozmale itefiigibilliiff; tale e bit°pcipue £ucipiog;g
Bebomine
videf intellectus ages ei babit0 finctpIo?.{Er 3^5 oicit
2nejcr ejcplle q tnteilect0 ages efl forma que no eft ma
Iis que fota oe materia fua eftuelligibilis.forma aut que
no eft mali© z inteliigibilis eft babu9.ergo itellect°ages
nilptl eft aliud q; babit0.! in alio loco oicit q intellectus
tn effectu no efl aliud q forma itellectiua.! ejc boc fcgt
ide.CT ^te £bemtffi° in corneto lib:i oe aia oie q ages
»tellect°nooiffertafpeculatiuo:iitfiq: fpeculatiuus oi'
dfinquatueflforma poffibilis pfideratis fpem recepta
a fantafmate.ages aut inquatu pficit poffibile. £tim igif
fpeculatiu0 itellect0 fit bitus fiin fua fubamrages fim fua
fuBa; erit bitus^er rone autqbaf tde fic.oe ages fpem
fua agit in poffibili nifi ita fit q poffibile no poffet fufei'
pere illa.mtellect0 ages agit in poflibiletergo fpem fua;
imdmit in poffibili h polfibilie pot fufeipe ea.f>a,pbatur
ejc boc q oe ages trafmutat ad fe paties.** #o,pbaf e]c 15
cp ppflibilts no oicif poffibilis nifi refpectu agetis.£u>
igif poffibilis pot fufeipe fpem agetistfpes recepta i pof
fibili eiufde ronis erit cu agete.fed fpes recepta in pofft'
bili efl bitus z formarergo itellect0 ages bebit rone btt°
< z fo:me.CT3^ <K(ld agit actione bitus z no bet actione
a ma illud efl bitus:intellect° ages fic agit ergo efl babi
lus.lfStobatio £me pfe patet per iQam.qui oicit res oif'
ferre ,ppujs aettonib0! opationibus.*p>:obatio febe efl
cp bitus fmcfpto? efl illuminas itelligibilia fequeima:r
ifle oicif ee intellect0 agetistergo itellect0 ages no efl ni
fi bitus £ncipio?.(T^uerif etia circa boc oe ouab°opi
nionib0 intellectu agetem z poffibile oicetiu effe babitu.
qrti vna oicit q efl babit0 pfiitutus ejc oibus itellectib0
qui funt in aia.2lliqn #0 oicit cp efl bitus caufe £me ufi
ter irradias fup oia creata cae pme.£t vtdef pina ee ue
ra.oe enim ages ufiter neceife efl fe J?ere puenietiam in
Spe cu oibus bis que educit in actu.ttellect0 ufiter agens
tifiter efl ages oes fpes itelligibiles:ergo neceffe efl bere
puenietia in fpe cu oibus itelligibtltb^ma qbaf per 15
<qd oieita^tep ages z paties £mo funt ptrarta z ultimo
fifia in fine actionis.*41 #0 fupponif ej c oictis oium pBo
rii, j£ % boc ulterius feqtur q ttellect0 ages fit ois intelle
ctus aie uel aliqd pflitutii ejc oibus.CrJte videf baberl
per uerbu afe:in j° oe aia.ubi oicit q Ctellect0 qui efl iit
potetia tpe eft frncfpalto: agente in vnorboc efl in vno z
code itelligibili poffibilis itellect0 f>o: efl qj agens*.! boc
11 o pot uerii ee nifi ages fit fo:ma z fpes que fit tn intelle
<tu poffibili:l5 enim act° ut oicif in <f metbace £0: fit po
tetia fuba z rone q: potetia fubam z ee z rone babet actu
tn potetia po: efl tpe qj act°:eo cp potetia efl fbrn griatio
nis per qua inducif act°.Si igif fic efl oe poffibili z age
te itellectu ut videf pftus oice in foe aia.ages intellect'’’
tio erit nifi fpes itelltgibilis aut aliqd pflitutum ejc iliis.
CPfc’0 gitera aut opinione fic obycif .oupleje efl fomia
ut oicit 3le]cader.f.fo:ma que efl in mat-z foima que oe
nudata efl ab ipfa.fozma ^0 que efl in materia bet o:di
natione ad founa vna que efl moto: £ini mobilis p qua
ois founa uemt in mam que efl in f pfatergo founa que
dlfepata ama bebit ordinatione ad founa *ma que ita
ulis efl itelligedo ficutilla opandoXu igif oia tlla que
funt itelligibilia fint aliquo mo ab oib°:trradiabunf fpe
cies ab aliq lbuna vna que ufiter efl ages ad oia.fed bec
forma no pot ee nifi forma f>me cae:ergo videtur q? «el
lect9 ages fit ejceplu z bitus pme caufe in nobis. Il^oc vi
def etia ejc ^bis Jiioecii qui oicit cp noticia ^mi boni oi
Dus naliter inferta efl^tem ©am.cognitio cognofcedi
oeii oib° naliter iferta efl ab ipfo ficut oicit 0rego° ntx°
CB5 ?‘ra og ages ufiter in aliquo gne no efl actu i ali
quo illo;r.itelIect0 ages ufiter efl ages in giie itelligibili
umiergo no erit actu in aliquo illo^fed ois bitus z ois
fpes accepta z itellecta efl actu in itellectu poffibilirergo
itellect°agesneceflbitusneceflaliq fpes itelltgibilis.
aut ois bitus z ois fpes qelligibilis accepta actu fit i
itellectu poffibili finnif a^bo pBi in f ce aia.ubi oie
aia potetia efl oia itelligibilia:-! nibil efl actu eorr anqj i
telligat.<ET3^ oef q itellect0 ages fit lpit° tuc aut erit ba
bitus fimpliciu aut bitus coplejcorz aut utroniqj.Si pri-'
mo mo cu igif intellect°ages femp fit in actu ut oie £1(£:
oporteret q oia fimplicia femp eent actu in air.z fic nui
Iu eo^accipef a fenfib°q6 efl falfum.Si forte oicaf q in
tellectus ages efl babit0 fim fpes vnius uel plurium fini
plicui z no oiUj.CT £otra illud ergo fimplev uel illa fim
plicia bebiit ordine luminis z forme ad oia alia iteiligibi
Eiaraut no.fi no tuc nullti fimpliciu itelligeref per ipimz
fic n5 erit ufr ages.fi fictergo fi tpm efl viui tuc non erit
nifi itelleccus entis.! fi efl plura tuc no erit nifi itellectu;
oece gnaliffimo;::! quociiq mo oicaf ttic itellectu; ages
no iuuabitad intellectu altorz nifi ut itelltganf in potem
tia.^bi gfa ut itelligaf fuba uel qultitas z fic nos nunqj
itelligeremus boiem in rone bois z afinu in rone afini.
iteriora^oinfuisfupiorib^nofuntnifipotetia ut oicit
IftorpbTrilis.! ini°^orqfareinuftn5 ellfctre inq/
pria natura.Si $0 oicaf q ille babit0 eft bitus coplejcop
aut ergo ille bitus er it babit0 fmcipiorz aut pfecutfu0 pn' ’
cipia.! fi ultimo oicaf tuc fequif q oia funt actu a nobis
fcita z ntbil addifeeremus qo falfuj elt.0i ^>0 0mo mo
oicaf tuc intellect0 ages erit babit0 £ncipior:! tuc queri
tur oe griatione termino^ qui funt in fcncipijo.pnncipia
enim cognofcim°in eo q terminos fcimus:-! per cogni
tione termino? oicit 2ff£:£ncipia fciri per erpietsaj.^t
querif qd fit intellect0 ages buiufmodi fpes itelligibilia
buiufmodi ille enim no efl babit0 coplejcopmo enim co
flituit incople]cum:fed potius pltituif ab tpo. CT ^brete
rea intellect0 coplero? ^or efl qj intellectus incoplejco?
^us aut no agif a poflerioruergo alius erit agens refpe
ctu illo? intelligibtliu:? tuc querif qs fit ille.! redif ad p
ma qonetergo intellect0 ages no pot ee babitus ejc ot‘b°
itelligibilib°.intdlectus enim ages efl ^flitues oes itel'
Iectus:ergo fi pllitut0 efl ejc illis tuc erit pflitutus ejc ot>
bus ejc eo q 110 collituit qd no efl intelligibile.{jj£5irr
obijet f ptra illa que oicit q intellectus efl babitus z fpe
cies f>me caufe in nobis.fpesetm 0mecaufe:autellqd
efl pima caufa:aut qr efl.fi ^mo mo ttic oporteret q
caufa beret ronem oi flfncta:qd efl i poffibile cu fit fpecia
liffima.Si fcdo mo ttic no erit ro cognitionis oium co'
gnofcibiliu.CT*p>:etere a queetiq in fe pfecto intellectu
eognofei no pnt illa non faciut alia pfecte intelltgi mate
ria ^ma ut oicut auic° z iBoecius pfecto intellectu co/
gnofcinopot:ergo no pnt alia facere perfecte intelligi.
Cnibreterea oicit p!3us in *° metbaccq otfpofitio intel/
lectus nri ad manifefliffima nae efl oifpofitio ficut ocu^
lo?uefptilionu ad lumen folis:ergo I; ^ma caufa rnant''
fefla fit tn fe tn cbfcura! occulta erit nobis! ficipfa non
erit intellectus ages cum irradiat fup oia intelltgibilta.
CTSolutio oicendu q intellectus ages no efl babitus
ficut bri ,pbatii efl in ultimis rduibus:I$ qda alq aliter oi
cut.fequaces enim ^benufiij oicut intellectu agete; no
efle.feqces enim alejeadri oicut intellectu agete effeco'
ilitutubabituejcoibusiutelligibilib°.BIij^o otcut iii/
tellectu agente babitu ee z fpem caufe fime! nulli eoruj
pfentimus oicetes intellectu agete; uo ee babitu uel fpe
dem accfitalem aliqul:fiue fit innata ut noticia fime cau
ferfiueacqfita per appbefionem fine abflractioiica ma/
teria.CT 2ld ^mu ergo oicendu q ejceplu 2f^:oupleje
efl:qrfciuitqiieutereo? babutimitudinecu intellectu
agete nifi in parte.Hrs enim fe babet ad mam ut effici/
ens formale*.! boc babet fUttudine cum intellectu agete.
3ntellectus enim ages efl ut ars z efficies formale.inte!
ligibiliaautfuntficutformaartificiati.! poffibilis intel/
lectus ell ut materia artificiati:fed tamenars efl babitus
% intellectus agens non erit babitus.qpter boc eni; 110
Okit ^^ifimplr q ite!!e«0ag<e efl ut ars:fed qd efl m
5 ‘
S»ecude partis fame
ad mif m fufHnuit.i.tale intellectae ages babet compati
pnead poflibilei itelligibilta qle fuftinuit are ad mam
z forma artificiali.*"1 ejceplum qb eft oe lumine i colori
bus magis eit fife.qz ficut lume ages formale eit coloni
0m acniata intellect°ages formale efficies eit intelligibi
liti i>5 actir.fed tn in boc eit oiflilitudo cp lume eit ejrtriiv
fecu pot&ie viltuei no eit oepftitimoneipfius.itellect0
fto ages ijo eit ejctrinfecus aie itellectiuerfed eit oe coiit
turione ipfius,C:2Id aliud oicedii g? fi uolurn0 fuftine
pictu 5llej:adri oicim0 ttellectu agete effe fpem z forma
fio que eit itelligibilis fed que eit forma pfectiua intelle
ct° poflibilis z aie itellectiue. £i eode mo oicim0 ad altb
15 tn itellect0 in actu z itellect0 agens no femp fint iderq:
itellect0 poflibilis qn bet fpem ttellectiua eltintellect°in
actu z no itellect0 ages. CT2fd aliud oicedii cp ‘Vfemi'
Jtius uocat itellectu agetejirellectii in actu cu ni no fit oi
no ide ut ia oictii eft.CT2id aliud oicendii q> ouplejc eit
ggens.f.ufe z l?oc no eit Determinatu in fpe.i pticulare
z boc bet fpem Determinata ficut etia5 eit in naturis.3n
gnatione enim bois mouet fol ficutages ul’e oino inde'
terminaturi mouet bo uel potetia bois in femineri boc
eit oeterminatii.fpes #o iducta in ma vniuocaf in age/
te Determinato z no cii agete uti.fitr eit oe ttellectu pof/
fibili illi! ent* mouet itellect9 agens ut ages ufe qb vuo
mo agitrefpectu oium itelligibiliiirfantafma aut mouet
ut ages pticulare:! ideo forma iducta in itellectu pofiibi
)i no vniuocaf itellectui aget i f; nae fantafmatis z , opter
boc itellectus bois eit qui ejetrabifoe fantafmate bois.
CET^Hdaliud oicendii gj itellect0 ages no agit aettoe ba
bu0.babit° enim frncipiojz eit oupMagredientiiiin fil'
Jogifimi i no igredientiii.1 videf q? bitus no agit nifi ,p
bado z inferedo per bitudines termino?: . itellectus $o
ages no agit per bitudines nec, pbado nec inferedo fed
pott°per fua (implicitate mifra oeclarabif z illa fimplici
tate pfert oib° itelligibilib°.(]7ad aliud oicendii cp illa
opinio que oicit itellectu agente ee oes itellect0 uel plti'
tutu er oib° talla eft.GT 3d rone #o oicedii eit g? aliud
clt oe agete ulitern aliud oe agente fpe oeterminata ut
pus oictii eit. ages enim ufiter no impmit fpem f; ages
Determinatu z oe boc itelligifm ages z paties pmo mo
funt oiflUia z poltea fitta.ipad aliud oicedii cp pfis fa
cit compationeiter itellectu poflibilei intellectu in actu
qui eit pfectio potetie poflibilis z uocat itellect0 fpecula
tiuus.i uerii eit q» itellect°actu por eft poflibili fuba z ro
nerficut ois act° por eit fua potetiarfed itellect0 actu q eit
ag£s z efficies por eit poflibili in tpe z fuba z ronerficut
efficies por eft ma i pbicts z boc inuit ^^ribide.poltqj
enim oi)citqH'telleci0potetiatpepnctpaUorin vnoftati*
addit oino aut neqj tperfed no altqii queda itelligit aliq
#o no itelltgitrqii Diceret no ufiter uerii eit q? poflibilis
por fit tpe eo q? iu acturfed ages z efficiens por eit tpe gj
poflibilis femp enim ut oicit ibide honorabili0 eft ages
patiete z piictpiu ma fed ille ages no altqrt gde intelligit
z ahqn norfed femp itelligif ut ifrsy>babif.CJ3fd alib
oicedii q>etia illa opinio falfaeit.Cjad rone #o oiceii
dii cp uerii gde eft q> ois forma iducta per motu nae or'
dinaf ad motore pmii ut ad cam.itelligibilia #o no pot
ordinari ad forma vna nifi que eit forma entis.i boc pa
tet.itelligtbilia eni; fiit per refofone que refolutio itat iu
cute z no iu aliornon aut refolmmf in fpem eae pmerqr
fpes pme cie no abftrabif a caufatis I3 per eam inferaf.
itellect0 atit ages tnquolibet uli agit fimplieitateri eode
mout,pbabif ifra.<IJ23daliud oicedii cp eft notida que
eft fumi! bonii z bec eit ifufa oib°:fed liopoteelumead
oia itelligibilia.efl etia noticia que eft fumu bonuri boc
nulli ifufa eftrqr 110 pot compbcdi p f mone oiffinittuti.
CTCJtru intellectus ages fit iutelligetia fepata,
, fErtio queritur QtruimeUc/
ct° ages fit itelligetia feparata uel 110. £t videf q? ilc.Di
cit enim B^rin f oe aia q> bic intellectus.f ages z fepa
tusi imirt°iipaflibiUs fuba actu eit 110 pot aiitoici ee
fepat0 nifi a ma z magnitudine.imtrt0 aut per puatsone
mictionis cu fantafmate pticulari.ipaffibilis eo aut q? ni
bil recipit.fuba ^0 actu ens eo q? refpectu nullius eit iu
potetia fed coplet0 pfecta eopletioneXu igif boc 110 co'
ueni3taicbumaueuelptib°eius queimpfectaefli pof
fibilis ad ^tutes 1 fcias oportebit itellectu agete ee ibaj
z intelligetia que no fit bumana nec ps ei°.C3te
fepat0 itellect0 folii eit boc q6 uerii eitri boc folii imorta
le 1 ppetuii eitXii igif itelligetia nuda z fepata fit tm ue
ror ut oicit 3uica:i fie imortalis z ppetua ut,pbaf in xf
metbace vtdef itellect0 ages ee itelligetia fepata.GT Jtej
Slgajel tn s° tractatu fue pftice oe itellectu agete fic oicit
cu itellect0 poflibilis eft fuba nuda a ma qd itelligit oe i
tellectu agete.fed nullus aet° corpis uel ps ei° potetialts
eft fuba nuda a ma.ergo itellect0 ages no eft act° corpis
uel ps ei° poteualis.^Jte algajel ibide.fenfus oe irel
ligetia agete eft qui femp eft ages in aias iceffantern 15
oino eft oe numero fubaril iteiligibiliii oe gb° ia certifi"
catii eft in tractatu oiiunoc.uii metbaca que oignior eit
oib° illis utbocattribuafei q? eft itelligetia ultima oece
itelligettaru.ejc boc erpffe accipit q> itellect0 eft oecima
itelligetia numero febani intelligcttaru z ita intellectus
ages eft itelligetia fepata 1 no ps aie nec aia.CT3£C5 31
gajdejcpffe oicit q> itellect0 ages 110 eft in corperfj irra/
diat fup aiam ronale eoicado eide luce bonitatft fue.£ii
igif boc ^prni fit uitelligeUaru fepataru itellectus ages
erit itelligetia fepata.fGJ3te 3uieain xf fue metbacc po
nit ouplice ordine intelligetiarii fepataru , 0ueda enim
eft itelligetia fwna que eft motor vniuerfitatis 1 ^ucipitl
^mu toti0 ee.i° aut itelligetie funt in oece ordimb0 ut ip
fe oictt.qru ^ma mouet celii vniforme qb eft pmuj nio/1
bile.i° mouet fperiftellarii firaruj.i 3tV fpera faturm.z
4a fperl iouis.s41 fpera martts,6a fpera fohs.7A fperam
ueneris.S^fpera lnercurq. pipera lune.Oe oecima #0
fle oicit.oecima eft itelligetia a qua fluit fup uras aias %
bec eft itelligetia miidi terreni z uocamus ea itelligeuaj
agete.i er boc accipif q? itellect°ag« eft intelligetia lepa
ta.r.o?dinis iiitelligeiiaru febaru. CCT 3£c oino oicit MU
gajel in fua metbac4 qr oicta aiga3ef.n0 funt nili abbre
uiatiooicto?:2luicc.(t'3icyfaac in U°oe oiffinitioib0
oicit q? ro caufaf in vmbra itelligetie z vult q» itelligetia
fit fuba fepata z itellectualis apud qua puapia fuiu ufia
reru que illumjnatfup aiam ronalen per bocinuif q> i
rellect0 ages iit fuba fepata.CTlIber rone aiit videf idej
^)bari. videmus enim 9? in corpib0 qualitatis ad motu*
tnrnicms griationts z alterationis f m nani pinum mo
ues z ages eft fepatii ama mifeibiliu z giiabiliii z altera
bilui 0m nam.^mu enim moues eft eeliirergo videf a fi
mili qi in fpiialib0 illud qd eft moues pnni in alteratis
ne itellectus poflibilis iit fuba fepata.£ti igif ^mu mo/
ues finntellect0ages erit fuba fepata. {£"3^ ois oepoli
tio tenebrari! que eft in iterionbus remouef per influe
tt.I lucis a corpe fupiori qb loco fuba z natura reparatu*
eft ab tnferioribusXu igif limul oepoiitio tenebrari! fit
eje fantafijsri ignoratia itellectus poflibilis oebec remo
uere buiufmodi tenebra per iitfluftia alicuius qb fepa/
tu eft fuba z natura ab intellectu poflibili, C” 3tem
p!3os fupiora copofita funt eje motore z mobili z 110 fa/
citlt vim utru moto: ille fit itelligetia uel aia uel utruq;.
filiterbocopofitus eft eje motore imobtlirergo ficut fe
babet mobile bois ad mobile fuptus fic fe bebit moto:
bois ad motore fupiore.fed mobile bois accipit ifluetil
1 impffionea mobili fuptori,©ictt eni af&rin t° oe gria
tione z corruptioe.qi oe tps z vita mefuraf oeterminata
pyodorg motorboisifluettasitmpftioesaccipit a mo/
tore fuptoriXu igf f mor'pncipalts e bm° vntufcuiufqt
JBe bomine
mobilis fit fnteflfg^ ntia ficut coeozdifer oicutpbi anima
ronalis quatu ad intellectu pofiibile in impffiones z in/
fluetias accipit ab iteliigetia fepataXu aut.ppml agetis
fit influe fup pofiibile oe luce fua itellect0 ages erit iutel
iigetia fepaia.C"3^ i» corneto fup fm ppone libti cau
farti oicit Slpbqra0 q> caufa £ma creauit ee aie mediate
aliditb ideft iteliigetia z poflqj creauit ee aie pofuit ea fi
cut initrin itelli&etie quo efficiat opationeefuas.f.itelli/
getie. boc accipif ex quo afa quatu ad iteliigetia pof/
ftbife efl inftf m itelligetie fepate cp actiones ei° fluilt ab
iteliigetia fepata in ipfam ficut actio inftri fluit in tnffr m
a mouetefimo:? fic itellect0 ite? erit iteliigetia fepata.in
boc etia videf pfentire £ollectan0in fuo li°oe aia qui Di
cit q> iteHect°.i.itelIigetia fluilt in itellectu pofiibile; fm
puerfione ad iteliigetia agete fi; cp efl poflibilis petit ab
ipfa iteliigetia agete.fomus aut ad ide obijcif fic^ntelle
ctue ages aut agit i pofiibile actione fue fubeiaut alicui0
fo:me exutio in ipfo.Si pmo mo cu fua fuba fit eodem
mo fe bns z vna non faceret in poflibili actione nifi vno
ino fe bfite ut vna':qd maxime falfu; efl cu fint multa in'
felligibilia fm que intellect0 poflibilis efficif in actu.Si
fcdo mo tuc itellect0 ages bebit fpes z fozmae oium itel/
ligibiliutqt fm vna fpem no pot age oiuerfa itelligibilia
ergo bebit penes fe fpecialitates z gnalitates oiu; reriL
2fut igif bet eas per acceptione ita g? qnqj non babuit.
aut fempeft-z fuit in actu f m ipfas.Si pmomo tuc itel/
lect0 ages eet in potetia z no Differret a poflibili.Si fcdo
mo tuc itellect0 ages erit iteliigetia plena fomite magis
i miiius ufib°.£u igif boc fit^ppuu itelligetie fepate in'
!ellect°ages erit iteliigetia fepata,|£t buic pctbni videnf
pfentire llblato z uBoea9 . illato eni; Dixit oia ulia e fle
penes itellectu femp : z oifciplina Dixit ee reminifcetia*
26oeci°aut m oe pfolatione pbiloca Dixit ufia retinet z
lingularia pdiulDuic aut videf pfentire 2f^:pterl5 fo/
iu qd excufat errore llblatonis in remlntfcedo.iBic enis
<epat°autfoluseftbic;qb uerueft-z boc lolii imoitalep
petuu eflmon reminifcunf aut per boc qd ipoflibtle fit.
paffiuus afititellect°co:ruptibilts elhz fine boc nibil in'
lelligit.ac fi Dicat itellect0 ages qui fepat°eft efl tm nero
ru.f.fiiicipio? ufiu-z eftimoztalisper boc cp ipe no eft#
tus no oepedes a cozpe:z efl ppetuus per boc gj no efl i
potetia.no tn fequif ex boc q? reminifcaf in accipiedo fci.
entia q: itellect0 ages ipaflibilis efl -z nibil recipit . paff v
uus aut efl paflibilis itellect0 cotruptibilis efl per boc cp
acqrit z amittit fornias fcibiliil z cii boc nibil itelligit aia.
feac ni Iram oino aliter exponut tres cometatores.f.aie
jcader STbcmifti0-! ^uerr.fed nre exponi pcozdat litte/
ra.Jn bacetiafnia expfle efl 3uicain 6° oe nalib0<z duc»
fequetes uefligia ei9.f.3Ilga;el z £ollectan0.([T3tc5 ad
J?uc foztius oftedif .oe qd recipit aliqd efl i n potetia ad il
lud.itellect0 ages no efl in potetia ad aliqd eo q? ipfe efl
ufiter agestergo itellect0 ages no recipit a!iqd.3nde fic.
«oe qb recipit aliqd itelligedo itellectu no creato a rebus
cflitelligetia.itellea°agesno recipit altqd itelligedo : g.
itelligit itellectu no creato a reb°.f3 oe qb itelligit intelle
ctu no creato a reb° efl iteliigetia z fuba fepatamellectus
ages fic itelligit.g itellect°ages efl iteliigetia z fiiba fepa.
ta.f>a ultimi fillogifmi pbaf ex boc qj aia ronalis no efl
in cozpe nifi utpficiaf fcia 'rfttute ut oicut fci z pBi.ia^o
^>baf in filRs pcedetib0.ppones #o fillogifmo? pcede/
iiu pfe fut manifefle-C' Jte ,pbaf qj itellect0 ages fit itel
ligetia bma que oe° efljfic itellect°ages no itelligit itelle
ctu creato a reb° ut ,pbatii efl.aut g itelligit a feipfo aut
ab alio.fi a feipforg efl a feipfo., pbatio bui° pcfonis efl.
illud q i> 4?baf in metbaca 2luice.f.q> ens pfe efl ens ne/
cefle.z ens ab alio efl ens poflibile.fi ent5 efl ab alio po
terit pttngeqjipm no fit.f.fi aliqd no eetipm.fifra quo
cuq? efl ee rei ab eode etia efl opaito ipfi° I5 no imediate
Si igif itellect0 ages efl ab aliq tuc etia itelligit ab alio;
z fic etia itelligit itellectu creato ab alio:ergo itelligit im/
poflibtlr qb ia ipzobatu eftmo ergo itelligit ab aho.fola
aut iteliigetia ^n»a efl oe° nee efl ab alio nec intelligit ab
alio.ergo itellect0 ages efl iteliigetia fnna que efl Deus,
i&b aut iteliigetia fola nec fit ab alio nec itel ligat ab alio
^baf per octaua ,pp6ne lib:i caufaru ubi oe fcbis intellt
getijs Dicif (ic.iDe0 emj itelligetie fixio z eentia efl p bo
nitate pura que efl fnna caufa.H73tc in <f metbaccoicit
fi £ma caufa itelligit per alib a fe qj bebit alib oi
uinfi.f.illud qd pficit itellectu fuu qd erit Diurni9 -z nobi
lius fuo itelleetutqd efl icoueniens z per boc peludtf cp
©e° itelligit feipfo.CEr3tc argm facio De itellectu agete.i/
tellect0 enim aut itelligit pfe aut per aliud.fl pfe tuc feqf
qi ipe fit caufa pma.lt aut per aliud tuc illud qd intelligit
erit nobili0 ipfotz fic itellect0 agens no erit nobiliffimu
atellectutltnec erit agens ufiter cu aliqd agat inipm-z p
ficiatipmque amboabfurda funt apud pftos.C^tem
2tuerr .fup x)°metbacc oicit cp itellect°£me caufe e nro
itelleetui equocus eo qiitellect0 ^me cae efl caufa entis
intellect0 aut nfcreaf ab ente.^x boc accipif qi itellect0
110 creat0 ab ente efl intellea°j?me caufeifed intellectus
agens efl itellect0 creat°ab ente ut ,pbatu efltergo intel/
lect0 agens efl itellect0 fcmecae.3n ide videf icide %Lu'
gufli n° i n li° oe magf 0. ubi per totii ^>bat nibil pofle bo
inineitellige nifi oeus Doceat iterius.Oi ergo ois itel/
lect0 fit a lumine itellect0 agentis videf itellect°agem ni
bil aliud efle qj dc° iflruens interi°.CT3^ videf Dicere
Ulpius ad cortmbios ubi oictt.q) no fum° fufftciete? ali/
qd cognofce a nobis qfi ex nobis fed q; fufficietta nra a
©eo eft.CTSed ptra Dicit 2f^:in 30 Deaia.qm aut ficut
in oi na aliqd efl aliud qj ma in vno quoq5 gtie.boc aut
efl potetia aia tllatalterum efl caufa z efficiens qde eftta:
oia facit ut ars ad na; fuflinuit neceffe efl -z in aia bas ee
Dziastergo o:ie itellect0 agetis z poflibilis funt iu aiater
go ages no efl fuba z intelligetia fepata.GT 3if ^Huerr.
ois itellect0 imobilts extis bct ouas actiones. 0.uaruj
vna efl oe gtie pafiionis z efl itellig&HIia oe giie actio
nis que efl abftrabe eas a ma qd nibil aliud efl 93 facere
eas itellectas in actu poflqj erat itellecte in potetiaXu;
ergo vnus bo? fit itellect0 ages in alterfi pofiibile uterq;
alio? itellectuii erit tu nobis exiftesz no t uba feparata.
per rone ofledif ficut oicit 2l^:q? inter moues z
motu no efl mediuifed intellect0 moues efl ages z pof/
ftbilis efl motustergo inter ea no erit medtum.Bt ergo
poflibilis efl piiict0 eozpi impofiibile erit agente ee fepa
tu.(T3tem poflibilis babet potetia ut moueaf in aia bu
manaifed in pbicis fic efl qi no inuenif potetia materie
que no poflit copleri per ages pBicu oiuctti illi mae : er/
go in aia erit potetia no receptibilis fojiiie que non pof
fet copleri per aliqd efficies z ages ^itictti eitergo intel/
lect0 ages no erit fuba fepa ta.$T Jte ma in pbicis p ma/
teria eiufde potette qua recipit fozma fubflat tbmie rece
ptetergo ois ronis erit ex potetia mae,2fut ergo intelle
<t°ages betfo:mas:aut no.fifictttc bebtt ronem potetie
poflibilis intellect°^>pter boc folii qj no recipit fozmam
qua betmibilomin0 tn efl in actu per fo:ma qua babet z
erit copofit0:? fic no erit intellect0 ^mus in aia neq; lim
plex fed alius erit poi eo z fimplicio::qd talfum efltergo
intellect0 ages 110 erit copofit0:? fic non babebit fpecieo
reril apud fetergo 110 erit intelli gentia fepata eo cp ois f
telligetia efl plenafo:mis.$p3feflintelIect°ages eflint
telligetia efl bns fo:ma ut Dicut aut eafdem cjs babet po
siit in intellectu poflibilitaut alias.fi eafdern tuc fpecies
que funt tu anima non abflrabutur a rebus extra z fic 9
fenfibus in nullo tuuatur intellectus poflibilis . £5i au/
tem alias ponit in tpfo tunc queritur que funt ille.fi Dici
tur cp abflracte funt a rebus tunc uane funt ille que po/
nunt in intellectu agente. £t iterum intellectus agens
non erit intelligetia feparata que fit plena fomite ut oi1
5 3
Sccudc partto fume
fi fit ftelligetla fepata l?ns foimasjaut femper
egit in itellectii poffibile fim fozmas illas:aut no femp.fi
femp cu in fua actioe femp irnpmat fozmas fequeref qt
iteliect0poflibiliefempberettozmaemfe.?cu5 fcire fit
bere fozmas fcibiliuj in itellectu pofiibfli fequeref q bo
femp fcirettqd falfus elfrergo no femp agit.CTOLtierafi
ergo qd ipediat iptn ab actione.aut enim ipedif e% boc
q ei! fepat°.aut eje boc q ei! cu fantafmate.Si §mo mo
tue femp ipedif e;: boc q femp eftfepat0 ut oicut qda.fi
fcdo mo pira bnti fozmas ide fantafma piis ? abies quo
ad rone ufiszqd qbaf fic.bns babitii etide non accipit a
fantafmate:qz fic beret bis eude.itellect°ages bet babitii
fozme:ergo in agedo ntbil recipit a fantafmate:ergo fine
fantaftnate erit in eade actione:? ite fequeref pmii ineo
uenies q fetnp erimus eqliter fcietes:qd falfus eft.ergo
inteliect0 ages no erit iteiligetia fepata bfis fozmas ut Di
<ut.£[73K inteliect0 ages eft iteiligetia fepata babes for
mas ufestaut eqliter fe bustaut intellectu poflibile in fci
entia z tgnoratia aut ieqliter.fi eqliter tuc bo in fcietia z
tgnoratta erit fcies eqliter? ignoras qd eft ipoflibile.fi
ieqlitencotra.pofiibilis femp eft in potetia z ages fem/
per eft in actu:? ntbil eft medtii iter eos qd ipediat age'
tes ab actione fua uel paflibtle a paftionetergo itellectu?
ages femp agit in pafiibile z paftibilis femp recipit:? fic
itellect0 poftibilis femp erit fcies z nunqs igras.CT So
lutioDiccducpfapietesqfuerutafmosDiuerfificatifunt
in pone inteliect0 agetis sicut ptirn fup tactu eft.qda eni
agete oino Divertit no ee fed trii poflibile z fpeculatiuus.
z qda otjcerutipm ee babitii -z illi Diuerfificati fut in tres
opiniones. OLuida enim Dijcertlt eu ee babitu z fpem fi
me caufe.qda babitii ^ncipior.qda aut babitu qui eft i
oibus fpecieb°itelligibilib°.2{ly #o Dtveriit ipm ee itel
Itgetia fepata agete.jc.ozdints etia cujitelligetie moneat
ndmoteficut Defideratii monet oefiderate z oefiderius
qd Divertit q iteiligetia ages miidi terreni mouetitelle/
cui poflibile bumane aie fi tale oefideratum monet oefi
derate ita.f.q ficut aia celi mouetceliiitaqd cofozmefi
telligetie ageti ita etia inteliect0 bumanus poftibilis mo
uet boiem ad boc q pfozmef itelligetie.v.ozdints z boc
ino ftuiit bonitates ab iteiligetia agete ad itellectii polii/
btle.Ss nos nibil bos oicim°:fequete? eni 2tfe:z Sluer.
Dicimus celti no bere aiam pter intelligetia ut fup in qo
ne oe celo Determinatu eft.tgt filr Dicimus itellectii age
te bumarni eepiiictii aie bumane;? ee fimplice z no bc'
re fteliigibilia fed age ipfa in intellectu poffibili eje fama
frnaitb0 ficut ejcpfie Dicit^fuerr.tn comento lib:i oeaia.
CU2fd f>mii ergo Dicedii q itellect0 ages Dicif fepat°eo
q no eft act° alicuius ptiscozpis ut Dicui eft in obiectio/
ne.nibilominus tn eft ps aie itellectualis:q: aia itellectt
ua fic eft aer’ cozpis q sio fim qualibet pte eius ficut bet
in o:gano ut fup Determinatu eft.®J2£d aliud Dicedus
q? S^:loqtur ibi oe itellectii agete (put tple eft fozmale
ee ulis:ficut lume fozmale ee eft coloris. iOc eni3 ul’e fuii
ee fozmale bet ab itellectu agete I5 per refpectii ad mam
bet ee aliud ut ifra Determinabif in qone oe itellectu.Dt
ciit tn qda q> Dtctii boc eft intelligedii De itellectu fpecu/
latino quo ad babitii bncipiosiq: quodamo conilis eft
nobts.-z Dtcif imottalis boc eft no co:ruptibili@:q: no ce
dit in obliuione : z Dicif ppetuus eo op no eft in potetia.
CT2W aliud Dicedii qt in ditate fequetes 2(utcani oi]ce^
riit intellectu agete erie iteiligetia fepata z irradiare fup i
tellectu poflibile in aialib0 :z boc q: itellect0 ages no oe-'
terminat aliqua pte3tnec recipit aliqd a fantafmate.-z tn
bisDuob0 puenit cu iteiligetia angelica fepatasfed tn oif
fert in boc q> act° itellect0 agentis eft fup fantafmata ab/
ftrabedo ufe De fantafmatib0 qd no facit itellect0 angeli/
cus m ,ppter duo in qb° puenit cu eo Dicif ab 2tlga3ele
<p no eft in coipemeqj esii$ eft in cozpe ut virt° fua in 0:'
gauo cotpis ficut vires aie fenfibilis.nec eft in co:pe ut
recipies a fantafmatib0 co:pos ficut itellect0 poftibilis:?
per boc etia patet folb ad oteta HuiccXu enim o:dtnes
itelligetiarii fim Huicam oetermmenf fim ojdiues ?nu/
merii mobilium inteliect0 ages que Dicit ee Decimi iteU
Itgetia moneat boiem z aiam bumana no erit iteiligetia
ages ejetra boiem z aiam bumana.fETZld aliud Dicedus
cp Y(m facit vim in iteiligetia ficut in itellectmficut etia
fup Determinauim°.3ntelligeria enim Cu fit tm ueroruj
ipfa eft fine inqfitione z Audio pteplatiua ueriicui^ma
obumb:atio tnqfitio eft-zpteplatio ueri per ftudiu:? p:o
pter boc ntbil loqtur ibi De itellectu agete.£dfequenter
etia Dicit q> fenfibilis eft in vmbia ronts creata z uegeta
bilis in vmbza fenfibilis.CTHd aliud Dicedu q? trafinu/
tatio que eft in mi' ozdtnaf ad motu celi qui facit trafmi»
tari per mam giiabiliu z cozruptibiliu ut oi tn li°De vno
oeo.f? tn aia eft fo:ma fepata z abftractarideo no eft ibi
mot° ,pp:ie loquedot-z (ppter boc opouet q? fit ab agente
piucto qd agat ufia oe pticulartb°.$OM aliud Dicendu
q> ficut tn epteriorib0 cozpib0 per influetia lucis a fupto'
ri cozpe abyciunf tenebzezita cp etia qdda lume oefcen'
dat ab itelligctys fepatis fup aiam qn aiab° reuelanf oc
culta in qbufda fomnys z ,ppbetys:fed talis no eft actio
itellect’ agetis ut ifra patebit.fETSd aliud Dicedii q> cos
pus bois no mutaf ab agete piucto z ab agete fepato ♦ z
ages piuctu uoco qtuoz qlitatee ^mas.ages aut fepatus
celu z ftellas.-z filr aia quo ad itellectu poflibile imtitae
a Duob0inotorib0.f.a motore piucto qui eft itellecfages
z a motore fepato qui eft iteiligetia angelica influes re/
uelationib°. crad aliud Dicedu qj aia no eft Inftf m itel
ligetie ita qt itellect0 ages fit iteiligetia fepatazfed qz mo/
uef ab ipfa DUob°modis.tlno mo fis qt per motu fupio
ru itsouef cozp°:qui mot° cozpis uentt ad aias.aiio mo
fim qiifluit ei oe bonttatib0 qs ipfa accipit a caufa fima*
CJBd aliud Dicedii ^ iTollectan0 itendit Dice cp aia ro
ualts no bet tbefauru fup que puertaf fed poti0 bet bituj
fcie z puertif ad ipm -z ad itellectu agete:? fic eflficif cdfi/
deris in actu no fic m accipiat tozmas ab agete funt ab i
telligetia fepata.CTHd alid Dicedii cp itellect0 ages agit
per fua fubam z no per aliqui fpem itelligibiliii qui be
at apud fe.CT^W aliud aut qdptra obijcif Dicedii q? d*
uerfitas itellect0 agetis 110 eft eje itellectu agete fs eje tan'
tafmate:? boc eft qd Huerr.in corneto fup f1 oe aia Dic*
manifeftu eft qiii qn oia fpeculaiiuafuerutin nobis eje»
ftetia tu potetia tuc -z ages ptinuaf nobis in potentia :q:
no ptinuaf nobis nifi per illa z cu fuerint eyntia i nobis
in actu tuc? ipfe ptinuaf nobis in actu.actio enim itelle
ct° agetis oeterminaf ad fantafma ? fic Determinata mo
uet itellectu poflibtlem ? educit eu in actu.fic actio lumi
tiis oef ad colores:? fic Determinata vtfuin educit i acti*
? per boc patet cp itellect0 ages no eft fuba fepata plena
fozmis.^T^d id qd obijcif oe iblatone Dicedii q> llbla
to pofuit ufia ee in itellectu poftibfti ? Doctrina ee remt^
nifcetil qd ifra ipzobabif.:i6oeci°aut loqtur De itellectu
pncipiozzquifimaliqd nilis eft nobis:? eft oe^ncipys
coiorib°:qbus fatis no ee uecefle gp fetaf are:? .ppter IS
oiett q? fingula pdit qz ignorat^pzta fincipia ret.CT
Dictu aut 2f^:otcendu ficut fup expolitu eft:? q? ipfe Di
cit qi no reminifeimur^jpterea Dicit q? eje boc q» intelle
Ctus ages polfibilem coducit ad acui crederet aliquis q>
oocnina eet reminifeetia eocp inteliect0 ages femp eft
tn aia ? poftibilis femp pot conuerti ipfum : ? ideo Dicit
boc no feqtur eo q intelligere poftibilis intelle
ctus no fit tm intelligere eje agete fed etia eje fantafmate;
qpter qd etil intellectus poftibilis cozruptibilis eft no
fim fui fubam ut Dicit Commtoi.kd fim babitii fcientie
acceptus a fantafmatibus per aaionem intellectus age/
tis quem.f.babitum quldoqj babet ? quqj uon babet.
CT2Id aliud Dicendti op bn pcedimus q intellect°ages
nibil recipicqz aliter no eet ages vniuerfaMt bn pce/
me bomine
ditmis etia cp intellectus ages no intelligit itellectu cre/
ato a rebus fed tlla ppofitio.a.notat cam efficiete q: ree
fuae filitudine» no taciut in intellectu agete:imo per buc
modii intellectus p odibilis intellectu creato a rebus in
telligtt.Si aut bec ppofitio.a.notat mam qua caufa; no
notat .pptie ttic bn pcedimue q> intellectue ages irnelis
git intellectu creato arebustq: intellectus eius no eft fu
per res abftrabedo ab eis ule.^ntelleaus enim agetis
eft licut fi videamus ertra mittetes ? nibil intus fufcipie
les.fic eni; vifio eet fupta ree ? ageret in eis vifibilitate «
intellectus aut poffibilis eft ficut.fi videamus intus fu'
fcipietes ? nibil extra mittetes lic enim res agit in vifum
z generat in eo fua filitudine. £% boc aut (p ages intelli
git fic itellectu no caufato a reb° no feqtur q? fit intellige
lia fepata eo q; intellectus intelligetie fepate eft Determi
natus ad fotma qua babet.3ntellect° aut ages oetermf'
naf ad fantafnia qb eft ex fe.<ET ad aliud oicendu cp in
tellect0ages no eft a feipfo nec intelligit a feipfo boc mo
cp no Iit creatus ab alio immo eft creatus a caufa pma:z
qb intelligit babet a caufa pma.fed boc mo no intelligit
ab alio intelltgibtli qb in ipfo faciat fua fiiitudine % fpeci
em.On patet q> no feqtur q> intellectus ages fit caufa p'
ma.C" £ld aliud oicenduqt aia buniana nibil Dignius
i nobilius eft intellectu agete* j£t pzopter boc no babet
sliqd plicies fe fed intelligit per fuam fusbam : itellectu»
tfi eius reqrit aliqd extra fe ad que terminef ficut ad ma
teria:? per boc Differt ab itellectu fune caufe.CT 2fd ali
ud Dicedti qi intellectus pme caufe eft caufa entis in ee
tp ab ipfo fluit ene.fed fic ages intellectus no eft caufafff,
in eo tp abftrabedo agit (implicitate in uftbus eat nram
fciam que eft m intellectu poflibili.ST&d aliud Dicedti,
cp &ug° in Ii° oe magro intedit qj omne lume nr i intel'
lectus eft a caufa pma:? fine ipfo nibil poffumus facerfj
natura illuminadi fup intelligetia tuteilect0 agentis agit,
ab ipo ? fub ipo.CT Sld aliud Dicedti q? vis in boc eft qb-
2fpfs Dicit <p no fufficietes fumus aliqd cogitare ex noj
bis qfi ex nobis ex boc innuit q^ quedaintelligibilia no
inteiligimus nili gra oei illuminate ficut ea que funt fu'
pta rone.queda atitronabilia intelligim°a nobistfj no
quali ex nobis fed ex virtute intellectus agentis que Da
ia eft nobis a Deo*
CTUtrum intellectus agens fit pars anime*
IHarto queritur ms
q intellectus ages fit ide cil poftibili fim eeti
tia Iit idem.C" circa boc querunf duo*.
O.uo? pmu eft Utru intellectus agens fit
pars anime**"1 autem Utru idem cum poftibili uel pars
cius in eadem anima exiftens*
„ ® pztmum fic pzoce*.
Dicit enim 2f$»iit j° De aia.cp in oibus bono
rabilib0 eft efficies patiete ? f>ncipiu materia. £t Dicit l>
De intellectu agete % poftibili.fed efficies ? paties nuuqj,
pnt ee eiufde nae eo q* ptraria funt ut patet in U° De gfia
tione ? cotruptione.ergo vtdef q> itellectus ages ? pofll
bilis no pnt efte eiufde nae.£u igif poftibilis fit ps aie
ages no erit pars aie.fEJte »n cojpib°ita videm°qt nui
Iu toni coponif ex ptibus:qriL vna fit ages in altera ? ab
tera paties ab altera nifi ipm fit comixtu ex ptrarijs.lDui
jus pbatio eft in elemetis? in celo? in alijs fimplicibus
cozpibus.ergo multo magis erit iu fubftattjs fpilalibus*
jCu ergo aia ronalis fit fuba fpualie ipfa no erit copofita
cx ptibus agetib0 ? patiettbus a fe inuice : fed tales ptes
funt tntellect0ages ? poffibilis ut Dicit pbus.ergo no erit
copofita ex agete ? poffibili.cu g poftibilis itellect0 fit ps
aie ronalisages no poterit ee ps.GT Jte nibil ide nunie
ro eft in actu ? potetia fif? femel.£ui°^>batio eft : q: qb
eft In potetia no eft % qb eft tn actu efttergo fi aliqd fd’ z
femel eet in actu « in potetia i^ttt fimul eet % no eet % fe/
mei qb eft ipoflibi letergo nibil idej numero fif % femel
erit actu z potetia.fed aia ronalis eft aliqd ide numero.g
no erit fimul in actu z potetiaifed agens femp eft in actu
poffibile in potetiatergo no fimul erit ages z in potentia
exns.£u igif aia in potetia fit oia ut Dicit pl5us ipfa non
erit ages z ita intellect0 ages no erit ps eius.(Er3te effi'
cies eft ages z mouens z bet motu quo mouet a feipfo z
no ab aliotpoftibile aut eft paffuj z motu bns motti quo
mouef ab alio z no a feipfo ?^>pter boc nullu idiuifibt/
le pot ee in actu z potetia:q: ide indiuifibile eft ages z pa
lies z mones z motu z bns motu a fe.fed aia ronalis eft
qbda idiuifibile z fimplex ergo no pot ee in actu? in po
tciiaXCi igif fit in potetia eo qj poifibilis eft ps eius no
erit ps eius.CTScd £tra.a«°? potetie funt p:ime ptes
? eentiales copofiti.cu igif aia ronalis fit qbda copofiui
ut fup .pbatu efttipfa bebtt in fe ptes actu z potettaifj po
tetia eft poffibilis itelleet°^ncipiu act°aiit agetisiergo ta
poffibilis qj ages funt ptes ronalis aie*3te aie eft actus:
ergo multo magis puenit ei agere qj pati. £115 igif beat
itellectu poffibile ptefui multo magis etta bebit agente*
CTSolb Dicim0qzitelle«°ages eft ps aie.fup eui docui
m°cp Diuerfitas p^etani z potetiaru aie fiiit a oiuerfitate
^ncipior coponetiu ipam:que pneipta funt qb eft i quo
eft uel act°? potetia fi elargato noie fumauf.?,ppter boc
Dicimus q> itellect°ages eft ps aie poffibilis flues ab eo
qb eft fiue quo eft fiue act° poffibilis aut ps aie eft flues
ab eo qb eft fine potetia.CTad^m ergo Dicimus q> eft
efficies refpectu ^mi ee fiue act° pmi:? efficies refpectu
febi ee fiue a«° febi:? bmo mo Dictu efficies femp eft ex
trinfecu patienti qb eft ptrariu in fo:ma.? ide in materia
ci i patiete ut Dicit pfts**0 aut mo Dictu efficies pot ee ide
cu fozma pfectiua rei z itrinfecu ei qb effieif z tale effici/
ens eft itellect0 ages.eft enim actio fua refpectu itelligi/
biliu z no refpectu aie funptr.Sirr potetia eft ad itellect!
ua z no ad ee:?ppter boc itellect°agens z poffibilis pnl
ee itriufece ptes aie ronalis.CT^Hd aliud oicendu cp ni
bil bomogentii in na bet pte vna agete in alia ? alii pati
ente ab altera ita q? actio lit ad ee^mikfed quo adee
bet vna effteiete receptiui:? fic eft oe itellectu agete z pa
tiete in aia ronali.QT Bd aliud oicedu; eode mo q; nibil
eft ide in actu z potetia fif? femel.fed ide bn pot eeagee
refpectu alicui°fo:me accntalis z poffibile ad illa recipie
di I5 no fim ide z fic aia ronalis eade exns refpectu itelli
gibiliu eft ages z poftibilis fed no fim ide fed fim agetej
ages z fim poffibile fufcipies.CC 21d ult»m Dicedti ^ aia
ronalis eft fimpx z indiuifibtlis eode mo quo fup oeter/
minatu eft:? eft oiuifibilis fim potetias ? licut fup Dictu;
eftTilr no mouef aliq fpe motus pBici I5 ibi fit trafmuta/
tiofim fpesitelligibiles:?in illa trifmutatione eft ps ei°
moues ? ps eius mota:? .ppter boc ipfa eft moues z mo
ta fim Diuerfas ptes eius, qb no eft incouenien$ ficut eti
am aial fim aiam eft mouens ? fim cozpus eft motu:? fic
idem eft mouens ? motu fed non fim idem.
CJUtrum intellectus agens fitidem eum poftibili*
e ficundo queritur Cltru in
tellect0 ages fit ide eu poftibili uel ps ei°in eade
ma aie exns. £t videf q> lic.in fepatis enim ana no eft
Diia agetis? patietis.fed itelleetualie na eft fepata a ma
g in ipfa no erit o:ta agetis ? patietis.^pbaf exboc q?
oe pajies reducif ad mam.*a ^>baf ex I? b itellectualis
na no utif eozpe ut o:gano*CT3te Dicit 2f j£:in j° pbi?.
q? in ppetuis no Differt ee ? poflbfj itellect0 eft ppetuus
ergo iu ipfo no Differt ee? poffe:f> ages eft fim ee z pof/
fibilis fim pofferg ages z poffibilis no oifferut fim mam
ttellectuale.f>° patet per auctoritate feribif in *®
De aia.ubi Dici f gp intellectus feparatus eft a uegetatiuo
'Zfenfuiuoficutppetuuj aco:mptibili,GT3tc iu potens
5 4
SectJde partte furne
villus fit eft 9? eades potetia abftrabit fenfibilia % recipit
m.f£t fi fate oubitef oe vifu tue erit ueru tn ceteris fenfi
bue:q: illi abftrabut z recipiiii famas fefibiles:ergo vi'
defep lilr iit in intellectu ap eade poteria abftrabit intelli
gibilia z recipit ea.£u igit ages imellect0 Iit abltrabes ?
polfibilis recipiesadem erit itellectus ages % recipiens.
GTSed ptra impolfibile eft ide f m ide ee moues z rno'
tu:fed aia rdnalis ftm itellectu agete eft moues z £ m pof
fibile elt motajergo impolfibile elt intellectu agete z pof
fibile elfe ide.CT impolfibile eft ide fis ide eein actu
% in potetia ee.ronalie ai a fim intellectu agete elt in actu
% fim polftbile in potetia ergo ides qd ^ue.CJ3ie ipoflil
bile elt ide fi m ide elfe ages % paties, aia fi m itellectu age
te elt ages z fim paflibile elt patiesrergo ut pus.GT3fa
impolfibile elt ide ee fufceptibile oius % fufceptibile nui
lius.fim intellectu aut polftbile aia elt 01115 fufceptibilis
ut oicit pBus.fim, agete aut nullius elt fufceptibilis eo qj
ipfe elt ufiter ages ut £us babitu elttergo ages % poifibl
iis no funt ide.fjJSofo Dicimus q: intellectus agens %
polfibilis no funt ide fed Differti t ut ,pbat ultime obiectt
ones.GTBd £mu aiitoiceudu q> queda funt feparata a
materia pftica z co:por z in illis no elt actio a pallio pBt
ca fed tn pot ee in etsages refpectu alicuius Difponisad
nenietis fine motu pBico z paties cuius patietis elt fufci
pere oifponej illa z Ite elt in itellectuali natura refpectu
intelligibiliu.lT&d aliud oicedu g? 0 iia inter ee z pof
fe elt fi m tepus fim q> polfe pcedit ee per via gnationis
z tpis:? ftc no otlferut ee % polle nili in folis gnabilibua
z no ppetuisn oe boc intelligif otctii tyfcxz elt otia ftn
elfentia inter elfe z polfe fim reducunf a quo elt z fa
tna z ages z polfe reducif ad id qd elt z polftbile:? lic ef
fe z polfe otfferut in ppetuts.GT Md aliud oicedu q? in
fenftbilibus agut obiecta z no tplt fenfus qjuis eni$ fen
jiis iudicet fenfata tn boc iudiciu no elt nift fefuu ejcntm
in actu ficut etiatntellect0 polfibilis ens in actu iudicat
De intelligibilifed no mouet motu imellect0 agetis ficut
fenfus mouet motu obtecti fenfibilis.
CTiQuerifquidfitintellectusagesfmfubltantiam.
d g-inde queritur iCluid fit ftel
lectus ages fim fubam * cifFinitionem.£toictt
&£:q> intellectus ages elt tntellect0 quo elt oia facere:
% itelltgaf ce oibus iruelIigibiltb0:q:ipeagttoiainielU
gibilia.G7Sed ptra queda funt pfe intelligibilia ut oi'
<it SJuic^.que aut funtitelligibilia pfe no fiut ab alio fii'
telligibili:ergo videf q? intellectus ages no facit oia ttel
ligibilta ee intelligibiiia.GT3K nibil eode mo fe babee
facit oiuerfa:intelligtbilia funt oiuerfatergo no fiunt ab
aliquo eode mo fe bnte.tntellectus ages elt eode modo
fe biistergo no oia intelligibilia ab ipfo fiutiergo tntelle
ctus ages no elt quo elt oia facere.pmapbaf per boc qd>
babef in f>° oe gnatione z co:rupt tonetubi oicit M$?.cp
Idem eode mo fe bns 110 facit nili ide.q* aut itelligibiha
funt oiuer fa pfe patet.cp aut intellectus ages eode mo fe
babeat ftc^baf.Ouicqd enim elt recipies z nibil amit '
tes femp nianet in otfpone vnajintellectus ages elt buj_
jufmodi ergo femp manet in Difpone vna z eodem mo
fe babet.CL 3te intelligibtliu queda funt magis itelligi"
biliatqueda minus.-r queda funt intelligibilia pfe z que
da per aliud.ilta igif oiuerfitas intelligibilitatis neceife
elt q> fit ab intellectu agete eo ipfe facit oia intelligibi
lia.ois enim oiuerfitas que eit tn factis elt ab ufi agete.
CT Ouerif ergo quomo boc polftbile fit CU5 intellectus
agens eode md fe babeat.dj f ujeta boc iteru querif oe
co qd oicit 2fp?:q> no oinotpe polftbile pcedit itellectu
*n actuizperbocfnuitqi ages ^ottpe elt polftbtle. vide
tur enim boc ec falfum.qiicuqjenim aia babet agete bel
polftbtle z ecouerfo,CJ3^5 quertf iujeta boc oe boc qd
Dicit 2f^:oe agete $ fepat0 elt folu boc qo ueru elt:? tS
folii imouale z ppetuti elt.oicft enim tdfuffibtli
um itelligetta in bis ett in qb^tio elt falftij.Ju gb’aut ue
rti z falfum elt ia copo intelligibiltu; elt z eje boc accipif
g? falfum z ueru no funt nili in .ppdue:? boc etta babef
in pdicametts? pyarmenias.Si igif intellect0 lepacus
qui elt ages elt eius q t> elt uerti ages:intellea°erit coni
poiitus.fed nullus itellectu? elt copofmis nifi recipiens
intelligibilia copofita:ergo ages itellectus elt recipiens
itdligibtlia copofita.fed qcqd itellectu recipit itelltgibi>
lia copofita recipit etil Itmpliciarergo itellect0 ages reci
pit intelligibilia copofita z fimplici a.a^d fi pcedaf Xo'
tra qciiqj intellectus recipit intelligibilia fimpiicia z co'
polita elt polfibilis ad ea que recipst.itellectu? ages reci
pitbuiufmodiinteiIigibilia:ergoe(t polfibilis ad illa.fs
oia intelligibilia funt fimpiicia uel copolita:ergo intelle
ctus polfibilis elt ad oia intelligibilia:ergo ages mtelle'
ctus elt quo eit oia intelligibilia fieri *z no quo eit oia %
cere q<& elt ptra pBm.CET Cluertf etil iujeta boc quomo
intellectus ages folu fit imoualis z ppetuu.mrellecrVni
polfibilis no comipif nec morif flent nec itellectus ages
no ergo folu intellectus ages immouale elt z ppetuum*
CT3tem querif fim qd otuerfum intellectus ages oicaf
ec immoztale z ppetuu5.Gr Solutio oicendu qp tntelle/
ctus ages fim Diffinitione elt potetia z pnctpiii actiuti itt
telligibiliu z .ppter boc Dicit pBus qt eit intellectus quo
elt oia facere.G73td bmum qd obycif in cotrartu oice'
dum qt l> fm fe Denudata fiut a materia ut ipe intellect0
z queda alia tn alio mo taciiit tautafil in aia fenfibili fciv
licet fim cp e% fuis opibus z motibus cognofcif:z tuc ab
ftrabedo intellectu? ages facit ea.ee intelligibilia.CTHd
aliud oicendu op oia intelligibilia iuqultu intelligibilia
funt eode mo z tllo mo agit in illis intellectus agens ut
Determinabit in fequeti qone.t^d atlt intelligibilia fut
Diuerfa boc elt inqultu funt otuerfonitelligibilia z boc
no bnt ab intellectu agete.Uii bn cocedimus q? imelle^
ctus ages eode mo fe bns tacit.ad ide in oibus intelligi/
bilibu6.GT3fd aliud oicedu cp queda ee magis intelli'
gibilia z queda minus no elt ab itellectu agete.bcc euij
,ppofitio falfa elt.omnts oiuerfitas fonnarufita taciete.
^uedl enim facta funt fim poteltate rei facte z no facie
tis ficut patet iu actione folis z itt terra z lutu z aere z co
lore.Gr Bd id qd querif iuita boc utru.f.ages tpe p:ece
dat polfibile.oicedu cp ouplec elt o:do tpis.f.f m fucceP
fioue ^oris z polterioris:? fm ojdiue tranfmutationis*
fin o:dine qdem fuccelftonis ^orts uel polterioris neu
ter intelligibiliii pcedit a Wu.f 111 o:dmeaut trafiwitatto'
nis que elt fim intelligibilia ages pcedit polfibtle.i 11 tiif
mutatioeeniilla^mo mouetages:oeindeages polfibi
ie mouef z per motu jm cfficif in actu.GT 3d illd qd ul
terius querif oicedu gp intellectus fepatu? no eit tde qd
ages intellectus:fed intellectus fpeculatiuus elt fepatus
a materia ?appeditij?mae.vnde oe intellectu illo loqui
tur ibi &$?:qui elt fmcipiu fcietie z ille elt babitus ipnc»
pi'032 ut oicif in polterioribus q: ille elt tm circa uerum.
Sed q: buic 110 Directe puenit ee immouale z in ppetu'
umridcirco oicendu aiiter.f.qj intellect°ages elt un boc
cp ueru elt:q: futi elfe elt fozmale elfe intelligibiliu nero
rum.i.eo» que uera intelligibilia funt ficut lume fama'
le elfe elt colo?: qn uere elt coloris:fic fe babet intellect4
ages ad intelligibilia que uere funt itelligibilia.GT ‘Md
id qd obijetf q? ueru no elt nifi iu copofmone Dicendus
cpouplepeltuerum.f.qd figtbocoebocuelboc iuboc
z boc elt qd figt aliqd elfe uel non elfe ut iu copofitione.
£t elt ueru q; eit ab entitate z fama rei qd figt aliquid
z no aliqd elfe ficut oipimus uerum aurum z fiefepara'
tus elt folumqd uere intelligibile elt? circa uerum qd
nibil babet pzeter elfeintelligibile.GTHd id quod ulte
rius querif okendum qj pzineipium immoualitati? pof
fibilis intellectus elt ab intellectu agete ficut? ee fuu elt
Debomlne
ab agente.CT&ff aliud okedu5 9? ,pprer fimplicitatem
fube ? incorruptibilitate oicif intellectus agens imoaa/
lis z ppetuus eo ® nibil recipit per trafmutationeimq?
ptobatus eft q> nullius efTe eft receptibilis.
CTOtrumintellectus agens intelligit equaliter.
„ Xttmo queritur cmm
ligat z oe modo actionis ei°. £t obtjcif lic . oie
intellectus intelliges aliqd intelligit . intellectus agens
intelligiuergo aliqd intelligtt.bma p:obaf ex boc cp ois
intellectus eft alicuius itelligibilis.ia#o fcrtbif in s° oe
sia ubi oicit pbus cp intellectus agens aliqn intelligit:^
qnqj nbunnues per boc q> femp tntelligat.3nde lic Jit-'
btl intelligit aliqd nili qb eft in ipo.intellectus agens in
telligit aliqd:ergo itelligit aliqd qb eft in ipo.fiTO.ue/
rif g quid Iit illud.aut enim funt intelligibilia que acci/
ptunf ab ejrtrinfeco.aut eft ipe intellectus agens.fi fcmo
mofequunfouo incduenietia.f.$itttelligibilia funt in
intellectu agete ut in (bto qb iniptobatu eft.? gp itellige
tiafemp fit in aiaqb intellectus agens femp intelligit.
£ii°modo oicaf tunc nullus agens femp intelligit fe:
zqcqd itelligitpcipit z cogitat:ergo femp pcipiet z co'
gitabit fe qb falfum eft.fiTuSteterea querif oe boc ipfo
cp oicit Sfbintellectu agente femp itelligere.Dicit enis
pfius cp fouiores motus ejccludut Debiliores in aia.no
ergo ille mof° quo intellectus agens intelligit fe foaio;
eft illo quo itellectus poftibilis intelligit intelligibilia.
2Iutoebilio:fi forno: tunc femp excludet intellectu in/
telligibiliu z fic nunqj intelligtmus intelligibilia qbfal
fum eft.0i fi» eft oebilio: tunc ejccludef ab ite I lectu in
lelligibilium z ita no femp intelliget Te.fiT ibteterea cu
oicif intellectus agens intelligit.uerbu tntelligendi aut
imponat agere uel pati.fi pati tunc intellectus agens in
fuo intelligere pateref z recipet fo:mas intelligibiliums
qb multoties eft impwbatu.Si aut impotta^gere cum
Igif actio fit illud fim qb in illud qb fubijof agere oici/
mur oponebit cp actio illa in aliqb ft>m paftiuii termine
lur.boc aut no eft nifi id qb eft in potetia xntelligedi qb
eft intellectus poftibilis:ergo intellige’ agetis no eft nili
agere in poftibile ut educaf in actuj.iEjc boc ouo fequft/
tur.cum enim no femp faciat intellectus agens videtur
cp no femp itelligat . StTr fequif cp no itelligat fe qb no
agit in fe qb eft cotra multos oicetes qj intellectus ages
intelligit fe femp.qb fi cocedaf.£btra oicit Sffean ltb:o
oe caufis.ois intelligetia intelligit e (Tenua fui. ftellect'5,
egens eft ttelligetta quedl:ergo intelligit fui eftentia;.
fiT3Km 3ffe:in eodem libto.ois fetes qui fcit effentias
fui eft redies ad eentil fulredit ioe copleta.fijc boc acci
pif cp intellect°ageus melius itelligat eftentia^ fui qj in
t elligibilia alia.fiT 3*e,ti boc ,pbat per ronem.oe enim
intelligibile intelligif ab intellectu per piunctionem ad
ipm igif qb magis piunctii eft magis i ntelligif ab ipo.
fed magis piunctu eft illud qb per identitatem piungif
libi qj illud qb per coiunctioneiergo intelligit magis il/
lud.Onn igif effeniia fua fibi femp fit piuncta magis in
telligit eftentia fui <# intelligibilia altantem cum effeu
tia fua femp fit piuncta:videf cp femp itelligat fe.fiTUl
terius querif iujrta boc oe actione itellectus agetis qua
abftrabit intelligibilia a fantafinatib^.Uidemuseni gp
aliqd nature luminis manet in coloribus abftractis per
qui nibil agunt in ocultLergo videf ftlr cp aliqd nature
inteUect°agetis fit in fantafmatib°per qua agunt in itel'
lectum poflibileffed natura no eft nifi fimplicitas utisr
ergo videf cp fimplicitas utis actus fit infantafmatib0.
£um igif fantafmata fiut pticularia uel fpes pticulariu;
actu ut’e erit in eo qb eft ptkulare uel fpes pticularistqb
eft impoftibile:q: pticulare eft viuij folii pter multa.ufe
aut eft actu oe multis z in multis.<Q73 tem nos videm*
gp lumen facit actu colores anteql fim in oculo;a lumi/
ne enim colores effidutur in actu.3n coloratis etiam fi
nuncg viderenf intellectus agens eftficutlumemergo
videf cp taciat actu ulia in fantafinatib0 etil fi uunq'5 re/
cipianr a poflibili.Si fo:te oicaf m actio agetis in fantaf
mate no eft nifi fimplicitas uTis.fiT^otra ab oib9pbis
oicif m actio agetis eft abftrabe.cum igif non fit nifi tri/
plejc ibftractioXa ml que pueuit fenfu i:z a pfentia ma
terte que puentt fantafie z medijs potetys.? a pticulari
que puemt int£l!ectui:videf gp altera abftractto fit intel
lectus agetis.CTSoTo Dicimus cp actio intellectus age
tis eft fup poftibile educedo iptn in actuj.babitu eft eni
fup cp agens bncipiatu in aia ab eo qb eft z quo eft pof
fibiite aut ab eo qb fubftat illi in aia ronali uti ficut intel
lectus quo eft qui eft efle aie ronalis no nifi in fubftan/
ti:ita actio imellect^agetis no eft nifi in poftibili.iETHd
pjimuj ergo oiceduj q? ,pp:ie intellige eft ipfius aie iw
tellectiueiq: actus z opationes pticularium funt.fed eft
aie fim intellectu agente * poftibile ad quem opaf intel
lectus agens ficut efficies z fo:ma,| ntellect°aut poflibl
Iis ficut reci pies z fbm intelligibiltu:? boc eft,pp:ie loq.
Dicit enim M$:in bmo oe aia gp melius eft no oicere
aiammifereriautoifcere aut intelligere fedboiemper
aiam.? fffr intellectus no eft intellige fed aie per itelle/
ctum.0t aut 110 fiat vis in boc tunc okemus intellectu
agente intellige actiue:? eje boc no fequif qj aliqd rece/
ptum tn fe intelligaufed gp actio eius fit circa aliqb intel
ligibilium.CT^M aliud oiceduj qi itellectus agens fim
fe feparatus a pofiibtli nibilintelligitmon enim fepara/
tus eft nifi in potetia piimctus aut actu : z per boc idem
aliud qb intelligit aettue eft intelligentia in qbus i melli
git fe ut actus ipfo&ficut fi lumen poffet videre videret
fe in colorib°ut acium ipfo^4T Sed utrum intellectus
ages itelligat fe boc mo q? flectatur fup:a fe uel no.mul/
ti oiuerfimode oeterminant.nobisaut videf gp fic eo gp
no attribuimus alique intellectu pfectus intellectui poP
fibili uel ageti pfe utrifq, fed bn cocedtmus aiam itelle/
ctiua intellige fe.CfTad boc qb querif utru fpes tntelli/
gat fe.oicimus gp fic eode mo quo tmp:op:ie oicimus in
tellectum agente intellige fe.boc enim eft intellige fe ut
aciuj pofiibile.fuuj enim intellige eft fuuj effe:cu femp
fit in actu:? boc eft q> fit actus poftibilis fed ille actu? no
perficit poftibile nifi fim qd ficut fi (ume pfe folii effet iu
oculo fine colore tunc nb effet imutatus oculus ab actu
oculogTed nb effet oiftmcta imutatio ad aliqua fpem co
loris oetermmatl.SiTr qn no folu? lumen agetis eftin
poflibili tunc pofftbili? eft in actu iudiftincto fim aliqui
fpem intelligibile:? intellectus agens intelligitfe utta/
lem actum femp:? ifte motus nb excludit motii intellt'
gtbilium eo gp intellectus agens fim illum fit act° oium
xntelltgibiliu iicut etia motus luminis nb excludit mo/
tum coloris iu oculo:eo gp fit actus eius.<Dictu5 aut pbt
intelligif oe motibus aie oiuerfis fim oiuerfas potecias
? oiuerfa obta.dJSd aliud oiceduj q: cuj oicif intelle/
ctus agens intelligit uerbii eft actiue ngtionis:? bn con
cedo gp agit intellectu poffsbilem.iSb aiit obijcif cp no
femp fit iu actu patet ex pbabttis gp nb fequif cp intellt/
gat fe I5 eni m no femp intelligat fe tntelligtbi lem oiftiit
ctum ab alijs tn femp intelligit fe ut actU5 intelligibilius
uel intellectus poffibilis utfupondimusperfimile iit
lumine? colorib0. CT Hd aliud oicedu, gp oictum pbi
ueru eft.fed Duplex eft intellectus intelligltie.f.in fe fim
cp ipa oiftincta intelligif ab altjs tntelligibilib0? fic 11011
femp intelligit fe fed qnqj.^flius eft intellectus quo in
telligetia intelligit fe iu intelligibilib0 alys:? boc ouob°
modis fim gp intelligetia ouob° modis fe bet ad intelli/
gibrlia.f.ut mm ? utactus ut fbm intelligit fe intellectus
poftibilis:? boc femp:q: intellectus agens fem p eft act°
tntelligtbiliu ne itellect0 poffibilis uel utroruqj.fQTSlcI
aliud oicedum q; intelligetia pdictis modis redit fuper
Secude partta fume
effentiam fuam.CT 3<3 aliud oic&to; gp intellectus pot
mtellige ex piunctione que ed per identitatem que p:o
lato oicif magis copletamt ©icit Cometato: ibidem . q:
idem efi intellectus? intellectu 2 Icia ? fcitum? fciens
qb no cotingit in alijs intelligibilib^CT ad aliud ©ice/
dum gp intellectus agens femp inteliigit fe aliquo illog
tnodojz pbabttopfed no femp inteliigit fe ut intdligibi
ie ©iftinctu ab alys.dJSd boc enim no fufficit fola pze
fentia fui apud fefed etiam exigif ut couertaf fupactu;
intdligedi.iT 3d aliud oicedu; g? actus imellecdagcn
lis in intelligibilib^ell (implicitas nature utis.f; bec no
e 11 extra itellectu pofiibile in actu fed in potetia , nec ed
oino file ce lumine ? colore q: lume £ m ee fozmale qb
babet a natura efl actus coloris.Sed acfintellec^age/
iis ed eife fozmale utis fim g> efl intetio z ro, £t querif
£m qd fantalia mouet intellectu pofiibile. oicedu cpf>in
nam ulis que efl in ipo I5 no Iit in eo ut utis fed ut par-1
l icularis:? ppter boc fantalia moues ell in potetia mo/
uesrefpectu intellect^agetts:? bec natura que ell in pes
culari per actu; agetis efficif actu utis z itellectu pofiibi
Ii:? per boc patet foto ad fequens obiectum,
C^&uerif quid fit intellectus pofiibilis.
Cinde queritur 23efu
d tellectu pofiibili. £t querunf gnque.gd
fit.i£t utru Iit fimp* uel copofit4.? ©e gra
dib° fue potetie. £t utru fit cozruptibilis
aielincozruptibilis.? qualiter remanebit poft mozte ?c.
„ 23 pttmum fte pzoce<w.
sDicit 'Rfein f oe aia gp intellectus pofiibilis
dl quo ell oia fieri z itelligif fic in quo ut in ibto ell fie/
ri oia iutelligibilia.Sed contra cicit Suerf.gi 0 is ratio
fubiecti reducif ad mam.fed intellectus pofiibilis non
ell ep matergo no pot efle Ibnn? fic non ell in ipfo fieri
oia intelligibilia ut in lbto.C[73tem in fex pneipy e ba/
betur gp fozma acciitalis ptinges efi copolitu. £u; ergo
intelligetie fintfozme accntales no erunt in Ibtonifiut
in aliquo copofito.fed pofiibilis no ellcopofitus utifra
p:obabif:ergo intelligetie no erut in ipo. CT lfrzeterea
nibilell fufcepttbtle fo:me acciitalis ntfiqb alteraffim
ipam.tntellectus pofiibilis no alteraf furi aligd ficut ,p/
baf iif6° pbff.ergo no ell fufceptibilte fo:me acciitalis*
{n&eterea no videnf oia intelligibilia per fozma; ali
quam que ell in imellectmergo qb nulla babet fozma;
no pot tntelligi.fed ma pzima no babet fo:ma:ergo no
pot intelligi:? fic intellectus pofiibilis net ell in quo ed
oia fiert.ll^cni qb omo efl limplex no ed ex additio/
ne.ceus oino ed limplex ergo ceus no erit ex additio/
ne.(F Jteulterfquicgdnoellex additione no babet
fozma que abflrabif ab ipo per qua intelligaf.oeus no
ed ecadditioneiergo no babet fozma per qua iutelliga
tur.2 fic iterti intellectus pofiibilis no efl in quo ell oia
fieri.$U Sed cotra q b no cotingit mtellige no cotingit
figre fermone z rone ergo a ©eflructionepntis.qb con
lingit figrifimone z rone boeptingit intelligi:fed ceu;
% mam pma z oia alia ptingit figri fimone z rone : ergo
©eum z mamfmia? oia aliaptingit inteliigit z fic redit
©ictum pBi q> intellectus pofiibilis ell in quo ed oia fie
ri. <r Solo oicedu; cum p!3o gp pofiibilis intellect°ed
potetia pafiiua fi pallio large fumaf ad pBtcam z no pljfi
cafim q> Diffiriif in s° metbcc.f.q? potetia pafiiua ell^n/
cipium trafmutattonis ex aliofimqi eflaliud.pofiibilis
enim intellectus trafmutaf ex alio qb ed intellect°age$:
z fua trafmutatio ed exitus ©e potetia intelligedi ad actu
f ntelligedi;2 in bac rone potetie pafiiue ©iffinif a pBo p
fupius oata ©iffinitioik.GT Hd f>m ergo oicedum qp I5
aia intellectiua no fit ex ma cu; Ancipia fue efientie limt
q© ed z quo ed;? ficut in quo ed ftmdaf imellect0 ages
ita in q©edfundaf intellectus poflibillsw: bebitpoten
tiam filem mae.? ^pter boc Slexader in Ub:o ©e inteb
lectu z intellecto uocat ipm intellectu; idealem.^T ad
illud oicedu; cp I5 pofiibilis z intellectus no fit copofit4
tri i pe ell potetia aie itellectiue copofite;? gra fui aia in/
tellectiua efficif Ibm itelligibiliu ficui z copofitii ex foj/
ma z ma fubfiat acentibus non gra fo:me fed gra mae.
CT Sd ali© oicedu cp oupr ell alteratio.f.pBtca ad qui
qnque exigunf que fup uotauimus? boc no ell tn itel/
kau.gsft etiam alteratio fim genus.f.qn fbto eode ma/
nete mutatio fit in qualitatib0 quibufaiqj:? illi alteratio
mfubiacetaia intellectiuafim pofiibilem intellectum*.
CT 2d aliud oicedu; gp ens no pot abflrabi a pma mas
q: an ens nibil cft.vri pofito vno intelligibiliu inteliigit
ma per itellectu entis z no fpecificaf fub ente per fozml
fpei uel grits pofitiuaffed per ^uatione ficut ma f>ma ed
illud qb no ed exne aliqua fozmarii fubalium uel accn/
talium ut cbpofitu ex ipfis . £t q: ma ^ma no fpecificaf
nifi per intellectu f>uationis.1jb:eterea ©icunt jBoecfz
3Iuicag> ma ^ma no intelligif pfecto itellectu. CT 3d
aliud oicedu; gp ©eus intelligif ex caulis que faciut tau
tafmata in aia.? q; ipe edeaufa no pmixta fuis caufatis
ut okit pBuetfed in infinitu; ©idans ab ipfis. Ifreterea
ipe no intelligif pfecto intellectu ? io oictt pBs gp ©eus
edfupio; narratione:? no oeficiutlinguea narratione
eius nifi ,ppter narratione; caufe ipfiustqm ipe ed fup
oem cani ? no narraf nifi per caufas fecundas que illu/
minauf a lumine caufe ^me.? ,ppier boc ©icit Hbtbolo/
me° in pn°almagedi g> tbeologtoi genus fcie ? nale fo
laeftimationecognofcunf? nofeieuerttate copteben/
dunf.tbeologicu videlicet qb uuuqj videf nec coptebl
dif .nale fto pp motione mae ? leuttate fui curfus ? uelo
citatemfuealterationis? puitatefue more.? boc ©ictu;
theologicum pcipueuertficaf oe ©eo? in naturalibus
ptecipue oe materia ptima.
CJUtrii intellectus pofiibilis fit limplex uel copolitus*
8 t£cundo queritur Utrum
intellectus pofiibilis fit limplex uel cbpofitus*
fEi videf g> copofitue . Omne euim qb efiejc addttioe
ell copofitii.3utellectus pofiibilis ed ex additionetergo
efi copolitus.ucritas f>me patet pfe z per ftmpltce oiffk
nitionem. limplex ell cui no ell pars aliqua.ia .pbaf eje
boc q: illa ©uo nota intellectus? pofiibilis non ©icunt
idem fed ouas naturas coniunctas tmellectui pofiibili*
CT3(e,n feptus^pbatum ed fup cp nibil ed fufcepttbtle
fo:me acciitalis nili ^us fufcepertt fotma fbalem.fed in
tellectus pofiibilis fufcipit founas accntales ut fcias:er/
go pus babuit fo:ma Ibalent:? fic iterum redit 31 ipe ed
copofitus.CTSed cotra oictt 2l5b;g? tria funt puncipia
trafmutationis?motus.f.mafo:ma.? Quatio.? fim boc
opouet g? potetia mae nibil ponat aliud a fjuatione ma
terie:? qz Quatio no facit coponem a ma : ideo remanet
ma fimplex.ergo a liti potetia intellectus pofiibilis non
©icet aligd aliud a ^uattoue ? effentia ipfius mtelleetus.
cu;igif^uatio no inducatcbponemaliquaremanebit
gj intellectus fit pofiibilis ? fimplex.C ioolb ©icimus
intellectu pofiibtle effe fimplice.CCr Sd pm aut oicedu;
g? potetia non ponit nifi mam intellectus qua ipe fufee
ptibiliseflintelligibilium:?bec natura 110 ed aliud ab
ipo.fieut eni ma per feipani fufeeptibilis ed fozmarmita
intellect0pofiibilis per feipm ed fufeeptibilis intelligibi
lium;? fic idem ed ©ictum per pofiibtle ? per itellectu;:
fed fub alia ronetquetii ratio nibil addit eo g> efi nmo
pztuationis.Cr^fd aliud oicedu; g? aia intellectiua c5'
polita ed:fed pars eius que ell intellectus pofiibilis no
ell copofita ficut etiam compofitum ex materia ? fozma
partes fue efientie non babet compofitas fctl; materia;
% fo?mam.aliter enim effet abire in infinitum.
me bomine
UTUtrum (Int treo gradus intellectus poflibilfs»
, fBrtio queritur De gradibus
potcfie intellectus portibilis. £t videnf ee tres
propter fifitudine? tuae * £ft enim ma mdifpofita tma
©ifpofita.£tert ma pfecta fub forma.£t iic eft itellectus
portibilis qui oicif idealie ab ;Hlexan° ? otfpofitus per
pncipia paquib°ignoratis ignoraf feta;? qbus fcitis no
ce necertitate fatur.? eft intellectus fub fcia.boc ettaj vi
def Dice 2t^ubi oicit in i°oe aia cp fciens aligd ficut li
©icamus boiem laetem qm ipe fdbiliu eft per boc enis
no ponif ntfi malis poteria ad fcicdu5«CC Jtem ©uplejc
eft fciens licutiam oijamus fcietem bntem gramaticaj?
c per l?oc innuit potetia que facta eft per babitu.C* 3^
©icit q? cum no Iit fimplexq? potentia oicif fic,fed aliud
uticp ii Dicamus puerti poffe imlttare.altud autlicut in
etate ejnitem lic fe babet fenfitiuu ? fcitiuil.? intedit ©ice
re q? potetia ante babitti no oicif vno mo fed pita eft
cut potetia militadi in puero que eli malis z idifpofita*
211 ia eli ficut potetia militandi in iuuene que eli potetia
©ifpolita qr talis tam cognofcit arma milicieteandem oi
ftmctione ponit Huica.<j£TSed ptra potetia intellectus
portibilis no e(l nili ad inteiligibilerergo babtto intelli^
Sibili erit potetia pteeta.fed .pponibus i>mis babitis ba
pef intelligibiletergo potentia eius pfecta erit z lic non
eriit nili ono gradus potetie.f.idealis z pfe«a„CT3iem
ma in potetia eli ad formas z qii babet eas que maxime
eli forma fubalistunceli pfectatergo a fili CU5 intellect^
portibilis fit in potetia ad intelligibile : erit ipe maxime
perfect°qn attingit maxime intelligibile.fed£ma pnci
pia fnm maxime intelligibilia : ergo qii attingit illa erit
maxime pfectus z ita iteru certabit gradus medie pote/
Sie.f.oifpofite.Sed contra boc eli : qr fim boc fcies jama
principia efiet magis pfectus fim intellectu qj fcies arte*
CpCHierif iuxta boc utru intellectus portibilis fit mpo
tetia ad omne intelligibile z videf cp no.oicit enij
Infoeaiaipipe feipm pot intelIige«Sed contra nibii
di in potetia ad feipimergo intellectus portibilis no eft
in potetia ad oe intelligibile,^ Ifaxta boc iteru querif
unum ima potetia intelligit oia intelligibilia.? videf cp
no.oicit enim pBus in libro oe afa q> vnufqfqj actus bet
fieri in ,pptia masfed intelligibilia no funt actus vntus:
ergo no bnt fieri in vno tanqs in .ppria marergo intelle/
ctus portibilis per vnl potentia no pot fufeipe oi a intel.
ligibtlia.GJ^tem oicit % (£;qr ficut potetia fenfitiua elt
ad fenfibilia ita intellectiua ertadintelligibilia.fed pote
lia fenfitiua oiuerfificaf fi m oiuerfitate fenfuum . ergo z
intellectiua oiuerfificabif fim oiuerfitate intellectuum;?
ita ficut babemus plures fenfus ita bebimus plures iw
tellettus poflibiles.CTJtem ma gnabiliu z corruptibili
um oiuidif elfentiafr per oiuerfitate formari! fubalium
z opponent ptrariog.Sifr potetia aie que ert fenfus fpe
ciafr oiuidif per oiuerfitate formari! fenfibiliu.2fuditus,
enim no ert in potetia ad colore';nec econtra vtfus ad fo
nunuergoa fifi videf qr intellectus portibilis fubaliter
©iuidaf penes oiuerfitate intelligibiliu;? fic iteru fequif
cp plures intellectus poflibilesfubafr oifferetesfint in
ata.CT 3tem cum tripfr res abftrabuntur ut oicit
Querif utru eadem potetia portibilis itellectus fit ad in
teliigibilia tripfr abftracta,? videf q> oo.tllud eni qd oi
ftinguit gnat oriamrfed actus oirtinguit potentiajjergo
gnat oriam potette.tntelligibile aut fepatil a motu z ma
©iuerfum ert ab intelligibili fepato a motu? no a ma;?
be< ouo oiuerfa futab illo itelligibili ® nec a motu nec
a ma fepaf;ergo videf cp talia intelligibilia faciut oiffer
re potentia intellectus portibilis ; fed talia intelligibilia
fui mathematica? metbapbYfica ? nalia.ergo no eode?
intellectu portibili pntintelltgitlla triaXontra 15 ert q5
©icit itellectus portibilis eft in quo ert omnia fic
ri‘(T3teW&icitqi eadem iiitelligetia portibili aliter fe
bnte iiuelligunf ut nalia matbematica ? met!?apbvfica:
nalia accipiuuf per extenfam mtelligentta;matbema;i/
ca ? metbapbyfica per ciroirtexam. CT 3ol’o oicedum
gp tres funt gradus intellectus portibilis ad fciaj.fed ad
intelligibile no funt nili ouo.fcia enim eft babitus corti
tutus ex c5pone intelligibiltu;?(ppter boc ^us ponere
gradus ad tpam ert intellectus bumanus idealis qui oe
numero ? natura eft fcie.^ailt eft babitus principiorum
qui funt quali mrtrumeta ad acquiredas fciam.fautes
babet fciam ? pot pfiderare qu vult.ad intelligibile aut
no funt nili ouo gradus.f.ante intellige ? fub eotpoq»
intellige no babet otfponempcedentej feiti intellectu
portibili;? per boc patet fofo ad tria bma. Md id qd
iuxta boc querif utru ipe fit in potetia ad icelligibile
eft oicfduj qt ipe feipm ouobus modis intelligit icilm ut
intelligibile oiftinctiiabalys inteIligibilibus;?ficnon
femp intelligit fe in actujqr cum non fimul plura poftii^
mus intellige fequeref fi femp fit mtelligeret fe in actu
q? nun^ itelligeret aliqd bo^ itelligibiliu in actu tu no
eft tu potetia ad fe fim q> fic itelligibile eft eo q? oisfttus
intellectiua potouertt fupra fe qu uoluerit ficut in libro
©e caulis bctur.2f lio mo intelligit fe cum oibus intelli/
gibilibus ut fbm eo% no otftinctu ab tpfis ; ? fic iterum
in potetia no eft ad fe fed ad intelligibilia z boc patet p
uerba alexadri in libro oe itellectu ? intelligibili fic oi/
cetis. £u5 intelligit intellectu intelligit feipm eo q? intel
ligit intellectu ipe fit i ntellectus ; no q? ipe eft inteliect0
qui eft in effectu ? ipe intelligit ea ; ip m ? intellectu fiut
vnum quidf :fed cum non intelligit ea eft aliud ab eis*
Sifr oicit qu fenfus fentit feipm;fed cu feutit fenfata tue
bac actione ipe ? fenfata ab eo fiunt vnii quide. tT 2fd
idqf» ulterius queritur.Utrum vna potentia intelligit
oia intelligibilia.oicedu q> ouplex eft potetia.f.tndifpo
fita?babitualis.?vnaeft potetia intellectus portibilis
indifpofita fed no vna babitualis.oictii aut pl>i tmelligi
tur oe actibus illis qui funt actus in oiuerfa rone. fj oi®
intelligibilia fim compatione ad intellectu funt act^vni/
us;qr funt in rone fimpltcis abftracti a ma ? ab appedi/
tfis mae ? bfu oiuerfitate per coparatione ad res intelle
ctas ut infra ^babif.CT 3d aliud oiceduj cp no eft file
oino oe potetia intellectiua? feiifittua.Senfittua enim
eft potetia organica que corrupif ab excellenti fenfibili:
? idcirco etiam no pot fufeipe oia intelligibiliarqr orga/
numfuuj no eft fabricatu ad nam oium fenfibiliu.intel
lectus aut ert potetia fine organo : ? idcirco pot recipere
oia itelligibilta.C* 2fd aliud oiceduj cp I5 ma gilabiliil
? corruptibilu! ouudaf a formattn no eft ita oe potentia
intellectus portibilis.forma enim gnabilium eft forma
©ans eife.? ficut no eft vnum ee oium griabtliu ita neq;
pot ee vna numero ma:fed in itellectu forme que funt
iutetioues reru funt;? ,ppter boc potetia intellect0 pofti/
bilis no oiftinguif peiies illas.CTHd aliud otcedu5 q»
tripfr forme funt abftracce fim ronej oiffmitiuajt? ratio
binus oiuerfitatis fignificabif infra cuj oifputabif oe in
telligibilib°.fed tu fim rone? itelligibiliu vno mo abftra
bumur.f.ut ufe feparef a particulari per abftractionem
9 materia z materie appenditys.
rutrum intellectus portibilis fit corruptibilis*
q Harto queritur Utrum in/
tellectus portibilis fit corruptibilis uel non.£t
videf qrfic.queoiqj enis potetia ineft alicui alio media
te;illa necefle eft corrupi corrupto illo’quo mediante in
eft.intellectus portibilis eft potetia que no ineft ntfi me
diate fantafia;ergo necefle eft eam corrupi corrupta fan
tafia.f>Apatet pfe,ia^>baf per boc q? itellectus portibilis
uoabftrabitnifia fantafmateut Dicunt Huic.? Huertv
C3tem Mfeiin ^mo oe aia;maxime videt proprii! aie
Secudc partte fume
Intellectiuezfed l?ec aiTt tet fantafia.quedam aut no elt fi
ne fantaltamec l?oc ptingit fine cozruptione efie.4F 3te
quecuq; potetia coiruptibilie cozrupta aliqua pte cozpo
ris ipa n 5 manet cozrupto cozpore.f>apatet pfe.*a,pbaf
per boc cp fi media cellula que logiltica o: cozrupit etia
cozrumptf ufus intellectus z ronis . Dicit enim 3oant'
tiui.qp cognitio z ro funt in cerebzo in medio capittstfi
ialia 'aut in fronte z memoria in occipite.CCr3tem nulla
potetia elt in natura que non pot,pduci ad actum.ergo
o te potetia palftua coplebif per aliqua actiua z mouen
tem:fed intellectus pofitbilis elt potetia pafituazergo fi
intellectus poffibilie no cozrumpif moues fuu; no coz/
rurnpef q b falfum eft.ergo intellectus pofitbilis cozru/
piMT Sed ptra.qcqd elt in aliquo fubatr no cozrupif
nili cozrupta fuba illius cui inelt.intellecfpofiibilis aie
ronali inelt fubathergo no cozrumpif nili cozrupta Iba
ate ronalte.fed fuba ate ronalis elt incozruptibilis ut Di
cit pbstergo intellectus pofiibilis.(T 3tem potetia ma
terte no pot abitrabi ab ipa ma:fi enim abltraberef ma
no efiet limplejc:? efiet aliqua ma que no pollet ee ibm
alicuius fo:me:ergo fifr a fuba intellectiua no pot fepa/
fi potetia qua fubycif intelltgibilib°;fed fuba elt ppetua
z incozruptibilis ut infra .pbabiftergo potetia intellect9
poflibilu.C[r3^m Dicit Huer.in 3°oe aia q? intellectu?
ofiibilis elt incozruptibilis f m fua fubaimfed cozrupti
ilis per fpes que funt in »po:ficut bomo mulicus comi
pif Dum Definit bere mufica z tn bomo non cozrumpif.
CTJtejin quo elt oia fieri in giiabilib0* cotruptibiltb0
elt ingiiabile z icozruptibile.boe eni elt ma que elt Ibm
irafmutationis.ergo liti* erit in intelligibilibuszqz in id
In quo elt oia inteUtgtbilia fieri erit tcozrupttbilezf; boc
elt intellectus pofltbiltstergo intellectus pofitbilis erit
Incotruptibilis.Cr 4otra boc 101115 videf efie oictu pbi
qui oicit 3? pafltuus intellect0 cozruptibilis elt fine quo
ntbil intelligitalibi.GJSoro oicedu; q>iutdlea0pofTi/
bilis fim Ibam z potentia elt icozrupttbilistfed cozrupti
bilis elt per accns.f.per actu; qui elt in ipo:-z bec cozru'
ptio 110 elt nifi obliuio intelligtbiliu z fic intelligif Dictu
p bi.4I72fd f>motcedu; qb cotra boc elt q> tiuellect°ouo
bus modisintelligit.f.per fozmas intelltgetiarufepata''
rumz-z bunc modii accipit ipe ab tntelligfria £ma z uti/
tur ipo polt mozte.2Tlio mo itelligtt a fantafmate abltra
bendo uterz boc modo uttf in cozpe.vn I5 quenda actu
intelligedi intellectus pofitbilis beat mediante fantafia:
no tn potetia itelligedi babet mediate ipaznec oem actu
itelligedi accipit ab ipa.iglb aut intellecfpofitbilis actu
Intelligedt beat quenda ab intelligetys fepati? patet per
boc qb fepe fup babitu elt in qone oe reuelatione fom/
itio?: q» aia intellectiua elt iultrumentum intelltgentie.
Ikzeterea bociam Itatim .pbabitur in fequetni articulo*
11721 d aliud Dicedu; q? eje Dicto &{&:non fequif nifi 91
quida actus intelligedt cozrupafXqui elt eje fantafmate
c boc idem Dicit apfus z 2fug° in epfa ad corin. nuc co'
gnofeo eje partertunc aiit coguofca ficut z mic cognitus
fu$Midem epptecognofcimus (zejcpte1ppbeti;amus:
cum aiit uerteritqbpfectu; elteuacuabif qbejcpieelt.
CT 3d aliud Dicedu; q? intellectus pofitbilis non cozru
pif ejr cozruptione medie cellule nifi quo ad tllu actum
qui elt ex fantafmate. Si aut queraf qre non fit eje actu
alio.Dicedus qt foztiores mot° in aia femp epcludut oe
biliores.vn cum motus fenfuu5 z fantafie fit in bntibus
cozruptu caput funt foztiores intertorib9motib0intelle/'
ctusmoita oepbendunf motus intellectus nifi qnqjm
reuelationetquas reuelationes 9lfc:in i°ce ata oe fom
no z vigilia uocat ueras ttelligetias fine fantafmate ejct>
Itetes ut fup babitu elt.fT ad aliud oiceduj cp potentia
intellectus pofitbilis polt mozte; coplebif ab intellectu
ag ete:-r a fozmis que funt in in telltgetus fepatis:? io no
ierit fupuacua,©icutenim pJ5t $ ata polt mozte ^ttertif
ad motorem pzimum z bic elt finis perfpicuitatte eius*
lUi^uahter intellectus pofitbilis intelligit polt mozte.
„ Xtirno queritur Ouafritel''
lectus pofitbilis intelligit polt moztem.fi£t qui
dam Dicunt q» aie tntellectiue tnelt Duplejc intelltgendi
potetia vna.f.iu fe fim qua intelligit per fozmas ozdini?
vniuerfi ficut Dictum elt fup oe fiuguli?.2flia inelt in co
paratione ad cozp°fm qua intelligit accipiedoatantaf
mate z illa uertif iit cozpe.C Sed cotra quecuq*, poten
tia in fe inelt alicui in fe non Derelinquet fultam etuszz
magts inelt ei fubalr q3 illa que inelt ei in coparatione
ad aliud.potetia intelligedi per fozma? ozdinis vniuerfi
ineit aie in fe no Derelinques fubam eius etia polt moz
tem.potetia aut intelligedt ex fantafmate no inelt nili in
compatioe ad cozpusiergo inelt ei magi? fubalr qj illa.
C73^m ulterius quecuqj potetia magis elt fubalt? ma
gis elt parata ad actum q; illa que elt accntaU?.potentia
intelligedi per fozmas ozdinis vniuerfi magis elt fuba/
lis aie q3 potetia intelltgendi eje fantafmatezergo magis
Debet efie parata ad actujt z eje boc fequif q? aia in cozpe
peipue Debet intellige per fozmas ozdini? vniuerfi z no
ex fantafmate.^llbzcterea querif per que modum ille
fozme fint in aia.aut eni; funt a natura.Hut per tllumi/
nationes intelligetiaruj.Si pmo mo tunc femp funt in
aia z in cozpe z ejetra cozpuszz ita aia e.vns tn cozpe pot
intellige per tpas fine fantafinate.^rilbzeterea Pm boc
noelfetnecelTeq^aia piungereftfiiiecozpeenim beret
intellectu oiu; queadmodit mtelligetie fepate.CTUbze/
terea cu ueriori z certiori mo coguofcanfre? per butuf/
modi fozmas que funt in intelltgetOs fepatis 95 per foz
mas accepta? eje fatafmatib°:qb patet eje 15 q? tn itellige
tij? fepati? no elt opinio z tgnoratia f; certa fcia.in Ipoib0
aiit efi opinio z ignoratia videf male age creatoz cu aia
ronali ponedo ea in cozpe in quo capit iferiore modu;
cognofcedi o$ bzet ex feipa.StTppter boc oicaf cp bmoi
fozme funt in anima per illuminationes intelltgetiaru.
C ^7otra 2luicaDicit in jc°metbace fue gp i ntelligetia no
mouetatam nifi ficut oefideratu mouet Defideriu;:boc
aiit elt mouee no motu; a quo abltrabif fozma oefidera
biliszergoopoztetqpipa polt mozte; fozmas abltrabat
ab intelltgentys.£t queraf modus abftractioni? z non
erit facile fiugere.lfbzopter boc Dicunt qutdl aly qj que
dam funt intelligibilia pfe ficut abltracta a motu z a ma
teria.i0.ueda funteu motu-z mazuel queda cu; ma tm.
ea que funt cum motu z mafuntfenfibilia facientia
faittafmata per fenfum ,pp:iu z per fenfuin coemzz iteP
ligunf cuob°modie.f.per fua efientia uel per fuu;efie.
z boc elt per fua qindditateDtffinttiua? per efie fue na
iure q6 bnt in fubaXum aut per fuas quidditates non
faciut faittafmata intellectus eo?z fic coliderator non ab
Itrabif a tantafmate.-z fic pnt intelligi ab itellectn fine fa
iafmate ejente polt mozte per fuu; efie. £1 adbuc colide/
ranf Duobus modis.f.percompatione ad Ibam in qua
funt :z fic cognofcunf per Iba; ficut betur in p° oe aia
utile elt qd elt cognofce ad cognofcedu; caufas accntitl
fubltatys. £ofideranf etia; fim fuas fozmas quas agut
in alys itu e cozporeis fiue tncozporets ficu t frtgidu agit
in calidu.incozporeis ficut fenfibilia agunt in aiam (en/
fibilem.Dtcunt igif cp fuba quetantafma no facit pfe in
telligibilis elt z boc fiue fit quidditas acentis fiue fube.
Si acenti? fim fuu; efie qb babet in fuba iutelligibile elt
intellectu Deueniedo in accits per Ibamt-z fic Dicunt in/
tellectu pofiibilem intellige polt mozte ibam z accfis.f;
xllo mo quo accnna agunt fuas opationes fiue fozmas:
in alys no intelligunf polt moztem qz fic fantafmata fa/
ciuntzi ata polt mozte; no elt piuncta fantafie. 417 Sedi
contra omne qb intelligif actu uel babitu elt in atazlbe
z quidditates reru; polt mozte intelligunf actu uel ba'
Be bomfite
bituzergo funfin aia . 3fnde ulteriuezomne qd elt in aia
anu uel babitu aut eft cocreatum illi aut acquilitti.fube
z quidduates reru funt in aia actu ud babituzergo funt
«ocreate uel acgfite.Si cocreate tuc etia fuerut in aia in
«ozpore ejentetz tunc etia no fuit necelfe tpas abftrabet
Sic eaa incidimus in errorem Ifrlatome fi in cp oium fet
btliuj fpecies funt in aia z qd quifq, oifeit immemoz re
«ozdaf.Si aut funt in aia per acgfttionem cum ille mo/
tus no pot efle ntli per abftractione opotfebit q> aia polt
moztem abftrabat a rebus elfentias z quidditates reru
fine piudicio melioris fnie.CT Sofo oicim0 cp aia polt
mone intelligit per fozma ozdmis viiiuerfi ficut z intelli
gentia fepata.i&ue autfint fozme tales fufficteter expia
natum eft in qone oe angelis.i pcedimus <$ ille fozme
«ocreate funtaieronales.CE7Sd id aut qb obycif in co
trarium oicedu3q> potentia intellectiuavnaeft utroqj
mo intelligedi.m aut aia ouplice babet modus tiuellige
di eft ,pprer ouplice qonem ipfius.ficut enim fup l?abi'
tum eft ipa elt vna in fba bus quafda vires affiras co :/
poritz quafda no afftxastzjapter boc bnt vnum modus
intelligendi per compatione ad cozpus.aiii aut per co
parationes ad fbas fepatas qbus ipa elt litts per boc pp
«It fba ppetua z iucotruptibilis z infepabilis.£t fi obij'
<if cp bmoi fozme funt in aia que no indiget abltrabere
alias.otcedu q> fozme ille no funt vnius ranis cum bio
que abftrabunf.ille enim fozme funt ad rem z non funt
rerii rones eo cp companf ad ufe z pticulare eodej mo.
fozme aut que abftrabunf funt rones ulest r ppter boc
«tiam fcie no funt vnius ronis bincinde.fEo aut aia no
agat per fozmas illas boc elt q: foztiores motus in com
paratione ad coipus ejccludiit alias que fuut oebiliores»
oes eni3 motus exteriores ut babef in libzo oe fomno z
vigiliafoztiores funtinterionb^CC' ad aliud oicedunt
g? aia e(t in coipe eo cp oepedet ad ipm fbalhita fcil3 pp
,ppter quafdas potetias fuas no caufaf nift in coiporels
no coirumpaf coirupto coipe;? fim illas compatioes ac
«iptt pfectione3 fcie in ipo que elt per abftractione ; z io
^ficit ei qb piungifm coipore.CT^fd aliud oicedtg cp
aia no puertif ad tntelligtbilia nift per fozmae quas ba/
bet apud fe ficut Diximus oe puerftone angeli ad ange
Ium in conuerftoue oe angelis.
CTOueri ur quid fit intellectus fpeculatiuus.
t£inde queritur Beitt
d tellectu fpeculatiuo.figt querunf qnque»
0uo? f>me(t quid fit intellectus fpccula-
tiuus.i"' Citrum ipfe fures actufcitaut
Videf oice Slffe. jm deni ipe fit vnus z ide numero in oi
bus aialibus ronalibus ut videf oice 2Juerr.4m Citrus
fpes intelligibiles fint in ipo ficut in loco uel ficut in ma
terta.sm Utrum babitus eius polt cofideratione manet
in ipo ud in memoria udoino nb manet m aia ronali»
, B pztmum fic pzo ceditur»
Bicit alejeander in libzo oe intellectui intelli
Sibili cp intellectus fpeculatiuusfiue adeptus elt CU3 iu
tellectu z babet babitu ut intelligaui elt potens alfume
foimasintelligeiuiaruper fua virtutem uel potentiam
que elt in ipo.^T 3tem 2CutcA.mtellect° in effectu fiue
fpeculatiuus elt qui intelligit quoties vult mtelligere fi
ne labore acqrendi.GTSedptra^a,nfic obucif.intelle/
«tus poflibtlts elt qut intelligit ic.ergo videf g> intelle''
«tus pofftbilts fit fpeculatiuus^tt(pbaf per boc q? acens
no mutat fbamii fic videf ep I5 beat fozma intelligibiles
cp adbuc fit intellectus po.fftbilts.C3em intellecf fpe
«ulatiuus elt intellectus in effectu z actu.omne aute qd
«It in actu oebet Diffiniri per actum fuunuergotntelle'
«tus Ibeculattuus per actu3 oebet Diffiniri z fic tnale oi/
cit q? fit potens affume foimas iiudligettaru5 per fuam
virtutem uel potentia que elt in eo.Oi-eterea in bo«
no videf Differre ab intellectu poffibtli qz intellecdpoP
fibilis potens elt per fua virtutem affume tbzmas intel/
Iigentiaru5*C[r3iem uibil acdpifqd iam betur.intelle/
«tus fpeculatiuus iam babet fozma intellectojzzg 110 elt
adbuc potens affume illa fozma per fua virtuie.C' Co'
trai"* fic obycifslt intellectus fpeculatiuus intelligit qn
vult z pfiderat. Otuertf utrum virtus illa que mouet in
ope fit coliderada eje pte intellectus uel er pte intelligt/
bilis.i videf q>ejc pte intelligtbiliszqz in omnicopofito
«jcmai fozma opationes illius copofiti attribuunffo;/
me ficut moueiuiXolideratto aut elt opus copofiti itd
lectus eje potentia z actuzergo attribuef fozme ficut mo/
uenti.^pbaf in i°oe aia ubijpbat elt fozma aia
lis elt etiam ut finis z efficies opaciouu3, r in i°pbiv ubi
betur qj tres caufe coinctdiit iu ide.f. fozma finis z effici
«ns.i^patet qz intellectus fpeculatiuus copofitus elt eje
potetia tmellectiua z fpecie intdligibili.^jjjte quteqd
facit opari illud qb elt 111 potdia nopotopari p feipm:
ipm elt pnapair opatiuuszfpes enim intelligibilis facit
«ofiderare intellectu pofiibilemzcum per feipm coli ide/
rare 110 pot.ergo fpes intelligibilis ^ncipalV 'mouet ad
?fideradu.^apatetpfe.iAaut,pbaf erbocqdoicitH^i
cp intellectus nibil iutelligit ante actum. CT oicit
2fffc:in pzin0oe mozte z vita.cp fcia elt in aia ficut aia iti
«ozpe.fed aia elt in coipe caufa opationumzergo fcia iu
aiaerttcaufaopationu . O patio autbeceltcofideratio;
ergo fcia fiue fpes intelligibiles erunt caufa pfideratio/
nis.uel nibil idem in eodem elt ma z efficies iu cofide'
rado vnu opus.ergoimdligtbile in ipo no elt inaief/
ficiens fed uitelligibile z ma circa qua elt piideratlo er/
go no erit efficiens piideratioms.CTJtem omiie °pua
«It ab aliquo z fup aliqd que no pnt efie idemzfed coir
fideratio elt fup intdligibilezergo 110 erit ab iIIo.Cl3^
boc videf oemoitrare modus loquedi.iDicimus enim
oe intellectu qz elt pfideras in figtione actiuair oe intel
ligibtli qb elt ofideratuj ut figtione pafiiua z no ?uem/
mus locutione ut Dicamus intellectu efle pfideraui z in
telligibilepftderls.C3dn motu cozpis fic videm0
cp illud q5 elt renouaf fim fozma ud fitum illud elt mo
lum.illud aut qt» vnum z idem manet no renouaf fint
fozma uel fituni illud elt imoztale z mouenszergo a fil’i
illud q6 elt in motu pfiderationis vnus z idem manes
«ntmouensuin quofuccediitpfiderationes erit mobt
le z motu:l3 intellectus fit vnum z idem manens.tntd'
Itgibtlia aut funt in qbus fuccedut libi pfideratioues er
go intellectus erit mones z iutelligibilia mota.CCT £0/
lutio Dtcedu3 cp intellectus polfibilis no elt bus babitu
nili in potentia . cum enim oiltinguif polfibilis mielle/
«tus a fpeculatiuo no oiltinguif ex pte fbti.fed ex parte
potentie z actus.poflibilis enim elt qui elt in potentia:
z fpeculatiuus elt qui elt in actuzi .pprer boc a pbis po
tius oicif gradus intellectus ipfius qj alius intellectus»
€T2fd pm ergo Dicedu3 pp tbzmafr polfibilis no babet
babuu3 ficut fpeculatiuuszfed potentia babet nn qd elt
fimplr no bie fed bie fim qd.C" 2fd aliud oicedii cp cii
Dicit 2llexanr.cp fpeculatiuus elt potens affume fozma
intellecto? per lua virtutem intelligit oe potentia
te habituali boc elt que elt Itans copleta per babitum»
CT ad aliud oiccduj q; polfibilis 110 elt potens alfume
re fozinas mtelleaiuo? per fua pzopzia virtutem fed in'
diget auxilio virtutis a liene ut alfumat eas.f.ltudy 100
ctrine inuetionis.Cu^ld aliud otcedu; q> Duplex eft af/
fumptioalicuius.f.ad elfe z ad ufum . intellectus aute5
fpeculatiuusuoalfumitfozmas intelligibilin ad boc cp
ee beant in ipfozqz iam mfuut ei fed aifumi; eas ad ufu;
«ofideradi fim ® oicit Uictorinus cp ufus eft actus cli '
cit^ejc babitu. C"^d idqdquertf oeza Dtffimtioe oice
dum q? ipa eft Data oe potentia imelligibtli copleta per
Secude partis fume
ac tum.CET^M id q5 querif utrum virtus motiua in ope
cofiderationis attribuaf intellectui uel I peciei imelligi'
bili.Dicedu5q> utrifqj oiuerfimode.fpei enim attribui?
ut to:me regenti in ope:? intellectui attribuif ut efficien
ti ? agentia .ppter boc oicit aiejtader gp intellectus fpe
culattuus e It ficut virtus artificis blitis artem.2lrs aut
in artifice mouet ut fotma regens in ope: virtus #o arti
ficis mouet ut efficiens ? agens fup marn.CT 3d £mii
ergo qd obyctf otcedti cp eft copofitii eje eo q? eft ttn po
tentia ? actu : ficut copofitii eje ma ? fotma fBali que oat
effe:? in illisueru edq? opationes copofiti pncipalr re*»
ducunf ad tbtmam ut ad mouens ? agens ? no ad ma'
leriam nifi per acens z per pofterius ficut opatioes bo'
minis reducunf ad aiam per fe f>° z ad virtutes cotpo'
reas ut ad mouens z motu:? ita per aceris z per poderi
tisrreflcopofituj eje fbto z acciite.? cuj Iftmfitfimplejc
in actu I5 in potentia fit refpectu acentis z in illo compo
fito no ed uerti <p opatioes eius reducunf pfe ad fotma
1 per acens ad fl>m.j£d iteru3 copofituj ex eo q? fimp*
ed actus ens tn in potentia ad aliqd aliud z ex actu z in
illo adbuc vnus uerti ed:? talis copo ed in ftellectu fpe
eulatiuo qui fimpred fotma z actus. r£d tn in potetfa ad
fpem intelligibtli e:z ex ipa fpecie intelligibtli : z ,ppter
boc CU3 i pe fit fotma e actus puenit ei agere in aiali opa
tione que ed pfideratio fpeitaut pttngit agere ut regem
ti opus.fT ad aliud Dicedu5 q> cum Dicit 2fffc:qj fcien
iia ed in aia ut aia in cotpore intelligit compatione3 foj/
me ad ff*m tm.fotma em'5 eo# cotrumpif cotrupto fbto
fi tm fotma ed:? in boc pueniut z fotma fbalis z accnta
iis z bnt etiam quafda ,pp:ias cotruptiones ut feta coy
rumpaf per obltuionem manete fbto:? oebmoicopa'
ratione loqtur ibi 2Jt£:no intedens qr fit in oibus fife.
CT21d altud 0icedu3 qntellectus fpeculatiuus no oino
accipit potentia pfideradi a fpecie tntelligibtliffed acci^
pitipam ut regens:? circa q$ed pfideratio ficut etiam
virtus Digediua no accipi? virtute oigeredi a nutrimeto
I3 nibil Digerat anteq3 beat nutrimen^. £t qi> oicit pl?us
cp nibil intelligit ante fpem intelligibile : boc uerum ed
coqmo babet regens arca qBopeMF^W id qi oby'
cif pto altera parte oicedm qj fi ,pp:ie loquamur fpes in
telligibilis no ed ma pfiderationis circa qua ed cofide'
ratioffed potius res cuius ed illa fpes : ficut etia3 in vifis
fpes vifibilis no ed ma circa qua ed vifus fed potius res
vifa.£t fi no fiat vis in boc tunc oicedu5 ed q> aliter ed
in motib0 aie z aliter tn motibus co:por ejcteriorti.Co:'
pus enim no mouet fe ita q? ipm fit indues z motU3 z tn
intellectus pfiderado puertif fupta fe:ita q? ipe fit pftde
rans z pfideratii z mouens z motu:? boc ptingit no fim
idem fed q: fpes intelligibilis ed in Duplici pfideratioe«
etta fpes rei z fpes ttellectus.fed rei fpes ed ficut in
qua oucit per boc cp ed ro rei z quidditas.fpes #0 z in/
tellectus ed ut fotma pfectiua pone eius:? io pot ipa ee
in pfideratione mouens ? mota ut ed fotma intellectus
mouestmota #0 no ed fotma rei . £t fi obijcif q? fotma
ama no coincidut -in eade rem oicedu5 q? boc ed uerti
©e ma eje qua ed res ? no oe ma circa quas ed opus eo
cp illa frequeter ed oBm opationis que per intetionem
fue fpeciei mouet opatione.fl7 &d aliud oicedm qj no
pot ede idem fim idem a quo ed opus ? fup qd ed : fim
©iuerfa bn ptingtt ut iam Dictu ed.dT 21d aliud oicedu
q? tntellecfed pfideras per modu loquedi ? accipimus
intellectu ut agentem. £u5 aut Dicimus q? fpes intelligt
bilis ed pfiderata.Dicedum q? accipimus ipam ut fpem
rei ? notu fpem intellecms.fjj ^d aliud oicedu5q)pfi
derattones fumunf fuper fpes inteiligibiles fim cp funi
fpes reru q^funt fic mote ? pfiderationis materia.
Cl Utrum intellectus fit res fetta.
8 £cundo queritur Utrum
intellectus fpeculatiuus litinacturesfcita.fStvidetuf
cp fic. Oicit enim 3£:in 3°oe aia cp idem in actu fcia ed
rei.CCT 3^ m Dicit 2it£:q> fenfus ed idem in actu cii (en
fibtli.dJJtetn Dicit cp fcia in actu ed res fcita. t[T 3teni
Dicit in j°oe aia q; in bis que funt fine ma idem ed iteU
lectus ? qd itelligtt.fcia naqj fpeculatiua ? qd fpeculatil
ed idem ed.£jc oibus bis accipif q? intellectus fpecula
tiuus idem fit in actu cum re iuteliecta.Si fo:te aliquis
Dicat q> 3^:tntellerit boc oe itelltgtbilib0 fepatis a ma
fic fuutintelligentie . £otra in oibus intelligibilibus ut
boc uerii ed gp funt fepata ut Dicit 2f£fe:? auica? 2fuer.
nibil enim piunctu mae ? appenditys mae ed intelligi
bile:boc ergo intelligif oe oibus iteIligibilib\CE7
terea eadem Difficultas ed De tntelligetys que ed oe ma
Ubus:cuin enim intellectus fpeculatiuus fpeculaf intel
ligemia ipe per boc no efficti fubafr itelligetia I5 fit ide3
actu cum intelligentia.C]~3tem Dicit 3ifc:iu 30 oe aia gp
aia ed ficut manus.manus enim otgauu otganop ed.?
intellectus ed fpesfperum.? fenfus ed fpes fenfibiliu;.
cum enim oicif q? intellectus eft fpes fperum aut intel'
ligif oe fpebus que funt in aia tm:aut oe fpebus que fut
in rebus tmaut oe utrifqj.Si ^mo mo tue opo:teret ou
plices fpes ede in aia fim intellectu ut.f.intellect0 fpecu/
latiuus edet fpes aliquaru fperum ejeutui in aia:que no
edent in intellectu fpeculatiuo qd abfurdti ed.-5t i°mo
tunc opotteret gp intellectus fpeculatiuus elfet fpes rea
lisejctraiq&iteru falftim ed:ergoreIinquif q> 30 dtita.f.
qj per Ii fpes fupponaf fpes in intellectu:? per Ii fperum
Supponant rerum fpes ejttra.3i ergo tntelleci0 fpes ed
fperum ipe ed fpecie idem cum re ejetra:? quecuqj funt
fpecie idem funt actu idem:ergo itellectus fpeculatiuus
ed idem actu cum re iuteliecta.Si fotte Dicat aliquis q>
per Ii fpes fupponif fpes in intellectu ?per Ii fperus fup
ponanf fpes in tantafmatib°.£ontra boc ed altera pars
^ponisXum enim Dtctf q) fenfus ed fpes feufibiltum:
fenfibilia funt ejetra aiam in rebus fenfatis : ergo videf
etiam q> CU5 Dicif intellectus ed fpes fperum qj fpecies
fint in rebus ertra.CTT 3te»> & da cp impo:tenf fpecies
infantafmatib°fequif idemincdueiuesqb timetur in
alio.ille enim fpes fimpir funt fpes pticularui z pticula'
res fpes in intellectu funt ut’es:ergo intellectam actus
no babet fpes famafmatii.^jJllbjeterea per ronem jpba
tur Dictu; pfjuquecuqj enim funt in potentia idemm po
sentia reuocaf ad aauj ipa erunt actu idem.inteilectus
poffibilis in potentia ed idem in oibus fcibiltbus:ergo
fi potentia reducaf ad actuapa erit actu idem cii rebus
fatis fed in fpeculatiuo reducit ad actum:ergo fpecula'
tiuus ed idem cum oibus fcitis actu.£>apatet pfe.za p:q
baf per boc q& otcif in 30 oe aia cp intellectus poffibilis
potentia ed oia intelligibtlia actu, fij Jum quecuqj po
tentie pficiimf ab eodem actu ille funt idem actii.poten
tia intellectus ? potentia rei fcite pficiunf ab eode actu:
ergo funt idem actu intellectus fetens ? res fcita. pA pa'
tet pfe.ia,pbaf in 7°metbaccubi ,pb3f ed actus ul ts ?
particularis q:ro rei? quiddttased intellectus fcietis.
Sed cotraquecuqjfuntactuidem limplr funt idem in
tellectus ? res fcita funt actu ide:ergo fimpir funt idem.
pap:obaf per boc q? idem ed actu ede ? fimpir ee.iafup
ponif per ante oicta.CTJtem fic lapis ed fcitus ? bomo
ed fcitus ? quicuqs vni ? eidem funt eadeimfimptV ipa
funt eade:fed lapis fcitus ? bomo fcitus fimpir no funt
eadem intellectu fcibiluergo ipa funt eadem : ergo 0115
Sapis fcitur bomo fcitur qd ed abfurdum-CrSofo oice
dum gp oia intelligibtlia Denudata funt a ma ? appendi
tys mlemel nuda per feipa:?,ppter boc intellectus fpe
culatiuus fpes ed otum inteliigtbiliu ? idem cu3 oibus
actu:fed actus ouplice babet compatione.vnam ad rem
cuius ed actus:? fic ed ro rei ? quidditas nulla o:ia3 ba
bet ab ipa.Si enim b^ret oiiam fini illud in quo Differ'
Bebomlne
ret no cognofceref per ipm ree fata,? io fpes que elt in
m e it pmieipiu intelligedi tota rem ? toni efie rei oino
accipif ut actue tortae rei.? ai fuit in intellectu eo qj pii
ctpiuj iit intelligedi e(t fcia ree fata in actu z intellectui
fpeculatiuue fpeculaf in actu , Silia babet compationes
ad id in quoeftut in fbro:? (ic no e(t ^nciptu iutelligen
difedpncipiuefle:rq: in itellectu elt filitudo accntalis
caufat in ipo efie accntale.qzfto in re e It forma nalie fa'
fit in ipa efie nale.-z boc attedene pl?ue Dicit gp fcia quo
danto elt ree fata,?iu alio loco oicif cpimellect0 elt ide
actu cum eo qb inteiligifjfim e Ile elt aliud : ? filr fenfue
cu$ fenlibili elt idem actu fim ee elt aliud licut fup ejcpo
fuimue.ut tn meliueitelligaf glofabimue ftngula Dicta
2Ij£.>Qb ergo oiatcp idem fim actu elt fcia rei triprglo
faf.p0 iit idem.f.pofltbilte De quo an feci men nones.m
actu ejcne elt fcia rei ? intedit uic oice cp fpeculatiuue z
pofiibilisfuntidem in Iba? (btojfed qu pofiibiliseltin
actuitunc elt fcia rd.i°lk fpeculatiuue itellectue qui elt
formafr fcia fim actu elt ides rei fed no fim efle.30 mofic
fcia fpeculatiui itellect°aau elt idem reidn oibue \?i$ tri
bue modie uera eft.ppo fed intelligedum elt fim
3u ic:? Sfuerr.? Sflexan.? Sflpbo.cp cus oicif itellect0
elt fcia itelligif fcia ? itellect9 elfe vnu ficut vnu pgrega'
tuj ex Ibto z acciite qb Dicif ide actu cu re qb elt iu actu
fifi.fed melfelt ut Dicaf itellect0 fpeculatiuue fo:mal’r ee
fcia z actu idem rei ut pue babitu elt.cQb ari t Dicit in
auctoritate cp fenfue elt actu ree fefata z fcia ree fetta iaj
CXPbnatu elt.iQb #o in ja auctoritate Di cp aia elt licut
manue:maiiue enim ojganii orgapop, ipe glofatin li°
De aialib0 ubi Dicit manue no eit vnuinitrm fed plura?
qmelt ficut inltrmrecipiene initia : na ergo oedit l?oi
manu ut poflit uti ipa Diuerfie modie ? ita pani bois elt
licut vnguie z vngula etiaj lancea % gladi°?alia initia?
qrn pdt oia ifta face? creatio manue elt pueniee oibue
opationib0 qm elt extenfa z Diuifa in multae ptee:? pot
vna pte fola uti ouab°? multte z fim Diuerfoe modoe.
j£it ergo fenfue cp manue elt ufe o:ganus ad oia initia
opabilia z fic aia per Duae ptee z fpee elt utene o(b°fpe'
bue.fim fenfibile enim ptem utimur oibuefenfibilibus
parnb0:? fim intelligibile utimur oibue ulibue itelUgt'
bilib°.oia eni que funi fenlibilta uel itelligtbilia funt ut
beturin 3poe aia. nihilominus tn? 15 elt ueru gp fpeciec
que tbzmatr elt itellect0 fpeculatiuue elt act° fplrujque
funt in reb^CCT &d td aut qb pira 15 obijcif per ultimas
ronem oiceduj cp oup* eit act°,f.a«tie nae z ronie.act0
nae Dat efie uale qb elt ee fimp* z que funt eades in illo
actu fimprfunt eade.&ctue aut ronie elt intetio z r o rei
no pneipiu ee fs pnm cognitioiet? ppter 15 que illo actu
funt eade no futfimpreade fjfim qd ut patet ex pdictie*
CJUtrus vnue z idem numero intellectus fit in omni/
bue animaltbue rationalibue«
, £rtio queritur Citrum vnus
z idem numero itellect0 fit in oibue aialib0 ro-'
nalib0, £t videf cp fic.qz oie Huer.fup oe aia cp vna
dt fpee itellect°fpeculatiui apud oee boiee-C* 3^ glo.
fup illud uerbu uelociter cumtfimo eius.iSicit cp uelox
dt ficut equue uel angelue uel uet°alicubi elt no ubiqs»
uelocitae aut ipa ubicy elt no elt in pte nufqj artaf que
no mo elt in equte fed in altje inaiatiesx in eifde tepori!
puetieubiqj terraru oiffundaf boc no pot itelligi oe ue
locitatebacuelillatfsoeutt uelocitatefimcp eltufie.cu
igif bec fint in itellectu fpeculatiuo itellect0 fpeculatiu0
dt ubiqj terraru vnue z idemrx ita erit idem iu oib°ro'
nabilib0 tC* 3tej in p° polterioni Dicit Sl^iufe Dico ®
cus oe oi fit z pfe elt z fim <p ipm e(t.£x 15 accipif cp ute
dt idem oe omnU cus ute fit fpee intellect°fpeculatiui?
intellect0fpeculatiuueiu vna fpecie elt oe omni:* fic in
eade fpecie itel!ea°fpeculatiuus oe,omm elt in vno-x in
alio, CT llberronem aut ,pbaf idem fic.qufcqd fepatus
elt ab oi rusi z mae appeditiie no accipit ouaiimiume
ru3 nifi D?iam giiie z fpeciei.oe ute ens in itellectu fpecu
latiuo elt fepatu ab oi ma z mae appeditije;ergo no bet
mam Differente numero fed fpecie z grie ♦ p° ,pbaf per
boc qb oteit cp ides elt vnu numero * ma.^ patet p mo
dus abltraaioie itellect9 qui fepaf ab oi ma z appeditijs
mae.C^xboc ulteri°pdudif cp ute qb eit in itellectu
oiumboiumjfielttdemgnexfpecie erit etil ide nume
ro apud oeeiz accipif b<?c «te afinuo qb elt idem fpecie
z giie in itellectu oium z fic erit idem numero, (ET 3^5
Dicit j»3oe°cp fpee elt totu elfe idiuiduog eo cp polt fpe
cie no elt nifi maidiuiduata,DicautlC>o:pbFri0 gtpti'
cipattoe fpeciei pluree boiee funt vnue bo.ergo remo'
tie pticipatibue.f.mam idiuiduatibue no remanet nili
vnue bo fimpr fed remouenf per itellectu oius boium,
fed cp oes no oiftinguunf nifi per mam:remota ma erit
ideiii apud oee:ut’e elt bmouergo remota ma erit idem
apud oee boiee.led ma remouef per abltractione iiuel
lect°:ergo idem qb dt iu itellectu elt tdes apud omnee,
C3tem qcqd oino facit idem apud oee elt ides.ule oi'
no facit idem apud oee g elt ides apud oee.f>°patet per
Dictu iDamafceni qui Dicit q? ree Ditferut(pp:ijsromb°,
i^pbaf per boc qt eade elt cognitio qua pllituit eadem
rone apud oee.Si fo:te oicaf m ufe qde elt idem apud
oee:fed no itellect°iu quo eit ure^ -Cotra eade nume
ropaflio no elt in Diuerfie (btienumerojfed ufeqbelt
apud oee eade pafito numero ut.pbatus elt:ergo no eit
in Diuerfie Ibtieapud oee:ergoitellect°oiumide eltnu
mero.CiJSedptra no eadeelt aia roualisinoibueboi
bue qb fuffiacterjpbatu elt fuptergo nec idem itellect0’
cus iteUeci°fit pare aie ergo nec idem qb elt iu itellecu*
dt idem apud oee.C73^in Dicit Sluerf. q> itellect°co:/
rupif cotruptibe intelligibiliutfed no fim ibam, fed ule
fm q? elt idem apud oee uo elt in itellectu fed fim qi elt
fpee que elt in itellectu ficut in lbto:cil ergo no fit tdeiti
jbm no erit eade fpee.fE" Solo oicedus gp no dt idem
intellect°(n oibue aialib0 ut ,pbat ultime rouee.fU
pztmu ergo Dicedum qt itellect0 fpeculatiuue bet ouo.f.
fbm-r fpem.lbm aut no elt idem apud oee.fpee aiit ?fi'
deraf ouob° modie, f.ut ro ret % ut accite aie:? ut ro rei
elt apud oee idem:? ut accite^o aie idiuiduaf in oibue
aialibue.CT&d aliud oicedu cp uelocfaccipif utro ue
jocitatie no ptracta bui° uel illi°.fr aliud oicedii q»
ule elt De omni fim gp elt ro ? n| coie fuo?2 pticularius
? no fim gp dt accite aie.? per boc patet folo ad quatuo:
fequetia que oia,pcedut fisu gp ute elt ro fuo? pticularti!
abltracta ab iUie.lTHd aliud Dicedum qifimqt uTe.eft
accite aie non elt rorei.qbpatenro enim eftquidditae
rei ? fuba.fpeaee autintelligibilie elt accite non ret fed
intellectue:? pzopter boc cum indiuiduef a folie intelli
gibilibue numerabif per numerit intelligibilium.
CJUtru fpee intelligibilee funt in itellectu ut in loco,
q ^arto queritur
tntelligibiles funt tn intellectu ut in loco uel in
ma.i£t videf cp ut in loco, Dicit enim Sf $z:in 30 De aia
gp pBi bn oiceiee funt aiam ee locii fperus ubiqj no tota
fed itelligetia neqj actu fed potetia dt fpee fupple aia iu
tellectiua.C[;3tem qcqd elt iu aliquo a quo bet ee ico:'
ruptibile ? pfei uatu elt in ipo ut in loco:fpeeaut funtiu
itellectu ut a quo bitt efie icozruptibtle : ergo funt tn ipo
ficut in loco.pA,pbaf per boc cp locus dt faluajiuue loca
ti ut betur in 4°pbi?,^baf per boc qi ule no elt nifi in
rebue ? in iteilectu.3n reb° aut coirupttur q: oiltincue
pzimie Ibtis impofiibile elt aliqb altor remane ut betur
in pdicameiie.? tn f>° oe mo:te ? vitatfim aecne cc«rum
punf que funt tn Ibtie ?trarto^ (ppier id qb De tllo ibto
% pdicare Ibam.CC 3tdt) quecuqs mouenf.adaliquod
Secude partte fame
ut ad imortale fimplr mouenf ad i pm ut ad locus . fpee
intelligibilee fic motienf ad iiitellectu;ergo mouenfad
ipm ut ad Iocu.£4 |>baf per boc 97 fi aliqua mouenf ad
aligd mouenf ad ipm ut ad Iocu uel ut ad mam.£t fi ut
ad mam mouenf tunc mouenf ad id q$ fimptrellmo'
bile.Si enim mouenf ad Iocu mouenf ad imobile.ba'
bemue enim in 4°pbi?q> locue ut locus femp efl imobi
lie.fed mofeft ab ipo ? ad ipm I5 locue ut uas moueaf.
ia,pbaf tn 7°pbifubi .pbafcp in intellectu no efl aliqua
fpee mot°,CT0ed cotra.oie locue eflterminuecorpie
alicut0:intellect°no e(l terminue alicui0 corpierergo no
efl locue, extern 2fj&bic repbedit ffido?: qui oicit ea
dem efie loci potentia ? maetfed potetia itellect0 ad fp v
ciem itelligibile ell potentia mae ut fup ell,pbatu:ergo
110 erit potetia loci.CTJtem repbendit lfrlatone qui oi/
cit efTe Iocu? maimcu ina nilpil terminetfed potiue ter
minef a fpecfe.locue aute ell forma % fpee vniufcuiufqj
quo terminanf magnitudo tma magnitudinie.cu igif
intellecfad fpem fit tdealisfim2llepanm.potetia fua no
erit potetia Ioci.£ET Jtem turta boc querif utru itellect0
fit potetia ouarti fperus.£t videf gp fic.iBicit eni auerr.
fup 3mocaiaq? qfi ofa fpeculartua fiunt in nobie ejentia
in potetia tuc etia agene ptinuaf nobis in poteua q£> no
cotuiuaf nobis nifi perii Ia.? cu fuerit epfitia in nobis in
actu tuc ipe ptinuaf nobie in actu.£x boc accipif cp itel
|ect° ell in potetia ad fpem agentis % ad fpem itelligibilis
z ita ell in potetia ad aliae fpee fimul. (f 3tem ibidem
Suer.oicit maniteflu ell gp ibm itellectog fpeculatiuo#
i itellect0 agentis ell vmi % ides fimul boc ell ovapbami
qf> recipit colorem ? luce inftmul ? lux efl efficiee colo/
rem z ej c boc fequif ides.CC* Sed ptra act° bnt Diffiniri
in ,ppria ma ut Dicit a^,4um ergo fpeeagentie z fpee
intelligetie no funt idem act°no erut in vno ut in ppiia
potetia z fimul.CTSolb oicedus ad £mqj itellect°refpe
ctu fperus bet puenientia cu loco z puenientia cus fBto.
per boc en i gp pfert ee fimplejc itelligibiltb0? quodamo
corruptibile bet puenientia cu$ loco z matrime cus loco
fupioritq: De illo oicit 2fffe:m z°oe griatioe zcorruptio/
«e gp fpee maxime imeri°efl.fojmalia eni maxime funt
in loco fupiori z malia in iferiortVftes per boc gp uaria/
tio itellectutl fit circa itel lectu fine mutatide ipfiue 'imo
tu fimul bet filitudine cus loco ut ,pbaf in z4 obone.per
boc #0 gp ell in potetia no pot agere pfe z efficif in actu
per itelligibile:? fic bet fiTitudine cum fbto z ma :z p bac
ciltfcnone patet fofo ad oia obta, Hd id qd iujrta l>
querif Xutru fit potetia ad ouae fpee fimuloicedum cp
fufeipit fpem agentie z fpem itelligibilie . Sed ille oue
fpee no iunt nifi acXVnius.Spee eni agetee ell act°fpei
intelligibilie ficut lux ell actue colorie ficut fup in qone
oe intellectu agente ell Determinatu;.? per boc patet fo
lutio eiue ? obijcif in contrarium.
CETUtrum babitueiutellectuefpeculatiuipoll confide
rationem manet in ipfo uel in memoria.
q ^into et ultimo quertf utru
babit°intellect0fpeculatiut poli pfiderationem
manet in ipo uel in memoria aliq que fit pare aie rona
lietuel no manet in aia ronali.bec ell qo 3fuice in 6° oe
nalib9.? videf q? manet in ipo.lDabitu; enim efl gp aia
fim intellectu poflibile efl locue formaru intelltgibiliu.
locatu aut manet in loco ptinuetergo videf gp fpee coti/
nue poli pfiderationem maneatin intellectu polfibili.
C"3^tn bemue in pdicamftie cpbabit°ell qlitae Difft/
ctlemobilie.cuergobabit0fitpfectiopot^tiecuiu(libett
babit°manebit in ttellectu.Sed contra fo:me remanen
tee poli pfiderationem aut manent in actu copleto aut
in actu icopleto.St ^°mo tuc cu; fint in itellectu in actu
copleto erut in itellectmfed itellect°ell virt° appbeudee
ergo fpee tile in actu copleto manebat in itellectu tanqs
in^tute appbendete.Sed oicit 2Xuic4cp appbende fim
actu nibil aliud efie qj fpem efie fim actu 111 -jvtute app:e
bendeteiergo itellect°poll pfideratioue fpee illae app:e
bedtt in actuiergo ptinue pfiderat fim actu qo falfu; ell.
0i oicaf q? no manent iu actu copleto in itellectu poli
cofiderationetergo cus a«9coplet°fperu5' imelligibilius
nibil aliud fit q$ abilractio oimoda fperum ama? mae
appenduijeserut ille fpee poli pfideratione reuerten tee
ad mam ? mae appendittaetfed oie fpee piuncta appe/
ditije mae iu aliq viriutu fete aut ell ut tn fbtotergo ille
fpee poli pfiderationem erut in aia fenfibili ut in ll?to z
no manent in itellectu.Si forte oicaf cp boc no ell pue^
nieeeogi a^toicat® memoria ell in itelligibiliu per
accns.^Cotra Dicunt 2l^:in *°oe aia cp mutat°ep babitu
in actu no ellalterat°fim fciam eo cp nibil nouu; recipit
qd pue no babuit igif itellect^cedee ex babitu in acui
coiideradi nibil nouu recipit qdjjuebabuinfedltfpes
manent in memoria fenfibili exigif noua abilractio ab
appenditge maetergo noua acceptio ab intellectu pofit
biIi:ergoitellect°erit alterat0 fim fciamin tali^pcefiu qb
ell cotrapbm.igif poli pfiderattones no manent in me
moriafenfibiliii CtETSt forte oicaf cp manent in memo
ria ronalie aie.£otra memorie actue ell couerti fup fpe
ciem cum intetione pteriti.intetio pteriti no ell oe rbne
ufterergo fpee ulie no efl in aliquo ficut in tnemoriater
go aia ronalie que no babet nifi fpee ufee no babet me
moril.^4 ,pbaf ex pbabitie.z4,pbaf per boc q? eade ell
ro ufte tn pterito in pini ? in futuro eo cp abftrabit ab 15
? inmc.Clfcem sepue ell vna pditio pticularie.ureaut
remotu ell ab oibue pditiouibus pticularieiergo ufe re
motu ell a oria tpie.j?4,pbaf per boc cp tepue efl^etaa
mot°:z mot°no ell nifi pprietae eiue qi> ell in ma pticu
lari.z4^)baf per ronee pticularie z ul’ie.pticulare enim
ell cp De vno pdicaf ut’e qb oe piurib0. CT 3tem fic oia
memoria ell cu Dria tpie Determinatamuliu ufe ell cum
Dria tpie: ergo uulltl ufe ell tn memoria.3ntellectus aut
tiii efl u!te:ergo nulla memoria ellin itellectu:? q: De 1?
plura futobta fup m qone oe memoria bec in boc loco
fufftciiit.Si forte oicaf ficut oteit ^uic4cp bntoi fpeciea
poli pfiderationem no manent in itellectu polfibili fed
per ipae efficif itellect°polfibilis apt°fufficieter ad pete-'
dii itelligibilia ab itelligetia agete.-C0tra.fi5 boc fpes no
ell in itellectu polfibili nifi qft actuali pfiderat ea : ergo
fi z4pfideratioe aliqd recipitftellect0polfibilie.ergomu
tatua ell:? boc ell ptra pbm.CTlIbreterea illa intelligib»
lia aut funt femp intelligetia agete:aut recipit ea . St
mo tuc nibil addifrimua fed per (fudit! ? acqfitiones tiit
excitamur ad boc ut puertamur ad inteiligentiaageme
? accipiamua ab ea itelligibilia:? Ipic ell error Iklatonis.
©t z°mo tunc itellect°agene ell iu potetia ad recipiedtl
aligd qd fup iu qone oe itellectu agete multia ronibua
ell improbatu. <£r Si forte oicaf cp intelligibilta manet
tn aia?itelIect°polfibiliepuertif adipam ? tuc refu Itat
in ipo ficut in fpeculo.^otra aut manet ut ree pfe exille
teeraut ut in aliquo fbto.Si ^>°mo tuc fpee eent Ifierqd
falfus ell.ree enim pfe exite 110 ell nifi ffia copofita.fpes
atit que funt tn aia funt paffioes ficut babef in £n° pyar9
St z°mo cu; n 0 fint in aia nifi in aliqua ei° virtute funt.
queraf que fit illa ? redibit eade qo que fme.Si ^0 oi/
caf cp funt in memoria fenfibilis aie ? manet in ipa ficut
ul'ia:?,ppter boc no exigif iterata abfiractio.HTjContra
memoria feufibilie aie ell potetia fcita in organo ut fup
4>batii ell.oie aiittalie virt°noaccipit nifi forma bntem
ficut Dic 2fuic4:ergo memoria no accipit ufe : qr ule ab
(tractio efl a litu ? ma ? oibue appenditge mae.CP&d
boc rndet auic4eligedo illa ptem qt Intelligibilta ema/
nat ab intelligetia agete intellectu poffibile:? cp addifee
nibil aliud fit cjj per Itudiii aegrere aptitudine plecta in
intellectu poflibfliadpuertedufead intelligemiaage/
Bebomlne
(em ex qua emanat intellect0 fimplices in intellectu pof
fibile:qs tn intellectus pofltbilis accipit cu ozdine * com
pofmone.Dicit etia g> bec aptitudo in intellectu poffibi'
It addifcere eft impfectatpoft addifcere aut erit pfecta:*
ideo poli pfectione illa nibil addifcim°:q: nulla aptitu'
dine acgrimus qua no beamustfed an tpfam addifcim0
acqredo aptitudine qua no bemus.CTSed cotra illa itt
telligibilia que emanat ab intelligetia agete aut funt ab'
ftractaafantafmatib0 aut femp funt in intellectu agete.
Si pmo mo tuc opo:tet cp in aliquo recipiant ut in fbto
cu abftracta fmt.boc aut iio eft intellect0 ages eog> ipfe
no fit in potetiaffed elt ages ulitenideo addifce non erit
tm aegre aptitudinepuertedi ad fe tm itellectii agete fed
etia aegrere fo:ma itelligibile.Si fc$o mo tuc nulla fo:'
mani iutelligtbiliu aegrif per intellectui fic mbii vide'
tur .pdefle fantafmata que accipiunf per fenfus.Si fo:'
te oicaf gp.pfum ad boc fantafmata gp ad ipfa oetermina
tur utia que emanat ab intellectu agete utia Determina
bilia ad fantafmata illa.CT -Cotra utia uliiter no oetermt
nant ad fantafmata nifi attingat illud uel additioneipfi'
«stuel id q5 emanat ab intellectu agete no attingit fari'
tafia nifi in fe nec alia pditione fuannergo illud qd ema
nat ab itellectu agete non oeterminaf a fantalta.£A ,pba
tur per boc g> ul’e no cotrabif a pticulari nifi per boc g?
imponif uel in alia pditione ipfius.*a pzobaf per boc gp
emanatio no fit nifi in intellectu poffibile:* ad illti no p
tingit fantafiamec aliqpditio fautafmatis.Cp' Ifrzeterca
querif cuiud emanatio fit que fit ab intellectu agente in
pofiibilesaut enim i ta efl cp fotme ille fiat in pombili ex
»,e ad agentem per’modum giiationis aut per modii oa
tionis.Si f>mo mo tuc intellectus poflibilis ptinue erit
in tgnoratia nifi fit actuafrpfideras.Jgnoratia enim ni'
bil ert aliud q5 Quatio bitus fcie.Si fcdo mo aut ergo fo:
me Date eiufdefpei fuut infinite in itellectu agetetaut fi'
nitetaut plures:aut vna.Si^mo modo tuc finite fb:me
eiufdefpei funt in eode utinfbto.Sifcdomo ergo tot
pot oare qd no bebit plures * tuc Defunt tntellige qd ab
furdti elt.CET Solo fine piudicio alio# Dicimus g> aia ro
sialis p:of>e loquedo no beat memoriae fi 2fug° Dicat
jp memoria eft ps imaginis ipfe accipit memoria ,put
eft pntiii pteritor ut futuros ut fup Dicimus:* oe 15 que
ritifra in qone oe imaginatione.Sentetia aut tluiceiit
boc g> no eft bere memoria aiam ronale eft eade nobif'
cu * ipfe oiftinguit iter tl?efaurufo:maru * virtute app'
b^fiua oices cp tbefauri no eft recipe fomiaru * no app'
bedere.£t,ppter bocfouna no eft in tbefauro licut in
tute appbefiua.fed virtutis appbefiue eft appbedere fo:
ma * no retinere:* ppter boc oiett g? fpes i ntelligibilee
no retinenf in intellectu poflibilitq: ipfe eft virtus app'
befiuatfed eje puerfione fui ad intellectu agete giiatur itt
ipfo cu actualr pfiderat.iaos aut Dicimus cp manet in i
tellectu poffibili eo cp a^ejcpfle oicat cp memoria z re
minifeetia bnt fuos act° appbefiots.vii talfum eft cp tl?e
faurt no litappbedere.3n virtutib0 enim co:paltb°alte
rius gde virtutis eft recipe:* alterius retine.bumidi eni
eft bn recipe z ftcci bn retinere.fed in itelligibili virtute
eiufde virtutis eft recipe z retinere eo cp oppofito^ act°
ibi no funt oppofiti cu fint fepata oppoiita a ina z poten
tia agedi z patiedi, vn intellect0 poltibilis recipit fotmas
intelligibilium-cretineteas.fEr^ld boc aut qd obijeit
SluicA g» actuale cofiderare nibft aliud eft fpem intel'
ligibile ee in potetia appbefiua in actu pfecto.Dicedu g?
boc falfum eft.ejcigif enim infupg? ad ipfam fpein con'
uertaf :z g> referat ea ad rem cuius eft fpes.CET Si aute
querif gd fit reduces poflibile oe babitu in actii.oiceduj
cp nibil nifi uoltitas z boc patet per Diffinitione habitus
oataapBo.f.gjbabitus eft quo gsaligd agit qu uolue'
rit.uolutas enim triplr eft in aia.f.moio: altarii potentia
ru ad actu:* pars imaginationis:* pars liberi arbitrq ut
infira Dicef ,* per boc patet folutio ad totuin.
tCTO.iierif quid faciat fpeciem iiitelligibileseffe
intelligibilem.
l£tiide queritur ®«(f
d feretia itelligibilis.£t querunf tria.quo
ru pmum eft quid faciat fpem intelligibi
le ee intelligibile^"1 eft oe oiuerfitate in'
telligibiliu.3man oia intelligibilia funt in
anima an abft rabuntur a rebus e;ttra.
, B pzimum ftc pzocc®.
Dicit Suic^g) fpes itelligibilis eft fpes nuda
a ma * mae appeditys.materia aiit no eft in oibus reb01
nifi per potetia ad motu ut babef in jcj° metbacc.ergo vi
def g? no fitaliqditelligibile nifi abftracutm a moto * a
ma.*ejcbocfequifDuple]cinc5ueniesquo22vnu eft gp
nullus fit intellect0 reni naliu:qz Dicit ^^:g? illa per m
tellectu no abftrabunf a motu * a maV11 eft g? nullus fit
intellect0 fubartl fepataru que Dicunf itellecttue.qd enij
nunqj eftinma*motununq3fepaf * Diuidat ab illis.
<U3te 2f^:in f oe aia Dicit.oino aiit funt fepabiles res
ama* fic que circamtellectiifuntffedquedares nullo
tho funt a mautnales:ergoillarii nullus eft intellect0*
CT3^ QCftd oicaf oe alijs ma nunqj fepaf a materia:er
go nullus erit intellect0 mae.Si fo:te Dicat g? fim ^ui'
cenaqueda funt itelligibilia nudap feipfa* in bis non
eget intellect9 oenudatione:queraf que funt illa.* fi Di'
caf g> fube fepate.CT^otra intellect0 eft qblibet intelli'
gere in potetia anteqj itelligaf :cuj aiit intelligif tuc fit il'
lud itelli^ibile in actu.ponam0 igif itellectii urm intelli
ge aliqua fubarti fepatay.tiic g in actu nr itellect0 efficif
illud in actu fim rem aut fim ihtetione.Si pmo mo tunc
opouet gp intellect0 intelligeret aliqua fubaru fepataru;
cp efficerer illa fuba fim re quod falfum eft : ergo efficit
iUa fim i ntettone.3Ha aut intetio no eft intetio fube fepa
te nifi per boc eft abftracta ab illa:ergo intellectus nr ab
ftrabit a talibus que oino Denudata funt a ma.^T 3te5
intelligetiagde eft itellectus cois fubqsfepatis oibus:
oe auc coe abftrabtf a pticularib0 eo m non bet ee nifi in
illisXu igif nullus intellect0 cois pdicatu buius *illt°
intelligetie accipiat:* no accipit coe nifi oenudado a pti
culari boc * illo nr intellectus abftrabit itelligibilia que
da; a (Matiis fepatis.CT 2(d boc uolut quida Dicere gt
in intellectu nro funt Duplices fpecies.f.abftractionis*
copofitionis.*fpeciesabftractionisfunt que per refo'
lutioue ftmplicis a copofito * ^oris a pofteriori fiunt oe
intellectu:ficutfpeciesrefoiuunfabindiuiduis*genus
afpeciebus:*generalifftmuafubalternis:* ^ncipiu; a
generalifiimisXopofitionis aut fpecies funt que no fi'
unt per refolutione; ab aliquo fed potius res intellecte
copomit fuas fpecies cum intellectu nro ficui bic intelli
gif angelus *becintelligetia.CTSed cotra eft intelle'
ctusangeli*intelligetieincomuni* comunis intelle'
ctus no babef nifi, per refolutione a particulari ficut pa'
tet ab boc enim angelo * ab illo natura tncozporea * no
nifi per refolutione pzioris * poftertoris.ergo fpecies i\
lo^no funt fpecies copofitionis fed refolutionis.Sijv
pter boc Dicaf gp intellectus abftrabit ab oibus.C” Cof
tra.feparata a motu * a materia funt fimplicia:a fimplici
bus aut non pot effe refolutio. ois autem intellectus eft
per refolutione vniuerfalis a particu!ari:ergo nullus in
tellectus pot effe oe fimplicibus.Si fo:te oicaf gi buiuf
modi fimplicia no intelligunf nifi per boc g> babent oy
dinem ad materia * motu ficut motores intelligunf eje
motu * materia.(Q7 £ontraquod non contingit intei'
ligi eo modo non contingit fignificari ferntone * ratio'
ne:ergo a oeftructione confequentis quod contingit fi'
guificart fermone * ratione contingiteo modointdligi
£>ecude partte fume
fignifleafcfed fulte fepate ut fepate fignificanf fimo
ne ? ronezergo ut fepa tae pungit eae tntelligi : no er go
tni per ozdine ad motu? mam, ([3c in quoaiqjcouii
git inuenire ule ? pticularetii ipfo pungit iueiUre fpem
itelligtbi!e.3n oi enim qb eft citra pinu eft iuenire ule ?
pticu larezergo in oib° que funt citra puni ptingit accipe
Fpem intelligtbile.p* ,pbaf per boc cp ule ut ule non eft
nili in itellectu.*a patet per Dictu jfioecy in li° oe trinita
te.? per multae .pbationee 2tuicc ? algajef in pa pfiia.
iQuaru vna eft q> oie ree que ell circa puni eft ree o:di
nabilie fub pdicanieto z no ozdinaf in pdicanieto nili p
inuetione ulie uel pticularie.CTlIbzeterea querif oe
bo qb Dicit afcsin f oe afa.vnu aut altqb ee itelligibile
fpe eft.? 2fuica oicit q> oe itelligibile cu oi itelligibilt eft
ide fpe.boc enim videf ee falfu;.fpee eni; intelligibilee
Differut fi m itelligibilia . Jntelligibilia aut no funt vilius
fpeuergo videt gp nec fpee itelligibiles.Cu Oiuerif etia
utrii intellect°nr femp ,pcedat refoluMo pus a pofterto
rtuiel etia coponedo pus cu pofteriori.? videf cpfic.nos
enim benuie itellecni quo oirtinguim°vna fpem ab alta
per compationem Dite cum giie:? oiftinguimue vnum
pticulare ab alio:? aliq acentia iudttitduatia fpes in vno
?tn aliojergo videf g? itellect0 ^cedat coponedo ♦ 2fut
ergo bec copoj?ced3t ufq5 ad mam idiuidui:aut liftat ifi
fpe fpectalimma.Si pmo mo tuc itellect°eft etia pticula
rjs qb eft ptra j6oe,n:qui Dicit qi ule eft ou mtelligif.p
ticulare fto ou fentif .? eft cotra 2Cutcam otcete cp no eft
nifi fo:ma oenudata a ma z appeditys mae.Si febo mo
tuc no cognofcem9alia rem nifi in uli.fed fcire in uli eft
f cire in potetta.fcire aut in pttculari eft fcire in ,ppzia na:
ergo fcia nra femp erit in potetia z nunqjerit oe re f m
^p:ia nam rei.<rsolbotcim°cpoe itelligibile fim cp
eft itelligibile b& illa fimpltcitate que fit per refolutione
a ma?appeditiis mae.Sed oupteft ma.f.ftuecta motui
z iMae ult.ma aut que eft fubiecta motui no eft illb qb
eft ree z eft in potetia ad fozma que eft pe rei:? tio eft to
fu:? .ppter boc no pdtcaf oe re.ma aut que fubftat uli e
{d qb eft ree:q: tpfa eft boc pticulare oemoftratum ? fo:
tna fua eft fozma toti0 ? no ptie:? jppter boc no ,pbaf oe
tota re.?appeditta illi0 mae funt pzopetates ? accidetia
ptrabetia ? idiutduatia fozma que eft ulie fup mas que
eft pticulare. £t cu d: cp itellect0 abftrabat ama itelligif
pe ma que eft pticulare qb patet.boiem enim no abftra
bit tntellect0 nili ab boc boie ? ab illo ? no abftrabit aias
ab boie nec abftrabit boiem a femine ? a cozpe bois.pSt
filr abftrabit angelli ab boc angelo? illo:? lilr aiam ab
bac aia ? illa ? (i c oe alije.Jntelligedu tii eft cp alia eft fe
paratio reru fim roueoiffimtiuacofiderate ee? eftendi
pneipia:? alia eft fepatto itellect0 pofitbilte:? f m rones
oiffinittua pfiderate pneipia cognofcedi.pmo enim mo
triplr fepaf ree f m cp fiit ree triplr:?,ppter boc nalis Dif
(init re per pncipiapitigetiaipfam cuma? motu:? que
ma no eft id qb eft ree pticularieifed fbm trafmutatiois
? mot° ut patet in Diffinitione carnie que ponif in 30 oe
aia.ubi oicit 3f^:cp caro eft rdqueda frigidi? calidi iu
dicado in fenfitiuo' tact°. £t ^pter boc Dicit $£k:cp non,
eft aftud caro ? carnie ee in bac ma mijeta ex calido ? fri
gido ad acui medij in fenfitiuo tact0:? no eft ita intellige
dii ficut qda male oiciit cp caro fit fimplejc cii oicit Spe:i
ii° oe giiatione ? co:ruptioe.cp caro ? oe ? vnaqueqs pti
um bomogeniani eft ouplejc queadmodii ? alio? in ma
quelibetfpeebituii.etentsmaDiuidif aut fpee caro aut
oe.matbematica aut ftit an motum qb patet eje boc qz ad
motii ejcigif mouee ? motu que oiuifa fiit in fpe : ? talia
biuifio fiue oiuerfitae no iuenif in quato fim cp eft qua-'
tii. vna eni3 pe quati no pof moueri ut alia moueafmec
piict0 mouet linea nececotramec linea fupficienec fup/
ficiee cozp°:nec ecbtra. £(l tii vmiqbqj mobile quatii:?
^pter boc quatitae eft aii motu:? ideo mathematica fiit
abftracta a motu:ee tii fpfo^ eft in reb° nalib0 mobilib0
Diftinctioergociceeqdeft quatitae? magnitudo Dicit
per ea que fiit abftracta a motutergo no oicit ee ipfiue ?
,ppter boc oicit pftue cp aliud eft magnitudo ? aliud ma
gnitudinie ee.filrmatbemauca que qliderat ^ma entts
pdicameta no acctpiut re nifi per qdditate fuballtatis fue
? ideo no pfiderat mam ut ma'3 fs ut pte fulte que eft pe
entieriec fozmaacciptiitutfozmafedutptcfube.^e au
te multani fperii eft in ma mifcibili ? mobili:? ideo Diffi
nitio oata per pneipia eentialia rei que funt ptee entic oi
ciit boc cp ree eft f? no rei efte.Et^pter boc oicit
aliud eft aq ? alib eft aque ee:accipiee aqua,put eft fuba
pfiderata a matbe00 per ptee entie que funt ina? fozma
fini cp reducunf ad fubain ? fic eft in oilfmitionib0 fuba
rii fic eft iu Diffinitione paflionu.iEt .ppter 1? ide eft mo
t° ? mot° ee:? ide eft fimu ? fimi ee:fed aliud eft rectus ?
recti ee:? aliud multii ? multi ee ? fic oe aiije.Diffmitio
aut que eft per pneipia coguofcedi oaf per fozmae ab/
ftractae a pticulari que funt gen° ? ozia.ep bis cognofci
mue vnuqbqs alio^C^fd ergo oicedu $ Denuda
tio que eft a ma que eft pticulario fit ab otb°.fepate enis
fube pticularee funt ? itellect0 agit iu eie ulitate accipit
do nam coes in tpfiotficut abftrabif itellect°angeli ab 15
angelo ? illo.Silr nalta I5 piuncta fintmae que eft fbm
mot° in rone fua oiffmitiua tn fepata funt a ma que eft
pticulario ? 110 pfideraf bec caro uel illa fed caro in coi.
CTad alib okcdu q? ma no pot abftrab» ab ttellectu en
tio ut fup Dictu eft:? ptrabif fub ente? fiuatione tozme.
? eft bec ro mae in coi qua abftrabit itellect0 ab bac ma
? illa.^ETBd aliud oicedu cpitelligette bnt mas que eft
Pticularis ? a 'i£>oecto uocar id qb eft:? ab bac abftrabif
itetio coio que eft obm itellect°.fequee aut pcedim0 oe
plano.^ETSd aliud oicedu q> illa Diffinitio fperu no ba
bet loeu in ttellectu fpeculatiuo:fed fi fur fpeo componis
funt in ttellectu pzactico in metbapbifias qui fozmae qs
bet coponit in ma.GTSd aliud oicedu cp fepata no funt
adeo fepata qn fit in eio accipe ule ? pticulare ut fup do/
cuim°.C’2td aliud oicedu cp nibil pter bmu adeo fi nv
pleje eft qu in ipfo fit accipe mam ulie ? pticulari?;? 15 oi
co oe bis que funt in ma pfecta ficut fube fenfibiles ? fe/
paratezljigif fepata fint fimpliciaquodamotn funt co/
pofita mo alio qui ambo modi fup ejrpofiti funt:? ideo
ab ipfie pot fieri refolo.dT 2fd aliud oicedu q? in ditate
boc ueru eft q; nulla bem° fciam fim nam oe eo qb nui
Io mo eft in fenfmfed in fenfu fut ree pfe? per accne.? p
fe ouob° modie.f. fim fenfibile coe ? ,ppztu,per acens eti
am ouob0 modie.f.mediate ? unediate.per albus enim
accipim°filiu oyarri eo cp filio oparrialbu accidat, acci
pimue etia aiam filij oyarri que eft fozma ipfiue : ? boc
per mediu:? ,ppter boc multipir cotingit intelligere res
que multipir funtin fenftnls enim per motu uemamus
tn motore tn cu illo accipimus fubam motorie.? qz illa
eft imobilie accipim0 illa fimpltce ? fepata.Siit tii qdaj
qui oiciit cp no oie nra fcia orif a fili:? oiciit qz poti0 im/
pedif a fenfu in nobiltfttmo mo fciedi : fedbocptrariuj
eft pbie oicit enim ap oeftructo fenfu perit oemon
ftratio fenfue.£t in metbapbifica oicit q? Delectatio (i en'
fuu eft fignu naiis oefidenj fciedi in oibue boib0.? ibk
dem oicit qiepeplus pneipio^ fcie accipif a memoria ?
fenfu.? no@ videmus qi ceci ? furdi fere oes indifcipli'
pabilee funt.£ocedtmue tii bfi 31 fcia que eft per reue/
latione eft alto moqjperfenfum.ficut etia tn^pbetgs
? in illuminationib0 que fiiit a oeo oe qbue no eft inten
tio ad pne.CBd aliud pcadimue plane gp in omni ea
qb eft citra puni eft ule ? pticulare:? boc Dico oe fubfi/
ftetibue pfecte.Jn ^ncipije aiiteo^ non eft necefte.ulis
aiit no eftule:ficut nec rozme eft fozma nec mae materia
qz aliter eet abire in infiiiitu.CTSa autem queraf qd fit
illud intelligtbile qb oicit 2luka ee nudii pfe a ma ? no
me bomfne
Denudatu ab intellectutoicimus gjboceftfalusvntufcu
iurqj intellectus eo gp uitellea0 puertif fup eentia fua:?
bocqimtelligitvnufqfq5,pp:iu.s5i aut accipit boc coe
qb ett (ntellect4abftrabu fine cubio a .ppuetatib4 itellt/
gibtlib4 eo mo.quo Dictu eft.3ndtutduatia enim fuc illa
que oicunf appeditia mae a qb4 fepari neceffe eft coe f,
cp coe e(l.G72fd id qb ulterius querif oicedtl cp oe itel/
ligibile ai oi itelltgibili eft vnu in fpe qda.bct enim itel
Itgtbile ouae compationes.fiad uellectu agete cui4 actu
effictf itelligibile qui act°eft fpes ens in oi itelligibili fs
3> eft itelligibile:ficut act4 lucis eft aci0-! fpes ois coloris
vilibilis:? ftc oe itelligibile eft vnu fpe agetis itellect9:fi/
<ut ois colo: vilibilis vn4 eft fpe lucis.Slia compatio/
ne bet ad re cui4 eft fpes:? ftc oiuerfa fun t itelligtbilia ftc
©iuerfe funt res ftcut etia oifferut colores ftm futi ee ma
le qb bnt tit coIoratis.Ss oiuerfitate blc no bnt ex relati
one ad itellectti ftcut nec bnt colores fuam oiuerfitate ejc
relatione ad vifum:? ftc patet fofo triti qontit\ue pnt fie
ri:qru ouas facit 2((&:in lt°oeaia.qru vna ert:q? cu itells
gere fit pati aliqd:? pati eft ftm aliqd coe cus fautafia:qb
eoe bet ftellect4 cu fpeb° facietib4 ipm in actu j3cipue cus
£m anajc.bn oicete in boc itellect°fit fimplejc ? poflibilis
ctia nulli nibil bet coe.CCTSolb enim illi4 eft cp tntelle/
(t4 qde fimplejc per remotione a maptrarios ? nulli ni*
fcil bet coe pf3ice:fed tm potetia bet coem cu oib4ipfts fpe
cieb4 agetib4:que potetia eft ad fpem ? actu agetis itelle
(tus:? ppter boc intellect4 eft itelligetia in potetia quo/
damo.{£>a qo eft fi itellecfitelligat fe utni intelligat fe
ftcut alia tntelligibilia aut alio mo.? patet cp ipfe p fpem
agetis intelligit itelligtbilia:? per eade fpem intelligit fe
eo ap fpes agetis facit actu itelligibtlia ? intellectu polfi/
bile ut fup ^)batu eft.jO*"1 qone apponim4 nos cuius
foro ia babita eft.f.qt itelligibilia cu fi nt mfita funt ni pfe/
ctiones vnius potetie eo 3? pficiunf actu vno:ficut etia ^
(olores cu ftnt multi funt pfectiones vnfpotetie.f.vifus
q: oes mouet vifum fim actu lucidi.oicit enim pfo cp ali
ter fe bnte itellectu itelligit oia nalia ? mathematica . 3«
nalib4 enij eft itelligetia ftc ejctefa.nale enis ? ee naliu ac
cipif eode mo.f.in bis que pfe fantafmata faciut boc eft
in motu ? in ma fubtecta ptrarys fenftb4.matbeca #0 ?
metbacaaccipit f>mo mo vm ee in nalib4que pfe fantaf/
mata faciut ?coflectif abeead eentiaseorus oiffmitae
que funt ftbi nalia ? an ipfa ? .ppter rnatbemaca fim eere
riainuenit an:motu aut f m fua eentia inuenit in ptib4 z
fpeb4 entts*CJ2fd ultimu oicedu cp intellect4,pcedit co
ponedo ? refoluedo:? .pcedit etia ufqj ad indiuiduii c5
ponedo:? boc eft j?pter reflejetone ad ienfum no cp ptp
culare ut pticulare fit in intellectmfed ata ronalis utiter
(ompat per iudiciti ad nam ? tuc accipit tpm fim ,pp:ia
nam rei 1$ enim intellect4 accipiat uliter ipfe tamen pos
(oartare ipfum per Differentia ad fpeciem?per copofi/
tionem ad indiuiduantia materiam.
GT&ueritur ce oiuerfitate tntelligibilium.
8 j£cundo queritur *
uerfitate intelligibiliu.&iuiditemm a^:ftelU
gtbile fim fimplejc ? copofitu Dices 3) itelligetia mdiuifi'
biliu in bis eft circa que uo eftfalfum.tn gb4aut talfu5 ?
tieru copo qde iam ttelligibiliu eft ftcut eo% que fut ? uo
(at intelligetia actu intellect4 ? idiuifibilia uocat incople
jca.CTSed tuc querif que Dicit intelligetia illa ee tn bio
in gb° 110 eft falfum cu nec ueru fit in talib4 ficutipfe im
nuit in fequeti ^bo cu Dicit in qb4 aut ueru ? falfum eft:
copo qde ttelligibiliu eft ficut.f.eo£ que infunt ftcut pdi
cameta infunt fubtectts.Strr in pdicametis Dicit qt fin/
gulu incoplejcog ipm fim fe neqj ueru neqj falfuj eft:er/
go videf cp itelligetia etia DiuifibiUu fit in in qb4neqj
eft falfum necgueru.Oecopofitts aut Dicit 3(£:cp facto
rw % futoroj? tepus intellect4 cSpones eft.talfutn enis m
copone femp eft.£t naqj fi album falfocopofuertsptin
git enim fimoiuifione oicere oia ftcut? fim affirmaito/
ne fup.Sftr fim qdlibet tepus ficut ^ album eft oeon ?
erat ? erit vnus aut boc facies intellect4 eft vmuqbqj boc
aut H^:j)bat per fife fumptum ab £mpedode.3 u ipfa
enim mudi pftttutioue qn coco:dta oia redujcerat in p:i
mu mijctu.capita.i.^ucipia mebiog germanoi u$ in que
pcojdiapdudt in vnuj coipus fuerut fine cerutce.i.fine
colligatia que poftea uti lite Diuidete mtjctu ? pticulari a.
mapgregate ea que bnt germanitate in vnu co:p4funt
copofita.fic etia intelligetia indiuifibiliu eft fine colliga/
tia copome:fed intellec^copones vnu facit coponeudo
oe bis ficut bo ? aial.? cu Dicit bo ? aial ? oyametros ee
ailimetros ? etbiops ee niger ? oiuidit ger inanitate no
bntia Dices Diametros no ee aflimetros ? bo non eft afi
nus.Si aut intelligit fiat copofitio ? Diuifio tuc erit intel
lect4 falfus.CT Sed ptra boc obijcif .tepus enim oe pfti
tuettb4 eft pticulare fimqjeft pticulareautellect4 aut no
eft pticularis:g intellect4 no eft factos ? futuros ? pntiu.
Odve ,pbatu eft cp inteilige eft ufe:ut’e aut remotus eft
ab oi tpe:cu igif copo intellect4 no fiat nili ejc ufibusierii
(opo intellect4 remota ab oi o:ia tpts.fET ilb:eterea que/
rtf oe boc qd Dicit op intellect4 eft facies vtiuqdqj boni:
per boc videf q? copo Iit ab intellectu ? no a reb4copofi/
tis:? boc videf iucouemes:q: in eo gp res eft uel no eft:
oro uera uelfalfa eft.Stfr fi coponauf ea que 0m re no
funt copoiita eft copo fal fa.? fic videf copo ? Diuifio ee a
reb4 ? no ab itellectu, CDD>^terea querif oe boc qd di/
(it H^:tractas oe intelltgibili.indtutfibile aut qm eft du
plejc.£° aut eft actu nibil ebibet ? itellige fupple erit 011
pliciter indiuifibile.f.potetia aut actu.? boc.eft cu logim
dine Diuifibile imelligiuboc eft linea actu eft tdiuifa:qs
actus eft ptinuatio ad puetii:? ,ppter boc fi mefuratur ut
Diuifa mefurabtf vno indiuifo.potetia aut eft linea oiui
fa ? ideo Ii Hc mefuraf mefurabif plurib4 ? Diuifis.Silr
( u intellectu .pponis.actu enim ,ppo eft vua qui act4 eft
vnio coponis:? ideo tps 3» ftc Determinat ea eft vnu iu
dinifus.potctia aut eft j)po plures. £t li Diuidatur fieret
actu plura.? lifr tps potetia eft Diuifibile fim utriiqs ter/
minos.uocat aut 9ffe:,ppone logitudiue q: fifr logii oi/
utlibile ? iudiuilibile eft:? boc intedit iu bis ^bis.Jnd»
uilibitis enim.f.iutellect4 copofit4 actuafr eft ? iu tpe in
diuifibili.ftliter enim tepus Diuifibile ? indiutfibile logi
tudini eft.t.,ppom que jptendif tnter duos terminos.fi
tBm ? pdicani ? vntf iu copone per modii ptinuueut co
politioni adiacet tps Diuifibile ? iudiuilibile ficut ipfa^p
pofitio.ficut aut in ptlnuo no funt ptes actu fed etiam in
medio qb copq^pponis no funt termini in actu p:op:io
fed in actu coponis ? totius:? boc intedit &iftcu5 Dicit.
UTo enim eft oicerealiqd in medio intelligere.utniqj
enim no eet nili oiuidaf :fed aut potetia feoifum aut in/
tellectus utruqs oiuidit ? tps limul:tuc aut eft iit logim/
dine.fi "flo eft ficut ejc utrilqj? tpe qb eft in utrif<$ boc
eft in medio qb eft copofitio no cotingit Dicere aliquem
imelligere oiuifum utruqj in actu ^pziomo enim eet in
actu p:o^o nili actualiter oiuiderenfed potetia tm cotin
git ipfasituelligi in medio qb eft copofitio:fed ui qiiqs
intellectus feo:fum utrucg oiuidit:? tuc etia oiuidittps
fi 3) no vno tpe intelligif:? tuc eft in ,pp5ne ficut in lon/
gitudine.f.Dtuifio ? indtuifio.Si ^»0 eft intellect4 vnus
copofims ficut ejc utrifqj tuc etia eft in tpe vno qb eft in
utrifqj.lkofteaotcit W&igp ipfaaia intellectiua inteili/
git in indiuifibili.fifpecie coponis ? in indiuifibili tepo/
re id qb no fim qua titate eft indiuifibile.fifpecie boc eft
fo:ma coponis:fiue tu id qb intelligit ? tepus iu quo tn/
ielltgtt funt indiuifibilia inquattl funt iUa.fiinquatu boc
S' :q: boc qb funt funt ab actu copofitionis:? fic in/
ilia funt q: etiam bis I5 fint oifereta ineft aliquod
Diuifibile potentia.S(d foue non feparabtle boc eft m
©erode partis fume
repat!? 0m acti? e facit in l?oc tepus vnu * logttudine vna
in ptinuis q: (ifr eit in oi ptinuo * tpe * logitudine.fs pii
ctu eit oiuifio actiue l?oc cil oiuides:*,ppter bocipfum
tndftraf idiuifibile:q: illud qd eit oiuide's no pot ee olui
fibile:*,ppter bocotffinif buatiue:cu otcif puctus eit cui
ps 110 elt.iQuidl aut oi no aliter erponut ilta Ir am:quo
ru exponqpfeg logii eenqz etta pbita magis copetit Ire:
ideo fim ipfatn ftc obycif^OLuicuqj itellect0elt(pponis
ipfe ide eit pdicati * i^ti.aut ergo vno actu aut ouobus.
©t vno aut fm o:dine:aut eqliter fup utrilqj.Si piimo
§no tuc illud cii en ozdine Iit £us z polterius no erit fil in
idiuilibili tpe:* boc eit ptra Ir am.Si aiit fcdo mo g vn°
act° numero lif termi nabif ad ouos terminos qd etiam
eit ipoffibtle4$riC>:etereafm pbabita Iram altqd eit in
^ppone ut piictu ptinuas in ptinuo z aliqd ut ptes ptinu
ate»?tinuu enim eit cuius ptes ad puctti copulanf.que/
raf ergo qd fit illude vide? $ nibil.oicif enim inb°oe
sia z babitii eit fup in repbeftone llblatonis q> itelligibi
lea poti0 bnt firitudine cil oifcretis qj cum ptinuis.Jn oi
feretis aut no eit aliqd ptinuas nec ptinuatu.CniStete '
rea querif oe itellectu ptrario^.cii enim itellect0 oicit ai
btl z nigru ei ptraria ptrarietas no eit nifi iter duo conti
nua:ergo iudiciii ptrarietatis no eit nifi utriiqj ptrario#
fit in itellectu fil:* boc videf ee ptro nam ptrario» cp fif
ifunt altcui.CETS^ auicAotcit q> itellect0 ut fides eit con
trano# fir.*£>:eterea utruqj ptrario# potetia eit in itelle/
etu aiitcq^ fiat actu.ergo cii appbedit ea utruq? eit i actu
^fic ptraria tteru infuntfif.CrS??^ aut ptraria intelli
gun t fub rone ptrario#:aut no.fi no tuc no intelligutur
ut ptraria, fi fic «13 -ergo roptrario# fit mutuo fe expelle
ab eode fufeeptibili itelligunf ptraria ut mutuo fe ejcpel
letia ab eode fufeeptibili qd eit itellect0;* fic fi vmi inerit
alteru no inerit.c£r;£>:eterea querif oe intellectu oiffi'
nittonis oe quo oicit 2fffe:q) oicto aliqd oe aliquo ut at
firmatio aut uera uel talla ois eit itellect°:aut no ois.fed
qui eit ipfi tis qd eit fim qt aliqd erat ee uerus elt:ergo in
tellect°oiffinltionis uerus.ueru aut no eit nifi in compa
lione pdicati ad fljimergo videf qt in Diffinitione fit bu
«ufmodi copo qd falfuj eJt.CTUbzeterea Diffinitio e vnu
* no multa ut babef in ^pparmenias * in 7°metbacc.er
go intellect°otffiiiitionis eit oe numero indiuifibiliu in
tellectuii * itelligetia idiuifibilitl in bis eit in qb°non eit
falfum nec ueru:ergo itellect0 Diffinitionis nec uer° nec
falfus eft.CET *C>*eterea Sl^moiuenif oijcifle oe plurib0
ftelligibilib0 qj enumerata fut.f.oe itellectu idiuifibiliu
z coplejro#* oppofite# * Diffinitionis loqf oe
itellectu mae * oei * tpis * ^uationis * malitergo videf
&l£:ee oimintit°.CnC«cterea cu fint a|y modi coplejci'
oriis qj 0 m enumeratione ficut oiitinguiit fpes oronis p
fecte * impfecte.rQuerif qre i oiuerfitate itelligibiliu no
tagif itellect0alio#.f]7Solo Dicimus q> uerii ^put eit in
copone opponif talfo * fic in itellectu idiuifibiliu nec ue
ru nec falfum eituieru aut ,put eit rei entitas uel idiuifio
ei z qd qdeit eit in idiuifibilii* fic oi m (i^fus^pzffemp
lierus em* buic no opponif falfum:* poc ueril non pot
ee in idiuifibi lib° * ,ppter boc oicit pBus cp circa idiuifi/
fijilia no eit falfum * no oicit cp circa ipfa iion fit ueriuq:
falfum nullo mo eit circa ipfsmieru aut vno mo,* p boc
patet foro ad ouo £ma4U$fd aliud oicedu cp tepus qd
adiacet coponi eit in, intellectu intpabifr boc eit in rone
tpis uel fub rone tpis;q: fimplejc z ppetua eit * remota
ab oi fucceltione poris * poiterioris.tpalitas aut ipfi0 re
ferf ad res itellectastficut* fup ejrpeditu eit in qone oe
memoria;* per boc patet foto ad feques«<ET2fd alid ok
cedii cp nota coponis que eit iter itfm* ddteatu eit ab i
tellectmqd fic ,pbaf,£opoque eit in re fiue fitfozme *
mae:fiue utis * pticulartssfiue fpei * giiistfiue itui *ac'
Cidetis femp eit fine medio,vntlqdq3 enim bo# per feip
fum ineft fuppofito fuojfj pdicatii nd ieit fbto nifi medi
ante copone *,ppter boc nota coponis ponit itellectu».
^?pter boc etia oicit 3^:in 7° metbace qmeru * falfum
funtinaia.CT&d idqdmptrariuobiicifoicedu qicuj
0: in eo (p res eit uel no eit oro uera uelfalfa eit:l? no oi
cat eentia copofiti fed ee tpfius in copone;* fitr no eit ne
gat ee tale:* ppter boc etia no eit totu a reb° fed eit etiaj
abitellectu.CJadid qdobijcifoe itellectu .pponisoi'
cedri qi vn° eit in idiuiftbili tpe:fed tn ouplejc eit tepus»
f.qd oeterminat copone in itellectu ,pponis * qd mefu'
ratactuitelligedi.*oei?ocfcdo tpeitelligif qd o: cp itek
lect° <ppom6eitvnus*idiuifibiIistpe.Sct°aut mtelli
gedi qui eit fup ,ppone no attigit pdicatii* ibm ut ouo
ozdinata uel iozdinata fed (put fut vnu in compatione:*
fic acf? vnus pot ee bri fup ouo q: fic actu funt vuum po
tetia ouo.CTSd aliud otcedri qr itellect0 coplejri in emi
ctatione ftlitudine bet cii ptinuo:* ibm * pdicatii funt Hj
cut ptes ptinuijcopo aut ficut pua°ptinuas.Sed q? rep
bedif llblafo boc eit ideo:q: ipfe pofutt motii itelligendi
ut motu ptinui qd no eit uerii:q: mot°ptinui eit fup par
tes ptinui * bet ptinuitate ad fpatiu:fuccefiione a pttbus
fpatij:fed mot° itellect0 fup itelligibile eit ficut fup vnu5
idiuifibile fine fucceilione.CTHd id qd obycif oe itellc
ctu ptrario# oicedu q> oia oppofita ozdme bnt ad vnu;*
negatio qde cognofcif fiuattone affirmatioms.p:iuatio
aut per boc q? no ponit babit0 ut oicit 3uica:* ptopter
boc no bnt intellect0 p:o^os pfe fed intelligunf ^uatidc
fuo# oppofito#.£otrariaaiit* relatiua bnt intellect°p
fe,ppzioe:quo# utnic^ per fpem fua eit in itellectu actu*
oicit enim 2tuicA qi ptraria funt m intellectu ut fides *
fimul.Crad id aift qd obycif iu ptrariii oicedu cp fpes
ptrario# fimplices funt * no in actu ptrarietatis:* ,ppte r
boc fe ejcpellut mutuo ab itellectmfed in ma funt m actu
ptrarietatis zp pter ipoc mutuo ab illa fe erpeUilt-C'
aliud oicedu q? fub rone ptrarietatis intelligunf ptraria
fed bec ro refes f ad res * no ad intellectu:!! cut ois ro iu
telligibilis referri bet ad re intellecta.firad id qj> oby/
cif oe oi intellectu Diffinitionis oicedu cp H£b:no oicit C
tellectu Diffinitionis ee ueru nifi ficut fenfiis(ppuo# eft
«erus:* per boc patet foto ad feques.Cu 3d td autej qd
obycif oe infufflcietia enuciationis itelligibiliu oicedus
cp ois intellect0 efi vnus.vnii aut eit vmi potetia * actu:
aut actu* no potetia:aut potetia * no acm.lllo enim plu
rib° modis pot oiuidt vmi:fi vnu eit potetia * actu ume
eit itellect0 coplejco#:* ille uariaffm iiumeru *non bet
uariatione tu fpe * .ppter boe non reducif in arte.multi
plieatio enim numeralis que eil per nam folaelt infini'
ta * in ipfa iubet llSlato qefce:q: oe infinitis no pot ee oi
fciplina.SJiauteltactu vnu potetia ^oplura:aut eit per
modii eentie aut per moda ee fiue ficutaliqd oe aliquo:
* per modii ee uic eit in actu coponis pdicati ad ibm:*
ftc eit intellect0 emiciationis.Si aute eit ut aliqd tin * P
modii eentie que eentia eit rei qdditas uic eit ficut Intel
lectus Diffinitionis qui uariaf fim $ osftuuuo eitp pn'
fipia cognofcedi uel eendi.pmo mo eit Diffinitio logica
jis.fcdo mo eit Diffinitio realis que uariaf tripfr fin qd
per ee* eentia eiteu motu * ma ficut ualis Diffinitio eit
* 0 m q; oaf per ea que funt ari motu ficut tn matbemati
ca;*fim qjoaf per pneipia eentie reducta in ptes entis
fm cp eit ens ficut Diffinitio metbaca.Si aut eit itelligk
bile potetia vmi * actu plura ttic eit intellect9oppolUo#*
£otraria enim funt vnu in potentia mae : * fifr (juatio *
babit0 * affirmatio *negatto.’iftelatiua aut Diffiniuntur
ad fe inutce:* utriiqj eit Diffinies alteni I5 no fint iu vno
fbto:* cii plurib0 modis no poilit uariari vmi intelligibi
|e ^:no tlgit oe plurib°.auica aut oiltinsuit intelli/
gibile eje modis intelligedi:* cu alius fit modus itellige
di buatione * bitu malli * borni oicit ee oiuerfa itelligibi
lia.Sifr qd eit in fucceifione bet ee oebile ut mot°* tps.
0ifr qd eit i potetia ut ma:* pp I? mo oebili itelltgunf«
Bebomine
%
SiTr cuius ce eft excelles fup nfam ingfitione tntelligif
Debiliter ut d: ,p pter Debilitate itellect°.£t bec oia coni/
p:ebedunf fubitelligetia idiuifibiliu fim 2Tlfc:I; to:te Di
uerfimode? Debiliter itelliganf.GTSd aliud oicedii gr
2T^:oiftinguit itelligibilia copiejca que fut f>m itellectu;
fpeculatiuu.Spes aut oes orouie pfecte pter enticiatio/
ne ordinate fiitadop°:ficut patet in ipfis modis $borti
qui futidinationee ai ut optatiuus ?impatiu°.fi£t,ppter
boc reducunf ad itelligibile p:acticu.3nterrogatiua aut
no Differt ab enuciatioenifi in mo otibitatioiue.£ople/
jcio aiit que fit fim of one impfecta no fit nili fim modum
coponis Ibti uel accntis.2fccntia aut fim cp coponutur
cu fbto aut funt plura aut no.Si no tiic fbin uel accides
fut vn° terinin9 pponis ? accipiunf ut vnu intelligibile
ab vnoactu fubftadi fub copone.Si aut funt plura tunc
aut fut oidiata eentialf ad vnu (icut o: bo qlis colo: actu
alb°? tuc adbuc fut vnu ttelligibile.Si aut no fut ordina
ta ad vnu ficut bomo albus gramaticus logicus tuc funt
fimpliciter ut plura intelligibilia.
Cu Utrum omnia intelligibilia funtin anima.
, £rtio queritur Cftruoiaitcl/
ligibilia funt in aia.an abftrabanf a rebus extra
£tvidefgj fintinaia.oicit enim 3tug°in)c0De trinita/
te ad Doctrinas cognofcedas plurimu nos laudatiu atqj
pdicatiu attedit auctoritas ? ni nift b:euiter impftam cu
iufcuq; ooctrine berem°in aia notiore nullo ad ea Difce
do ftudio flagrarem0. £x boc accipif cp ois Doctrine no
tioimpftaeftin aiaanftudiu:?licitelligetia cuiufcunq;
Doctrine impfla eft pfe ? femp eft in aia*CT3te Sfog°iu
code li°.oisamo: ft udetis ai boc eft uolentis fcire qb ne
fcit no eft amo: ei° rei qua nefeiuerit f; qua far.ergo ftu/
des amat q b fcit an ftudiu:f; nibil fcif cui° fuba eft i aia:
gfeia cuiuftibetftudy eftiaiaanteq50ifcaf per ftudiu»
C73fte Dicit 3ug° ide.no folu q Dicit fcio z uerii otcitme
celte eft ut qui fcit fcire fciat.fed etia qui Dicit nefeio idq;
pfideter z ueru oicit? fcit uerii fe oic&fcit utiq3 fcit fci/
re z Difcerntt a fciete nefeiete cu ueraciter fe itues Dic ne
fcio.CTJte Sug°pcurro oeeianuas carnis mee nec in
uenio qua igrefie fut res que per fonos fignificahf .ocu
Ii gde oicut li colorate funt nos eas micianf.&ures Di/
ctit fi fonueriit a nobis iudicateTut. nares oicut fi odoraj
uerut per nos trafierut.Dicit z guftadi fenfus fi fapo: no
eft nibtl me tterroges.Cacfoicit fi corpuletii no eft, non
ptrecta vide vfi z qn bec itraueriit in memoria mea ne/
fcio quoma cu ea oidici no credidi co:di alieno:f5 i meo
recognoui uera ee z app:o£aui z recomendaui ea tanqj
reponestvn ,pferre cu uelletibi ergo erat z anteq; Didi/
ciltem,(T1ftc 2fug° ibide.aut querif cu Difceref agno/
ui z oijci ita eft z uerii eftmo q: ia erat in memoria fed ta
remota z retrufa qfi in caueis abditiorib0 ut nili a mou|
le aliquo eruerenf ea fortafie cogitare no pofiem. £x 15
accipif g? oia itelligibilia funt in aia z g? fenfus no faciat
nifi epotare aiam ut puertaf ad ea que fut apb
Dicit aug°.inuenim°nibil aliud ee Difce iftaquo?z no p
fenfus baurim°imagines f5 fine imaginib0 ficut fut que
per feipfa itus cernim0 nifi ea que paflirn atqj idifpofita
memoria ptmebat cogitado qfi collige atqj aiaduertedo
curare ut tanq; ad mami pofita in ipa memoria ubi fper
fa pus z neglecta latitabat ia familiari itetione facile oc/
currat.£x 15 accipif Difce nibtl aliud eft qs o:dinare z
ad mami pone itelligibilia q pus erat apb aiaj. (07 3te5
ibide.aius igif boc ,ppe uedicauit ut no qd aiali fa qd in
aia colligif cogitari ,p^e ia oicaf .CT^te nj3oe°ui oe pfo
latioe pbie fi platonis caufa pfonat uerii qfq*, Dtfcit
interno: reco:daf.iRo aut oiuj bo^bee eft fi itelligibilia
no eeutapud aiam nullo mo fetrenn-r qd nullo mo fcif
nullo mo Difcerniftergo itelligibilia nullo mo otfcerne/
renftfj itelligibilia Decernunt cii iueniunftg p aligd q5
fuit in aia au iuuetionl-r boc no fuit nifi fpes itelligibilts
ergo fpes itelligibilis fuit in aia an inuetion^CTJtc Di/
fces pfentit pneipiti ooceti aii illi0 pfenfumtaut accipif a
ooctore aut eft in aia oifcipuli.Si £tno mo g Difcipulus
oia accipit a ooctore tanqj iiefctat-r nefeitis nemo pfetit:
ergo Difcipulus in nullo pfentiet coceti qd falfuj eft.Si
febo motcii igif nemo pfentiat nifi per 15 cp fcit illud efle
ueru qb oicif fciap^itas illi0 Dicti au Doctrina; fuit in aia
Otfcipuli.Cr ©5 ptra in f>n° metbacc Dicit a^euenit au
te fcfatare.ppter ejcptmentu boib°:-r ejtpimetu qde ar/
te facit queadmodii affirmat polus recte Dtces « £u; igif
eppimetu fit cognitio fingulariu ut ibide bet ars z feta ac
cipiuuf ejt cognitione fingulariuif; cognitio fingulariu;
accipif per fenfusiergo faa eft ars a fenfib0 gnanf i aia*
fTJte ibide oteit cu ex multis ejcpimetis itelligif
uliter vita fit De filib°acceptio*|]7^te ibide eypimetum
fit ex memoria boib°.multe eni; memorie eiufde rei ey
perimeti potetia pficiutXu igif memoria fit ex fenfibus
ab l?oc accipif ul’e qb eft artis z fcie ^ncipiu.CT3^ i po
fteriorib°in fine febi ex fenfu gde fit memoria ex tnemo
ria aut multoties facta expimetu:multe eni memorie nu
mero expimctueftvnu*£xPimeto aut ex oi qefcete ut»
in aia vno pter multa qb cu oib9 vmi fit illud ide artis e
^ncipiii z fa*e.H73tc in l»°De aia etia babef $ aia poten
tia eft oia z nibil actu anteqj itelligat.1ft>er rorte aut ide;
.pbaf «Difcretio fit fenfibtliu per fenfu; coem.f>nm aut illi
us Difcretiois eft Diuerfitas fenfibtliu ^pptio^ que accipi
unf per oiuerfos fenfusrz no fut in aia anteq; accipian
iur.£u igif itellect0 poterio: fit in oifcernedo ad 15 cp po
nat oifcretioue in reb°no idiget g> fpes reni funt i aia an
teq*3 Difcernat.CCr3K coplexu caufaf ab icoplexotfi igif
icoplexa no funt in aiamec coplexa eriit in ipfa:f;icople
xa no fut fcita nifi fiucergo no fiitin aia nifi fint:f; fut ttt
in reb° extraiergo ad boc ^ fint cognita opo:tet qt fint i
reb° extra.aut igif ex bocipfo cognofcunf g; fiinaut ^uo
fut? ab ipfis facietib°fit cognitio eojz in aia.Si ^mo mo
. nic oia a quolibet cognofcunf ftati;nteentqbfalfu;eft*
Sifcbo motiic funt res caufe nre fcie per boc gj gene/
rat fuas filitudines in uris aiab° z fic femp fueriit in aia
* CT©ol’o Dictm0g> oia fctbilia pntpfiderari in fuis^nci
® pqsuelin feipfis.li in feipfis tuc no funtin aia anteqj Di
icanf nifi potctia.fi in bncipijs tuc Duob°modis pfidera
tur.f.fim terminos £>ncipto?z z termino^ nam:? fic gene
ranf a fenfu fic fcamonea eft illi0 nae ep purgat cbolera*
£ofideranf etia mitertoj2bitudine? fic femp fiitin aia
fed tn in potetia cui potentie fufficit notitia termino^ ad
boc gp reducaf ad actu.vn Dicit pbus ® pneipia fetrn0 in
quatu terminos cognofcimus ?bec eft fnia fugu
fttnus aut Dicit gp fctbilia funt in memoria:? accipit me/
moria large p:o mete in qua eft noticia fcibiliii:fiue fini
pnttafiuepteritafiue futura. £ftatitfabi!ei triplici fpe
f.itelligibilts fim g> itelligibilis eft ? bac fpem bet ab itel
lectu agete.? eft fpes metis ? fic fut femp in aia : fed boc
eft in potetia ut fup Dictu eft Donec aduemat fatalia que
abftrabif ad fpes itellect0 agetis,tiic eni; efificif in actu z
piugtf itellcctui poflibili ? mediate ipa oifcernif boc qb
querebaf ? boc eft qb Dicit Hug° fpem late ? tn abditis
tbefauris ee recodita an ftudiii.iSft etia fpes itelligibilis
que eft fpes rei:? bec abftrabif a reb°? no femp eft i aia:
? per boc etia patet foload obta.pfenfus etia ? Difcretio
fut in Difcipulo per fpem iiellect°agetis que piiigibilis e
cuilibet ttelligibili ad 15 cp fiat actu in itellectu poffibili*
<T i&uerif queeft oiia mter itellectu ? fenfum*
Cinde queritur ©e co/
d paratione intellectus ad fenfibileaiam.£t
querunf ouo.^uos^mu eft oe Differetis
? puenictia fenfus ? intellectus.imeftqui
utilitatem conferat fenfus intellectui ?c.
% 5
£>ccudc parite fume
, jB primum proce»» &.
fiSt ponanf rdnes 2f£fe:i fm° tertij ce aia.tQua
rtl £ma e It in utrifqj.f.m itellectu ? fenfu.aia judicat ait'
qd ?cogBofcttco;? que funt.? formaf lic ro.quecuqs po
tetie etufde funt act° ipfe funt cedetttellect0 ? fenfus filt
taiesrergo funt ide.lCSrima ,pbaf evbocqr potetie oifiv
litunf per act0.*rt aut per auctoritate frus l?abtta.ta ro fu
tnif eje auctoritate antiquoj2.2f ntig enim fape ? fentire
ide ee firmabat ficut £mped.Dtjttt.? ro fua fuit q: uolun
tas ? oefideriu no augenf nili ex aliquo cognito per itel
jectii ut fenfum z no augenf nili ad piis:ergo pno elt co
gnttu per intellectu z fenfum.fed pne elt lingulare g fin
gulare elt cognitu per ttelleati z fenfum. Cu igif refpe/
etu etufde cognofcibilis no funt ciuerii modi fpeciei av
gnofcedi eade cognitio erit itellect0? fenfus.3a ro fumif
eje cicto jDomeri otceue qr calie elt intellect0 in terrenis
boib° qlc inducit in cie pz viror oeoriiq;:? appellat ce-'
os planetas qui illuminanf a fole z fole patre.Jn cie au
te fol cucit lume corpalerergo itellect0 itelligedo cucit Iu
mecozpale.fedcorpea appbefio eft fenfusrergo intelle'
ctus elt fenfus.CTSsptra funtrones S^:qs ponit in
£m«pio tertij ce aia,quaru pma bcc elt . Si elt itellige (i
cut fentire ttic intellect0 pattf lic qr ab ejcelleti corrumpi
Itmergo z itellect0 qd rallum elt.C^ fenfus in vna vi
fenlitiua noappbeditoiaeo qrelt visfitatn organo cu'
ius na elt appbedere vnu fenfatu tm.fed itellect0 appre'
bedit oiarergo no erit vts lita in otganorfj vis imipta co:
pori organico z no imijrta cifferuttergo itellect0 z fenfus
ctfferut.CT3^ itellect0 elt l ocus fpeni perboc q? ineo:/
ruptibile ee fpes bet in ipforfenfus aut no lic elt loc° fpe/
Ciertirergo cifferut fenfus z itellect0. CT3tes fenfus pdt
ualde fenfibile oebilio: elt in appben^minTenfibile^u
tellect0 atit pot ualde:intelligibile tortior elt in appben°
mm° itelligibilerergo fenfus potetia no elt potetia intel
le«°.f>cl,pbaf per fup bita.f.qr fenfus corrupif eje fenlibi
(i ercelleti.za ,pbaf perboc cp £>ncipia funt ualde itelligi
btlia:? pclbnes min°:i ideo coefones magis itelligunf
poltdncipia itellectiua qj aii.3n fine aut etufde capti po
nit 23 £:?uenietia iter fenfum z ttellectu*^ frmo ad fen/
fum^priurlicut enim fup Dtjrim0 fenfus mouefa fenfi/ °
bili motu fpeni z no mle.£ii aut oie pallio (it mae erit
mot°fenfibiIis no pmipt0 pafliom:? lic erit moues per/
f ecui eo qr pafiio elt cifpolitio implecti ficut elt in motu
pfjico in quo moues patif.Sifr aut elt in itellectu q mo/
ne f a fpe.f.cuius nullo mo elt pati, vn mot° fpei elt act°
pfecte moueti6.fi=t#ba 3j£:funtbec.videf aut fenfibk
te ex potetia ejciiti fenfittuu aut actu ages, mo eni3 pattf
neqj alteraf actu ages.vti aha bec fpes elt mot°.dlSotua
enim implecti actus erat fupple in pbicis.limplV aute.i.
pafiioni nd pmiyt0 act°.2flter elt qui eltplecti.f.mouen
tis qc nullo md pattf z iplt qde fentire fit’e elt Differre fo
Iu z itellijje.Semde ponit puenietia itellect0 practici ad
fenfum coem Dices q> qn fenfus cois elt negas aut afftr
mas triite uel letu ttic mutaf letu uel fugit trilte.cuius ,p
batio elt qr locari nd accidit aialtb°nifi mediante fenlibi
Ii accepto a copofito per fenfum cdenr.q: fenfibile elt bo
nu uel buiufmodi aliqd ptines ad opus uel appetitas z
no ad apjMpefionetm.CI^^fih^appetit0 in grie funt
ide in actutqr ide in giie.f.fpee fenftbilts -z nd inteiligibi
lis monet ad utruq;.fenfibtlis aut illi0 fim cp elt act° fen/
fus z appetit0 z fuge Differt ec:q: ut feufibtlts elt act°fen
fus z ut bonti act°appettt° z ut imijctii act° fuge opus au
te practici itellect0 per oia elt fire.itellectiue enim aie itel
lectu practico tantafmata ut fenfibilia funt z .pfequif bo-'
nti z malti in famafmanb°.ficut enim aer ide in fuba fed
aliud f m ee elt mediii villis z audit°:ita ide$ feulibile tn
fenfu coi z ide tautafma compatti ad praetteti itellectum
Si uerfu5 m f m ee opaf iudicui fenfus % itellect0? irouratt
one z fuga.CT ^ofo oes pbfte rdnes pcedede funt pre/
ter tres fmias.CT 2(d atit illarti oicedti qi aj>pbenfio
fenfus z itellect0 no funt ide in giie:? ex boc no fequitur
qr itellect0? fenfus funt ide fimprr.CTSd aliud Dtcedu;
qr ouplejc elt piis.f.in aia z in re.pns in re elt fingulare:
piis atit in aia nd elt lingulare:? illius itellect0 qtiq? ett t
rdne ults.fi. tld aliud Dkedii qr fol filitudiue bet ai tn/
tellectuagcte ut fup explanatum eltsfed no propter boc
lumen agentis elt lumen corporale.
CTOuerif quam utilitatem plerat fenfus intellectui.
o £cundo queritur am
utilitate jrferat fenfus ftellecmi.£t Dicit 2fuicd:
qr qdruplice.qni pma elt qr itellect9fepat vntiqdq; ulttl
a fingularib°abllrabedoitetioneseo^a ma?appedttys
mae ? a ^ritib0 ea ? fiderat tu quo puenitit ? in quo oif
feriit:? ee ei° elt eentiale ? et°acctitale elt quo accidit ufe
bei e jancipiti itelligedi.zA elt qr aia pomt bitudmes iter
queciiq; ulia f m affirmatione? negationes? id De quo
fuit affirmatio? negatio pfe nopcipiet.t&D aiit non lue
rit ita Dimittet quoulq; iuenerit medui terminti. ?aelt ac
quire .ppdnesetpimetis.f.utiueniaf per fenfum qr ali
qs pdtcatiicomitaf fbmaliqbafftrmado uel negando:
uel afTtrmadopiiictione uel negado ptradtctione? no
fit boc in qbufda bor ? nd in altjs neqj ciflfereter fj fenv
per fit oonec qelcat:? qr iter nam bufpdicati ? but° fbti
elt bcc bitudo.aut na bui°pfuts conutaf nam acentis b«
tus:aut remouef eemialr ? tunc erit bcc pceptio adepti
ex fenfu ?fiUogifmo.4'i elt illa ^ba?qb°factle afientit
aia eo qr ^babilta fut.Cu Sed obijcif oe ^mo md idenj
videf enim fepare ab appedittjs mae ? pntib0 mas ‘z
videf fupflue addi.flJlSreterea querif qre ille modus
Dicaf acqre frneipia ttelligedi: jr eni videf et pott°pueni
re.jrnctpia eni$ itelligedi funtpme ^pones que acqrun
tur in tertio md. pterea fcdus modu ; nd videf Differre a
qrto.fcdus euis modus pcipit^babtlta qn tueuu medi
us tm ? fitr qrt°.C3^ ‘n PIe modi or qr aia acqe
rit per eti pfe nota:? boc non videf Differre a md f quo
acqrit aia^ncipia.CT lbrea fopbifmata funt que aequi'
runf ab aia ? nd idudunf i aliquo iltojr modog.CJ Jie
3utca Dicit alibi qr trtb0modis formaf itelligetta tu aia,
«duo?2 f»m° elt cu aliqd formaf in aia in affectu tddtictc
? iordtnate q tn ordo cdmutabilis elt f m auditu Is itelle
ct° ide remaneat fic cus Di ofs bo elt aial ? cdmutaf ordo
fie aial pdicaf oe oi boiemic euis in ordine contutato elt
ide itelIeci°.Scdus elt qr itellecfrei elt acqfit0 per opati
ones:fs aia auertif ab eis ? no refpicit ad id qd u intelle
xent.30 elt ficut cu altqd oubiu a te querif oe bis que ii
fciuilti uel fcire potes ? tu Dubitas nide (tatim certus tn
poflfe ntde poltea c^uis non Iit apud te res ordinata, {fe®
? frm°modus elt ficut id qd De tbefauro eductf ? agis ali
qd oe eo.t° elt ficut id qd bes in tbefauro ? nd agis alj/
gd oe eo.30 ^0 Differt a ^>mo in boc qr nodij elt aliqd oj
dinatu in cogitande aliquo md fs elt iicut icboatio ordis
cu adiucnone certitudinis ? Differt a fcdo:qr non elt qd
nd refpiciaf fs refpicif aliquo md pliderldi in actu uerif
fime cut ,pf>a elt compatio ad aliqd qd elt qd repolitus.
Btigiftresmodiltntformidiiteliigibtliaiu aia? non
formanf nili a fenfu videnf fenfus .pdefie aie itellectiuc
tm in tertio md ? nd iu qrto.fjj llbreterea iter qtuor mo/
dos f>mo9 in trib°poiterionb°adiuuanf itelligibilia p i
tellectucdponcte.0edDtcit auica alibi qrouo funt tm
modi adiuuldi intelltgibilia.quoiz vnus elt ut intentio
nes que funt multe ? oifferetes Dtmenfiontbus in ima/
ginatiombus fiant vna mtetio tamen non Differunt m
Diltincuonc.Hliud elt ut oe intetionibus generti ? oria
rus cdpouaf intetio vna in otifinitione.modj aut multi
plicadi fiut ecotra iltoir ouoc modo?j.C‘Soro oicedus
qrf>mi qtuor modi fumunf penes itclltgtbiic cdplcjmj
iDc bomlne
sfncoplejtu fiue penes itellectu fimplice z copofitu.pzi'
mus enim modus eft £m abftractione intelligibilis (im
plicie fiueincoplejciXbpofitio aut intelligibiliu fit duo
b° modis.f.penes habitudine ter mino? in gffe z penes
habitudine eo? tn fpe.z fimo mo egredif modus.i°pfe
nota coponit ftatuiopinabilia aut no coponit au inuetio
ne medy termini.habitudo aut termino? irt fpe eft duo
bus modis.f.per modii ftitatisz fic egredif modus ter
tuis.: per modii jpbabilitatis z ftc egredif modus qrtus
CTSd^muatit Dicedii gp virtutes aie fenfibiles triplici'
ler Determinat pticulare.f.cti ma z cu appeditijs mae : z
cu pntibus ea.cti materia Determinat lenius qui no acci
pitnifimapnte:cu appeditijs mae Determinat fantalia
? imaginatio que appbedutpticuiare materia no pnte:
fed rn fub appeditijs mae que peipue funt qtuozXqua/
litas figura litus z qlitates fenfus ,ppzij.queda aut oeter
minationi no fub appeditijs neq> fub ma fed fub pii ti'
bus utruqj ficut eftimatiua z memoria que accipiut inte
liones nociuizjpuenientes amici:: inimici boni : mali
ut ntieique I; no fiiu accepta a fenfib0 ni nutiqs fepanf a
ienfibusfedaccipiunfinillis-rnoperrones ules ficui
fup jobatu eft in qone oe eftimatiua.ab !?is aut otbus trf
bus oenudatitellect^ftTSfd aliud aut Dicedii gp idiuifi
bilia pneipia pma maiia funt oie intellect0 q: eje ipfis co
llituif intellect0 copofitus.itelligibilaa aut que liit in ter/
lio mo funt pneipia fcie:q: ipfa funtfeme^pones eic qui
bus habef fcia coclufionu.^J^ld aliud oicedu gp febus
modus gra ultime ptis Differt a qrto ficut gen° a fpecie*
vel oicaf melius q? oiffert per ambiguii ab optnato.3n
febo enim mo gra ultime ptis no eft inueni mediu fj in
qrto mo ftat intellect0 fup ,pbabile.$I7Hd aliud Dicedii
cp no oie .ppofitio uera z neceftaria eft Dignitas:1: p hoc
©iffert febus modus gra pzime ptis a tertio mo.*0 enim
colligit ,ppones neceflarias que qfiqj oemoftrat z qtiqj.
©emoftrantur. f aut colligit .ppones indemoftrabtles
que femp oemoftrat in qs no eft via recipiedi ntfi p no/
licia termino? z ejrpimeta fenfuu.dTSd id aut qb obij
cif ©e fophiftica Dicedii op ipfa eft iujeta ^babiles.muta t
cnimfophifta Dyaleticii :,ppter hoc fub mo qrtoptinet*.
id qb obijcif De alia Diuifione Diceduj cp illa oaf
©e fcia potius qj oe modis itelligibiliii*: f>mus modus
eft furnpt0 penes fcire ut age pfiderado.fcbus aut penes,
fetre in hitu.3°aiit penes fcire cu actu remintfcetie.^ 15
eni$ gp aligs no ftatim pot oare rufum cert° tn cp poftea
Dabit mouef ad £us fcitii z cu multa mouerit z reuolue'
rit uenit in £ncipiii Determinatu a quo,pcedu in rfifunu
(JJSd id qb obijcif oe ultima oiuifioe Dicedii cp illa fu/
mif penes duos modos.itelligibile incopleyii adiuuan
di.QLuo? vnus eft per refofoue utis a multis partibus*
febus eft per cogregatione generis cu fuis o ifferetys ut
©iflfi nitiue conftituaf fpecies.
CiQueritur quid fit ratiocinatio*
4 J0nfequeter queritur
oe rotte.z Dicit }*faac q? ro eft curfus caein caifc
fatii ,z fim hoc pfueuit Diffiniri cp ro eft vis aie facies cur
rere cam in caufatii.fETSj ptrapoc videf efle q?in roni
bus qfiqj fit pzocefius ab effectu in cam<qnqj etiam a iV'
snis.qnq5nofuntcaufe ficui in logicis.Cltc ficut Dic
©ama° ronale oiuidif in iterius oifpoftmfimone z cp
terius qui eft angelus itelltgetie.t oicit cp l?o oicif rona
iis ab iteriori fimone eo qr multi funt muti fimejeteriore
illa aut ro a qua l?o fic oicif ronalis no videf vis faciens
curre cam tn caufatu fed potfoifcretu ueri z falli z boni
i mali.CTl^terea cu multe fiit vires ronalis aie.que'
rif qre potfo: ronalis a rone q) a oenoiattone alteri°vir
cutis. firilbKtereaigeniu d: eequeda vis aie ronalis z
querif tn quo Differt a rone.fubtilitas enij z ebetudo fut
Difpones rdnisw filjr folertia z querif fo qd oetermttilt
rone.CTSoIb ro eft nome muItipFr Otctmqnqj enij qb
libet jjmcipiti cognofcedi d: ro fini q? Dicim°ronales fcie
tias oiuidi cotra ualesteo q» ronales coliderat res p piv
cipia cognofcedi.nales aut per pneipia eeudi.qnq; oief
tur Diffinitio ro.qnqj oz vis aie ronalis ro que nihil ali'
ud eft q3itellect0copofit°illa.f, copone que eftiter inte
res-: illatu fiue ^bas z .pbatum z fic oiffinif fim )^faac*
CET3fd pm ergo Dicedii cp caufa oz ibi caufa pfitie z non
caufa rei,C"2td aliud bicedti cp ro fonat in aptitudtnej
z iu actu.-: ^mo mo ab ipfa oz ata ronalis.z0mo oupreil
act°.f,iterioz z e]rterioz.3nterioz quo toni fimone fozma/
mus z trafeurrim^apud nofipfos anteqj iduat aliqd uo
cis z ifte uocaf a ©ama0 endyadeter hoc eft iteri°oifpo'
fit° fimo.Slius act^eft in .pnuciado fitnone z hoc uocaf
angelus fiue imctftelligetie in eo q? ntictat ejetra id qb i
terius pceptii eft ab itelligetta.itelligetia enim qtuoz mo
dis accipif.ftibe enij fepate qs uocam0 angelos okunf
itelligetie ab y faac in h° oe caufis.ab cf aut qblibet
iteiltgtbile Denudatu pure a maz ma!ib° appeditijs d:
itelligetia.f; in li° oe aia itelligetfa pfueuit appellari act4
itelligedi ficut in 3° ubi oz itelligetia idiuiiibtliu i his ell
circa que no eft falfuj.ilXicardus i^o oe feto victore finv
pliciore actu itellect0 oicit ee intelligetia z tllii qui ferf in
oeiiz fup celeftia.GT^d aliud Dicedii cp aia ronalis o:
eo q? finis itellecrtion eft fine inqfitione z rocinatione
quo no ,ppzie pueuit itellectui.cii enim tria fiit in rone*
f.^ncipia z ?clbnes z ?curfus vni° in alterii bnctpio?,p
pzie eft itellect0.1: ,pp ter hoc oicit 2f|fc:cp itellect0 certio:
ell fcia in fine pofterio?:fcia aut eft pcloiui, Scire eni ut
habef in p° pofterio?.Hrbitramur vniiqbqj cii cam co
gnofeim0:: qm illi0 eft caufa z qb ipoffibile eft afr fe he'
re.iRo aut eft iu oecurfu vni° tn alterii:: hoc oecurfu p
pzie pficif aia humana:zppter hoc poti°oicif aia ronalis
Cr^d aliud oicedu igeniii ut Dicit 2luica:eft act°ro/
nis qn^pzia vi iuenif medius terminus in ftllogifmo.z
oz act°ifte poti°pfectto qj opatto.z ,pp:ia vis oz ad ejcdn
lione ftudij z ooctrinefim w habef in 3°topff.qi abnega
m°ftudiii uti^enioii ee videamur.ftudiu autfim ffulli/
um eft uehemes applicatio ad aliqd inueniedu uel addi
fcedu.Doctrina aut fcia accepta ab alio.fubtilitas fto f>j
^uicdm eft aptitudo qua ho eje fei po nat°eft adipifei fa/
pietia:: het tres gradus.quo? pm°eft quo idiget adiuto
rio ooctrine ad oia itelligtbilia z hic oz ebes.z°eft qui cij
oocef queda itelligitalia cy. feipfo.3°qui iuenit fciam eje
fe fine oatore:: ifte ,pp:ie oz fubtilis co cp ,ppzia vis pe/
netrat itelligtbilia .z ab 2fuicd uocaf itellect0 fanctus eo
q? itelligibilia fluiit iu i pm virtute itelligetie agetis z no
ab alio adminiculo fed pauci tales iueniunf z ideo oicit
alphorabi0 gp fi aliq tales fiit qui oia per fei pos fciiit eq
uoce funt hoies eo cp potius otcunf angeli i>pter oeifo:
me intellectus que hnt.Stcut aute habef in fine ^mi po/
fterio? folertia z fubttlstas queda medii in non pfpecto
tpe hoc eft ftatim ut fi aliqs vides q> luria fpledore femp
het a fole hoc eft gp uerfus fole femp attedif ftati; itdlige
ret,ppter qd hoc fierct.aut oifputlte cu oiuite cognoue/
rtt altque ftatim tnrelligir ,ppter qd hoc fit qm accorno/
dani eft:aut qz amici fum.aut qz eiufde inimici fiunt»oi$
enim vides eas medias cognouit z ultimas ideft pzojci/
mas fiue immediatas.
GTUtruinipfa fit virtus cozporea*
^nfequmter que
f redii e oe natura aie ronalis oe qua que/
runf ouo.i^uo^pmu eft utrti ipfa fit vir
tiis cozpea aut no.imaut utrum cozrtipaf
cozruptiouecozporis*
a © pzimum ctlbulte rationes funt
polite fupza in queftionibus oe Diffinitione
% 4
Sfccude partte fume
anime quibus addimus hic Decem fumptas ab %ma>
iz^lg^ele.quarii Teptem funt ligna, tresautem fequen
|ee oembftrationee ueceflarie.flf llbztniu fignum eft q>
queciiqj virtus eft coipea hoc eft actus alicuius ozgani p
fe oebilitaf Debilitate illius ozgani * iuuaf bona babttu
dtne * boc pbaf in oibus virtutibus hntibus fitU5 in oi'
ganotfed virtutes 9ie ronalis no pfe oebilitauf Debilita
je alicuius ptis co:pis:nec pfe iuuanf bona habitudine
$pfitis:ergo no pfe funt virtutes co:pee.ilfoinoz,pbatur
ex boc q? fpes impfla in oigano cozpeo femp eft pticuia
X isjroiies aut Tue liue ueri fiue boni que funt in ata ratio
nali funt ut,es.C*l!n fiSftfi e ft q? nulla virtus co:pea ap'
pbedit fenee fuuinftrm qd,pbafper induetioneot'115.
tmllus enim fenfuu exterior fentit fe uel inftr m fuii.Si
militer etia in itenorib0 imaginatio no imaginaf fe uel
inftr m futli-r fic eft oe oibus altjs.* ro huius eft qi tales
■^tutes no apphedut nili oigano coipis aligd paftbmul
Jum autozgami patif a feipfo nec 3 virtute que eft in ip'
fo q: fic fi femp paterefifed irdtef t° * cetere virtutes aie
ronalis apphedut fe * oium inftfa virtutiiiergo no funt
virtutes coipee.C"?"1 fignuj, eft cp virtutes coipee nihil
apphedut nili fub Diffinitione * motu:* hocpbatum eft
fup in qone oe tactit.gSrhkue enij no fentit fuu calorej:
J5 sit maioi calore febiicitatts eo q> iam qfi in nam #fus
eft * afltmulatus mebiie.fed intellect0* cetere virtutes
aie ronalis apphendiit gcgd eft in ipftstliue Iit qlfras ro
tialis fine aduentesiergo no funt virtutes coipee.CEq."1
figmieftqb etia ponit 'Ufc.lqi nulla virtus hus futi m
organo apphedtt oia.iQuicgd enim apphedtt aligd pji^
mo in potetia eft illud * poftea in actu. virtutes ante c ov
porce nb funt in potetia ota nec etia in actrnqb patet ex
boc q? in futs appheftuie no faciut Diuifione iter fubam
1 acciisifed apphendiit fpetn qlttatis fenftbilts * liguri
quintano * 110 Determinat fbni apphefi per fubalia ipsi
iis.l&b aut huius efttq: fua inftra no funt coplexionata
nifiadappheftonestaliii.intellectusaut oia apphendit
Diuides inter fbm * acciis: z oeterminas rej per fubalia
ipfiusiergo ipfe fepatus eft ab oibus no hus oigami ait
euius coplextonis.jgt hec eft caufa qre 2liiax.oirittnteI
lectu ee mixtu z nulli nihil habere coe.CT ?m fignuj eft
^ ois virtus coipea ledif ab excelleti apphefo i ntatuj cp
poftea minus apphedtt.excellesaut apphefus eft ouob0
m odis.quox vnus eft qn virtus mouet plus qjlit mo'
bilis:-! fic ledunf oesapphefiue exteriores ab excellenti
fenftbiliapphefo.Scbus modus eft exfrequetia opatio
mi ipfius virtutis coipee licut ex frequeter imaginari le
dif imaginatura z alie iteriores oiganice virtutes.fed ejc
frequeter ititelligere z rocinari efficif aia ronalis magis
habilis z mobilis fup excelleti intellecto melius intelli'
git minus ttelligibiIe:ergo aia ronalis no erit virtus coi
porea.C'6m fignu eft q? ois virt° coipea nobis cois eft
Cti aliis aialib0 biutisibzuta enim quedahntoes fenfus
% virtutes que Determinanf in trib° cellulis capitis.aia
aut ronalis cu fuis virib°folti hoibusineftau quo# ca'
pitib0 no Determinanf nili tres cellule.ergo aia ronalis
cu fuis virib0 no eft virtus cozpalte.CT 7m Itgnu5 eft cp
virtutes coipee pfoitanr z accipiiit qfi gnatione fim qb
alteraf coplexio ficci oigani* oebilitanf in tpe illo qua^
do no fit fuffictes reftauratio oepditi tn Gigante:* hoc e
ufq; ad vigefimilquintu aunii * plus:* poft tepus illud
.eft mtellect0* cetere virtutes aie ronalisin maximo fuo
robore ergo no eft virt° coipea aie ronaIte.fT;8meft oe
moftratio necefTanj:q: qcqd eft pcepttbile fperii indiui /
fibtliu Diuifione coipis quati i^m eft icoipprcu * idiuifi
bi lejaia ronalis fim fuas vires eft huiufmodi:ergo ipfa
eft indiuifibtlte * virt0 cozpea.li^iima ,pbaf qi fi oef op'
polita tuc altgd epipeu * oiuifibile erit fufceptibile fpeci
erii indiuifibtlimqb patet ee falfum eo q? fpes per acens
biuidif Diuifione ibti.;A (pbaf per hoc cp fi fpes intelligi
biles Diuiderenf aut Dtutderenf pfe aul per aecns.fi pfe
cu nihii oiuidaf pfe nifi inquatu erut fpes ptinue nel ot
ferete qualitatis»* fi ptinue tuc oes fpes intelligibiles &
fent uel linea uel fuplicies uel coipus uel tepus uel loc*
qb falfum eft.Si aus otferete nic eent numerus uel oro:
qb tteru falfum eft.Si #0 Diuiderenf per acciis tunc Di'
utderenf Diuifione eius qb eft pfe:* fic imellecfeet hns
ficu in ptibus quatitattetex quo fegtur ouptec incoueni
ens.Quo^ vmi eft intellecT’ fit coipus qb fup multis
ronib0 eft impiobatu.aiterus eft q» ulia que funt in aia
funt hntia fitu per acciis:* oe hfto fitu eo mo habet figu'
ra Determinata quo heufic oia ulia eent figure oetermi'
nate;* fic ulia eem pticularia.ho enim in figura oetermi
nata no puensc mfi platoni * foici * no omni hoi;* eadej
ro eft oe alije.tL eft q> tntellige abftractii qb eft feps
ni a ma * appeditys mae * piitib0 ipfam ut fuppbatuj
eft.^uigifitelligtbilenoheat nifi ouplke compatione
f.ad Ccellectti * ad re cuius eft fpes fepatto hec fit in itell»
gibiliexalteratftarucompationunonautfitex ea que
eft ad re.resaiitfepe eft cuma* appeditysmae* piiti'
bus ea:ergo reltiiquif qi fit ex illa compatioe que eft ad
itellectu.iu igif huinfmodt fepatio eft fimplex * imaiij
* icoipea itellect°pfe *pmo erit fimp^* icoipeus.lilr aia
ronalis.CTx"1 « ultimti eft qi queetiq* virr’ eft pote? fi'
ue coipea liue icoipea ipfa erit icoipea virt0 aie ronalis
in ap^hededo eft hmoi:g ipfa erit icoipea.^iimajabaf
per hoc qi nulla virt0 coipea fiue fit aie fiue coipis exte'
dif ulrra coip°fihi obiectu. Oico aut coipis ut eft ealidil
* frigidii.aie ivo ut funt fenfus exteriores * iteriores.**
ftopbaf per antedicta ubi habitu eft q? itdltgtbilia que
da umt coipea queda incoipea l; oia fint icoipea inqui'
lu funt itelUgibilia.CTSj ?tra pmii lignuj fic obijcif ro
oebilitaf Debilitata media cellula capitis:ergo ro videf
ee vtrt0ozganica.hoc etia vtdef Dicere £oftabulus in Ii®
oe oiia fpus * aie.fic intellect0 * cogitatio atq3 (puidetia
* cognitio fiut per fpem que eft in uetriculo f>ori * i me
dio.^C” 3k3°antci° oeoidinattua* copofitiuavirtnte
hec ^cedutfantafia in fronte:cogiiitio ^0 uel ro in cere
biotmemoria loo in occipite.ex his videf accipi cp aia m
rionalts (n fuis viribus lita fit in oigano. CTSilrobycif
ptra gmii fignu.Dicitenim a^:in xj* met ?ace qi fi ^tml
no itelligit actu fed * potetia neceffariu eft ut ^fecutjo itt
telligedtiducat ei lafiitudme.fiEx hoc accipit q> ois itek
lect° egredtes oe potetia iu actu ut frequeter intelligedo
laftaf tu frequeter itelltgedo.hoc etia ^bat expimetutcil
igiflaftationofiatut oicit 3uic° nifi in obedietia oiga'
niad virtute mouetem erit itellect0 virtus lita in oigano
coipali. Solutio fim fniam 3uicc * algajef.oue iut
caufe qbus aiaretrahif ab actu tntelligedi in oolore lefi
uo capttis^uaru vna eft q? hoc eft oe natura aie <p cuj
multa opaf circa vmi qb retrahif ab alio maxime autej
occupaf circa hoc qb maxime mouet.ooloi aute lefiuus
medie cellule maxime mouet:* ideo retrahit anima ab
actu intelligedi * no rbcinadu* fic per acciis couenit ini
pediri intellectu in coirupttone cellule capitis * 110 pfe*
2f lia caufa eft cp etia foitiores motus aie exdudut oebt
Iiores.£ti igif coirtipif caput anterius uel pofterius co
foitaf fantafia uel memoria.St enim fiat coiruptio ante
rius per frenefim uel aliqd aliud multa eriitfantafmata
inoidinate mouetia:* foititer erit retractio ab actu ratio'
nis * memorie.Si aut fit minu? ficca * frigida coplexio
cerebii corbita f memoria in pofteriori parte* famafma
ta foitiftime teneuf * tunc iterum erit retractio ronis ab
actu * fic tteru per acciis inipedif ufus ronteficut in tre
itetids * melacholicis.lTertiacaufam addimus nos fci
licet q? Ij intellectus non fit virtus in oigano lita ni acci
pit ab illis que lite funt in oigano ut a fenfibu? * fantafia
* ideo illis impeditis per coiruptionem impedif act° iit
telligedi per accide? * no pfe:* per b patet folb ad pmu<
Be bomine
(E? % d ouo fequetia Dicedus gp fntellectue Dicif efle iu
media celiuSa ? m fpu medie cellule no gp (it act°illi°coi
porie:fed q: (pes abltrabit a fantafmatib°qui ut in uelpi
culo funi in fpu silfcellule.CCT Bd id qb obijcif cotra s"1
figmi Dicedus q? laflitudo accidit ejc frequeti itellige: no
;pptenntellectumea queancedeteroidinanf adipm ut
funt motus fautafmatuin z Difcurfus fptis aialis qui ni'
imo calefacit ? oeliccat caput qb caufat laflitudinem.
CCT Utrti coiriipaf aia ronalis coi ruptione coiporis.
s £cuii£}o queritur Ptrum
coiriipaf aia ronalis coiruptibe coipis an non •
f£t ad bac qonem pmo ponemus auctoritates pJ3orus.
Deinde rones ,pbabile8.? polt boc rones oemonltrati'
uas z neceflanas,? tande oifputabimus in cotrarium %
foluemue.Oicit ergo sjfe: in *°oe aia ubi loquif oe ue'
getabih? fenfibilifim^pttngiteas oiuidi oiuifioe coi'
poris. £t fubitigit fic.oe itellectu aut z .pfpectiua poten
tia nibil adbuc mamfeltii lit.f.qb fic (it iu coipe (icut ue'
getabilis z fenfibilis.fed videf genus aie e (Te alteru fub
iiigit:? boc folii cotlngit fepart fic ppetuu a coiruptibili.
relique aut ptes aie manifeltu elt cp no funt fepabiles:
ejc bac auctoritate duo bntur.f.qipotetia itellectiua non
fit in aliquo oigano coiporeo z .ppter boc elt virt° ineo:
poreatq: in coiruptioe coipi? na itellect°fepaf (icut ppe
juuj a co:ruptibtli.C3£em 2f£fc:in oe aia gde igtf
no (it fepabilis aia a coipe ut pars qde, tp(i° fecabi lis.i*
fepabilb apta nata elt no in manifeltii.quaruda em' par
liusact0efi m ipa:at #o fim quafdas nibtl «pbibet fepari
iciljppter 15 op nulli0 coipis fiita«°.2lmpli0qde manife
(tu elt (i (ic fit coipis acfaialic nauta nauis.er bac aucto
ritate ouplejc caufa babef qre aia ronalis fepaf a coipe*
2(ia enis fim fmi genus elt act° coipis:? ptes queda aie
funt acfquartida partili coipismt uegetatiuu fenfitiuus
z io no fepant fed aia ronalis nulli0 coipis elt aa°neqs
partes coipis:? boc fup ^pbatu e(t bec erit ergo vua cau'
ia cp fepaf a coipe.Blia caufa e(t cp ipa elt in coipe ficut
nauta in naui regens z moues naue . nauta enim fepaf
g naui I3 actu regiminis nauis no beat ejetra naue:? fitr
aia fepaf a coipe I5 tn non regat coipus qu feparata elt.
CT^tem 2t^:inltbio De aia.itellige z pfiderare confii
inuufalioquoda iuteriusgfumptoipmaiit intellecti'
uuj ipoflibile efl.f.coirupi . itellige" enim aut amare aut
odire no funtillfboc eltaieitellectiue pafiioes fsbmoi
bntis id qb illud betiboc elt coipis blitis aiaj itellectiul
fim cp bet eatquare boc coirupto.f.cotpe non reminifetf
neqj amat neqj audtt.no enim illi°erat fed fim gp Dictus
elt iteUeq°aiit duuiiu aliqb ipoflibile elt.C- J6>? boc ba'
bef qiitellige eflqbelt er tantafmate no cotriipif cotrn
pto itellectu fed alto quoda iterius coirupto ? boc elt ot'
gano fantafie a quo abftrabit fpes iutelligibiles z fic co:
rupif etia amare flm coipale actu % odire.babef etiaj ep
boc cp itellectu fmfe ipoflibile elt coirupi.CCTjfte
in b°oe aia itellect°videf fuba queda elTe z no cotrupi:
inarimeautcuj cotriipif ab ea que elt in fene Debilitate
femp coiriipif fed no tn fenib0 acctdit.Si enim accipiat
fener oculum iuuenis videbit utiqj ficut tuueuis qre fe
nis no elt in fuftinedo aliqua aiain fed in quo elt in ifir
mitatib0^ ebiietatib0,^ itr boc babef no trn Dictus cp
intellect°litcotruptibtlisfBafed etia.pbatio.lienicotru
pef coiruptioe coipis tiic majetme coiruperef cotruptio
ne feuy eo q> illa fola flt cotruptio fim nas ficut babef in
f>n°qrti metbe^ubt fic Dicit pbus Itmpliq fane giiatioin
cotrartu peipue comune putrefactio ois qppe fim nam
cotruptio in bac via elt queadmodti fenecc0? uetultas.fi
nis enis ciicton bou putrefactio:? boc e It qb Dicit aptua
ad bebieos antiquaf ? fenefeit ,ppe interitus elt ,pba
tio a maiori.magis eni videf fenfibilis virt° cotrupi coi
ruptiae coipis qj itellectiuatfed fenfibilis no coirumpif
nili per acens.f.inqulti! elt virtus in coiperergo intelle
<t°nullo mocotrupif:per acciis enim no pot cotrupi ut
virt°feufibilis eo gp 11 5 fit virt°que fit act°a!icui° coi pis.
CT3te a^:iurj,nometbceoiuiditfubaiu in mam ? fot'
ma z copofitu ondens ^ fot ma no pcedtt mam tpe fed
rone nec fequif ea tpe ntfi fola aia ronalis ? oictt iic.Si
aut remanet in poltremo alia foimarii femp querendus
elt oe boe.3o qbufdaenis no elt ipoflibile . uerbt gra:fi
aiitaia talis elt oifponis no tota ni fed itellect0 boc elt fi
aia foima remaneat polt mas f«a tpe ipa 110 erit nili ai®
z tii no iota aia boc elt no ois aia.? Dicit cp tota fotte no
remanet (ppteraias bumana que vua elt tn trib0 virib0.
Unde fi itellectiua maneteus ipa fit vua cii uegetabili z
fenfibilt in boie ejcnfib°necefle elt? fenfibile z uegetab»
lem manere per alique modii.CT 3iC5 auerr.ftip i° oe
aia fic Dicte cp nulla ps aie fepabilis fit a coipe fed coiru'
pif coiruptioe ipfi°coipis no fequif er boc gp elt ptectio
coipis er eocp ipa elt ptectio ficut nauta nauis qui fepa
raf a naui.Ct 3tem auerr.fup s^oe aia nos ponim0 in
tellectii malern efle eterrui z icotruptibile? itellecta fpe
culatiua efle z giiabtlia z coiruptibtlta:? pontt eternum
pio ppetuo?itiifmutabiliflmfubam.C[r3tc 2fuer.fup
r)mometbceDic gp aia ronalis manet polt motte?fiius1p
fperitatis eius erit fi piungatur^mo motori.£t appellat
ptimti motore vniuerfitatis^ncipiu qb elt oe0.<t“ 3te?
%hiicano folii dic boc fed etia ,pbat plurib9i bnib°q? ai®
ronalis no fit coiruptibilio coiruptioe coipis : qs roues
intra ponemus ? iufup oe aia polt moite z dc glia eius
z oe pena ei°Xlfi otc fic cii foitunata fuerit aia .ppter ba
bitudiue rectptedi ifultoue ab itelltgetia agete ? pfunde
ter locafjppter coberetiafutmfolubile fupfedeta nego'
cio regeai coi pus ? ab bis que pueniut feufib0 no tame
ceflat coipus retrabe ea ? impedire z ,pbibe' a pfectione
coberedi cii ea. £um ergo liberaf ab occupatioe coipis
polt moite remouef uelame z ebibes z ourat fpilarr co
beretta:qm aia pmanet fptialh? intelligetia ages fpilafr
z ifufio er pte eius elt largiflima.|ir3tC3 Slga.cii fepa'
ta fuerit aia a coipe ourabit ei9coberetia cus intelligetia
agete z pficief eius Dtfpo z oelectabif in Delectatioe cu'
tus efle no potfimoneerplicari.|E*3tom3lga.loques
oe aiabus malo? oicit fic.polt moite amiflb iuflrumeto
oefiderate rei tnanet oefideriii eius ? amoi in aia:? boc
elt cruciat°eius meflfabilis.GTJ^ni T^ac in li° oe Dtffi
nitiouib°aiarii funt oidines tres:aia rbnalis:beltialis z
uegetabilis.oib°aiitercellefioieltroualiseo qiipa cau
fata elt er itelligetia ? oe na eius ? ob boc fact° elt bo ro
nalis Difcipliue pceptibilis z oifcernes inter bonti z ma
Ium ? iter ea per que fit faluadus.GT 3" vf^3C in erpla
natioeoiffinitiois p!3iebui°,f.pl3taeft aflimilatiocrea'
toris opib°fiin ueritate bumanitatis Dicit fic.caufa lina'
lis bois fpiialts elt ut vnio aie cii coipe fit ad boc ut boi
manifeltef uerttas rerii pticulariii:? oifcernat inter bo/
nus ? malu:? faciat qb erpedit viues in fanctitate ? infli
ciaquoufqs remuneref? pimtgaf fpledori imelligette
?pulcbtitudinifapientie:?fiatfpualispiimct0fplendori
creato er ueritate creatoris fine medio qb elt paradifus
eius z retributio ei°? fumma bonitas? fublimitas inte
gra z pnkbtitudo ei° p tecta.?, ppter boc ijblato oirit gp
pl3ia elt cura ? follicitudo moitis.CT3te!|5 Dicit rfaac q>
aie malo? oebmunf fub trifli oibe z cremabunf in igne
maguo.CTJ^i» £oltabut’.lib:o oe Dita fpiis ? aie Dicit
fpiisa coipe fepatus perit opaquoqj aie cii ipa fepanf
a coipe pereiltnpa aut in feipa no perit.? loquif oe fpii
coiporeo que etia in incipio bui° Itbii oiff init Dices fpi
rit° elt quodda coipus Ibtile qb in buma no coipe orif
er foto cotde ? ferf in uenis pulfus ad vtmficadu coip0
z opaf vita z anhelitu z pulfii.? filr orif er cerebto i ner
uts z opaf feiifus ? motii.opatioes aiit aie Dicit cp fiunt
in otgauo ut vifus? audft0? bmoi.Hlpetragora's logtur
Bect«Je partte fume
In bncipfo aftrologie Hie De quoda pbo moziuo: * Dicit
^ locus ei°eft iter fanctoe:? boc no polfit ee nifi aia ma
neret poft mo:ttf.<ETStFr Ifrtbolomeus in almagerti oi
cit q> fcia ftellarti in actionibus? boneftattb°mos lauda
biliti no eft necelfttae pua:iino nitui eft magia adjuuas
ad acucdos oculoa metis ure ? itellect°ad pfideradti ea
que oplbua fimilanf ominis, ppter fublttnttate modera
minie ? eqlitatis ? puitate arrogatie . ? qm ipa facit eu;
qui pfeuerater ea ingrit:? bac celefte pulcbutudine otii
gere:? ouctteu adpfeueratfa Diuini ftudtj? piungtt euj
ipfi qb anime file e!l,ppter bonitatej fo:me:? aflimilat
cu creatori fuo.£x boc patet q> perfeueratia ftudtj facit
amare celeftta ? pitigit celeftib0:? boc itelUgit poft mo:
icm:qz ante Dixit cp no eft moztuus qui fapietia viuifica
itit.CTJtem babef per oia in p:in° albategni.CT 3Km
•jSlatointbimeo iducitoeu loquentead motorea?ftel
laa fic imttates.ergo meu iuxta effectu noftrii folertiam
ita iftitnite atqj excitate moztalia ut gbus pfoztiti oiuini'
tatis ? appellationis pilitas copetit oiuina pditti firmita
te fingatis:erit #o tale cp uobis obfequi iufticia que co
lere.pfpexiftis.bm0 ergo vniuerfi giiis femetej facia uo
bifqj trada uoa cetera exequi par efttita ut moztale cele/
fteqj nam mo:tali nexu extrifecua ambiatis : iubeatifqj
nafci cibu ? puideatia ? incremetu oetrufit poft oilfolu
tione id fenus qb credideratis facta fuccefiione atc ? co:
porta recipiatis.C’ 3tem ,pbat in pbedrotie multis ro'
nib°cp afa eft imoztalie.^uaru; quafda lup pofuimus
que lj ,ppones falfas beant coclulio bec eft qua ttcdit.f.
qjataeftimojtalis.CTIltem babef in fomnio fcipionia
? in corneto fup illud fomniii a macrobio. f; q: fci ubiq;
Dictit bic auctoritattb0 fetos fupfedemua : q: etia a pf>ia
paucas oe multis adduxtmus.pbos enim oue funt r &
nes.f.2fffc:?lklatonis:? patet per iam Dicta q> ambo co
cozdat in boc <p aia fit imoualts.^onea aut ptobabilea
funt ifte polite a qbufda an nos.ubicuqj pttngitinueni''
re duo extrema inter rea nae ptingit accipe mediti.boc
j>baf per id qb babef in lib:o oe aialtb°ubi okit a$fe:cp
na non uenit oe marino ad agrefte nili per gradusmec
itenita uegetabili ad fenfibilemfi per gradus? io inter
aial bna fenfuj vitu; ? aial biis fettfus oea funt plura me
dia.? boc eft qb Dicit i0ioocp lex oiuinitatis eft per,pp:ia
inedia:? per media ultima adduce. videmus alit menti
bue nam elfe fpualem lepata a cozpe.intellectiua ? ico:
ruptibile ficut eft angelus:qui etia ponitur a pftis I5 fub
noie intelligetie fepate.? vident°in altera pte nam fpiia
lern co:port vnita trronale? co:rupttbile:que p:o tanto
ponit iit extremo m no puentt cti £ore nifi in giie:? op'
pontf ei in oib°otfferetijs:ergo ertlt aliqua media.curti
ergo fint tres Dzie.f.incozporeti intellectiuti ? incorrupti
bile eriit fex media fi pofltbile eft fieri tres.f.ex piunctto
ne vniufcuiufqj oztarti cti giie pfe ? tres ex coiunctioue
buarti ut fit vmi mediti qb fit fptialis fba co:porea tm.al
terti qx fit iba fptialis itellectiua tm. jm cp fit fuba fpiialia
ftico:ruptibtlis tm.? 4mcpfit fuba tntellectiua ? inco:po
rea tm. £t smcp fit fuba fptialia ? ico:porea ? icojruptibi
lia ttn.6m^ fit fuba fptialia tntellectiua ? iiico:rupttbtlis
tm.Sed tria ^ma efte no pfit.qd eni; eft fuba fptialia in
coiporea tm boc no erat in itellectu ? no erit tcosruptibt
le.ergo ptradictoria illos uerificabunf oe tpo irronaba
? inco:ruptibilis.€lutcqd aiit cotrupif co:riiptf pfe uel
per accna.(pbatu5 aiit eft ab 2f^:cp it 5 cojrtipif pfe nili
qd eft copofittt5 ex ptrarijs:? cp ipa no eft ex co trartjs?
fic non co:rtipef pfe:ergo per acens co:rtipef qnpaco:
rupnbtlis efte pontf.Quicqd aiit per acctisco:ruptf co:
rtipif co:rupttoe alteri0 in quo eft q£> pfe coirtipif.perfe
aut ttibtl co:rtiptf nifi coipus bns ptrariti uel copofitum
ex cotrartisjergo talis fuba eft in cozpe copofito ex coU'
trarye ergo eft coiporea ? pofitti erat qb elfet ico:porea
ergo tale mediu efte nb p5t.Silr nec fuba.fuba enim il
Ia elfet intellectiua tm nb icoiporea neqj fcojruptibflis:
ergo cojporea ? co:ruptibilu(.luba atit fptialis cotporea
eft act°? pfectio co:pis:? ptea eiua pfectibea partiti.ergo
fuba itellectiua tin erit act° ? pfectio co:poria ? ptea pfe
ctionea parttti.fed para et°eft itelIect°.ergo itellect0 erit
perfectio alicui°ptis co:pis ? virt° cotporea qd fup ip:o
batti eft.Silr nec }mefte pot boc enim elfet fuba fptialis
nb tcozporea ? nb itellectiua fed ico:rupttbtlts tmrergo
erit cozporea nb itellectiua:? oia talia eft act°co:pia fim
fe ? fim fuaa ptea:oea ergo oeftruenf oeftructo cojpore
ergo erit corruptibile ? pofitti erat m elfet tncojrupttbk
le.Jte nec 4melfe pbt.bec eni eet ftiba fptialis icozporea
? itellectiua trn ? uon ico:rupttbilis:ergo co:ruptibilis.
fed quicquid co:rumptf comipitur pfe uel peraccns:er
go talis fuba cojrtipef altero ouos modos uo pfe:qz no
eft ex cotrarijs.nec per accfis qz nb eft in eo qb co:rum/
pif pfe eo qx fit ieo:porea:ergo erit cozrupubtlis ? pofitti
erat eflet icozrupttbilis.inec smboc enim eet Iba fptia
lis ? icozporea ? icojruptibilis tnuergo nb eflet rbnalis.
£113 igif nb fit fenfibilis nec uegetabtlts eo cp nb eft coz
pori vnita eifet altqd fptiale qb nec biet virtute motiua
nec appbcfiua:ergo nec vita qz vitacognofctf iu actib**
motiuts appbefiuis.relinqutf tgif 6mq> illud fit medtuj
folii.f.ruba fptialis cozporea itellectiua ? icojruptibilis.
liber boc enim cp eft cozporea no fequif cozrtipaf coi
ruptione cozpis eo cp nullfcozpts eft act°mquatti eft in
tellectiua.Jtemptinuti aliqb cozporeu fepatu a ptrarie/
tate eft ico:ruptibile:ergo multo magis fimplex; qb nec
cotinuti nec copofitti ex cotrartjs erit in cozruptibe ? w
le eft ata rbnalt$:ergo anima rbnalis eft icozruptibilta»
CC3tcm cozpa funt mota a fbijs fptialtb0 inter quelibet
atit duo funt quatuoz opatioes.^bi «fa:co:pus cozrupti
bile tnobtle a fuba fptiali icozruptibili monete:? cojpus
inco.Tuptibile mobile a fuba fpualticojruptibill moue'
te:? cojpus icojruptibtle mobile a fuba fpirituali incoz'
rupttbtit mouente:? econtra cozpus incorruptibile mo-»
uef a Ibs fpuali corruptibili rnouete z^pbatti eft atit in S®
pbP ^ fi vna cbpationti eft erunt ? alie nifi ? aligd fit rc
pugnas.fed ^ma eft in cozpe ? ata bzuti.i4 atit in celo ?
motore celuergo tria erunt ? nb nifi in cozpe ? ata bois:
qz afa bois eft in boie ficut nauta in naui ? moto: in mo
tore ut babef in *°oe aia. OLuartum aut ee no pot . mo'
to: enim cti fit fuba fpiialis nb bns ptrariti no eft co:ru/
ptibilts nifi per accns.f.cojruptione eius in quo eft:fed
boc pofitti eft ee incoit uptibile:g ? ipa erit /cozruptibk
lis:? Dictu erat cp elfet cozruptibilis.GTJtem icojruptk
biliti quodda eft icozruptibile fim totti ut celti.quodda;
aiit incorruptibile fim parte ? non fim totti ut elementa,
quodda atit fim parte ? fim totti ut elemetata.ergo in fpi
rtrtb0creatis erit fifr.babemus enim fptn fim totti ? ptej
incorruptibile ficut eft angelus fiue intelligetia fepata:?
babetnus fim totuj ? fini parte co:ruptibile ficut eft fptis
b:uti:ergo babetnus alique mediti.f.cozrupttbilefim ali
qua parte ? nb fim totti ficut ? fptis bois qui eft aia rona
lis ? boc uocabif rnedui.4m enim mebzu nb pot elfe.f.
corruptibile fini totti ? non fim aliqua parte.T&bnes ^70
necelfarie funt ifte. £t ponanf pmo rones 21111“ que ut
meli9 intelliganf liet bec Diutfio. oe qb cozriipif pfe uel
• per acens cozriipif.? oico pfe corrupi qb b^t ptrariti.per
acens atit qb cozriipif cozruptioe alteri0 ex quo oepedet
efte eius ergo rbnalis aia aut cozriipif pfe aut per accfis.
fi pfe g in ipa eft potetia oeftruendi attteqj Deftruaf.fillr
anteqj oeftruaf eft in ipa act0pmattedi.ifte igif acr°per/
manedi eft potetta oeftruedi.aut ifunt aie rbnali fim ide
aut fim Diuerfa.0i fim idem ergo fim ide; altqd eft actu
? potetia qbfalfu5eft.£lfe enim qb eft actu a fozmaeft
actu:? efte qb pot no elfe a ma pot 110 elfe que pot fulci'
pere alta fozma.fi fim oiuerfa:ergo aia roualts eft ex oi''
uerfts.Quos vnuj facit ea elfe actu : ? altent pot no elfe
Be bomlne
mrgo erit e, rm a que eflflzm griationfe z cozruptionie %
tnfinutattois.nuila aut talie ma tnftnutaf nifi per calidu
tfrigtdu bumidii Itccuj.ergoaia erit er tali ma qd dl ab'
furdu z cotra pbm tu p°oe aia ubi Dicit qz antiqui alt.j .1
elTe aia ipolfibile eft.icouenietfautadbuc intellectu r 5*
nabililfimii eltelfezaia bet nobihlfimu z .ppziu fim uaj.
elemeta aiit onr die an ea que funt : z bec elt auctoritas
fup erpofita.(]7lC>^^rea firp,pbatuj elt multis rbntb0
ep aia ronalie no ell er bmoi ma.Si afit oicaf qz cozru/
ptibilie ell per accne.f.qz elTe et°ejr cozpe pendet qd co:
rumpif pfe ficut oicit Huic11 . Jn cotrariu ati t pendet ejc
ipo 1 cut figiul em tm.cum ipo aiit ficut er pori aut ficut
ex pofleriori.Si pzimo modo aut filtae ell ejc rone ei°:
autacciditei. Sipmo mocujigif fiftae non fit oerone
aliquopnifirelattuorueritaia otcta relatiue ad cozpue.
■tftelatiua aut ad fe Dicta inuice nunqjcoponut idem iit
«quatu bmoi.ergo aie z co:p° per coparatione no faciut
boiem qdfalfum ell. Si eni accidit ei relatio.ergo polt
to cp no iniit ei boc accne adbuc erit m,z fic aia fim fuaj
fuBam fepaf.Si ibo pedet ejc ipo ftcut ejc poruaut ergo
ficut er pori tpe:aut caufa.Si p°mo tuc cozpue tpe elfet
an aiamiz fic eet ma fufcepnbilis aiezoie aia er talt Iulee
ptione reducta ad actum efficif in actmergo aia ronalie
erit act°bm° cozpie.Sed oie act°co:pie inquantu bmoi
opationee fibi.ppziae 116 bet nifi in cozpe:? ptee eiue in
partibue cozpie.ergo aia ronalie no bebit opationee fi'
bfppziae nifi in cozpe.? ptee et° nifi in parttb0 co:pie:g
aia ronalie efltffcozpea:? itellecfalicufcozpie eil act°
<qb ell cotra pBm z fup ell ip:obatu«0t opter boc oicaf
cp pedet ex ipo ficut er pori ut ca.aut g fic ejcca efficiete
aut ficut er fozmali caufataut ficut er caufa finali , £aufa
eni malis reductf ad pue tpe.Si p° mo tuc cozpue facit
aiam.? cu cotpue fit mazefficiee z ma erut idem z 15 ell
Impoifibile.ftTibteterea cotpue male no ell mouee ut
fup,pbatu dl multie roiub°:fed potfmotutergo nec ell
efficiet fed effectu.CJ flbtetereaoe efficiet ell in actu ati
effectu quefecit:co:p<’ aurati aiam no efl rufi in potetia.
Si i°mo boc multiptt ell ipzobatuj ut babituj ell 5? aia
ell fuba z fozma cozpie z no ecotra.Si j°mo tuc aia eet
.ppter cotpue ficut ,ppter findqbabfurdti efl:qz in natu
ra fozma ell fimetaia aut ell fozmatergo erit finie cozpts,
St.ppter boc oicaf cp pedet er cozpe ficut er pollenori.
2fut g ficut er polleriori tperaut ficut er polleriori natu
ra.0 i pmo mo tuc ell aia an cozput tpe.ergo ad elfe aie
no ejrfgtf elfe cozptezs fic aia feparabilit erit a cozpe fim
elfe fuu.Si *0mo tuc aia erit poz na co:pore:fed oeilru/
<to polleriori na no oe necemtate oellruef pztue.pzius
enim na otctf pue caufa z a quo no puerttf pfequentia:
z oeilructo caufato no oe necelfitate odlruif fBa caufe,
Sifr oeilructo ante no oe necefiitate oellrmf pnetergo
beilructo cozpe non oe necefiitate oellruef aia ronalie.
<T 2flga5el aut vna rone addit otaielSuic?fupponee
boc q& fup efl ,pbatu5.f.3) aia ronalie 110 educif oe ma
nec eil in fpmate potata fed caufaf a (Ba feparata : ergo
neq3 odlruif oellructa ma que ell cozpue.illo enim oe
(Iruif fozma oefiructioe mae nifi que p tralmutationej
educif oe ipa.moe aut fic obycimue:,pbatu ell iu Itbza
pmo oe mozte z vita qz cozruptio no fit nifi in trtb° mo/
die ficut fi cozrupaf id qo efl copofitu er ptrarys ab acto
re cotrario? agetiu z patiectuzz boc per cozrupttone tob
lif in parte z no in toto ficut cozrupif elemctu z eleinen
tatuj remanete ma z no fozma.fit etia cozruptio contra/
rfi a ptrario z boc tollif in toto ficut fanuj ab egrozi fub
boc md etia cozrtipif babtt^per puatione ficut etia coznl
pif fciemia ab ignoratia.30 etia m5 fit cozruptio per acci
dee ei°qB no bet ptrariu er eo cp ell icozruptibile perfe
ficut in ma uel in Itttozz bec oiutfio etia babef per banc
.pponem libzi caufarti.oie fuba oeflructtbtlie no fempi
terna dl copofica aut dl oelata fup re alia’,aia igif rona '
lie fi cozrupif aliqua ifiarti bebit clm fue cozrupeioi? no
pml neq3 fedam eo qj ipa nec dl er otrarij? agetib°t pa
tietib^nec bet ptrariii. Sed ^^pbo in Iibzo 160 oe aiali/
bue babef q? qn opatio puclpio^ fuerit cozporalte non
pnt elfe illa pzmctpia line cozporezergo per loeu a caufa
imediata.Si opatio pnctpio?z no ell cozporalh-.pucipia
no erut fine cozpore. Jn caufa eni .11 imediata fi alfiruia/
tto ell caufa affirmationis z negatio erit caufa negatio'
nte.fed operatio itellectiue aie ell line cozpore ut pzoba
tus ell fup.ergo z t jpa ertt fine cozpezergo no erit in ipfa
ficut m iBto uel ma:fed ficut iu inom:-r fic non cozrupif
per accne cozrupttone cozporie.^ETJ^m oe qB cozrum
pif cozrupttone altcui°alreraf etta per accne alterat ione
cozporiezergo 110 cozrupif cozrupnoe tpfi°per accne.f»4
patet pfe.ia,pbabif per boc cp oicit 3 ifciz fu p babitum
ell mitellect°fimfe no alteraf abeamfento oebtlitate.
CTjtem oie fozma ene tn aliquo ut iu Itttotm ufin mi
no agit operattoe nifi compofitt.boc pzobafperbocq»
fozma non agit nili fim qi babet elfe in copofi to : ergo a
oellructtone pfequetis qz no agit operattoe copofitiip®
aliquo modo fepata ell a ma z iBtozfed aia ronalie agit
opatione que 110 ell cozporie nec alicui^partte cozporie
ut .pbatu ell fupzergo ipa feparata ell a cozpore z oibus
partib°ei°.3nde fic qcqd fepatu elfe bet a cozpore iu kz
in oibue opationib0 fuie boc percute cozpore no oe ne*
celfitate perit in fe -r in opatiomb^liw.bac ronem videf
3^:in nuere in pmo oe aia ubt oicit fic. tjQuicqd igitur
eil atiqd elfe .ppziu aut ,ppzta pallio otiugit uttqj ipfam
fepari, 5i ibo nulla ell .ppzia ipfi° no erit feparabilte.ex
alterartone aut potetiarii aie argutf fic.potetie cognofctl
tur ex obttezergo cut9o!5m ell ppetuu fim q> eil ottm ei°
z ipa potetia ertt ppetuazfed obm itellectue ppetuu5 elt
ergo z (tellecrVrit ppetum.CC' St fozte oicaf qz fciemia
que ell m itellectu cozrupttbili ell p obliuiond-r fic noti
ell perpetuti obm itelleci°.CCXotra boc ell qd fup.pba
IU3 ell.lpee enij 111 aia per boc qz ell accne ut in fubiecto
ene in itellectu no eil obm iteHect0:^ fic cozrupif per ob
liuione.ejl aut obm itellect0 per boc gg ell ro rei z natu/
ra:*: fic no cozrupif. IDanc ronem itiutt 3tig9in Iibzo fe
liloquioiz ubi ,pbat aiain elfe imoztale ejc boc qz ell (Bm
uentatie que efl imoztalie.CC Jtem ule ell id q5 intellt
gifz-z ule ell ubiqj z fempzaut ergo fini qz ell in re aut fij
qz ell in itellectu ubiqj z femp. illo p° mo q: in re ell in
ma-t materia oiuidit ptrabedozrfic no pot ee ubiqj. Si
mitt ma (Biecta ell trafmutattbt z fic no pot elfe feinp.g
fim qz dl in itellectu feparante a ma z loco ertt ubiqj z
fempzfed per boc ell perpetuti ergo ab intellectu b^bet
cp ett perpetuii.aut ergo fim qz itellect0 ell ppetuue aut
fim qz ipe ell trafmutabilis % cozruptibtlte.St p°modo
tuc babef ^pofitti.Si z°mo tunc ppetuuae caufabitur a
trafmutabtlifim qz elltrafmutabtlezz oppofitujiuuabit
oppofitii ad elfe qb ellabfurdii.CT3tf 1 m itellect°oe na/
tura fua oe id qB appendit ejcpoltat a trafmutattoe z te
pore z caufie trafmutattonie z teporis. Uerttae bui° pa
tet per an oicta.fed cuiufciiqj natura talio elt qz ipfa facit
rem elfe inteporale z iiitrafmutabileipm fim lua naturi
eil intiifmutabile z iiupale.g itellect0 erit impalie .z itiif
mutabilis fim fua natura.miuoz (pbaf per 15 qb oicit pbs
intellect0 ell limplejc z irnixi0 z nulli nibil babet coe.
n patet 15 qz ipe fepat0 elt a ma trafmurabtli z tepora
Ii z ell potetia oia : qd no dl uerti oe alia potetia que no
efl in ozgano cozporali mijctoc trafinutabili ut fup.pba
tuj ell.C'3tem oe qd reciptf in aliquo ut tn iBtozrecipi
tur fim ptate recipiens z no recepti.itelligibile recipitur
in itellectusergo recipif fim ptate recipietis z no recepti,
ut’ fic itelligibtle recipif iu itellectuzergo recipif fim pti
tem itellect0^ no itelligibilie.^Ycnbif a n6oecio.ia pa/
tet per iductione oiu; agetiu quoy act°a fuie palfiute re
dpif f m ptatem pattdiuzficut calo: folio aliter recipitur
£?ccndc partis Tume
a femine piante* aliter a femine aialis:* aliter ab eleme
io.iii elemeto enim eft rarificas trit.in femine aur plan'
te oiflbluit * fac pullulare.Jn femine #o aialis oiflbluit
* format:* fic patet oe altjs.minoz patet pfe.<T3nde ul
tertus itelligsbile reciptf in itellectu fim ptate;itellecf.
f;oeiteIligibile reciptf fab rone fimplicis ppetui*traf
mutabilis.ergo ptas iittellect°eft fimplejc * perpetua *
tranfmutabilio.CT3tem in libro oe caufis babef gp oie
aia nobilis tres bet opattones.f.oiuina intellectuale;*
aialem,* expofitu fet comettl ibide at oitiina bet inqua
tum eflr a caufa caufanteipam. intellectuale autinqua/
tum eft caufata a £ma caufa poftta eft inftrumetu intelli
gibtle inquatu.f.oe lumine fuo influit itelligtbtlia.aiale
autem bet in coparatioe ad cozpus.3nde fic qcqd in eo'
paratione fabali no oepedet ad corpus fed ad cam alia;
no oeftruat Deflructo co:pore:fed oeftructis caulis alijs
ad quas oepedet aia ronalis * bmoi:ergo non oeftruif
©eftructo corpore fed oeftructis caufis alijs.fmtajpba/
tur per boc q> qualibet fabftantia fequif opatio nalis il
liusfabe*quelibetfubapontf polita fua naturali opa/
tione.ia ,pbaf per boc q> vnicuiq? eft fabalior operatio
illa qua babet in comparatione ad £us a quo accipit ee
* fabam qj illa qua bet in coparatione ad pofterfMHia
atit ut patet per andicta oiuina *itellectuale bet opatio/
nem bet in coparatione ad fme.aialem atit in coparatio
ne ad pofteri°.£unt igif caufe fcores no pfit oeftrui aia
nb oeltruif tn opatione oiuina * intellectuali. £t\?ecro
videf oe itellectu 2luicc in £n° ferti oe nalib0 ubi oie gp
boc nome aia no eit nome'illt°rei qua noiat ex eflenna
ei° uel er pdicameto in quo ptirtef : fed ex acente qd ac
cidit ei:* io oicif gp aia oicif ab aiando.S; ptra lic obij'
cif .queda funt rones ab etbicis iducte.f.q? oeltrucco pfe
<to oeltruif pfectio.corpus elt.pfectti ab aia:ergo oeltru
cto corpe oeltruif aia.iQJ 3rcm eorruptio nibil aliud eit
qjoeftructiofozme nalis fup main:bo corrumpit g for'
ma ei° nalis oeltruif fup mam.fed forma nalis eius eit
aia ronalis:ergo aia ronalis oeltruif. CtJtem cui°nul/
Ia opatio eft line corpore fannullu pneipiti illam opera
fiortu pot e fle ftne corpetfed nulla opatio aie eft line co:
poretergo fm nullii pneipiti illarti opatiomi manet aia
fine cozpe.f>afcribif in libro i6°oe aialibVapbaf per 15
q? Ii aliqua opatiomi aie eft line corpe illa eft itelligerer.
fed oe itellige eltex fantafmate tantafma no eit line coy
pore:ergo necttellige. fET 3tem gcqd oifponifoiuerfi/
mode coplexione corpis oiuerfa illud eit forma noene
fine corpetaia ronalis eft bmouergoaia ronalis eit for
ma no ens fine corpe.pa,pbaf per bocq? no oiuerfificaf
forma in opationib°fais ex manili qr eit in illa * no bet
efle fepatti ab ipaadfcribif in z° oe aia ubi oicif cp mob
les carnes bn aptos mete efle videmus : * ouros carne
male aptos ntfte.3nduciitetia quafda auctoritates ficut
illud ecdefiafles }°.oixi in corde meo oe tilijs boium ut
probaret eos oeus * onderet fifes efle beftijs : * idcirco
vn us eit iterit0 bois * iumetor * equa utriufqj pditio.*
fnfra,Deidefubiacetuanitati*oia pguntad vnti loeu»
oe terra facta funt* in terra5 reuertunf:qs nouitfifpus
filios adant afcedit furfus * li fptis tumetor oefcedat oe/
orfum.C’3^m in j°eccle(ia(tes vnus * ftulti * me° 00
cafus erit qd ,pdelt q; maiore fapie opera oedi.CT ite;
iiu° fapientie ex nibilo nati fumus * ,ppter boc erimus
tanqj no fuerimus qm fumus * flatus erit in nartb°no/
itris:* ferino fcintille ad cor nrm:qz extinctue ignis erit
cor nfm:* fatis otffundeftanqj mollis aer.Sdducunt
etia quafda auctoritates oe pbis.oicit ent5 brpocras in
iapticula empborimo?z.qutcilq5 oolentes aliqd corpis
plurimu oolores nofentiutbis mensegrotat.Siaute;
jnensegrotat tunc etia menscomoritur.(CT3tem °tftf
2l^:in primo oe morte * vita corruptis aialib°corrtipif
ooctriita * fanitas que tn aialib0 funt/Qn etia oe aia rb'
cinabif utiq? aliqs ex bie fl enim no ut na fed ficut accit
tia aia in corpe eft:fit utiq, tpfius * altera naturatr corru/
ptio pter corruptione qua corrumpif corrupto corpore»
«rsotb ad ouas ^mas rones oicendii g} ^pones ili e
uere funt oe formis que no funt fube pfe exntesrantma
rationalis non eft forma talis qd fupra eft explanatum»
CT 2M aliud oicedu qt tntelligere quodda eft ex fautaf
mate * quodda; quod non eft eje fantafmate ficut fupra
eft onfurn 111 qorte oe itellectu poiTibili:* tmellect0 polt
morte erit per puerfione ad intellectu; agente ut Dicunt
pbi.* to oicit 2i^:in i°oe fomno * vigilia qt in fomnie
qiiq5 etia fiut uere itelligetie pter fantafmata;* bufeam
fup aflignautm°in qbne oe fomno.qr.f.queda fomnia
fiunt per illuminatione fubaru fepatarum.CT&d aliud
oicedu q> no alteraf aia ronalis per mixtione corpis nift
inquatu accipit a fantafmate:* boceftperaccus vn pfe
110 alteraf:* io no fequif q> oeftruaf.CE72ld aliud oice/
du; qj Salomon loquif ibi cocionado:*,ppter 15 femp
fubinfert* boc quotg eft uanitas.CT^fd aliud oicedu;
gp in libro fapietie fabinfert cp boc oixerut impy apud fe
cogitates no recte.CTSd aliud oicedu; q> b^pocras uo
cat ibi mente aiale ^tute (ita tti organo:* bec no coegro
tat nifi per accns»f.inquatii a morbo fenfum ipeditiflue
resficut accidit m cancro ubi frigiditas melancboliem'
tercipitfenfu;:itaq)locuseffictfifenfibili8.q?aut^tus
egrotat per acens patet per illud oictu; aj&in f>° oe aia
q> fi feuex Accipiat oculu iuuenis videbit uticg ficut iuue
nis.fij ad alib oicedu qi 2f^:loquif ibi oe triplici cor/
ruptioe que fup explanata eft:* tntedit oe aia que no fe
parafama*o:gano,becemm Oeftruifoeftructioecoy
poris fenfibilts * uegetabiltstf; oe ronali ipe,pbat gp no
eft fic in corpe:* pp 15 no eft ifte modus corruptibis et4
CT Oluertf quid moueat in aialibus procefltuu; motu»
j0nfequentertran
( feundu eft ad vires aie motiuas:* qr mo
tine fmctpiaoicunf quemouet in motu
.pcefliuo.^0 queratur oe motu.pcefliuo
flialium.i°oefingulis virib°mouetib0.j° oe quantitate
aie.qr quatitas^ncipalr penes vires motiuas aie a tte'
dtf.CTjtem circa motu .pcefliuu; tria querunf.f.quid
moueat in aialibus procefttuum motu;.j£t quid fit pro/
cefltuus motus.£t ad quid *c»
9 B primum proce*»
£t ponanf rones H^:tn j°oe aia ubt ouabus
ronibus ,pbat qj uegetabilis potetia 110 mouet.i0uaru
prima bec eft.ots moius ^cefliuus eft ,ppter qd appze/
benfum ^usmegetabilt no tneft potetia aliqd appben/
des:ergo uegetabile no eft moues inotu<pceftiuo.iaeft
qr fi uegetabile inquatu uegetabile mouet motu .pcefli
110 tunc oe qd pticipat uegetabtli mouefixeffiue qd fal
funt eft:qr piante no ntouenf motu^cefuuo* tn parttei
pant uegetabilt.Oeide ponit ouas rones gpnec fenfas
fim gp fenfas mouet motu ,pcefl*iuo.quaru prior bcc eft
fi fenfas mouetmic oe bns fenfa; niouef:qd falfum eft.
mulra enim aialia funt fenfa; bntia * tn imobilia fim Io/
cu»CT^ eft ptra mfione que poflet fieri.f.qi talia aialia
eent impfecta * oeficeret eis neceftaria organa.f.pcefli/
ui mot°.Oe enim qdgiiatiuu eft *augmetatiuu eft cre
metu fufeipit eft pfecttiualia aialia funt bmbi : ergo funt
pfecta.£u; igif natura no oeficiat in neceftarqs nec abti
dat in fapfluis taltb^aialib^no oeeft oe necelfitate.cuni
igif n5 beant ptes organicas pcefliui mot° no babebtit
motu; .pcefttuu.oeinde adducit ronem vna qi rocinati
ua fpeculatiua * aocat^intellect^fpeculatiuus no mouet
fic.ois motus 'pcefliuus eft ad aliqd imitabile uelfugte
du; per appetitu roetnattua * intellect^fpeculatiuus cu;
multotiesitelligatad timedu aut letuiubet aie timedo
Be bomlne
ftig2 aut imitari eo gp no accipit fpem nifi fim <p eit fw/
cipiti (cie z appetit^ergo talio rocinattua ? intellea4 no
mouet.poffea adducit ouas roneszq? nec intellect4 pza/
ctic4 mouet.quaru £ma bec eit : qz gcgd moues eit illi1’
imperiti fequif mot9:fed imperii» intellect4pzactici non
neceiTario fequif mot4:ergo intellect4pzactici no eft mo
ues.J^bat 2f(fc:ej:tedete eni; fe itellectu pzactico idelt
pfideratione ueri uel falli in plideratione actualis boni
uel mali? oiceteitellectiua fuge altgdaut imitari no ne
«eflario fequif niot4fed fi; oefideriu fenfus agit qnqj ut
facit abftinens a oelectationib4cozpis licut videmus in
bis qui agtit pira ronem z itellecttl.CCr Proelia fimili
an arte opatiua in qua videmus q? bns fciam medicine
no neceiTario mouef fim illa fed potius eger.ergo z pie
fetes opabile no neceiTario mouef ad illud.ergo intelle
cfpzacticus qui eft cognofces opabile inquam bmot no
eritpfe motiutl.Beide adducit vnlrone; qmecappe'
tit^fenfi bilis pfe eft moues. videmus enim quofdl peu
pifcetes delectabilia fenfus no moueri ad illa fed abiti*'
nere eo gp fequanf ronem z itellectu.C' 3»^ta boc etil
quenf utru motiuu in motu ^ceffiuo iit queda o z ia aie
fepata a uegetabili z fenfibili ronali z fubito z rone.uel
Ut alia potetia i parti no oiftincta ab ipfis nili per ronem
partis iicut oiftinguunf cetere potetie aie : z videf qi fit
oiftincta ab altjs otfferentys aie per rones inductas ab
^f^.Si eni; nec eit uegetatiuu nec fenfitiuu nec rona/
le tunc neceiTario erit alta fpes aie.CCT Jtem per qbcuqj
oifFertltaialia ozta fpecifica illud eit ozia aie fpilalis.per
mortuum Oiffertlt aiaiia ozta fpeciikazergo eit ozta aie
fpecialis.6a patet pfe.*4 ,pbai eje boc op oe aial bns fen/
Ium z in fenfibili aia no oifferut aiaiia fpecie . no aut oe
aial mouef,pcefliuo motu.ergo no oifferutm#tute mo
uetefim fpem.CTSed pira no fit motus ^cernuus nili
per appbenfione bonitactualis appbefio atlt no eit niti
fenfus z romszergo motus |>ceffiuus no eit nifi fenfibi
iis aie uel ronalis.CT3tem no fit mot^cefimus nifi p
appettiu.ois aut appetit4eft fenfibilis uel ronalis g mo/
lus eit fenfibilis uel ronalis.CF 3utf3 boc etia; queri!
oe numero mouetiti fini 21^:tpe enas oicit cpfunt ouo
mouetia z g> lunt tria z moues eit vnii fpecie z tria p
numeru. videf (pnotmfunt ouo.inoues enim eft cui4
Imperiu fequif root°:fed imperiti intellect0 pzaettei z ap
pettt°no oe neceiTttate fequif mot4 fi oefideriii fenfus fit
in cotrariumtergo videf q> plura funt mouetia qj ouo.
UT tbzeterea videnf efie qtuo: mouetia.ficut enim vml
eit per appbenfione ejepte aie ronalis moues z vnum
perfe fenfibile que funt intellect4 pzacticus z fimtafia.ita
videf ee ouplep appetit4, vnus.f.fenfibtlis aie z alter ro
nali0»C[7 tfi>zcterea fic eit moues appetit4 ita eit moues
virt°que oiffufa eit in mufcults z uenis:? fic iteru plura
funt mouetia. CT qbzeterea videf fim gp oicit q> fint fpe/
cie vnu mouetia.aut enim itelligif oe fpecie factete pote
tiam.aut oe fpecie que eit in aia.0i f>°mo ttic patet efie
falfum.que enim eade funt fpecie funt vnt4roms.3ntel
lect°aut pzacticus fantafia z appetit4 no funt vni4ronis:
ergo no funt fpecie vnu.Si mo iterti falfuj eit.in bzu
tis enimaialibus alius fpus mouetqj in ronabilibus.
ITlf^eterea in aialib4pfectis no videf efie fantafia.fan
tafia enim coponit fenfata z accipit intetionej puentetis
uel no puenietis eje ipfis.queda aut alia funt non bntia
nifi vnu fenfu5*ergo in talib4 no erit necefiaria fantafia
coponesienfata oiuerfa.fET^ni videf qino oebeat ee
nifi vnum moues. vnus enim ntot4fimple]celtab vno
motore fimpltciut,pbaf iti s°pbiF.fed mot4^>cefliuus
eft vnus mot4fimplejc numero ; ergo erit ab vno moto/
re.niteri9etia querif oeptrarietate que videf ee inter
"%L\)i‘.z 2futc.Dtc eni 2fuicaq> oe aial mouef locali mo
tu.H^zenim oicit q» multa funt immobilia fim locum.
(USofo oicedil qraltud eit querg oe mouete fimplici.
z aliud oe mouete a quo femp egredif mot4.moue> eni
fimplejceftqdtmpoztatuelinclmatad motu uel ejeten'
dic mebzaz-r boc eit multiptr.f.intellect4 pzacticus z fan '
tafia z appetit4? virtus que eit in neruis z niufculis.mo
ues atit a quo femp egredif mot4 uo eit vnus fed ouo o:
dmata ad minus uel iria.f.appbedens actuaie q6 eft im
peras motiizzappetedo ejceques motuj.? qzappbedes
eft ouplejcXitellect4? fantafia io efficiuiif tria : z oe boc
mouete querit :Hj£:m libzo oe aia . z io .pbat q» non eit
intellect4pzacticus pfe nec appetit4pfe fed opoztet ocur/
rereutriiqj.? per boc patet foto ad oes rones inductas
ab 2Id id qd ulteri4 querif utrii.f. inottuum fit
ozia aie fpecialis.oicedii q? no eit fed eit potetia fenfibi^
lis uel ronalis aie.&Mdid qb ptr3 bocobycif otcerv
duj qi fenfitiuu z ronale no mouenf a motiuo nifi quia
fenfus no oe necefiitate mouet.fed motuti pars eit fenfi
bilis aiezl; no oia aiaiia beant illa partezficut no oia aia/
lia bnt oes feufus.per boc etia patet fofo ad feques.feti/
fibilis eni aia no eit vna fpecie in oibus aialtbus z fient
oiffertlt babedo plures uel pauciores ptes in fenfibus:
ita oiffertlt etia babedo motiuas uel uo babedo.C"
id qd ulteri4querif oe numero mouetiti oicendii gp mo
uetia fim vnu motu funt ouo.? fim aliti tria.? fim fl vml
in giie no funt ouo.3u oib4euim mobtlib4 fim locii mo
uenf fantafia cappettt^fantafiappterimperul ?appe/
tit9imediate.3n boie enim fpecialr funt tria mouetuia.
ouo |>pter imperiti z vnu imediate qd eit appetit4. £lt
enim imperiu fim ronem boni fimpTr:? fic monet intel'
lect4p:acticus.£t eit imperiu fim ronem boni ut nunc z
fic mouet fantafia;ouob4atlt modis eit vntl nioues.vno
mo fi auedaf imediate moues no erit moues nifi appe/
iit4:qz appecic4elt ejceques motu.3ntellea9aut z fantafia
oeterminatia aliquo mofmitvnu fpecie mquiEUj actu
aial boni uel malt.per fpem enim actualis intellect4 z fl
tafia oeterminat motii.appent49utper eande fpem ejee/
quif .C^^d id aut q& otra obycif oicedti qi I5 itellectuj
z appetitu no oe necefiitate fequif mot4 tn funt mouetia
aliquo mo ut pbabitu eit. CT 2ld aliud aut oiceduj qi I5
appeti^al^fit fenfibilis aie z alius ronalis: tn per eunde
motu mouetis.f.ejcequedo mottl:ficautno efi oe intelle
ctu ?fantafia:q:intellect4eltboiii fimptV:famafia $0 ut
nue boc eft appareter ifenfibilis.CT^fd aliud ckendu5
q»2l^:illa potentia que ftya eit ozganis z eit in neruis
z mufculis reducit ad ozganil per qd eit mot4.otcit eni;
in f oe aia tria efie quodamo.vnu qde moues.aliud q
mouet.? },n quo mouef.dboues aut eit oup^.alib qde
imobiIe.2fli5 qde eit moues ? qd mouef. dissues aut
t mobile eit actuale bonu q i> per fpem fua mouet appeti
tuj.moues aut qd mouef eit appetitiua potetia que mo
uet queda mebza fed mouef a fpecie actualisbomaQd
aut mouef eit aial ,pcefiiuu:quo ^*o mouet eit ozganum
mo^uel pes uel ala cu virtute motiua fibi affij;a4Er2fdl
aliud aut qb querif.f.qualr mouetia fint iu fpecie vnuj
patet foro per tam Dicta.Cr^fd aliud oicedum q? aiaiia
impfecta oicunf ab H£:que incoplete attingui nume/
rum fenfuu uel que bnt vnu fenfu5 tm puta tactuj ? illa
no mouenf motu(pcefiiuo?fim quofda no bnt fantafia
fed fim2f^:in libzo oe aia bnt ea:fed bnt ea infinite fim
gp etil innuite inoueuf.oico aurinfinitl ee fantafia que
no eit cu; certa Determinatione boni uel maiiactualis.
CT^d aliud oicedti cp vuus motus (imple*: eit ab vno
motore fimplici imediate ? vno mo mouete:? fic no fui
plura mouentia in motu ^efiiuo.appeufatit imediate
eit moues ut ejcequens.fed intellect4? fantafia mediate
ut oifcernetia motu.CJ Hd ultimoicediI qj 2fuicatntelli
git oe motu coitructionis ? Dilatationis quem babetoe
animaI.H^:atIt itueliigit oe motu qui eit oe iocoadio
cutmqui .ppzie oicif.pcefiiuus ? illum non babet oinnct
animalficut babetur 111 libzo oe animalibus.
Secudc partis fume
r(f qul<S fit motus pzocefiiuus.
8 £cuii(to queritur quid fit
motus^cefiiuus. £i videf ‘Bfeioice qnllemo
tue elt,pcefiiuua qui eit mot°o:garucus in quo frncipiu
«finis eit idejzcufaliud qde moucf aliud gde qutefeit»
Oicit eni fic moues eit moues ozganice ut f>ncipiu5?fi'
liisidemeltutqda enim finis illudio ^neipiujefi vn
aliud gde gefeit ? aliud mouef l?oc eit ut £ncipiu ? finis
idem eft in fuba fed oifferut in rone:?,ppter boc eit ut fi
oiis ? idem efi ut pncipiu ? ad ipfi0mot°quiefcit:qz in fi'
ne ut fine oe neceflitate accidit gefce.&liud #o mouef
qz moueri eit in incipio mot^.GT Sed tuc querif cum
eris mofiocalis fit fim jpceffm mobilis oe loco ad loeu:
q: no ois moflocalts fit jjceiTtuus.GT 3^m querif qli
ter fit otganijaf .2lut em? boc eit ab ozgano fpectalt aut
ab oibus ozganis in gbus eit virt° motiua.Si £mo mo
£otra ois mot° eit ozganic0 qui eit a #tute motiua mo
nete ozganu.talis enim eit mot° manus ? reuolutio capi
tis ? oculo# ? auriti in qbufda aialtb°-z Ungue z multo#
alio# meb:o#:ergo videf efie motus ,pcefliuua no oict°
ab ozgano fpeciali fed a multis.Si boc pcedaf ptra o:ga
na.pcefiiuimot^funteaper que ,pcedit aial oe loco ad
locu.talia non funt nifi pes tiel ala uel anulus uel fpina
uel coltatergo videf efie otct°ab ozgano fpeciali. ambu'
labilia enim mouenf pedib°.uolatilia aut alis : anulofa
ftue rugofa trabut fe ore:? cozpus fequif per iuolutione
anulo# (lue rugaru ficut patet in uermib°qui onr intefii
na terre.ferpetes aut motu coltaru5 repunt.natatilta #o
fpinis.GT3iem videf efie incoueniens op in vuo motu
aliqd qefcat z aliqd moueaf. videf enim efie oppofituj
Inadiecto q? motus qefcat.<T Solo fim ifgfc^cefiiuus
motus eit cdpofmis eje pulfu? tractu z eit ficut moP1 cir/
cularis no circuli fedfupcirculujrettta qjfupervnum
femicirculum fit pulfus z fup alium tracr\eft enij puP
fus appetit°in appetibile ejetra:? eit tract0 ipfius appeti
bilis in aial appetes:? ad appetibile gde eit finis pulfus
z ab eode eitpnapiu tract°:?,ppter boc gefcc accidit m
appetibili a pulfu.,pbatu eit entj fup in qone oe eter ni'
late z tpe cp quotiefcuqj mobile in motu vno z eode uti
turut in fine ?£n°oenecefiitategefce acciditzper 15 pa'
let q> £ma Diffinitio puentes elt.GT ^fd^autqb ptra
boc obycif oicedum cp I5 mobile qdlibet feraf localiter
oe loco ad locti in toto uel in ptibus tn no^pzie (pceditz
,pcedeeni5 eit ab appetitu moueri ozgano ozdiuatoad
.pcededuj licut eit pes uel ala.fTSd aliud oicedu qt oz
ganicus oicif ab ozgano fpeciali.? I; virt°motiua a poite
riori capitis oefcedat in multa membzamd tn ab illis oi
eif .pceffiuus mot° qz per illa no .pcedit toni aial fed ttn
mouef queda pars ipft°.<T Hd ulti,n oicedu q> motus
;pceffiuus eit motus compofitus utiam oictum eit:? io
nibil pzobibet q> quiefeit in parte vna fcil$ in pulfii qua
do motus eit ia altera fcil5 in tractu.
GT Querif ad quid fit motus pzocefltuus.
£rtio queritur 2fdgdfitmo
tus^pcefituus.fiSt vtdeHf pfSi oice q>ad cibum
qut no eit tu loco vno ficut plantarii quarii cibus tot°co
gregaf circa radicezfed boc videf falfuj.videm0 eni ata
Sia alia Delectabilia quere in oiuerfis locis qj cibo# ? p'
cipue b0ie5.Gr Iftzeterea ficut babef in Itbzo oe aialib0
multa mouenf folu .ppter boc ut ejccitet libi calore oige
Itiuuj quo magis oigerat fi bi cibaria ? illa no videmur
moueri ad moni alique; cibi.GTlfr eterea querif iujeta
boc cireoiuerfa funt ozganajpcefliui mot° cum perqblt
bet illo# pnt moueri afalta ad oiuerfa loca.^T Sofo oi-'
eedu5 cp mot^cefituus ^ncipatr eit ad cibti ? fecunda-'
rio ad alia eit oelectabilia;? per 15 patet folo ad ouo f>A.
GT&dahud oicedu cpquoriidi aialtii eit ctbue rnultii
fparfus ? illa indigent ala.quedabnt eozpora e^celletef
longa ? illa mouenf anulo uel coftistqz fi natura fecifiel
eis pedes factu tuifiet cozpus eo# minus ofieii ita cp tnt
pedita fuifiet fpiialia ? nutritiua eo#,S( atit paucos pe
des babuifient fuiflet cozpus tu alia pte tractu in terra <t
in alia pte eleuatum.feribif tu in libzo oe aialib°oe cara
bo ? cancro ? alijs que multos bnt pedes.? oicunf mul
tipedia:? oe quodl aiaii qb oicif qdragintaqtuoz eo q>
tot beat pedes:? videmus multos uermes multos bere
pedes:ficut eruca ? bmoi.fed in oibus bis aialib0accidtt
cotrariu ei°qb eit in pedib°uel in qdrupedib0 uel nata'
iilib°.3n oibus eni talib0 mica que vicarius eit cerebzi
quatu adpofierioreparteeltinfupioripte cozporisfui
miniltras ^tute motiua neruis fuo# ozgano# jjcefliuo
rum?j)ptercruraeo#?aleeo#colliganf ad oeozfum.
molle aut eo# ? ale eo# in uetre ? locus fpualiu eit mfe/
hus:fed in multipedib°efi ptrariu.mtca enim tlloru uel
id qb eit i loco mice eit fubfper modii cuiufda pontis z
gitfigunf in tpa pedes mobiles per longitudine toti°coz
poris eje utraq} pte ? fup illud oifponunf fpiialia ? nutri
tiua.£aufa autbufelt ouplep. quarii vna eit q? aialia ta
lia no accipiuc tanni cibe qj ueter eo# intumefcat:,ppter
qb necefie fit q? natura remoueat eis obltaculii tumoris
illi°licut fit in bis que babeiu pedes paucos uel nullos»
211 ia eit qz talia aialia fere oia funt teltea:? cu telta fenv
per ptinua oebeat efie a oozfo oefcedens impediret mo
IU5 curuii fi collectio efiet ad oeozfum.GTinotadum eit
etil ap oe aial ozgana .pcefiiui mot°babet pia ? fim nam
mot°elus femp incipit a oejetrozeuius fignus eit in l?oie
? leone qui femp pponunt pede oejetrum nili aliter fiat
per pzemeditationem uel lefionem.
GTfQuerif qmb fit intellectus pzacticus»
j0nfequenterque
( rif oe lingulis viribus mouetibus.? que
runf ouo.f.oe vnoquocu eo# pfe ? oe ra
ne eo#? fuflfrcietia.GT^Circa p^ouo que
riitur.Coe bis que mouet per appbefione ? appetitu?.?
oe bi« que ancedii t eas que no nili impant motu.moue
tis aut per appbenfione? appetitu funt tres.f.tnteliect4
pzacticus ? fantafia ? ptes appeti t°.£mo igif queredum
eit oe intellectu pzactico circa quem querunf qtuoz.
quoq3 eit qs fit iutellect‘,pzacticus.im Citrum ipe fit vis
vna uel plures.*"1 Citrum ipfe femp fit pzacticus quead
modii videf pl?s oice«4mque ozia litipfad fpeculatiuu»
9 ^pzimurn p:ocea«»rr.c.
©icit 2Iuicain 6°oe nalibus qz intellect°pzacti
eus eit vis actiua que efi^uaptu mouens cozpus bois
ad actiones lingulas que funt ,pp:ie cogitationis fim q?
itetionib0 puenit ad placitu que appzopzianf ei ? babet
refpectii in coparatioe ^tutis vitalis appetitiue;? refpe
ctujtncoparatione virtutisvitalis imaginabilis ?eiti'
niabilis:? refpectii in coparatione ipfi° ad fe. videf enij
no oebe cici vis intellecfpzacticus.^ug0 enim in libzo
oe fpti ? aia oifiinguit inter vim ? potentia oicesq; vis
^jpzieelt appbefiua fed potetiaJppzie referf ad mortuas
ergo videf male 0 ice 2Uiicacp intellect°pzacticus fit vis.
GTllMeterea itellecfno eit afieut0cozpts act°(iue fit pza'
eticus ftue fpeculatiuus:ergo videf male Diffiniri p boc
<p oicit^ncipiu mouescozpus.GTl^t^rea fupbabitu
eft q? mot°cozpis qfiqj eit circa intellectu pzacttcus.mo/
tus aut nunt]3 eit circa bncipiu moues:ergo videf qm
tellecfpzacticus nd fttpncipiu moues. C” 3tem 3uica
ibidem Dicit qt intellect°pzacrtcus fact° eit 0ncipiu5 mo/
uens alias vires que funt fubtracte ei ut ille cogant feq
affectu ei°? no ecouerfozergo intellecfpzacrtcus eit in¬
cipit] moues tantafia ? appetitu ? nd ^nctpiu? mouens
cozpus, Si tozte oicatnr q? monet utrucB.f, vires abltr^
Bebomlne
«as? cozpus.£otra aut mouet utruq5imedtate autvml
per alteru.Si f>°mo fequunf duo incouenietia.cu; eni$
no (it mot°in mobili nili qz eft a monete fequifq? nullus
inot°lit in virib°inferiorib° nili qui eft ab itellectu : ? lic
nunqsmouebunfmotuptrario qdfalfu; eft ficut patet
per andicta.Secudu incoueniene eft q? fim boc ab vno
motore 2 fimplici mouenf duo mobilia iinediate quod
eft ptra oem nam.Si i°mo capif fequunf iterii duo i w
couenietia quo# vnu eft q> in artib°mecbanicis que oes
pzincipianf ab itellectu pzactico ut babef in metl?aca ini
mediate mouet $tutes iferiores.f.irafcibile 2 pcupifci'
bilem que funt ptea appetit0 fenfibilis:qb patet efle fal
fum.opa enim mecbantco?z 2 medicor fine pcupifcetia
2 ira funt.Secudii eft cp no erit mot° in ifertoribua qui
no (it ab itellectu qd tn impzobatu eft.CPI^^terea obij
cif ptra boc qd Dicit cp e(l £n«piu ad lingulae actiones
que funt .ppzie cogitatioia fim cp intentionib°puenit adi
placitu que pparanf ei.ois enim imellect0 eft fpei oenu
date a ma:ois aut talio fpea eft ufia:ergo nulla videf ee
ad actioea fingulas qz ille funt fmguIares.C' Ifczeterea
intetioneaque pparanf ad placitum vident e(Te ligna
que per inftitutione aligd (ignificat ficut funt noia figni
ficatia? uerbarc (ic videf itellect°pzacticusee taliu ligno
ru;:g no Differt a Difciplina que eft per auditu* CC”
lerea boc videf effe falfum qi> Dicit q> bet refpectu in co
paratione fttutie vitalia appetitiue.ptee eni uegetabilis
aie appetitiue fumi? De bia Dicit % £fc:in fine tertij etbi55
gp no fuadenf a rone* ergo intellect°pzacticu8no betre/
fpectii ad ipas.^flbzeterea boc ejcpimetii patet m#tu/
iea ille qnq; ptra ronem mouenf .liSzeterea Dicitif uicA
cprefpect°quemb« coparationefuiadfeeft modua q
gziat in eo actione 2 intellectu ptemplante.fed intellect0
eoteplans eft intellect0 fpeculatiuua:ergo intellect0 fpe/
culatiu0 nafcif ep itellectu pzactico qd falfu; eft.C* So/
lutto Dicedii cp Diffinitio 2Iutccbona eft 2 oaf in copara
lione ad ea que funt ejc itellectu pzaetico.pfia eni; idem
eft qb opue.oe aut bumanu opua eft per cozpua liue (it
«n morib0 bumanie per pfuetudinetliue Iit per nam ejc/
teri°in artib°mecbanicia:2 ,ppter boc Dicif itellect0 pza/
«icua mouena cozpue.qz #0 intellect0 pzacticus ut Dicit
2fuerf,mouet per fua fciam fini cp fcia eft oifpo opabili
um:io Dicit 2fuicAq> illud pneipiu eft ad actionee lingu
iaa que funt .ppzie cogitatioie fim 97 intetionib0 puenit
que pparanf ei ad placitu;.cogitatioenibec Dicif quali
toagitatio 2 eft Difcurfue ronia pzactice in inqfitioe opa
Wjiwquog oium ronea funt in intetionib0 pparatia ad
placitu boc eft ad uoluntate eo op oia opa ufa uoltitaria
funt.per bmoi aut collatione opabiltii eft intellect0 pza/
«ici ozdi nate fmcipia refpictetia opua, bcc enijfunt aut
in ope aut in rone opie.Si mo aut funt in rone opia
ptinetie ad pfuetudine 2 lic egrediunf per ptea appeti/
tua que funt irafetbilia 2 cocupifcibilia ficut opa callita/
tia 2 foztitudinie : 2 lic 0 i intellect0 pzacticue bere refpe/
«u; ad vitale appetitiua. vitale enim fim ,ppzietate; ara/
bictfimonis dz fenfibile.appetittuum aut eft irafcibtle %
cocupifcjbile qz ozdinari betab intellectu pzactico ut ba/
betur in fine fjmt etbicog 2 a 0zegorio nii°,Si $0 pti/
net opua ad nam ejetra ficut in artib0 mecbanicia tuc iP
lud opua eft figura artifici eftimata ad utilitate aliqua;,
2,ppter boc illud opus egredif ab intellectu mediante
imaginatioe 2 eftimatioe ut imaginatio referaf ad figu^
ra 2 eftimatio ad utilitatej.Si fio eft in rone opia tunc
eft in frncipye gbus regif intellect0 in ope que funt acce
pta ut pfe nota in opationib0 ficut mentiri eft turpe:?
ep vnicuiq5efttradedu qftfuueft.2 bet intellect0 opatio
nem fui ad fe.? io Dicit Suica q? in coparatioe ^ma ina
fcunf in itellectu affectiones ficut erubefeentia 2 ufus 2
bmoi.2 peipue qtuoz naleaque funttimoz fpea gaudiu
? trifticiajn fiunt ab ipo artea mecbanice.3 n ter
tia autfnicipia operu que funt oignitatea.C^d pinu;
ergo qd obgeif ptra 15 oicedti gp H ug°ftricte accipit vi;
fim q> eft vigoz intus:? qz potetia pailiua non ejetedit fe
eptra paties eo cp no eft nifi recipies tm : ,ppter boc ipfe
Dicit appbenfiuaa efte virea.^fctiua^o eft Dana ?fice]c
tendit fe e^tra fe ?^pter boc potetia que eft ad aliud oi
cit attribui motiuis:eoq?ille ejctedutfe ad re; extra ♦ S;
3luicAlarge funtit vnu 'p alio. CC &d aliud Dicedii cp l;
intellect°no fit act°alicui°cozpia per affiptone in ozgana
tn pzacticue utifcozpe ut inftro per qd explet opatioea
fuaa.CT^fd aliud oicedu cp I; mot°cozpia qriqj fit circa
itellectu tu no fic eft ecouerfo eo qi plura mouet cozp0:
fed no oe opua qdfit per cozpua eft intellect0p:acticikeo
g> qnq; fantafia mouet in ptrariu.C” 2fd aliud oicedu^
gp intellect°nunqj imediate mouet cozpua ad min° eni
memoria que eft in neruis ? mufculia fed in artificiatis
mecbaniciamouetmediatefantafia?eftimationeficut
cocupifcetia ? ira ? boc eft refpectu fenfua fim Mu tcam,
3n pfuetudinib°autperptea appetit0 que funt irafeibi/
lia 2 cocupifcibilia : ? bic eft refpect0 funus? tn no fegf
ejc boc qj nullus mot°fit qui no fit ab intellectu.ptes eni
appetit°mouenfaDuob0:quogutruq5bet,ppziu;moti»
ab vno.f.fupioi i motoretboc eftab itellectu 2 ab alio in
feriori boc eft a fantafia.2 fi iterioz fequaf fupiore egre/
diunf morea boni ut Dicit 3uica . 0i ^0 fupioz fequaf
iferiore egrediunf morea puerfi 2 bmoi.fire ponit 'M fc
in motorib°celi:quo^qlibet betfuu; motu .ppzium 2 tn
interius fequif fupiore tn motu Diuino.CET Md aliud Di
cedu3 q> fozme Denudate a ma funt Diiob0 modis ut fup
Dftciniue.f.abftractiota que Deferuiut ttellectui fpecula
tiuo 2 coponis que oefiuiilt pzactico:que 1; fint ufea pti
culart;anf tn per copatione ad main eo ap oe opus fit in
particularib°,CL' Md aliud oicedu g> ad placitu; eft btc
ad uoluntate:opa enim uolutaria funt.C*&d altud oi'
cedu qj equocatio eft in vitali.fim enim arabicti fimone
vitale eft equocum ad uegetabile 2 fenfibile.vn alia Ira
bet fenfibile:appettt°aut fenfibilia pfuafibilis eft a rone.
CC Qd ulti^oicedu q> intellect0 coteplana Dicif bic itel/
lect°cognofceabncipiaoperuiuquatu operum ficut 9?
opoztet pareteal?onorare,2 cp opoztet incotinetia; fuge
2 bmoi:que l; etia fpeculatiuua qnqjcognofcat cu; ipfe
refert ea ad fine ueri 2 no ad opua : 2 io no cognofcit ea
iuquantum funt pziucipia operis.
CCT Citrum intellectus pzacticue fit via vna uelplures.
s iScundo queritur Citrum
intellect°pzacticua fit via vna uel plurea.£t vi/
def cp vna.Clna eni via eft cui°eft vn° act°2 vnua finta
qui eft obm.opabile aut inquani opabile eft obm vnu;
2 finis:ergo fup ipm eft,vn°act°:ergo 2 potetia erit vna.
Sed ptra in intellectu pzactico funt fmcipia operuuilta
ergo abftrabunf oe neceffitateabaliquo.oe aiitabftra/
bere eft agetergo neceffari0 eft intellect9agena in opa/
tionib°.$£3tem rones operu no femp funtin itellectu:
ergo anteq; fint intpointeIlect°pzacticus eft potetia oia
illasergo necc(Tari°erit intellect0 poflibilie. CCT ^tem in
intellectu pzacticoacqrunf fpea opabilimacqfitio aut ta
lia pftituit intellectu fozmale 2 adeptu:ergo erit etia ibi
iutelIect°adept0.Culft>:eterea querif iujeta boc utru; in
tellect°pzacticuefit idem qbro pzaettea uel no.£t videf
q? no.lfto enimeft oiuifa ptra pcupifcibtle2 iraftibile.
intellect°aut pzacticua ptra Ipeculatiuu eft vis ozdinati/
ua vni°ad alterum : tntellect°aut videf effe fimpliciiim.
fpCUtcrif etia ulteri°utru fit via actiua ut qda Dicut uf
pafliua.^t videf ^actiua.iQuicqdenimeft^ncipium
operu opabiliu per noa eft fimplr actiumtalis eft intelle
ct9pzacticus:ergo fimplr eftacttua potena.HT^zeterea
a pbia oibua dz tntellect0acttuua , Sed ptra appbedere
eft recipetrecipe aiit pati.cu; igif intellect°pzacticua ap/
Sedide partis fume
prebedit fpfs opabflium Ipe erit virt9pafliua.CrSolb
oicedu cp ad pfectioneintellect9 practici exigif actio age
tis ficut etia ad pfectione fpeculatiuiffed no eit alio age»
feindnde eo cp no agit ea inquatii opabilia fuiu ulTcibi
lia Ted inquatu fimplicta Denudata a ma ? in boc conue
niiit opabilia z fctbilia.-Cocedimus etia bfi cp intellect9
practicus f>us eit in potetia z poltea in actu:? eit ide; in
fuba Differes tnrone.Utru; aut idem fit ciifpeculatiuo
infra oeterminabitur.(C* ad id aut qb obijdf cp fit vna
potetia oicedu; cp in oibus vna eit opatio potetie z actu:
qr potetia no opaf nifi fim q> eit in actu:? fic etia eit vna
potetia itellect9practici in fuba ut Dictu eit.CJ 2fd id q b
querif utru fit idem cu rone practica oicedu gp idem eit
in fuba fed oiffertiqr fimplictor eit in ibto fiue obto . ro
enim ordinat vnu ad alteruffed ititellea°(pp:ie eit j?nci
pioru fim q> e(t ordinatio illatfed tu ambo funt vna vis
aie.CT ad id qb ptra obijcif oicedu; cp qn ro oiuiditur
eotra cocupifcibile z irafcibile tunc itellect9p:acticus in'
dudaf in rone.iRo aut ponif ibi pro oi eo qb mouet ex
parte aie ronalts.qn aut practicus oiuidtf ptra fpecula'
tiuu; tunc oria notaf in fine ficut oicit pbs in *° metbacc
fpeculatiue eni; eit ueritas practice atitopus.C' 2ld id
qb ultimo querif utru fit potetia actiua uel paffiua.oice
du; q> fim qd eit palfiua z fimpfr actiua.refpicit eni; fpe
ciemopabiliumutagamion utfpeculetur receptum:
vnde finaliter eit ad opus.
CTUtrum intellectus practicus femper fit rectus.
, £rtio queritur Utruintelle/
ctus practicus femp fit rectus. £t videtur cp fic.
£!uicgd femp oe na fua iubet retrabe a malo femp teli/
nat ad bonu:? fic indinado femp eit rectu.iDicut aute;
2fttica z £l££:cp itellect9 oe na fua femp iubet retrabe a
malo:ergo femp inclinat ad bonii z indinado femp eit
rect9. CC" 3tem nibil iclinat in aliqd nifi qb cognofcit?
iudkatbonu.Jntellecfautno eit cognofces? tudicans
nifi bonti ure:ergo no iclinat nifi inillud.f>a,pbaf p boc
cp cognitio mali eit caufa fuge,*9 #o ,pbaf per boc cp in
telle«°eit ufiu; z no pticuIariu.fT3nde fic:circa ule bo
nu; cognitu femp eit rectitudo z nunq; error, intellect9
femp eit circa tale bomnergo femp eit rect° z nunq; er'
rat.£a(pbaf per boc cp ut’e bonii eit bonu; fimplr.error
aut eit in bono ut mic z in piaculari, #o .pbata in fillb
pticulari pcedal&Jtem ficut fe bet fenfus z vis fenfi/
bilis ad bonu comutabile z corruptibile qb eit pticula'
re z ut nuc:ita fe bet itellect°ad bonu fimplex z incointi
tabile.fed fenfus femp inclinat ad bonu ut mic:ergo in
te!lect9femp ad bonu fimplr:? fic nunq; errat. f>a,pbaf
per boc cp fenfus eit vis corruptibilis z corporea pticu'
laria cognofces cu;bk z nuc.intellect9aut nullt°corpis
eit act°cognofces ulta z fimplicia.CT Sed ptra oie mo'
tor vincibilis a motore iferiore qiiq5 fequirmotiiinfe'
rio^.fed intellect°eit talis motor.ergo intellect^qnqj te'
quif tnotu inferio^rfed inferior eit fantafia que mouef
quqj no recterergo intellect°eit qfiq; no rect°.CT 3km
ois potetia equafr iudicatiua boni z mali qfiq; oefiecti
lur in vnurqnqj in alteru:imellect°practicus eit bmoi.g
qnqg oeflectif tn bonu z qnq; tn malu.Sed oeflectedo
»n malu eit no rect°,ergo qnq; eit no rect°.(fjJSolb oi'
ceduj cp intellect°practicus trib9 modis accipif .f.,put eit
na queda z pars ronalts aie z, put eit potetia i ntelligibi
lia z opabilia ,put eit fmcipio?: opabiliu.Si £°mo acci'
piaf tunc etia ex feipo oefiecti pot in malu z boc probat
na angeli cufintellect^reflexus eit in malu z abfqjboc
cp efiet piunct^fantafie.^ppter boc Dicit Damiix oe crea
bile uertibile eit autfim nam autfim electione ♦ fim na;
ut gnabiiia z corruptibilia.fim electione; ut ronabilia z
uolutaria.Si i°mb acciptaf tunc ipa potetia eit ota itel'
Ugtbilia;opabilia^o pncipia fiit in pticularib°vfi ejetedi
bet in pticularta z cu; circa pticularia plurimus fit error
ptingitipm qng; iteru oefiecti in malu ex errore z igno
rantia.Si f mo accipiar tunc ipe erit circa ulta turis in
quib°no eft erro: z fic femp eit rectus:? q: fic ,pp:ie acci
ptf eo q? fit ce rone intellect0 ut Dicit 3uica circa utia
remota a ma z appeditijs mae oicit pbus qr femp eit re
ctus.pottnoicificut quida oixerilt imeUect0 ordinaf
ancedeter ad uoluntate z pnr .? qn ancedeter tue mouet
uoluntate z no errat z ille eit ordo ,ppriu6.qu $0 confe
queter tunc qnq; errat z ille eit ordo indebit9? imalis p
que; egrediunf mores puerfi ut oicit 2fuica.? per bac
oiitinctionem patet folutio ad omnta obiecta.
C” Oluerit que fit oria tpfius practici ad fpeculatiuum.
q Harto queritur tQuefitoif
feretia ipfitis practici ad fpeculatiuu.? cofueutt
Dici qj fpeculatiuus per extefione; fit practicus ,ppter il'
lud uerbu 3^:in 3°oe aia ubi oicit ampli°extedete fe in
tellectu z oicete itelligibiiia fuge aut mutari no mouef:
fed fi; oefideritl agit ut abitines.CtT Sed tuc querif que
fit iita exteiio.aSt oicut qda q? fic a rone ueri in rone bo'
ni uel mali fim cp videf pl3s oice in etbicis q> opus etbi
cum no eit ptepladi gr a fed ut boni fiamus.C" Sed co
ira.fcie etbice que ^fiderat vntiqbq; in pfideratione bo
ni fiue appetitu funnergo funt fine motu ad bonu.oicit
enim pilus q> nibil mouet nifi inquatii eit appetitiuu;.
cu; ergo itcllect°practtcus fit moues no videbif boc fuf
fice q> extedat fe in rone boni tm.CTlIbreterea queritur
quare poti°oicaf extedi a uero jit bonii q; ecouerfo:pu'
ta fup babitii eit ex uerbis pili q> intelligetia extefa acci
pitnaliatreflexa aut metl?ac‘v z matbca.querif g qre iu
practicis no fit reflexa iutelligentia ficut eit in tbeoricis.
CTllSreterea fim iita Diffinitione iiuellect9 practici vide
tur practicus in fuba 110 Differre a fpeculatiuo:cu; tn vi'
deaf Dice 2tuica^ fit alia vis aie boc etia per rone vide
tur pofle .pbari fic.potetia cui°.no eit vn° babtt0 cu; alia
no eit eade in fuba cuipa.potetie practice no eit vn° ba
bit^cu potetia fpeculatiua:g non eit eade ai ipa i (ba.f>a
,pbaf per I? qb Dic pbs q? i de accidete eit ide numero.i*
patet pte.il, 3te potetia oiffinif per act° z obta.f; ah9elt
aet9? obm practici fim rone; q; fpeculattui.g alia eit poi
tetia btne z mde.CT ©ofo Dicimus q> fpeculatiuus z pra
cticus pueniut in fuba z rone.? becYo eit extelio a uero
in bonu ficut Dicit plls.extedif aut fmcipalf adtrta.f.ad
bonu z ad actuale fiue opabile:? ad appetittl.bomi eni;
eit ^mii moues.^mus aut mot9boni eit ei°cui fit midu
De ipo.? bie eit ttellect°practicus inquatii practicus. iTu
aut boc bonii fit actuale fiue opabile ipm erit in pticula'
rib9:qr oe opus eit circa pticularia qb patet per circuita
tias in gbus eit opus que okunr iuetbicts fingularia:
ubiDicitpbu8qjuoluntariueltcui9pncipiu;eltin ipfo
cogiiofcete:ftngularia in qbus eit opus.CTftem bonu
no nuciat nifi inquatii eit appetibile ,ppter boc extendit
fe intellecr7niouedo appetitu ad pfecutione boni:? boc
eft qb oicit pilus cp nibil mouet nifi inquatii eit appeti/
tiuum mouet.jjfn fpecul uiuis eni; Itat9 elt.3n illis eni;
accipif uerii no ut bonii fibi. i£t fi accipiaf bonii accipif
utuerii.ficutenimvuiufcuiufqjroeit ^ncipiii tieritatis
De ipo ita ? ro boni nec fit ibi extenfio ad pticularia nec
ad appetitu eo q> fpeculatiuus nibil actuale cofiderat ut
oicit pbs.CPSfd ergo oicedu gp bonii etbicu; aliter
eft in uolente ? opante:? aliter in fciete tiii.p0 modo eit
ut actuale bonii ? appetibtle.10 aiit mo eit ut fcibile oe q
eit ro ueri:? boc eit qb oicit pbus in etbicis q> fcire nibil
aut parii,pdeft ad virtute.uelle aut ? pieuerare in opib9
muiul.? iterii in alio loco.funt qui etbica no facium:ad
rbnes aut pfugietes quertit pilari ? effe boni aliqd fimi
le facietes egrts qui medicos qde ftudiofe audiiit facitit
aut opaudoxmbil.ttqucad modii illuumqjbii bcbiit
Bebomfne
coipus fic curatftficnec illi aiam fi c pl3antee.fEr2fd ali/
ud oicendu cp bonum edpoduerii in intellectu.ueru?
enimedinfonefpeaeiufisibomiaiit in particulartb0
opuni.?,ppter boc neceffe ed extendi intellectu ultra id
qbed intellectus .ppiium.piopiw enim futi mquatum
eft intellectus ell flare in vniuerfali.fed fi Deberet ee pia
cticus neceffe edertedi ad particularia in gbus ell ipfa
piajcis.^THd aliud oicedti <p ejctefio in tbeoricis ell ad
materia per boc q> plideraf foima que ell in materia fb
iecta trafmutata.reflujcio aut ell ad foima que no 0m id
qb ell in tali materia fed in etbicis nibil fepatu plideraf
a pticularibus ? .ppter boc ibi reflerio ee nb pot.C 3d
aliud oiceduq>bec,ppofifiofalfaed:potetia cuius non
ell vnus habitus cti altamo ell eade in fuba cum alia.fiit
enim Diuerfi babitus in vna potetia fim fubam.tET 31d
id per qb piobat ea oicendu cp I; idem acente fit ide nu/
mero nihiltn piobibet in vno numero ee multa accidi
tia.(TSd aliud oicendu q>2fuica no cofideratueri in
rone fube fed in rone potetie.ro aut potetie ell ad aliud:
? piopter boc ipfe Dicit alia vim effe piactica ? fpeculatk
uam q: ad aliud eH.GT&d aliud oicendu cp oiia actuii
? obtecto- oiiferre facit piacticu a fpeculatiuo in ratione
virtutis z potetie fed no in rone fbti.oiia $o inter fpecu
latitiu z piacticu multiplejc ellifed tn qtuoi oifferetie coi'
Jigunfejc Dictis ^:-r2lutcc,tQuaru^ma ell cp piactk
cus accipit fpem fim cp ell ^iicipiu opisifpeculatiuus au
«em fini cp ell £ncipiii fete:? boc ell qb Dicit B9znn i° me
!bacc cp finis fpeculatiue fcietie ell ueritas : z finis opati'
ueed* opus.iOpantes enij 1> c5fiderat in eo qb agautti
no pfcrutanf per caufam .ppter feipfamifed refpectu ei°
qbaguui nos no fciamusueritateabfq; eo qtfeiamus
caufam eius.? in fmio oe aia piacticarii intelligetie fune
lermiui.oie enim alterius caufa funt.f.opis.fpeculatiue
#0 ronibus terminanf .*a ell q> piacticus intellect0 W
bet foima opatiuam rei:? per boc coponif cu? re opata.
Dicit enim 3£:in 7°metbacccp fanitas que inducitur in
egroedafanitatequeedin aia medici:? oicif foima co
politionis. foima $0 que ed in intellectu fpeculatiuo no
dl ad rem fed a re per abllractionem:?ideo oicif foima
abllractionis.3a ell q: intellectus piacticus per boc q> e
piacticus cognofcit pticulariainqbusdlopus utteni'
pus ? locum:? partes mae ficut patet in arcbario qui co
gnofeit lignu eje quo ell arcba ? partes eius ficut opeu'
lum ? fundu.3ntellectus aut fpeculatiuus ell uKu; ? no
cognofcit mam uel malia in qbus fpes utis tm per ma'
teria oiuerfificaf.4a ed q: intellectus piacticus per boc
cp appetitiuus immittif coipi ? influit virtute motiua in
ipfum ut pofiet ejrequi motu eius ut oicit HuicMed fpe
culatiuusnd immittif coipori fed abflrabit fe ab ipfo 2
boc cp ipfe dat in vniuerfali.
GTiQueritur quid fit fantafia.
£inde queritur ©efl'
<3 tafia mouente que fitXt queruntur ouo*
piinium ed quod Dictu5ed fcilicet quid
fit.? vnde contingat ei ede rectam ? non
rectam.
a © pzimum pzoce*mr
©icit a^:cp fantafia ed motus a fenfu fim actu
pfectus.fi aut fantafia mouet mouebit ab alia fpecie que
fit a fenfu fim actum facto.fed in fenfu 110 funt nili fenfi'
bilia piopa ? coia:ergo mouebit ab illis.CTSi boc pce
daf ptramibil mouet nifi per itetione boni uel mali.*|n
tetio boni uel mali no accipif a fenfib0 ut fup babitu ed:
S fantafia no mouet per boc qb accipit a fenfu.{[r:£> te'
terea Dicit pbus q> fontalia ed potetia fim qua fantafma
nobis fit.? Dicit alibi epad buiufmodi imaginatioes in
eia nos hem0 ficut fi afpicietes fim°ad feripturas fine ap
petitu ? terrore:ergo videf cp non poflit moue fantafia .
CJ in 30 oe aia Dicit itellect0 qui pp aliqd rocinaf
piactic0 cd ? Differt a fpeculatiuo in fine : g videf a fili qt
talis et fit oiia iter fantafia cogmtiul ? motiua.f.qj cogni
tiua accipit imagine init ed pncipiii cognitionis fenftbi
Iis:motiua autput ed appens bonu uel malu.^U Sofo
Dicim0 cp ulttma ueru codudit.ouo enij het fantafia mo
tiua.f.qi fibi fit nuciu De appenti bono uel malo:? cp ini
inittif coipi mouedo ipm per appetitu fenfibile.Di tn fa^
tafia large? dricte ut babitu ed fup:? boc itelltgif mones
large fim cp idudit etil edimatione.CD*Sd obm ptra di
cedii qi I5 bomi ? malti no accipianf a fenfibili tn non fe
pararif a fenfibilib°<put fut in fantafia.? boc ed qd Dicit
&uica: cp fenfus qnq3 Diffudit ocupifcetia per I5.f.qi fen
fibilis vis id qb videf bomi no fepat a fenfibili fed acck
pit cu ipfo:? bec fup fufficieter explanata fut in qone oe
edimatiua.CJ#d aliud Dicendum cp fi pure fantafia at
tedaf ttic ed ficut pictura.fed fic non accipit ipm fantafia
mouens fed pitictum apparenti bono uel malo.
CCOtrum fantafia ed recta ? non recta.
9 ficundo queritur Clncon
tingat ei ee recta? no rectl.Oidef enft qi femp
fit recta.fenfus etii5ppiio?2 uerius ed:ergo ab illo no ba
bet errare.Si Dtcaf cp bet boc afenfu coi.tQJ £otra oba
fenfus cois fut fpes qjtitatis.illis aut no ed coiticta ttetio
appentis boni uel mali.atr eni bonti ? malti plideraref t
metbapbortcis fi bomi ? malti eent pafiiones quatiXtl
igif fantafia fit oe appenti bpno uel malo ipfa no erit De
obtis fenfus cois:g ab illis 110 bf t errare.CT Solo Dice
dti qj fantafia errare bet appbede a fenfu coi ut babef in
3° De aia.fenfus enim cois no tm bet appbedere fenfata
cofaifed etiam oiuidere piopiia eje qua collatione reful
tet intentio apparentis boni uel mali. .
CP&ueritur quid fit uoluntas.
£inde queritur ©e ptk
d bus appetit0.? q: oicit pbs cp in tonali uo
ititas fit ? in irronalt oefideriti ? aius.inuil
tur tres ee ptes appetitus.f.uoliitas ejt pte
ronalis aie.? Defideriti fiue peupia:? aius fiue irafeibilis
CTi6]e pte irroualis aie boc ed fenfibilis queredti e igif
^mo oe uoltitate.i0 oe pcupffcibili.30 oe irafcibili.4°oe
trib°in coi.CTDe uoliitate aut querunf tria.f.qd fit uo/
Ititas.? utrii fit potetia vna perfe uel oiffufa in oibus ali/
is viribus.? oe confenfu uoluntatis.
a © piimum pzoccdiwrfa.
©icit ©ama°i° li° cap°.opoitet fcire quon»
am aie naliterifertaed virtus appetitiua eius fim nam
ed ? oium que fubaliter nae affunt pteptiua que uolun
tas uocaf.e? boc accipif qnioliitas ed virt° appetitiua
eius que fim nam ed pteptiua oium que fubaliter affut
nae.CTSed cotra boc obijcif id qb fim nam ed : aut in
telligtf id qb ptinet ad plidetia vite:aut id ad qb oidina
tur natura.0i pmo mo ttic 110 eent uoliitaria nili que p
tinet ad pferuatione vite qb patet ee falfum.Si aut intd
ligif id ad qb oidinaf na ttic 110 eet uoltitas nili ueritatis
? boc iterum falfum ed.([ri|b:eterea Dicit ©ama° ejepo
nes quomodo uoltitas fit eo^ que funt fim uaturanucp
fubdatia gdem effe ? viuere ? moueri fim intellectum ?
fenfum appetit piopiia cocupifcens naturalem ? plena?
effentiam:ergo videf qi uoltitas non fit nili ad effe ? vi'
uere ? fentire ? intelligere.CTl&eterea oicit ©amafee
nus q> uoltitas ed ipfe vitalis ? naturalis ? rationalis ap
petitus ? fimplejr? mijrtus omniti nature coditutiuorti.
naturam autem codituemiu no funt tiifi f>ncipia er gb°
ed natuel eje gbus pferuaf :fed uoltitas ed eo? eje qb°ed
natura:cii ea er qbus ed pcedet uoliitatemmolutas erit
Bccudc partte filmc
p:ecedetiu fe.omne aut eje gbus elt uolutas elt uolunta'
rium:ergoaligdeftuolutanuuolutateqiie nonduj elt:
qb fallunt ert.^ripxeterea talia oe neceflitate iam fune
babitarergo uolutae erit eo?z que oe neceflitate babeuf.
&, 3*c taliu (ppjttl fmcipiu elt na:ergo uoliitae eritfmci
pui eortlde quoru elfna pncipiuj:que oia talla funt.Si
atit elt eo# eje gb° coferuaf na tuc no eet nili cibi ? pot°,
qb falfuj eli ai oicit Dama0 q> uolutas elt in bte que fut
in nobis:? in bis que no funt in nobis boc eft in poflV
bt lib° ? in fpoftbiiib0.<ET Sofo oicendu pm Dama"1 z
£>;egom nijcm qroup* elt uolutas.f.ualis z oelibatiua*
lllaiis em' e li oe pltituetib0? faluatib0 nam.Delibatiua
ito e ll oe bis que Pm^befim eligunf.tn eje #bis Dama
fceni uolutas no nalis nec etia oeltberatiua elt eo# que
poffibile elt per noe fieri z etia ipollibilium ficut <p uolu
mus noe nunqj mori qb ni elt ipoflibile:? bec enim uo
Ititas elt poffibiliti que no fiut per noe:ficut qi uolumu?
ee reges qb gde pofiibile eltffed no fit per uos.bas tree
uolutatee noiat trib°modie.f>ma enim oicif tbelifis boc
elt nalis uoluias.*a ante ptope oicif uolutas ronalie.34
fto o: bulifte boc elt qlifciiq3 uolutas eo q> giiaUe elt ap
petit°pofii biliii z ipolfibiliu fiue per noe fiue no per nos
opsndo^.flTiOicendii ergo ad ouopma m Dama0 ibi
Oifftnit uolutate que oi tbelifis:? bec elt ommitio poti0
manifeltas oiuifione qj totam o ices eentiam uolutatis.
fRTStd aliud oicedii cpmbil,pbibet uoliitate efelleqb
ia inelt per nam:? ei° qb aii uoliitate eius elt acglituj:?
ei° qb ia oe necefiitate elt babitu.fed aliter elt oe ipa uo
Ititas qj fit per nam:? aliter.43 fit acglituj aii uolutatej;?
aliter qj ia inelt et: necefiitate.eft enim uolutas ad pma'
nedum z coferuadum cum Pm buc modii ante nos rete
runtnecbabitumelt.
CT fuerit utrum uoluntas fit potetta vna perfe uel oif'
tufa in omnibus alys.
e tEcundo queritur Citrum
uolutas fitpotetiavnapfe uel oiffufa in oibus
aliis.? videf cp vna pfe.Dicit enim Dama°g? uolutas
que ronalis elt no elt uoltitasiergo videf cp uolutas no
fit nili illa potetta que Pm na'3 fegf iudiciti roms,CU3t^
2lf&:in topicie oicit m ois uolutas elt in rone z eje bocfe
quif ide.C"3rc in Ir oe aia oicit cp in ronali uolutas elt
iiurroualiautoefideriu-raius.CJjtellbuTctai^oicit^
boc ftbti uolo elt uerbti^beticii.Pm aut2f|£:,pbefis elt
cu eligetia recta ficut babef in 30 etbico#.£u igif eligen
tia recta 110 Iit nifi Pm rone uolutas no erit nm in rone*
IDoc etia ,pbaf per rone uolutas eius qbelt uolutariuj
elt eo q> potetie per act° z act° per o&ta habeat oiffiniri*
Dicit autem apriin 3°etbico# g> uoliitariu elt cutanei'
pium elt in feipfo ccgnofcenti lingularia in quib°no elt
opatio fed lingularia l?oc elt oeterminatas circultantias
cognofcere no elt nifi ronissg uolutas no elt nili ronis.
CT Sed ptra oicit f etbico? cpneq, uolutas elt
^berefis.uolutariii enim z pueri z alia afalia coicatrpto
berefim atit no.ejc boc ateipif cp uoluntas inelt brntts z
pueris. £1 btuta gdem nec bntrone nec ufuj ronistg no
ois uolutas in rone e(t.CU3te boc oicut auctores medi
cine artis qui oiftinguut virtute ataleappbefiuai moti
lia mot° iioliitarii.,z motti uoliitariu appellat motii ,pcef
fimi in oib°aialib0:ergo videfq» uolutas in oib°aialib9
fit z uo in rone tm.GTljbteterea videf uolutas efl*e in oi
bus virib°.oictmus enij uolum0 intelligemolumus am
bulareruolum0 viddfi^nates.pgrefluj vniufcuiufq3 vir
tutis ad aeni fibi(pp:iu.£u igif ad bunc(pgrefiiim fitin
vnaqq; virtute videf uolutas ee appetit0 qde oiflemina
tus z fpfus per oes vires aie.C^te vinuqbqj appetit id
qb Pm natn pficit ipm : fed oes vires aie pficiunf a fuis
obtie Pm nam ipfas viruirergo oes appetiit fua obiecta,
appetii0 aut uo oiuidif nifi per uolutat? % irafcibile z co/
cuptfcibile. Cu igif ^cupifcibflis fit refpecttt belectabfll
U5 co:pis:irafcibilis aut ad tnfurgedu ptra nociutitrelin
quif gp appetit°qui ell vniufcuiufqj tftutis ad futi obm
fitappetit°qui elt uolutas.C’3u^Ia boc etia querif quo
boc itelligaf q? ois uolutas elt in rone.tSfle enim tn ro'
ne oi trib°modis.f.ficut obm ronis elt in rone .aut ficut
id qb elt in radice ronis z Ibto.aut ficut id qb elt ps ro '
nis.gi ^mo mo oicaf uolutas ee in rone boc paruj elt:
q: lic oia funt in rone eo qj ro elt ce oib°.Si febo modo
tuc no erit uolutas nili que elt ps ronalis aie.aia ronalis
pm Ibm elt ronis.? boc elt ptra pbitas auctoritates:? p
terea ptra 15 3? cictu? elt uolutate quada ee nale que elt
oe pilituetib0 nam que videf ielTe oibus.Si tertio mo
tuc ois uolutas ee videf ? cu iudicio ronis:? cu iudiciuj
ronis no fit repetinuj nulla uolutas videf ee repetina:?
boc elt ptra 2 f#?:in f etbtco^.ubi oicit qj repetina qde
uolutaria ee oicim°:fed(pbereltm aut no.<I73u]rta 15 ite
ru querif oe oiltinctione quoriida oicetiu cp elt uolutas
finis:? uolutas ei°qb elt ad fine.cu 2f^:cicat q» uolutas
elt finis tm:pfiliu atit ei°qb elt ad fi ne.CC3c Dama°elt
aut btilifis boc elt uolutas finis no earu que ad fine funt
ergo finis qde elt uoliitabile ut rege ee:? fami ee.2td fi/
neauteltqbcoliliabile elt.f.modmperque oebem°fa
ni ee uel regnare:ergo nulla videf (up babita oiltinctio»
C73ujcta boc iierit querif oe ^bo anfelmi qui oicit q> i
ot'b° in gb°piucta fit ptas ? uolutas:ptas pcedit uolun/
tate.boc enij videf eefalfum.ptas eni3 limplicius elt q3
uolutas eo cp elt in plus:? ita videf uolutate p:ecedere.
dJSofo oiccdu qi uolutas oi multiplr.f.Iarge ? Itricte.
large o: ouob°modis.f.(pp:ie ? metbacc.p:o|>e oicif oe
fenfibilib0 Pm ^ appetiftllor quo mouenf ad oelidera
ta 0: uolutas.dbetbacc aut oi oe iaiatis ? piatis ficut oi'
eif in euang 3oanis ?°.cp fpiis ubi vult fpirat.qb P3 Cri
fomintelIigif oe ueio.ltricte aut oicif appetu°ronali5 aie
zin bacfignificatione^p:ijlfimeaccipif.tetadbucoicif
trib° modis in illa fignificatione Pm tripleje ei° obm.ob
lectu eni eiiis aut elt itra aut ejctra.3ntra ficut potetie aie
qs oes uolutas iclinat ad aetti Pm cp oicim0uolo itellige
uolo oice ? uolo ambulare.Si elt ejetra aut elt oe pitiui
entib0? faluatib0 nam ?tilc elt illa que uocaftbelifis 3
Dama°.Dicit emj q> tbelifis elt ronalis appetit0 cu uSe
pftitutiuojz.i.appeut0 ronalis aie.aut elt oe no ptinenti
bus ad nam fed boc ouob°modis.f.poflibiliu ? ipolfib»
Iiil.fi elt ipofTibiitu tuc elt uolutas que a qbufda o; irro'
nalis eo qj femp p:eit oelibatfone ? ingfuione? pliliuni
Bi aut elt pofli biliu adbuc elt oup*.aut eni 5 elt pofiibili
um no c^an do? per no$ in toto uel in pte ? lic elt illa uo
lutae qua Dama0 oicit ee cp ipfa uolum0 ee reges uel fa
ni ad qb qiiqj nibil opamur.qnq? atit no in toto.Bi fio
opando^ per nos tuc elt pjo^e uolutas ronalis q: tunc
elt oe qbus ro bet aricedeter ingrere ? oifpone ? o:dina
re ? cofulere. volutas autgrialts ad tres ultimos modos
boc elt pofiibilui ? no pombiltu no per nos opandoruj
pm Darnam ? 0:egom nixm Dicitur bulifis nili qiiqj re'
ftringaf ad aliqb bop triuj per fpeciale rone,£jc boc pa/
tei folutio ad gnque pma que^bat uolutate eife in rone
? ad ouo quein ptrariii obyciunf.^THd id ^0 qb que
rif vtrti uolutas fitgda appetit0 oiffufus in oi'b° viribus
oicedti q> no.C" ad pmti atit qb obtjcif oiccdu gp uoltl
tas,put elt ad intrinfeca ufis moto: elt virtii ad actuj no
ita q> ipfa fit tmmijrta eis: fed q: cetere virtutes cum acti
bus fuis funt in rone uoliti ? per boc efficiunf obta uo'
lutatis.^TSd aliud oicedujcpappetitusfumif large?
ftricte.large,put oicit inclinatione vmufcuiufqj rei natu
ralis in id quod oebef ei Pm natura:? fic appetit°elt eti'
am oiffufus in omnibus viribus aie appbenliuisPm cp
2tofc:oicit cp omnia appetut ee' oiuiuu:? #ppter illb agut
quiegd agut.?alibi q: materia appetit fonnam ficut fe'
mina mafculti ? turpe bonu.? afi>oe°m li° oe bebdoma'
Bebomlne
dib4 Didt g> ofa que fum appetut bonu.* fic etia Dicirn3
tota na'5 moueri,ppter aligd.appetit4aiit ftricte Dicif oe
fideriii alicuius rei adipifcede uel fugiede appbefe in ro
ne boni uel nociui:^ (tc fumif appetit4 qn oiuidif in uo/
lutate * trafcibile * cocupifcibile:* ifte appetit4 no eft fp/
fue in oibue virib^CCSd idqb ultra querif oicedu g>
uolutae eft in rone ouob4 modie.^mo.f.qz eft pe rona
lis aie * iic oie uolutae duiii5 ,ppzie firniaf uoltitas eft in
rone:* ifte modue eft in compatione ad id cuiue eft uo
lutae ut ibti.eft etia in rone in compatione ad obm.i.uo
litutq: uolitti ancedeter Debet ee ejc rone Determinatu;*
ftc no oie uolutae eft in rone fed ozdinata.Si #o pziori
mo oie uolutae oicafee in rone tilc no fequif g?,ppter
boc uolutae Debeat ee ronalie eo g> uolutae no oe necef
litate fegtur rone I5 fim ozdine Debitu feg oebeat.CTSd
id qb ulteri4 querif utrtl oie uolutae fit finie.oiceduj gj>
Iic fi accipiaf uolutae refpectu uoliti ejctraffed ibi finis ac
cipifutfitultimuintetuperappetitubocenim eft femp
Determinatu:* ,ppter boc De ipfo no eft ingfitio * pftliin
fed modue acgredi ipm no eft Determinat4 * ideo pfili'
um eft De ipfo.Si atit accipiaf uolutae no refpectu obti
extra fed refpectu virili itra aiam qe mouet ad actu tunc
ueru eft 37 uolutarie rocinaf * uoltitarie otfponit * plu
lit:* boc mo uolutae pot ee eiue qb eft ad fine:fed iic no
j>pe fumif uolutasbulifie ut patet pandicta.C” Si#®
queraf qre uolutae bulifie no fit oe eo qb eft ad fine.oi'
cedu ep nulla potetia appetinua tm.i.cut4 no eft appbere
dere fed affici circa obtectu oiftinguit aligd uel oidinat:
« oie Diftinctio uel oidinatio eft ejc pcedeti appbefione»
£11 igif in bis que funt ad fine,ppter icertttudine ipforu
cjcigtf Diftinctio * ingfitio * oidinatio no pot ee uoluias
De l?ie.f inie aut in oi appetete fuppofit4 eft cert9 * ideo
uolutae eft oe ipfo.nec oebet Dici ut gda oicut g> finis fu*
maf ibi pio ultimo fine qui eft oeue:i?oc enim no eft oe
Intetione aucto?: ut patet ejc pdictis.CE' 3d id qb ulteri0
querif oicedug>DuplejceftptaeXgnalie:*bec eft que
Diuidif in oee vires* eft fimplicioz uolutate,2tlia eft po
teftae que Dicif qfi potetia ftae in actu:* bec fequif uolii
late (i funt refpectu eiufde ptae * uolutae:qz ut fup bituj
eft uolutae vno mo Dicta eft motoi gnalie oium potetia
ni ad actu:* .ppter boc Dicit &nfelm4.q> cu Dico pofliim
loq fubintelligtf fi uolo.* fifr cu Dicif polium ambulare
* polfum intellige * ftc De alije.* boc eft qb Dicit 2fug°
gp nulla eft caufa cu intelligibile eft in ata qre qnqj actu
intelligit* quadoq3 non nift uoluntae.
CUOtrum aliquie fit pfenfue uoluntatie*
, £rtio queritur Be confenfi*
uolutatieXlidef aut uullue pfenfue fit uoltl
tatie .ppzie.oeillo enim eft pfenfue qb ingrif per pfiliu*
nulliue aut qb ingrif boc mo eft uolutae:ergo cofenfue
no pzopeeft uolutatie^4 .pbaf per boc gi pfenfue oicif
qfi fenfue cu alio * no eft aliue cu quo fentiaf nifi pfiliil
pcedee,*4 #o,gbafpandu:ta:qz uolutae eft pzofie finis*.
nome cofenfue fonat in appbeitone paufante fu-»
per appbefum.uolutatie auc no eft appbedere:ergo uo/
lutatis no eft pfentire.CTSed ptra uolutas frequeter co
traria eft roni ficut in abftinetib4.ptrarietae aut illa nibil
aliud eft qj oiffenfue ei4:ergo uolutatie eft Diftentire.f>
cuiufcuqj eft oiflentire eiue etia eft cofentire:ergo uolu
tatie eiue eft cofentire.C* $utta boc etia iteru> querif
que Dita fit inter tbefim * tbelfcon * tbeliticon oe quib4
metione facit C)ama4.fTSofo ojcedu g? gda cofenfue
eft ronte * gda uolutatie.rbnie cofenfue qfi fnia oe tact
endo fim q? Dicit Bama4.$ fnia eft Depolitu * amatum
qb iudicatil eft ejc cofilto:* ille cofenfue femp eft in rem
ejc cofilio inueta.volutae aiit cofenfue eft in cocoidia re
nie.oicut aut gda cp eft cofenfue in ueru * cofenfue i bo
mlXbfenfue in ueru eft rbniotcofenfus aiit itibomi u®
lutatfe.fed boc nibi! eft q: cofenfue in ueriim jopife fpe/
culatiue potetie eft oe qua no eft btc fermo.iRonie aute
pzactice eft ingrere oe actuali bono * cofentire.uolunta
tie aut appetere:* jjpter boc cofenfue utriufqj eft in bo'
niirfed ronie cofenfue eft in fniaaioliitatie aut ut cocoz/
dia:* per boc patet fofo ad duo ^ma.CET aliud oice/
dii cbtrarietae uolutatie ad rone uo eft in allegatio *
cofuittetfed potiue in boc gi appetit4 uolutatie cotrarie
fe bet ad allegata * cofulta per ronem:* ,ppter oiffenfue
eiue eft Difcozdia* ideo cofenfue eiue cocoidia uocaf.
IT2ld id qb ulteriue querif que ozia fit inter buliftm *
tbelifim patet ejc oictie.tbelicon aut nibi! aliud eft 43 uo
litum qb ©ama4 uocat uoluntabile.tbelicon autem lati
neeftuolene.
4T Queritur quid fit^tue concupifcibilie»
Clude queritur oeco
d cupifcibtli*querunf tria.^uoru f>m eft
gd fit.im ge fit pzopue eiue act4.3111 qre a
fetie Dicar ee cozrupta * itecta cum aiie vl
reeaiefimcozruptetiu.
, B p:imum fic ptocea».
Bicit ^uicd in 70 oe nalib4.g> motiua aie fen/
ftbilie oup % eft.vna impane motu * alia efficiee.pm i pe
rae l?et ouae ptee.f.irafcibtle * pcupifcibile.vie aiii peu/
pifeibilie eft vie impane moueri ut appzopinquaf ad ea
que putanfneceftaria aut utilia appetitiui oelectameti.
CTSj ptra obijcif.oie enim vie obediee poti4oebet oif
finiri per obedietia qj per impiii.pcupifcibilie eft buiuf
modi:ergo poti4 oebet Diffiniri per obedietia 43 per fpe
riu.^a patet pfe.zd feribif a ©ama° in fine b>nt etlpico^»
picterea ea que ponunf in Diffinitione aiicut4fem/
per oebe't pcomitari ipm.impare aut motu no femp co/
uenit pcuptfcibiluergo videf g> no oebeat per ipin oiffi
niri.CtTJte putare ronie act4 eft:ergo videf peupifeibt'
lie ee pe rouie.^U3te utile eft g> fic in facultate ronie af
fumif qb ad aliud referf :* ftc utile videf ptine ad ronej:
S 110 erit^ppiiu pcupifcibilie.CJj^zeterea Delectatio eft
e? piuctione puenietie ad pueniee.boc aut videf pueui
re oi potetie motiue ejc piiictioe fui finie cu ipfa:* ita no
erit,ppiiu pcupifcibili.Cpooto oicedu gipcupifcibilts
pzopeloquedoeftviefenfibilie aie cui4 ,ppit4 finie eft
Delectabile in fenfu * impat motu ad pfecutione iliiue:
* boc attedit Suic4 in Diffinitione fua.C’ Hd pm auc oi
cedu g> eft tmpiu j?mu fimptr * in aliquo tm:* eft i mpiu
fumi mgiie illo* in oib4.3mpiuautf>mu fimpjr* ia \v
quo tm eft impiu ronie * eft in boie tm.3» boie enij ro
impat peupifeibili * irafeibili ,ppter boc 41 ozdinatur ad
ipam ficut babef in fine j>mt etbico?: * 13 ifra Determina
bif*3n grie autfeufibiliepma impatiuaeftirafcibilie *
peupifeibilie:* 13 in oib9aialib4:qz etia in boie no oe ne
ceffitate fequif impiu ronie f; impat per feipam:ficut in
eo quia pbo oicif etia abftinee.(I73[d aliud oicedu^
impare motu oi ouob4modi$X1no nio impare motiue
que eft in neruie * mufculie ut ejcequaf motu ad evecti
none oelectabilis.&lio mo affici circa 13 qb per motu eft
acgfitu:* altero irto?z modo?: femp impat motu.uel Dica
rur meli4g? mot4no oi bic mot4,pceffiu4 fj poti4iit»uta'
tfo cozpie ad fufeeptione oelectationie que peupifeif fic
qn eft peupia coit4 impat fttuti eveedeti mebiu * fpui i/
pellert feme ad genitalia * buiufmodi.Cjad aliud oice
dii gj putare ponif ibi pzo eftimare fim fantafia.C* Hd
aliud oicedu g? utile oi ouob4modie.f.fi5 inam *fim to:
ma * rone.fim mam utile eft id per qb obti nef finie ap^
petit4.fim rone ^o qn appbedlf in rone utilie:* boc mo
loquif Hug4.^mo atit mo aligd utile eft etiaj in appeti'/
tu fenfibili.f.per qb ultima Delectatio intenta obtinetur»
C Hd aliud Diceduj gi antbonomatice oicif Delectati®
? x
0ccudc patiis ftfme
f n p£upif£ibili qz tpfa bet Delectatione maxima que qde
fi! f m fenfum * pcipuefim tactum in cuius obiecto pzo
»zie efi oelectatto ut fupza pzobatti el! |>i q5ne oe tactu.
DJtQucntiir quis fit pzopzius actus pcupifcibilis,
9 f£eundo queritur iQuts fif
act°eius ,ppuu0,£t videf qz pcupifcere Delecta
pile qb ptinet ad cozp0, CT2?ed tuc querif qd l?oc addat
fup appete,* videf qz nibil, appete enim femp ei! refpe
ctu Delectabilis * oeteflatio refpectu pjrarij.aT igif cocu
pifcibtle fit refpectu eiufde videf cp ide fint-CT Jte ctftra
tia funt eiufde potetie ut Dicit H^.cuj igif pelectabile z
inflabile ptraria fum;cui° potetie elt Delectabile ei°etia
erit triilabiie.fi ergo jzpzi0 aet° efl peupifee erit peupifee
Ita refpectu triflabilis.St fozte Dicaf qz ficui fut duo pira
ria in obto ita etil fut duo in actu.vn refpectu triflabilis
efl act° qui elt Deteflari* fugere.CT^otra Deteflari z tu
gere nociuii ppzius act°eft irafeibilis ut Dicit 2fuica.cu5
ergo irafeibilis no fit eadem vis cu cocuptfcibilimo erit
act° ille cocupifcibilis.$U3[te fim boc videf qz cocupifci
bilis % irafeibilis fmt vita vts.cotraria en 15 fut vnius vis
f3 trtflabile efl cotrariu oelectabtlitergo fut vni° vis.cuj
igif irafeibilis fit refpectu triflabilis z cocupifcibilis vide
tur ee vna vts.Si fozte Dicaf irafeibilis no efl oetefla>'
fi fedifurge ptra nociuii z pugnare,(£Xbtra quecuqj
vis Debeat a fe repelle cotrariu ipfam necefle eftifurge'
re ptra illudtergo ft vis cocupifcibilis Debeat repelle co
trariu libi necefle efl ipfam tfurge ptra illudrergo tio (o<
lius irafeibilis efl ifurge.CTSolb Dicedti qz cocupifce
re ,ppzi9 act° efl cocupifcibilis, vnuqbqj em5 oetermina
ri bet ab ultimo z maxime fui gnis.pcupifcetia aut fonat
tn maximii appetitu.cupido enim Dicit uebemete appe'
litti circa altqd.fjpcupifcetia ex vi pponis adbuc fonat i
maiore inteiione circa Delectabile peupini:* boc e ex ue
bemetta Dulcedinis obti.cu enim ipm pfe fit Delectabile
plus monet appetitu qj aliud qb no bet buittfmodi Dele
ctatione.CL 2fd pmg Dicedti qz cocupifce addit fup ap/
pete ficut fpes fup gen°.appete eni5 110 Dicit gnale indi
natione appetit0 in appettbtle.patptfce enijfonati mo'
ui qft querete refici in Delectabili z frtii ipio.fEMd alib
Dicedti qz fine Dubio ptraria fut eiufde vts fed no fut am
bo fines.vn I3 trtflabile fit cocupifcibile tn no efl finis ei9
z ppter boc etia oeteflatio fiue fuga triflabilis non ell Ii
natis act° ei° f5 pns:,ppter boc enij oeteitaf triflabile q:
peuptfeit oelectabile.Cuad aliud Dicedti cp oeteflatio i
giie fute fuga no efl act°irafcibi lis fj poti°aggredi cti ira
z aiofitate ficut poflea Dicef.^T^daliud Dicedti qzpcu.
pifctbtlis z irafeibilis no fut vna vis.triflabile eni5 in W
fu no efl (ppziti obm irafeibilis (5 poli0 cocupifcibilis.oe
arafcibtli aiit obto poflea oicef.C;23d ulti’n atii Diceduj
cp Duplex efl infurge.f.infurge giialiter cotra cotriflane
infenfu:*boc iioeflppziuirafabilfs.-r eftifurge ex aio
litate ptra alterti repugnas z boc efl jppzium irafeibilis.
CUtrum cocupifcibilis Dicif ee cozrupta a fetis.
, f£rtio queritur Cluar? peupi
fcibtlis Dicaf a fetis ee cozrupta z ifeeta cu> alie
vires fint cozrupte ttnXozruptio enij z ifectio funt duo.
fitr in peto fut Duo.f.culpa z pena.fi igif cozruptio pttne/
at ad pena infectio ad culpa videf ois vis ifeeta z co: rm
pta.CJljbzeterea illud .ppzie oicif ifectti qb cozruptu efl
ex aliquo cozrupto bumore imbibito.cozruptu aut gria'’
liter dz qb.f.recefiit a eoplemetoz-rfm boc videf ois vis
ee cozrupta z ifecta^jfti oib°enij ell ibibtt°bumQz cozrm
ptus boni comutabilis z reeeflus a cbplemeto qb. efl ftl
mu bonti.CJJt^ dos ponim°fim augm cp oe petm efl
ex pcupia.ipfe enim Dicit cp peupia ex qua efl oe maluj
puniti facit cocupifcibile -z adultu cocupifcete.CTQueri
tur ergo que fit oua bui° peupie ad peupiam peupifeibi
lis.Jtf 3ug° Dicit in li° De libo arbf .qp oe pemt ell ex Ii
bidine.ltbido atit ppc videf ptine ad pcnpifcibiletergo
pe pettn efl ex pcupifcibilt.$£7Sotb Dicedti cp tribus oe
caufis vis pcupifcibilis pze alys oz cozrupta z ifecta.qru
vna efl qz futi obm efl Delectabile fimplr cozruptuj;-: id
Circo uebemeti°mouet:z bec cozruptio ppe Dicif ifectio
a Dulcedine Delectabilis:* bettfup cozruptione que e ex
peto cii ajijs virib°cbem.2a ro qz l> obm pcupifcibilis iu
rone fit vmi qb efl tact°,oelectatio enij que efl in guftt*
que efl pfe Delectatio no efl in eo nifi inqultti efl qda t®
Ct° ut Dicit 2f£fe:in etbicis.efl tu oupr Delectis cozp°.f,ui
nutrimeto * griatione.cozruptio igif efl refpectu nutrimt
ti:fj in gfiatioiie efl ifectio jppter imbibttu cozruptu bu'
inore pcupie:fic aut no ell tn alys virib°.jA ro efl q: p(U
pifcibilis efl itundes cozruptione in tota nam per griatl
one * ita bet cozruptione quadi in fe in .pnitate ad illici'
iufj etia efl ifeeta * ifictes nam.CJSd bm ergo otcedus
q? ifectio bnpotappzobaricomutabili bono qb mouei
appetitu-.fed q: boc maxime mouet cocupifcibile^pter
boc illa fpeciatr dz ifecta.fETHd aliud oicedu <p fi oulce
do obti mouetis Dicaf bnmo:cozrupt°tuc planu ell co
cupifcibilis efl ifectatmaxime qz in eius obto maxima e
onlcedo.(C2td aliud oicedu cp eoeupifeetia Dicif large
% flricte.large peupia efl ^nitas appetit0 ad illicitu; * fic
oe petm efl ex cocupia.flricte Dicif ouob° modis.f.in co
paratione ad cocuptfcete:* in compatione ad aliud cocu
pifcibile.*^momo,ppzie efl act° cocitpifcibtlis.20 n\o/
do atit bictt ouob° modis fim duo obieqa.f.oelectabile
earnis * Delectabile oculo# fint q» Dicif a folne cocupi'
fcetia carnis * eoeupifeetia oculo&CT&d ultimti otceti
bil aliud ellfimH ugm qj immoderata placentia cuiufctl
<Kbonimu|abilis*c.
$IT Queritur qd fit virt° irafeibilis,
Cinde queritur Bc ira/
fcMi.£t queruntur ouo.f.qd fit.* quid fit
ppztu eius obtectum,
, B pzimurn fflwSSS
peris moueri ad repelleSti id qb putaf ut noci
«u cozrupes appetitu vincedi.CrSjptra vnaqueqj vts
repellit id qb putaf uocjuu fibuergo repellere nociuum
no efl .ppzius act° irafcibilis.®7l^zeterea irafeibilis no
videf ee pars appetit°.nemo enim irafeif ei qb appetit,
CT l^eterea irafcibtle ell oeteflabile.oeteflabile aute %
appetibile oppofitas bnt rones;ergo * oeteflls * appe''
tes:* ita cti irafeibilis fit oetefiabilts no videf ee virt°ap
petitiua«CErU^^t^rea23ama0 Dicit q> ira efl illud qb au
dax efl tuetis vindex cocuptfcetiezergo videf qjirafcibi
lis vindicet eoeupifeetia repelledo cotrariu, fed cotrariu
cocupifcette efl triflabileiergo videf cp irafeibilis repel/
* lat triflabtle.-Cu ergo cotraria fut eiufae vistvidef cp ira
fcibilis * pcupifcibilis fint eade vis^Solb Dicedti q»
irafeibilis ,put Diflftntf ab 3uicA ex Diuerfo otuidif eon-'
tra cocupifcibile * ell pars appetit0 repelles nociuii ifur
gedo ptra ipm.C*2Mbmii aut Dicedti qt nociuum elt
Duobus inodtsd.fimprr * fim ad.ftmplr nociuuj efl id
qb violeter oppugnado nitif ledere * oeflruere tota ft>'
fllttl. z circa boc pncipaliter efl irafeibilis , fim qd autes
nociuii efl qbptrariti efl Delectabili vt»i0virtutis.<ET^d
alib otcedti cp 13 nociuii in rone nociui no fit appetibile;
tn in rbne ardui * alti mouet aiofitate * fic appetitu:* fi|
boc etia irafeibilis erit ps appetit°,(ET3d alib Dicedti cp
irafei bilis ell cocupfe vindex jpbe^ boc ell cp violenter
pugnldo intedft oefirue pcupifcettl * pcupifcete.bellui
enim femp efl^pter qete * pace ut oicit Hug°.fic aute?
Bebomltte
vindicare cocupifcetia ed irafcibilis.^d aut boc intedit
©amaf.patet per id q d fequif ubi ftc Dicit.cu enim cocu
pifctmus qd jpbibem0 ab aliquo trafcimur aduerfus et!
ut iniuita paiTt mete.f.iudicare oignu angudia qd factu
ed in cudodteribue l?oc eft contra cuilodientia fim natu
ram p:op:iumo:dinem.
Queritur quid fit,pp:iu obm irafcibilie.
, tEcundo queritur ^uid ftt
.ppjiu eiue obm.-z videf ejc pipabitis <p nociuti
impugnae.CTS^d ?tra irafcibilie ed paro appetit°:er/
go aligd appetibile pfe * 0mo oebet obm bere.IFl^k
terea pcupifcibilie cu ftt ad ouo.f.ad Delectabile % trida'
bile ipfa tn oenoiaf refpectu eiue qd appetibile ed : ipoc
aut ed ardutl z altutergo ad id Debet Denotari z non ad
oetedabile per ira.C73K cu arduu fit pfe obm irafcibi'
lie videf cp potiueoeberet poni in eiue Diffinitione 45
iiociuu.CBofo oicedu g> arduu z altu iit qua tti buiuP
modi,pptiu obm ed irafcibilie:* cu duo lint ardua.f.no
eiuu impugnas z qd ed altu ejccelletia Dignitatis arduu
emiitetiueedin nociuo impugnate'^ in oignitate.boc
«pbaf per boc q> arduu in nociuo ed in victoria piculojz
vite que altiflima funt:* ideo q: per boc irafcibilis pomf
in altiffimo oiffi nif z oenoiaf in compatione ad ipm:fi/
cut 7 pcupifcibilie in altidtmoponif per Delectabile ta<*
ctue:* ideo oilfinif z oenoiaf ab ipfo I; fit multo^ aliojs
oelectabiliu-boc etia patet per boc cp in boie p:oj>ue ba'
bit° o:dinaepcupifcibiIeedteperatia:cuiue ma ed,pfrs
Delectabilis tact° ut ,pbaf in etbicie.(ppjiue aut babit°o:
dinae mifcibile edfoititudo que in piculis vite ed ut ba
bef in etbkts.* per boc patet fofo ad duo ultima.<T3d
£mu aut oicedu cp arduu z fimptr appetibile non ed in
altiflemo:? ideo pot ei ,pp:iu obiectum irafabilie.
C7Utru appetitue includit in fe oee viree.
Sinde queritur oebta
d trib°incoi,£t querunf tria.iQuo£f>mui
ed oe appetitu qui oiuidif itt bec tria tan
q? itt ptee.i"1 ed oe oiuifionibue motiue
virtutis que oiuerfe ab auctoribus polite
inu*ntonf.3m ed oe fufficientia idorum trium.
, D ptimum putee*» *,
Appetit0 oicif ab appetedo.fed in oibus virib9
aligd appetif .f.,pp:iue finietergo videf appetittua idu'
dere oee viree.|F3te in j° oe aia babef cp appetittua al
tera ed a rone z potetia ronali z trronalt.Silr ibide ba'
bef cp d trina ed aia in vnoquoq3 ed appetit0 boc ed in
uegetabtli z fenfibili z ronali.* ifup appetit0 ed in moti
uo fim locu.* ejc idie ouob°#bie vtdenf feg cotradicto/
rta.St enij appentiua rone z potetia altera ed a ronali z
irronali aia ttic videf ee in neutra:? ita videf cu uolutae
fit pe appetifep no fit in ronali.^t ctiirafcibilie z peupi
fcibilie fint ptee appetit0 q? no Itt in ronaIi.fi $0 in ofb°
trib° ed que funt in aia.f.in uegetabili fenfibili z ronali:
ttic appetittua erit in ronali 2: in irrouaU.CTlkteterea e
oefideriti z placitu z libes:* querif quo ida Differant ab
appetitu, UJSofo fup Didinctu ed ® appetit0 0: ouob°
modie.f.gnafr fim qt oicit qualibet iclinatione itt id qd
ed incouenies:* fpeciatr Pm cp oicit iclinatione in bomi
appbefum ut nuc uel fimptr:* ftc fiimif appetit0 qrt oiui
dif in ^tutes appetitiuae,fi£t per boc patet fofo ad
<I72ld aliud oicedii cp^:in^°^boiuttf repelli ok
ftinctione quoruda oiuidetiti ptee aie in ronate z in iri
ronale tanqj per oppoftta.St eni3 fic eet tuc oee potetie
aie caderet fub ronali uel trronali z nulla fub utraq^ qd
falfuj ed oe appetitiua que in rone oiffinitiua Differt ab
utraqj * potetia,i, fbto Differt ab utraqj Diuiftm.Si enij
tiri eet in ronali no iueniref in irronali qd falfuj e.£er
boc aut cp iuenif in frronali Differt a ronalf.StFr fi tm ef
fet in ronali no iueniref in irronali,]ker boc enim ® in
uenif in irronali Differt a ronali potetia ibti-r maeXlit
patet cp Diuifio no ed per oppofita.^n fequeti aute ^>bo
accipit pfSueappetittuu large.|]72[d ultimu oicedu
appetit0 ed nome grits.Defidertu aut,pp:ie loquedo tra
btt appetitu ad fenftbile aiam,|»pter boc Dicit p!3us cp in
irronali aia funt oefideriu z aiuo.ptea aut oefidery funt
irafcibtlis pcuptfcibilia.volutae aut ed appetit0 in rone
Cltru aut beat ptes uel no podea oetermiitabif .placitu 5
aut oicit appetitu placete in appetibili.libea aut appetit9
ed qui quietus ed oulci fed minue fonat qj placentia.
<E7Q.uerif oe oiuifionib0 motiue virtutie que oiuerfe
ab auctoribue pofite inueniuntur.
e Ecundo queritur &eofui
fionib°motiue^tutie que oiuerfe ab auctorib9
pofite inuentunf.Jn fine eni5 f>mi etbicos babef ida q»
aie boc ed irronale.boc aut rone bne.irronale aut boc q
de adimilaf coi ided platatiuo.otco aut qd ed caufa nut
endi z augedi.Sliud aut ed pticipane qliter rone ut ira
fcibilei: uViter oefiderabilepticipat qlder.ronale aut ok
c»t qd pticulariter in feipfo f?et rone.bac eade oiutfionej
innuit ©ama0 oicee oiuidunf aie fvtutes in ronale z ir/
ronale, trronalie $0 ptee funt oue.bec qde obediee ro>
ni:i(la $0 iobediee.ergo iobediee qde roni joticon.i.vi
tale qd z pulfatiuti uocaf z femmatiuu z giiatiuu z pli^
tatiuu uocaf ,bui° aut etia ed augmetatiuu qd z plafmat
cotpa.bec entj no gubernanf rone fed natura.obediens
^?o oiuidif in pcuptfcemta z ira.^ug0 aut otuidit inotk
uae in tree.f.in irafeibile z ocupifctbile z rone. auiccau^
te Diuifio videf ee qt motiuaru alia ed impane motum z
alta efftciee.Jmpane aut ed irafcibilie aut peupifeibilis*
efficies aut ed ifufa in neruie-z mnfculie ptrabee co:da
z ligameta piucta mebae aut relatae z ertedee.2l^:aut
Diuifio videf qnnouee aut ed e? pte aie ronalie:aut e?
pte aie fenfibiiie.? pmo mo ed itellect0 ptaetteue z uolil
tae.i0 aut mo ed fantafia ptactica z oefideriu z animue.
<J7£otra ^rna Diuifione obijcif .videf euk platatiuu eq
liter pticipare rone.cuiufcuqj eni; act° z ma otdinabilia
fut per virtute morale que pe bonedi ed illud aut ed pti
cipaeeqliterin rone.Bct0aut<z ma nutritiue -zgnatiue
funt buiufmodi:ergo futpticipatia eqliter rone.C73k5
Dicit Dama0 qj.aialia bzuta poti°agunf a na agentser
go videf cp viree ille qe coee bem°cu btutie ferri oebe/
aut fim ipetu a natfj \?ec fut irafcibilie z pcupifcibilis:er
goferunf f m ipettl ad actu.fed quecuqjferunf fim ipe^
tu no pticipat eqliter rdne:ergo irafcibilie z pcuptfctbk
lis no pticipat eqliter rone.GTJte in topicie babef qj 15
pticipat aligd qd fubaltter capit illud in fui Diffinitione,
peupifeibilis aut z irafcibilie rone non fic accipiut in fui
oiffinitionetergonopticipateqliter rotte.jgade oifpu^
tatio ed ptra Diuifione ©amafceni.£otra oiuifione5 ^0
2fug videf ede gp ipfe omittit uoluntate e? pte aie rona
lis z tantafia ejc pte aie fenfibilie que tn mouentee funt.
<ET lb:eterea que no funt eiufde giite no vtdenf ee e iuf
de Diuifionie imediate.ocupifcibilie aut z irafctbilte/ut
aie ronalie:ro aut ed rohaltetergo videf cp 110 i eade oi
uifione imediate oebeat poni,(I7-Cdtr3 Dtutfione autej
2Iuiceedg? ipfe nulla motiua3 ponit ejc pte aie ronalie:
fifr ejc pte aie feufibilte omittit fantafia z fic videf ei in'
fuffi«es.<[7£otra#o ultima Diuifione ed qd Dic 2futC*
<pfenfusqnq3 Diffundit pcupifCetia.oe aut Diffundens
peupifeetia ed motiuutergo ienfuo mottuus ed:i fic ejc
parte anime fenfibilie qtuoz mouet.f.fenfus z fantafia:
pcuptfcibilts z irafcibilio.CTJte videf p 3ugm q ponit
fenfualitatem inter virtutes mottuasin u° oe trinitate.
(073tem accipif ejc gen.3°ubi oicit. vidit ergo mulie r Ii'
gnucp eet pulcbtu ocultstafpeauqj Delectabile z ad ue'
? 3
Secttde partis fume
frendi! fime.BpW enim nerbis patet qr fenfus (>mo
m3 Diffunderet in ea coeupifcetia.CjJlIbieterea ejepar'
te aie fenfibilis poft fantafia que mouet per appbonfio'
jiem funt duo mouetia line appbofione,f.irafcibili? z c5
eupifcibilistergo videt qr filiter et parte aie renali? polt
intellectu mouente funt ouo:z lic videf infuffteieter po'
jiere tm uolutate.CTJ^ ficut in materia fenfibiliu inue'
niunf duo obiectaXarduum z oelectabtle.tn tactu itaqj
Duo obiecta bemus mouetia in appetitu fenfibili.Simi
liter eje parte in corruptibilni bonii fimptr z arduus finv
plicitenergorefpectuillo^oebemus babere trafcibiles
z cocupifctbtle que funt ptes aie ronalis.67 3tem Intel
lectus practici elt nudare ad qd Debeat fieri motus:fi er
go aligd nticiauerit ad qd no pot ee appetitus tuc videf
ee iinpfectio in cofecutione boni.fed intellecfpracticue
nudat De arduo eterno qd no elt in fenfib°,aut ergo ba
bemus irafdbileronalis aie pnte illud arduu.autappe'
titus erit impfectus in pfecutione boni nuciati per intel
lectii,U73te noecbariiatem ponimus in cocupifcibiliz
fpej in trafdbtlncu nec cbaritas nec fpes obiecta fua ba'
beat in feulib°,ois aut virtus aie fenfibilis in fenftb0 ba
bet obiectaiergo queda irafeibilis z quedl pcupifcibilts
funt ptes aie ronalis.Si forte irpter boc Dicat 3; peupi
fcibilis z Irafeibilis ouob° modis cofideranf «f.tn fezut
ordinate a rone,z f>mo mo fiflilttn obtectis fenfibus,*0
#0 pnt etiam in ea que fepata funt a fenfib0 z in eterna.
H7 £otra o:do ronis ut Dicit 2f$fe:in fine etbicog in boc
qr oia bonefti coco: dat roni.bec aut pcordia’ attendit in
optbus teperatiez fortitudinis in gbus no mutat mate'
rta fenfibilis ,ppter ordine ronis.ptinetia enim fiue tem
peratia mam b»t fenfibile Delectatione : fortitudo mam
bet piculii fenfibilerergo videf qr filiter in alijs ,ppter or
dmemrdnis no mutet ma.fupioresautrones queda?
jpbat queda obiecta ee fenftbilia z eterna.CC”3^ db fub
(latiale elt alicui ipfo pmanete in elfe 110 pmutaf e;cali'
quo ordiue.fubale aut elt qd e(t oiflfinitiuurcil igif pote'
ne Diffiniant per act° z obta talia no pmutabunf eje ordi
ne ad rone.lf 3f<: ,PPKr ordine ad rones vtrt° organica
no efficit fiue organo.ois aut virtus aie fenfibilis e(t in
o:gano:ergo nulla eas efficif fine organo ,ppter ordine
ad rone.fed queeuq? vis e Ii in organo no babet obm eje
ira fenfibi lia,pcuptfdbilis igif z irafeibilis etia cuj ordi'
nate funt ad rone adbuc obiecta fua babebiitin fenfibtli
bus,fI7 Solutio oicedu qr oue £me Diuifiones oanf oe
mouete in compatione ad fnnuordina? motu qd elt ro.
aliqd enim nullo mo eii ordinabile eo qr ipm nullo mo
fubiacet impio ronis z libertati uolutatis ficut coe piata
ttuu boc ert uegetabile p m cp elt in oib°boib°,f.z in bru
tis z in platis.aliqd aut ordine ronis pticipat per boc cp
fubiacet impio ronis z libtati uolutatis ficut tftutes que
da iteriores aie feftbilis.aliqd aut pticipat rone pticula'
riter,i.in pte fui ut virtute? aie ronalis.£aufa aut qre ue
getabtles virtutes n5 pnt pticipare rone oup* elt.vna.f.
eje pte corpis, alia $0 eje pte a ie.£? pte corpis ert bec cp
oes ille opanf actu calidi frigidi bumidi z ficcncghiorus
opatione? funt ad vnu tm-z oe necelfitate.no fi( aiit ope
ranf virtutes aie fenfibilis z peipue interiores fed poti0
coponedo z oiuidedo oteit appbefa z ellimando ea:-z io
etia no funt ad vnu nec oe necelfitate fed ptingenter ad
duo oppofita.f.ad appares uerti uel talfum in appbcde'
do:z appares boiul z malu in mouedo.^p parte aut aie
bec elt caufarqr virt°nullo mo appbefiua no pot percipe
impiu motoris fupioris fine fit oiuot0 fibi fiue no piuct0
fj aliquo mo appbefiua peipit ipm z ordinat ab ipfo fed
feqtur ipm.vires aiit aie uegetabilis nullo mo funt app
beitue z io no pcipiiit iperiu ronisdefibiles aut vires cti
fint appbefiue pcipiiit ipm z fi fequunf ordinanfrfed no
oe necelfitate fequunft qr ptigeter fe bnt ad op°,(CT 2Id
illud aut qd ptra obijcif otcedu & giiatiua ouob°modis
pfideraf.f.tn fubali fibi z in annejeo per accne.&i pfide
raf in fubah lic babet actus non fubiacetes roni ficut elt
abltrabere femead locii generationis z coferre fibi vir'
tute informatiua cu quque fuis opib°,f.alfinuilatiuo co/
cauo pforabili afpo z leut quos primu adequat ptes eje'
plauadoexterius.r"1 aiitcauatqueoatmebra ut fiutua'
fa bumidi.?"1 ^opforat fpodilia ut fit pcauus trafit0 nu'
cbe ut babeaf vicanus cerebri iu collatione motus z fert
fus per toni eo:pus,4m #0 ejcafpat queda mebra ut fto/
macbii facit interius villofum quo magis retineatcibti:
z matrice interius viliofam quo magis retineat feme co
ceptfi.5m aut leuificatrz boc in multis mebris que lema
funt.annejcii aiit per acens elt motus uolutartus z oele'
ctabiletactus.boc enim no in oibus babet vmitfed illa
refpicit ad aiam fenfibile z ulterius ad ronej.^jJSiliter
DicedueltDenutritiuaropaenimrubalia nutritiue funt
appetere cibii z Digerere ad locii oigeftiom?:? ejcpellere
9 loco Digeltioni? ad mebra z pafcere mebra per vnione
cibi ad fubammebriz informare cibii mebruz quatii ad
boc no ordinat a rone fed quatii ad annejca per accides
que no babet in oibus ficut elt tepus z qlitas cibi z Dele
ctatio fenfibiiis:f m boc enim elt fub uolutate z viribus
aie fenfibilis, C"3ld aliud Dicedii irafeibilis z peupi'
fcibilis in brutis eje Defectu motoris fupioris fmmffim
impetti, 3» boieautm eadefuba aie piiicta funt motor»
fupioritz ideo pnt ordinari z retineri ab ipfo.CCT 2ld ali'
ud Dicedii cp boctpm qd Dicit piius pticipare errabit a
rone fua per boc q?addifqliter.qliterem5 pticipare no
elt pticipare fimpfr f3 fim alique modu.lf De oiuifioe
Stugultini Dicedii cp oaf penes genera mouetiii.f.rona
le z fenfibilerz fub ronali compbedtf uolutas.CT^td id
aiit qd obijcif oe fantafia Dicedii qj ipfa in boie non mo
uet ad virtute nili per impiti ronis.z 2tug^ ^ucipafr Io'
quit oe mouetibus in boie z ad virtute.$L ad aliud oi'
cedii q; ro z peupifeibilis z irafeibilis vniunf in gfie mo
petis z Diuidtmf in mo mouedt.ro enim mouet cu5 ap'
prebefione.irafcibilis atit z peupifeibilis fine appbenfio
ne:z I? no fint ptes eiufde aie no tn cadiit in vna oiuilio'
ne eo cp retorquent ad vnum moni rone mouete z ordi
nate z irafeibili z pcupifciblli impatis z ordiatis.C" ad
id qd obpcif oe Diuifione %w ic6 ofredu q? ipfe no ponit
nifi mouetia aie fenfibiltsrqr ibi no enumerat nifi vires
aie fenfibilis, (ET2M aliud oicedu cp tacet fantafiam qa
no elt pure moues fed etiaappbedensrz ibi no enume
rat vires nifi que funt tm mouetes.CJ^d id qd obycit
oe Diuifione H^iDicedii q^pprius fenfus no mouet eo
qi no coponit aliqd.ejc copone aut elicit appetis bonus
uel malu, fenfus atitper acens z cois gde mouet fed 110
pfeifed mediate eltimatione z fantafia per qs elicit ap/
pares bonu uel malu eje fenfibilib°copofitis uel oiuifis.
CT^d aliud oicedu? qr fenfualitas no noiat vim vijam
fed totu appetitu qui.oigerif in qnque corpis fenfus ut
Dicit 2tug°,z boc fupra ejiplaiiatu elt iu qone oe tetatio'
nibus,^T^d aliud oicedu qr ipfe modu? loquedt intm
« act° fenfus cois z fantafie per boc qd oicit gp vidit mu
lier qr lignu eet pulebru vifu z ad uefcendti fuauetz afpe
ctui oelectabile.bec enim no funt opa vnius fenfus,oe'
lectatio enim refert ad tactu puenietis z fuauitas ad gu'
Iturmz pulebritudoad vtfum.fenfus aut cois z fantafia
ejrpofuerut iita eliciedo appares botiu; ad qd mouebaf
mulier,fT3d aliud oicedu fine piudicioqr males vir'
tutes amplioris funt otuifionis qj fepate a materia z p'
pter boc a parte fenfibilis plures fequunf matiue qj ej:
pte rattonalis,z boc elt fentetia ^uerr,fup metbace«
qui Dicit qr intelligetie feparate non babet vires nifi in'
tellectum z cocupifcenteamiz uocat peupifeetia uolutate
i&i filiter nullus pbor nec fanctoru vnqj Djjcit in ronali
aia ee irafeibilis z pcupifcibilis.CJSd aliud oicedu? cp
arduu oicit ouob0 iqodis.f.altum fimpfr in oigmtaterz
Be homine
ekuattl fup:a potetil:? repugnas potetie,? £mo mo no
eft obm fpeciale fed e(l pditio oium bonos eternonl fi/
cut fapie ? bonitatis ? buiufmodi.vn fic no bet aliquam
virtute que inoueaf in ipm.z0 mo.f fim rp eft eleuatum
fup potetia? repugnas ipfi no eft nifi inferifib^CT^fd
aliud oicedu g> intellectam q> ert eternos bonos nibil
inuenit repugnas? fic nibil erit meternis g> egrediaf:
na cu aiolitate ? audacia:?.fi iuenerit ibi Delectabile fpc'
eiale illius erit uoIutas.GTad aliud oicedu q> cbaritas
cfpesin uolutate furit limplhfpes enim efi eternitatis
fiue indeficietie.^ndeficietia aut ouo Dicit.f.pmanentia
fine fine ? boc no efi bomi pfe fepatu ab alys bonis p:o
pterbocpfenoeliinirafcibilifed etia in bonis pcupi/
fcibilis.oicit enimincomutabilitate:? fic iteru non Dicit
bomi fepatu qd fit in vna ut fine alia:? ,ppter boc cbari/
tas?fpes,pp:ie funt in uohitate.il ?uuisni fiitoue alie
fnie magr o^Quani vna fup:a polita eft.f.qj irafcibilis
? pcupifcibilis ep o:dine ad rone pfu in bona fpiialia.?
rndet ad obta in ptrariii oicetes q? irafcibilis ? pcuptfci/
bilis ^putpfuafefunt a rone eleuanf fuppofle fui o:ga/
ni ejcvnionefubaliadronerficutetia fenfualitas t%ov
dine ad rone elftcif fbm peccati cu tiiboc no beat er.p/
p:ietate o:gani uel ep boc q> ineft b:utis.£llij Dictit p:o/
pterrones fup politas q; ficut in fenfibili aia irafcibilis
? pcupifcibilisiita etia in ronali efi irafcibilis ? pcupifci
bilis ? illas uocauit bumanas alias aut brotalee:? Dictit
c p 2f^:ealij pBi no loquunf nifi oe coi motiuo.i.oe uo
lutate:cumtiiuoliitasbabeat partes concupifcibilem %
srafctbilem ? bumanam,
{E&uerit ce fufffrtetia numeri iftarum virium.f.con'
cupifcibilis ? irafcibilis.
, j£rtio queritur Befuflficiem
tia ifiarii viriii.videnf aut Debe ee plures.ficut
enim fe bet cognittua ad cognofce fic appetitiua ad ap'
petere.fed cognittua mottua efi aliquo mo ergo ? appe
titiua rnotiua erit aliquo mo cogmtiua.CC' 3fe ficut fe ba
bet uerii ad bomi fic fe bet cognittua ad appetittuaif, ue
ru efi in bono:ergo cognittua erit appetitiua : ? fic nulla
■erit appetitiua nifi fit aliquo mo cognittua:? fic nullii efi
bomi nifi fit aliquo mo uerii.417 Sofo oicendii q? moti
ua no efi nifi triplep.f.cuplep impans ? vna epequens.
vna impans efi cii cognitione ficut intellect0 piacticus in
aia ronali:? fantafia in aia fenfibili.fine cognitione aute
tiolutas ejc pie ronis:? irafcibilis? pcupifcibilis ep par
te fenfibilis.£reques aut efi illa que ifufa efi in neruis
2 mufculis.CJ 3d pm oicedu q> non fic fe bet appetitiua
ad cognitiuam ficut ecouerfo.cognitiua enim miciat oe
motu ? ppter boc efi £o:.vn fi poftea appetitiua edet co
jgnitiua eet fua cognitio fupflua.miciaret enim cude mo
du:appetit° aut qui efi in cognittua no efi vmi ille qui e
ep fpe appetibilis ficut fup Diri ubi Determinatu efi qua
momouettafpefuntvm£{U2id aliud oicedu g? I5 ue/
ru fit in bono no tn efi in rone ueri ? .ppter boc ueru ap
petitus qui nibil Difiinguit no efi ab ipfo fed a bono tm
3ntellect° aiit qui Difcretiuus efi z Difiinctiuus efi app/
bededo Difiinguit utruq5:?(ppter boc cognitiuus efi p
fpeciem ueri ? motiuus per fpeciem boni.
iETOuieritur oe motiuis iftarum potentiarum.
, Bnfequenter queri»
oe motiuis bis queancedutiftas £non pofiint
cognofci nifi per pbabitas eo q> non ponunf a pftis nifi
raro fed a fanetis tractanf 2 fuht fep.f.fenfualitas ? r 0 cii
pontone fuptori? inferiori;? liberii arbitriii ? findere/
fis ?pfcia? imago oei que eft in aia.C" OLueraf ergo
pmo oe fenfualitate:? q: ia Determinatu efi fup qd fit.?
utru fit vna potetia uel plures.? quomo fit Ibm peccatis
no reftatbic oeterminldu nifi oe a«ib0eius.CJ£M
fic obijdf.ad motu in bonu ut nuc exigif fenfus boni ?
poft fenfum eftimatio oe bndo:? pofi efiimatione pfen
fusgde:?poftbocDefideriu:pofibecaut ad Delectabile
efi peupifeetia ? ptra nociuii ira.CJOuerifergo utruni
oes ifii act^fint fenftialitatis.? videf qj no.fi cm'5 fenfua
litas efi appetit0 qui ferf in gnque cojpis fenfus ut Dicit
Hug°:tuc no videnf ee actus eius nifi actus appetit0 ? il
li uo funt nifi pcuptfcere ? »rafci:ergo videf q? fenfuali/
tas no beat aaus alios.CT^te in tata fuccelfione actuu
erigif mora:cu nos videamus quofda fubito peupifee/
re appbefuj uel irafci.CTlfr eterea cu pfenfus no videf
ee fenfualitatis.fenfualitas enim fim impetu ferf.cofen
fus aut videf fibi pponere pfiliu ? electione que no con
ueniilt aie fenfibili.CTSotofup oocuim0 q? fenfualitas
fim nram fiiiaj no oicit vim:? in qbufda petis etia 0us.
mot°aut no efi in fenfualitate:ac fenfualitas Dicet co:ru
ptione que er cotuctione ad carne elbetiaj in virib°aie
ronalis^^pter boc pnt ee fenfualitatis plures actus:fi/
cut enumerati funt.fed fenfus boni efi fim actuj fenfus
cois uel per accns.eftimatio aut De bndo efi ipfius efii/
matiue uel famafie.Si efitmatio fub fantafia cotineatur
pfenfus Ido in bonu ut nuc efi appetir°eo mo quo fup:a
oirim0 pfenfum in uoliitate.oefidertu aut incopletu Di/
citappetitu.cocupifeetia autud iracopletu ?facieteim/
peni fup:a re Defiderata.CT©icedu ergo ad £>m q? cu Di
cit 2tug°cp fupfiuttas efi fenfualitatu; appetitus ?c.oif>
finit fenfualitate ab ultimo motu eius.GT2fd aliud Dice
dii q? actus illi no pcediit femp fe inuicetpe eo q^ peupi
fcetiaqnq3ftatim efi poft fenfum ?tiic alijact0 coi fenfu
babituatr fupponunf .fenfus en 15 pfe no moueret nifi in
ipfo fupponerenf eftimatio oe bono bndo ? pfenfus in
ipm Defideriii.CT^td aliud Dtcedii q> afienfus ille nibil
aliud efi q5pco:sappeiit°appbefiui pcedetis? pjopter
boc no pponit pliliii ? electione eo ep nulli innitif pfua/
fioni fed impetu concoidat ad app:ebenfum.
^£TiQueritur oe ratione bui° potetiarum cum p:opouio
ne inferiori ?fupiori.
8 £cuitdo queritur « ,s>
ne cii ,ppo:ttone fua inferiori ? fupiori.? q: fup
notatu efi qd fit ro ptactica ? fpeculatiua.? qd ponto ife/
rio:.? qd pouio fupio:.? quo otfferut a fe inuice ? a fen/
fualttate.? quo gradus tetationii funt in ipfismon refiat
bic Determinare nifi De actib0 ronis quos ponit Dama0
in lt° zi° cap°.ubi Dicit q^jjmueft inqfitio ? pferutatio
De bono appbefo:? poft boc pfiliu fiue pfiliatio.Deide
tud icat qd meli°.Deinde Difponit ? amat qd er pfilio iu
dicatu efi ? uocaf fnia.oeinde pofi Difpouem fit electio.
£lectto aut efi Duob°piacetib° boc p:e altero optare.De/
inde impetu facit ad opatione? Dicif impet°.oeinde uti
tur ? Dicif ufus:? oeide cefiat ab ipetu uel appetitu pofi
ufum.CJSed ob^cif appbefio enim boni efi an feruti/
me ipfius aut inqfitione:? illos act°no ponit Dama°:er
go efi Diminuf.CTlI^^terea dic q> pfiliu efi appetit°in
quifitiuus De bio que in nobis funt reb°:m finis appeti/
ius fit fine cognitione:? fic fine inqfitione.Ctr3^ ?filiu5
efi oe ignorato:appetit°auino nifi Decerto? appbefo.
CT*|bseterea iudieiii no videf Differre a pfilio : pfilium
eni5 oe iudicas efi quo melius pueniaf ad line.fij l|^:e
terea oifpo ? amo: no videnf ee vnius aet°*Difp5 enim
efi in o:dine:amo: aut no pfiderat o:dine.(E" lfb:eterea
bec Difpo fiue amo: no videf ,pp:te oici fnia.oicit enim
l^faac inii0 dc Diffinitionibus qtfnia efi credulitas ali/
cuius rei.credulitas aut no efi amo: uel Difpolitio.Sift/
ter electio potius videf couenire libero arbitrio uel eli/
gentieqsroni.lfretereaoicitcp impetus fequiturpofi
electione ? videf falfti q: uolutas pfecta e an ipetu ? poft
electtone.iOfte ipet0 no efi act° ronis fj poti°viriii illa
ru} que oinule funt in neruis ? mufculis.C* lD«eterea
Sectide partis fume
queri! ad (pfe appellet ufum.fi enim fic accipi! ut Dicit
pug° cp aligd in facultate; uoltitatie afliiniif z ad aliud
fefer! qb opmudti eft tue talfum eft qb oicit iDama0q>
eeftat ab appetitu poft ufum adbuc enim no ceflat ab ap
petitu nifi obtineat illud qb iteditper ufuj.CTl^eterea
sffig tfto» actuu no vident ee ronie fed uoltitatie ftc ama
re.fF £ot'o oicedii g> ©ama0 ponit oee act° ronie g fut
ad cofecuttoneulttmt uoltti fiue fint ronie in fe fiue lint
aliarti potetia» per impiiirdnte.b"1 igif eftapj5befio bo
ni funptr fiue finiere ptinue fegtur uolutae in illud ante
oem actu rdnio.vn boe ouoe act0 fupponit ©am.vmi i
tdlect°p;actici?alteru uolutatie que tm finie eft z non
«ei0 qb eft ad fine .ro aut eft eo» que funt ad fine,bm0aut
@ct° eft pferutari fiue pquirere per que oeueniaf ad fine
® cti multa ingrat erit febue eiue act9 ejeaminare quere'
do pfiltii qb eo» meliue fit ad pfecution^ finie, poft pfili
um fto fuafumoe vno oat iudiciu oe tpfo taneft illb me
liue;? boe eu altje multie fit ei ppofitti poptat illud p ?fi
iiu z jpeleginpoft electione aut eft tmpiii ronie ad agcii'
dii illud q: mediate illo obtine! ree:? bocuocaf impet0
ad opue:q: id #o qb obtetu eft oefideratii non babef fi'
ne gaudio;? boc eft fruct0 rei oeftderate fim g? fruct0 eft
cu gaudio uti ut oicit 2fug0,? q: appetit0 puentt ad fine;
tntetii celfatab appetedo.CTBteedu ergo adbm ep app
befio fuppomf ut act9 intellect0 p:actici,C72fd aliud oi
cedii g? pfiliu eft appetit0 a fpe appetibilie.oie enim po'
tetia in qua eft fpeeDefiderabtlieappetitiua eftuel fiin/
pliciteruelfimgd.vnpotetiacogmtiua ptactica appeti
tiua eft fim gd.fETSd altud oicedii g: pfiliu gdda fuppo
nit ut certtiXfine z gdda querit ut ignoraeXmodft pue
niedi ad fine.Jte appetit0 pfilycertificalep fiue.CT 3d
aliud oicedii g> Dupler eft tudiciuXoifcretionie:? boc e
ingree pfilui.? eft iudiciu; qb eft .pmulgatio fnie:? boe
eft poft pfiliu:? oe boc intelligit ©ama0 ita g> no oecre'
tu illiue iudicij adbuc fic eft obuiare .ppter Debilitate p/
fuafionie.fC 23d aliud oicedii g> amo: Dici! ibi inclina-'
tio appetit0 tu meliue coful ta:? no poni! ibi p:o pallide
tioliitatie.flJ ad aliud oicedii cp eft electio eje libertate
que no eft aliud qj libertae faciendi qb vult:* bec accev
ptio puentt libero arbitrio.eft etta acceptio electio vni0
p:o altero ,ppter ronie pfuafione z boc eft actue ronie,
liJ2ld aliud oicedii g> uolutae no eft in o:dinatie ad fi
ne fed tpfiuefinie.©ama0eni; non enumerat nifi tlloe
act0 qui funt in bis que funt ad fine.fET2fd aliud oiceit
dii cp impet0 eft rdme per impiii 1; fit motiue que eft in
neruie z mufeulie per ejctefione.tSJ 3d aliud oicedii g>
utieftffui Cti gaudio ,ptu frui fumi! gfialr p:o qlibet re'
fectione que eft e» pfecutioe oefiderati z poft buiufmo/
di refectione ceflat ab impetu.C" ad aliud oicedii vide
licet ad ultutui g> oee actue enumerati funt ronie perfe
yel per imperium ut Dictum eft,
CTOrum liberum arbitriii tin iniit rationabilibus,
£rtio queritur ©e libe
t ro arbitrio, iStquerun! feje, quo» binum
eft Utrii liberti arbitriii tm iniit ronabili'
bue uel etia b:utte.*mgd fit per oiflfinitio
liez fubam,;"1 oe actib0eiue*4moe liber
tate eiue,sm oe ftatibue eiue,6m oe cdparatione eius ad
liberum arbitrium angeli z oei.
, © piinium .pcedif fic,
£>c qb bet ptate iudicadi ptraria z incltnadi fe
ad qbcuqj uolueritbct Itberu arbitriu; , aia fenfibiliein
multie atalib0 buitie eft buiufmodi:ergo bet liberu arbi
triii.^ba! per otlTinitione JOoecy oe libo arp,qui oie
g> liberu arbitriii eft ptae factedi qb vulua ^o ,pbaf e%
fupdiciie ubi bini eft gi iudiciu fantafie eft iter ptrariaw
filr appetit0:? nd obliga! ad aliqb illoru; eje neceftttate,
C^te in quoctiq; eje feipfo eft ^tue appetedi boml uel
malti abfq; coactione ad alteru in ipfo eft libtae.appetP
t0 in mltie brntie eft buiufmodug in multie b:utie eft Ii
ber appetit0,b,n(pba! i £>°metbace ubi o; g> liberu eft qb
fuiipfi0 caufa eft.im ,pbaf per andicta.^nde fic cuictiq; i
eft liber appetit0 illt ineft Ulnae appetedi qb vult.q: fini
fetoe nibil aliud eft q; ltm arm.b:utie ieft liber appetit0:
g ei ieft libtae appetedi qb vult qb ide; eft cti li° ar°.Si
fo:te oicafq?bntgde liberu appetitu f; no bfit liberu ar
bitriii eo g> no arbitran! oe appetibili.C7£btra no e ap
petit0 fine iudino appetibilie,b:uta liberu bnt appetitu:
g iudiciu bnt oe appettbili.f; iudicare eft arbitrariiergo
bnt armrc fic bnt ambo ea que exigunf ad liberu arbitri
um.St oicaf cp arm eft ronie z uolutas fifr in gb0£na>
patr pfifttt liberu arbitriu eo g> Xtug0 oicat gi limarmell
facultas ronie z uolutatis.CC -otra fim boc nibil oiffert
in boie z bwtis nifi q: in btutis iudiciu eft oe fenfibilib4
z fantafie z appetit0 eft oefideriu fenlibilteiin boie aute
eft ronie z uolutatie:§ in feftbilib0b:uta bnt libtate iudi
cadi z appetediX; queeuq; bnt libtate tale pnt abftine a
oelectabiltb0<nio abftin^.bmta bnt tale libtate:g b:uta
pnt abftine i no abftine:ois enim abftinetta aoelectabi
lib0 eft a rone ut oicit S£:g b:uta bnt rone q$ falfuyeft
CT3te queeuq; moueri pnt fim abftinee 'ziabftinee fuc
fufceptiua ^tutie z vity:b:uta fic pnt moueritg fut fufee'
ptiua ^vtutte-z vitij.tTJtc queciiq5 agunf magie ipetu
nae q; agut no bnt liberu arbitrniX; bzuta magis agunf
ipetu nae q; agat ut oicit Dama0:g non bnt Itberu arbi
triu.fr Solo oicedii g> b:uta no bnt liberu arbitriu nec
Ubi arbitrij iudiciumec liberu appetitu.lim enim arm oi
a libtate arbttradi oe bono fimplr z malo fimplhmagia
arbitrado in ipfie fim rone bonefti uel ibonefti ^ fim ro
ne oelectatie uel nd oelectatie.Sftr iudiciu libi arbitrii
eft oe bonefto uel ibonefto.qd (pbaf eje boc gi ab oib0 Ii
beru arbitriii poni! fmctpiu in morib0:Iibtae etia appe
nt0 piifttr in boc gj bet facultate idinldi fe in iudicatum
uel oedinadi ab ipfo:': bcc no fut in bmtie.^udtciti eni;
b:uto» nd eft nifi in Delectabili z nd elena! ad iudicium
boneftt:-! .ppter bocipm no eft abfolute liberu, £% obii
gatioe eni; mae tn qua eft fic in ozgano cogi! ad fiftedtl
in pticulari * in fenfibili bono.Sifr appetifeje ozgano i
quo eft obliga! in bonu ut mic uel malu; ut mic z .ppter
boc nd eft ofno liber.CT^d oicedii cp boc argum ,p
cedit bn oe bnte ptate abfoluta z oino libera.fET^d ali
ud oicedii g> virt0 appetedi bonu uel malti in brntie nd
eft oino liba z fine coactione imo eje fenfibili bono mo^
ta ppter obliuione qua bnt ad mam ferun! fim impetti
z nd ejcpectat tudiciii bonefti uel inbonefti.
4T^tiid fit Uberum arbitrium,
„ £cundo queritur
liberti arbitriii fini fubam z Oiffiiiitione.^t ga
multe funt otftinjttonee oifputabi m0 oe fingulie.f)0 oe
Diffinitione bti augque poni! in :° fntaru; oiftinctioe
rjciiy^.que bcc eft.ltberii arbitriu eft facultae rori is “ruo
lutatte qua bomi eligi! gr a afliftete z malii ea oeferete,
fI7»Quera! ergo gd fupponit facultaeXi enim fupponit
facile ptate ut gda oi ait z ptae nd eft fepata ab eo cuius
eft ptae erit z bec ptao in rone? uolutate:oi igtf Uberti
arbitriu fit illa ptao liberti arbitriu nd erit illa potetia m
pfe fepata a rone z uolutate.tCTHbzeterea potetia no ac/
cipitfacilitate nifi eje babitu.oi igi! liberu arbitriu; fup/
ponit facultate in recto:ipm erit babitue per que facilis
fit ad actu rd in iudicado % uolutas in uoledo,babit0aiit
facile taciee rone ad acui eft fcietta agedo».g liberti arbi
triti in rdne nibil aliud eft # fdetia agedo» qb apte fal
fu; eft.fT Si fo:te oicaf $ eft babit0 innat0, -Cotra babi
tus inatus nd pfidt potetia nifi ad acui ficut vifue oculii,
Si ergo liberu arbitriu; eft babitue ronie non perficiet
Be bomlne
foiiem nffi ad fufeMt^iii^Iautpficftronem ad actu;
tale nifi fcia:ergo li.ar.in rone queda feta erit naturali)?.
CTlktf terea nullus !?abit° ide numero exne pfectiuus
eft ouaru potetiarti.Si ergo li.ar.fit bmoitfacultas l?abi
lualis no erit nifi vni°potetie ide, numero exiis.fi ergo
eft facultas ronis no erit facultas uolutatis uel oportet
cp fit aliud numero.dJ 3tem facultas qfiqjeft nomere
rum que pofiidenf ad nutu z io qdl oicut cp in tali me"
tbapbora ponif 15 eo mli.ar.ad nutu bet rone z uoluta/
*e.$T S?3 ?tra:fi5 boc facultas ponif in oiffmitioe li.ar.
effectiueM erit fenfus li.ar.efi facultas ronis z uolunta
tiesboc eft facile facies ronemiuolutatemXumaiitfit
In aia erit potetia uel pallio uel babit°.fi potetia ptra nui
la potetia pficit pfe alta ad facultate act° li.ar.efi potetia.
ergo no pfkitrone5 z uolutate ad act°tacilttate.£a(pbaf
per oeductione ad incouenies.Si em' vna potetia pfice
ret alia ad actu:cu5 aie femp iniit fua potetia femp efieiu
pfecte.Si #o oicaf q> fit babit°tunc erit babit°umatus z
Infufus uelacqfit°.fi innat0 tunc no Debet efle liberi0 in
patria q’3 in viatnec in via qj in iferno. £a eni que nalia
funt nequaqj mutant in iterno.ficut Dicit iDio°fed funt
integra z fpIedidifltma.CTlkreterea fim boc ide nutrie/
ro acens efletin ouob°ft3tis.ergo fi li.ar.efi babit°nalts
tacile facies ronem z uolutateterit in utroqj ide, nume'
ro ejctis.Si oicaf cp efi ifufus babit°uel acqfit°fequif <p
li.ar.fepabile fit ab aia ronali.ofs eni babit^fiifusiaeq
fitus eft acens fepabile.Si .ppter boc pcedaf cg facultas
»n pdicta oiffinitioe 110 fupponit bitum .C" -Cotra qcqd
capit intefione z remifiione fim effemia fui illud eft acci
destfacultas z bm5i li.ar.capit intefione z rerniflio»e5S
ergoeftaccns.{>*,pbaf exboc cpeflentialia funt Diffini
entia que no ifunt fim magis z minus.** ,pbaf ex Dicto
multoEfanctog-z peipue magis j&er.z2lntel\§ Dictit
epliberi°eft in angelis <33 in boib0 ejmtib°in via:t libe/
rius in iuftis aj in peccatorib°:z liberi°in pctprib°q3 in
condenaus.C73tem qcqd oetermi naf per magis z mi
nus illud ineft accntalY.f acultas arbitri) fic Determinat
per magis z minustergo ineft acciitarr.p*,pbaf per boc
cp fbalia noinfuntfim magis z minus.i* ,pbaf per boc
cp Dictit fancti cp maio: eft libertas a peccato qj a coactio
ne;z maio: eft libertas a miferia qj a peccato. CT 3«ni
quicqd fim fe eft acceptu oe pntibus nam li.ar.eft fim te
acceptu in boie z angelotergo erit oe putib°nam.f)* pa
tet per boc q? acceptu pns eft fim fui nam.*afcribitur ab
2fnfet.De li.ar.qui oicit cp li.ar.in oeo eft a feipo.3n bo
mine aut z a ngelo acceptu eft ab alio.CF3nde fictoe co
feques nam alicui°eft accits.li.ar.eft piis na'3 bois zm
gelitergo eft accnsXu ergo no pofttt poni in aliquo ge
tiere acentis q? in babitu li.ar.erit babit°.Si boc pcedaf
obijcifperuerba :f6oecij in libro ce luar,? gfa.ubioic
<p libertas a neceftttate.i.a coactioe eque z indiffereter
Deo vniuerfe que tam bone qj male rSnali puentt crea/
lure nec peccato nec miferia amittif uel minuifmec ma
Io: in iufto eft q? in petore ; nec plento: in boie qj tn an/
gelo.sSp boc acciptf cp li.ar.no eft fini magis z minus,
ots autbabit0 fiue fitiialis fiue acqfitus fiue tfufus ineft
fim magis z miuus.ergo li.ar.no eft babit°.*>baf per
inductione.vnus eni magis idtget vifu qj altus cu tn v(
fus fit babtfnalis z fic oe alijs.CCTiaeide querir oe boc
qdfequifinoiffiniticfe cp oicit efle uoluntatm roniSj
boc enim no pot intelligi nifi vno triu modo?:. f.cp fit ro
nis z uolutatis ut vni°potetie 3C coparate ab illis ouab°
ficut oixerut qda.uel cp fit ronis z uolutatis ut ouaru oi
uerfaru potetiaru.uel gp fit vntus fmcipatr z alteri°fcya
rio.-z per illa z boc aut ronis aut uolutatis.Si fi°mo tuc
vna potetia per coponej eft ex rone z uolutatevr illa eft
li.ar.0ed ptra (pp:tetas coponem no bet cuj(pp:ietate
ad pftituedu5 ahqo tertiutfed ro z uolutas funt^paeta
tes aie ut Dicit Hug°in Ub:o oe trinitate z magtfter p?i/
mo fnfaru oiftin.4*.g uoluntas z ro 110 pueniut ad co/'
ftituuone alicui0 terttj.p* ,pbaf ex boc m oe,pp:iu ineft
fpei z fube itt cti qua bet coponem.Cite queaiq3 duo
coponutaliqd^vmiieogeft per modii act0<r alterum
per modii potetie qd abfurdii eft. C" Ifiuererea in nullo
nunqj inuetii eft file in potetijs fpiialis 1 ue.fi m oue po
tetie copomitaliqul j*ni.ergo videfqj nec itito pollet
efle.CT3^5 videmus explTe cp in electioe li.ar.ro fepe
cotradicit uoliitati. £a aut ex qbus fit vmi no ptradiciit
libi in actu illi°:ergo ex rone z uolutate no fit vmi qd Iit
li.ar.CT 3tctn fim boc ro z uoluntas eeut ptes li.ar.aut
ergo eflentiales aut integrales aut fubiectiue.^i fi°m5
tunc erit ficut acfz potetiasfed potetia no ponif in Diffi-'
nitioe alicui°;ergo altera ipfarii quecuqj eft ut potentia
no cebet poni in Diffinitione li.ar .Si ^oitegrales tuc
nullo mo Debent ponittales enim ptes nullo mo babet
actum nili actum toti°Xlu fi Diflfinianf Diffiniri bfit per
fuatota.Si 3°motiic enitentia liberii arbitrii» ficut ite/
ri° pfequif fupi0:^ fic iterii no Debet ponitnDiffimtioe
sius.CtT3tem fi copo eft ibi illa no eft pBica ex mi z fo:
mameq? logica.f.exgiie z o:ia.£u5 ergo no fit aliud ge
nus coponis facies rc3 no videbif ibi effe copo.CET 3^
bec copo , ppter aliqd eft z no nifi .ppter actiiicum actus
fint ^mi potetijs fim ronem.iQueraf ergo qs fit ille act°
copofit0tronis enim z uolutatis no inuenimus nifi a«°
finiplices.f.iudicare z uelle.4ET3tc5 tn mouedo ad actil
ro p:eit uolutate fim nam.quoriicucp aut vmi eft p:ius
z alteru portert0 in actu illo?: nulla eft vnio ad acui vnu
z fimultergo xoz uoluntas no vniunf ad actum vnum.
fEJtem babitU5 eft fup q? in fenfibili aia funt duo mo/
uentia.f.tamafia z oefideriii qd bet ptes ocuptfctbiles z
irafcibilesj-r bec no vuiunf ad coftitutioiievm0 actus z
vni° potetietergo a fiFi duo mouentia ronalis aie.f.roz
uolutas no Debet vnirt ad acui uel potetia pftituendaj.
G7 Si .ppter boc oicaf q> Ii.ar.no eft copofitii nifi e,u ro
ne z uolutate fed eft ipa ro z ipa uoliitas.C7 Cotra vnu
z idem i vna rone fumptu no eft ouo Diuerfaque non
funt vni0ronis li.ar.in boie z in angelo eft vmi -z tdein
in vna rone fumptiitergo no eft ouo oiuerfa que no fiit
vni° ronis.ro aut z uoluntas in bote z angelo funt ouo
oiuerfa no exfitia vni9ronis;ergo li.ar.no eft ro z uolu/
tas.C^tein li.ar.fepe eligit ptra ronem.ergofi li.arb,
eftrotipm fepe eligit ptra feipm qd eft abfurdii.Si ^0
oicaf cp li.ar.fit vna illarii potetiarii ^ncipaR- z alia feda
rio.^uc qneraf que fit illatz videf qt ro.2frbitrari eni;
ronis eft iu boie |i.ar.2frburiu ponif ut fuba z liberum
ut adiectiuii ergo fubafr liberi ar.erit arbitraria CU3 ar/
bitrari fit ronis li.ar.fmcipalf erit ro.C" 3tem boc acci/
pif ex uerbo beati 'j£>ernardi tn lib:o oe li.ar.c gra ubf
Dicit q? li.ar.eft liberii oe uolutate iudiciii. 3udiciu5 aiit
qd cadit in recto iu Diffinitione ifta ronis efttg li.ar.eft
ro.Sed ptra 15 eft qt libertas arbttrij ut oicitbnis J6er
nardus pncipsfr eft circa uoluntateiergo li.ar.^ncipatr
eft uoluntas.C* 3te5 Pgr boc qd oicit Slug0 qt in
uolutate eft peccatutpeccatii autpficif penes li.ar.ergo
li.ar.eft uoliitas.C^tcni 2tnfet.li.ar.eft ptas feruandi
rectitudine uoltitatis^pter fe.bic eni no facit metionem
d e ronetergo videf cp li.ar.no fitro fed uolutas.CTT^fte
obycif fic per ronem.oe peccatu eft malus ufus li.ar.ois
mala uolutas eft pctm:ergo ois mala uolutas eft malus
ufus li.ar.ergo uoluntas eft li,ar.C3tem 2tug°oicit <$
uolutas in nobis femp libera eft.fed femp bona non eft
ergo libertas ,pp:ie eft uolutatis.^ fic iterii fequif q> uo
luntas fit liberi arbitrij.CT3^ iUud videf efle liberi ar,
penes qd videf effe auctoritas eoru que in nobis funt.
ied boc eft uolutas q: penes uoluntate eft auctoritas fa/
ciediqd vulnergo li.ar.eft uolutas. C“3^m oicit Ji3er
nardus q> libertas nae eft libertas a coa«ioe:fed bec Ii/
bertas eit penes uoluntate z non penes ronem.^d fic
!0>ecude pastis fume
pzobafcuero exute in aia cogtf r o pfentire ei : fed adipuc
manet libertae penes uoluntate uoledi uei no nolendi,
ergo in aliquo cafucogif roubinocogif uolutastergo
libertae a coacttoe pncipafr ed penee uoluntate.£u igi
tur liberti arbttriu oenomief ab illa libertate liberi arbi
trtj pncipalr erit uolutae.CTStein in opib° que fuit a Ii'
bero arbitrio ro no opaf nili per modus pftly.uolumas
aiitideficies:ergo ^ncipaliozin optb° liberi arbitry erit
uolutae qj ro.ergo liberu arbttriu pncipalr elt uolutae.
i boc multi coceflerut. CTSed ptra Dicit u6ern°qriib.
arb.ed pfenfue rationie ? uoliitatis:ergo videtur cp lib.
arb.equaliter fit ratio z tiolutas.boc etiam videf ejc fuo
nomine, libertae enim uolutatis .ppzteed? rationie ar
bitriu.CT3tem videf gp liberti arbttriu no tm Iit ronis
z uolutatte fed etia aliaru plurium potetiarii.Dkit entj
jDama,*0lib:o zi°cap°cp in oib°ronabilib° entibue ou'
cif magis nalie appeticue 45 oucit Itb.arbitrio omniu z
cujronemouef qzpiugatefuntin eode cognitiue?aia
lee ivtutee li.arbitrio igitur appetita lib,arbitrio vult:?
lib.arbitrto inquirit -r perfcrutatur:? li.arbitrio iudicat:
z lib.arbitrto otfponit:? Itb.arbitrio eligit:? lib.arbitrto
impetum facit:? Itb.arbitrio agit.£x boc accipitur q> Ii.
arb.fit appetitus? uolutatis? ratiohis ? motiue potem
tfe.CTDeindeobijciturcotra illa partem Diffinitionis
qua bonti eligtf gratia aflidente.©icit enim Oamafce'
nue cp electio ed ouobue piacetibus optare Ipoc p:e alte
ro:ergo electio videf ee actue eligentie:? lic videf libe-'
rum arbitrtu efle idem cum eligetia.lDoc etia videf per
boc qz a^:iu 40 etbicor eligentia ponit inter efficictes
caufae ivtutie pfuefabilte.caufa aut efficies iftarii #tu'
tum videf eiTe lib.arb.Si boc concedatur contra.Sncit
uoluntariu imius ed qseligetia.i.in plusq: pue
rt agut uolutarie fed no fm .pberefun ftue eligetia ? re '
penna? uolutaria funt fed no fm eligentia facta . -Cum
igif oeqbed in libero arbitrio Iit uolutariii ? n ibil plue
videbitur lib.arb.non efle eligentiam liue .pbereftm:?
ita videf cp male oiffiniaf liberu arbttriu per actu elige
tie qui ed elige ut Dicit Sffc.CETOeiude querif De alya
Diflfitutionib0 que I5 no funt adeo in ufu ut illa tn pomi'
tura fanetis, £tf>moacctpiaftlla que ed in itinerario
/Tlemetie in 2aoifputatioe ptra f mone magnu oatum a
“Jbetro apto lic.libert arbitry ptas ed fenfus aie babene
virtute qua fe poditad quoe uelit act°inclinare. t£t com
tra bac obijcif lic:fenfue enim aie funt interioree uel ejc
terioree ut Diat21lgajel.? exteriores funt qnque ? ime
rioresqnque.f. fenfus cois imaginatio fontalia edima'
tio-xmemorta.£u5tgifIiberuarbitriunullus ido^fen
fuu. Iit no videbif effe fenfus aie.CTU^oterea nibtl vk
def ee Dictu qb dic *£>etr°.cp lib.arb.ptas ed fenfus ba'
bes virtute.bere enim virtute ed bere ptatem z boc ibit
in tftnttu It Diffinitio bona ed.fij llb:eterea no videf ee
incouenieo qb Dicit ad quos uelitaet0.uelleenis actus
uolutatte ed ? lic per ipm no Debet Diffiniri liberu arbt
triii.Sliam Diffinitione oat irjjern0 in libzo oe libero ar
bitrio ? gratia ficdib.arb.ed confenfus ob uoluntatis in
amiflibile libertate ? rationis que fecti femp ? ubiq; poz
tat inclinabile iudicium : ipe liber fui,ppter uoluntate,
? ipe iudex fiit ,ppter ronem.HT .Contra boc obycif lic:
fup i>batii cdcppfenfus ed rotiis? uolutatis. Coiter aut
Dicit q? liberi arbitry porentia Didiitcta fit a rone ? uolu
tate:ergo male Diffinif liberu arbitriu; per confenfum*
C"3kin ptra iudictu ronis fepe agif per liberum arbP
triu.ergo videf qrinpfenfu liberi arbitry ro nofemper
? ubiq5 ponat inclinabile iudicium . CT lkzeterea nibil
Videf effe oictu qb Dicit buic pfenfum efle iudicej fnttqi
iudiciu ell an pfenfuj:? ita pfenfus no erit iudejc fui fed
alfiudex au tudicabit ipm. CTJtem Sufel.in^mo oe
libero arbitrio Diffinit lic libertas arbitry ed ptas cofer/
uadi rectitudine uolutatis appter ipam recuwdmes.gSl
eotra boc obycif fic lib.arb.ed potentia ronalfs anfme.
omnis aut potetia ronalisedad oppolitaut,pbaftnx#
met!?a<c.ergo lib.arb.ed ad oppoltta.ergo no oebet Dif/
finiri ad vnumoppoiitorutin:q:edreciitudo uolunta'
fi0*CT3ic5 babef per Diffinitione ifbetri qui Dicit q>bct
virtute ad quos uelit act°feiclinare.? etia per Diffinitio
nem 2f ug qut Dicit gp lib.arbitrium eligit bonus gra af
fidete ? malii ea oeferete.CT 3km liberu arbitrium ed
potetia o:dinata ad actu:potetia autferuadif m q? bmoi
non ed potentia agendi:ergo videtur qi lib.arb.potius
Deberet Diffiniri per age qj per fuare.CT 3te rectitudo
uolutatis no pot pferuari nili babita.reaitudtne aut uo'
luntatis no bnt mali:ergo mali no bnt ptatem liberi ari
bitry,lET3km ficut liberu arbitrtu ed liberuj ad actum
que vultma ed liberu; ad fine que vnlt : ? ita nibil videf
efle Dictu qb Dicit ptas feruadi rectitudi ue,ppter tpa; re
ctuudine.CTGItimo querif etia penes gd fumanf bu"
i ufmodt Diffmitioes.CT Solo Dicedu; q> liberi arbitrii
potetia ed Tpualisfin otdine nae? boc patet per actum
»pft°liberi arbitry qui ed elige qui Ijet aliqd ronis ? ait/
quid uolutatis.elige eni cuob° ppofitis alteru poptare
eil.ouo ifo ppone ronis ed.altertl ^»0 poptare uolunta
tts ed.£t ut boc meli0 intdligaf tCTinotadii qj quatuo:
fuccediit libi in ope ronalis aie.quo^ ^mu ed act°roms
qui pliderado^pponit aie appetibilia? oifcernitqdap/
petibile fiumed uolutatis pfentiesin vmi appetibilius*
3med id qb eligit amatu a uolutate:? boc uocamus libe
rum arbitrium.? 4med pfectauoluntasque mouetad
cofecutioneappetibiliSDecreti per rone? optati per uo
luutate ? electi per liberu arbitrium.q: ^0 arbitrari oe
appetibi3ib°rbnised:libertasaut uoledi uel no uoledi
tioluntatis ed itb.arb.fequitur utrunqjudcirco nomen
futi copontf ex utroqj.C' Sctedil tn gp aliud ed arbitra
ri? aliud iudicare.3udexeni iniudtctooidine iuriste
net:? boc puenit ,pp:ie roni que iudex ed appetibilius:
? 10 rof m cp ed iudex femp Diflentit malo.qft aut conv
pzomtttif in arbitros tuc cop:omittetes cediit a iure fuo
? arbiiroru ed moderari jp utraqj pte:pilt tn oedecti ad
grauame ptis vni°? alteri0:? boc (pp:iepuenit libero ar
bitrio cui°ed moderari iter oecretu ronis ? appetitu uo
luntatis:? per electione pot Declinare in vmi uel in alte'
rmn.? propter boc Dicitur effe lib.arb.q: in arbitrando
no bet limites fibi pfixos quatu oebeat moderari p:o r5
ne ? quaiti pzo uoltltate.Sed licut Dicit laetius ptatem
bet ad quos uoluertt act° fe inclinare : ifra tn oedarabif
quid Iit et° libertas ? utru babeat ea a fetpo uel ab alio.
3n DsffinitioneautSug.cum oiciturltb.arb.edfa'
cultas ronis ? uolutat(s:facultas aiit ponif p:o perfecta
ptate arbitri noletis elige qbcuqj uoluerit.f.oecretum a
rone uel oelideratu a uolutate. £t d: ronis ? uoluntatis
eo q? femp ed arbttriu et°inter oecretu ronis ?pcupifce
tia uolutatis ? no ita cp fit uoluntas uel ro uel utruq; fed
f m fuu efle ? rone 15 idem Iit fuBa ? fbm.inb eni alfenti
mus qbufda oicettb0 eande potetia efle rone? uolutate
? lib.arb.fed Differre per actus. £fle enim lib.arb.a pfe
ctione potellatis arbitrarie que ed ex eo gp non ligaf ar
btter quin poflit arbitrari flm utraqj parte equaliter uel
p:o altera in grauame relique, £fie fto romsa pfectio/
one ptatis tudiciarte que ed ex eo q? tenef ozdo iuris z
indicia caufe f m rei ueritate.£fle I90 uolutatis ed a pfe
euoe appetit°inclinaus fe in appetibile: fba tn ? fl?to tde
funt:? uoco fuBa; nam aie ronalis motiue ad opabilia:
tbm aut uoco illud qb iMat oibus potdys aie ? nalib0
potetijs fuis ?,pp:ietatib0.CUSd bmergo oicedii gp fa'
cultas facile ? plecta ptatem fupponit que noed ita ro'
nis ? uolutatis tanq; in ipfls exidat fed tanqj inter que
ut patet ex pdictis : edentm facultas bec ptecta ptas ari
bitrarte eligedt oecretu a rone uel ^aipitii a uoluntate.
CC* 3d aliud oicedu cp facultas no fupp on it babuum I;
Bc bomine
boc gda oijcerut oeeepti a itio ffgnfficacli qui elt in noie
fcil; q: illud nome videfnoiarefotma a ma abltractam
copombile cu; potetia licut babit0 coponif.fed fupponit
potentia copleta ad actu er (ibi innatis que innata gda;
uoca t babu0.4T 2ld aliud otcedu cp ille babit°uo elt ro'
Ilie ut patet ex pdictis etia Ii Iit innatus:?,ppter boc notv
fequif qj fit fciajfed elt ptectio ptdtie arbitrarie ut ia; ot'
ctu; ei f.fF&d aliud otcedu g> facultas no elt aliqd ejri
ftee in Duob°idem numero ene eo qnio o: facultas ro
ilis ? uoltitaug tanqj fit in illis f; tanqj iter que.CT 2fd
aliud oicedu; cp facultas pie pot bii fumi per lilitudine;
a reb°exterionbcque oicunf facultates eo op pollidean
cur ad nutu.fed no fic o: eo q? illa facultate ponat in ro'
ne ? uolutate eo g> faciat eos facilestfed q: bet eam in fe
ipa ut oiriitius:? io celTant quatuo: obones fequentes.
3d id qb obijetf cp facultas Dicat intelione l?abit° eo
q? capit intelione ? reimflione oicedu q> facultas fuppo/
l iit potetia pfecta ut Dictu elt.Sed t n potetia ouob* mo'
dis pot pfiderari.f.in fe ? in comparatione ad exteriora
quib^adtuuaf ad optimu uel iropedtf ab ipo.Si b°m5
tunc nocapitintefione uelremifliorie.Uri ioern^in Ii'
b:o oe Ubero arbitrio ? gr a oicit q; Itbtas a coactioe nec
peccato nec miferia amtttif nec minuiturmec maio: dt
in tuito qj in petoremee in angelo plenio: qj in bomie.
Si Ico £°ino pfideraf tue accipit intelione ? remiflione;
f m cp gra uel felicitate iuuaf ad optimii uf ptrarijs b<>8
fcil; peccato ? imferia ipedif ab ipo:? bcc eade colidera
lio elt in oi potetia aie. C” 3'i coparatioe eni; ad Ipabit^
?ad fine vitus elt ronabilio: alioilt tii ro iu fe cofideref
funtoes eque renales,? per boc patet folo ad fequens.
CT Sd aliud oicedum cp lib.arb.no fic Dicitur bic acce
ptuj cp fjus fuerit na aie ronalis ? poltea accepit ipm:f;
q: Datu elt ei cu; na ficut oes alie poteutie nales.CTad
feoc aut qb obtjcif q? oe pns nam elt acens . oicedum m
boc uerii elt oe pntibue tpesfed no oe pinibus na z r o'
i\e.%u\ enim ufr ut oicit pbus in pino oe aia .aut nibil
elt aut polterfVit z tii no elt accns.{T &d boc qb objj'
citur cotra boc cp lib.arb.oicitur efle facultas uolutatis
z ronis oicedu q? nullo triti modos inteliigif fed mo p'
babito.? io ronea illas que funt ptra opinione ©icentes
vuam potentiam cbpactamefieejc ratione? uoluntate
que fit lib.arb.pcedimus oe plano,Sitr rones illas que
funt ptra opinionem oicentem gp Ub.arb.elt ratio ? uo'
luntas cocedimus eo q? nos oictmus tres potetias efie
vna in fuba ? Ibto ut fiip oiumus.C* 3d illas aut que
videntur .pbare q? Iib.arb.fit ro.oicedum qj arbitrium
qb pontf m noie liberi arbitry no elt idem iudiciiinec
cltact°ronisqbfic1pbaf.loauif aligsad aliti ,pponedo
fibi id qb elt ronis ? id qb elt uolu tatis, otces caltuatem
cfie oe numero boneito^? virtutu ? meritor. fojmatio/
nem aut Delectabile peupifeetie uoluntatis fed tuo arbi/
trio eft relictu qd eligas.CT3ni^ eni loamoe.pponif
ronis iudtciii in vuo z pcuptfcetia uolutatis in aiio ? fe '
quif arbitriu electionis utruqj.3ude^ aut polt fnia; no
arbitraf .vn cuj arbitriu bic fequaf fniam ronis arbitriu
Illud non erit rationis fed alterius poteutie elt Itb.arb.
CuHd aliud oicendum cp cum oicit 26ern°(p lib.arb.
dt liberti oe uolutate iudtciii ponif p:o arbitrio ? no H
otdine iuris p:o electioe iulticie.HT ad id qb obijcif cp
Iib.arb.fit uoluntas oicendum cp [5 libertas tu uolunta/
le fit plus qj in ratione tnnofequiturevboc lib.arb.
fit uoliitasieo enim cp Iib.arb.fit confequens rationem
% uolutate l?et aliqd oe utroq;,|T 3d aliud oicedum $
perficif peccatu oiuerfimode in oiuerfis potetgs.3n ro
ne enim pficif tanqj in pfentiete. 3n uolutate aut tanqj
in ptecte uolete? appetente. Jn lib.autem arb.tanqj in
eligentet?,<ppterbocfancti oiuerfimode loquuntur oe
pfectione peccati.qda enim oicut gj oe peccatu elt in ro
me.? qdlcpomne petrii elt in uolutate ♦ ? qda; cp omne
petin elt in lib.arb.? fitr oe ope meritorio.fET^fd aliud
oicendum cp Snfel.oiffmit lib.arb.? liBtatemeiusiu
coparatioe ad fine ad que oatu elt:? non fim id qb elt:?
boc melfpatebittnfra tu ejcplanarioe oiffinttiois eius.
CT aliud oicedu q? peccatu elt malus ufus lib.arb.
z petrn elt mala uoluntas oiuerfimode ut pdictum elt.
{GTHd aliud oicedu cp uolutas in nobis femp elt libera
imo incidit tbi fopbifma fim loeu ?nus4T 2ld aliud oi
cedu; q? penes uoluntate elt auctoritas ut penes impe'
ras, penes ronem aut ut penes oifcernes ? penes iudi-'
cans:lib.arb,uero ut penes eliges.CT^Jd aliud oiceit-'
dum cp libtas elt in trib° virib°aie fim plus ? minus.po
tetie enim o:ganice jjpter a%ione ad mam obligatio'’
nem l?ut ad imitatione co:pis ? no funt oino libere qua
obligatioenoaltringifro «15 non fit potetia o:gantca.
£ogitur^oab ipo exteriori pfentire uero ? oifientire
falfo:? boc ?ttngit ibi cu; a ,pp:ietate illa qua tudeje elt.
Judicis enim elt inqredo ? otfceruedo fequi o:dine iuc
ris ? rei ueritate.uolu tas aut bet utraq5 ltbtate.no enim
cogif ad uoledu id qb rocinatum elt:q: fepe utrarie mo
uet rationem fed lib.arb. libertatem betarburadiquid
eligar utru.f.rocinatii uel uolitii,£C* ad aliud oicedum
q? uoluntas ^ncipaltoz elt in opibus qj ratio tii non eje
boc fequitur cp fit lib.arb.ut patet eje pdictis.CT 2ld il'
lud qb obijeitur qj Iib.arb.fit ratio ? uolutas . oicedum
cp no elt uerii ? boc elt qb oicit 'Ji2>ern° qj elt pfenftis ro
tiis z uolutatis fic elt intelligedu cp eligedo qfiqj cofen^
tttuolito ? qiiqj rocinato.^ET 2fd alib patet folo per an
dicta.CC Hd aliud oicedu q> ficut fup oi]cifnus oe uolu'
late gp pno mo coparaf ad uolitu ertra:? alio rn5 ad vi-'
res aie interi0 mouedo eas ad actu : ita oico oe lib.arb.
vn 0 emm’modo coparaf ad eligtbilem extra:?’alio mo
coparaf ad vires. imra.nfteni5arbitrij elt intellige uel
tio?tnqrere ? oifpone? amare ruelle? elige ufnullu;
bos face:? in illa coparatioe loquif auctoritas Damaf.
C72ld illud qb obijcif ptra illa parte que oicit qua bo/
num’eligtf ?c.oicedum q> eligetia no elt liberi ar.elige
lia eni; ponit Deliberatione fim tudiciu rectu ficut patet
eje bis que attribuunf eligetie in 3°etbicog.Iiberu enim
arbitriu 110 oe neceflitate fequif iudtciii rectum.electio
aut no elt vnttb:mis binetnde : electio enim eligetie elt
Directe indicare per ronem ? cum oeliberatioe.eleciio
aut Ii. ar.elt inclinatio ad quos uolueritacfut oicit libe'
trus fiue pciipitos per uoluntatem fiue oifcrctos per ro
nem.<IT2fd aliud ofcedtl qi eligentia caufa elt virtutis
cofuefcibilts fed li.ar.coiter fe bet ad opa virtutis ? vitij.
C*3d id qb querif oe oiflfinittoe llbetri oicedu q? feii'
fus 0: ouob°modis(ppne.f,? per lUYtudine.,pp:ie ante;
oiuidif in ftertores ? ejeteriores ut oicit ^Iga.perfititu
dinem aut otct9o i etia oe potetia aie ronalie:ficut enim
fenfus mouef ad piis ita niotiue aie ronalis ad pns oe'
Jectabile uel nociuu mouetfim peupifeentia uel fugam.
CE72fd aliud oicedu cp cu oi li.ar.ptae ?c.bm ptas fup'
ponit potentia eje na impfecta.cum aut addif bns virttt
tem ?c.per virtute fupponif copleinetu; illius potentie
per babitu natem ? fic patet qj non ibitur in infinitum.
CE72fd aliud oicedu qi cu; oi ad quos uelit act° ?c.fup'
ponif uelle qb elt eligens ex eo entm qj li.ar.fequif ro
nem? uoluntate bet aliqd rdnis? aliqd uolutatis ut fup
Determinatu, elt.CTad illud qb obijcif oe jaDiffimtioe
que elt j£er.oicedu qipfenfus oiuerfimode elt ronis?
uoluntatis? liberi ar.? quomo fit ronis ? uolutatis oe'
terminatu elt.li.ar.fto elt ficut eligetes boc qb elt oecre
tumeltarone uel cbcupitumauoluntate udtitrunq;.
CT ^liud 0 icedu; q> tudiciu qb fecu po:tat li.ar.non
elt ppjie iudtciu oe re:q: boc elt ronis fed elt tudicium
arbitratis utru.f.fequeda fit ro uel uolutas uel utraq;:?
bociudiciu femp po:tatfeculi.ar4172fdaluid oicedu;
pfenfus 0 j efie iudeje fui eo g; no bet iudsce fupiorc 5
®ecude partte fame
cog&efspptto accreto acflectif adroncufuoliltatcuel
utruqj.Ciradalmd Diceduqdobijctf ?tra Diffinitione
Snfd.q: lt.ar.fim efleeilad oppofita: fed in coparatioe
ad fine eil ad feruadu; rectitudine uoluntatio.* per boc
patet fotb ad tria fequetta.CT 2Jd aliud Dicedu; cp ptae
liberi arbitrii eil in nra ptate:fed accipe fuiltcta non eil
in nra ptate.C"3tem Deflecti a iufticia babita eil in nra
ptate.vn cu; iHitfelmuo Diffiniat in coparatioe ad fine;
Diffinit per ea que funt in nra ptate oe fine:l5 aut in pec
catorib°pdita fit iufliciatptae tn pferuadi no eil perdita
ficui aliqo amittee tbefauru; tbecam retinet in qua refer
«are poifet tbefauru; fi btet.ftT ad aliud Dicedu <p ftcut
finio ultimuo eil vnuo I5 finee inteti fint multi, finio aut
ultimuo eil ppter que oatti eil It.ar.nobieXqd ponitur
ab Snfel.tutctiua finio funt quoo figit ratior in illio Ii'
bertate l?et li.arb.C* Sd ulti^oicedu; cp Diffinitio Sug
Dicit ee li.ar.qd eil facultas eligedi er rone * uoluntate.
fed Diffinitio Ifktri tangit libtate ipfi° in coparatioe ad
a«°. Diffinitio aut a&er.pncipall tagit ea que bet a rone
* uoluntate.Diffinitio aut Snfel.elt in coparatione ad fi
nem per que Data eil,(fT £jc bte patet fotb cuiufda; 90'
nio quepfueuitfieriXqrejtoiafli.ar.ouplici noieXq:
pne eil eje ouab°potetijo roneX* uoluntateXoueniee
cum rone in arbitrio * in libtate cum uoluntate.Simi'
liter patet qre arbitriu cadat in recto* ut fuba: liberum
atit ut acciio:q:X,pp:i0act‘,liberi ar.eil arbitry qd feqmt
eje pte ronio uel uolutatto uf utriufqj ut patet eje pdictis.
{E&ueritur De actibuo liberi arbitrij*
, i£rtio queritur oe actibuo li*
ar.videf enim plureo act°'beat per auctorita
tem Damaf.fup inductaXgtli.ar.iudicat *li.ar.vult*
li.ar.inqrit.CiJtem queeuq; potetie fic fe bnt gp queda
funt oiffmietee aliae;* queda Diffinite per illao : illat u?
act°eode mo fe bebunt:qd x>baf per boc cn qlio eil babi
tudo potetiaru; ad inuice talio eil babttudo actuum.fed
ro * uoluntao Diffindit li,ar*ergo videf <p aetuo ronio *
uoluntatio funt in actu U,ar*boc etia videf per rone act°
qui attribuif eiXelige.fSIige cm'5 eil Duob° .ppofitio al
teru; poptare.ouo autppone no eil niil roniomo enim
.pponunf nifi pferedo * ois collatio ronis elltoptare atit
uoluntati; efltergo plureo act°fupponunf per boc ipfu;
qd eil elige.CJ Sed ptra boc eil (p vuiuo potetie vni'
cue eil act°.li*ar*ell potetia vnatergo vnicu; Debet bere
octu;4U2ld boc rndent gda Dicetes cp in ueritate li.ar*
eil potetia vna;* bec eade; uoluntao * ro fed bet plureo
acf noejcequa fed piiter oidinatoe fup ide obm . £t ad
boc adductit plureo ronee.quaru; vna eil cp ftcut fe bet
finio ad finem fie fe bet potetia ad potentia . fed uerti eil
finio ronio bonujaut finio uoluntatio;* idem fub rone
eligibtlio eil finio li,ar.£u;igit ueru; * bonum * eligi'
bile no oiflferat nifi rone * no re videf cp ro * uoluntao
* li.ar.no oifferut re fed rone foIu;.fCwm ftcut fe ba
bet ueru; ad cognitiua ita fe bet bomi admotiua.fed eje
cogmtioe ueri fub rone ueri nunq; fequif motuo in bo
num:ergo neceife eil pone cognitione boni aut illater'
go eadem eil cu; cognitiua boni uel cognitiua ueri.®»
cade cu; cognitiua ueri tunc neceife eil uera cognitione
ponlXmottua in ueru; que fe magio teneat eje pte mo'
tiue in bomi:* ita ertit qtuo: potetie.f.cognitiua ueri in
ratione ueri;* cognitiua boni in rone boni:* motiua in
bomi? in rone boni:* motiua in ueru; in rone ueri.boc
atit eil incoueniee q: eade rone poneref qnta.f.motiua
tn uerti in rone boni:* fie multe eifent potentie motiue
ergo relinquifcp eade; cognitiua ueri* boni* motiue
i n bonu.C' 3tem boc ttolti t,pbare per fide.fideo enim
eil virt°tedeno in fummti bomiXu; ergo oie virtuo fit
oe ptectione uoluntatio * li.ar.boc neceifariu eilqiuo/
luntao * li.ar*funt potetie tedenteo in u erus * cognitio'
nem ueri:ergo eade eil potetia motiua in boni! * copi
itua:* motiua in uerus:ergo eade eil uoluntao* ratio*
It.ar.CC* 3tes jobat per Diuifione motiuaru;.motiue ent
ab Sug * itBern0 Diutdunf in ronalem * pcupifcibilej.
£u3 ergo uoiunta$ * li.ar.fint De motum * no ptinemi
fub trafctbilt * pcuptfctbili ptinebunf fub ronali * fic ro
* uoltitao * li.ar.funt vna potetia, CT3tcm vna ptrarie'
tao eil vni°potetie:fed vtrt°* vitiuj funt vna cotrarietao
ergo vna potetia.Dl atit a fauctto qj funt in rone * uolun
fate vna li.ar.vitiu * virt°ergo ro * uoluntas * li.ar.funt
vna potetta.crjtcm cui° eil oepofitio ei° eil neceifttaa
tudiciu aut bontqd eil in rone eil Difpo ad motum.ele/
etio aut que eil neceflttao * uoluntaopfecta qfipfectio:
ergo eiufde potentie erit iudicare elige * uelle.CTJtem
eiuo eil face motum cui fit rtuctatio oe motutfed roni fit
iui«atio:ergo ronio eil face motu;.cus igif mouetes fint
uoluntao * li.ar.erut eede potetie cuj rone.HJ Sed co'
tra boc eil q: fi fima ro ualet tue etia potetie motiue funt
eede cuj appbefiuio:* fic intellec^pjacticue * fpeculati '
uue * uoluntao * li.ar.no faciut nifi vna potentia,® ifr
fim 15 fenfuo * imaginatio* memoria * fantafia no funt
nifi vna potetia:q: ol5ta eo^ no Diflferutnififim ronem
* no fim eife fiue fim rem.Si $o ro bona eil tunc ira
fcibilio * peupifeibilio funt eede cu; fautafia.f; queeuq;
vni*etde funt eade inter fe funt eade:ergo irafeibilio*
cocupifcibilie funt idem qd falfu; eil cu; nec idem beat
obm nec eiufde ronis funt.iT®ofo,ppter boc Dicimus
qi illa opinio falfa eil.funt enim Diuerfe potetie ro * uo
luntao * li.ar.ficut in pbabita qone eil oemonllratum.
C7 ad bamaut oicedu; 3? Dama.loqtur De li.ar.^ut fe
cbuertit fup aliae potetiao mouedo illao* bocquafrfit
ex pbabitio eil Declaratu.dJHd aliud oicedum 31 ro*
uoluntao no cadut in Difiinitione li.ar.ficutpteeeifen'
rialeo ipfi0fed ficui ea que fim nam perigunf ad actum
ipfi°-CT ad aliud oicedu ep nibil^bibet 31 li.ar.babeat
in actu fuo aliqd ronio * aligd uoluntatis * boc etia fup
explanatu eil.C' 3d aliud oicedu 31 illa (ppo ficut fe ba
bet finio ad finem *c.intelligif oe fine fint ronem finis *
no fim fbiit finioriRo enim finio facit Diuerfitate in viri
buo aie ficut patet in oib^fenfibiltb^ronabilib^ut^bat
inducta inllatia.CJ 9d aliud oicedu; gp eade potetia eil
motiua in ueru * cognitiua ueri in rone bont.f.ro peti'
ca uel iutellec^ptacticuo.appetitiua enim pure non eil
cognitiuameq; opouet 31 fit cognitiua ueri in rone bo'
ni media ficut iter cognitiua ueri * appelitiua boni iw
gio fe teneo eje pte cognitiue ueri 3? jppter boc fit aliaX
motiuaiu ueru que magio fe tenet ex pte motiue in bo
iiunt q: cognitiua ueri in rone boni fufficitad utrutp.f.
ad mouedu in bonu; * ad inouedil in uerum * boc per
modii cofilfi * no per modii impy ficut mouet uolutae.
C7^3dalid oicedu 3» fideo eil tn rone motiua ficut pta'
ctica:* non in uolutate ficut fupponebaf.£tJi obijcif 31
2lug0Dicttcetera potbo uoleno:credeaut 110 eil nifi ua
leuo.foluedii eil per oilltnctione uolutatio fuppofitam*
Uolutao aut vito mo moto: eil alio£ vtriu ad fuoo act®
* oBta:* boc mo loqutf bic Hug° * f>m ^ couertit fe ad
rone in actu * oBto fidei.C* 3d aliud oicedu gp cum Di
utduitf vireo motiue in irafeibile * peupifeibiie * rona
lem fupponunf in ronali plureo vireo eo gp ronalio n5
notat qui ronem fiinqiefl potetia fpecialto fed mottuaj
ronalio aie:* boc fup explanatu eil in qone oe Diutfioe
virtu motiifaru.CT Sd aliud oicedu gp iila ptrarietao $
tuo * vitili eil ptrarietao iit gne * no in fpecie:*,ppter l>
fufficit 31 fbm futi in gne fit vnu; I; in fpecie fit Diuerfu;
bec aut eil viri0, motiua ale q£> patet fi oefcedaf ad fpeo.
ptudetia enim virt°eil * fifr teperatiauam pbi aut cq fan
ctiptudentiaponutin rone*teperatia in pcupifcibili.
CTSd aliud Dicedu; 31 eil queda; Difpo intranea:* eil
Difpo queda itrinfeca;* boc ueru eil peipue tn rbnabi'
Be bomine
itbus nufqsltt naturalib^filiartue enim oifponitage/
te$ * eft extra ipm.appetit°#o agedi ctfpomt ficut ejcns
in agete:* i talib0 no eft ueru cp euifde (it o(fpo * necc(T«
tae.vn cus (it in rone z li,ar.* iioluntate patet cp no kq'
lur gp fiteade potetia.GTHd ultim Dkedum cp ad boc gp
fiat inotus fufftat cp faciens motum z nuciaits tdenrita
fem babeant in fubftatia z fubiecco:* non opojtetcpfim
«fle z Diffinitionem fint idem,
(ETO.ueritur oe libertate eius,
„ td.mo querir De libertate
ei9,£t circa boc querunf tria.f.quid (itliber
tas.* cuius fu p:io.* oe oiuifione libertatis,
, Bpumum p:oce<nmrr«.
Dicit Snfelmus oe li,ar.putafne cp additus It.
ar.minuit z fepatus auget libertate efle libertate ut parte
libertatis qfi Diceret no.fs fleribilttas ad oppofitos act°
addita li.ar.minuit libertate* feparaauget:g noueflU/
bertas.^baf ex oteto jfier.oicetis cp liberi°e(l in pua
qs in via«* tii ibi no eft fis flexibilitak ad oppofitos act°,
(jjlkiererea intentio Mnklin illo lib:o eft fpeciatr re/
piobare boc cpqda oijcerut libertate efle flexibile ad op
ofitosact°.|t3te flexibilitas ad oppofuos act9eftflejci
ilitas in bonu z malu.fi ergo eft libertas arbitry eritro
ne utriufqj ptas libertatis* no rone alteri‘\aluer enim
no oiceref fle,iibilitas:ergo flexibilitas in malii eritps
Jibertatjs,Sed quiegd in ronepotetkpficit aligdfire/
ducaf ad actu magis pficit illud.in oib° eni copletio: eft
nct°qs potetiatergo opus malii facit libertate qb eft coti
tra euageliti 3o,8°ubi oicit ons:qui facit petrn fiuus eft
peccati.CC liS:eterea in fine febi fniaru^baf cp potetia
peccandi magis eft in potetia qs potentia 5 fed potentia
peccadteft flexibilitas in inalmcrgo flexibilitas in ma/
Ium no erit pars piatis li.ar,* boc eft ptra multos qui oi
cut cp flexibilitas ad oppofitos act°fit libtas qb etia p:o/
baffic in laude facti viri 0: in eccliafttco qui potuit trafi
gredi z no eft trafgreflus face malus * no fecit.potentia
ergo faciedi malus ponit parte libtatis,CEJ3Km Dicunt
fancti cp ,ppter boc fecit nos oe9 li.ar.ne efl*et coactu bo/
nus nr m * ita nec laude nec remuneratioe oignu . ergo
potetia faciedi bonu eflet fepata a potetia taciedi malus
% induceret coactione. fed gcqd remouet coactiones fa/
Citlibertate.potetia faciedi malus remouet coactione.er
go ponit librate.fed fis Diffinitione ]{bef.li,ar,eft ptas fa
ciedii qcqd vult.q: ipe oicit gp bet virtute ad quos uolue
rit acr7fe iuclinare.ptas aut faciedi qb vult iuenir in ali/
quo in quo no inuenif flexibilitas ad optatos aer7 ficut
in fanetis in p:ia * angelistergo flexibilitas ad optatos
acfno videf e(Te libtas arbitrij, CT 3tem ptas faciendi
quid vult no videf iueniri in oibus in qb° eft U.ar.ficut
in oanatis.Dicit eni 0:ego°cp fepe ipedir uoluiuas oe
monu ne cantu poflint quatii uelint.g videf cp etia ptas
faciedi qb vult fit li.ar,$]~ 3tem ptas faciedi qb vult no
videf puenire nifi oi potentie.ergo fi eft libertas in folo
oeo erit libertas arbitry.fTSi $0 oicaf cp libras bet oe
terminarifim 2fnfeI.p;o ptate pferuldi rectitudine p:o.
pter fe tuc no videbif in oemonib9 efle libertas in illis
enim impofltbilitas eft ad rectitudine.SSi oicaf cp Hi v
felfoluit boc per fiFe oices cp ad vifiim qtuor exigunf .f*
ptas i videte:* pntia obti:* mediu adiuuas ut aer;* me
dius no ebibes ficut q? paries uel altqb aliud no fit me
dius inter vidente * vtitbile.£t oicit cp fi oefit vifibile *
qtruqs mediu adbuc nihilominus remanet ptas in vide
te rectitudine qsuis oefit rectitudo remanet tn ptas con
feruadi ea,0ed boc no videf efte file q: in ptate videdi
eft poflfibilitas ad actussfed in oanatis eft impoflibilitas
ad actu rectitudinis.CT *Jb:eterea in j>°metbaccbabef gp
Dicimus boiem liberu qui caufa fui eft tm,ergo videf cp
libtas oeberet fic Determinari fim ronemilll.f.cp liber/
tasarbitry in boc eft epipm caufa fui eft in actib0 . IDoc
etia videf per ronem oppofitionis que eft inter leruitu
tem* oniU5.feruit0enim Determinat per fubefle.ouiuj
aut per fupefle.ergo cus libertas mediu fit videf no oe/
bere Determinari per fubefle.C* S0F0 oicedus qi li.ar.
multipFroeterminaf.Sienim oeterminafadactus in
quos pot pfe ex na fui tunc eft flexibilitas ad oppofitos
actus.Si #0 oeterminaf fim nome libratis tuc eft ptas
faciedi qb vulMtcut enim boiem Dicimus efle Itberunx
qui ptates bet eundi quo vult *cp no oetinet ab altquo
oiiorita li.ar.oicimus qui ptatem bet taciedi qb vult no
Deteta ab aliquo fupiori:* boc mb ioquutur pbs * Da/
maf.*0:ego°nix°.qut oictlt uos efle ouos illoru actutl
qui fiunt ex l».ar,Si#o oeterminaf in coparationea<l
fine ad quem eft per babitu tunc libertas eft ptas cofer/
uandirectitudineuoliintatis.ppter fe ficut oicit Hnfel.
Cu ! Diceduj ergo ad pmcp flexibilitas ad oppofitos act0
fim fui nam no mmuit libtate fed fim fuus acui,* fic itel/
ligitHnfel.qui oicit additu minuit.* per boc patet fo
lutio etia ad feques,CT2l<3 aliud oicedus cp flexibilitas
sn malu no fonat in ^uatione * ligatione, actus em' eft
poft potentia rone * na eo gp amplio: efl bnatio in actu
qj in potetia:* idcirco act°minuit libtate.Si fto oicaf q>
fim boc potentia etia ponit ftuatione I5 minore qs actus.
Tendendus eft qi potetia ouob°modts pftder-if.f.fim co
paratione ad actus:* fim coparatione ad oppofitum.£t
p°moeftiu potetia * fonat in puatione.?0 mo eft eades
cus poktia que eft in bono eo ois potetia ronalis eft
ad oppofita:fed tm addit exduftone obligatiots ad vml
folus:* fic eft pars libtatis.* per IS patet fotb ad oia que
obtjciunf oe illa mapter boc folum cp no fic videf ee iu
fanctisiup:ta*inoanatisiiiiferno.T£tad boc rfidedu
eft cp eft ptas in na * eft ptas ex babitu : * ptatem iu na
tam fancti oanati bnt ad oppofita : fed fim ptatem ex
babitu manet iuvno oppofitorus ut in bono uel malo.
CT ad IS qb obijcif ?tra libtate qua ponit libe tr°.f.cp li,
ar.fit ptas faciedi qb vult.oicedus cp oanati bnt ptatem
faciedi qb uolunt eo gp nam no aimferiit : fed q> nunqj
bonu uolunt boc eft ex oep:auatione babit0.* qb oicut
fancti gp impedif frequeter uoluiuas oemonis ue tatus
poflttqjtus ueltt.intelligeduseftoe exteriorib°*nooe
interiori ope uoluutatis.fT aliud oicedus cp oi po/
tentie eft face ota que vult fim potentia infinita.fed po/
tentta creature eft face oia que vult fim terminu fue ptl
tis.©iciteni Damaf.qj li.ar.no eft altquo^ nifi eop que
in nra ptate funt. ([7 2ld id qb obtjatptra libtate quas
ponit ^fnfel.oicedus cp in uerttate oanati ptatem babet
^feruadi rectitudine fic ipe oicit ex na *lsnunqs poflit
reduci ad actus no eft tii iupuacua.toeman et eni tn eis
^»pterouo,f.(ppter oemonftrationetufticie punientis.
3n boc enis apparet iufticia penitetiarueoq; babuerut
ptatem adbuc oemonftrata in eis qua potuerunt ftare
iu iufticia fibi oata.Sliud eft gp ex boc magis to:quenf
videtes fe pp:ia uoluntate ceadifle * non necefiitate ca
actionis alicuius.* per boc patet folutio ad totum.
(17 Ouieritur cuius fit poteutie.
s £cundo queritur £uiu@
fit potentie. £s videf cp uoIuutatis.Bicit enim
*J3ern°cpl!btate bet ,ppter uoUintate:arbitriu aut .ppter
ronem. |Q73tcm fup .pbatus eft gp r 6 15 no cogaf ex 0:/
gano tn cogif ab obto.fed uoluntas nec ab obto nec ex
o:gano cogtf:g libtas pncipalt0 eft in uo!muate.(p55
cotra vnaqueqj 4?p:ietas eft iifillo pncipalr qb oenoia
tura libtate* no ab alia potetia aie:ergo libtas ^ncipaFr
eft iu li.ar.* no aliude mutuata.(j73tcm babitu eft fup
gp etia cus ro oecreuit aliqd * cus uoluntas vult uel tdes
uel aliud qb adbuc remanet libtas penes li.ar.cp illoru
0ecwdc partte fume
euo^fequaf:ergo ultima H13w{«majcima relidet penes
li.ar.a fic librae f>0mo z pfe eft m i po z per pus in alge.
CTlESzeterea quenit quida? quare potius oicafli.ar.qj
ptas arbitraria.<I7Sot'ooicedu ap libtasjamo efl in uo
luntate ut Dictit fancti.£u? enim li.ar.fit poteria pns ad
ronem a uoluntate accipit ab eis ea que babuit in feipo*
f£T Hd id qd ptra obijdf oicedu li.ar.a librate oenofa
tureo cp complet in ipo ultimo 1? incipiat in uoluntate.
CT Ma alid oicedu gp in ueritate qlttas ell penes Ub.ar.
fequedi ronem uel tioluntate.fed ilia auctoritas incipit
in uoluntate que libtate bet fequedi ronem a no fequeit
diacoplefin Ii.ar.4T2M ultim oicedu? m arbitriu non
©icit iudiciu ronis ut pue babitu efltfed rpontanea icit/
nationi ad Decretu ronis uel appetitu uoluntatis a boc
fubale eft li.ar.a ,ppter boc ponif in noie ei° ut in fuba,
liberti aut potetie in boc cpfuicaufaeffcpfequaf rone?
uel uoluntateta boe ell ut proprietas % propter boc tu no
tnine ponitur ut adiectiuum.
UJiQueritur oe oiuifione libertatis.
, Ertto queritur oe oiuifione
libtatisqua ponit 23ern0m libro ce li.ar.a gfa
fcil? ap alia efl Ubtas a peccato:a alia a coactionem alia a
nuTeria.crSed ptra ois oiuifio oatur fim vnacoejro'
nem oiuift nili fit oiuifio equoci.fed illa oiuifio non ell
fic oata.ergo videf no elfe bona.f>°patet per auctoritate
2&oecij in libro oiuifiomi.iapatet per boc # libra? a cui
pa 02 fim magis % minus ut Dicit 2£ern°.Ubertas aute a
coactioe.CTl^eterea Dicit jiBern0® Ubtas a coactione
eft li.ar.a Iibtas a culpa liberi pfilij . Iibtas aut a mtferia
efl Iibtas coplaciti. £t querif ro illi0 adaptationis eo cp
cofiliu no .pprie videf ptine ad gfam.4nfr:eterea ipfe
©icit cp arbitrari efl oifcerneqd liceat.pfilij aut qd ejepe/
diat.coplagiti #o expiri qd libeatm querif ro illius a da
ptationis.qd enim expediat a qd liceat indifferenter vi
def ptine ad arbitriu a pfiliu. 4T preterea ibidem oicit
f> arbitrii ell libem? uelle:pfilij aut fape ueru : coplaciti
o plenu? pofle.a boc mo videf bn elfe adaptatu?: qr \v
beru? uclle b et bo in gfa a librate naesa fili* ueru? fape.
CT lfcreterea querif oe alia oiuifione fanctor.f.Sug a
alio^quioiuidutipmin librate naegre agfierquomo
reducafad ilM.tP^retercacu?libtas0fea gtiefintfi?
tnagis z minus querif qre Iibtas aie etia no fit fim ma/
gis a minus cu? cadat in eade oiuifioe cu? illis.CTlbre
tcrea querif oe oiuifione qui oat Hnfel.f.tp Iibtas que/
dam ell accepta a quedl no. £t acceptarii libtatu? que'’
dam ell cu? rectitudine a quedl no.tgt earum que fuiit
cu? rectitudine amifiibili a quedl no. 4T Solo oicedu?
gt oiuifio libratis oatur £m ouplice? coparatione tpfi°.f.
ad actu? a ad fine.Si enim coparaf ad actu tuc erit liber
lae a coactioe que caufafatrib°que fupoixim°.f.exeo
gp li.ar.no ell potetia obligata mae.a boc bet coe cu ro/
ne.a ex boc cp no cogifab obto exteriori ad pfentiedu$
ueln5pfetmedu?:abocWtcoecu5 uoluntate ex boc q»
nocopellaffeq uoluntate uel ronem : a boc ell fibi pro'
p:iu?.St #o coparaf ad fine boc ptingit ouob°modis.f.
in oifponejppinqua fini a fic Iibtas ell a peccato . uel fit
in fine ipo a fic ell Iibtas a miferia.iF ad obm ptra oi'
cedu? cp Iibtas no oiuidif ut genus in bec tria f? ut fbm
in accfutam t illa oiuifioe no oportet oiuidetia ee eiufde
ronis f? ena oitiifu ab ipa.C* ad alib oicedu cp cu 02 qp
Iibtas a coactioe ell Iibtas arbitrii arbitriu fumif ibi P20
illa Itbtate qua f m futi uelle liberti arbitriu pot fe telina
re ad uoluntate uel ronem.cu? ^0 02 gp Iibtas a peccato
efl Iibtas a pfilio.pfiliu? ol electio boni melioris qd elp
eif per gfam fictu patet in oiffinitioe 2Iug fup alfigna '
ia.<E7 ad aliud oicedu? cp cu? 02 li.ar.ell oifcerng qd Itv
eeatmbocell uerufmar.referf ad finem ,ppter que oa
tum c(l.£u ^0 oicif 3? pfily dt vide qd expediat boc at
tribuifpfilio Pm cp ell oe bis que funt ad RntOidini'
toy, enim ad fine alterti ell efficaci°ad obtinedu? fine?:a
altent minus efficax. £t ad bec oifcerncda oaf gfa boi.
C73d aliud oicedu? cp liberu uclle attribuif libtatt p:i/
me^pter flexibilitate uoluntatis que no magis tdinaf
ad vmi qj ad altcrii.ucni ailt uofle attribuif libtatt a pec
<ato x>pter gfam aminiculantc ad intellectu ueri Pm gp
©2 in 8®3oan.fi filius uos libcrauertt nere liberi eritis*
plenu?^o polfe attribuif libtati coplaciti eo gt per felici
tatebeatitudinis ponif in maxima fui pfectioe. C”
aliud oicedu? gp oiuifio aliot? fanctotz eade ell cu?oiuf/
fione BSer.libertas enim nae nibil aliud ell ^ libertas
a coactioe fed Differt in rone nofs.oicif enim libertas a
coactioe eo qt efl caufa fui in opib° ut fup oietti efl.liber
tas fo nae oicif eo cp fequtf nam fube ronalis.a,ppter
15 oie *ii3ern0op no efl maior in angelo q? in boiemec in
tuflo c& in pctore.libtas aut gf e % Iibtas a peto oino ide
funt nili gp gfa oicit babitu liberante, peccatum ^0 oicit
id a quo liberaftq: qui facit peccatu? feruus ell peccati*
fitr Iibtas glte a Iibtas a mtferia uo oifferiit Pm reinmift
qz miferia notat id a quo liberamur.f.effectu pene a cui
pe.gtta ^?o oicit flatum beatitudinis liberantis que Pm
•j6oeme(! ftat°pgregatioiie otum bono^ gfeeP.fEJUd
aliud oicedu? cp oiuifio Snfel.oatur Pm oiuerfitatc bn'
tiu? li.ar.oetis* enim bet no acceptum.fancti^o bnt acce
ptum cum rectitudinc:inami(ftbiliter aut viatorcstpcc'
catores aut fine rectitudine acceptura recupabiliter via /
tores irrecuperabiltter fo Damnati.
CT&ueritur oe flatibus liberi arbitrij.
8 £cundo querituroe w
bus li.ar.qui oicunfefle qtuo: a fanctis.f.flat0
inocetietz ftat°culpe:a flat0 gfe:a flat°gbe.£t otc2lug0
qitn^mo flatu li.ar.poterat peccare a 110 peccare.3n
autem flatu poteft peccare z non poteft non peccare oa
nabiliter.3n f fto p dt peccare a non pot no peccare ue
liialr.^ n 4°^o flatu no pot peccare.£x boc videf gp ii*
ar.in flatu peccati fit coactu ad malu,C73^m in i° fnia
ru? 2jaoifltnctione agif oe bis ftatib0 li.ar.in illo capio»
£t poflunt notari in bote 40rflat° liberi ar.ubi oicif fic*
l^oft peccatu aut repatione gfepmif a peupifeetta a vi'
cif a bet infirmitate in malo fed no bet gfam in bono:a
io pofiit peccare a no peccaredl^ot no peccare etia oa'
nabilhpofl repatione ^0 an pfirmatione pmif a concu
ptfcctia fed no vtncif a bet qdc (firmitate tn malo f? gfa?
in bono ut poflil peccare ,ppter Itbtate a Infirmttatenua
pofiit no peccare ad moztgppter libertate z gfa? adiuua
tetn. £x boc accipif gp exfis in pctomo:taIt no pot non
peccare oInabfl’r.^3Km 3ug? in encbe.oe li.ar.ma'
le utens bo z fe pdtdtta ipin:g bo in peto exns non bet
li.ar.fed necefittate copeliifad peccldti. 3^5 ^ug*
tres funt Ubertates arbitrij . pa in qua poterat peccare *
no peccare.ultima #0 erit in qua poterii non peccare *
no poterit peccare.media %o m qua pot peccare a noti
pot no peccare an repatione etia mo:talitatis:pofl repa
tione fto faitem uenialhCET Sed ptra boc videf efie oi'
ctu? Cernar di qui oicit 00 uoltitas Itbtate amittere non
pot.qb aut no pot non elfemecefie ellipm efi'e:a qd ne'
cefie efl efie no efl Uberti ad boc a ad aliud.ergo fi in fla
iu mortalis peccati li.ar.no pot no peccare oanabiUter
ipm amittit Uberrate.iOfcm:i£>ern0in auctoritate fup
notata oicit cp libertas a coactioe equafir inefl iullis z iit
iullisaboib0a angelts.ergo videf gp no ncceife fit oa/
nabitr peccare illu qui efl t mortali pcto»H^3ts MnfeL
tn libro oe Ubertate arbitrij querit utrii amtferut Ubtate
arbitrij qui oictit fe no polfe refifle peto ,ppter impottu'
nitate tctationis.a oicit gp no qr Dicimus nos non polfe
face boc qd Difficulter polfumus nihilominus tii ex Ub*
ar.facimus,C3Km 2fug°ptra Sulliti obgeit oiccutei
Be bomine
jpfi pfcia eft gp li.ar, pit.? oie gp boc no fequif q: qd per
Ii.ar.ert futurus per uoliitate elt futu^.qd aut eft uoliita
riu uo eft neceflariiis,£jc boc accipif iterti q> bo in flatu
peccati pot no peccare fi vult.GTjtf magrin i°(nm oi
tfictioe ziA oeterminasfup tductas auctoritates oic.eft
naqs libtas tripr.f.a neceffitate a peto a miferia.a necef'
fitate ? an petm Tport petm eque It, eft ar.fic enis tfic co'
0i no poterat ita nec mo.to uoluntas apud eiT merito tu
dicaf que femp a neceflitate libera eft?m»nqs cogi pot»
C7f tem ibide magr ubi neceflitas no elt ibi no efi lib'
tas nec uoluntas:? io nec meritu nec oemeritii.{E3te5
ibide libertas a coactioe in oib° efi ta in malis qs in bo'
tiis.3*» bis uerbis innuit magr q? fi portent no peccare
boies mali petm no iputaref eis ad penl.C* Ifreterea
nos videmus q> gra no ligat li.ar.in bonis ita cp neceP
fe fit bn face:ergo ab oppofitispetm no ita coirupit li.ar»
gp neceffe fit male face«€T 2fd boc qda oijrertit q? li.ar»
ouprr accipif CU3 gr a.f.gratis oata % cus gf a gratu faciei
te.£um gra gratis oata pot non peccare moualiter etia$
in ftatu peccati.cus gra gratu facietefto liberaf etiam a
peccato etia in q ertifj fi fine utraqj gra fit tuc no pot no
peccare oauabitr. CT fnducut autirti,pfe illud oe eul
gelio^o.fine me nibil potertis facerem illud yfaieib0
oia opa nraopatus esin nobis one . Sed q? bocfriuo/
Ium fit fic ,pbaf, ©icit enim 2fug°in p:eba bitis uerbis»
iQ5 aut an repatione li.ar.no pot no peccare mortaliter
gra #o gratis oata no reparatrergo nibil eft ad ,ppofitu
qd oictit oe gra gratis oata.Si #o oiceref q> gra gratis
oata reparat fim gd z no fiinplr.^ -Cotra boc eft cp ois
bomo fim boc eft repatus z nullus eft in ftatu bois oam
nati oe quo bic loqutf 3ug°.CT$tem nec adam cecidit
a gra gratis oata per petm nec oanati in interno caret oi
gra gratis oata fim gd z no fimptr eo gp oicit Dio°q> oa
ta illis n^Tlta bona nequaqj mutata fuut fed funt integra
z fplendiduTima. <£T Solb fine piudicio melioris fnie
eus fanetis plurib0oictmus q? li.ar.in ftatu mortalis pec
cati no bet neceflttate peccadi mortaliter:? auctoritates
2fug 0mo inductas foluimus «15 magi' 0 in fentetije cp
Intellfgunf oe libertate a peccator no oe libertate a ne'
ceflitate z a coactioe z fic refoluede funt poft pctm.an re
paratione no pot no peccare etia oanabilhboc eft non
pot no efle in pct<3 olnabili eo cp libertate a peto z gr 35
aimfit.Oijfto oicit Sug° cp poft petm trabif z vincitur
Okedus gp trabif per tetatione?pond2 peccati ad aliud
pctinifed vincif eo q? fua ptate no pot exire oe peto ppe
iratoiquia bo eft fptis uadeus z no redies.^6 #0 oicit
2Uig0cp bo male utens li.ar.? fe amiftt.? ipm ejtpfie e*/
plauat magr in fentetys oe libertate a peto.? oicit no oe
bere intelligi oe libertate a coactione.CTSt #0 queraf
(n que bona li.ar.pcflet fine gra gratu faciete.okedii gp
inulti pier eft bonu? malti.f.bonuingtie ? malum fibi
oppofitu ? bonu circuftatie per qd inducif bonu fttutis
politice*.? ipm bonu virtutis ciuilis cus fibi oppofito ma
Io ? poft bec bona bonu gf e ? fuii oppofitu malti culpe.
Silrfunt multi ftat° It.ar.quorii pmus eft quipfiftitin
rone ? uoluntate ita cp uoliitas fequaf rone ? ex illo oy
dine pot in bonu in giie er oefectu illi4 oidinis in malti
gr e.Si^o uolutas ampli0 fequtf rone.f.ingrete pulcb»
z oeces in opib°tuc pot in bonus circuftatie qd gnatiuii
eft Intutis politice.per act° enf ueftttos circiiftatys griaf
virt°po|itica in nobisiper buc eni modii ut oicit pfts na
ti fiimus fufcipe^tutes.<ppter qd etia in glo.fup mattb.
ille^tutes nales uocanr.Sifto oeficiato:do iftetunc
Incidiit in malii circtiftatie.Sed in actu^tutis etbice no
potnifipiuuctufitbabitui^tutispfuetudinalis ?eroe
fectu tlli0babit°incidtt in malti fibi ptrariujn bonu ito
gr e no pot ntfi cuj gra gratu facieteier cui°oefectu icidit
in malii culpe.? p boc patet fofo ad oia obta.CT S5 no-1
taduj gp fci loquunf oe quada libtate que no eft tacta fu
peri°que eft liBtas a iufticia oe qua oicit apfsXum fui
eftetis pen liberi fuiftis tufticie.? bec libertas eft fimprr
feruit0? fim qd libertas.fi q: peto: uoluntarie ? libere o:
feruire peccato qn fe offert ad peccandum,
CT O-uerff oe coparatione ei°ad li.ar.angeli ? oei.
u Xtimo queritur ©ecopara^
tioneei°ad li.ar.angeli? oei.Uidef aiit in oeo
no ee li.ar.Sup eni bini eftup ubi eft neceftitas ibi no
eft libtas.fed in oeo eft neceflitas bn uoledi ?ipoffibtli/
tas male uolediig in oeo no eft liBtas.£ade eft obo oe
libtate cb:iftt z angelo?: ? feto?: pfir mato?:.? per ptrartii
oe oiabolo ? olnatis.ergo fi lib.ar.o: oe oib9iIlis videf
q> equoce oicaf .CCTlCS:eterea li.ar, f>mi ftat° no videtur
Differre a li.ar. fcdi ftatVJnjjmo eui ftatu potuit peccas
re ? no peccare in filhC^Solo oicedus qi Ii.ar.cKm5
ad libtate a coactioe bft ouas coparatioes.vna ad Ibam
cui°eft?ficiu oeo no eftacceptii.^n creatura^oronall
acceptu ? nome It.ar.per analogia eft coe ad umiqj.SI
mifr^ocoparaf adactu qui eft libe elige qd vult oum
placuerit fic per vnl rone ut oicit a&er n°ineft oi nae ro
nali.CTSd id aiit qd $tra obycif oicedii gp oe°? pfirma
ti fci libe uoliit qd faciiit zgpno pnt male uelle no er co
actioe que tollat li.ar.fed er imobilitate bsneftatis que
per nam eft in oeo.Jn fcis aiit per firmatione babit°eo'
de mo per ptrarii! oiceduj eft oe oanatis.CTSi^ alid of
cedus cp in^mo ftatu li.ar.potuit peccare ? no peccare:
fed fine babitu trabente in malus/Jn i°i?o ftatu eft cum
babitu oifponetead malu5,ppter fomite.Ju ultimo^®
ffatu erit cum babitu affirmante in bonum»
UJiQueritur fVuderefi quid fit.
J0nfequeter etiam
e Omerifoe fpnderefiqd fitfim fui fubam
z Diffinitione. £t utrii ipam ptingat pec/
care aliqfi uel nunq5.£t utrum ipam co
tingat ertingui,
, ® pzimumjpcedit fic,
S>ictt Kidafiliii? fup ^nm/puerbio?2 in originali
qinqutde bem° gd fit nile quodda aie iudiciii p qd ma
lii fegregam°a bonistque ^t° animi bns i fe naliter fibi
ifita ? iferta femia iudicadi.Si ^0 bmoi iufticie erudie
tib°ertollaf Directu ? equii tenebit iudtcq ae otfcretiots
eramie. £rboc accipiunf tria oe fYnderefi.quo?: ^mil
eft Diffinitio ffnderefis.f.q? ipa eft virt°ani mi bns in fe
naliter fibi ifita ? iferta femina iudicadi per qua mala fe
gregamus a bonis.*aeft q: ipa eft nile animi iudicius»
3meft cp eft potetiaaie ? no babit0 ut gda oirerut,Sifos
te aligs Diceret q> logtur oe rone ? no oe fynderefi.ptra
boc eft q> ro no bet iudiciii nile fs poti0 mqfitiuu ut fup
oeterminatii eft.filr ro no bet nlliteriTerta femina iufti/
cie fs poti°acgrit ea per ooctrina pmdetie ?pfuetudine»
Crjtem qjoe0fit virt° aie babef a bto 2fug qui oicit gp
utia iuris feripta funt naliter in nili iudicatorio:appe|/
lans nile iudicatoriii fpnderefim.cii igif babit°no fit nf
fiin potetia?#tuteaie erit ff uderefis potetia queda aie
CT3tem glo.lDiero.fup e5ecb.p°.Siiitudo vuIt°eo?: fa
cies bois oicit pleriq; iurta ronabilitate aie ? trafeemia
z peupifeetia q: ille logicon ? minicon ? epbmeticb uo/
cat ad boiein? leone? vitulus referiit cogitatione?ro/
nem ? meditatione ? pfilius:eadeq3 virtute ? fapietia iu
cerebu arte pouetes.feritate ito z traciidia atqj violetia
in leone que pftat in felle.ltbidine lur uria ? oium uolu
ptatii cupidine in vitulo qui terre opib°beret que eft iu
iecore,4.amfiip boc ? extra bec tria pomit qua greci uo>
cat ff nderefim que fciimlla pfeie in caym quoqj no eje/
tinguif q: victi uel piuncti uoluptatib0 uel furore:? ipfa
interdii roms occepti lilitudiiie nos peccare fentimus
Suende partte fume
qua ,pp:ie aqle qcqd oeputlt no fe mifcente trib° fj ipfa
erratia cozrigente. £x illa glo.qtuo: accipiunf circa fvn
derefint.quop £>mefl cpipa dl virt°aie codiuifa renali z
irafctbilt % pcupifcibiliuta 37 per ronalem fupponif co'
gnitio % mens z pdltii z fapietia.per irafeibile aut fuppo
ntf feritas z iraaidia z violetia.per peupifeibile #o fup
ponif libido luxurias oiunt uoluptatii cupido.perboc
igif bemus in quo gne fit fy nderefis:q: in giie potentie
aie.imdl 37 fynderefis dl fciutilla pfeie: z q: fcftilla feni
per micatex igne ftbi naliter piuncto.ex boc babef ep il
ia potetia no ellllne fuo Ipabitu ficut pus Dictu dl in au'
ctorttate niiaftly fuppofita.}"1 ell 37 ipa fola inter qtuo:
e(l fine ozgano per oem modii ex eo 37 ro ponif in arce
cereb:i.irafcibilte #o in felle . pcupifcibtlis aut in ieco'
reulla #o extra boc ell fup boc>4m dl 37 ipa no ell pote
tia per alique modii inijcta ceterte mottuis virib0 aie fed
errata co:rigene in eis. CT 2ld boc #0 37 fit potetia aie
q b dl pnui inter qtuo: iducif aliud uerbii Ibiero.ibide
fic.fynderefis dl fpiis qui interpellat p:o nobis gemiti
bus inenarrabilib°*nemo eni; fcit ea que bois funt nili
fpiis qut ell in eo.vndelkau!ue.3nteger fptis ut z aia z
co:pus pferuetur fine querela.pllat aute ep fpus ille vis
aie dl,CT3tem queda3 vis ell in nobis fernp oillozta z
ad malli inclinata ficut fenfibilitas:g per oppofitti id q b
fernp eftin boitti inclinas z remuneras a maloeritetia
queda vis aie.15 aut dl fynderefie:g erit queda vis aie,
ftem ep pte tbeorici intellect0 qda dl itellect0 fernp
in actu z fernp ages qui d: itellect0 ages ut Dictu ell fup*
z ell refpectu ueri fctbilis:g eje pte motiuaru a fili oebet
efie queda vis aie que fit fernp i actu refpectu boni opa
bilis.bcc atit no ell ro CU5 illa qfiqj oecipiaf g erit fynde
refis que dl fup rone.St ,ppter 15 pcedaf 37 ell vis aie.
■£otra.fynderefis £5 fuii nome fonat befione quadaper
fciam boni z malt.coponif em' ex greca ppone fyn zfye
refis qb ide ell qb opinio uelfciaberes in aliquo pro'
«ie5:g fim fuii nome Dicit babitii poti0 q5potetia*CT 3te
id qb inclinat in malu fernp ell babit°qb 0: fomestergo
peroppomid qbiclinat in bomi fernp dlbit°oppofit°
illi.£u5 igif 15 fit fynderefistfynderefis erit bit0.<f 3te
uolutate odiberatiua que dl in li.ar.ouo circullat.vnu
«X Pte iferiori inclinas ad malu qb ell tomes.SHteru ex
parte fupiori adiuuans ad bonii qb ell fynderefis. 4uj
igif nibil adiuuets Deamat potentia nifi l?abit°fyndere
fis erit.CT Si^ppter 15 Dicaf 37 fine oubio fynderefis Dic
potetia CU5 babitu tunc quertf utni Dicat vna uel plures
uel aliqd functu plurib0 potetys.videf eni 37 fit tde cu
intellectu 'pctico.fup eni babitii dl a Dicto pl5t q» intelle
ctuspcticus fernp dl rect°.£uj igif boc attribuaf fynde
refi z quectl qj funt eade etia fuba videf fy nderefis idej
ede qb intellect0 pcticus.CJJtd a pbis ex pte ronis no
ponif vis motiua in bomi per modii cognitiois uelim
dicij ntfi intellect0 pcticus z ro pctica.cum igif talis vis
aie fit fynderefis erit tynderelie eade vis cii rone uel itel
lectu pctico.CT3tem idem fup iliudftbii apii ad ^befi.
^°*3nteger fpiis noller-z aia ic.exponit Defynderefi.z
ibide Dicit glo.cp fpiis ponif^p ronetergo fynderefis dl
ratio. C33temibide glo.Dkit qi aplusm pdicto uerbo
tria ponitifpmiaiam-r coipus illud.f.quo itelligimus
z illud quo viuimus c illud quo vilibiles z ptrectabi les
fumustergo ff nderefis ell id quo itelligimus fed id quo
intellect°ellitellect0:ergo fy nderefis ell itellect°.CT3^
coiter d: q? fynderefis figtur per illu mictu 3ob qui f b'
lus euafit ut Dana miciaret.z ibi Dicit 0:ego°cp vnusfti
git.i.Difcretio ronis ad aiam redit que amifia miciat: ut
qb poccupata mens pdidit afflicta accipiat: ergo fynde
refis que renudat mala videf efie ro.CJ 3^ fci euutne
rates vires motiuas aie no pomit nifi tres:irafcibile co
cupifcibile z ronalemtergo videf gp fynderefis.fi ell vis
motiua z no ptiuef fub peupifeibifi z irafctbili 3? conti''
neaf fub rone.iQb fi ocedaf.cotra.lbabitu ell f 11 auctor
ritate 3o.cp fynderefis ell extra z fup eas z no mifcet fe
tribus.f.errata corrigit in eistergo fynderefis non dl ro
nec intellect0. tp&eterea videf cp fynderefis fit no po
tetia vna fed plures.no enim eiulde potetie ell appete'
re z iudicare.fynderefis aut iudicat oe faciedo z appetit
etiaboniitergono videf efie potetta vna.(U jK fynda
refis ifurgitptra malu qb videf efieirafcibilis.cu ergo
no fit eiufde potetie ifurge appete z iudicare no videtur
fynderefis efie potetia vna fed tres.(ET •Jbieterea videf
cp fynderefis fit quodda ptunctu oibus virib0 fupiorib0
aie.^uj eni3bo per petm co:rupt°fuittn nalib°no adeo
tint coirupt0 cp mb«l maneret inte^rus.gtn fingulisvi'
rib°aliqd manet rectu qb in iudicado z appetedo cocov
dat rectitudini f>me in qua creat°e(l b o:z bmoi eiufdem
dl murmurare cotra oe no rectu.cu3 ergo boc fit officit!
fy nderefis i boie.fynderefis ell rectitudo manes i fingu'
lis virib°pco:das rectitudini £me.GT Juxta boc etiam
querif quare nullus pfto£ pofuit fynderefim iter poten
tias aie motiuas cu multi fco^ pofuerut ea*HT Sofo fi'
ne piudicio Dico 37 fynderefis ell fpecialis vis aie in qua
fim 2lugmuUa turis Defcripta funnficut enim in fpecula
tiuis funt pncipta z Dignitates que non addifeit b o fed
funt in ipo naliter z iuuaf ipfts ad fpeculatione ueriuta
expteopabiltii quedlfutuliaDirigetiain ope per que
intellect0 pcticus iuuaf a d Difcretioue, turpis z bonelli
in morib°que no Difcit bo.fed fim Ibiero"1 ell lex nalis
feripta in fpii bumano.£t Dicunf ab 2Cug ufta iuris iu
cutellnoefiefomicadu-r no efie occidedii z afflicto ee
copatiedii ■: bmoi z fbm illo? fynderefis ell.-r j?pter boc
ab auguocaf ttale iudicatoriu:agrecisaut fynderefis
eo 37 coberet indicio infallibili uti circa que no ell oece
ptio.7 etia oebet figri per aquila3 in e3ecbieie:eo 37 alta
cofpicit que pcoidat iuflicie oiuine : fj no applicat ea ad
pticularia cp boc dl officiu ronis ficut in fpeculatiuis in
tellect°dl pneipio? fed o:do incipio? in filiis ad iterem
du5 ell ronistfeia <vo pclufionis.CTDicedu ergo ad pm
gp in ueritate fynderefis vis aie eft.ij notabile dl qb Di
cit .uQ>afilt° 37 in ipa inferta filt femina iuilicie z ulta iu'
ris nalis z 37 fernp erit recta fi bmoi iuilicie boc eii pote
tie ex efieimjs excolaf:q: opo:tet ulia iuris per tus polt
tiuuj applicari ad pticularia.ius enim polittuua ratioe
circa pticu lares calus eilinuetu:? per boc patet fofo etil
ad feques.C” auctoritate aut Ibiero.oicedu cp in ue
ritate fynderefis dl vis cii babitu fcneipio? iuris nalis
fed d: fciutilla pfete eo 37 pfeta feqtur ex fynderelt z ro'
ne z ex pte fynderefis 11111133 bet errore I5 ex parte ronis
qnq5 oecipiafj-z boc infra in qone oe pfeia magis expls
nabif.iQb aut IDiero0 oicit rone z fapiam efie in arce ce
reb:i no ell ita intdligedu3 37 fit ibi ro ficut in o:gano:lj
eo mo quo fup Dictu elif.37 potetia a qua abllrabif ro
ibi fita ell boc ell i maginatio z tantafia.s5itr 37 concupi
fcibile ponit in iecore no .ppter boc o:q»iecur fitojga'
nu3 pcupifcibilis potetie impantisffed q: coplexio ieco
ris facit ad cbplemetii appetit0 in actu.ell enim iecur ca
lidu z bumidu.£atidii aiit mouet appetitu tral?edo:bu/
midii jto recipiedo.Silr irafcibilis potetia no ell in tel
le tanq3 in o:gano fed coplexio rellis pficit ira ,ppter ca
lidu z iiccu.(ppter qb a ©amaf.D: inefie euaporatio fel
lis.£alidu eni5 multu mouet fpin z fanguine.^ ficeti fo:
titer tenet fpetti moldlatis.CT 2fd aliud oicedii 37 fyn'
derefis d: fpiis ,put fpiis 0: puri°aie z fupius 37 colide'
rat opabilia.fpiis aiit in alijs ligtionib°accipif ut fup iu
qone oe imaginatide ell explanatii.iQT 3d id qb obyci
tur 37 fynderefis dl babitus.Dicedii 37 no dl fimprbabi
tus fed noiat potetia cii babitu ut Dictu elhz per boc pa'
tet foro ad tria obtecta oe babitu:l5 eni} potetia oe fe no
iuuet potetta uel inclinet adbomitii potetia cus babitu
iuuat z inclinat* C Qd id qb querif utni fynderefis fit
JBe bomlne
Idem qd intellectus uel ratio.oicedu gp Intellectus acci'
pif ouobus modis.f.grialiter z fpecialiter.grialiter pzo
omni vi aie ronalis que monet cuj cognitionez fic ipn
dereiis eft pars etus.fpecialiter aut oicif cotra ronem z
fpnderefim ita gp fpnderefis eft jjncipiot: coium.ro #o
eft etia oe ptibus fed cii collatione : z intellectus eft fine
collattoe. SiKter ro generaliter accepta accipif pzo onv
ni vi monete cum cognitione a fanctis.fed fpedalster fu
mif ab Sug qui oiutdit ipfatn iti poztione fupiorez infe
riorefim oiuerfitate fapie z fcietie ut fupza oictii eft.fimo
$o mocompbedif fub rone fpnderefis z fcdo mo non:
per boc patet folutif ad oia illa que obijciunf oe intelle'
ctuz rone.fOJJHdid qd ulterius querifutru fpnderefis
fit potetta vna uel plures.iRndendil cp eft vna:lj enijip
fa appetat bonu qd judicat tn q: iudicium eius eft in uFi
femp appetitus eius no erit Determinat0 z gp remurmu
ret malo boc erit per modu fentetiatisz non per modu
anfurgetis uel tre.nulla eni? vis motiua fine appetitu eft
,ppfer qd etia Dicit pl?us cp intellectus monet tnquatu;
eft appetitus qdam z per appetttu:fed ille appetitus »5
eft fpecialis vis aliq fed pafiio giialis oium mottuarm».
aliud oicedtl q? irafabtles eft infurgere ptra ma^
Ium fub Determinata rone mali:z per modum mouetis
mebza ad repelledu qd no puenit fpnderefi ficut iam W
ctu ed.CT2fd id qd querit ultertus utrum fpnderefis fit
quoddacoiucmmoibus vtribus.Dicedu gp no:l5 enim
no oes vires funt cozrupte in totuun coiruptu ab ttegro
eft adeo oafiinctu gp cozruptio fit pncipul peccati z actus
fine itegro:qz cozruptio nullius pot eepncipiii effectiuu
vn efficies in actu eft potetta non pfecta uel cu cozruptio
ne:z ppter boc fpnderefis eft fpecialis pars aie magis tn
ler ceteras eldgata a cozrupitone fomitis ,ppter qua elo
gatione a cozrupttone no pot vinct.Sunt tn qda qui ol'
«ut q> fpnderefis eft pars rectitudinis £me in otbus vt>
ribus.CTBd id qd ulterii»? querit quare pfti no fecerut
metionem oe fpnderefi. oicedu gp pm otdinguiit potiti'
as fim obtecta gnalia:z fi cofiderat opabilia faciunt boc
fim ronem turis bumani.fancti aut fpectalius Diftinguut
fm ius Diuinu z bumaiuuz fim (ancipia turibus z pticu
laria iuetazz ideo fancti pontlt fpnderefim ad Ancipia z
pozttonem fupiorej ronts que inberefcit iufticte Diuine
pteplfdefim rones eternas quarti neutru ponunt pbu
tCTUtrum fpnderefim ptingat peccare z errare.,
9 iScundo queritur Utrum
fpnderefim cotingat peccarezerrare.£t videt
cp fic:qz Dicit ons fup ^ecbtelem loques De fpnderefu
hic tn cofciam ficut in.puerbys oicif. impius cum tn p'
fuudu peccati uenerit ptenet fepe pctpitart.videm0z fu-'
um loal amittere cum qda fine pudore peccare videat»
lunqbus merito Dicif frons meretricis tacta eft tibi no^
Sulfti erubefcere.£u igif no pcipttef nec fuillocu amit^
tat nifi per peccatu z errore vtdef fimderefie qnq? pfeu
sire peccato.C"3te bd fim fe toni codenaf in inferno:er
go vtdef gp fint fe totu peccettqz fi fim aliqua pte no pec^
caret intuite ageref cu illa fi fim illa pdenaref botergo <z
fm fViiderefim peccat.C^tem fpiiderefis eft potetta rd
iialisaietergo eft ad oppofitarergo qnq5 pot ferri in vuu
z qnq5 in alceru.C’^ ^m totu cozrupt°futt a pcto:ergo
zfim fpnderefimtergo videf q? fpiiderefis qnqj inqnef
fim couupttone.CrSed ptra oictt jBafilius in auctori''
sate fup inducta $ nale animi iudiciu uelutin quodatri
bunalt metis ure refides que laudabilia funt amplecttf:
que ^70'turpta vitta pdenat.iQuicqd femp odemnat
turpe mmqjcofentit peccato.^]J3^ Crifo0tiii4abome
lia fup 3ozmXd(cietie tudictu iiicozrupubile nobis im'’
pofuifie eu qui nos fecit grefuit majcime z demettfftme
inefTabtlis.judictu aut cokie iiicozruptibile eft iudiciu
fynderefis so g? f^nderefis cdfcierte feintilla oicifiergo
fynderefis iiocozrupif ,ppter peccatti.Cn^^r^a Ipfttl
eit in auctoritate fup inducta a IDtero® qi ijec errata coy
rigitzin alys iio fe imifcet.fi ergo offictu eius eft errata
cozrigere femp nunqjvidebif peccato pfemtre.CT3te5
babet per auctoritate 0zegorij fup inducta qui Dictt cp
fini officiu est oanu annuctare.Sed fi boc cocedaf vide
bifmamfeftaiiifMfiatiiberetiaszpagauts ziudeis q
fine remozfu cofcie pzo oefenfione erroris fui erponunt
fe piculot^pter qd videf in eis fynderefis errori cdfenti
re.CTSolutto cofentiedo fanetis Dicimus qi fpnderefis
iitmqj erraucuius caufa eft qz tpfa non eft nifi circa vnt'
uerfalta ^ncipia z naliter nobis inferta circa que no po
teft ei erroz.ficut uerbi gfa no ee fozntcadu no efie oeci'
dedutfed ratio que eft fub ff udereft pferre babet ufe ad
pticularesz videre utru boc fit foznicatio uel bomicidiu;
z qz circa pticularia eft erroz majeimus ,ppter boc ro fre^
queter oecipif.^&d bmu ergo oiceduj q? fpnderefis
no peipitaf in fe fed in inferioritboc eft in rone que fuu;
ufe iudiciu; per collatione ad pticulare trabit ad actum.
CT Bd aliud otcendil qibooanaf ,ppter peccatu z no,p
pter potetiaj peccadi.aetus aut eft totius bois ficut Dicit
pbus z Bama°.z ,ppter boc totus codenaf I; queda pec
cato remurmtiret.CCr 2fd aliud oicldil qibofim totu coz
ruptus eft a peccato fed no eqlfter.£ozruptio eui; eft it»
qbufda fini victoria ue! in fenfualitatetz in qbufda Debi
Itus ita gp femp vincif ut in fpnderefi que femp eft recta
z In qbufdam medio mo ut in rone que qnqj eft recta z
qnq? non recta.CT2ld aliud oiceudu gp I5 poteria rona'
lis aie fit ad oppoiita no tu eft pptex oppofita ficuyapter
fine fed j?pter vnii oppofitor.z nifi erret femp oeueniet
in illud:ipnderefis aiit mmq? errat ut patet expncipi}8
pofitis.fET^fd ultimu oicedil cp in bereticis z alijs infv'
delibus fynderefis no errat fed ratiozqd paret.cuin eni;
fynderefi? 110 fit nifi pncipiozz coium ipfa no otcet nifi fi
demeeDefendedaz vita? eyponeda pzo fide ziufticia.
fed 110 Diltinguitutru boc uel illud fit fides uel iufticta z
^»pter boc no errauqz ^ncipia illa uerifitma funt ro que
Dicit boc uel illud effe fide qb eft erroz z boc uel illud ee
iulticia gp iniuftitia eft errat z oectpif z qz certi! fupponit
ratio non fequtf remozfus confcieutie.
(ETUtrum ffiiderefis in aliquibus elinguatur.
, j£rtio queritur Utruj frudem
refis in aliqbus ejetmguaf.£t videf qi non.iBI
cit enim lDiero°in auctoritate fup iducta qinec in cavm
poterat ejctingui.GT^tem oe Danatis in inferno Dicitur
ultimo yfaie.tlermts eorum non moriefzz uermts eft
uermts cofcieutie remordes er rectitudine fpiiderefis.
©ionpfius Data eis nalia bona nequaqjea mu
tata efie Dicimus fed funt integra z fpledidifitmaXu igi
tur fpiiderefis fit oe nalibus bonis videf gp integra fit in
Danatis z fpledidifiima.Si igif fozte oicaf gp eade ratio
eft De libero arbitrio z uolutate que tn puerfa funt in d£
natis patet qi boc no uerum per fupza Dicta z in fpudere
fi eft babttus naturalis qui femp pficit potetiam ad recte
iudicadu.C’31^^ oicit a6ern°q> uermts inferni femel
iniectus ita ualide infigit oentes’ q? non pot vnqj auelli.
uermts aut ille eft mozfus fpnderefis ce peto ppetrato:
ergo fpnderefis manet etia in oanatis.fU Sed cotra i°
IDieremte oicif fily mepbios z rapbenos coftupzauerut
te ufqjad uertice.iibi oicit glofa cp malignus fpus in me
bzis inferioribus ufq3 ad uerticem ptingit quado cafta;
celfitudmem metis oiffidentie moribus cozrupitXafta
autcelfitudo metis eltcelfitudo fpnderefistergo fpnde^
refis cozrumpif Diflfidetie mozbo z ita ejctinguif.lt' Jfe
fomes z fpnderefis per inclinationes fiias babent fe mo
do oppofito:fed inclinatio fomitis in aliquo boieiu to^
to eft ejctincta ficut in beata vtrginezergo inclinatio fpn^
derefis in aliquo boie per peccat«5 eje toto pot ejetingui
0edrde partte fume
ficut in antiehttfto qui erit pellimus Ipomitiu.CT *£>:ete
rea ad gd maneret in Danatis cum non potfet retrahere
amalauolutateuelapena.CTSolutio gdam antenoe
Dijrerut ad |?oc cp ouplejceft bonum.f.nature * gratic.*
ouplejc eft malu.f.pene * culpe.* cum fynderefis idinet
ad bonum * retrahit a malo oiciit g> in Danatis no indi'
nat ad bonii gf e.bonu atit nae pfideraf ouobue modie
f.iu fe:* fic appetiit bonii nature oamnati * in compatio
ne ad puerfam uoliitate * fic no appetiit fed poft peruer
fam uoluntate * quo ad boc oiciit fyiiderefim ejctingui*
Siliter oanati appetiitpeccare * fic iteruj ejctinguif.pe/
na #o cofideraf ouplhl.in compatione ad culpa uel in
fe * fimo mo appetiit eam*©icut enim $ potiue uolunt
efte in penis cii culpa * peccato qj fine penie z fine cuP
pa:* fic iteriiejctinguif.Sifto cofideraf pena in fe z fic
no appetiit ea fed fine piudicio oicimue q> ifte appetit0
puerfe uolutatte eft qui eft in libero arbitrio.appetitue
aut fynderefis femp efl: rectue z in olnatie z viuis:* eft
remo:des oe malo comiflo z bono omifio.i£t(ppter boc
oicif uermis mo:des uel rodes oanatos.CT ad fimum
aut qb ptra obijcif Dicedii cp celfitudo mentie Dicitur Iu
meu fidei in eminetia ronis:* boc eft qb oicit glofa oif/
fidetie mojbojboc eft infidelitatis per quam fides cozrii'
pif.CT 2ld aliud oicendii cp gia amplioris potentie eft
peccatu:* ,ppter boc I3 fomes ejctinguaf per gr am in ali
quomi non ,ppter boc neceftarui eft cp fvnderefis ejctin
guafperpeccatii.GTSdultimiioiceduj cp remanet in
oanatis ad maius to:mentti*no enij parua pena eft cor
rofio uermis:boc enim facit impios intra femetipfos ge
mere * feram penitetia facere ficut babef s° Sapietie.q?
turbabunf impii timore ho:ribili*mirabunf infubita'
tione infperate falutis bonor gemetes p:e anguftia fpi'
ritus oicet intra fe.hi funt quos aliqn habuimus in oeri
furn * in filitudinem imp:opij nos infenfati vitam illo?:
eftimabamus tnfania:* fine? illo# fine bonore.dfeanet
etiam ad boc cp ptrarietas fit inter ipfos du puerfa uolil
tas liberi arbitry irafcedo contra appetitum fynderefis
confentitmalo.
^lQueritur quid fit cofcientia*
Cindc queritur Beco
d fcientia. £t querunf tria.f.gd fit cofcietia
£t utrum ipfa fit recta uel pofiit efte non
recta.£t utrum ejctingui poflitin aliquo*
, i© pzlmum pzocetonk.
&ctus funt 6mi potetiis fim ronem.oictare aut
aliqd faciendu uel no faciedu eft actus ronis ut fius ha/
bitii eft:cum ergo ille ide actus fit cofcietie videbif cofci
entia ee ratio.cnfr:eterea cofcictia per fuu nomen po'
ntt fcietiaimfed ois fcietia eft in ronerergo cofcientia uel
erit ratio uel ronis*{T3tem alique Dicimus ee cofcium
qui fcit aligd nobifcmergo videf pfcientia efte fcietia ali
cuius cum focietate alterius qb falfum eft cum cofcietia
fupponatfecretu co:dis.C7lk:eterea videf cofcietia no
eife potetia uel habitus fed actus. Cu enij Dicimus $ re
moidetnospfcietia no itelligimusDe habitu ueloepo/
retia fed oe actu.cum aut bic actus fit memorie ut videf
j£cd'iaftici 7°.fcit cofcientia tua q: tu creb:o maledijeifti.
CP&eterea cofcietia videf ee fides.Dicif in 130 ad 1R0/
manos. omne qb no eft er fide peccatu eft.ubi Dicit glo*
quicqd eft cotra cofcietiam «c.fTJtem videf q>arfit fpes
fimo ad tbimom fup illud finis pcepti eft cbaritas oeco:
de puro * pfcietia bona.glofa.i.fpe.C’ *Jb:eterea ©ama
fcenus oicit q> cofcietia eft lejc nr i intellectus.lejc aute in
tellectus eft babitus intellectus.CTJuxta boc queritur
quomo fynderefis fcintilia cofcietie potius Dicaf qj ro:
cum ^fcietia iuueferfYnderefi-rrdne.CP^eterea cuj
sis nra fcia fumaf er fantafmatibus ut pus eft babitu vi
debif potius^ fantafmata fint fcintille pfcietie potius $
fvnderefis.it Solutio Dicimus q? cofcietia coclufio eft
ronis pjactice er ouab0 pmiftis:qru maio: eft fyndere'
fis* mino: ronis qb fic patet.^uerif abaliq qre cofcie
tia fibi Dictet boc ee faciedu.* rndebit cp boc eft bonu;.*
querif ulterius qre ^pter boc fit faciendu qz bonii:* rn
debif qin omne bonii:* ifte qones pomit tale fillogifrnu
omne bonii faciedu boc eft boniitergo boc eft faciedum
£«baio: aiitiftius fillogifmi eft fpnderefis cuius eft icli'
nare in bonii per ufes rones boni.dbmo: ^0 eft ronis
cuius eft coferre pticulare ad ufe.codufio aut eft cofcie'
tte qb fic ,pbaf .^b oibus coiter fupgonif cp cofcientia
aggrauat uel ercufat in toto uel in parte*3nter tres aute
actus pbabitos p mus no attingit actum particulare fiue
opus meritoriu uel oemeritoriii boc uel illud.*0 autem
qui ronis eft non eft oe faciedo fed De rone faciedi.cum
enim Dicit boc eft bonii ronem Dicit factedi:f5 nec ad'
huc impat faciedu uel no faciendii.fed qn infert per mo
dum fentetie boc ee faciedu uel no faciedu tue ercufat fi
feqtur in illo ope uel ercufat fi no fequtf.Cu ©icedii er/
go ad pmii q> actus cofcie eft actus ronis fed pfequens
er alio actu pcedente:*erbocpatetfo!utioad fequens*.
CT3fd aliud oicedii qj fcia,pp:ie codufionis eft ut Dicit
!Hj&:in pofterioribus.fed ppofitio que apponif per co/
pofitionenotatfimultateadouopfeita:quo£ alteru; eft
in fvnderefi pfe notii.aiterii $0 in actu ronis qb fuppo
nif ut notii fed utfrequeter egetpbatione eo tp circa pti
cularia multipfrpttngiterrare.CCr^d aliud Dicedu3
cofcietia actu aggrauas uel ercufans eft ronis actus que
eft coclufio ut ,pbat obiectio.CJSd aliud Dicendum cp
reminifet' no eft fine rone ut fup:a ^»batu eft I5 cocernat
ronem pteriti.uel Dicaf melius q? intellectus * ratio no
funt tm q: eft aliqd fed q: fuit * erit ut fup:a Dictum eft*
CCT2ld aliud Dicendii q? cofcietia eft nome multipliciter
Dictii.fedtfi ad iRomanos fides ponif p:o fiducia fecuri
tatis quam oat cofcietia quado uere pcludit.ad tbimo"1
"fyo cofcietia p:o fpe ponif eo qj caufa fpei vna eft er co'
fcientia merito^.fpes eni5 eft certa erpectatto future be
atitudinis er meritis * gr a .pueniens.CJSld aliud Dice
dum q? intellectus ponif p:o rone * cofcietia.Dicif ler i'
tellectus eo q? ligat ad faciedum uel ito faciedu.GT 2fd
id qb ulterius querif Dicendii qj fvnderefis oicif cofcie
tie fcintilia potius qj ro eo g> er parte illa femp micacer
parte aut ronis qnq5 obteneb:af errore*C72fd ultimus
oicendii qiljfpeciescognofcibiliu abftrahunf afanta^
fmatibus lur tii ^ncipior eft a luce intelligetie agentis *
.ppter boc fantafmata non poftimt Dici fcintille*
GTUtrum confcientia femp fit recta*
8 iEcundo queritur Citrum
cofcientia femp fit rectamel quadoqj poflit efte
no recta.£t videf qj femp fit recta.fQutcqd enim eft co'
tra qb facere femp eft no rectum illud in fe non rectum
eft cotra cofcietiam femp eft facere no rectum : ergo con
fcientia femp in fe recta eft.j?ma pars patet pfe.*A p:oba
tur per illam auecoritate.qui facit cotra cofcietiam edifi/
cat ad gehenam.G73t£in maiorem refiuetta fup coclu/
fionem in fillogifmo babet maio: qj msiio:. £um ergo
fvnderefisnunqj errat* cofcientia femp participet !u/
men ly nderefis videf * ipfa nunqj errare.CT 3tcm gc/
quid indeclinabile teftimoniu fert ueritati illud videtur
uon pofte Declinare a recto:cofcientia eft buiufmodi:er
go cofcientia non pot Declinare a recto.^ma p:obaf per
boc q? in iurameto ueritas Dicti que mobilis eft non po
teft ,pbari nift per acceptionem alicuius immobilis ue/
ritatis.*4 pars(pbaf per Dictum 3pti ad iRomanos 90.
ubi Dicit ueritatem Dico in £bufto iefu non metio: tefti
moniu ueri^bibete cofcia mea in fpti fcto*£t £orin.p°
glia mea boc eft teftimoniu ?fcie mee.^TSjptrapfcia
Be bomine
«rroneaponifa fetis que Deponi Debet. *£>:ererea boc
videmus in Creticis? infidelibus qui pfeietiaindigan
te fe tradut ignibus p:o errore Defendedo.CTJtem boc
ulterius querif utrii pfeietia femp obligat ad faciendum
i z videt cp fic eje fupjadicta auctoritate.f.qui facit cotra co
fcientiam ?c,<Otem ponif cp aliter cofcientia oictetali
quid effe faciedum per niodum pcepti qb ni non fit p:e
ceptum fi no facit contenit quatum in fe ed pcipientem
z pjeceptum. O mne aiit contenens pceptuj peccat mo:
talitenergo ille peccat moitaliter.ergo obligaf ad facien
dum z no nili eje cofcientia:ergo cofcientia obligat ad fa
<iendum.C"£otraquicgdquadoq5ed erroneum fim
cp buiufmodi no obligat ad faciendu.£ofcientia ed bu/
?ufmodi:ergo non fernp obligat ad faciendum.CT 3K5
illud qb non ed faciendi! efle taciendu; ed falfuimergo
non potfeiritq: nullum falfumfettur p:op:ia fcientiaier
go a iupiori non pot cofciri:? fic non pot effe in cokieiv
tia.£t fi no ed in cofcientia no obligat ad aliquid : ergo
cofcientiaerronea non obligat.CUllb:eterea querif bic
De regula quoriidam oicentiu; gj ft aligs ed oubius oe
aliquo an fit moitale peccatum ? racitiliud peccatu; mo:
taliter peccat .ppter conteptum.ponaimis enim g? oubi
tet? babet .pbabiles rones ad oppofitum fed ni nofuffi
cientesuucenimnonvidefcontenereeocp fequif ma/
•gie,pbabile,CT'£jetereaquerif oeboc ap etiamoaf,p
regula cp oubia in fecuriore; partem interptada funtrfe'
curioteuim videf pars ede que plures babet rationes*
ergovidef gioubiiiin boc interptaduedqd plures bet
rones.CT-iontra ibi no ed fecuritas ubi ed timo: picu/
li.Sepe aute; ibi ed timo: piculi ubi funt plures rones»
CTSolutio Dicimus cp cofcientia quadoq; ed erronea:
z quadoq5 recta.$£T £ld pmum oicendil q? cotra l?oc ed
cp mtelligtf Dictum illud De fcietia que codufionem fua
fupponit ut fcitam fini q; fettu; ed per rones z principia
uera p:obatum:ueI que uera funt ut fuppofita z cocefia:
1; enim t.uc qnq; fit erronea tamen facies ?tra ipfam edi
fica t ad gebenam^pterpteceptumadnktum.CTSdali
ud Dicendum cp falfum fequif ex altera pmiflaram fal/
f j ejiidete z afiumpta ronis frequenter ed falfa ut fup:a
Dictum ed.cofcientia enim I; participet fyndereiim ta/
mennon folarn illam participata ideo quadoq; errat.
CT^fd aliud oicendii cp cofcientia non edfufficienste/
fitmonium neritattsifed tame tribus efficit fufficies ad
tria tedificada cum iudicia enim natura fufficitad terti'
monium ejccufatioms z fic Ioqtur apliis ad iRomanos
i° loquens oe getibus ficXum getes que legem naba
bent naturaliter ea que legis funt faciiit buiufmodi lege
non babetes ipfi fibi funt lejc qui odedit opns legis feri t
ptum effe tn cotdibus eoru tedimonium illis reddente
cofcientia eorum cum fpiritu fancto tedimoniu ed ueri/
taus.£t fic Ioqtur ad 'iRomanos90,? ppter boc non Di/
cif (impliciter tedimoniu ueri p:obibete mibi cofcientia
mea fed addit in fpiritu fancto cum meritis #o ed tedi'
monium glorie fpei:? fic logtur ad £o?z.i0.?,ppter boc
ibi addit gloria nr a boc ed tedimoniu cofcientie nodre
quodiniimplicitate?finceritateoei? non in fapientia
carnali fed in gfa oei conuerfati fumus in boc mundo.
{PHdid quod ulterius querif foluendii recolenda ed
Didinctio quam fup:a pofuimus.f.g? aliud ed oubiu;:?
aliud ed ambiguum:? aliud pfuafum ut creditum:? ali'
ud fcitum.clnde qb ed in cofcientia babet fe per alique
idorum modo?: z fim boc magis z minus obliganfed fi
ne piudicio Dicimus loquedo cp non obligat ad facien/
dum nili fit ut opinatu uel creditum uel fatum id qb ed
in cofcientia:? tue obligat fiue cofcientia fit erronea fiue
ratio erronea z boc ,ppter coteptmn ficut^bat obiectio.
CT2fd id qb cotra obijctf Dicendu g; non rectum ut no
rectum non obligat qjdiu tale ede fupponif.CTSi obij
ciaf q? fim boc alias erit cbplejcustfiue enim fequaf co/
fcietiam peccabitfaciedo non rectumtfiue no fequaf ea;
peccabitfaciedocotracofcientiam.Dtcedum ed non
erit pplejcns q: poted Deponere pfcientiam.C* Si que
raf qualiter oeponeda fit oicedum g? per ejeaminatione
minoris .ppofitionis que afiiimtf a rone.bec enim fre/
queter falfa ed,? It epaminaref ultro fe offert falfitas et°
z non ceflabitcofcientia,®J2Id aliud Dicendu cp falfu;
non fcif fi fcientia di icte accipiafsfcd tamen .ppterima/
ginationem ueri quam babetfrequcter fupponif utfet/
uim.®72fd illud qb ulterius querif Dicedum cpouplejc
edDubitas.f.Dubitasfupponensaliqdmagis ee qjno
efie:? oe tali intelligtf regula z ed Dubitans nibil fuppo
nens ?’boc no ed uerum,CT3fd id qb ulterius querif
oicedii Duplejced fecurius.f.remotius a falfo z remo
tiusa pericukvrfeciidomodo itelligifregula.^ma^o
obiectio p:ocedit in fenfu p:imo,
CJ Citrum in aliquo pofiit ejciingui.,
, Crtio queritur Citrum in ait/
quo polfit elingui. £t videf q? fic.multi enim
non babent cofciemiam in Delictis.fimiliter in ignorati
bus videf nibil redarguere. CJSed cotra boc ed qb oi
cif Sapietie i6°.frequcter pjeoccupltpelfima redargu/
ente cofcientia.cu; enim fcif z timida negtia Data ed m
oem Dlnatione; femp enim pfumit fena turbata cofcie'
tia:ergo mali per cofcientiam pteoccupatfib» picula que
ejLpeaat?cofcientiaedtedimoniumcondenationiseo
rum.GT*}bjeterea cum cofcietia ed liber cotinens fente
tiam que ptoferef ptra impios in oie iudicfi ut Dicut fan
cti.C*P>JCterea Dicit 2Jug° in li° oe penitetia gjin cofef
Itone dat accufans cofcientia.dTSolutio Dicimus cp co
fcietia non ejciinguif ita qt no accufet uel ejecufet ficut jp
bant ultime auctontates,CT 3d pmum autem Dtcedu;
<p maliqitandocpconfcientiam Didimulam non tamen
ejctinguitur in ets.
CCTiQueritur quid fit imago.
j0nfcqueter queri
t tur Beimagine,x£tquerunfquatuo:.f.
gd fit. £t que funt partes eius. £t qliter
imitaf trinitate increatam.£t cuius fit pti
mo.? cuius confequenter.
, B pfimum pzoeedftur &.
Bicit IDilarius imago ed rei ad rem coequanx
dam?:imaginata?DtfcretafiUtudo,C[7£btraboc obij/
cif fieres mdifcrera ab alia ed penitus eade cum eo cu'
tus ed imagosergo in Diffinitione eius male ponif indi
fcreta.boc eiia; babef per boc cp Dicit fifttudo.Stlitudo
enim ut Dicit iboeciused rerum Differctiueadem qua
litas.d7^:eterea nibil videf Dictum qb Dicitimagina/
ta.idem enim no cadit in Diffinitione fuiipfius.|T |f^:c
terea Dicit aug° g> alia ed imago creatiois? alia ed ima
go recreationis.? alta imago lititudmts.tQueritur ergo
utrum imago coiter btc Didiniaf .? videf cp non.imago
enim recreationis ed gfa que no ed rei ad rem coequa
damtmagii?ata?idifcretaiUitudo.®ri^eterea edima
go tncreata ut filius otcif imago patris.? ed imago crea
ta ficut bomo qui oicif ad i magine oei factus.IT l^ueri
tur ergo utrum fim aliqb coe Diffmiaf bic.? vtdef q? fic.
utraqj enim imago ed rei ad rem equldam. imaginata
z indifcreta filitudo. t>:obat enim 2f ug° in U° De trini'
tate q> tres pfone in vitam natura entis funt ficut tres p
fonemvuameeiuiamtriuitatis?ficequatut videf tr«/
nitatem in vnitate.GTSed cotra bomo no oicif ede fa-*
ctus ad imaginem oei, f ilius autem no oicif ad tmagi/
nem fed imago patris:ergo videf q> non comuniter oi/
caf imago oe filio z boie.C3em nibil ed comune cre/
acori z creatnreig nec tmago.CTJtc querif oe 15 qb Dic
Stande partte fame
fifttiido.penft enim 2fug° tria nofa.f. imago filitudo z
eqlitas Dices qj ub i elt eqlitas ibi elt cbuenieue filitudo:
fed 110 coueruf:* ubi ell imago ibi elt equalttas z fimi'
litudo fed non couertifiergo vtdef gp eqlitas magis ac'
cedit ad imaginem qj filitudoM ita magis oeberet poni
in Diffinitione eius.C^1» otdtaug0 in Ii° oe oecein
Cbojdis.qmuagoregisaliterellmfilio % aliter in foli'
do aureo.q: in filio boc elt qd rejr.^n folido enim aureo
non ell boc qff rex.Siltfer oat alia compationecp aliter
imago nra eftiu nobis -r aliter in fpeculo.filiter aliud elt
imago oei in filio z aliud in creatura r5naln £t tiic queri
tur fi bo factus elt ad imagine que eit filius uel alia ima
gine, i£t vtdef q? ad filiu.Jmago enim creata referri ba'
bet ad imagine increata. £u5 igif no fit imago increata
nifi filius eo q> pater no fit imago nec fptis fanctus vide
tur qi bo (itfactus ad filifi uel ad imagine.boc etia videf
accipi e? mo loquedi qui eft in genefi.ubi Dicit faciam0
boiem ad imagine z lUitudine nram.3to boc enim fimo
ne videf fupponi imago n5 facta fed an ejcnsiad cuius
imitatione oebet fieri boz videf ita gp ibi imago fuppo'
nat aliqdincreattnCJ^llicetereabocoicit ibide glofa Di'
ilingues bo no fit imago fed ad imagine : filius autej
imago fed no ad imagtne.CTlfrjeterea querif cu fit ue'
ftigiu in creatura z ad imitatione trinitatis qua oliaj po
nitad imagine.C^f&eterea IDilariusoicitin alio loco
cp imago ell rei ad rem coequada filitudo <i vnitas. boc
videffalfumee:imagoenim eltadalteru:zqcqd ell ad
alieni no ertvnutlli.£t boc oicit 2fnfelmus in mono/
log.q> imago aiiqd ipm q£> ell ad alterum elt*CT ]|S:ete
rea C115 fint tria ut otcit Sug° imago filitudo z equaluas
querif que fit oiia iter ea:z utru oia fint i imagine ufno.
il Solutio Dicimus q? multiplex ell imago . £lt enim
imago increata z creata/Jncreata filtus.qre aut filius po
tius oicif imago qjs fpus fanet0 uel pater Determinari ba
bet in quellione oe app:of>atis filto,,ppter faciliore tii iu
tellectu Dicimus cp pater no pot elfe imago eo q> tria in'
teliigunf iu imagtne:quo2 vnum no couenit patruquo
nim £mti ell ad alteru ee eo tp n5 ell imago nifi alterius
imago.*01 elt ab alto ee eo cp no elt imago nili ab alio p
imitatione oeducta:z boc no puenit patri qui non ell ab
alto*3m ell 97 filius oe rone fue .pceflftonie ponit ejcpfiaj
fUitudtne z eqlitatem in natura.qcqd enim generatu ell
ab aliquo fim nam boc ell ejipfle fimilez imitas in toto:
z boc no couenit fptli fancto.fpus enim fanctus ell a pa
tre z filio no creatus nec genitus fed ,pcedes.,ppter boc
Dicit anfelmus <p I5 fptis fanctus in ftiba fit eqlis patri z
filio tn boc no babet a rone fue .pceffiomsiz tdeo fili0 eo
uenitcump:einbocqj ell aliud ab ipfoee ficut a patre
f.fpiim fanctuM m boc cum patre no couenit fptis fanet0
z ideo fpus fanctus no elt i mago,pp:ie loquedo oe rone
i magtius.^mago $0 creata ell triplex ut oicit Hug° oe
glofa fup pos.f.creattonis z recreandis z fimilitudinte.
imago aut creationis ell in qua creatus ell l?o:z bec tma
go ellro rei.recreationisautej imago gra ell.fiRtudims
aut ell imitatio triii pfonarii invita natura oiuinitatis oe
qbus iam in fequetibus erit queltio.Oicimuo igitur gp
IDilarius Diffinit ibi imagine increata z no imagine cre
atammifi aliqs uelit ejetedere ea que ponunf in Diffinit!
one p:ope ergo fumpta Diffinitione fic intelligif cu Dicit
Ibilarius imago ell rei ad rem.^mu rei fupponit filium
f m qt ell ab alio,*"1 ailt q^> Dicit ad re fupponit patre fim
<p ell ad ipm per generatione ^0 referf filius,cu $0 0 V
ctt imaginata intelligit actu imitadi qui imponar ejrro/
iienoisgenerationiszfiltj.generatuenim z filius bnt
intellectu actu imitatis in eenttalsbus z natura z fpecie,
ois enim filius couenit cu patre in eentialibus oibus z
tota natura z fpecieXum ito Hilarius oicit indifereta i
telligit puenientia fily cum pie in rone cois fpirationis
qua pater z filius funi vnu ^ncipiii fpus fanctUz qua ro
ne oiflinctus ell ab utroq? fpus fanctus. £t! ^0 Dicit liR
tudo intelligit puenietia filij cu pie no tn in boc q? filius
ell fed etia cp uerbii ell ejcplfilfime loques patre Dicente
I5 enim tde in pfona fit uerbii z filius z ea de relatione oi
caf uerbii z filius ut oicit aug°.no tn eade rone nois oi
cif uerbii z filius.Jn creaturis enim filitudo refert ad af
fequetia nam ut oicit ©ama9.i.ad qlstates que aflequii''
tur nam fim rone:z fi boc refert ad oiuina pdicationem
in qua no funt acentia nec qlitates accipief illud in attrr
butis.filius enim inquatii ell uerbii attributu babet fibi
appjopatii qd ell fapia piis z ars piis z virtus eius iu q
bus attedif lilitudo.Si ^0 Diffinitio illa e^tedaf ad ima
gine creata boc no erit fim intetione IDilarq. £t tiic ^mii
foluedii ell oicedo q> imago ab eo cuius ell imago ell oi
fereta qde fim rem fed no ell oifereta fim acui imitadi eo
qjpfecte oebet imitari.^Sd aliud oiceduj qi filitudo
oicif bic pfecta puenietia iu fomia z figura z quatitate z
colore ziu absque fim ejcterioraattedunfz in illis ell
vnitas in boc q? vmi oucit pfecte in alterii.CT ad aliud
otcedti ^ imaginata pontf tbi p:o ouctu imaginationis
in .ptotbipu.tan f>mafigura.ab imaginatione enim oi'
cif imago ad id cuius ell imago.C’ 2fd aliud oicedii q>
bic oifFmif imago filitudinis.oe oiuifione aut 51ug ifra
peterminabif.Cr^ld aliud oicendu ap ut genus z fpes
vna natura per f>us z poiterius tnueta in pluribus nibil*
eflcoe creature zcreatoriifed per modii caufe efficietis
aiiqd ell in creatore q: fim fua polfibilitate imitaf creatu
ra:z fic ell oe imagine que fim op cocerntt pfouale notio
ne ptopiie ell tn filio.fim aut q> refer f ad imitatione z re
pfentatione triu pfonarii in vna eentia ell in boie:z op°
totius trinitatis no tn equat ea pfecte fed ficut oicit ma'
gtller in fentetijs plus Differt q'5 puenit.HTSd aliud oi
cedii gp filius ptope oicif imago ut fupta epplanatu; ell*
bo $0 ad imagine ita q> liberu arbttriu quadam Dicat re
motione z oillatia eo gp oiftat per eentiam fed imitaf iit
potetijs nalib0 quatu pot.CTBd alid patet folb.^XT^fd
alid oicedii q> tria que ponit 3ug° peurrut in rone ima''
ginis.f.eqlita? filitudo z imagotita q> filitudo reteraf ad
eoiore z pictura.eqlitas autad qualitatem z llaturi.ima
go aut ad figuratione mebioy z .ppomone.liiitudo aute
ponif in Diffinitione eo gp vicimus reputat puemetia q
litatis quantii ad vna fpem peipue que ell fomia z circa
aiiqd pilas figura qjpuenietia qlitatis.C' 2ld aliud ot>
cedii cp in nobis ell imago ficut in folido aureo.Jn filio
#0 elt ficut in conalipatri.^umautoicif boee ad ima'
gine reterf boc ad trespfonae tn vna natura z no ad fili
umtrii nifi fo:teapp:o^ate eo cp_3ug° oicit ^filius ell
imago ad qua oia refo:manf.£LT2fd aliud oicedu5 qi eje
mo loquedi videf fupponi aiiqd no creatu ficut.pbat ob
iectio z ficut explanat iDilarius oices ibide q? ^ptefilo co
foity fullulit intelligentia fingulartstz filiter imago fola
110 ell z filitudo 110 dlibi:!;oc ell gp cofottiil^fitef oeus
loques in plurali taciamusz nram*boc fullultt.i.abllu'
Iit tutelligetia fingularff idell intellectu quo intelligeref
Deus lingularis ee iu pfona eo qj pfoitiu non ell fibiipli
folitario:li nfam aut fupponit q; no alieno a fe loquif fj
potius pater ad filiu z fpum faiktu.Siliter tmago 110 eit
fola.t.folius no elt l> lit iu vno eo qj vnus alteruj imitaf
in puenietia fube. j£t filiter filitudo no ell fibi fed pluriti
efl fint couententil attributo^ ut fapie bonitatis z virtu
tis z butufmodi.Siliter oicit ;Hug° cu oicit ad imagine
oiledit vna nam ee ad cuius imagine bo fieret.z cum oi
cjt nfam oiledit eude oeti no vna fed plures pfonas ee.
IDas ergo auctoritates fequedo z plurimas alias otcim0
cp imago fupponit ibi imitatione vna qua fe tres per fo/
tie imttanfin natura vna Deitatis ad cuius imitationem
factus elt bo.Suttfi qui fubtilius Diciitz talfuj oicut oi'
cetes rone vniufcniufq5 opis fim nam ee au opus I5 fim
tempus non fit ante opusXum enim oicif ad imagine
Be bomine
DictTt fupponi ratione? imaginis ad quam fieret imago
que eft in l?oie;fed boc eligtf per boc qd Dicit nram.boc
enim cogit aliqd iteratu fupponi per intaginem.C* £ld
uliud Dicendu q> fim glofam bo eft ad imaginem * non
imago (kutfilttis.fed tn imago que I? cillet peredentia
imitaf m in ,pp:ietatibue fue nae quantum pot.CT2fd
aliud oiccdu q> ucfttgtu eft fftttudo no in toto fed in par
te * cofufe.oicit enim ueftigiii filitudine interioris par/
tis pedte totam figura no reputas * ,ppter boc referf ad
creaturae irronales qbus obfcure trinitatis eremplu in
uentf perronem modifpeciei* ozdims:fed creatura r5
«alie ejcpfiiue imitaf -z.ppterboc Dicit imago oe cuius
rone eft imitatu toto quatum ad ejcteriora.^T2fd aliud
oicendii cp imago viur ei cuius eft imago per actu? imi/
ladi:* Ipec oicif vnitas ab IDilario.flJJ ad aliud oicedu?
cp fftttudo ponit puenientia in qlttate pctpue in illa fpe/
cie que eft tojma uel circa aliqd pftane figuratequalitas
pueiuentta pomt in quatitate pcipue in qualitate ntem
bzo?, imago couenieutia Dtcit tn toto qd imitari pot
«ytertXppter boc ambo claudunf in itellectu imaginis
Cuiduerimr que funt partes imaginis*
iEcundo querif «Que
s funt partes imaginis.£t circa boc queru
turDuo,pmucftoe partibus qs enurae/
rat 3fug° Dices w eft imago creationis *
recreationis % luitudinie.* im eft fpecta/
liter oe partibus illine imaginis que oictf imago ftlttu/
dinis que fim 3ugm funt memoria iutelligentta % itolii/
tae (iue mens nottcia * amo:*
„ B pzimum p:occ<*»rr«:
sSicit^fug0 cp imago creatiois eft ro.^Que
raf ergo utru ro fuppnoat ibi p:o fpeciali potetia aie que
©ictf romel p:o ronali natura.Si ^inorno tuc no videf;
ce imago.imago enim eft que imitaf * babet filitudine.
ro aut illa no babet fiticudine ctJ Deo ergo no eft imago*
£a,pbaf per Diffinitione imaginis,ia(pbaf per fupzadi/
cta ubi.pbatu eft cp ro inqrtt ueru qd no couenit oeo:q:
nibil inqrit eo cp Se nullo oubttat.flO^ fo impfectto;
eft qj iutellectus:ergo inagis Deberet ee imago creatio/
itis intellectus qj ratio.^Jlte imago ut habitu eft in
bis 2fugpcernit tria.f.filitudine eqlitatem * puentettai
in lineametis ejaerionbus.puementta aut tlla non inv
ponat fola ratio fed tria in vno aliquotque tria non funt
in rotte folatergo ratio no eft imago creationis.Si Dic®
lurquria funt ibi.f. potetia actus z obm ut videf Dicere
3fug° in li° oe trinitate.boc no vtdef qz bec tria no vni/
unf in aliquo vno per eentia.actus enim z obm no funt
vnu cu potetiatergo videf fim boc no ee imago.fPfrze
iereafim boc in qlibet potetia aie effet imago trinitatis
qd no Dicif a fanctis.Si .ppter boc Dicaf qr ronalis natu
ra Dicif ibi imago creationis.ff ^otra angelus eft ratio
nalisrergo angelus eft ad imagine trinitatis:* boc etia?
videf per auctoritate 0:egortj qui Dicit fup illS.tu figna
culu fifitudinie in quada bomelia gp angelus etia ejcplfi
o: imago eft qj bo.boc etia vult Dicere ©anta° z ^lido0*
Bictt em? Dama0 20 li° f cap°*©eus angelo? eft facto;
* pdito: eje no ente ad ede eos Deduces £m,ppui imags
nem creae eos z nam tnco:pea.CTl^terea Dicit 3ug°
cp imago ed in boie fim metem:* mee eft in angelieter''
go angeli ad imagine funt.fT3^ memoria intelligetia
nolutae in natura vnafpue ita pfecte funt in .angelo ueS
pfectiue ficut In boie:ergo videf gp angelus magis fit ad
imagine qj bo*C"ll^:eterea a Dion0 babef g> funt otui
na agalmata:agalmata aut ide eft g> imagines uel filitu
dmes*<F3K in e?ecbiele oicif tu fignaculii filitudinis*
ibi Dicit glofa g> re% fpri imagine oei ad qua factus eft re
ftgiiauu.t.oeftrujctt:* reje lyri eft ciabolns f m glofaj.cn
(I;
igif fit nae angelice videf cp fact° fit ad i magiue.flT s?
ptra imago creationis ozdinaf ad imagine recreationis
fed recreationis imago no eft tnangelo:cadetes eni? an
geli no funt recreatimo cadetes fto qjme babeat gram
info:mate tu recreate no bnt : * ita videf imago no ee in
flngelis.dTl&eterea filius eft imago piis ut babttti eft.
illud aur qd eft ad imagine fpectale vtdef babere ozdine
ad imagine £ncipalem:fed bomo folus .ppter cogruita/
tem vnibilts eft imagini que eft filiustergo folus videf
ede ad imagine * no angdus*C73^ oicit 2fug° in fer/
mone quoda oe imagine cp per boc gp ed imago oei
qz ficut oeus eft in fuovntuerfonioues* generas tllud
ita aia eft tn fuo boc eft in co:pe:cu ergo angelus no W
beat talem ozdine ad aliqS vniuerfum no videbif ee ad
imagine*$I73te in patre eft^nctpiu totius Deitatis ut Di
cit 2Tug° eo gp ab ipfo eft filius per giiatione * fpus fan/
ctus per .pcedtone * fi etia eft a filio boc babet fili0 a pa/
tre:* fic babef cp pfone emittes in eade natura cu pze per
,pcedtone funtev vna pfoitaru.Siliter tnuenif tn boie:
qz quotquot funt in bumana natura .pcederunt ab vno
boc eft ab ada. talis atltpuenietia no eft in aiigelotergo
no eft ad imaginatione.CTUlterius etia querif oe ima
gine qua uocat 2fug° recreationis imagine.* Dicit 3u'
guftinus q? boc eft gr a.C">Queraf ergo utru boc fit gr a
110 intellecta in virtutibus uel in virtutib0 intellecta. £t
videf q? gra fini fe fit imagorecreationts*C'3^m nibil
Deturpat unagtnenifi peccattupeccatoaiit opponif gra
in fe * vitio virtus : ergo vtdef cg gra fit imago recreati/
onis.tpCotra ponit imago quada Diftinctione pfona/
ru?:fed in Diftinctu non eft plena pfectio Diftincti fim q>
oiftinctu eft:cii igif gra no Dicat Dtilinctione aliqua fine
virtutibus no erit gra imago recreationis fine virtutib9
imago oicif ab imitadoamitatio ^0 actualis no
eft ntfi in aaib° potetiaru aie ficut etia Dicit 3ug° q> me
nunit fe * intelligit fe * otligit fe.£ii ergo actus 110 piici
aut nifi virtutes actuale imaginatione magis faciiit vir/
tutes q? gfa:ergo potius Deberet Dici imago recreandis
qj gra.CTSi ergo boc cocedaf tuc querif fim quas vir
tutes Dicif imago recreationis*€t videf gp fim pzudenti
am * cardinales ceteras virtutes.pzudetia enim oiutdtf
in memoria intelltgetia * pzudetia a SIullio.fed memo/
ria videf ede pfectio memorie:* intelltgetia intelligetie
cetere aut virtutes funt pfectiones uolutatis:ergo fi? bas
videf dici imago recreationis, CCXotra boc eft gp virui
tes cardinales pzo materia non bnt oefi fuii pzo obiecto
$> ide eft:oi ergo imago Dicif ad imitatione oei non vi
euf ille virtutes ede tinago recreauonts.CT l^zeterea
a6er* videf Dicere q? fim fidem fpem *cbaritate fit inta/
go:* boc videf no ede ueru:q: fpes no eft in memoria:
fed in irafctbdi ut Dicut magiftri.CT 3tent *js6ern°alibi
Dicit q> oeus futurus dt roni plenitudo lucis uoluntati®
multitudo pacis memorie geminatio eternitatis : ergo
videf q> imago recreationis fit lub * par * ideficies erer
ititas que non noiat virtutes fpeciaies fed portus effe/
ctus.CTlfSzeterea videf qr gra facrametalis fit tmago re
creationis. glofa enim fup £?ecl5.fup illud tu lignaculil
Dicit notandii q? imago in creatione tm facta fit.iimuuu
do $0 in cbztfti baptifmate cdpleaf:ergo gra afttmtlans
Imagine erit facrametalts.fnfczeterea gra facramenta/
lis Delet mozbu peccatitergo ,ppzie refozmauergo ipfajr
pzte eft imago recreationis.Cf CUterius querif oe ter/
tio mebzo Suguftini qd Dicit imagine finulitudims.Se
qtierif quid fit illud. videf atitqr gra fupill^ 0eit.in t°
faciamus boiem ad imagine * firitudinem nr am.glofa
Dicit cp bomo in natibus factus eft ad imaginem oeimi
gratuitis autem ad fimilitudine.Cril^otereafimilitudo
attendit in qualitatibus pntibus nam.fET 3te fup illud
Xuceoe filio .pdtgo qui abfit in regione.Dicttglo.cgsIla
regio fuit Diffilis in gratuitis, CT Sed cdtra aug° oicif
s 3
Becnde partis fume
97 imago flRtudims ei! memoria intelligetia ? uolutas*
Solutio Dicimus 97 imago creationis piopiie elt in
qua creatus ei! bo etiam ficut Dicit 2fug'\? l?ec eil ratio
uel mesbumana.cu5 enim tues bumanatripfr accipiaf
f.p:o memoria fim 9? Diuidif cotra noticia ? amorem ab
'M ug in |t° oe trinitate.£t p:o iteilectu itcut Dicit Dama
fcenus 20 |i° 3*° cap°.q7 mea eil feques opinione ? oiiu
dicas ea ftue uera ei! fiue falfa Diiudicat ueritate:vii me?
Dicif a metiedo z oiiudicado z ejccogitando,3° mo oicif
mes p:o illa fupiori parte que ptinet memoria intellige
tta?uolutate:?becmeeoiafro? imago creationis eo
cp in eo bo ad imagine iit creat0 ficut oicif in pfalVUerii
in in imagine ptraiit bo . i£t alibi bo cum in bonore eet
ti5 intelleXit.CTDicendu ergo ad £111115 cp ro fupponit
ibi fupiore pte? aie que couertif ad oeti in coi qua pau
tus uocat fptim metis ubi oicit.renouamini fpf» mentis
nr e.? no fupponit potetia illa que inqiitiua eil oe uero
z falfoibono z malo;? per boc patet foto ad qtuoi feque
|ia,C* 2fd aliud Dicendu cp ro ut oictuj eil fupponit ibi
:o fupiori pte aie ronalis que etia eil in angelo.^ETSd
oc #0 qb querif utri! angelus fit ad imagine Dei crea/
tus uel ncncicedu cp imago Duobus modis coliderafX
p m couenientia interiore tm boc eil eo? que ponunf in
imagine.f. memorie intelligetie z uoliitati?;? fic angelu?
eil ad imagine oei ficut bo:? tato ejc pfltu? ficut Dicit 0ie
go° quato ipfe actu triti potetiaru metis fiue rpnts ejcpf/
fius imitaf vnitate? eentie Diuine in trib9 pfonis.St fto
pfideref imago no tm P m interiora fed etia fan cp in iw
riorib0 fpeciale puenietia ponit ad oeu tunc bo folus eil
ad imagine ppter triplice puenietia qua in ejcteriorib0
babetad ipfum:? bo?£ma eil vnibilitas ad imagine in
creata que in qonib0oefcarnatione Determinata funt.
*a puenietia qua in relatione babet ad coipus fuuj.f.cp
aia eil in fuo vniuer fo ficut oeus in fuo eentialiter poten
tialtter z pntialiter gubnado z mouedo;? bac tagit 3u'
guilinusin fermone oe imaginet eil puenietia quam
babet in relatione ad patre Pm 97 eflpncipiti totius oiui
nitatis.a pie enim eil filius per griatione:? fpiis fanctus
per ,pcefiion£ z fi eil a filio boc babet filius a pie:? fimtli
rer ab ada funt bofes oea«? fi aligs eil ab alio !?oc ille bai
betabada,£tperbocpatetfolutioad oiaillaque que'
runf utru angelus fit ad imagine uel non.? utru plus fit
ad imagine 95 bo uel minus.CCT id qb ulterius que
rif oe imagine recreationis.oicendu5 97 imago oicif ab
imitado Diilincte:? q: gra in fe oiflinctione no babet
pter boc gra no eil pfe imago recreationi? fed intellecta
(n virtutib°.<CT 3td £mii aut qb cotra l?oc eil Dicendum
cp remitto peccato? fim 97 bmufrnodt no fufftcitad re'
creatione imaginis fiin 97 imago I5 fuflficiat ad recreatio
ne? fimplhtTJId aliud oicedu 97 oe peccatu in actu ali
quo eil act° alicuius potetie : ? ,ppter boc pctm oppontf
gre pfiderate in virtute eo 97 virt°ellpfectio potetie ad
actu.C 2Id illud qb querif fim qs virtutesattedaf ima
go recreationi?.oicendii gpp m fide fpem ? cbaritate que
pficiut potetias imaginis in compationead oeum eo 97
bnt pio materia ? fiue, fides enim credit fummil ueruin
,ppter fummu uenl.fpes aut erpectatideficictia btitudi'
nis oiuine .ppter ipfam btitudine.cbaritas aut Diligit fil
mu bomi.ppter fummu bonu.CTZld aliud qb ptra obij
cif oicedu 97 piudetia Diuidif per memoria jpuidentiaj
z intelligetia in agedo ? no babet oeu pio materia ? fine
z ideo no oeterminat potetias imagiuis.CT 3Jdaliboi
cendu qp fpes fimpfr eil in irafcibili fed ad queda actuj
puenitmemoriequeell ideficietia eo cp memoria que
eil pars imaginis ut Dicit 2fug° no tm eil pteritorus fed
etia pntiii ? futuro^.CT^d aliud Dicendu cp lujc eil illd
q6 fuccedit fidei in intellectiupap #0 fim oicit qetatio
nem fruitionis que eil fruetis ? fruibtlis eil illud quod
fuccedit cbaritatiin uo!utate:qi ut oie 2Jug°fruieltam«
re inberere alicui rei .ppter fe.? alibi oicit cp fruimur c®
guttis in qbus uolutas Delectata qefcit.fed continuatio
eternitatis in compbeftone eterni Deficietis fuccedit me
morte que eil ad oe tempus fi m cp eil potetia imagini?»
{p$d aliud Dicendu q> gra facr iad refoimatione ima*'
ginisopaf ut caufa remota. eo enim cp eil cotra moibil
peccatiremouetimpedimetu mutationi? fed no imedta
te piiigit imagini cum ejceplari.^r&d jd qb querif gd
uocef tmago lilitudinis.Dicendu cp fititudo in ouob° at
tendif .f.repntado vnitatem eentie in tribus pfonis:? il"
Ia eil in memoria intelligetia ? uolutate.attedif etia; in
boc gj imagini fuperducif ficut colon? boc eil gfa ? boc
attedut alg (ancti qui oicut cp fititudo attedif in gratuiti?
CpQumf oe partibus illius imaginis qua uocat # u /
guitinus imaginem fimtlimdints.
iScundo querif rPc«
s te r oe partibus illius imaginis quam uo
cat Hug° imagine fifitudinis.jet queru'
tur tria quo? pmum eil gd fit memoria i
telligetia ? uolutas fimg> fut partes ima/
gtnis.i0 oe oidine iilaru potetiaru inter fe.3m gd fit me?
? noticia ? amo; qua facta in aia oicit imagine ee 3ug°»
, © pzimum pzoce*ar&,
llbiobati! eil fupia cp memoria non elt pars aie
ronaKs.-Cu igif imago ponaf in fupiori pte aie ronalis
memoria aut erit pars imaginis.C"lC«e^rea oicit 2|u/
gullinus cp bec imago no eil tm pteriti fed etia pntis ^
futuri.2fut ergo fub oiia tpis aut fine.Si £mo mo cmn
oiia tpis non accidat nili ad pticulari videf ^ memoria
fit pars fenfibilis aie cuiu? eil appbede pticulare.C73^
tempu? accidit ei cui accidit appbedere quatitatem : fed
quatitas appbedif a fenfu coi ergo ? tepus.S» ergo me
inoria eil fub oiia tpis memoria erit fenfus cois.Si ivo
oicaf cp memoria ellpterito? ? fenfibiliu ? futuro? fine
oiia tpts'no videf Differre ab intelligetia;? fic no viden
tur ee tres potetie imaginis.boc etia videf oieere 3ug°
in 4° oe trinitate ubi oicit Difficile in mente oinofcif me
moria fui ? intelligetia qfi eni; no funt bec ouo fed vnu
Duobus uocabulis appellatu:ficut patet in ea re ubi ida
ualde ptucta funt ? aliud nullo alio ptendif tpe.f£]c boc
accipif q? nieinoria fine intelligetia fuifint fimultpe ut
fupia (pbatu ed 97 vna potetia ejente in actu altera abllra
bif ab actu ergo videf ct! ille oue potetie fif fint i actu op
fint in vna potetia.^nkieterea Sug° pones act°illaru5
triti potetiaru oicit fic ^ mes meminit fe intelligit fe oili
git fe.aut ergo memintfieeliideqbnofie?cu5 nolle fit
ide qd intelligere no erit oiia inter memoria ? intellige
tia.Slut Differut meminifie ? nolfe;? CU5 no pnt oiflferre
per oiiarn tpis fequif 9» memoria fit pars fenfibilis aie
qb falfum efl.CTpjeterea Sug° in f oe trinitate oicit
cognofcat feipfam mes nec qfi abfente fequerat:? ita vi
debtf 97 nunqj fe non amauerit qb nunqj nefciuiuergo
videf 9? mes femp nouit fe.C”3te5 ibide no enim gcqj
ellmeti feipfa pntius itcut cogitat vi nature fe meminif/
fe ? intelligere ? uellemouit enim bec in fe nec imagina
tur quafi ertra fe fenfu illa tetigeritficutcoipalia que tan
gunf e% quo? cogitationibus fi nibil ftb* aditigat ut tale
aliqd fe putet efie.OLuicgd ei oefe remanet boc folii ip
faell;ergo videtur 97 none fe fine meminiflefit noticia
metis apud fe tenere e? eo ® libi eltpfens.boc aut ide;
videf efie intelligere fe in babitmergo videfm nulla fit
Oifferetia iter memtnifle nolfe? itelligere.(J7 P^terea
querif qliter uerti fit qb aug° oicit 97 femp itelligit fe to
tam.aut enim boc intelligifoe intellectu in actu aut in
babitu.Si £mo modo boc plane falfum e(l:quta C115 (n/
telligimus aliqua iuteiligibilia iu actu tunc non tmelli /
gimus animam in acturi fecudo modo tucintelligere
me bomine
lotam metem eft bibere pfectam fcietiam oe tota mete:
z boc iterii fiftfumelfcq: multi funt qui no bnt fcietiam
oeafa.CCI^derea oicit Sug0: ponifiu fentetijs in 40
oe libero arb°.qi memoria intelligetia uolutas capitit fe
lingula lingulis : tota fifab oibus totis :,pbat boc eo q>
* intelligo memoria : uoliitate z itelligetia z uolo mea in
lelligetia z uolutate.Stlr nii?il eft memorie qb non me
inoro:,1: filr nii?il ellitelligeue z uoliitatis z qb non me
inoro: eo 1110 nibd ell memorie :uolutatis z itelligetie
qb no itelliga.Strr nibil ell memorie itelligetie: uolm
tatis qbuo uelim.bocaiit videf falfu3:autitelligif oeip
lis potetijs : uic parti ell qb oicit 2Jug°:q> cii potetie fini
limplices no pbt oici tota potetia memoria :£.aut itelU
gif oe memorabi!ibfl itelligibilib0 z nolitis z tunc plane
falfuj ell eoqj multo? l?em°memoria z itellecti! que no
uolum°,0i fone Dicar qj ell uolutas ad ufu> ut videf ibi
de oillingue 2fug°:: I3 nos oia memorata z itellecta ue
Itm0 ad factu tn oia uolum0 ad ufum eo cp etia petis uti/
mur in bonii qn ea fic itelligim0 ut meminimus uel pia
gam°.0i iiunqj oicaf 110 erit fij itetione 2fug.(pbat eni
«p tota memoria nouit te fiemouit fe ee vitatnouit fe efle
metem ouit fe ee fpum z nibil ampliu«ergo toti nouit fe
z, eade rone utif oe itelligetia z uoliitatetergo no intelli
git totalitate metis referri ad obtaillani triti potetiaruj.
CT *|>:eterea oicit 2tug° q> #bu itelligetie fiue metis eft
cu amore nottaatfj itellect0 peto? no ell cii amorejergo
jio fic itelltgif.CT iDweterea no lic uolum0 peta ut oictu*
ell no uolimi0 ipfa:fed aliqd piis ad ea.f.placui :gemi'
tujergo uolutas no Directe riidet itelligetie z memorie.
4]~j?Y.eterea querif que fit o:ia inter itellige: cogitare
fim 2fugm.ipfe eni5 pcedit cp mes femp itelligit fe 110 tn
femp cogitat oe fe cii cogitatio videar ee act°ronis fiue i
telligeiie.(I71frderea querif etia oe eo qb oicit 3ug°:
cp bec tria relatiua funt ad iuuice.pllatenij q> memoria
itelligetia z uolutas 110 funt relatiua fim q> relatiua fune
queciiqj bocipm qb funt alio? fuut,C"ljS:etereafi eent
relattua no tn memoria oeberet referri ad intelligetia z
uoliitate uel ecotra.C* 0ol’o oicedu q? memoria fim q>
eft ps imaginis nibil aliud ell nifitbefaurus bitus nalie
que ell cognitio ueri z boni qb oe0 ell: z ueri: boni qb
aia fiue mes ell.: .ppter boc bii cocedo q> abftrabit ab 0 i
c:ia tpis.Dicif tn memoria ,ppter ofticiuj memorie qb
bet in aia roiialnqb ell retine fiue pferuare intetiones fi
ue pceptiones rem:: boc eft qb oicit 3ug° cp no ell tm
pterito? fed etia pnttii z fuiuro?.boc eni no poflet ee ni
It ab oi b:ia tpis abilraberet uel appbederet tepus fim q?
eft tepus ficut fenfus cois.-Cii igif 110 appbedat ficut tps
relinatur q> ab oi o:ta tpis abllrabat:: per boc patet fofo
ad rones pinas que^bat memoria ee ptefenfibilts aie.
€72id id qb querif qliter Differt ab itellectu Dicimus 9?
memorie ell retine naliter iferta cognitione ueri -z boni
qb oe°ell.intelIigentie aut eft intueri:-: bec ouo fil’ funt
tpe eo q> vmi ell utpferuas : alterii ut ages:-: vnu illo?
no abllrabit ab altero fed vniVdt caufa alten°:qz eje me/
moria ifo:maf itelligetia.C’ 2fd alib oicedu q? noffe fij
qji eft acfmemorie idej ell qb noticia rei retine per bas
nuas itetiones que funt uerii -: bonii:ejE qru altera i nfo:
maf itelligetia -: reliq uolutasutellige aut ide eft qb itue
riut oictu eft.CC 2fd aliud oicedu qj noffe -: itellige oit/
feriit per modu oictu -: utruqj eft femp.mes enim femp
meminit fe eo qj femp noticia fui apud fe teneufilr itelle
ct0 itelligit fe femp.,pbatii enij e fup cp oe itelligibile qb
eft in itellectu recipit iume itelligetie agetis ad copleme
lu itellect°qui ell oe ipfo,CT3^ Pbatu ell ^ fuba xonv
lis aie eeimatr eft tn itellectu poiubili -: no indiget ut ab
1 lirabat ea ad boc q? itdligatXu igif itellige fitide qb in
tueri fe in lumine itellect0 agetis-.patet cp mes itelligit fe
Illo itio quo ituef fe in lumine itellect°agettsXu autem
amo: natis femp fequaf bucjtellectu;: femp mens yuU
fe amore nalf.£t nota cp aliud eft itueri fe in lumine in/
tellect°a getis:: aliud puerti fup fe pfiderado oiiac -z paf
fiones nae fue.3mueri eiii3fe ell boc qb oictu eft.f.pfen
tia fui in lumine itellect°,fed puerti fup:a fe ell reducere
fbm in paffiones-: oiias per mediu oemollratiouis uel
fillogifmuzboc no femp tacit nies.pmuj aut femp facit
eo q» femp fibi pus eft.: ,ppter l?oc oicit 2fug° q> mens
no femp cogitat oe fe:q: cogitare oe fe ell oecerne fe ab
alijs reb0:: per boc patet foto ad oia illa que obyciutur
oe boc q> mes femp itelligit : Diligit fe fiue vu!t.fup:a tu
oftedinius etia qliter mes itelligit fe oib° iteligibilibus.
4ET2fd id qb querif qliter qblibet iftoru capiat oia tota
fere oes oiait ficut oictu eft in obijciedo.fed qui uere in/
fpicit Iram 2lug in jc°oe trinitate videbit cp ille no ellitt
tellect0 2lug.£t,ppter boc oico q^ itelligit quo ad pote/
ttas: no quo ad obta potdiani.^]J2id id qb ptra obij/
cif oicedii q> potetie ouob°inodis plideranf .f.in fe:: fic
funt limplices no per ptes quatitatiuas oillefe : pfit pii
derari per compatione ad fuas o:ias que funt mes vita
: eentia : fpus ut oicit 2fug°.oicit enij bec tria ee vnam
vita:vua mete:vna eentia:: vmi fpum:: fic bnt quandl
totaiitate.3>t oib0 enim illis attributis tota fe tnuice capi
unt bec tria. memoria enis : itelligetia : uolutas fim oia
bec memoranf femp,: fim oia bec itelligunf femp.: fim
bec oia femp oiligunf Dilectione nali.^^d id qb que
rif oe relatione ifto?ad inuice oiceiidii qiin ^itate me
moria firn rone memorie no referf ad intelligentia nec
ecotraffed memoria fnb rone itelligibilis referf ad itel'
lectu:: intellect0 fub rone memorie ad memoria.fiRter
uolutas fub rone intelligibilis : memorabilis ad ituelit
genua : memoria:: intelligetia : memoria fub rone uo
liti referuntur ad uoluntatem.
C^^uerif oe o:dine illarum trium poteutiarus memo
rie intellectus : uoluntatie.
9 £cundo queritur Deo:di
ne iftarii triii potetiarii.videf eni5 cp memoria
fit fima per uerba 2tug que ponit in jc° oe tVinitate.ubi
oicit qi intelligetia eje memoria ell:: uolutas eje memo/
ria: intelligetia. CUS^dcotra l?oc ell qb alibi oicif in
glofa £ccfiaftici i8°.f.q> memoria fit poli intelligetiam.
: boc etiaj videf per uerba O imafeeni : 0:eg.iu jc°.g
oicut q> memoratiuu eft coferuatio feufus : imeiligetie
nibil cuim in memoria repouaf qb an uo fuit m iutelle
ctu : fenfu.CTt>toterea iujrta boc querif quo o:dme re
ferunf ad imitatione trinitatis utru boc.f.fiat fini conce
ptione : uoliitate cutuflibet ueri:aut fim pceptione : uo
lutate cuiufltbet ueri : boni qb eft oeus tm.: videf qi f»
mo mo:q: oicit 2lug° ^bas imagine trmitatis.Jn ima/
gine qde mes nouit fe : oiligit fe : vult fe:: in bis #bis
imiuif aliud coceptu : aliud uolitii qj oeus.HTSed co
tra tatus ell filius quatue eft pater:: tatus ell fpus fan/
ctus quatus ell pater : filius.Jn pcepto aiit quolibet 110
lata ell uolutas quata ell intdligemia : memoria:eo gp
multa uel uolumus uel Debiliter uolumus que tu perie
cteimelligimus:memoramur.^]JO.ueraf etiaukeri/
us utru m gratuitis uel ualibu; fit vna imitatio. £t vide
tur qj in gratuitis boc eilin coceptu fidei : cbaritatis:q:
oe peccatoribus oicif iu pfai’.3n ci uita te tua imaginem
ipfo?ad nibilu rediges.per peccatu aut nile no oeflrui
tur in nibilmideo videf q; imagoimitans trinitate fit iu
gratuitis :n5innalibus.|Er£5tra boc funt bec uerba
2Jugullini qui oicitqi mes fempfecil babet trinitatem:
no qdem que oeus ell fed que ell imago oet:: boc oicif
an pfaf.Llerum in imagine ptrafit bb.CT 3ojcta boc ite/
rum querif ulterius utru bec imitatio fit ad vuitate een/
lie in tribus perfonis uel econuerfo ad tres perfonas iu
vna effeutia. £t videf q? fecudo mo.3 uguilinus enim
jobat efle imagine per ca que cbueniunt pfoms ficut q?
9 4 •
Secffde partio forne
intellectus ? tioliirae font ex memoria ficut filius ? fpiie
fanctue fimt ex pie ? uoliitae ex memoria ? itelligetta fi
cut fpiie fanct°ex pie % fiUo:<r ficui qultus efi p: tat°eft fi
line ? fpiie fanct°.fic quata efi memoria tlta efi itelligd*
lia ? uolutae.CSed pira iu gen.oicif laciamus boiem
ad imagine ? per nam lingulare ut Dicit 2fug° ? IDylarf
iis figmficaf vnitas eentie in tribus pfonisjergo per no
me imaginis vnitas eentteipottafiu recto? tres pfone
in obliquo?? ita imitatio erit ad vuitate eentie in tnb° p/
fonte potius qj ecduerfo.flJJUltenue querif qliter ne'
ru fitqd Dicit aug°£p tria funt vna mes? vna vita ? vna
eentia ? vnus fptistquecuqj enim vni ? eide funt eadej
ipfa funt eade.fi ergo bec tria funt ide cu eentia ? mete z
Vita ipfa funt eade inter fe qd falfuin efi.? q: fup oe boe
muItuDifputatuefiinqoneCItruaiafitfimplex uel co/
pofita.fufftciat que Dicta funt.GTSolb otc^dii cp accipi
endo memoria ficut 2fug°accipit ea ipfa efi fima iter po
letias imaginis.fi enim no efi nifi coferuatio infertoru;
nobis a na’ fient noticia ueri ? boni.f.q» iufiicia tenenda
ert?buiufmodiqueper namfciunfaquolibet.bec eui
fim rone loquedo fms fut in memoria qj in itelligetia ul’
yolutatetq: pus efi bere altqd in memoria fiue iu aia q$
pntialiter intueri uel Diligeillud.CJHdglo.aatque efi
fup £cd’iafi.? ad oictu Oamafcem oicendi» cp intelligif
oe memoria que efi acgfttoni.becenim^usfuntin in/
tellig&ia qsin memoria.Si to:te oicaf cp illa non efi ps
imaginis eo q> no pot attribui pa.oicedii q> boc fimpfr
ueru efi;tft per qtiada app:opatione attribuif p:i.fi3 enij
o:dine nae qui efi m trinitate p: efi ^ncipiu toti0 oiuini
tatis;? fic attribuif ei memoria fimo mo oicta.fim aut re
fb:mationl gfe nos acceffum b£m° ad patre per filiu:? i
boc ojdtuep; efi ultim0:? fic attribuif ei memoria fcdo
tnd Dicta?? boc mo loquif glo.fup £cdefi.<jT 3d id qd
ulterius querif quo ordine referunf ad imitatione trini
tatis.oiceail q? triplex efi imitatio fim acttiX? fim poteti
am ? fim pfectione meriti.£a efi fim ueru ? bonu qd oe'
lis efi tm q: tuc tata efi intelligetia quata efi memoria:?
tata efi uoliitae nalis quata efi vnitas eentie in trib°pfo
nisteo q» oeus vn°in trib°pfonis memoraf intelligif ?
Dilectione nalt oiligif ? bec imitatio fini actu oicif p:o ta
to:q: tiic imago actu Ducit in exeplar ? pfectfqj pot orte
dit i £m eo q> ide efi in imagine ? exeplari.fim aiit ueruj
<z bonu qi ipfa mes efi imitatio fim potdia:eo q> tuc po/
fetiaFr ? no actu oftedit eveplanfed no filr eft De aliis in
tell<gtbtltb0eo qrilla no funt imago trinitatis potetia uF
actuautelligedo cnis lapide no itelligo illud qd efi ima/
gotrinitatie.C^etereain illis uelligibtlib0 no eqlia
funt bec tria.amo: eni3 nalis nd efi tat9 quat°eft intelle/
ct° uel memoria oe lapide.3nfup memoria f taltb°uo p
cedit itellectu ? uolutateeoqiipfa fut accepta a fenfib0?
etia no fut femp piitta in mete f3 abfentia regrif ab exte/
rioribusut oicit2fug°.? ideotn memoria ? uolutate w
liu no refultat trinitatis imago potetia uel actu fed tm ue
fiigiil.Jmitatio aut que efi fim pfectione merui efi a gra
recreate ut fup oictu efi;? oe bac tenet qb Dicit ps.imagu
nemipfotzadnibilu rediges.fed oe imaginatione que
cft bmo uel fcdo mo intelligif illud uerbii pfalmifte.3n
fmagineptrafitbo.CT^Ifi ulterius querif virum
imago impojtat vuitate eentie in trib°pfonts uel ecotra
©icimus <p fim modtJ loquedi oicit vuitate eentie iu trr
bus pfonis ut.pbatii efi.$TT2(d obiectu cdtra oicendu>
qiaii0o1pbatimagin^pereaquepueniutpfoni6fi5
referunf ad vniratf eentie no ,ppter boc qi imponenf in
recto per nome imaginis : fed ut oftedat m aia tria ee in
vna fuba metis ficut in oiuinis tres pfone funt in fubftl
lia vna Diuiiutatis.ir^d ultimi! oicendu fim fupdicta
91 potetie aie p:of>etates eius funt fim cp Dicimus ,pp:ie
lates nales potetias uelimpotettas? ines que fupiozeft
pars aie que etia oicif fpus fotu virtuale efi ad bas fies
potetiast reum careat quatitafi efi ipfa menseentialiter
in quolibet iftorum trium:?(ppter boc oicunf vna mea
? vn° fpirtius ? vna eentia eo modo pdicationis quo to
luj virtuale pdicatur oe fua parte ? ille modus fup;a per
multa explanatus efi. vita #o efi actus aie fim fe??,ppter
boc oicuntur in vna vita.
C Queritur quid fit noticia mens ? amo:.
, £rtto queritur 0utd fit noti'
cia mes? amo: quam fedam imagine appellat
3fug°.dlbes enim in fe efi cdtines memoria intelltgeti''
am ? uolutate:ergo videfqi no oebeat attribui patri fed
toti trinitati.CTlftiteterea querif in quo otfferiit bec tria
a pbabitis trtb0.? oialtqdi qi pbabita fupponut poteti/
as:ifta $0 babitus illarii poteuaru.CTSed cotra boc efi
qb oicit aug°in x° oe trinitate gp tria cu fim a fe oifiin'
cta ad inuice tn oicunf ee vnu.q: tn aia fubaliter ejciftit:
babitus aut nd fubaltter exifiit in aia?ergo bec tria non
fnmbabitus.C3fi oicit Sug°c»mescu fe recognofcit
noticia fui gignit ? efi fola pares Tue nottcie.3°eft amo: g
oe ipfa mete ? noticia .pcedit oum mes cognofces fe oi'
ligit:? ita amo: gde cdplexus efi paretis ?,plis . £% boc
accipif qi mens fit intellectus q: illius efi cognofcere fe.
<T i&eterea no vtdef uliter uertl cp exiftete noticia p:o
cedat amouquia multa coguofcimlis que no amamus.
fEfye nolle efi metis ut babini efi ^us ex uerbis 2fu/
guftmi.? nofie efi memorietergo mes efi memoria.fed
cuiufcilqj efi nofie illius efi noticiatergo noticia efi me'
morieiergo vtdef qi mes btc fupponif p:o memoria ?
no p:o tmelleciu.C*3te in memoria fenfibilis aie tan^
in ibefauro referuanf uoticiefantafie? intentiones efii
matiue.? uoticie fantafie funt per modu ueri ? falfi.fnte
tiones t^o efiimatiue per modi! boni ? malitergo fimili
ter erit in memoria ronalis aie q? in ipfa efi noticia iiuel
ligentte ? amo: uolutatte ? ita ifia tria funt in memoria.
C*Sed uic querif que fit ro cu mes fit c oe ad trta quare
potius coartaf ad memoria qj ad reliqua ouo.CCT Ifre/
terea oicit Sug°.nec mino: efi .ples parete 01! tatam fe
nouitmes quata eft.Hlec mino: efi amo: parete in tple
ou tata fe Diligit nies quata fe nouit ? quata efi.boc enij
videf mantterte falfii5.3n multis eiuj amo: uuiio md ru
der noticie.C' Solo oicedu q; ifia trinitas efi in bitib0:
ut oiciit niagii?? nies fuppomt ibi memoria cu fuo bitu
noticia ^0 oicit bitu itellect°qui ide efi cii bitu niemoric
in fuba:f3 oifiert in rone que 110 efi nifi relatio ad itelle/
ctmamo: $0 efi bit° uolutatis.CTrad ^mergo oicedii q»
mes equoce 0: oe fuptori pte aie ? oe memoria, mento
ria ^>0 ptictpat nome mette:eo qi ipa |>pingo: efi nae to
tius per boc q> ^ma efi iter potetias que funt ptes metis
l£ t ideo oicit 2fug° cp mes tbt no Dicit aiatfed id qd efi
in aia excellettus boc enim efi memoria, CT Sd altd oi
cedu cp noticia ? amo: accipiunf militer p:o noto % ama
to?? bec fubaliter extfiut in mete?q: ide efi notii ? amatu
d fubaliter efi mes I5 Differat in rone.C^Bd aliud oic£
ii qi mes nd fuppomt intelligetia. cognofce eni5 fim q»
bicacciptf gignif a mete ficut itelligetia a memoria??^
pter boc I3 cognofce fit itelligeretudtiifequifcp mes fil
ideqdintelligetia.lTBd aliud oicedu gp oictu aug nd
extedif ad oem noticiatfed tifi ad illa qua mes nouit fe z
oeii fim bitue infitos fibi a na:? illa noticia femp fequit
amo: nalis.? boc efi qd oicit 2fug° m toto !ip oe triima'
te.qi uerbii qd infinuare intedimus efi CU3 amoremotfr
Cia 1 <90 limpliciter.? per boc patet folutio ad totum.
CTi&uerif qualiter imitaf trinitatem increatain
d £inde queritur Otualr imf/
taf trinitate increata. videf enim nd imitari.ou
asenimfilitudmes ponit 2lug9,qrum vna eftcpvnus
bo efi qui bet memoria intelligetia ? uoluntacetfed non
Bebomlne
eft l?ec triat? in illius fume (implicitate nae funt tres plb
ne:? fingule fuut oeus ? tres fit’ oeus.Hlia eft 3) bo ba'
bes J?ec tria eft vna pfona fed iu oiuinis funt tres pfone
z no vna:cu ergo Deficiat imago ab ejreplari nec Directe
videf imitari.CT Solo ad boc oicednm cp fim IDyla"1 %
23ugm oe fite inuetu in creaturi? qt> refer? ad trinitatem
in plurib0 inueuif oiftite:? ,ppter boc plura opo:tet iue'
nire:ut in quo Deficiet vnti reputet aliud;? tii limul oib°
inuensinplurib0adbucinuenifoetectuseoip creatu'
ra creatore imitari qdej pot in aliquo % eqri fibi no pot.
UTOueritur cuius fit bec imago*
tt JLtimo queritur 0*?^«
ijnago £mo.? cuius coiter.tlidef enijcp fupio
ris ptis ronis fit pzimo.q: fupio: ps ronis ut Dicit Sug*
ptepladis eternis inberefciuu ergo imago fit fim puer/
fione ad oeu: videf imago efte fim fupiorej parte ronis
£mo.Sed ptra boc eftqd Dicit Bamaf.qui Dicit tmagi'
nem efiefirn Ii.ar.GTIbzeterea 2fug°iujcje oe trinitate
ponit imagine in vifu ejcterioriXfpem rei vife:? imagi/
nej eius in oculo que oicif vifio ut ipe oicit:? utrtiq? co
lungente intetione vtdetis.bec aut tria no videnf ee vni
usefientie*fpes enim rei vifecu5 intetione videns non
vna edentia babet.Sifr in eode ltb:o ponit tm in fiinta
fiatibi enim imagocozpo? eft in memoria aie fenfibilis
z eade imago eft in cognitione imaginatis.utrtlqj aute
cotunges eft intetio uolutatis.ejc boc videf <$ imago no
tm infit aie fim fuptorem parte fed etiam fim coem par/
tem aie ronalis z fenfibilis. GT llbzeterea querif quare
no ponaf imago in virib°aie uegetabilis (icut in alys vi
ribus aie.GT Sofo Dicendum cp imago ineft aie rona/
livm mente pmo.£t ut boc intelligaf notidujq) vires
motiue aut ozdiuanf ad Deu;tm aut in opabile per nos.
Si ozdinanf ad oeu tm aut funt fimpliciflime z funt tre«
que pdicanf in imagine ozdiuate ad ipm fub rone ueri
z boni inferti per nain.Si #o refpiciilt opabiletaut boc
refptciut per rones applicatas in ptiaftarib4. Si p° mo
erit fvnderefie que poft potetias imaginis eft fimplicift»
ma.Si Ito i°mo boc eft Duob°modis.f.cuni cognitione
que eft fcia pzacticamel cu appetitu ufi-Si £9nio boc co
tingit trtb°modts.aut enim querunf opabilia fim conii
iiu; turis eterni z oiuint:? boc eft officiu; fupioris ptis
ronis* &ut querunf opabilia fim pfiliu iuris bumani z
pofitiui z boc eft offteiti (ferioris ptis ron(s.2lut indiffe
reter querunf opabilia fub rone eligibiliu;? buc mo/
du li,ar.eft opabiliii z potetia mottua.Si #o eft cujap/
petitu tm aut erit imperas tnr.aut erit imperata tm : aut
imperans z imperata fitnul.Si f>° mo tuc erit uolutas*
Si 20 mo tunc erit illa virtus que Diffufa eft in neruis z
mufculis z lacertis.Si 30 mo tuc erit pcuptfcibilis z ira/
fcibilis z fenfualitas. £ t p bac oiuifione accipiunf moti
ne potetie a fcis.Diuifio #0 pfjozz fic acciptf . motiua aut
aut erit niicias motii aut (peras. Si £00aut fim rones re/
ctl que e oe bono z malo fimplr;? fic eft iteUect0 pctic0.
aut fim rone bonis mali ut nucique qfiqj eft recta z qfi/
qs no recta z fic eft fantafia mouee.Si ^0 eft tp eras aut
refpectu boni fimpVns fic eft uolutas que pfequif itelle/
cui pcticus.aut refpectu boni ut nuc z fic eft irafeibilis z
cocupifcibilis.GJ ^d obta oiceduj m imago in fupiori
parte ronis eft in li.ar.s eft fub rone lUitudinis snolft
rone imaginis eo $ nec actu nec potetia imitaf ut eje p/
babitis patet.Jn fantafia fio z in vifu fiue fenfu alio ad/
buc minore bet puenietia.CT^d ultimDicedu $ in ima
gine necede eft aliqd rude filio inquatii eft #bita illud
eft p modii cognitiois.Qu cu potentie uegetabdis fine
cognitioe fint no pot in eis ee imago ul imagis filitudo.
C* Queritur De quantitate anime.
a Eindc queritur ©e ^titate
anime que peipue fim v(resmot(uas are ?fideranf.Q5
enim beataia qjtitatem Dimefiuagda nitunf fic .pbare:
aiaeftptectiocotpts.Sed maiorispfectimaio: eftpre/
ctio:ergo maiori co:pe maio: eft a ia.z 15 no pot ede nili
aia vna ab alia Differret qjtttateis fic aia beat qjtitate Di/
mefiua.tr 3tem gcgd bet ptes comenfuratas ei qb bet
qstitatem bet ptes qjtitatiuas.aia tales ptes benergo bet
qjtitate.f>apars patet p 15 cp qjticati nibtl comefuraf nili
q3titas*i4,pbaf p boc qb Dic ^fug°.cp aia p fuas ptes eft
in oibus ptib° cozpis.tT l^eterea tertullianus beretic*
ut Dicit aug°p ^bii apii cbijat aiam b:e qjtitate qui uo
cat aiam iteriore boietmbo aut bns eft lineameta <gti:a/
liuais q: multu otfputatu eft oe boc fu j3 in Diffinitioib*
aie fufficiiit que Dicta funt.tT Solo Dicedii <p oupF eft
qjtitas ^tualjs z Dimefiua.Dimefma q^tttate non bet ais
fed ^tualem.£t ad boc intelligedu3. inotandurn eft cp
quantitas Diuifiua eft in infinitum oiuifibilis per intra/
nea fibi.qjtitas aute tbtualis Diutdif ad id qb citra eam
eft no ni m ifinitutz boc eft in $tute actiua ad majeimti*
in paftiua Ito ^tute ad minimu ut babef in li° oe celo z
mundo z fup epplanatu ett.z io Dicit Slug^ qn querif
qultus fitbercules Duplejc eft qo.f.^te molis uelqjte
fttutis.tr 3d ^aut Dicendii cp in maiori co:pe maio:
eft aia no qjtitate molis fed qjtitate fttutis . fed tu oup'
eftfttusvna.f.affijramebzoque peraccnsbet qjtitates
ficut calidii frigidu bumidii z ficcil que pfictut coplejcio
nem meb:i« oe bac pot ?cedtq> in maioricozpe maios
eftaia.^flia eft ftt° ftues ab aia z illa no bet «ititate nili
fttuale.tr ad aliud oicedu g? aia comefuraf co:pi ficut
fo:ma mae znofic mefura qjtitatiua mefurato . tT Sd
id qb obqcittertullian4qu(caufa eftifti°qonismdtgnil
eft rudere eo cp 3ug° oicit cp fub ore ipfius eloquetiffi/
mo fatuifitmum pectus babebat*
tr^w^rif oe compofitione co:poris.
j0nfequenter tran
€ feudu eft ad queredii De co:pe bois qjtt»
ptiuet ad tbeologu; . £t querunf tria oe
co:pe ipi°ade.quop f>meft oe copone cos
poris ipfius.2m eft oe imoualitate eius.3m eft oe edulio
z gnatione eius fi perftitiftet fine peccato.
„ B pzimum fic piocea*
Oe coipus bns meb:a oiuerfaru coplerionaj
fim calidti frigidu bumtdu z ficcu eft copofitm er cotra>
rys-Cojp4 ade fuit bmoitergo fuit copofitu eje ptrarijs»
b4ps patet pfe.?4 patet p boc qtcojpus ade babuit cere/
b:u co:*repar que funt mebza otuerfa^coplecionu fim
calidu frigidu bumidu irficcu.etia5 boc babef per Iram
gen.ubi oicit qj fojmauit oe° boiej oe limo terre.limns
aut terre fonat quodda comif tu e]i ?trarijs:ergo ^mus
bo fuit ex ^trarys.Jnde fic oe copofitu ex ptrartjs co:ru/
ptibile eft.^m0 bo copofu°eft e]i otrarysiergo p:im° bo
fuit cozruptibilis.tr Jtem ,pbaf in 30 oe celo z mundo
cp oe copofitu ex graut z leui cotrupif.^ bsc oe caufa qs
Diftabut coponetia leui afcedete z graui oefcedente. Si
copofitu fuit coipus adeiergo cozruptibile fuit oe necef/
fitate per nam.lDis romb°i filtbus ,pbaf cp ada a natu/
ra fue coponisno babuit imoualitate.boc etia otc ^ug**
in glo.fup geii.f.op Hda moualis fuit ana fue pdittois:
fed imoualis biihcio qditoris.Sed ad boc qda uolut oi
cere m oup* fuit na co:pis ade. vna que eft a na que os
matfbec eft a coponcttb4:* ab l?ac no babuit imoztalita
tem.Slia que eft a naqucDifoimai-rab bac babuit im
moualitatcw bcc tb:ma eft triplejc.fcma eft’actus z fonna
inijrta que talis fuit cp adeo reduxit ptraria ad equalita/
tem que etia age z pati no potuerunt ad muice.*4 eft os
gani3atioco:pis,quetahsfuitin ada cp ppetuo Debuit?
potuit remoueri ab aiaronali.34 eft aia que talis fuit cp
SecMe partte fume
gpetuo potuit t flue vita coipi.CT Sed cotra boc eft qt>
Dtctt glo fup jL'°fup id op etia? fpoliauerut eii in gratuitis
z vulnerauenit eu in nalib°Xu5 igtf bojjmusimoita/
litate fpoliaffit imoitalitas fuit oe gratuitis % no oe nali
bue.ergo neq? eft a na que oi ma necjj a na que d i foi/
ma.C'3tej I ?o jn cafu fuo no eft magis pumfqs Demo»
Sed oe Demonib^oicit ©io°gj Data illis n£lia bona ne
quaqj mutata effe.Dicimus g g> in boie nalia per pctm
no funt mutata.£u3 ergo imoitalitas mutata Iit imoita/
litas no fuit oe mliW.iEJteSlutfin Ubio pe bono piu
gali no coipus fpiiale illis boibus factu? eranfed piimo
uiale ut obedietie merito poftea fieret fpiiale ad imoitali
tatem capefceda» £y. boc babef cp imoitalia fuenit £ma
eoipa ejc merito obedietie z no e?: natura.C" 3^ ibides
coipa piiorum moitalia futile intelligamus puma piov
matione* non moritura : tii nili peccaflent ficut minat0
erat Deus tanqj fi vulnus minaretur.q: vulnerabile eo:
pus erattqb tn accidiffet ntfi fieret gp ille uenilfettejc boc
fequiftdem.CT3tfm2Uig0 ibide?. Si ueftib°ifraelita/
ru3 pftititoe0 per annos.jcl.fine ullo oetrimeto,ppuuna
ftatu?:quato magis pftaret coiptbus obedietiu? pcepto
fuo feltctfiimuquodda5teperametu5 certi ftatus Donec
in melius puerterenf no mo:te bois qua coipus ab aia
Deferir fed beata coniutatione a mortalitate ad imoitali
latemiab aiali ad fpiialem qualitateXr boc iterii babef
cpimottalitas fuit er obedientie merito z non a natura»
CT3tem Hug°tn f fup gefi.ad Ifam.lHe quifq? Dicere
audebit cibo# indigetia quib° reficiant nili moitalibus
coipibus effe non poffe.gBr boc accipif g> pma coipora
per nam fuerunt moitalia.CT Sed ptra ex eifdem giia'
mur z nutrimuriergo qutcuq3 cibus affert imoitalitate?
illud per £ncipia coponetia.eritimoitale.Sed bmis bo
imnib°per cibu inerat imoitalitas : ergo £rni botes per
piincipia coponetia erant imoitales.f>a ,pbaf per boc g>
tpa eft bncipiu5 tn pbicis» ^ feribif ab Hug in 6° fuper
gefi.aa Iram ubi oicif q> imoitalitas ade prtabaf erefu
ligni vite.C'3(em eade potetia eft ad actu? alique z ad
cdtinuatione ipfius.fed imoitalitas no eft nifi ptimsatao
vitesergo eade potetia eft ad imoitalitate que eft ad vita
potetia aiit ad vita? fuit nalis.ergo z potetia que fuit ad
imoitaIitate.CT3tem oiia eft inter botem z cetera atam
tia in giiatione z vita;* in boc gp no babet aiam ppetua|
*rincoiruptibtle:eetera^oai9ntiacoirupttbilf»4u3tgic
in opibus Dei optima Debeat effe ppoitiotopoituit f ua
n ,ppoitione mobilis ad moues z roime ad mam ♦ ergo
ficut aie coiruptibiii oedit coipus corruptibile per nam:
ita aie incoiruptibili coipus Debuit aptare incoirupnbi'
le per nanus ita |>mo#boium imoitalitas fuita natura»
CXllterius querif iujeta boc fpeciafr oe foimatioe eov
poris ade utru boc Diis per feipm fonnauerit uel per au
gelos.sSt videf gp per angelos.eft enim lejc oiuinitatis
ut Dicit ©io° per piiina media z per media ultima redu
eereXu? ergo coipus bois in ultimo gradu ftet ronalts
nature videf gi per fcma ronale? nam ad effe Debuit re
duci»tnfc>:eterea tria funt opa ad pfecttone mundipti
netia.f.creatio toimatio z .ppagatio.ppagattoue aut cd'
tnifit naturetereatione aut pficitipe:ergofim pgruitate?
oidmis foimatione que eft mediu opus Debuit comitte
angelo qui fup nam eft z citra oeu*Sed ptra boc eft qo
babef in ^fa.650.opa mariuu tuarii oes nos^ 3ere»iS°
ubi Dicit ons ficut lutu in manu figuli ita effe uos in ma
nu mea«cnk:eierea cu? oicif faciamus boiem ad ima/1
ginem z lUitudme nrani.fancti referut faciamus ad pio
narum trinitatem culpant eos qui oiciit ep referaf ad an
gelossergooeus per feipm fecit coipus bois.CT Clite/
rius etia? ,pprer bereticos querif oe ^bo qd Di gen,^°«
«Creauit oeus boie? ad filitudine z imagine fua»ad ima '
gine oei creauit illu?mafculil z femina creauit eos.m ad
|uc nibil oberat oe tbunattoe mulieris:g videf gi que
da mulier creata fuit an eua.boc etia videf per modutti
loquedi quo in i°cap°utitur 3dam oicesiboc nunc os
ejc oflibus meis.per boc enim ipm nunc videf innuere
alia ante fuiffe feimiia.fi73tcm boc ,pbaf er pcepto le**
gis ubi ^ctpif m quifq? oucat ujcore? fua oe fttrpe fua.m
ibi Dicit iBamaliel gi boc pcepit ons ,ppter concoidiam
que oebet effe inter viru? z upore » fi enim oe a lia fttrpe
effet no ita pcoidaret fic nec Ifli pcoidautt cum ada que
ante eua fuit no oe coipe ade fuit tacta.Sed cotra in ^n
cipio gefnanteq? aligd oicaf oe foimatione mulieris Di
cit crefcite z multiplicami ni z replete terram z fubycite
ea5»tlluduerbu effectu no babuitnifi in euarergo vide
tur g> non fuit alia mulier ante eua.(T3u?ta fr°c efta,n;
querif fpeciafr oe foimatioe eueoe qua oicif gefi.i0 gp
immifit ons oeus fopore in adam tulit vna oe coftis ei*
z repleuit carne pio ea:m edificauit diis oeus cofti qua,
tulerat oe adi in mulierent querif oe mo illius edinca
tiouis.Utru? fuit miraculofus uel nilis» .£t videf g? na
lis»tunc enim ut Dicit 2Jug° iiuedit ons nam pftitue.na
tura aut no nili modo nali pftituifqb patet per oppofi/
tum qi modus tnnalis oeffruit nam»CJ3^m 2lug°oi/
cit qi in pmis opibus no querif qualr admirabilis oe9
tn creaturis futs utatur fed potius aligd ftm nam rei pof
fit fieriXum ergo foimatio mulieris fit oe funis opibus
no oebet referri ad miraculii fed potius ad nam»fed ini
adi fuit ^ncipiu efficies z mile euetergo eua fim mimr,
^ceftitDeadi.^^baf perbocgicaufe fim ni3^cipue’
funtfim efficies z nam pcipue»ia,pb3t per boc gp in ma
fculo eft ro efficietis refpectu oium fui giiis » i5tlr cofta
ejc qua mulier tacta eft eua fuit in adi4P,[b;eterea
guftin°in f fup gefi.ad Iram mouet qone Utru ro qua
mundu pmts opib°creauit atqj eocreauit oeus illud qd
bebat ut fim eam iam ueceffe effet er viri latere feminaj
fieruaut boc tm bebat ut fieri poffet.ut aut ita fieri necef
fe effet uo ita iam pditii fed in oeo erat abfeonditu? » £l
foluit per loga uerba quo^ifta eft fentetia gi ois res na/
lis qui in pmoidio mudi pdidtt oeus bet (uos oetermi
natos fines(pceffus z leges in feminalib°caufis quas in
psimoidio mudi nae indidit oeus utfim Determinatum
tepus vnuqdqj fui giiis fumat,pgreffii3 z Difceffu?.^ fim
boc fit ut triticum oe tritico z faba oe faba : z bo oe bote
cedat Determinato tpe z vna etas pereat z altera coua
fcat.ut aut lignu erctfum oe terra aridu z ^politu? re/
pente fine terra z radice floreat z fructum faciat z oedit
quide naturas quas creauit ut er eis boc fieri poffit.piP
mo# aut caufas pdidit oeus tn natura fed febo^ bri ab/
fcoiiduas infeipo quas rebus pditis no iferuit» £r boe
accipif g? oium miraculo^ caufe funt in natura quitum
er boc g? er natura fieri pnt I5 no er neceffuate fiit:z ita
loimatio eue quo ad boc fuit in adi 2 cofta quafi er boc
fieri poffet.quicgd aut in potetia eft in aliquo It educaf
in acui no erit miraculofumtqb ,pbaf per Diffinitiones
miraculi que eft arduu z infolttii pter fpem z facultate?
inuratis appares»3nfoIitu aut no eft ut potetia ,pcedat
in actmergo foimatio multeris er cofta no erat miracu/
lofa. Sed ptra 4rifo»oiftinguit triplice curfii5»f,nature
z uoluutatts create z uolutatis Diume.2 oicit g? ille qui
tm fubiacet uoluntati oiuine miraculofus eftffed foima
tio multeris fuit tm fim uoluntate oiuini:ergofuit mira
euIofa»CC*3tem quiegd foimaf a natura triftoimaf cali
do frigido bumido z ficco.talis no fuittrifmuiatto cofte
in euatergo no fuit nalis.(]J3tom videf falfum Dicere
^ug°cum oicit muliere in rone calidifutffein cofta.ro
enim calidi aut eft ftm efficiente uel mam uel foimauf
finenuz pftat gj fim efficiente uel foiina uel fine no fuit.
0.i> aiit nec fim mam fic.pbaf.vniufcuiufqj ma eft oe/
terminata ad receptione fue foimeizfic eft filis mae eo
rum que funt eiufde fpeiualis ma no fuit cofta in copa/
raitone ad euatergo eua malifer no fuit in cofta.piima
Be bomine
ptobaf per boc cp ma afino» fimilis ed in fpecie « Ieoml
in fpecie z fu oe aliis,** ,pbaf per boc qialijboies non
funi ejc codis ficut ejc ma. <Otem.£omeorfuper60me
H?aec Dicit cp gcqd ed in aliquo ficut in potetia mali vno
motore educif oeipfozfemp qn moto: appropinquat
mae mouedo ipam?! jppter boc tdolil no e It in terra (i"
cut impotentia mali fed in cupzo:q: a flatuario motu ar/
lis educitur oe cupro z no oe terra.Silr berba in poten
tia ed in faba z no in terrarqr in vno motu nature educi
tur oeipaz no oe terra:z ficoe alije.-Cu ergo femp edu
cafbomo oe coda vno motore no potuit bo militer ee
in cofla.C* Ifreterea querif quare poti0 oe coda qj oe
pede uel alio mebro formata ed miilier.$ET3kro quare
repleuit one carnem pro eazno fitmpfit carne oe adi.
“Jbreterea querif oe uerbo 2lug in coi oe ada z eua*
Dicit enim q; illud uerbu q d babef in ftn° geii.mafcultl
«femina creauit eos.intelligif oe creatioe viri z, multe'
ne in rone calidi, illa enim ro calidi nec fuit in coda nec
in alia pte bois fed in ipfis elemetis ut videf;! ita videf
cp bomo pollet fieri oe ipfie elemetis (icut fact° ed oe ccn
fta.CTlkreterea aug°ponit in qone utru mulier fit tor'
mata per angelos uel per oeu,t£t videf q? per angelos
mulier enim figtecclefia oe latere ;rpirepatl.£u; ergo
tota oifpefatio future figtionie o:dinata fit per angelos
ut oie 3ug°formatio mulieris que £mii fignu fuit but°
repationts oebuit fieri per angelos.CT Sed c5tra oicit
Sug°tn libro 9°fup gefi.ad lfa;.£ertifiime oico fupple/
metu; illud car ni0 in coda in loeu code tpfius : q: terni'
ne corpu0 ! aiam piirmattoneq; tnebto» oia vifcera fen
fue oia % qutcqd erat quo illa creatura z Ipomo z femia
erat n5 nifi illo tpe ope oei factu quo oeus no per ange
Io© fed per femetipm no mo opatus ed z fic oimifit.fed
ita cotinuater operaf ut nec ullam altarii reni nec ipo»
angelo» natura fubfidatfi no operef.C* Ibreterea que
ruut aSafili0-! u6ern0 quare bomointer cetera aiantta
fact°fit recte dature:! quare femia oe latere bois fit funt
pta z no femine alio» aialiumuCTSofo oiccndi! ad pm
fine piudicio fim opinione Bug.bomo per nam morta
lis creatus ed;fed imortalts bnficio gr e coditoris : ficut
eni; aia in gra innocetie dans in ordinefuo per oia fuit
ad imperiu; oei ita corpus dansfubaia per oia fuit ad
imperiti aie:vn uoluntas cobtbutt ptraria coponetia cor
pus ne per actionem z paflione mutui oilToluerentur.
CT2Jd illud qdptraobijcif oicedu qjalimentu odedit
corruptibilitate f neffe corpori per nam coponetiu; ficut
;pbat oboried ad actu; no fuiffet reducta nifi fuiffet pec'
catus inobedietie ptra aliqd pcepto» fibi oato» que fue
eunt tria.f.ejc omni ligno paradifi comedere ptra qd ue
mdctfi no comediffet.Bliud pceptu fuit crefcite z mul
tiplicamini ptra qd ueniffet fi no gnaffefc! bec ouo onr
precepta nature eo cp vmi fuit ad falutem nature in fe:z
aliud ad falute in alto z in fe,3m fuit oe ligno fcie boni z
mali ne comedes:qd pro tlto oicif ede pceptu oifcipli'
ne q> id qd peipiebaf iudtfferes fuit in feffed e]c ratione
precepti tiii jpbatio fuit obediette,CC 2Jd aliud otceduj
<p ro illa j?cedit bn oe potetia actiua in qua no ed pmu/
satio ficut ed potetia viuificldi m aiajfed ejc pte fufeipie'
lis no ed ita:corpus enij pmutaf fim namrvn nifi affuiC
fet gra ebibes pmutatione corporismo fuidet fufeepti'
bile vite ppetue^GT 2fd aliud oicedu cp in corpef m na
tura no potuit boino ede corruptibilis jpp ter ronem co
ponetiu5;fed in bocejccefiitaltaaiantiaq) equalioris z
nobilioris fact°ed coplejrionis no m incorruptibilis ni'
fi per gram pditoris.dT Md id qd ulterius querif otce
dum q? oeus per feiprn formauit.corpus bominis ficut
omnes res fozmauit ut .pbatum ed per auctoritatem in
ductam ab 2tug fupra oe eua.CET Sld id qd contra obq
citur okedum q; angelus in potetia opatiua no edfup
diam ita $ ipfe' nam creet uel formet uel i ndauret fj ed
fupra namfuBeuobilitate.perboc etil patet fofo adau^
ctoritatem Bion^fij.boc enim i ntelligif oe i lluminatio
ntb°oe quib°m tractatu oe angeli? ed ejcpeditij.C'H(l
id qd ulterius querif oicedus ouplr, vno mo q? id quod
in bn°gefi,per anticipatione oicif z itelligif oe ena , £t
fifr illud qd fequif crefcite z multiplicamini , Hlto mo '
do oicif fim Slug^in 9° fup gen,ad If am.f,cp bomo tuc
intelligif fact°fim caufale ronem qua oeus nile pine in
didit uel inferuit ut e;r ipa corpus bois fieri pollet, £t qr
bec calis ro cois refptcit vini z muliere;! jpptcr boc oici
fur mafculu z femina creauit eos,! fifr intelligif qd feq
fur crefcite z mftiplicamiimpodea oe limo terre fo:
mauit vini z oe coda muliere, CET2Id aliud oicedum op
canfa pcepti no fuitqmia fumpta fuit oe corpore aderis
oupleje alia caufa alfignaf a fanctis.iQuarum vna ed ne
fortes pfunderenf fi mulier oe tribum tribu tranfiretz
pars fue hereditatis ea fequeref.z* ed ne fieret error iis
promido fcie . .pmiflio enim tribui iude facta ed : que it
permijrta findet alijs tribubus no fuidet certa ueritas in
promidionetCr Bd aliud oicedus gi 0amaliel menttf
z fequif fabula iudeo» oicetiuj q» Ivli creata fuit an eul
que nolens pfentire ada alfignata ed oemoni z genuit
ejeoemone illo oemones qui oicuturafmodet! afmo'
dei filij z nepotes.C ad id qd ulterius queritur oe for
matioue eue oicedu; q» formatio fua miraculofa uel mi
rabilis fuit,C* Bd id qd ptra obijcif oicedu; cp oe°tune
indaurauit nam in pmis nature pncipijs;i ,ppter boc ii
Ia pneipia pernam redaurari uo poterut. CT ad aliud
oicedu; cp oiemm 2fug intelligif oe piittbiis nas crea/
fas ficut iunt locus motus, vfi etil ipfe oicit uerbu; boc
oe aquis que fup celos funt.CT^fd aliud oicedu q> fini
Bugminuemunftnao:iafimronem.f.caufe feminales
« rones cales z caufe fimprr,! caufe feminales ,ppzie re
ferunf ad nam feminante; ftue in griatione eqnoca uel
vniuoca:fiue per putrefactione.tftationes ^o caufales
fimplicioresfuntzfuntin ma quoad ea que ad alique
fine ronis educunf oe ipa fine opatide ttrifeca.f.ua ftue
ejemfeca ut arte uel uolutate omina. -Caufe ent funt Ilus
pliciter males formales z efficietes z finales, auguttin*
aut qnq; ponit vnum pro altero:! oicit bec inferta z coti
creata ede mae.GT Sifr vim facit Bug°inter boc cp ali'
quid fit in ma ut oe ipa fiat :z cp aliqd fit in ipa cp no e»
Ipa fiat fed q; fieri polTit.p0mo m ma ed cui° caufas fuf'
ficietes ad actu ma babet in feipa ftue in nalibustlmetn
artificiatis.oico aut caufas efficietes finales males z fo:
males?! 15-tno milia funt in maU0 ^o modo ed in ma/
teria cut°caufas fufficietes ad actu; non bet materia fed
obedietes.efficies enim ed ejetra in fttute oiuina quali
mo ut oicit 3ug° oe qnque panib0 faturati funt quque
milia boiu;:! oe aqua factu ed vinu.! boc mo oicit mu/
jierem fuiffe in latere viri. Sic ergo mulier fuit in coda
fio ficut in caufa feminali fed ficut in rone dii : no ut oe
ipa fieretffed ut oe ipa fieri pollet.! boc mo oiett ^ufef
in trunco ed vitulus no ut oe ipo fiattfed ut oe ipo fie
ri poflit?! bmoi tn .pceffus no ed pira nam qua oeus iit
dituit eo cp i u pma tnditutioe nature ut oicit2fug°oeus
nature tales inferuit roues illo» operujque podea fim
fui uoluntate ad effectu edujcit.per boc patet fotb ad to
fu; qd oe boc obycif.^jj ad id qd querif quare potius
fit fumpta mulier oe coda viri q; oe pede urcapite.ifte/
fpondet fancti cp ,ppter equalitate iuris in matrimonio
«equalttate; meriti fumpta edoe media parte bois.tEt
fi fumpta effet oe capite crederef effe ona z nobilior.Si
#ooe pede crederef ee vilior z ancilla.C* Bd aliud op
cedu; cp Sug°i ntelligit oe rone dii que fuit in elemen
tis ad corpus bois fim modu oictu.f.cp ex ipfis fieri pof
fit no cp ex ipfis fieret,(TBd aliud oicedu; qr oeus per
feiprn formauit multere.iQd ^?o oicit 2£ug°cp figtio fu'
Utro» facta ed per angelos intelligif oe figtigne que fa'
Qccmc partis fume
eta eft per apparitiones que ejcfribtte fum piibus uete/
ris teflameti-CUSId id qb querif oe flatura coipis oice
dum g? moraliter loquedo efl ad iudkldm rectitudine
metis finaliter aut eft ad pteplandu celeftia t vn Dicit os
bomint fubltme Dedit celuqj videre iuifit , naliter autej
jopter calore in nobiliffima coplexione.Si eiu' bomo
eret inclinatu coipus fanguis multu flueret fubtilis ad
cerebni z impediret virtutes nalestcaloi enim lj in qui
bufda fo:tio: fit tn illa no funt adeo Deliberate coplejcto
nis ut erigi poffmt.C* Sdulti"1 Dicedusqjfim Damaf.
w in quolibet grie aialium create funt ou'e Ypoftafes ma
fculus^femina prerqj in boie eo cp ipe eft Deo in boc fi
milis qb eft piincipiurn totius generis fui vnus ep@ fi
cut Deus vnus exos piincipiurn eft vniuerfo#.
CTiQueritur De immojtalitate ade.
e j£amdo quetitur
©e immoitalitate ade.£t querunf tria
quop pzimum eft quid eft in quo
Differat ab immojtalitate plie que erit
poft refurrectionem.}"1 utrum peccatu polfibile fuit gk
qui inimojtalitatem poft efum ligni vite.
a B pifmumpcedit ite*
©icit 2Sug°q? uera imoitalitas eft uera incom
mutabilitas.dfoaxtm0 aut Dicit cp imoitalitas eft piocef
fio i ppetulviil.neutrofftogmodo;zadlfuit imoitalis:
ergo videf cp imoitalitate no babuit.C" iDieterea qcqd
pot mori z pot no mori no plus babet De moitalitate qj
©e imoitalitate.adl potuit mori z no mori ut Dic 2fug°
ergo plus non Debet Dici imoitalis qj moitalis.C* l&e
lerea querif utrii imoitalitas effet fua potetia uel babit0.
£x videf cp no fit potetia.ois enim potetia radicaf in fm
cipys coiporis uelaieiimoitalitas aut no radicaf in £tv
cipys coiporis eo cp illa ptraria funt a quib°ada non ba
buit imoitalitatafed nec in piincipys aie.gfta enim per
fua fubam eft imoztalts;^ illa imoitalitate nunqj amifit:
ergo imoitalitas qui babuft adliioeft imoitalitas aies
qi ipe illa amifit.Si ppter 15 Dicaf cp eft babit0. GT£o/
ira ois babitus ptectiuus eft alicui0 potetie.Si ergo im
moitalitas babit0 eft opoitebtt aliqui potentia effe que
perfictef ad actu? imoitalitatis. C" *£>ieterea fim uerba
;3ug videf illi potftil fuiffe potetiam li.ar, Dicit enijq?
potuit ito mori fi uoluilfet z mori fi uoluiffet z retoiquet
moitalitate z imoitalitate ad uolutate*C7 iCneterea que
rif utrii eadem potetia fit ad mori z ad non mori : ut Dk
tuntqdl.fiSt videf cp no.vna enijfuit a gfa.Hltera
a natura.C?£>:eterea quecuqjfepabilia funt ad fe inui
cem fi m fubam z elfe no pnt effe eade fim fubam.poten
lia moriedi fepata eft a potetia no moriedifimfubam-z
effeiergo no eft eade fim fubam. 0,b aut fepata fit,pbaf
epbocqjbabemus mo potentia moriedmio potenti!
no moriediXomra boc eft cpoppofito£eade5 fumma
% potetfarz maxime oppofito# ^uattue : mori alit z non
mori fic opponunfiergo ipog vna potetia z ma.CSo
lotio Dicedti5 cp imoitalitas ade pot conftderari fini id a
quo eft.i.fim potentia actiul uel paffiul fiue foimalejjf
fitu piimii modii eft potetia.fim aut imbabii°eft qui Dici
tur gf a innocetie.GT 2fd id alit qb obijcif oe Diffinitio'
nib°^ug z xlfeaxtmt oiceducp&ug0 loquif oe imoita
litate Dei eo cp nibil efficomutabile uere nili folus oe°.
fimfto dfrajrimi Diffinitione adi babuitimoitalitate5 1$
no fuerit in ipopfirmata.GT Hd aliud Diceduqipoteii
tia no moriedi in adi Difpofita fuit per babitti gf e inno/
cetie.potetia #0 moriedi non fuit Depolita per babitum
culpei-r.ppter boc Dicif potius babmffeimoitalitatesqg
moitaIitate,<T^d aliud otceduj cp id in quo fuit imov
ialitas eft potetia malis st fufceptibtlis a quo eff babitus
f potetia acuua.C' Sld td qb cotra obycif Dtcf du <ppo/
tentia illa radicaf in coipore no qufde in piincipys cdtn
ponetibus coipus fed in ipo ptuncto z coplexionato eo
dem mo pmanete.Si eni5 coipus aliqb fufeeptibile eft
viteftdem coipus manes eode modo in cdplepoe femp
eritfufceptibileXoipus atitade potuit pmane eodem
modoivii eadej potetia qua fuit fufeeptibile vite fuit fu/
fceptibile imoitalitatis.GT M id qb obycif ois babk
tus eft in aliqua potetia.oiceduj cp boc eft uerusffed bff
cotingit vna potentia que coplef per babitu moue alia;
cuius no eft ille babitus imediateificut patet in rone mo
uece z oidtnate ebeupifeibile z irafcibtle5.£t fffr eft bk:
gf a enim innocetie fuit in aia s z illius virtute aia potuit
cotine coipus in eode ftatu coplexionis ut femp effet fu
fceptibile vite*GTad aliud Dicedu cp eade potetia mate
rialis i idffpofita fuit in moriedi z no moriedi.i bec po
tetia fuit coplexio coipisffed no eode modo fuit fufceptl
bilis utriufq^per ronem enim coponftius potuit mori
fed virtute aie innocetis potuit non mori.GT2Cd id qb
obijcif De li.ar.per 3ugm Dicimus q» mori z non mori
fuit in li.ar.ficut in efficiete no.pxftnojfcd in gra innoce
tie fuit no mori ficut in efficiete pxmo.Jn Difteperltta
^0 coplexionis mori fuit ficut in efficiete pioximo»
GTOueriturin quo Differt ab imoitalitate patrie»
„ fEcuudo queritur 3fnqno
Differt ab imoitalitate plie . £t videf qraiia fit*
©icit eni Sug°alia eft imoitalitas carnis quam adi ac
<eptm0.3iia$oquI in refurrectioe per iefu3 fperam0*
ille enim factus eft imoitalis ut poftit no mori fi no pec/
caret morere f aut fi peccaret.fily fo refurrectionis non
ultra potertit peccare nec mori.GT^tem 2fug°in libio
fup gen.ad Iram id qb in adi pdidimus fim quedl mo
dum recepimus per cbiirtu:^ fim quedl modu no rece/
pimusinon itaqj recepimus imoitalitate fpualis coipo/
ris qua nondu babutt adlifj recepimus iufticil ex qua
per peccatu lapfus eft,£x boc accipit cp imoitalitate fpi
ritualis coipis qui bebimus poft refurrectione non ba
buit adliergo non eft eade imoitalitas.CET ftem Hug9
in 6°fup gen.ad Iram.aliud eft no poffe mori ficut quaf
das naturas inioitales creauitDeus.Sfliud poffe no mo
rtifim quem modii piiinus bomo creat0 erat qb ei pfta/
baf dc ligno vite non oe pftitutione nature. C* boc
iteru acctpif cp imoitalitas refurrectionis que eft no pof
fe mori alia eft ab imoitalitate piimi bois que fuit poffe
no mori.fr; Jtan imoitalitas pmi bois fuit a gfa inno
cetieiimoitalitas aut refurrectionis eft a ftatu gfieiergo
no funt eade.GTSed pira eade eft potetia fub cifpone
■zneceffitate.poffe^o no mori z no poffe mori febabei
ficut oifpoz neceffttasiergo eade eft potentia ad utrtiq;.
£um igitur imoitalitas fim vnum modum fit potentias
eade eft im moitalitas in flatu innocetie z in ftatu glorie.
HJ 3tem potetia ad mori z potetia z ad neceffario mori
eft vuaiergo ab oppofitis vna erit potetia ad poffe non
mori z ad neceffario no mori.C jtem li.ar.iu angelis
vmi eft z 0mo mo potuit no peccare ante pftrmationei
* poft pfirmatione no potuit peccare : ergo a flfi eadem
eft imoitalitas que^mo pot no mori in ftatu innocetie
z poftea no pot mori in ftatu glorie.fU Solo Dicedii op
quodlmo eft eadem z quodlmo Diuerfa.fi enim conft/
deref flatus z efficies ^pximus z oifpo recipietis tuc erit
Diuerfa.vna enim eft in ftatu glorie que eft flatus plene
pfectiome.aljera ^0 in ftatu vieiqui eft flatus j?gredie/
ris ad Deu no plene pfecti.GT Sifr efficies pioximutrt
vna eft Dotes coiponsiin alterabo gra tnnocetie.Sd/
buc aiit Difpo ^ximain vna eft fptlalitas coipis glorifri
cati.Jn altera aut fuit co:p° aiale fufeeptibile tn vite ppe
tue ppter iufticil iimocetie^uftu eni, fuit qjdui aia vi/
te fue adbefitper obedientia5 que eft oeus gp tldiu per
ftjfceptione vite adbcreat ei coipus qb erat fub ipfa.Si
me homine
$0 cofiderefprima potetia ad imorialitatem fine Difpo'
fitionib°adaptltibus eam tunc erat femp eadem intona
ittas utrobiq; fim ??oc eil fim quid ? no (impliciter.? per
hoc patet folutto ad totum.
CUUtrupoftpctm pofitbilefuitpfequi imorialitatem.
, £rtto queritur tltrum poft
petmpoflibile fuitpfequi (mortalitate perefu;
ligni viteXt videf cp fic.lignu enim vite effecta bebat
ptinuldi vttl ut oidt Sug°in 6°fup gen.ergo fi poftpec
catum fuifiet comellu cotiouaflet viti.CT 3tem l?oc pro
baf per belil ? enocj? quib°cotinuat vita ut Dicit %n%\
<T3tem boc videf per uerba posita itt gen.qj Dicit om
poftpctm videre ne forte fumat oe ligno vitexviuat in
ctermi.Sed ptra quacuqj Die comederis morte mortem
rts.i.neceflitati mortis fubiacebie ut Dicit
laucti coiter Dicut q> ante petiit potuit bomo no moriifi
per petin fact°eft no pollet no mori.fOuri9 15 iteril
querif fi poli peun comedifiet De iigno vite z ptinuafiet
vita utru eande; (mortalitate babuifiet q? j>ue.i£t videf
fic.^ma enim (mortalitas fuit in flatu aialis corporis
z cibi fufletlda z ftlr *a.Sed cotra Dicit etiam 2(ug° m
belias z enocb reuertanf fub anttcbriilo ad Debttsl illud
foluedti quo oie Debitores tacti fumus tn adlfied iit pii
ma (mortalitate nullus boc Debitu nopfoluifietsergo no
efiet eadem fmortaIitas.C'3mcta boc iteru querif ulte'
rius utru; pro quolibet peto bo necefirtati moriendi in
corpore fuifiet adduct°.£t videf w nd.funt eni; quedl
peti in quib^corpus no coicat afe ficut infidelitas z que
dam inanis gfiaoe fpualib°:iniultu aut efiet ut corpus
eu; aia focietate in pena beret nili etilfocietate inculpa
habuifletjergo fi in talibus peccatis peccaflet adamo ne
cefiario fuifiet mortuus in corpe.CS; ptra multa pec/
cata fui» tm fim vnl potentia aie pro quib°tu tot° bomo
cil pdenatu@:ergo filr pro peccato fpus pdenari Debuit
etia corpus.lT Jtem Dicut fci q? pctmtndujcit mortem
per boc auertit aiam ab fcomutabilt vita . £u; ergo boc
iit in omni pctoioe petiit indujrifiet morte. C" iCSieterea
querif De boc qd babef in libro fapietie Deus morte; no
fecit fed impij manib0? uerbts accerfierut ea.mors eni;
ellinflfmtufticie iudicatisqua oeus inflixit fcmispec
cantib^ergo videf q> oeus fecit eain4ET3te Dicit amos
^jpbetamo eilmalu in duitate cp oeus no fecit.? boc i n
lelligif oe malo peneig ois pena a oeo ell facta.tUUlte
rius etia querif qua iullida poileriori pdenati funt mor
le.pater enim no portabit iniquitate fily neq? filius poy
tabit iniquitate piis Dicit ons.frSoro Dicedum ad $'n
0 petrii induxit necefiitate morieduvn per efu; ligni vi
te no fuifiet ablata mortalitas oporteret enim mori qui
nilibet fuifiet plongata vita ante trlfitu ad gfiam.? bec
ell fnta ^[ugfup gen.ad Iram in 6° labro vn oicit bella %
enocb redituros eo q> oportet nos expoliari z no poflii
mus fupueltiri ut abforbeaf qd mortale ell a vita«buius
aut caufa in qone oe refurrectione plenius expedief in
loco illo ubi queref oe termio illo a quo eil refurrectio*
CT2fd obtecta #o in cotrariu oicedu qj bomo poli pec
cani nun$ pofiet Dici (mortalis per efum.ligni vite poP
fet ei ptinuari vitafied no fic gn femp uecelfe efiet mori
ante tranfitu ad priam:? boc tntedtt ons cum Dixit ne fu
inat oe ligno vite z viuat in eternu4F 2Jd id qd ulteri0
querif utru pro quolibet peto mortuus fuifiet in coipe.
Dicedu; qt fic.^J^d obiecta in cotrariu Dtcedii qt pote'
tia peccati no facit petimqr opationes z actus pticulariil
funt z totius:? io totus pdenaf.Cad id qd niteri9 que
rif utru oeus morte fecerit.Dicedus cp Deus ell caufa effi
cies mortis ? infligens ? peuariijfed petm bois eil cau^
fa meritoria:? fic tntelltgif Dictu fapietie.CT ad ultimDi
ceduj cp mors eil ex ma:vn oes ptes illius inae corrupti
biles facte funt:? q? oes militer fumus in frmis boibus
io oes morimur ?qfi aqua in terra Dilabimur.Dictu $o
ppbete oe peto actuali itelligif znooe originali.
CETO-UCrif De edulio z gitatioe ei° fi pllitifiet fine peto.
a £&n<k quertor De edulio z
gnatione eius fi pllitifiet fine pdo.jEt queritur
utrum cibus puer fus fuifiet ut nam uel no . Si eni 3 no
fuifiet puerfus tunc fruflra coinedifiet.Si ^o couerfus
fuifierincorpusautadrefiaurattoneoepdituautadaug
metum tm.Si p°mo tunc altqd pofltbile fuitoepditiin
corpore:fed emi r o ell oe pte z De totorergo totus pote'
rat oepdi:? ita corruptibile babuifiet corpus an peccatu.
Si #0 nihil fuifiet Depdims ? cibus no fuifiet addiscor
pori cum quitu quito additu femp faciat maiustadant
per toti viti creuiflet in magnitudie corporis qd abfur'
duj ell.Si ^0 Dicaf qf cibus tm rellitifiet calori nali ne
cofumeret fubam corporis boc nihil dl:qr fuba corporis
110 fuit pfumptibilis tunc fruflra ponebafad obllacultl
cofumptfom.CPI^derea Dicit aiug0q>fi no peccaflet
nec ignis ureret : nec aqua mergeretmec fpina punge'
rennec gladius fecaretsergo multominus calor nilis c 5
fumeret.Cril^derea querif utru; facta fuifiet Digefiio
cibi:? videt q» fic.fedt oeus in boie mebra Digeretia Ilo
maebu z epar z fiimliter uenas dbti ad mebra Deporta
tes : que oia fruflra efient nili in eis efiet Digefiio cibi*
CTllSreterea Dicit Slug0^ talis erat mortalitas ade q> tnt
«bis erat fu Jletlda.cibi aut no fitfletant nifi per Digefiio
ne;.cr -Otuerif etia oe mo griationts.Oicut eni Oioq
z Damaf.q? bo no genuifiet boc mo fi no peccafietfied
Diis multipltcafiet bumanu genus per modii alium. £t
eft ro eo?t:qr griatio ell vite mortalis eo q? imortalia no
griantXum ergo adi fuerat (mortalis fact°ipe non ge'
nuifiet.CTIftem Sug^in libro oe bouopiugaltcocubi/
tus no nifi mortaliii cozpo^efie pot.^fdam^o in primo
flatu no fuit mortalisrergo non cocubuifietfi pllitifiet.
$ET Jtem ibide fine coeudi amplexu alio aliquo modo
fi no peccafient babimri efient filios ex munere oipotf/
tifiimi creatoris qui potuit z ipfos fine paretibus pdere
qui poterat carne ebrifii oe utero virginali formare. £t
ut iplis infidelibus loquar qui potuit apibus fiue cocu'
bitu^lem oare.CT Sed ptra 2Jug°in 9°fup gen.ad Ira;
quliamejnifiDeparadifopuenifie?genutfiecomemo
ranfmt no in oeo qui .pbibere potuerit ut efient eis in
paradifo honorabiles nuptiextborus (maculatus boc
oeo pilate fideliter iulleq; viuetib9ei obedient faucteq;
feruietib0? fine ullo inquieto ardore libidinis fine ullo
labore aut Dolore pariedi fetus ex eojr femine griarenf.
€T3tcm Sug° ibidemXur no credanf illos botes ait
peccatu genitalib^mebris ad (pcreldum filios ita tmpa
re potuifie ficut in ceteris quem quolibet opere aia fine
ulla molellia:qfi pruritu uoluntatts mouet plura etiam
oe boc oicit Sug°.(U'|tem mafculu; ? femini creauit
eos oeus.Dtllinctio autfexus no ell necefiaria nifi pro
pter coitu; ?giiatione:ergo videf qi ante peccatu coire
z gnare poterlt.Sed tunc querif De oecifione feminis:
cum enim feine fit ex fupfluitate cibi videf q» cibus in ii
lis alterabit ? iucorpabif.dJSoro fine piudicio loque'
do ? nihil affirmldo oicom oeus fecit primos boiesta
les q? aialitas eo? cibis efiet fuiletada ? .ppter boc cibis
indiguerut.^ETSd boc aut q6 querif utrum incorpora
tus fuifiet eis uel no.oico q> mibi videf q? uon.Duplici'
ter enim piuugif cibus corpori uro. f. fub a z virtute.3»
ipfis tm virtute fuifiet qtunctusxfu&a emi fia fuifiet per
egeftiones ? euaporatioes per poros occul tos ? mani/
feftos.3ncremetum aut corpo? filio? eoxbabitu fuifiet
ex multiplicatione corpalis fube in feipfa ficut multipli
cati qnque panes ftieriit ad fattetatem qnque militi bo'
minum.fCSd boc qd querif utrum cibus rellitifiet ca
lori ulli ne ?fumeret fubain. Dicedu; q? fequeudo uer'
£>ccude partis fume
ba fanctog fult5a illa non fuit ^fumptibilis : 2 ideo cibus
virtute non ?iungebatur,$pad bocfto qd queritur ce
giiatione oicedum eil $ gnare poteram ante peccatum
per cocubitu;; fed fine pcupifcentia fuiflet pceptmigra
itidatio fine grauamie z puerperiu fine oolore.CT %u'
ctoritates que videnf ptra boc efie fim opinione loquu
tur fub fentetgsalio^.CU Bd id qd querif ce femine ci
cendum qr femen afiuniptujfuifietceradicali^tio nm
irimentaluqd quia multiplicatum ftiiffet virtute cibi fuf
feciflet ad pfiflemiam corporis z ad ,ppagationem gria
tionis.Sunt tu qui Dicunt qr oeus tales fecit primos bo
mines qualiter competebat futuro eor cafui quem ipfe
prefciuit.0.usd aure uerius fit ce boc non facite perfpi'
cuu; pot inuemri.2U>guft inus enim facit qoue; ce pue
i is natis utrum parui uel magnufapietes uel ignorares
natifutffent.2 refpondet qr,ppter neceffitatem uteri.par
ui nati futfient fed non in tali infirmitate ut nec log nec
ambulare nec fape potuifient.CJ Sd id qd queritur ce
Digefttone oicedtl cp facta fuifiet cigeftio ut ia Dictu eil.
CTGLueriuir ce coniunctione anime z corporis.
( t0nfequeter queritur
oecoiuuctioneantme z corporis. £t queritur
utrum per medium uel fine medio.£t videf qr fine me
ffio.&nima enim eil actus corpori? pbici pothia vitam
bntis.omnis atlt actus fne potentie imediate piungitur
ergoanimaimediatepiungif corpori. UT 3tem probat
S^:ini0Deanima’qranimafitfuba2r5corporis aiati
Dans effe corpori ammatirergo anima imediate piungi
tur corpori.Bi forte cieatur qr anima non tm eil forma
fed etiam fuba pfe ejens : z .ppter boc indiget medio in
coiunctione fui cti corpe. CET-Cotra illud mediuj aut eil
fuba aut accns.non acens eo qr acens no pot efie ro co /
iunctionis fube cu fuba.Si aut eil fubarauteil parsbo
minisraut ejctrinfecu bomini.no ejctrinfecujrquia itertl
boc no pollet coiungere. Si aut pars bominis tunc erit
aut pars materie aut par? forme.no par? forme eo cp for
ma fimplejc fit z tales ptes no babeanergo erit pars ma
terierergo fi tota materia medium babet piungens cu?
forma z pars mediu bebitrc iterum oportebit pone me'
dy mediii z fic in infinitum fic aia imediate piungif cor
pori.ClJbreterea oi«t Wfc:in *°oe aia q> boc qd eil in
partibus oportet z in toto accipe : ficut enim partes aie
actus z pfectiones fum partili corporis ita z tota aia im/
mediate piungif partibus corporisrergo z tota aia ime
diate piungif toti corpori.fpBed ptra fup .pbatum eil
cpfenfibile nunqjinuenif in corpore fineuegetabilir-r
ronale nuqj fine utroq3:ergo uegetabile z fenfibile me/
dia videnf efie quib°coiungif aia ronaliscuj corpore.
<T3tcm corpus eil quatugroflu5corruptibile.2lia aut
ronalis fimplejc ell z incorporea z incorruptibilis :i(la
aut extrema cuj fint oppofita piungi no poliunt n tfi per
media participalia nam uiriufq3 ejctremorii.f.qr fint in'
corporea z icorruptibilia.Sed tales fube funtiiegetabi
Ii82fenfibilis:ergo uegetabilis 2 fenfibilis fum media
aie ronalis z corporis.Cu 3l,Xtai boc iterum querif ulte
rius qualiter aia fit in corpore vtrutotafitin toto.£tvi
def qr fic.Dicit enim aug° cp aia eil in corpore z tota in
toto eorpore.boc idem Dicit anfelmus. CT 3tem ,pbaf
per rones aia enim ad corpus bet coponem forme. Cu
igiturtbrma 2 pfectio fit in qualibet parte fuipfectiaia
erit in qualibet pte fui corpons.Si forte Dicaf cp aia per
potetias fuas elt in toto corpore 2 110 per feipfam.£on'
tra ille potetie que funt in corpe no funt feparate ab aia.
ubicuqjigifellaliqua potettarumibiell aia per fubaj.
Sed i n toto corpore funt potetie : ergo in toto corpe eil
aia per fubam.tT Sed ptra qcqd fim fe nulli0 corporis
eil actu? non eft in corpe nec tn parte corpis.aia intelle'
e tina Pm fe nullius corporis eil actus; ergo no eil in co;
pore nec in parte co:porie.papatet pfe.ia fupius efl pro
bata.C’3tom fi efiet in toto ita qr vnu, in qualibet pte.
Hutgfiguabilisin qualibet parte aut no.St fignabilis
contra qutcgd figturin pluribus locis actu eil m pluri/
bus loci? otffimtii eil in illis uf fcriptu.Hnima fic figtur
in plurib0 locistqr in oibus membris corportstergo eft
in pluribus locis oifftnita uel ctrciifcripta m illis qd eft
impofiibile.omne enim qd eil fube finite fi fiuif uel cir
cufcribif in loco vno no ell in alio.Si #0 non pot figri
in illis tunc non videf etiam no efie in illis:qr qdeftin
aliquo pot figri in illo.{£3uXla boc etiam querif utruj
fit in corpore.Si enim otetum ell in patiente potius vi
def efie corpus in aia 45 ecouerfoteo qr aia continet coi
pus 2 no couiief ab eo ut Dicit pbus. CT Ulterius etiaj
querif utrum faciat vnum cum corpore.probatur enini
in 7°metbac£cp eje ouobus actu ejentibus 2 copofitts no
fit vnum.cum igif corpu? 2 aia talia duo funt ut videtur
corpus 2 aia nofaciantaliqd vnum.£ t qr multa fup oe
boc quefita funt fuiTtciat pdtcta.CT Solo fim m' am fen
temiajaia bois vna eil fuba in uegetabili fenfibili'2ro
nali:2 ,ppter boc Dicit 23amaf.fi oe aia fim fe loquamur
ipfa imediate vnif corpori ficutforma vnitur materie
z ficut motor mobiliXorpus aut Dico mijctu 2 cople^io
natum 2 organicum 2 copofituj.gEll enim comitio ele
metor in bumorestz comijctio bumortn coplejciones.
-Copofitio ^0 corporis organici ell ejL' membri? Diuerfis
2 folidis rudentibus viribus aie.pficientibuseam.Si''
militer aiam ellpfiderare tribus modts.f.,put ell forma
2 efficiens 2 finis viuetis corporis ut fup Determinatus
eil.Siautcofideraf ut forma tunc ell iu toto tota.perfe'
ctio enim in qualibet pte adeftpfectibtli non tn eiloiui
fibiliSDiuifione corporis rone fupraaffignata.Siautes
cofideraf ut efficiens operujipfius atati tunc coftderat
ouob° modis.f.per poteiias per quas efficit opus ; 2 fic
babet alias potetias in qualibet partetita cp in vna vna
2 in alia alia;2 alias babet que nullius partis corporis
fuutjcuiullibet tn potentie organiceimmediata ell rela
tto ad fuum orgami. Ponderat etiam per fna effentiam
2 fic iterum tota in toto ell eo qr effenua aie oibus viri/
bus adeil fiue fint organice fiue noXolideraf etiam in
fui6opationibu82ficindigetmediooupIici.f.generali
2 fpeciali.giiale mediu, 2 fpus qui fim medicos corpus
eil mediii inter aerem 2 igneniM eil triplejc.f.nalts aia/
lis 2 vitalis.nalis aut ellinllim trium viriu aie uegeta/
bilisjvitalisftoell ille per quem aia a corde vitajzprl
fum opa tur in toto corpore.aialis ^0 Deleruit precipue
viribus ejentibus in capitetfiue fint motiue fiueappb^n
fiue.motusaiitbo^ fpirituuj in corpore funt ficut rnot°
luminartuin mundo:,ppter qd etiam quidas Dijcerunt
fpus effe oe natura quinti corporis qd tn no ueru.iUbo
i is enim ipfo^ funt ut luminariuj .ppter boc qr fum in'
ftrumeta aferabipfa enim Dirigitur fpustita qr fit fubtt/
lior aere:2 cum fint calidi per nam funt etiam calidiores
eo (p lucidi funt.mediu; aut fpeciale ell quo vna poten
tia indiget alia ad boc qr opeturfim qr Damaf.Dicit m»
trime'ui5 oeferuire augmetatiue 2 giiatiuerr fenfus fam
tafie 2 famafia roni. GTSdtd^oqd primo querif pa/
tet qr aia fine medio ell in corpore : fed non fine medis
operaf.Cu 21 d id qd cotra obycitur oicedum qr uegeta
bilis 2 fenfibilis in boie non funt Diuerfe in fuba ab aia
ronalijfed funt alie potetierr j»pter boc non funt medie
ut per quas aia ronalis fit in corpore fed per quas ope'
ref.fiTSd aliud Dicedusqrafa uegetabtliS2 fenfibilis
corrumpif in fuis opibus:2 qr funt potentie affice orga
ni? 2 no corrumpunf pfe fiin qr funt in boie:2 boc fupra
probatu eil in qone DeimortaliMteaie.^CTHd id qd ul'
terius queritur qualiter aia fit in toto tota patet folutio
per pdicta.Crad id qd ptra obijcif oicedum qr intelle/
ctus qui nullius corporis eft actus eft potetie aie 2 non
Be bominc
qualibet potentia afe contingit efle in totototam:eog>
aia ronalie talia eft fuba a qua fluunt potetie ojganice ?
no o:ganice ut fup ejcronibus auic^pbatuj eft.HT^d
aliud oicedug?,ppe loquedo nihil ptigtt lignari nifiqd
habet fttum pfe uel per accns.fignatur eni punctum eo
ep habet positionem in ptiuuo.? fignaf albedo eo g> in
eH fim Determinata partem ptinuuq: fim fupfkiem uel
partem fupficteitfed in fo:mis fulialtbus que fim ronej
ante (itu z qualitate afiimt mae no eft talis fignifkatio z
p:ecip ue in aia bois que fimplicio: eft oibus fozmis fub
ftatialibue. CT 2(d aliud oicedum g> aia eft in co:pore
z non cozpus in aia ftcut fotma in materia:? ficut moto: '
in mobili:!; enim in co:palibus pretum fit in ptinente:
tn in fpualibus eft ecouerfo.f.prines in contento:? hui°
ratio eft q: in iftis ptinens eft intrinfecu in illis ejctrinfe
cum:? iterii in iftis panes eft ut fo:ma : in illis aut ut Io/
cus.CT 2t<3 ultim Dtcedum q? eje cotpore ? aia ronali fit
vnus bo ea copone qua Coponii potentia cu5 actu.vtru
aut potetia fit pie vnu ? filr aia fup ejtplanatum eft»
CpQueritur oe habitaculo hominis*
f0nfequeterquenwr
t De hitaculo bois* £t q:fim ftatu; aialis
vite habitaculu eft oupler.f.paradifus z
mudus queref oe utroq3.£t f>mo oe pa/
radifo oe quo querunf quatuot.f.an fit.? quid fu. £t ad
quid fit.?oe lignis paradifi ?c.
t ^rcap:imu5p:ocedffiit
iDicit KBeda g> paradifus eft locus amenifltm0
longo maris ? terre tractu a nro habitabili fecret0 adeo
altus ut ufqj ad lunare globum attingat fed impofiibile
eft aliqd terrenu ufqj lunare globus attingere:ergo ter
renus paradifus no eft.<ETlE»eterea pbi oicut g? ignis
tangit vndiqj camera celt !une:fed nihil potfubfifte iit
igne:ergo videf g> no attingit paradifus ufq$ ad lunam
fi terreftris eft. llb:eterea Dicit ©amaf.g» paradifus
fo:me fenfibilis intelligentia eft ejccedes.fed quicquid
excedit fonnefenftbi lis intelligentia no eft fenfibile er
go non videf efle aliquis paradifus fenfibilis uel terre/
flris.Cn&etereaglo.fupgen.? magifter hiftoriarum
oicut cp per fontem qui afcedebat irrigante fupficie pa/
radifi tntelligif abvfliis matrijc oium aquarii.? fim hoc
videf paradifus efle totus mudus.<T ifreterea ©am.
Dicit g> fons ille eft occeanus.occeanu; aut mare uocat
qd a pbis oicif amphitrites cingens eft terra:? fic iteru
videtur paradifus efle totus mudus ? no aliquis locus
fpecialis a noftro habitabili fecret°.Clk:eterea hoc vi'
def oe rone.oicunt enim fancti g> fi homo no peccaflet
tepeftates in aere no fuiflent.Stfr terra omnia ad ufu;
perflnetia .ptuliflet:? fic videf totus mundus ppiietate
paradifi habere ante peccatum, C* l&eterea ad gd fuif
fet terra nifi homo habitaret in ea:fim natura enim tde;
eft locus griationis ? habitationisXum ergo homo oe
lerra hmot factus fit: videf g? hic mundus fim naturam
fuerit habitatio eius:? fic iterum totus mudus fuerit pa
radifus.^JJlCneterea in apocrifis hcfdre querit hefdras
aburieleangelotquarenon oeshoies facti funt fimul.
j6trefpondet angelus g? terra no fuftinuiflet habitatio/
nem eog:ergo videf g> terra ptopjium habitaculum fit
hoium, hcc aut uerba funt in hefdra . interroga matre;
mulieris ? Dices ad eam. Ut fi paris quare per tempus
roga eum ut Decem in vnum ? rudet hefdras non utiqj
poterit fed furi tempus , ? oijcit angelus? ego oedi ma/
trices terre hts qui feminati funt fuper eam per tempus.
CETlbjetereatn ecdefiafte oicif gj gnatiop:eterit?gna/
tioadueninterraauttn eternumftat.? per hoc videf g>
terra fit habitatio griationis.Sed contra habitaculu; re
fpondere oebet habitantufed alius eft ftatus innocetie
z alius ftatus peccati . £um ergo ifte mundus fit locus
eius qui eft in ftatu peccatualius Debuit efl*e locus eius
qui eft in ftatu innocetie. CT lfb:eterea fini leges huius
mundi peccantes mittunf in ejeiliunuergo ? fim iufticii
oei hoinopoft peccatum mifliis eft in ejeilium fed mifi
fus eft in mundu; iftum:ergo mundus ifte eft ejeilium:
ergo alium locum habet patrie,G3em aialitas hoie z
brutos in ftatu innocentie Differunneo g> homo fuit in/
corruptibilis ? fim imagines oei factus:ergo ? locus ha
bitationis eius oebuit DifferreXum igitur hic mudus
locus fit habitationis b:uto;z:Ioeus hominis oebuit efle
fepatusab hoc mundo, hoc etiam per infinitas auctori/
tates fanctojz pjobatur.iDicitur enim in gen.tulit oeus
homine ? pofuit eum in paradifo uoluptatis.? fic innui
turper modii loquedi gra loco formationis tulit enim
in alium locu.oicif aut locus formationis fuifle a 0reg
z ©amafce°.alius aut locus eft paradifus. £t filr planta
uit aut ons oeus paradifum uoluptatis a pncipio.fBt fi/
militer fanctiDiftinguunt triplice paradifum.f.corpora/
lemin eodem ideft in uoluptate? oelicys a principio in
oriente factum qui erat habitatio ade in ftatu innocetie
z paradifum fpualem qui erat regio fpirituum.f.celum
empireu.?qh in esechiele oicif oe Diabolo tu fignacu/
Ium fimilitudinis plenus fapientia ? prectus Decore in
oelicys paradifi tuifti.? in i^corin.i^oe paulo qm rapt9
eft in paradifus.?0 paradifus eft pfens ecdefia habes li/
gnum vite chaftu:? lignuj fcietie boni ? mali ejeperime
tum tribulationu.CT Solo oicedum g> paradifus terre
ftris eft ficut Dicit iSeda a noftro habitabili fecretus Ion
go maris ? terre tractuXt fine piudicio loquedo credo
tp ultra equinoctialem in oriente uerfus meridiem.£t
hoc probaf tribus figuisrquojrvnum eft gi linee que ac
cipiunf fim oiuifionem horaru noftre habitationis ? po
nutur ajbtholomeo in almagefti Diftinca0 cap°6° funt
equeotftates,?^ma eft fub equinoctiaii circulo cuius
Dies longior eft ouodecim horarum* $0 eft otftans ab
equinoctiaii per partes quatuor ?per quartajpartis.i.
gradus:? eius oies longior eft ouodecim horaru; z 4“
pars hore,?deft oiftas ab egnoctiali octo gradus ?.jcjev.
minuta:? eius otes longior eft ouodecim horaru ? me/
dietas hore ? fic Difttnjcit llbtholo.jcjc v.lineas ita g> vna
addit fupra alteram ? quartam hore.(T3Kro ultime Ii/
nee oiftautia ab egnoctiali circulo eft.lviij.partes:? Ion
gitudo oiei longioris eft.jcviij.hore ? funt omnes para/
lelleoiftincteab equinoctiaii circulo uerfus aquilonej
fuper noftra habitationem.£t oicit llitho.gj oe habita/
tibus ultra equinoctiale uel utrum habitetur locus ille
non poflumus habere nili eftimattoneifed fcientia non
coprehendimus qm aliquis no peruenit ad partes illas
eje his qui habitant in noftris regionibus habitatibus:
? propter hoc videf cum complejdo illius terre bona fit
ualde fim ronem:? longo terre tractu fepata a noftro ha
bitabili fit ad aquilonem g> paradifus fit ad meridie uel
equinoctialem peipue cum nullus vnqj eje porteris ade
ad paradifum puenerit nifi duo rapti.f.enoch?; hdias
qui per miraculum illuc funt traflati.tm fignu; fumitifr
eje uerbo j6ede qui oicit g> longo maris tractu fepatus
fit locus ille . £*uida; aut pbi Dicunt gi fub equinoctiaii
circulo quodda fit mare fallifliinu(ppter terrorem falis
? no comeabtle a nobis.?mfignurn eft cp feoidus fluui0
qui egredif a paradifo ? a moyfe in gen.in cap° oicif
gyen,? a fanetis oicif ee nilus qui fluit in egypto oeter
minato tempore iundat fine pluuijs que videanf a no/
ftro habitabtli.^nundataiittotajterra foleejciftentein
cancro cum apud nos eft folrticium ertiuale illo tempo
re fol remotiluinus eft a partibus meridianis ultra eg f
noctialem ejciftetibusXum ergo remotio folis inducat
hyeme tn aqua eleuantur uapores multufed non coi it/
tnuntur eje illo tempore ultra equinoctialem tepus plu/
£?ecude partis fume
ijioftim multum a quibus pluuijs nilus oicif ultra equi
nocttale; uenies accipit inundatione aquaru in egypto
in uoftrohabitabiliVMiaauteftcaufauiundationisuili
cum fol ert in cancro cii potius Deberet Diminui no pot
ronabiliteraflignari.£um aut nilus iit fluuiusparadi'
fi oportet paraatfu ee in eode loco.fi7 Si forte obijciaf
g) tunc fit’r alta flumina paradifi.f.ngris? eufratesoe-'
erent iilo tepore inundare ficut nilus.lXndendum e it
cp fim fanctos no cotmuo fluxu fluunt ficut nilunfed qn
ouiidimf in parte? ? abforbentur a terrae iterum mole
quoruda montiu exprefli uel in parte uel in toto oriunf
in radicibus illo# moiittu/Milu? aut cotinuo fluxu fluit
©e ultra equinoctiale fluens per et&iopiam ueniens in
egVPtu. iflotifiimu aut eit ? per nigredinem etbiopum
probat ethiopes babitare uerfus equinoctialem iuxta
torrida ;ona que fola prohibet tranfitii babitantiuin no
flro habitabili ultra equinoctiale.C ©icendu ergo ad
pritnu cp in ueritate f>m altitudine fpaty vix poflibile eit
paradifum ufq; ad lunare globum attingereXed Pin ab
titudine Dignitati? eit boc poflibile.f.qr luna crefcit ? oe
(refeitin lumine per acceflum.fed incorruptibilis eit in
fuba.£tfllr babitare inparadifo iucremetum luminis
fcabuiflet in corpore imortali ii ftetiflent Donec tandem
ad plenu; Ium e fuiffent afliimpti ? fulgerent ficui fol in
regno pris eoru.? per boc patet folo ad feques. CC 3td
aliud Dtcedum qr fons paradifi attendi pot Pm radicem
? Pm eflentia.Si p° m 5 tunc eit abydus radix aquaru;
<z occeanus flue amphitrites.oes enim aque indeficien
tes a jancipto indeficiente oriunf ficut ,pbaf in methe?.
principium aut indeficiens aquaru no nifi ampbitrites
clt ? abyflus propter Dracones fubterraneos . Si #o i°
moattendif tunc eit fons fpecialis irrigans paradifum
? effluens a paradifo per quatuor hofttafluminu; ficut
narrat moyfee:? patet folutto ad fequeus.C* 3d aliud
autqdobycif perronesDicedu;cp in ueritate bomine
cadente oia cecideriit in peiorem flatu; ut in oibus pec
cans bomo ptiniaf .2fliam aut parti terre fecit oe° oua'
bus ronibus.f.ut copleref vniuerfum:? qr prefeiu? erat
futuri cafus bois:? I; idem locus fit babitationis 2 gna^
tionis Pm nanutn Pm grani innocetie cebebaf bomini
alius locus ficut ,pbant obones in cotrariu adducte.
4E"iDe loco bois qui eit paradifus.
8 lEcundo queritur
fit paradifus.? ponaf Diffinitio Damaf.in i° Ii
bro cap°xj°ubi oicit fic . ©tuus paradifus eit oei mani'
bus in edem plantat0 gaudy equitationis vniuerfe.pm
ptuaiium.SedcctraipfeDO.lt 2 facta funtunandauit ?
creata funt.ergo videf non e fle plantatus Dei manibus*
CE7 lbretereaedejinterptafoelicie 2 Pm boc plantatus
cfl paradifus in oelicqs cum potius Deberet oice cp pro
ferret Ddicias.CnSb:eterea,pmptuariu gaudy ? vniuer
fe equitationis magis videf celeflis qj terreflris paradt
fus. CET llbreterea Dicit oe paradifo cp fit in oriente ? fic
etiam videtur fibiqnqj occidere fol cp non videf flare
cum iDamaf.qiu oicit qr repletus efl lumine. 4T l&e'
terea fibi ptrartns videf ©amafioteit enim paradifum
oei manibus efle plantatu,? poftea oicit folum bomine
Otuinaru rnanuu plafinatu;. llbreterea ©amaf.oicit
cp efl femp floridus comatus plautis ? fic videf cp plan
te ille nunq; beant fructum.CErSofo oicedum efl cum
©amaf.gr pulchritudo paradifi ? amenita? oi? forme fe'
fibtlis que efl apud nos excedit intellectu ut locus qui
Dei imagini indignu habitaculi! erat pparatusrvnde cu
per manus oei opatio oei intelligitur locus ille qui pre
alijs oiuine bentuoletie fortitus efl Decore antonomacc
plantatio rnanuu; oei oicif. 2fd aliud oicedu; qr in'
deficiena oeliciaru Dicitur plantatus in oelicijs : radias
enim indeficientia canfat fructus iudeficietiam.GT Bd
aliud Dtcedum cp celurn efl promptuariu gaudy fpualte
fed paradifus corporalis ptinen? ad aialitatem corpori?
immortalis prunos boium.fT^fd aliud oicedu; 97 bo
mo fpecialimme opus rnanuu; oei orteo qi efl ad ima'
ginem Dei,red inter irrationabilia peipue opus rnanuu
oei Dicif paradifus. CTHd ulcim oicedum ^ nibil 4?bi'
bet eandem planta babere flores ? fructus in eode tem
poretpcipue ubi no Deficit temperies aeris ? bumor ra'
dicis. 0.6 aut 23amaf. Dicit eum plenum lumtneantek
ligif fim effectum luminis qui efl moue plantas ad ger
inen calido viuificatiuo:? fic non oebet accipi q> no ov
cidat ibi foheum eqprefle legamus Deambulabat doc
minus ad auram pofi meridiem ?c.
C t&ueritur ad quid fit paradifus.
, £itio queritur m qu«d nu
quia oicit Damaf.qj ad habitaculum imaginis
oet.Dicit etiam cp nullum irrationabiliu tbi habitabat f$
folus bomo qui erat oiuinaru rnanuu; plafmat°.fi7S5
cotra boc qo nos legimus gen.i°.formati? igif ons oe9
oe humo cunctis aiantibus terre? vniuerfis uolatilib9:
? adduqit ea ad ada; ut videret quid uocaret ea : no aut
adduqit nifi in paradifotqr ibi erat ho : ergo ? alia aian *
tia ibi babitablt.Si forte Dicaf q? adduqit in mente ho'
minis? no corporaliter,£otra poc funtglo.? magifter
inbiflonjs Dicentes qi fecit Deus ut omnia uenirent fi'
mul eo nutu quo ota creauiuuel forte per angelo? addis
qit.CT l^reterea fup illud ut oparef 2 cuftodiret illum,
©icit 2iug° cp no erat opus fuu;(ppter indigentia : fed
ut haberet eqperientia fenfibilem in creaturis 2 per illi
oifceretoeum ergo eadem rone eqperientia fenfibile;
Debuit babere iu aliis aialibus irrationabilib0? fic irra/
tiouabiiia in piitsa fua babitare oebuerunt in paradifo.
CTl^eterea eqprefle legimus cp ferpens fntt in paradi
forergo mtiltomagis alia irratioabilia.CT *£>reteiea fim
Iram gen. videf bomo pofitus efle in paradifo ut opera
retur ? cuflodiret illum boc efl paradifli;:uel cuflodiret
illum.i.boiem Deus.CPkreterea quertf ulterius fi pia
te erant in paradifo 2 fpome ^tulerunt fructus ad quid
neceflariu erit opus bomints.<J7 Sofo ad£m Dicendil
gp habitatio Dicit mora continua. j£t qr paradifu? fim co
gruitatem fuo^ lignorum 2 atnenitari? fue tm preflabat
permanentia bois^ppter boc cicif gp folu? bomo ibi ha
bitabat.? bic efl intellectus Damaf. %\ io? fio aialiom
non erat ibi pmauentia "niti inquatum pmanebant ad
eqercitium pmanentie fapietie bois uel ^tutis.Serpes
enim fuit ibi ad ejcercitiii virtutis . cetera ^0 aialia qui/
bus nomen impofuit adam ad eqercitiu fapietie . ifloia
enim fim .pprietate nature imponere boc efl eqercmu;
fapietie.? per boc patet folutio auctoritatu; ? ronn; coii
tra ©arnaminductaru.C" 2Id id qt> ulteriu? queritur gp
eritibiadoperadu.Dicedurn cu Bugcpopusfuumno
ordinabaf mfi ad eqercitiu;fapientte ut.f.eqbisque fa/
cta funt tnteiiectus inuifibilia Dei coguofceret oum pec
plltationeiu circulo que efleffttue radicis itelligerefr
CET-dueritur De lignis paradifi.
q “Harto queritur De lignis
paradifi.St primo queritur De ligno vite utru;
hunc habeat effectum a quo oenominaf . £t videtur gp
iion.ponamus enim ade no efle preceptu qr non come
deret oe ligno vite tunc 110 peccalfet fi comedifleufed fi
nopeccafletnofniflet mortuussergo no comededono
moreref 2 lic imortalitatem no Ipabuit a ligno vite.lDoc
aut efl contra a ugmin 6°fuper gen.ubi Dicit eqprefle gp
immortalitas ade erat a ligno vite. llbreterea querif
fi lignum vite fuflfeciflet ad ptinuandum vitam q6 opor
tuit ptipe oe alys lignis q? comederet Deipfts.GT ll^re
terea quertf oe ligno fetentie boni ? mali qre fic nomi/
Be bominc
ti ef:cum adam ante guftum eius fduerit bonum z ma'
lum.lT Si foite Dicatur cp illud liguu; aujcit fciam ade
boc non videf eo q?ipe habuit ante fetam oium fcibiliii
per naturam:? etiam omnem modum fctendittypiceni
enim habuit oemonllrati uu; z inuetionem z iudictum»
CET Ifbieterea querif quare potius oicaf fuiffe in medio
paradifi q; aliud lignuin.fiji^ueritur etiam cp cum ip'
fum fuerit pulcb:um vifu afpectuqj Delectabile:? ad ue'
fcendunifuaue quare potius fuit ei inhibitum qj aliud
lignum.CT Solutio Dicendum cp lignum vite eje parte
<o:poris Difponebatad immottalitatem utoictt 2lugu'
ftinus.£t ut hociutelligaf fcieudum qnmoualitas ade
quinque caufas habet Differentes:tres eje parte anime z
Duas eje parte co:porb'.lfrima eje parte anime fuit caufa
efficiens ptima que eft oeus:que fiiit vita anime ut ani'
ma poffet eife indeficiens vita cozporis.Secunda caufa
fuit meritoria caufa z hec fuit obedientia anime qua fle/
iit fub perpetua irnmo:talitate.3tem fi coipus liaret fub
ipfa ad imperium eius regeref perpetuo ficut anima re
gebatur a oeo.ja caufa quafi foima uel piojcima:? hec fu
it gratia iunocentie continens illum immunem a pena
infirmitatis z mo:ris que fuit immunis a culpa . pterea
«X parte coiporis fuit continentia fubllantie coiporis in
effe:? hec fuit ade eje efu lignorum aliorum pter lignuj
vite ut Dicit 2lug°.quorum cibus virtute coiuiKtus par'
libuscozporis piohtbebat partium oepditionetmfed qi
partes etiam non Deperdite p:opter longam contrario/
rum actionem rigefeunt z antiquanf z induranf habuit
lignum vite qb femper reduxit teneritudinem iuueimt
iis:? per hoc patet folutio ad duo puma.HT ad aliud fet
endumcpltgnuj fcientie boni? mali oicitur ab euentu
confequenteXcphomo quodammodo percomixtione
ipfiusfciuitboiium?malu;:queautem nefeiuit fcilicet
cpper experietiam fenfusin feipfo.fciuit enim tuc qua'
tum bonum erat obedtre:? quatum malum inobedire.
CT^d aliud oicedum cp in medio otcif ut effet in pfen'
tia fenfus. oblectas autem Dictf ut magis virtutem exci'
taret.St enim abhominabile fuiffet uetitum hoc no fu/
iffet virtutis exercitium*
CTQueritur De habitaculo bois qb ell mundus*
J0llea queritur ©et*
P bitaculo bois quod ell mundus.De quo
querutur tria.quorum piimum ell utru;
mundus fiteternus uel factus fit? etiam
coiruptibilis fit Determinato tempore.inv
«II utrum fit vnus uel plures.j"1 ell De o:dine ? perfecti
onevmuerfu
. © p:imum pcedit fic.
^npnncipio octauiphificorum facit J2fjfc:que/
flionemhabeteni tres partes.f.utrum factus fit motus
uliquado cum no effet piius:? coirumpef altquado ita
cp nihil fit moueruaut nec tactus fit aut nec coirumpatur
aliquado fed femp erat ? femper erit ? hoc immoitale z
fine quiete inell his que funtidell entibus ut vita que/
dam omnibus per naturam exi(letibus:hoc ell querere
utrum motus femper erat nec factus nec generatus. £t
utrum femp nec coiruptibilis nec finibilis.uel utru; ell
factus ? finief :? loquamur ce illo motu qui ell caufa ee
z vite mudi.£t ad hoc cp ille motus femp fuit nec aliqua
do factus fit inducit phuofophus ratioues. duarum f>'
vna ell ab auctoritate loquetium De materia.T&atio aute
auctoritatis philofophorum hec eft.tQuicquid ell caufa
comunis factionis ? generationis ipfum ueqj generatu
ell motus piimus celi?mtidt ell huiufmodi: ergo nec
factum nec generatum ell.pma piobaf per hoc g? Ii mo
lus piimus effet factus ? generatus fim naturaimia; no
effet piincipium z caufa efficies ois generationis z facti
onistfed opoitet ponere piincipium fim naturam z iref
in infinitum:q:oe illo eet eadem quellio.2A#o piobaf
in z0 oe generatione ? coiruptione ubi piobaf g> conti'
nuitas allationis?receffionis fupiorum coiporum in
obliquo circulo ell caufa ptinuatioms generationisois
?co:ruptionis que ell fim naturam.2Ap:obaturperoi'
uilionem oeducedo ad impoffibile.oiuifio aute; hec ell
cp fi incepit motus:aut incepit ficut Dixit anax.aut ficut
oixit £mpeb. Dictu; autem 2fnax.hoc ell cp piimo fuit
mixtum ex oibus in quiete:? intellectus ages poli quie
tem illam induxit motum.f.Difgregado mixtu; illud in
oiuerfas partes fiue fubllati as que fun t lignum lapis ?
celunt ? ignis ?c.Dictum aute Empedoclis fuit cp mu!
toties incipit motus ? multoties Definit.motus enim in
eipit cum amicitia ex multis immtTcibilibus facit vnunt
mixtum ficut accidit in generatione cuiullibet rei.fimiU
ter incipit motus cu; oifcoidia per refolutionem ex vno
mixto facit plura mifcibiliaffed quies ell in temporibus
medijs.CJ-Cotra quam obijctta^fftc.fupponaf piin'
cipium phificum qb ell vnamquaqj paffionem Diffiniri
per fuumfubiectu:? cum motus fit pallio mobilis oiffi
nief per mobile.Diffinies autem aliqd piius ell illo fim
Diffinitionem.s£t queraf De illo mobili utrum ipfum fit
factum uel femp fuit.Et fi ipfum fit factum.Eotra omne
factum piius ell in fieri q; in facto effe.fi ergo piiinu mo
bile ell factum ipfum fuit piius iu fieri qj in factu e e: fed
omne fieri ponit motum ? mutatione:ergo motus? mu
tatio fuit an pmii mobile.tQb fi cocedaf fequunf tria in'
couenietia.quo^ ptimu; ell qb ponit phtlofophus in Iit'
lera.f.gj ante pinum motum erit motus .*,n innuit phi'
lofophus in pneipto phificojz cp motus fit ante piimunt
mobile qb poli ipfum oebeat effe.5m fupponamus nos
f.cp ibif in i nfinttu;.$T Quero enim oe illo motu ? mu
tatione cum fim accidetia in quo fint fubiecto.illud ent;
De neceffitate erit opinabile.? quero iterum oe illo mo'
bili utrum fit factum ante motu uel no:? fic in infiuitu;.
Si J^o Dictf cv mobile no fit factum fed motus ell factus
hoc ell gj mobile quadoq; fuit fine inotu in quiete ? po
Ilea incepit mouerfihoc pungit .ppter alteram ouarum
caufarum.f.aut q: no ell motiuum cp moueret mobile,
aut qi qes fim naturam Debet pcedere motum.no ^mo
modo qifim philofophu in 20 oe celo ? miido.caufa pii'
ma mouet caufatil pmtim. caufa ailtpma ppetua ? eter'
nadl.feciidomodonopoteffeeoqr quies Quatio mo'
tus ell ? ita motusan qetem ell.fimiliter nullum niobi'
leqefcitan caufam qetisfuetque caufa ell cofecutio ei°
qb intedit per motumffed id qb intedit piimum mobile
per motum nunq; ell eofecutunuergo adhuc uunq; qe
«it.CT Si foite Dtcaf 9? J»mu m moues quid erat fed mo
bile no erat fufficieter Difpofitu ad motum:? moues no
erat^ximum mobili adhuc piopter hoc no erat motus
anteq3 Difponebaf mobile:? anteq; moues immediate
appiopinquauitei.CT-^otra hoc obiicitphilofophusoi
ces 9? illa Difpofitio mobilis oe neceffitate fuerit quedl
alteratio De no mobili facies mobile:ergo alteratio pcef
fit motum localem qb ell abfurdu;,j>mus enim motus
qui ell caufa oium motuum localis circularis ? vnifoi'
mis.lT^nf Piius fi motus incepit cum tepus fit nume/
rus motus tuc tempus incepitffed tepus no incepit : er/
go nec motus.Ob ^0 tepus non incepit ^bat £i^:oua
bus ronibus.quarum ^ma ell ab auctoritate oium phl'
lofophorum ponetium tepus effe ingenitu pieter viiu;t
vn ? Democritus ad hac vniuerfalem 9? oia facta futit:
fert iullatiam pio tepore 9? impofftbtle ell ee factu.*|bla
to aute folus gignit tepus:hoc ell 9» Dicit tepus effe geni
tum.picttenim cum celo ipfum factueffe:celu enim tia'
ctu; bicit.2Hia ratio hec ell q: impoffibtle ell intelligere
tepus line ipfo.nuc autem quedam medietas ell ? pitn'
cipium z finem limul habes.^ncipium quide futuri tpis
£5ccudepartte fume
finem autem pzeterftfcergo qtmndocuq? accipitur nunc
fuit ante boc pzeteritum tempus:? ita non poteft pom te
pusincepifte ergo nec motus 015 tempus fit numerus
spaflto motus, Sifozte Diceret aliquis q> nunc non eft
medietas temporis ita <p (it femper finis pzeteriti ? piu
CipiU5 futuri.pzobatur boc multis pzobationibus feu ra
tionibus ex fejeto pbi(icorum.quarum vna fufficiatbic
que eft bccmibil motum in indiuiftbili eft in mouerufj
in motum efte nunc eftindiuifibile:ergo uilpil motu3,in
ipfoeritin mouerijfed in motum elfe acciptariergo qd
augmine in tempore illo primum mobile noneritin
moueri fed tu motum efte:ergo motus fuit an boc nue:
z ita boc nunc fuit finis pzeteriti . £16 #o res mota non
Iit in motum efte ftc pzobatur.tempus eft numerus mo
tustergo tempus fim fuutn efte z fim fuam fubftantiam
non extenditur ultra motumtfed motus non eft in indi
tiilibilnergo quodcuqj iudiutfibile accipiatur ante boc
fuit motus z poft boc ericigitur tntpfo iudiuifibilierit
in motum elfe z ita babetur pzopofitum:? tot z tales r5
nes babentur ab 2friftotele in pzincipio octaui pbilico/
rum,fir31dp:imam qonis partem.f,utru3 aliquldo fii
ctus fit motus.&d aliam #0 partem qonisXutru; fem
per erit motus . inducitur alia ratio ab ipfo ftc . qolibet
nunc acceptum in futuro erit pzincipiti futuri : z ita poft
boc erit tempustergo z motus lifr : fed cozruptio vnius
eft generatio alterius cum materia non pollet efte fine
aliqua fozma poft ultimam co:ruptione5 erit generatio:
ergo z mutatio z motus.Sed quia oe boc multum Dif/
putauimus in tractatu oerefurrectionepzopter bocro/
nibus fuperfedemus.Similiter in tractatu oe celo mul
ia queliuimtis utrum celuni eftet factum uel no;e)c qui¬
bus cognofctmtur ea per que eje pzimo oe celo z mudo
quidam uoluerunt pzobare eternitatem munduquora
vnum eft in penultimo capitulo ubi S^:inueftigat na
merum mouentium eje numero motuum;? Dicit liaqitf
autem aliam fubftantiam eteritam non mobile3 abftra/
ctam a fenfibus maniteftum efttboc modo z iam oeda/
ratum eft banc fubftantiam non baberealiqua3 magni’
tudinem fed neq5 partem neqj Diuiftone3 babet.mouet
enim in tempore infundendo, nullum autem finitum
babet potentiam infinitam . j£jc boc accipitur cp motus
primi motoris eft in tempore infinito z fic erit fine prin
tipio:? eum ille motus fit caufa mundi mundus erit fi/
ne principio.®; 3tcm ibidem primum principium e\v
tium non mouetur accidentaliter : neq3 eftentialiter : z
mouet z facit motura primum eternum . £um igif mo/
tum necefle eft ut moueatur per aliquodtprimus autej
moto: non mouetur perfer motus eternus fit per mo/
torem eternum z vnus per vnum. £x boc accipitur cp
mobile primu5 mouef per motore pzimu5:? ipe eft imo
bilis pfe z per accils iz ab eternitate eius eternus eft mo
tus:? ab vnitate vn° eft.CT3te ibide loques oe motib0
fparti tnferio#:q: inueftigas numeru moto# z ponens
opinionem lOdorictj-z^tbolometoe numero motutl
planetarum Dicit fic.lflos videmus q> pzeeer motum to
tius fimplicem quem Dicimus moueri a fubftatia mobi
Ii alios motus eternos qui funt erraticaru5:cozpus en 15
circulare eft eternum fine quiete:? boc quides oetermi/
natum in nalibusmecefte eft ergo ut vnufquifqj iftoru
motuu5 fiat per aliquid q6 eft eternu5 pfe z per fubams
eternaimnatura enim ftellani eterna eft.EBjc boc accipi/
tur q? motus planetarii eft eternus z a motore eterno z
immobili eterno.®; 3fcm ibide cu5 motus eft eternus
etiam ante motum necefie eft ut fit illud q6 eft an $05.
boc eft cum motus inferioru fit eternusmecefte eft etia
fubam eternam efte primum mouente qui eft ante fub/
flantia fecundo# mouetium . £t ex boc iteru5 accipitur
f motus fit eternus:bee ? buiufniodi accipiunf ex me/
ac% <Xuida etiam adducut illud quod babetur in
pbtficorum ubi 2I(&:p:obat motorem primum n5 elfe
finitum neq; infinitum quatitate.nulla enim quantitas
eft infinita actu.finitum aut non babet potentiam infini
tam : z bec funt eius uerba.oeterminatts aut bis mani/
felium eft q> impoftibile eft primum mouens ?immo/
bile babere aliquam magnitudinem.Si enim magni'
tudinem babet neceffe eft finitum elfe ipfum aut infini/
tum.3ufinitum quidem igitur q6 non cotingit magni/
tudinem efte oftenfum eft prius in pzebabitis fcil3 in 30.
-Q.6,autem finitum impoftibile fit babere infinitam po
tentiam:? q6 impoftibile fit a finito moueri aliquod te/
pus infinitum Demonftratum eft nunc.pzimum autem
mouens perpetuum mouet motu5 z in tempore infini/
to:manifeftumeftitaq5g>ert mdiuifibile? impartibile
z incotruptibile nullam babens magnitudinem peni/
tus:? ex boc acciptf etiam q> motus primus eft eternus
? in tempore infinito.quidam aute3 adducunt q6 babe
tur in i° oe generatione ? cozruptione.ubi pjobat 2l|fe:
caufam generationis? cozruptionisefte illationem fu<
periorum in obliquo circulo ? pzecipue folis:? inter ce
tera Dicit fic.inecefte eft ? fi erit femper generatio ? cov
ruptio femp aliquid moueri ut no oeficiat tranfmutatia
nes continuatis ergo quidem caufa totius allatio : pze/
fentie fto ? abfentie inclmatio.^jc boc accipitur cp infi/
nita fit generatio ? cozruptio:? cp caufa ifinitatis eft per
petuitas allationis fuperioruj in obliquo circulo cuius
motus eft a puncto capzicozni tn punctum cancrt:qua5
sllationem ipfe uocat totius allatione5:eo qripfa eft mo
nens mundum in generatione z cozruptione:? qj accef
fus ? pzefentia folis in illo circulo eft pfeutia ? caufa ge
nerationistreceftiiJ Ito z abfentia eft caufa cozruptiots*
Cetera ibidem femper eft ? continua erit generatio z
cozruptio ? nunqj oeficiet pzopter quam Dicimus eam:
boc eft pzopter indeficientiam allationis fuperio# bine
z inde ex Ubzis Sl^tcolliguntur uerba que vident boc
innuere ficut td quod Dicit in principio oe uegetabilib9
? plantis contra abzutallum Dicentem q? planta babuit
generationem in mundo Diminuto? tmpfectio in com
plemento fuo:? eo completo generabatur animal,? co/
tra boc Dicit : fic.bic fermo eft inconueniens quia
mundus eft totalis perpetuus fempitemus neccefiat
vmg generare animalia ? planta ? omnes fpecies fua?*
£tad boc etiam Dicitur q> pzobatur generationem elfe
inquietam ? infinitam.£]c boc acciptf q> cozruptio vni4*
eft generatio alterius.CJ^d boc idem obyauiit magi
ftri fic,3dern eodem modo fe babens natum eft facere
idemzoeus autem eftidemeodem modo fe babens:er
go femper facit idenuergo fi creauit eus ab eterno crea/
uiteum.CT3tem fi motus qui caufa eft generationis
mundi inceperit opozteret cp eftet pzopter aliquam no/
uam Difpofitionem aduensentem uel ipfi mobili uel ipi
motiuotfed nulla Difpofitioaduenitmotiuocumipfuui
fit Deus.Stmiliter nulla Difpofitioaduenit mobili cum
ipfum fit cozpus vriifozme:ergo motusille non incipit,
CT^tem fic poteft obyciXreatoz ? creatura funt cozre/
latiua:ergo quotienfcuq5 ponitur creato: ponitur ? crea
tura.eo q? cozrelattua fimul funt natura:f5 ab eterno eft
creato: ergo ab eterno eft creatura, St fozte otcaf qj
creato: eft ab eterno fed non creat ab eternoXotra.boc
uerbum creat Dicit actum Diuinus qui non conuenit ni/
fi Deo ficut Dicit 2lug°.fed in oeo uibil eft uouum : ergo
ifte actus conuenit ab eterno : ? fic mundus creatur ab
eterno.$C3tem ininferioribus videtur qj illa que ullo
modo fe babent adcreandu5 aliquid : creant illud rnoje
ut funt ficut cozpus luminofum q6 creat radiu ? lumen
ergo fimiliter erit in oeo cum vno mo fe babeat ad crea
dum q? ab eterno crcauit omnia, 3jem ad boc qda$
noluerunt Dicere qj omnes ille rationes optime coclu/
derem fi Deus ut caufa naturalis creafiet mundum : fed
Bebomiite
quia boc non eft uerum immo creauit per uoluntatem
que uoluntas eft caufa Dilatoria propter boc oiftulitq*
diu noluit ? tunc creautt.CJSi #o queritur ab eis caii'
fa Dilationis butiie oicunt cp vita ? precipua eftrut quia
non uoluit ut mudus (ibi ab eternitate equiparetur. i£t
cjl ifta folutione fequuntur ouo inconuenientia feu oue
fcerefes.quartim vua eft:q> potuit efie ab eterno fed ce'
us noluit.Slia eftuoluiitas oei mutabilis (it fim uolita:
quod ite p:obatur:nul!a caufa eft fim bac folutione qua'
re mtmdus ab eterno non inceperit niti Dilatio uolunta
tie:ergo ntundus fuit perceptibilis curationis eterne«
fedoicitiDionvfiuaqjDeus communicat communica'
bilia eo cp inuidia longe relegata eft ab tpfo ut Dicit 2lu
guftinus.cum ergo mundus perceptibilis (it eternitatis
Deus oabit (ibieternitatem uel ipfe erit mundus.C73k
uoluntas Dilatoria ej: caufa Dilatoria eft non (tuita :i?ec
autem caufa eje parte uolitorum efhergo uoliitas oei Di'
fpoiiitur per Diuerfa uolita quod eft bereticum.C*
fcuc aliter probatur eternus efte mundus. Dicit em*
in z°metbacc gp manifeftum eft cp Ii principiu* aliquod
z non infinite caufe eorum quefunt neqjfim fpeculatio
nem neq* fim fpeciem:? boc probatur in omnibus cau'
lis.fi eni* boc eft eje boc ficut eje materia contingit abire
in infinttu*:fed in aliqua prima materia ftare:? fimiliter
eft in efficiente z fo:ma z fine:ergo cum vnus motus fit
caufa alterius contingit De neceffitate Itare in aliquo prt
mo motu non caufato a motu aliotergo ille motus non
erit factus:? quod non eft factum non babet principiu*:
ergo ille motus non babet principiu*: ergo erit eternus^
tyem quicquid per creationem ejriuit a Deo creatu*
eftfimvdeam? rationem:omnis autem idea eft ratio
forme : ergo cuius nulla eft forma illius nulla eft idea z
ratio:fed materie fim q? materia nulla eft formarergo ip'
iius nulla eft idea neq* ratiorergo erit tcreata:ergo mun
dus etiam non incipit per creationem.C^d contra
sn li° De caufis Dicit pbilofopbus cp puma rerum creata
rum eft efi*e z non eft ante ipfam creaturam aiia.efte er'
go illud aut eft in natura aut in ratione tm.Si in ratioe
tm tunc elfe in ratione eft id quod eft in anima ? intelle '
ctu entis.iQutcquid aute* eft in anima caufatur a rebus
ejctra:ergo efie quod eft intellectus entis creatum eft a
rebus ejttra z non eft creatum.Si autem intelligitur De
ente in natura cum fuperens fundetur omne quod eft:
<omne quod eft erit caufatuin in ente? fic mundus iuce
pit per creationem.Si foue aliquis Dicat cp auctoritas p
ma non eft uera eo q> funt qui illum libium non attribu.
unt2friftoteli:probaturfic.omnequodeftincipit ita cp
fue factionis nullum preponitur fubiectum fim efte z ra
tionem illud non incipit per motum z generatione* fed
poft nibil efte fic incipit efiesergo ipfum non incipit per
snotum z generationem fed poit.priina probatur eje p:e
babitis propofitionibus 3^:ubi Dicit cp mobile oportet
ponere ante motum fim rationem.*41 probatur per boc
ante efte nibil eft fim rationein.Si forte Dicatur q> l?ec
eft falfa incipit efte eo 9? efte eft efernum.CEXontra ee
aut equfuoce aut vniuoce aut multipliciter f>m analogi'
am Dicitur dc vniuerfitatis fmcipto z De principiatis. j£t
fi Dicatur vniuoce boc patet efte falfumrqr nec De princi'
piatis vniuoce Dicitur.Si forte Dicatur cp oe fubftantijs
Dicitur vniuoce z vniuerfitatis principium eft fubftatia.
C7£ontra omne quod ordinatur in predicamen tofini
vntuocum modum predteandi eft ut genus uel fpecies
uel indiuiduum vniuerfitatis principium nullo tftorum
inodorum efttergo non eft in genere per vniuocu* mo
dum predicandi.Si forte Dicatur epeft indiuiduu*:boc
ridiculofum eft qr indiuiduum predicamenti fubftantie
eompofitum eft .primum autem principium fimplicifli'
mum eft z infinite fimpliatatis.Siforte Dicatur cp eft in
predteameuto ficut pars fubftantie compofiteuunc eflet
tgz
materia uel formatquod iterum abfurdum eft:ergo ens
primum non eft ordinabile in predicamento cum aliis
entibus.Si torte aliquis vult facere vim oe vniuoca p/
dicatione Dicendo q> ens non predicatur vniuoce oe ali
quo eo q> non babet rationem oiffimtiuasmboc iterum
friuolum eft per vniuoce enim predteare in omnibus in
telligiturprimispredicari fim vuain communem natu'
ra* oe omnibus illis que ordinatur fub vno geuere.Si
Dicatur cp multipliciter Dicitur.contra multiplicitas en'
lisreducituradDiuifiouemquefitinrubftantiain z ac'
cidens:? ens non multipliciter Dicitur oe fubftatijs fed
Dicitur multipliciter oe fubftantijs z accidentibus:ergo
z fim boc aut principium primum eft accidens z princi'
piata fubftantie aut econuerfo:quoru; utruq* falfu* eft.
Si forte Dicatur qr multipliciter Dicitur fim modum efft
cientis uel finis.CCXdtra fim boc oporteret qr alia ope
ratio elfet uel aliquis linis qui Diuerfis modis efficeret:
a pri mo principio z principiatis:? b« operatio uel finis
per boc nomen efie importaf ficut video oe medico cp
multipliciter Dicitur oe eo qui fcit artem z oe uetula que
medicatur fine arte:? oe inftrumentis medicirialib0que
non mouetur perfe ad operationem fanitatie:fed a mo
tore ejctrinfeco:? operatio fanitatis figniiicatur in nomi
ne medici.Similiterfanu* Dicitur oe animali tanq* for'
ma confidens in temperamento bumoru*.©e cibo au'
tem tanq* oe conferuante z oe urina ut oe iudicante : fi'
hem tamen intentum a medico Dicit nomine fuo : non
fic autem eft qr nomen entis operationem Dicat uel fi'
nem ad que Diuerfimode fe babet prima caufa z caufata
eo qr ens eft primum iti natura.quicquid illud eft:ergo
non fic multipliciter Dicitur:? fic relinquitur cp equiuo'
ce Dicatur fim folam communitatem nommisjnde fic
prima caufa eft vna fim fubftantiam ? efte:? eft viituer'
fitatisprincipiuimergocaufabitaliafim fuas fubftanti'
as ?e(Te.£lTe autem non potefteaufari per generatio'
nem ? motuimergo creatio eius erit poftqj non erat : z
boc virtute caufe prime: ergo efie omnium creatorum
incipit per creationem.CTJtero refolutio eft compotiti
tn fimplicia:? fim banc vtam a via ultima accipitur intel
lectus fpeciei:? a forma que eft circa banc:ficut eft fenfus
mbomine accipitur intellectus genens? ab ea que eft
iterum circa illam afeendendo ficut eft vnumin bomi'
ne accipitur intellectus animati : z fi accipiatur ulterius
ficut corpus iu bomine accipif intellectus corporei ? fic
afeendendo oeuenif ufqj ad fubftatiam ita q> femp a fo:
ma ptrabente materiam accipif intellectus 'ab aliquo ot
ftmgues plus z minus ficut fubftatia oiftinguit a paucio
nbus:? ultima forma que eft a rouali oiftinguit a pluri'
bus z medie Diftinguiitmedio morergo intellectus eius
qb nibU oiftinguit ficut eft intellectus entis oe necefiita
te per refolutionem accipief ab illo qb nibil ptrabit ? oe
terminat in comento.lDoc aut eft illud quod relinqtur
poft omnes formas cotrabctes? oetermmates:fed boc
eft bVleerSD intellectus entis refoluif ad bvktergo qb
«n ronibusprobafoe ente boc in rerum natura tenebit
De bfktfcd oe ente ,pbatum eft cp tn oibus caufatis iiv
cipitper creationerergobvleoium materiato^ a prima
caufa eft caufatu.Sed qr funt qdam pf3t qui boc pcedut
fed oicut nihilominus cp mudus ourauit ab eterno z tn
a pma caufa creatus eft licut radius a fole cum tn coeuus
fitfoluvnde oicut muduni radiujeflehme caufe. iQbij
ciamus ptra boc fic.% oibus bis iu qbus creatum coe'
uum eft caufe caufa fim(pprietatem fue tbr me producit il
ia z non miniftrat eie fubftatiam ficut patetriumeii eni*
a fole non accipit natura in qua fit fed potiusabaere.Si
militer ? in vmbra eft per oppoiiturfed mudus fubam ?
formam ? quicqd eft babet a frina caufarergo oe necefii
tate erunt poft ipfam fim Durationent effe ? fubftantie:
? non eft fimikoe radio^J^ni fupra probatum eft
Seeudepartfsfume
in queftione oe eterhitate g? tempus eft fub eternitate %
poft ipfaimergo * temporale eft fub eterno % poft ipfu$
erit.1! fi mundus eft temporalis prima #o caufa eft eter
na:ergo mundus eft fub prima caufa * poft ipfam.Sed
quia multa fupza in queftione De creatione * in queftio
ne oe materia prima Dicta funtualentia adifta ideo fuffi
ciunt prebabita. ®T Solutio Dicimus gp rmidus tncipic
per creationemried non incipit per generationes z mo/
tum:* I?oc folum eft qd nitutur probare naturales. ©e/
monilrationibus aut pbicis non oemoftratur qualiter
materia ejriuit in efle eo q? p&ice Demonilrationes oee
fupponunt motum:* motus fubtectmn aut mam z mo/
bile.fim boc facile es it refpodere ad omnia obtecta pbi
lofopborum.CT ©icimus ergo ad primum q> uerii oi/
eunt p!3t Dicentes omnem motum z factionem que eit
fim naturam reduci ad prinul fui generis:boc eft ad mo
tum celi qui per boc q> eit primus eft caufa omnis mo/
tus inferioris.per boc aute q? eft uelocifltmus z vmifor'
mis eo qt ipfe eft circularis eft menfura otum alio?: mo
tuum -z ille non eft tactus neqs generatu? eo modo quo
ipfe eft caufa factionis * generationis aliorum motuu.
Sed nibil probibetipfum efle creatum e% nibilomo Di
fttncte quide fed in fuo mobilisficut nec nafus nec ocm
Ius nec fbrme nec accidetia fiunt primo modo Dtftmcte
fed pars fit i» toto* forma in ma a accides in fubiecto:
z (imiliter motus fit in mobili z tepus im rnotu.CT 3d
aliud Dicendum q> oiuifio illa optima eft quam pzofeq/
tur Si^.pofirio enim 2fnajcagore ppofuit mobile mo/
lui.f.mijctum in quo oinma erat in omnibus performa
z mamtfed forme latebant z intellectus agens fegrega/
bat inducendo motum qui eduxit apertum oe occulto.
Similiter Empedo.pofitio talis fupponit mixtum.f.li/
tem z amicitia, principia agentia:* amicitia quide mul'
ta Difcordautia conducendo in vmurn generatum mottl
generationis inducit.Iis #o multa otfeordantia refolue
do ex vno generato componendo inducit motus corpo
ris.£t contra boc^cedit 2f£b:querendo utrum mobile
fit factum ante motu uel mobili ejrtftente non fuerit mo
tu?:fed poftea inceperit.* fi mobile eft factum tunc ipm
fuit in fieri* fic motus precedit motum primus* fequil
lur incoiiuenientia prebabita z patet q> ratio optima eft
ce fieri quod idem eft quod generari fuper materiam.
Sed fi ejetedatur fieri ad creari uic non erit fuper materi
em nec ponit motus ficutfupra oftedimus in queftione
De creatione:* ex boc nullum triii incoueniemiu, feque
tur.fT Sd boc autem quod obijcif Dicendu q? fi motus
incepit a mobili preejciftete q> boc couenit altera ouarus
caufarumiboc oe plano cocedimus eo q?nos Dicimus
motum efle creatu non perfe fed in mobili z ftat in mo/
bili exiftentefuifle motu.CT^fd bocfto quod obycit cp
mobile fuiflerfufficieteroifpofitum ad motus oe plano
concedimusrqr boc nibil eft Dictu propter naturam celi
quenonpotfufcipereDifpofitiones pegrinas fuper fe.
®T2fd boc #o quod obijeitur per ratione teporisiDice-'
dus qj uerus Dicunt pbilofopbi Dicentes tepus efle inge
nitusifed motus ingenitus eft eo modo quo Dijctmus.f.
non incedit per generari z fieri nifi fieri ejtedatur ad
creari.creari nulli! ponit rnotu.CT 2fd id aut quod oby
citur De inceptione teporis fufficienter refpofum eft in
queftione De tepore z De eternitateils enis nibil moueaf
in mlc tame nibil probibet creationi coequeuum adiace
re nuc eo q> creatio non eft motus ut Dictu eft.®T2ld id
aute quod videtur probari q> motus femper erit.Dicen/
dus motus non finietur ut nunc nec tepus finietur in
nuc.fiquis vim uelit facere in uerbo:fed bene finief ad
nuncfts enis contingentiii non bene finiatur in iudiuifi/
bili ita q? finiri oicar ultima parti! eius tame finitur bene
ad Diuiitbile.£tfiquis obijciatgrillud nuceftprincipiu
futuri.boc non erit contra fidem catholici eo cp fide?
tbolica bene ponit tepus Dinatorum futurum in fecula.
Sed ueru, eft cp non erit principio futuri fim fucceflio/
neeiufde motus.i.motus celi,2Id auctoritates aut qua
tuor que induentur eje xf metbaee.vna eft refpofio qui
etia pofuimus in queftione oe refurrectione.f.q» motu?
celi in coparatione ad motore z mobile non babet prin/
cipius per generatione nec finem per corruptione:* tu
boc fenfu procedunt rationes pBice.3n coparatione
ad Determinati ratione mouendi nibil probibet motum
celi babere finemeterminata aute bec ratio eft impletio
numeri electoru.CTSd hoc quod obijettur in fine oeta
ui pbificorus.oicendu cp illud uertflimus eft z probatur
eripfo gp primus motus noii eft virtus naturalis ftcut
eft graue z leue uel calidus z frigidu que in maiore qua
litate fit maior:* tn minore fit minouuel in infinita infi/
nita z in finita quiritate finita.Sed fi fit indiuifibilis iit
fe per fui fimplicitate^ impartibilis quantitate fubiectu
eo cp nulli babet magnitudine in qua fit ficui virtus cos
porea.Jnfinttu ^o mouet motus non finitus Duobus fi
nibus nature que furit generatio z corruptio.®” SJd id
aute quod obijeitur oe t° oe generatione z corruptione
Dicendu $ generatio a corruptio fine non accipiunt ex
impotentia caufarii naturalius/ed fim tbeologiciifed (t
nis eorum erit ad innouatione mundi z ftatu glorie oe
quo iribil babet Dicere pbilofopbia naturali? eo cpejtfrii
cipysnaturalibus non poteft probari.CTSd iq quod
obycitur oe u egetabilibus Dicendu <$ Sbrutallus intel/
lejcit miidii tncepifte ab aliquo tepore in quo babuit pia
tas-z non aialia.2f^:aute contradicit ejeeo cp potentia
materie eft ad oem forma equaliter.materia aut Duobus
finibus nature non clauditur qui fuiu generatio z corru
ptio ut fupra probauimus.Simtltter principia £ma mo/
tiua boc eft celiis z ftelle non cadunt fub generatione -z
corruptione:* ideo Dicit ale mundus efle perpe/
tuus z femptternus referens boc ad principia prima mo
uentia que eft celus * ftelle * ad primu patiens quod eft
materia.qr #o edum propter Diuerfitate figurarus z ftef
larus equaliter mouet ad oem fpeciem aialis z planter-z
fimiliter materia omnem forma eqliter Defiderat:,ppter
boc Dicit qr nunqs fuit tepus in quo materia ,pdu]at pii
tas * non animalia fim principia prebabita: fed femper
produxit equaliter omnem fpeciem animalis z piante*
£t ex boc nibil fequitur contra intentionem mundi per
creationem.CTHd boc quod obijettur per rationes ma
giftrorus facile eft refponderefts enim oeus fit idem eo/
dem modo fe babes tn fubftatiastamen ficut Dicit ag>oe
cius eft mente gerens pulebrum pulcherrimus ipfe zL
Unde I5 ipfe fit vnus tn multa funt que creauit eo cp in
fapientia fuiu rationes multorum non ut multa fed ut
vnumquod eft caufa omnium:* eft fimile in centro cir
culi a quo principiantur omnes linee oucte ad circumfe
rentiam:* eft principium multorum vnum ejciftensr-z
fic patet q? I5 eodem modo fe babeat Deus in fe tame fua
creata non eodem modo fe babeant ad ipfum * fic non
fequitur aliquid quod concluditur fcilicet q> creatum fit
vnum:quia ipfe eft vnus.uel eternum quia ipfe eft eter
uus.Oictum autem pbilofopbi intelligitur oe caufisp
Ximis * immediatisiquarum caufalitas eft ad vnum tm
‘Zbuiufmodi caufalitas non eft oeus.CT 2(d fequens
patet folutio per ante eicta.®J2ld id quod obijeitur De
folutione Dicendum q> folutio non ualet ut bene proba/
iur.137 2Id id quod obijettur De relatione creature ad
creatorem Dicendum cp quedam relatiua refpectum po
nunt fini rem in utroq? relatiuorus ut pater * filius.que/
dani autem in altero tm finirem * in reliquo fim ratio/
nem:* illa ftmt que 2tuguftinus ex tempore Dicit oeo
conuenire ficut creator * Dominus.bec enis iu creatura
ponunt refpectus fim rem qui caufatur ab aliqua muta/
tione:fed tn oeo qui immutabilis eft non ponut refpe/
Bebomfne
ctum fim rem fed tm fim rationem.OSt fi obyatur cp
rattouanaeftquereinon iunititur.oiceudum $ aliter
eft in ratione relationis qj in ratione aliorum. iRattoni
enim relationis vntis refpectus fufficit fim rem ututru
qjrdatiuorumintelltgatureo^vnumcadit in intelle'
ctum alterius.3n aiijs autem vnumquodqj i?abet ,ppri'
am naturam non oependetem ad aliud:? boc precipue
merum eft oe illis relatum quorum vnum refertur ad ai
ferum ? non eeonuerfo oe necefiitate ficut fcientia ad fei
bile.fcientia enim eit fcibilis fcientia fed non eeonuerfo
De necefiitate nili fcibile fim actum fumatur:? fic eft in
creaturis que referuntur ad creatorem? non econuer
fo,{TT3dboc quod obycituroe actu creandi Dicendus
cp non eft actus proprie loquendo ut fup:a in queftione
oe relatione eppeditum elM3J2ld id quod obijeitur eje
metl?acc oicedum cp omnis caufa reducitur in aliqua
primam:? p:ima fine oubio funt ut Dicitur in p:imo pl?i
licoru que non eje aiijs fed alia eje ipfis.fed in omni pf?ia
Duo fines nature fupponuntur.f.generatio? corruptio
? quod eft ante utruqj illorum ut caufa ponatur effe ptv
tipium pfiicum ut iam fepius oeterininatu3 eft.C[r#d
aliud Dicendum q» ficut optime probatur in obiectione
in contrarium facta emicas in materia abftrabi a mate'
rianonpoteftjanteeus euimnibil eft fim rationem:?
ideo idea entitatis eft idea fb qua creatur materia:? per
|?oc probatur m prima otuifio entis fim rem eft in actus
? potentiam. «GUiidam autem bec omnia facili oetermt
natione foluunt (impliciter Dicentes metiri pbiiofopbos
non intelligentes neqj que Dicunt neq; que affirmant.
CTUmtm mundus Iit vnus uel plures,
# i£amdo queritur Utrum
mundus fit vnus uel plures:? quavustate fit
vnus.probat enim Mt&iin primo oe celo ? mundo mul
sis rationibus eft vnus.^uaruj quafdam ponemus
? quafdam Dimittemus.Una autem rationum fuarum
bec eft:cp fi mundi efient plures oporteret cp ifte efiet ap
se materie ? ille aperte materie:fed ifte eft e]c materia to
ia:ergo mundi non funt plures.iQd autem (U ep mate'
ria tota probatur fic.materia Diuiditur fim Diuifiones po
fentieadmotum.potentiaftoad motus eft ad ubi? ad
formam.? potentia ad formam eft ad fubftantiaiem uel
accidentalem.? potentia ad accidentalem eft in quali ?
«n quanto.? potentia ad ubi eft in materia celi.potentia
to ad formas fubftantiales ? accidentales:? accidenta''
iis eft in materia elementorum iftius munduergo ? ifte
snuudus erit ev materia tota.Si #o Diceretur cp ad eaP
dem potentias efiet in alio nitido:? bocnibil efiet quia
efiet fruftra ponere in natura ouas materias ad eafdem
poterias cum vna fufFiciat.CT3te,|i omnia corpora gra
uia Uel leuia monentur ad locum Determinatum ubicu
qj fint ejetra locus illum:ergo motus omnis terre erit ad
locum buius terre:? ita terra alterius mundi moneretur
ad locum mundi buius:? ignis alterius mundi ad locii
buius mundi quod non videmus.dT Si forte aligs Di
ceret cp oiftantia boc impediuboc poteft efie falfum.DP
flantia enim facit ad uelocitate:motus #oad impediml
tum.videmus enim cp terra elongata ejetra fuum locus
uelocifiime redit adipfus.Si #o Diceretur cp violenter
Detineretunfim bunc modum motus terre ad medium
erit violemus ? non naturalis quod falfum eft.Hd que
cuqs enim res mouetur naturaliter eft in eo ? in eo quie
fcit naturaliter.Clbreterea rationibus multis probat
celum non effe finitum.ponamus ergo plures mudos
cum onmee fint circulares: vnufquifqs tangit in puncto
alterum:ergo id quod eft in medio erit uacuum q d eft
abfurdum:ergo erit vnus tm.CTSed contra oeus crea
uit mundum:aut ergo tota potentia creauit mundmaut
pa ite potemte.fi tota:cus ergo fua potetia fu infinita mil
m
dus erit infinitus:fed non eft infinitus per quantitatem
continuaimergo erit infinitus per numerii:? fic eriit in'
finiti mundi.Si #o a parte potentie creauit eii:ergo po
tentia oei erit oiuiltbilisrquod eft bereticu.fTT'j>:eterea
ueritur qua vilitate mundus fit vnus.eft enim vnu in
tuifum in fe ? otuifum ab aiijs aliqua oiferetione fui.?
eft vnum ejcrefpectu multor ad vnum quod iu illis eft
per rationem vnam:? fic vniuocii eft vnum. £t eft iteril
vnum ep refpectu multo” ad vnum qd eft in illis per f>'
tis ? pofterius ficut analogum eft vnu:? eft vnum er re
fpectu plurium ad vnum nomen ficut equiuocti eft viul
? eft vnum ejcrefpectu potentie ad actum ficut compofi
tum eje materia ? forma eft vnum:? eft vnus eje refpectu
accidetisadfubiectumficutcopofitum ejcfubiecto ?ac'
cidete eft vnum:? in rebus no videf vnum inueniri plu
nbus modis Dictum:ergo videtur cp mtidus fi eft vnus
cp aliquo iftorum modojz fit vnus:? oifcurrenti per Itn'
gula facile patet cp nullo iftorum modos eft vn us:ergo
non eft vnus.CJl^icterea iu principio pbiitcog oiftm'
guitur vnum tribus modis.f.indiuifibile ? cotinuitate ?
roue.? iterum patet q? nullo iftojz modorti oicif rnudus
efie vnus ergo non eft vnus.d; IJbreterea in f metbace
oiftinguit&l&multipliciterviiu:? Dicit q? eftvnu5 pfe
? vnum per accides tribus modis.f.per coparationem
occidetis ad fubiectu uel accidetis ad accidens quod fe'
cum eft m eodem fubiectomel duos accidetium ad vmi
iubiectum.perfeautoiciturmultis modis.f.ut glutina'
tuma natura:? ut glutinatu ab arte ficut Dicimus parie'
tem vnum cum tame babeat partes Diuerfas.? Dicimus
corpus organicum vnu cum tamebabeatneruos ? offa
? carnem,? Dictf vnum cdtinuum.f.cuius partes copu'
lanf ad vnum termimi.? Dicitur vnum cuius motus eft
vnus qeti non pmijetus ficut eft motus fuper lineam re/
ctam. itt omnibus bis modis vnum perfe Dictf cotinui
fate vnum:fi cottuuitas large fumatur.perfe autem o icii
vnum alio modo quos fubiectum non oiuidifper toz'
mam ? boc oicif ouobus modis, f.qd non oiuiditur fim
formam in Tubtecto primo uel ultimo.oico autej ultimii
fubiectum quod eft .pprie coplementum in fpecte ulti'
ma rei ? fic bomogenia funt vnum ficut vnuj eo qt que
libet pars vnius eft vnum:? aqua primum ^o fubiectuj
uoco quod eft fimum in genere:? fic vnu5 funt que par
ticipant vnum fubiectum in genere:ficut in 40 inetbe0*
liquabilia calido ? ficco oicunf efie fpectes aque ? vnu;
in aqua tanq; in primo fubiecto ? liquabilia bumido oi
cuntur fpecies terre ? vnum in tem.£ertio modo oicif
vnum perfe quorum genus eft vnum ? Differat per oif
ferentiasfubiectasilli.generi:? boc tribus modis, aut
enim funt vnu3 in genere projeimo ficut bomo ? equus
? canis in aiali.aut in remoto ficut yfocbeles ? ^fopleu^
ros in figura.aut in genere quod eft in materia ficut ge'
nerabilia? corruptibilia funt vnum utbabefinpmo oe
eneratione?corruptione cpipforum eft vna materia
m fubftattam oifferensfim efie.Ouarto modo oicunf
vnum perfe quos Diffinitio eft vna:? boc iteru3 Dicitur
Duobus modts.f.fim Diffinitionem generis uel fim oif'
finitione; fpeciei.fim autem Diffinitionem generis aug
mentum? otminutto funt vnum fim to Diffinitionem
fpecies fupficies plane funt vnum.augmemu enim ? oi
minutio funt motus in quantitate tanq?in genere vno:
piante to fpecies vniutur in Diffinitione fpeciei.iQuiii'
10 modo oicif vmi perfe qd modo fimplici eft vnu; boc
eft in bis que (impliciter infunc? noti oiutdtitur ab ipfo
cui infunt fini tepus neq; fim Diffinitione neq, fim I0CU3
siecgfim nomen oiffmiti:?q: talia majeime mueniutur
sn fubftatia 4>pter boc fubftatia taliter, eft mannie vna,
Sej cto modo oicif vmi pfe qd non olutdtf in fpes alias
uel formas fed no oiuidif per nam ficut vnum os ? vna
caro, Septimo md oicif vmi pfe vnum fim nam eoruj
aa 3
0ecftfc partte fume
que 951110 in actione % palfione 1 fonna * relatioe Diuer
fafunt.Sunt tamen vnuminquantum fufcipiunt actu;
vnum ficut membra organica vnum funt in potentia vi/
|e fufctpienda. iDctauo modo Dicitur vnum perfe cuiua
Jubilantia ell vna:T foc principaliter ell vnum z uocaf
jubilantia fo:ma terminans materiam fiue fit fo:ma ar/
lis fine forma nature ficut Dicimus forti larem elfe vnum
% fortem vnum z boc vnum majeime Dicitur in quo inv
pofiibilis ell additio eo cp forma proporttonatur materie
z corrumpitur per pluo ? minus . lliono modo Dicitur
vnum perfe quod eft principium numerorum z boc ell
fnenfura omnium eorum que funt in fuo genere * ell
principium oifcretorum.oifcretioenimfita oiuiltonerc
Diuifio fit ouobus modi s.f.per naturam z Differentiam
Diiudentenr.-r idcirco boc vnum Dicitur ouobus modia
fcilicet vnum quod ell in numeriaper fubllantianute/
ratum in illis:* vnum quod Differt ab illo per fo:mam z
boc ell in quolibet genere illius geueria minim u; ficut
minimus tonua ell in malitis z minimus motua in mo
fibus ♦ -Cum ergo nullo illorum modorum Dicatur mu
qua vnua videtur mundue non elfe vnus. CT Solutio
picimus miidumi elfe vnum non ut quidam heretici ori
tebant multoa elfe mundoa : z Diuerlificantur fecte eo/
ruin in quatuor, Cuidam autem Dijcerunt infinitos mu
dos per fucceifionem:quorum aucto: fuit Empedoclea
qui Dicebat cp completo vno motuceli fim modum ori
bia omnia reuertuntur in primam materiam z incipien
te alio motu regenerantur eadem numero que (his fue
runt:* incipit aliua munduaXompletur autem ille mo
tua celi fi m completionem nel motum llellarum fijcaril
ab occidente in oriente ficut mouenf plauete in.jcjcjcvj.
millibus annis:* boc fpatium uocant annum vnum nia
gnum.2flia fecta Dicit cp mundi funt infiniti vno ejcille/
te ejctra aliuimquam fectam reprobant inducte obiectio
nea.ffertia fecta fuit df>au(chei qui pofuit regiones Iu/
cie z regionem tenebrarum in Duobua mundia ficut in
fua epillola legitur : quam uocat fundamen. Quarta ell
pbarifeorum qui Dogmatizant alium mundum futurus
poli illum in quo ipfi tn aurea bierufalem ejcilletes : w
ges gentium habebunt clientulos z reginae nutricee.
Dicendo autem mundum elfe vnum oicimue ejctra ip
fum nec locum elfe nec tempua fed vitam beatammon
ut in loco fed uti in obiecto eo cp Dicimus Deum ad men
furam mundi non includi.CT ^didquod contra boc
©bijcitur Dicendum cp nihil ell querere utrum oeue to/
ta potentia uel parte potentie creauiteoqi fua potentia
ell fimplejc ficut fua elfentia z partem no babet.fE* 2t<J
boc autem quod queritur utrum infinita potentia crea/
«erit.oicendum gpfi infinitum fumatur priuatiue tunc
ell palfio quati z fonat in perfectione * fic nec finita nec
infinita potentia creauit uel tnouet mundum ut probaf
in fine octaui phificorum.Si#o infinitum fumatur ne/
gatiue,i.non finitum fic infinita potentia creat Deua gc/
quidcreat.redfim boc nibil ualet obiectio eo cp creatu;
non potell equipari potentie creanti.CT ad boc autem
quod queritur qua vnitate fit vnua.oicendum g? vnita/
te proportionis potentie ad actunv.fed illa proportio ori
citur multipliciter.f.mouentia ad motum z patientis ad
agens Tibrine ad materiam z locati ad locuin:* boc fu/
pra Determinatum ell in queftione De operibus fejc Die
rum.CT Si queratur que fit bec vnitas.oicendum cp eft
vnitae ordinis in Dictis proportionibus : in quo ordine
fim 2fuguflm vidit cuncta que fecerat z erant ualde bo/
na. Et fi queritur ad qua vnitatem prehabitarum redu/
Citur.oicendum cp ad vnitatem collectionis in Difcretia
in qua ratio colligendi* ordinandi fumttur ex Dictis p/
portionibus.fim autem rationem vnam 3^:que ponit
mundum ideo elfe vnum quia fit factus ejc materia tota
bec vnitas reducta erit ad vnitatem generis qd ell ma/
teria prima eo g> hic mundua materiam illam continet
fim omnes oiuifioneafue potentie: propter tamen bu/
1'ufmodi Difficultatem Dicebat lkytbagaras cp mundus
elfet vnus coglutinatione que ell per naturam ficut me
bra in corpore animato:eo cp ipfe pofuit mundum totu;
elfe vnum animal magnum z uacuum z ejctra mundus
in infimtup.T aliud animal per refpirationeni attrahere
uacuuj oe infinito in feipfo z Dilliuguit inter corpora Di
perfa huius mundi fed boc alibi reprobatum ell.
CJiQuerttnr oe ordine z perfectione vmuerfi.
Z-timo queritur ««
u dine z perfectione vniuerfi.jgt querutur
* tria.quorum primum ell utrum vniuer/
y fum perfectum fit in coclufione.uel utnl
v;, fit infinitum carens terrnino,im ell utru;
ipfuin perfectum fit perfectione que otcitur mundi ani
ma a lSlatonicis.3m ell oe ordine ipfius,
, primum proceamr
£t ponantur rationes 3£:in primo De celo z
mundo alique ad boc cp mundus fit finitus z alique Di/
mittantur ficOfn omni circulo polfibile ell lineam egre/
dientem oe centro tangere «rcuferentiarmergo omnis
circulus elifinitus.quodficprobaturrinfinitiad infinri
tum nullus ell contactus eo cp illa fe contingunt quo/
rum ultima fimul funt.infirritum non babet ultimu; fed
linea egrediens a centro tangit circuferentiamtergo ul/
limum linee ell fimul cum ultimo circumferentietergo
utruqj illorum ell finttunv.fed mundus ell circularis er
go ell finitus.dT^tem linee egredientes a centro qua/
to magis protrahuntur a centro uerfua circumferentia;
tanto magis Diftannergo fi in infinitu oillat circuferen/
tia in infinitum Diflabunt linee a fe inuicem.fed que in
infinitum Diilant nunqj concurrunt:ergo ille linee non
concummtincentroquodfalfumell* contra fuppofi/
|um.C3tem naturaliter probatur ficmiotus perfpatri
um infinitum in tempore finito ell : ergo fi accipiamus
punctum orientis Diltantia que ell ab oriente in occide
tem erit infinita:ergo fol ab oriente in occidentem mo /
nebitur in tempore infinito quod ell contra fenfum : ga
videmus cp pertranfittotum boc fpatium in vigintiqua
luor boris.bas z bis fitniles ponit Spirationes multas
in primo oe celo z mundo.GT Sed contra omne finitu;
potentie ell finite:fed mundus ell potentie infinite : er/
go non ell finitus.cp mundus fit potentie infinite fic pro
batur.potentiamundieflincorruptibilibus -rin incor/
ruptibilibus.Jn icorruptibilibus fio ell potentia infini/
ta ad mouere z ad moueri:quia fi tempore infinito lia/
ret mundus femper moueretT moueretur ex potentia
quam babet*3n corruptibilibus $0 ell potentia infinita
in agendo z patiendo;qrfiininfinituDuraret mundus
femper ageret z pateretur ad generationem z corruptio
nem inferiorum.fiTSolutio Dicimus cp mundus fini/
tus ell in quantitate eo cp infinitum ficut habetur in phi
ficis ell cuius partes accipienti femper ell aliquid acci/
pere ejctra ipfum z boc ell imperfectum eo cp noncUco
pletum in omnibus partibus fuia.£um igitur mundus
completus fit in omnibus partibus fuis ipfe erit perfe/
ctusT finitus fim quantitatem. Sed fi uolumus fequiip
bationemSlmageiligeometrice inuentamque corre/
cta ell in albategni z altragano : tunc pyametrum men/
fure terre erit fejc millium z quingentorum milliarioy,
Diflantia autem lune a terra in propinquiori longitudi/
ne erit tercefies ter tantum quantum Dimidium opine
tri terrea infuper Dimidiu Dimidij z vicefima pars eius
z boc ell centti millia z uouem milliaria z vigintifejc mi
liaria. 3 n maiori fto logitudie habebit tria millia -r.viu.
milliaTqutngetaT,jclu.milliaria.Similiter mefuratur
SBebomine
Diftantia alieni planetarum ex Dimidio Diametri terre,
circulus automato? tu rotundum oicif bapere.xl.millia
* oece millil ?,o,ccc.millia ?.xviij.millia ?.o.?.lxx*mil
Itarta fi m mmfuram quam llMbolomeus in almagefti
oat.f.cp circilterentia excedit Diametrum tribus vicibus
% feptima parte vniue.ovameterauttotiue circuli maio
ris octaue fpere probatur babere centu millia ?.xxx*mt|
lia rmlIiario?z:?quinque centu ?.xxv» millia militarios
-Cum aiit circulus oiuidatur in tricentos.lx,gradus qui
libet gradus circuli maioris babebit quantitate (ibi oe/
terminatamtque tota quantitas finita eft vnde patet q>
mundus eft finitus, GT&d id aut qd contra obijeitur oi
cendum qrtn potentia actiua ? parnua nibilpbibet boc
modo mundum efle infinitum, f.per fucceffione ficou/
raret in infinitum.fic enim finitus femper e fiet ad actu;
vnum ? potentia eft ad alterum ? boc eft efle fimpFr fini
tum ? infinitum potentiae boc modo bene conuenit ef
feinfinitum, < s
CTtltrum mundus perfectus fit,
, lEeundo queritur Citrum
mundus perfectus fit perfectione que Dicitur
mundi anima a^latonicis.ficut enim oicitur in tbitueo
nec fas erat bonitati preftati quicqj facere nifi pulebru:
eratqj certum tante oiuimtati nibil eorum que fentiun/
tur babere fenfum outajcat nec intellectum efle mediu;
in creante.3ntellectu;#o nifi anime primo uenire.bac
ergo reputatione intellectus porro anima in corpore lo
cata animantis mundi ambitu cum ueneranda illuftra
lionecompofmt: ex quo apparet fenfibilem mundum
animal efle inteUigens oiuine prouidentte fanctione.
C" #X b oc accipitur gp mundus babet animam i melli'
gibilem.C^tein Illato eje perfectis vniuerfis que to'
tum prefectumq; primo genuit:anima; immediate eius,
locauit cande que per oem globu; equalt porrigi iufitt
quo rectus interioribus partibus extrema queq? totius
corporis ambitu anime circudarenf , £x boc accipif q?
mundus babet aiam que lita efi in medio mudi,3bide
etiam Dicit cp oeus banc aiam ante corpus fecit z corpo
ri vmuit.boc etiam videf Dicere auctor feje principioru;
Dicens mfidi aiam efi*e fimplicem z nulli uariationi efle
fubiecta.per ronem etiam videf idem probare. iDmnis
motor per intetionem z intellectum mouens aliqd cor/
pus itrinfecus illi corpori efl anima illius corporismio
tor mundi fic monet mundurergo ipfe efl anima mudi,
probatio prime eft:q> non funt nifi duo motores intrin >■
feci.f.naturac anima.fed natura non mouet intentione
z intellectu.fiFr motus ejctrinfecus eflet motus violen/
tusrfed muudu conflat non violenter mouerirergo mo
tor eius erit intrinfecus z fic erit anima.CT 3tefn omnis
motus localis qui efl non fi m naturi corporis mobilis
efl violentusruel fi anime talis motus inuenitur in par/
tibus mundi ficut Dicunt pBt ficut patet in fluxu z reflu'
XU maris:? in circuuo|utione igntsrergo videtur qj ille
motus aut fit violentus aut ab animafled no efl violen/
tus eo q? no efl cotinue z femp ergo motus erit anime,
GTSed conuaramrna in omni corpore aiato aut conti/
nuttatem ponit aut colligantia; ad vnum per naturam:
partes mundi nec funt ptinue nec colligate ad vnu per
naturi ergo non funt animate.CT3tem in qualibet pte
corporis animati aliqua inuenif opationum anime:fed!
que opatioinueniaf in terra impoflibile eftfiugere:er
go mundus non babet atiintam . Sed qr multa funt in
qombusoe anima z tnqonib0 oece|o?mtldo.oebac
materia oifputata fufficiat pdicta.GT Solutio Dicimus
mtldu non babere aiam neq; efle animaUCu 2id Dicta
aut]frlatomsoicedumqHpfe virtutem primi motoris
anima appellauit illa roiie que aflignata eft in qoneoe
celo z mundo,? banc Dixit efle in medio propter bocqi
generatio circuferentie efl er medio z continuitas eius
ad medium:? fim bunc modum eft procefliie |>mi mo^
toris in mouedo mundu.virtus enim ftellaru z celi per
Directiones radior efl ad mediu.virtuyutgeuerabiliil
z corruptibiliu; eft a medio ad circiiferemil : eo q> cjjto
plus recedunt a cotrarietate elemetos tanto plus coue/
niunteu; natura celi? etiam nobiliore fortiunf fortuna
ut fupra Diximus.ir obiectum aut otcendii q? vir/
tus primi motoris piuncti primo mobili non imediate
efl in oibus? boc exigere f fi eflet afaifed per motu; celi
mouet ignem:? aerem per ignem: ? aqua; per aerem ?
fic oe alys,G“ 2ld aliud Dicendum cp motus celi localis
no eft .ppter virtutem intranel illi corpori qd mouetur
fed per motum exterioris corporis ipfum rapiemisua/
inen bec omnia fupra foluta funt,
GTQtrum omnia fint ordinata,
, t£rtio et ultimo querif
oe ordine vniuerfi.videf aut cp omnia funt oy
dinata, Dicit enim atug0 q> omnia creauit oeus tu mo/
do fpecie ? ordine, CT3^5 lCSlato in tbimeo oe vifibile
corporeu motui iportuno fluctuls neq; vnq; qefces oe*
redegit in ordine fciens ordinatos fortuul cofufis inor/
dinatifqj preftare.CjT^tem 2f^:in prinpoctaui pbifico
rum Dicit nibil eop inordinatu; eft que natura ? fim na'
turam funenatura enim omnib9caufa ordinationis efl.
Sed querif oe quo ordine intelligif.Ordo enim oeter
minat fm prius ? poftertus.C’ Solo quot modis oicif
prius tot modis erit ordo.prtus aut alterum altero qua/
drupliciter oicif, f.fim tempus ? fim intellectu:? boc eft
fim nam fimplicitatis ? fim ordinem Difctpline ficut Ire
in grlmaticis funt priores fYllabis?<pbemiu; in retbo
ricis prius efl narratione.? prius fim Dignitatem qd me
lius?bonorabiliusefl.Dtctfenimprius ea qd reducif
ad prius rone z tntellectu.Ordo igitur vuiuerfi fim ali/
que iftoy modo?: Deberet oetermiari:? patet gp fim nui
Jum ofa ordinata funuergo videf non generaliter ee oj
do in partibus vntuerfi. Similiter inftltia videf efle iit
jnalo:cuin enim ordo fit ad finem ? malum priuaf fine:
videbif malu; efle inordinatu. CC Ifbreterca oe inferno
oicif in 3ob q; ibi nullus eft ordo fed fempiternus boy
rorXum ergo infernus fit oe creaturis aliqua creatura
videf ee fine ordine. GTSed eotra boc videf ee qd Dic
Dion^fius in 40 cap° oe oiuinis noibus.qj malum ad
oem plenitudinem pferens boc eft pferens ad plenitu"
dinem.cSuicqiud autpfert ad plenitudinem altcui°ba/
bet ordinem ad illud : ergo malum ordinem bet in vni'
uerfo.G3em in )^fa, oicif q> dus efl creans lucem z fa
ciens tenebras:? creans malum z faciens bonum ergo
malum efl a oeo. £t apliis Dicit ad romanos que a oeo
funt ordinata funt : ergo malum videtur efle ordinatu;.
CT Solo tribus ordinibus ordinatum eft vniuerfum.f.
yu fe? ad bominem:? ad Deum creantem.3» l*e auttri/
plicem babet ordine; generaliter loquendo.f.locatt ad
locum:? inouentis ad motum:? potentie ad actum. £t
oe biu plura Dicta funt in qonibus oe operibus fex
rum.G” 3(d bomi ne; aut creaturarum multiplex efl oy
do.oicu enim apoflolus ^ omnia nortra funtfluperio/
raeuimnoftraad minifteriu;in cuftodiendoboc? ad
iocunditate; focietatis infuturo.3nferiora aut bona no
flra funt ad neceffitatem vite in cibo:? ad iuuamentum
laboris uel ad exercitium fapientie in .ipfismel ad exer/
citium virtutis:? butc ordini fubiacct etiam inalu I; ent;
in fe careat fine proprio tamen in altero utente malo bn
multiplicem babet bonum finemmel patiente in malis
ab altero illatis uel copafttombus fuper peccatores uel
caute!a:qr felix efl ille quem faciunt aliena pericula cau
tum. £ t fic imelligit Dio^ malu; eft conferes ad oem
plenitudine,#* oictt&ug0 q; oeus no permitteret ma
Sccude partte fume
iuin fieri fi non potiet ipo uti in bonujmos tamen alibi
©iiputabimus oe malo.0d tamen obijdtur ©e inferno
©icendum gt infernus non babet ozdmem ad naturam
bene conftitutajwfed ad naturam oepzauatam malicia
% peccato ordinatur utinftrm iutticie vindicam.eft enij
©ecorus fur in pattbulo.e£tf>m ;Hmbzofium.3udas fe/
det in iferno ficut margarita in auro.ftTfozdo vniuer
ft eft ad ©eum licut ©icit Suo0, cp oeus omnibue equali
ter adelhfed non omnia fibiequaliteraflimneo cp non
equaliter bonitates fuas participant feu percipiunt.bo'
nstates autem fue funt efle z viuere z cognitio fenlibiliu
«z intelligibiltum : ? entia que plura ©e bis percipiunt?
nobiliori modo funt ei pzopi nquiora.que flo pauciora
? modo minus nobili funt remotiora perconuenientia
eifentie ut epiftetia tm in ultimo gradu : ejriftetia autem
viua z cognttiua z immoztalia in pzimo : ejcitt entia aute
? vina -mittentia vumfentientia rationabilia mozta'
lia in mediis gradibusteo cp funt caufe entitatis partiet-'
pate a pma caufa:? funt ozdinatezita tp efle ett pma cau'
fa que fola influit fuper creatum fed nulla alia (ineipfa,
viuere autem ett fecuda que non influit fine pzima : fed
bene influit line tertia:? ftc ©e alijs. £t bec ©e creaturis
©ictafufficsant,,
CT^plicit
Secunda lfrars Summe 2ff'
berti dfoagni ^atifpanen £pi 23e bomtne.
Uenetys Jmptta Jmpefis ©ni
£fndree ffozrefant ©e Hfula : arte flo Simo
«is ©e luere, pvf febzuartj.i49$*
feliciter
'sftegittrum buius fecunde partis.
81
<0
Concipit
nottra.
aia
?rohem.
f in
fmcipiu
mus
mode
p
pto
?educunf
articulo
qbeft
q
focillaf
GTtQuerif catum
anime
r
ctovifus.
flutat
?ita
dam
s
diatur
tna
rnbtt
violetia:
t
iiitgra
pftus
©e tactu
<TSd
V
ttbtli
nibil ett
ens ?
pars
%
materie
fenfus
sSuoructlq; introitus
Y
paliter
fenlibtlis
ligno
ap^befe
3
intellectus
videf
mobilis
dimus
?
temeje
©enudatu
Silr
? incoplejcu
?
corpus
dib°oicit
vindicare
eleuatti
12
idem
erronea
©ictit
totam
aa
nefccum
quia
ctum
*9S
Sabula
CCTabtilaqueftfonum libii&ebomfneaiberti 4k$/
gni iftatifp^nen.epifcopi.
CDf homine mimo querendus eft fim (latum eiusfn
fetpfojpoftea De loco eius qui eft paradifus. 79
Utrum piimumoifputandumeft oe fubftantia anime
qj De partibus eius. . 79
Utrum anima eft* 79
Utrum anima eft coipus. 80
Utrum anima eft regimen coiporis. 81
Utrii aia Debeat Diffiniri ab vna potetia poti^qj alia* 81
Utrum anima eftfubftantia viuens* 81
Utrii aia in moueddcoipus mouef per que modii* 8*
Utrus aia e(l fptis intellectualis uel ronalis. 84
Utrum anima ftt actus* 84
Utrus aia eft actus piimus coiporis pbici. 8s
Utrus aia eft actus cojporis potetia vita bntis. 87
Utrus aia cicaf pncipiii vite * per quem modii* 88
Utrus aia fit vna uel multe in oibus aiatis* 89
Utrum oeus aia z bfle fint idem* 9 0
Utrum omnes anime fint ante coipus create in copart'
busffellarum. 91
Utrus aia ronalis imediate creatur a oeo. 93
Utrus oiuifio aieperbas ojias.f.uegetatiua fenfibile z
rationale fit bona zfufficiens. 93
Utrum uegetabile z fenfibile rationale (int vna anima
inbomine* 94
Utrus qblibet ifto?.f.uegetabile fenfibile z ronabile ftt
potetia in plura multiplicabile p oiuifione coipis* 96
Utrus aia bumana que ptinet in fe uegetabile fenfibile
cronalefitfimplejcuelcopofita, 96
Utrum uegetabile fit vnius rationis z fpeciei in plantis
biutis* hominibus. 97
Utrum nutritiuumaugmentatiuus z uegetatiuumoif/
ferant accide nta liter. 97
Utrum nutritiue potentie eft Diffinitio. 97
Utrus fit vna nutritiua uel plures Dato $ fint plures nu
trittue* 98
Utrum oes (int eiufdem ronfs uel non* 98
Utrii nutritiua babet motu alique uel non* 98
Utrum nutritiua babeat plures motus* 98
Utrum ad generationem uel aliam fpeciem motus re'
ducitur nutritio. 99
Utru cibi uel aliqd alib eft mobile i motu nutritiois. 99
Utrus nutritio femp eft dus aial viuit. 99
Utrus nutriens (it fimile uel Diffimile. 99
Utru ipfus nutriens tranfeat in fubftantia nutriti. 100
Utru nutritii nutrif fim fpem * mas uel fi m mas tm. 100
Utrum in omnibus partibus materie poftit fieri Deper
ditio 'zreftauratio. 100
Utrus caloi eft inftrumetus nutritiue, 100
Utrii potetia augmentatiua eft virtus aie* «00
Queritur quid fit vis augmentatiua. 101
Querif que funtpncipia mot°potetie augmetatiue. 101
Utrum motus augmentatiue (it ad omnes partes qua/
liter uel plures ad vnam. 102
Utrii eiufdefttutis (it Diminue cuPeftaugmetare, 102
Utrum ftet motus augmenti. 102
Utrum agens eft coiporeum. *o*
Utrus auctus augef fim qualibet partem. 103
Utrii inftr m augmetatiue (it bumidii z ficcu. *oj
•Queritur quid (it potentia generatiua* 103
Queritur quis eft actus generatiue. 104
•Queritur quid generatur, 104
Utru? inftrumentus generatiue eft calidus* »07
Utrus generatiua eft finis uegetatiue. *07
fuerit oe fufficientia partili uegetatiue, 107
Queritur quid eft vifus, 107
Utrus vifus Dicaf effe piimus fenfuum* 108
Utrii pfiftetia oculieft in buido uel igneo lumtofo. roS
Utrum lumen Defcendens a coiporibus luminolis eft
fubftantia uel accidens* 109
Utrum obiecta vifus m tenebiss (int luminofa z a quo
recipiunt lumen* nr
Queritur quid (it coloi, m
Queritur que eft generatio coloris* in
Utrum colo: eft obiectum vifus. 114
Querif oe natura medij per qd eft vifus. , «5
Querif qualr fpes vifibiles (int in oculo «i medio, n?
Querif oe modos actu videndi. «6
Utrii vifus eft per emiffionem radio?. «7
Querif quid (it auditu;* 120
Querif quid (it fonus. «o
Utrii fonus alterat coipora «natata z fenfus* ut
Utrum generatio foni fit naturalis uel violenta, m
Querif quid perfe fonat* ut
Utrii in ecbon fiat reflejeio aeris eiufde ^°pcuflt* ut
Utrii foni obuiates (ibi in aere coiriipiit fe inuicem. 12*
Utrii uoj: eft femp figmi imaginationis. m
Querituroeuocequefignificat intellectum* fpeciem
intellectus. u*
Utrus acutus z graue fint Dite uocis. u 3
Querif oe mutatione uocti fim fejcii z etate* 225
Querif oe auditu eje parte medij. »15
Querif oe actu z neruo audiendi. «4
Querifquidfitolfactus, 124
Utrii bomo inter cetera aialia male odorat* us
Utrii odo: fit qualitas fimpleje. u;
Utrum odo: fit magis ficci. |uj
Querif qualr odo: iniutat per euaporationem* u§
Utrum odo: eft pafiio faporis. u6
Utrii odo: eft fequela totius coplejcionts* [ufi
Querif oe Differentia odoris. 12G
Utrii aer z aqua fint medius in olfactu* »7
Querif oe medio odorandi. 127
Querif quid eft guftus, 127
Utrii fapb: eft actus bumidi uel ficci eu^poratf, «8
Querif quotfunteaufe faporus. 128
Utrii fapo: generaf eje qualitatibus p:imis* 128
Utrii guftus z tactus bnt inftra fua circa co:* »28
Utrii bumidii aqueii eft bumidii in guftu* 128
Querif quid eft tactus* sui
Utrum tactus eft vnus fenfus. 129
Querif quid eft mediii z oiganti tactus* 130
Querif quid eft tangibile p:op:ium. 130
Querif quid eft potentia fenfuus* 131
Querif oe oiftinctione fenfibilium z qualiter fenfibilia
funt oiuerfi mode in fuis obtectis. iji
Utru ots fenfus eft fufceptiuus fperus fine ma* iyt
Utrum fint plures fenfus qs quinque. 133
Utrus fenfus cois eft neceffarius. <33
Querif quid fit fenfus cois, 134
Querif quid eft o:ganu fenfus cois. <34
Utrii qnque fenfibilia funt obm fenfus cois. 135
Querif quis eft actus fenfus cois. «3$
Utrum fenfus cois in vno tpe compiebedit Diuerfa feti
fata, 136
Utrus fenfus cois eft uerus. 136
Querif quid fit potetia imaginatiua* 136
Querif quid eft obtectu imaginationi;* 137
Querif quid fit oiganti imaginatiuarti. 137
Querif quis fit actus imaginatiuarii. ii?
Querif quid fit fantafia. 137
Utrum fantafie eft aliqd obiectum. 138
Querif quid fit oigami fantafie. 138
Querif qualiter fantafia coirumpif ♦ 13S
Querifquidfitvirtuseftimatiua. 138
Querif quid fit obiectii eftimatiue* 138
Zabula
Queritur gd fit o:ganum eftimattue.
Querif quis fit actus eftimatiue.
Querif quid fit memoria.
Querif quid fit obtectu memorie.
Querif quid fit ozganu memorie.
Querif quis fit actus memorie,
Quertr quid fit remtnifcentia.
duerif cui parti aie ineft remtnifcentia.
Querif quis fit actus remmifcentie»
m
m
*59
140
«40
*4i
*4i
Hi
14:
Querif qui funt bene reminifcibiles z qui male» <4:
Cltru oes bmoi virtutes fint cozporee. 141
Citrum bmoi virtutes fint plures. 14:
«Queritur quid fit fomnus. i4j
Utrum fomnue eft corporis perfe uel aie. 144
Utru fonm% vigi* fint paffioes fenfuu eque j>nr. «4?
Cltrii fomnus z vigilia pfe funt pafiioes fenfus cois. «45
Citrum fomnus z vigilia funt perfe pafiio tact9* f>°.i46
Utrum fomnus fit cordis uel epatis uel cerebri. «46
Querif,ppter qua cam fomn0* vigilia i funt aialib°.i47
Citrum labor inducit fomnum. «48
Cltru oia aialia coicent fomno z vigilia. 149
Querif qua oppone hnt circa aialia fomn^ vigiA «49
Querif gd faciat fomnuj ejccitabilem. tfo
Cltruj fomniuj eft pafiio intellectus. iso
Citrum fomnium eft pafiio opinionis. «5«
Citrum fomnium fit pafiio imaginationis. «si
Citrum fomnium eft pafiio fenfus cois. ts>
Cltru eentia fomnij pfiftat eje fefibili ufejc fltafmate. i?:
Cltru fpes que fint efientiales in fomnto fint aliquid rei
aquaabftrahuittur. is:
Utru bmoi fpes abeuntibus fenfibilibusreferuenf in
organis fenfuu; uel in aliquo alio loco. is:
Cltru organa fenfuu; ad bmoi fpes fe habeant ut' patien
tia tifi uel etiam ut agentia» is;
Queritur quid fit fomniu;. is$
Querif qre gda no fomniauerut per toti vita fui. i?4
Utrum latent fomnia epvi Dormitionis. is5
U trum erro: eft oeceptio in fomnys. iss
Cltru in fomnys fit obliuto fcientie habite. is?
Cltru futura contingat preuidere in fomnio. i*s
duerif eft mois ptinglt fonia que fut fig futuro?:. is6
Cltru fomnia De necefiitate eueniant. is6
Cltru fcia fomnialis fit fpeculatiua uel piactica. is 6
Utrum futura ab boi> pfpicianf folumuelquorildam
Demonumbabeltcaufatn. is?
Utru fomnia fiant a natura uel ab eueutu* is?
Cluentur quid fit opinio. 1 is$
U tru opinio fit pars folius aie ronalis. is8
Cltru Diusfio intellectus fit fufficiens. is8
Citrum fit intellectus agens. 69
Cltru intellectus agens fit in genere habitos. ($9
Cltru intellectus agens eft intelligetia fepata. 160
Cltru intellectus agens fit pars anime. i6z
U tru itellect0ages fit ide cu poftibili. »6:
duerif quid fitintellectus agens fim fubam. 16:
Cltru intellectus agens iutelligit? qualiter. 16;
dueritur quid fitintellectus pofltbilis. 163
Cltru intellectus pofltbilis fit fimplejc uel copofit0. «63
Utrum fint tres gradus intellectus polfibilis, 164
Utrum intellectus poftibilis fit co:ruptibilis» {64
Cltru intellect^poflibilis itelligit poft mozte. 164
Queritur quid fit intellectus (peculatiuus. 16$
Citrum intellectus fit res fcita. (6$
Utrii vnus z ide nuero fit in oib^atalib^ronabilib0. 166
Utru fpes itelligibilesfintin itellectu ut in loco. i66
Cltrii habitus intellectus fpeculatiui manet ili ipfo poft
confiderationem uel in memoria. i6 6
duerif gd factat fpem intelligibde ee itelligibile. 167
Querif oe Diuerfitate intelligibilium. 168
Utru ota intelligibilia funt iu afa. «63
Querif que eft Diia iteritellectum z fenfu <«♦ £69
Querif qua utilitatem pfert fenfus intellectui. M
Queritur quid fit ratiocinatio. i?&
Citrum anima ronalis fit virtus corporea. 170
Utru aiaronaliscozrumpifcozruptione cozporis. i?i
Querif gd mouet in aiaiibus ^pcediuu motu. in
Queritur quid fit motus pzocefituus. i? 3
Queritur ad quid fit motus pzocefttuus. «71
Queritur quis fit intellectus p:acticus. i?i
Utrum intellectus fir vis vna aut plures. l?4
Utru intellectus pzacticus femper fit rectus. i?4
Querif que fitozia iter itellectu fpeculatiuu7pcticu.i74
Queritur quid fit fantafia. i?$
Utrum fantafia eft recta z non recta. i?s
Queritur quid fit uoluntas. «75
Citrum uoluntas fit potentia vna perfe. 17J
Citrum aliquis fit pfenfus uoluntatis. i?6
Querif quid fit virtus concupifcibilis. «76
Querif quis fit .ppzius actus pcupifcibilis. i 76
Cltru cocupifcibilis oicif efte cozrupta a fanetis. i?6
Querif quid fit virtus irafeibilis. i 76
Citrum appetitus includit in fe omnes vires. i??
dueritur oe Diuifione virtutis motiue que Diuerfe pa
fiteab auctoribus inueniuiuur. i??
Querif oe fuffteietia pcupifcibilis z irafcibtT, «78
Querif oe motiuis iftarii potetiarti. 178
Queritur oe ronebui0 potentiarum cum p:opo:ttone
inferiori z fuperiori. »78
Utru liberti arbitriu tm fit in ronabilibus. »78
dueritur quid fit Uberum arbitrium* 178
Queritur oe actibus li.ar. iSo
Queritur oe libertate eius. 181
Queritur cuius fit potenne. iSf
Queritur oe Diuifione libertatis» iSj
Queritur oe flatibus li.ar. fSj
duerif oe coparatioe ei°ad li.ar.angeli z Dei. iS:
Querif oeffiiderefi quid fit. • c8s
Utrum contingat ffiiderefim errare. 183
Utrum f^nderefis in aliquibus ejetinguaf. f8s
dueritur quid fitpfcientia. i8j
Citrum pfeientia femp fit recta. • «8f
Utrum in aliquo pofttt ejctingui. 184
dueritur quid fit imago. 184
Queritur que fint partes imaginis. i 85
duerif oe ptibus illius imaginis qui 3ug0oicitima/
giuemfimilitudmis. iSs
Queritur oe ozdine illarum potentiartl memorie intel
lectus z uoluntatis. i8S
Querif gd fit noticia mes z amo:. £86
Querif quatr imitaf trinitate inaeatL 186
Queritur cuius fit bec imago. |8?
Queritur oe quantitate anime. 18 ?
Queritur oe copone cozporis. «88
Queritur oe immoztalitate ade. iSS
Querif in quo Differt ab imottalitate patrie. «88
Cltru poft petm poftibile fuitpfeg imoztalitate. «89
Querif oe edulio z i> griatoe ei0 fi pftetifiet fn pcto.iS;
Queritur oe coniunctione mez cozporis* 189
Queritur oe habitaculo hominis. igo
iBe loco hominis qui eft paradifus» «go
dueritur quid fit paradifus. «90
Queritur De lignis paradifi. «90
Querif oe habitaculo bois qd eft mundus» m
Queritur utrum mundus fit vnus. 19?
Queritur oe ozdine z gfeaione vniuerfu »93
Citrum mundus fit perfectus. 194
Citrum omnia fint ozdinata. »94
finis.
t
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11